________________
ડાળની ગતિ. તે વખતે રામાયણ અને મહાભારતના ઈતિહાસ ચાલતા હતા. તેમાં વ્યવહારિક જ્ઞાન ઉપરાંત પરમાર્થિક જ્ઞાન સમાએલું છે. તેમાં બહુ લડાઈઓની વાત નથી પણ માણસના સ્વભાવનાં વર્ણન છે. તે વખતે લોકો નિશ્ચિત અને ધાર્મિક હતા. દુનીઆમાં શું બને છે તેની તેઓને બહુ ચિંતા ન હતી પણ પિતાના સ્વભાવની અંદર શું બને છે તે તેઓ બારીક રીતે જોતા હતા.
અહી જ્યારે રામાયણ અને મહાભારત જેવા અભત ગ્રંથ લખવાવાળા કષીમુનીઓ હતા ત્યારે યુરોપમાં અક્ષરજ્ઞાન રહીત જંગલી માણસ હતા. તેથી તેઓ તે વખતનો પિતાનો ઈતિહાસ આપી શકતા નથી. તે વખતે આંહીના માણસો એટલા વિદ્વાન હતા કે હાલમાં થયેલી સાયન્સની છે. જેવી શોધ કરી જીવનને બહિર્મુખ કરવું એ તેમને એગ્ય લાગ્યું નહોતું.
જે કાપડની મીલેને બદલે હાલ ચરખ સારે લાગે છે તે જે માણસો સાયન્સની શોધથી થતા પાપ તે વખતે સમજી શક્યા હતા અને તેથી એ દિશામાં જેઓએ લક્ષ ન રાખ્યું તેનામાં કેટલી બુદ્ધિ હેવી
