________________
કાળની ગતિ.
ભગવાનથી અલગ કાઇ નથી તેથી પત્થરમાં પણ તે છે એમ કહેવું એ અન્વયભાવ છે. અન્વયભાવ વખતે તેને પત્થર કહેવાય નહિ પણ મૂર્તિ એટલે સાકાર ભગવાન કહેવાય. વૈષ્ણવે આ ભાવથી જગતને ભગવાનની આન ંદમય મૂર્તિ કહે છે, જૈનધર્મી વાળા તેને સ્યાદ્ અસ્તિ કહે છે. તેથી ભગવાન જગતમાં છે અને નથી એ બન્ને વાત સાચી છે. વાણીથી આ ખાખત ખરાખર સમજાવી શકાય નહિ. તેથી શંકરાચાય આ ભાવને અનિવચનીય માયા કહે છે, વલ્લભાચાય તેને વિરૂદ્ધ ધર્માંશ્રયત્વ કહે છે અને જૈનધમ માં તેને સ્યાદ્ અવક્તવ્ય કહે છે.
જ્યારે વાતચીતમાં જગતથી શરૂઆત કરીએ ત્યારે જગતમાં ભગવાન નથી એમ કહેવું જોઇએ કારણ કે જગત એ એક ભાગનું નામ છે, સ્કૂલ જગત એ આખુ જગત નથી. તેની અંદર તેથી માટુ' સૂક્ષ્મ જગત રહેલું છે. જ્યારે ભગવાનથી શરૂઆત કરીએ અને ભગવાનને કદી કઇ જગ્યાએ છેડીએ નહિ ત્યારે જગત એ ભગવાનજ છે. તે વખતે જગતને જગત કહી શકાય નહિ. આમાં કાળની ગતિને પ્રશ્ન છે.
.o
