Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 82

૭૦
અમુક હદ સુધી વ્યકિતગત વિકાસ કરી શકે છે; પણ, સ્વ૫ર કલ્યાણને માર્ગ અને સાચાં સામાજિક મૂલ્યોની રક્ષા તે માનવ જ કરી શકે છે. તેથી માનવને જ કેવળ મેક્ષનો અધિકારી ગણ્યો છે, તેને સાધુસંસ્થાને સર્જક પણ કહ્યો છે. જેનાગોમાં તીર્થકરો ક્ષત્રિયો જ હોય છે અને સાધુસંસ્થામાં પ્રવેશ્યા પછી, તેવા સંઘે સર્જી શકે છે એમ પણ બતાવ્યું છે. અલબત્ત અહિંસક ક્રાંતિ આમ તે વ્યકિત દ્વારા થાય છે પણ સંસ્થાઓને સહારે લઈને કાર્ય કરતાં સફળતા વધારે મળે છે. આવા ક્રાંતિ પુરૂષ જ માયાળુ સર્જનની જેમ વાઢકાપ અને રૂપાંતર કરી શકે છે.
રાજ સંસ્થાનું કલેવર મોટું થઈ ગયું છે તેમ ધર્મસંસ્થાઓનું કલેવર સાંકડું બની ગયું છે. એટલે જ મોટા ફેરફારો કરવા પડશે. હું જે સંપ્રદાયનું છું, તે સંપ્રદાયના અહીંના એક સંઘના આગેવાન થોડા વખત પહેલાં આવ્યા હતા. વાત નીકળતાં તેમણે કહ્યું : “આપ જેવા સમર્થની વાત જુદી છે. બાકી અમારા જેવાએ તે પહેલાં અમારા નાના વર્તુળમાં જોવું જોઈએ.
મેં કહ્યું : “ભલે, નાના વર્તુળમાં જુઓ અને રહીને સતત કાર્ય કરો પણ દષ્ટિ અને અનુસંધાન માટે વિશાળ વિશ્વ રાખજે. નહીં તે જૈનધર્મ વિશ્વધર્મ કે અહિંસાપ્રધાન ધર્મ નહીં રહે!”
એવી જ રીતે મારે સારા એવા સાધક જેવી કેટિના ઉચ્ચ પુરુષને દા. ત. મોરારજીભાઈ દેસાઈ જેવાને–એ જ કહેવાનું છેઃ “ભલે તમે રાજકીય ક્ષેત્રમાં રહે, પણ રાજકીય સંસ્થાના હેદ્દેદારો રહી, રચનાત્મક કામો કે શિક્ષણ અથવા સંસ્કૃતિની સંસ્થાઓને તમારે વશ ન કરશે. નહીં તે બધી બાબતે રાજકારણની નીચે આવતાં જેમ કૃષ્ણ-યુગમાં ઝંખાયું તેમ થશે.”
જે છોગ્ય સ્થળે યોગ્ય સંસ્થાઓ મુકાઈ જાય અને ન હોય તે ઊભી થઈને યોગ્ય મહત્તા પામી જાય છે. વિશ્વશાંતિનું કામ ઝડપી અને વ્યવસ્થિત થઈ જશે.