________________
કાળને સ્વભાવ. હોવાથી માણસના દુઃખનો વખત તેને નિમેષ માત્ર છે. ટુંકામાં, ઈચ્છાઓની શરૂઆત છે અને તેને અંત છે. આત્માની શરૂઆત નથી અને તેને અંત નથી.
માણસના અમુક હજાર વર્ષ પુરા થાય ત્યારે કલિયુગ પુરો થશે એમ કહેવાય છે. તે પછી સત્યાગ, દ્વાપર, ત્રેતા એમ ચાર યુગનું ચક ચાલ્યા કરે છે, એ પ્રમાણે પુરાણું કહે છે. પણ માણસના વર્ષ કયારથી ગણવા? જીસસ ક્રાઈસ્ટના કે વિક્રમના સંવત તે ગણત્રીમાં ચાલે તેમ નથી. કારણ કે તે પહેલાં પણ માણસ હતા. ( પુરાણોમાં એમ પણ કહેવું છે કે સત્વ, રજ અને તમે આ ત્રણ ગુણે ચિત્ત વિષે ફર્યા કરે છે. જ્યારે મન, બુદ્ધિ અને ઈંદ્રીઓ સત્વગુણમાં રહે ત્યારે સત્યુગ જાણવે કારણ કે તે વખતે જ્ઞાન અને વૈરાગ્યમાં રૂચી થાય છે. જ્યારે સકામ કર્મ ઉપર રૂચી થાય ત્યારે રજોગુણની વૃતિવાળે ત્રેતાયુગ જાણ અને પ્રાણીઓમાં લેભ, અસંતોષ, માન, દંભ, મત્સર થાય ત્યારે રજોગુણ અને તમે ગુણ મિશ્રીત દ્વાપરયુગ આ જાણ. જ્યારે લેકમાં કપટ, મિથ્યાભાષણ,
