________________
માયા. આવે છે અને તે પિતાને દેશ છે એમ મનાવવામાં આવે છે, તે પછી હિંદુસ્થાનને નકશે બતાવવામાં આવે છે, તે પિતાને દેશ છે એમ વિદ્યાર્થીને ધીરે ધીરે ખબર પડવા લાગે છે. તે પછી તે પૃથ્વીના બીજા દેશોના નકશા જાણે છે. કેટલાક કવિઓ તેને પણ પિતાના દેશ માને છે. તે પછી વિદ્યાથીને ખગોળવિદ્યા એટલે સર્ય, ચંદ્ર, તારા વિગેરેની ગતિ સમજાવવામાં આવે છે. કેટલાક વિદ્યાર્થીઓને પ્રશ્ન થાય છે કે આકાશ પછી તારા અને તારા પછી આકાશ તે તેને છેડે કયાં આવતું હશે! આ પ્રશ્નમાં વિદ્યાર્થી ગભરાય છે અને ઘણું શિક્ષકે તેને ઉત્તર આપી શકતા નથી. પણ બહારના જગતને છેડો આપણી અંદર છે. સ્થૂલ જગતની અંદર તેથી મોટું સૂક્ષ્મ જગત રહેલું છે. ત્યાં આપણે ખરે દેશ છે. અહી આપણે દેશ નિકાલ થયા છીએ. તે આપણા ખરા દેશની માહિતી રૂષી મુનીઓ આપે છે. તે સમજવા માટે આપણું હાલની સમજણથી બંધાએલ દેશ અને કાળ છોડવા જોઈએ. | ચંદ્ર આહીથી જેવો દેખાય છે તે ચંદ્ર ત્યાં જઈને જોઈએ તે મળશે નહિ. સૂર્ય આંહીથી બહુ
૧૪૩
