________________
પ્રારબ્ધ. રસ લેવાથી તે મજબૂત થાય છે અને સંજોગે જીતી શકાતા નથી. સંજોગોને આધીન રહેવામાં જીવનને ખરે લાભ મળશે નહિ. માણસ એ પત્થર નથી. સંજોગે જીતવામાં અને પોતાના અંતરાત્માની શક્તિ ઓળખવામાં પુરૂષાર્થ છે. સંગે જીતવામાં પહેલાં દુઃખ લાગે છે, પોતે સાચે રસ્તે છે કે નહિ તેની શંકા થાય છે, વિને નડે છે, મન મુંઝાય છે, હૃદય કંપે છે, થાક લાગે છે. સ્વરાજની લડાઈમાં લેકના વખાણથી અને દેખાતા ભવિષ્યના લાભની આશાથી હિમત રહે છે પણ પિતાની વાસના છેડવી, વિચાર છેડવા, અભિમાન છોડવું અને લોકોની નિંદા સહન કરી સત્યને માર્ગે વળવું એ મહાભારતનું યુદ્ધ છે. છતાં કુશળ પુરૂષે આવા યુદ્ધ સહેલાઈથી જીતી શકે છે.
તેમાં ખાસ ઉપાય એ છે કે વિષયે અને વાસનાઓ આપણને દબાવી શકે તેવા છે એ વાત માનવી જોઈએ નહિ. પ્રાયશ્ચિત કરવું જોઈએ એટલે કે ચિત ફરીથી નવું બનાવવું જોઈએ અને પછી ભગવાનની શક્તિને શ્રદ્ધાથી આશ્રય લે જોઈએ. વિશેષ બળવાળી સત્તા આગળ પરિણામ ફરી જાય છે.
૧૭૩
