________________
કાળની ગતિ. ' લાગતું નથી. વળી જેને હજામત કરાવવી ન હોય અથવા પગરખા સંધાવવા ન હોય તેમને માટે રસ્તામાં મળતા હજામ કે મોચીની માયા કાંઈ કામની નથી. તેવી જ રીતે બીજા માણસોની માયા આપણા ઉપર અસર કરવા તૈયાર હોય છે અને આપણી માયા તેમને અસર કરવા તૈયાર હોય છે. ઘણા વિદ્વાને પણ પિતાના જમાનાના સંસ્કારની અસરમાંથી મુક્ત થઈ શકતા નથી.
આખામાંથી થોડું ગ્રહણ કરવું એ માયા છે. તેને સાચું માનવું એ અજ્ઞાન છે. તે જગતમાં નથી પણ જે સંસકારથી આપણે જગતને સમજીએ છીએ તેમાં રહેલી હોય છે.
આ બાબત નવી નથી. બધા ધર્મના શાસ્ત્રોમાં સમજાવવામાં આવે છે. જે અને હાલ ઉત્પન્ન થાય છે તે હજારો વર્ષ પહેલાં પણ ઉત્પન્ન થતા હતા. હજારો વર્ષ પહેલાં વિદુરજીએ મૈત્રય રૂષિને પ્રશ્ન પૂછયે હતું કે “ભગવાન ચૈતન્ય સ્વરૂપ, નિષ્ક્રિય અને નિર્ગુણ છે માટે તેને ક્રિયા સાથે અને ગુણે સાથે સંબંધ નથી, તે અદ્વિતીય હેવાથી તેનાથી જુદે બીજે કઈ પદાર્થ નથી તે પરમાત્મારૂપી જીવાત્મામાં
