________________
કાળની ગતિ. વૃત્તિ જાય છે અને છેવટે જ્ઞાનને કોઈ નિબંધ હોય તે ખરે જીજ્ઞાસુ વાંચે છે.
સરસ્વતીચંદ્રના પ્રખ્યાત લેખક ગોવર્ધનરામભાઈની ઈચ્છા સારા વિચારો નિબંધરૂપે આપવાની હતી પણ તેને એમ લાગ્યું કે કથારૂપે લેકે તે વધારે સારી રીતે ગ્રહણ કરશે. પણ કથા અને ચિત્રાના રસમાં જ્ઞાનને ઉપયોગી ભાગ ઘણીવાર દબાઈ જાય છે. વાંચનારને કુમુદસુંદરી જેવી સ્ત્રી મેળવવાની ઈચ્છા થાય છે પણ સરસ્વતીચંદ્ર જેવી વિદ્વતા પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા થતી નથી. વળી સરસ્વતીચંદ્ર ઘરના કલેશથી ઘર છેડયું હતું એમ માની કેટલાક વાંચનારાઓ પિતાની મા અને સ્ત્રી વચ્ચે જરા પણ અણબનાવ થાય કે તરત ઘર છોડવાનો વિચાર કરે છે. પણ સરસ્વતીચંદ્ર સુખ છોડી દુખ સ્વીકાર્યું હતું. હાલના સુધારા દુઃખ સહન કરવાની શક્તિ આપતા નથી.
જેને સીતા જોઈએ તેણે રામ થવું જોઈએ, કૈપદી જોઈએ તેણે અર્જુન થવું જોઈએ, તારા જોઈએ તેણે હરિચંદ્ર થવું જોઈએ. ન્યૂસપેપરોમાં કે સીનેમામાં સ્ત્રીઓના ચિત્રે જેવાથી કે નવલ કથા ઉપરથી તરંગે
૧૨૨
