________________
કાળનું માપ. જોઈએ. આ બાબત વધારે વિગતથી મારા પુસ્તક આર્યોના સંસ્કાર ” માં સમજાવેલી છે.
હાલના વિમાનોમાં, ધર્મ અને અધમ બને પ્રકારના માણસ બેસી શકે છે. રામાયણમાં બતાવેલ પુષ્પક વિમાનમાં ફક્ત રામચંદ્રજી અને તેના ભકતો બેસી શકતા હતા. તે હાલના વિમાન જેવું નહતું. તેનો ખરો અર્થ એ છે કે માત્ર પૂણ્યશાળી માણસોજ ઉદર્વગતિ કરી શકે છે.
રામાયણ અને મહાભારતમાં આપેલા કેટલાક બનાવ હાલની દ્રષ્ટીએ અશકય લાગે છે પણ તે ઈતિહાસ આત્માના અનુભવ સમજાવવાના હેતુથી લખેલા હેવાથી તેની મુખ્ય ભાષા અને પુરાણોની મુખ્ય ભાષા એ સમાધિ ભાષા કહેવાય છે. સમાધિ ભાષાની દ્રષ્ટીએ તે ઈતિહાસ અને પુરાણના બનાવો સમજી શકાય તેવા છે, કારણ કે સમાધિ પ્રાપ્ત થયા પહેલાં માણસના સ્વભાવમાં દૈવી અને આસુરી પ્રકૃતિનું જે યુદ્ધ ચાલે છે તેનું વર્ણન કઈ વિદ્વાન માણસ કરવા બેસે તે તેમાંથી રામાયણ અને મહાભારત અને પુરાણની કથા ઉત્પન્ન થઈ શકે. ખરી રીતે રામાયણ વાલ્મીક
૧૭
