________________
કળની ગતિ. તે પિતાને અપગ, સુદ્ર, શક્તિહીન માને છે. આમાં નિષ્ઠા રહે છે પણ સંબંધ પ્રાપ્ત થતું નથી.
માણસ છવભાવે ભગવાનને અંશ છે એમ માનવાથી દાસભાવ રાખ સુલભ પડે છે. દાસભાવમાં એ જ્ઞાન રહે છે કે ભગવાન મારા સ્વામી છે, હું તેનો સેવક છું. છતાં દાસને દર્શન દેવા કે નહિ તેમાં ભગવાન સ્વતંત્ર રહે છે. તેથી આ ભાવથી પણ ઘણું ભકતોને મૂર્તિમાં દર્શન થતા નથી. દાસભાવવાળા ભકતને પણ સંભ્રમ, ભય અને કંઈક સંકેચ રહે છે.
તેનાથી ઉત્તમ મિત્રભાવ છે. તેમાં ભગવાનનું ઐશ્વર્ય છૂપાઈ જાય છે. રાજાને પ્રભાવ તેની પ્રજા ઉપર અને સેવક ઉપર પડે છે પણ તેના મિત્ર ઉપર પડતું નથી. મિત્રભાવમાં સમાનતા છે. તેથી કેટલાક દેશભકત પણ ઈંગ્લાંડ સાથે મિત્રભાવે રહેવા માગે છે.
છતાં મિત્રોમાં પરસ્પર પ્રેમની અપેક્ષા રહે છે. તેમાં વારંવાર હદય પલટા તરફ લક્ષ રહે છે. એક મિત્રમાં કોઈ વખત કાંઈ ન્યુનતા અથવા ઉદાસીનતા દેખાય તે બીજામાં પણ તે ભાવ આવી જાય છે. કોઈ વખતે ભગવાન તરફથી તરત જવાબ ન મળે તે ભક્ત
