________________
કાળની ગતિ. પણ જેને આ વસ્તુઓ જોઈતી નથી તેને વખત બગડતો નથી. આવી ભાવનાઓથી એક પ્રકારના કાળના વિચાર રહે છે અને કાળની ખરી ગતિ કે કાળની ખરી દિશા અને કાળને સ્વભાવ સમજાતાં નથી.
શરીર, પ્રાણ, મન અને આત્મા એ ચાર ક્ષેત્રમાંથી જે જે ક્ષેત્રનું સુખ વધારે પ્રમાણમાં જોઈએ તે ક્ષેત્ર માટે તે કાળ ગ્રહણ કરે પડે છે.
નબળા વિચાર આવે, નબળાઈ વધે તેવા કર્મ પરાણે કરવા પડે, તે ખરૂં મરણ છે. તે દિશામાં પિતાને કાળ પિતાને સ્વાધીન રહી શકતું નથી. જ્ઞાન અને શક્તિ વધે એવા કર્મો કરવાથી, માણસ બધા પ્રકારના ભયથી મુક્ત થાય છે, કારણ કે સુખ વધવાથી કાળ કે થાય છે. તેથી કયા કર્મ કરવા લાયક છે તે જાણવા કરતાં કેવા જ્ઞાનથી કર્મ કરવા તે જાણવું વધારે જરૂરનું છે.
४४
