Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 31

સારતત્વ આજના યુગને અનુરૂપ હોય તે લેવું અને આજના યુગને અનુરૂપ ધર્મદષ્ટિએ આ ત્રણેને અનુબંધ જોડવું, એ જ આજના અનુબંધ વિચારધારાની ચાવી છે. સમાજ સાથેનો અનુબંધ:
ઘર્મગ્ર સ્વરૂપેક્ષા વર્તન-સ્ટર-મન-યોતિઃ કારત્વમ્ આમાં જ્યાં “પર” એટલે કે બીજાની વાત આવી કે ત્યાં સમાજ આવ્યું. આ સમાજ ધર્મનું પાલન સામુદાયિક રીતે કરી શકે અને પરસ્પરની સમતુલા જાળવી શકે; તેમજ જ્યાં અશુદ્ધિ આવે ત્યાં દમન (દબાણ) કરી શકાય તે માટે સુસંસ્થાઓને અનુબંધ કર ધર્મસારથી માટે જરૂરી છે, એ જ સાચું ધર્મસારથીપણું છે અને ત્યારે જ ધર્મર વ્યવસ્થિત રીતે ચાલી શકે છે.
ગાંધીજીએ પિતાના જીવનની ક્રાંતિ માટે સર્વપ્રથમ વિચાર્યું કે “કોને ગે?” કોણ મને સહાયક થશે? આસપાસના જનસમૂહમાં તેમને જૈન સાધુઓ યોગ્ય લાગ્યા. વૈષ્ણવ આચાર્યો તે તેઓ વિલાયત જવાના હતા એટલે તેમને નાસ્તિક ગણતા હતા. બ્રાહ્મણોમાં માલવીયાજી જેવા હતા જેઓ વિલાયત જઈને રૂઢિચુસ્તતામાં માનતા હતા. ગાંધીજીએ વિલાયત જતાં પહેલાં ત્રણ મુખ્ય પ્રતિજ્ઞાઓ જૈન મુનિ બેચરજી સ્વામી પાસે લીધી હતી. જીવનના વ્યાપક અનુભવે પછી ક્રાંતિમાં સહાયક થાય તેવા કોણ હતા? તે માટે ગાંધીજીએ ચેમેર નજર દોડાવી અને તેમને સ્વામી આનંદ અને કાકા કાલેલકર જેવા મળ્યા. કાકા કાલેલકર પહેલાં સાધુ થવાના હતા. એમણે વેદ જોયા, ઉપનિષદ્ જોયા, ભાગવત જોયું–બધા જ ધર્મગ્રંથો જોયા પણ કરવાની વાતમાં કોઈ આ લોકોને પ્રેરણા આપતું ન હતું. કિશોરલાલ મશવાળાએ સ્વામીનારાયણનાં તપ-ત્યાગ જેમાં પણ કરવું શું જોઈએ, એની એમને ધડ બેસતી ન હતી ! દેશ સેવા કરવા માટે પં. જવાહરલાલ, રાજેન્દ્રબાબુ, મહાદેવભાઈ વગેરે અનેક હતા પણ તેમને સાચે રસ્ત