Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 284

ર૭ર
આવી પડયું, હું થાકી ગયા. પગમાં ઉદયભાવને લીધે ત્યાં જ અટકવું પડયું.”
એ પ્રમાણે તેમની ત્યારપછીની કલ્પના નિગ્રંથ બનવાની હતી. પણ આમુલ્ય આવી ગયું. આ નિગ્રંથ તે કેવો ? “ દ્રવ્ય ભાવમય નિગ્રંથ.........સિદ્ધ છે !” દ્રવ્ય અને ભાવ બન્નેથી નિગ્રંથ હોય તે સમાજને વિશ્વહિતની પ્રેરણા આપી શકે. ગાંધીજીમાં એ ગુણે પડ્યા હતા. આજે લોકોમાં શ્રદ્ધા પડી છે. ધર્મને ક્રાંતિની દિશામાં ચાલના આપનાર જોઈશે, તે કેવળ સાધુ સન્યાસીઓ કે આત્મસાધકો જ કરી શકશે. ગૃહસ્થાશ્રમીઓથી એ નહીં થાય; કારણ કે તેમની અનેક મર્યાદાઓ છે. સાધુ-સન્યાસીઓમાંથી ઘડાયેલ જૈન સાધુસંસ્થામાંથી આવા અનેક સાધુઓ મળી આવે. પણ ત્યાં એક પ્રકારનો ડર જણાય છે. તે એ કે જે ક્રાંતિ કરવા જશું તે અનેક અગવડે વેઠવી પડશે તે ? તે છતાં તેમનામાંથી વિરલ રને તે સાંપડશે જ, ઘણી છૂટછાટ વાળી સન્યાસી સંસ્થામાંથી પણ કોઈક નીકળી આવશે. ભર્તુહરિને જેમ વિલાસમાંથી વૈરાગ્ય ઉપજો; તેમ ખ્રિસ્તી સાધુઓ, બૌદ્ધશ્રમણ, રામકૃષ્ણ સંઘના સંન્યાસીઓ અને ગૃહસ્થ વેશમાં સાધુતાને દીપાવનારાઓમાંથી કેટલાક નીકળી આવશે. સાધુવેશ ન હોવા છતાં સાધુતાવાળા, પં. નેહરૂ જેવા પણ કેટલાક હશે, તેઓ દ્રવ્યથી સાધુ નથી પણ ભાવથી સાધુતાના તેમનામાં ઘણા ગુણે છે. તેમની નમ્રતા, નિખાલસતા, હમદભર્યું હૃદય અને વિશ્વની હિતચિંતક બુદ્ધિ આ બધા ગુણે તેમનામાં સહજ રીતે વણાઈ ગયા છે, આમ છતાં તેમને કોઈ સાધુ કહેશે નહીં. પણ ખરી રીતે ગાંધી પરંપરાએ આવા સાધમાનસવાળા ઘણુ માણસે પાક્યા છે. કાકા કાલેલકર નાથજી, મઢવાળા વગેરે એ પંકિતના છે. ત્યારે સંત પ્રકૃતિ પ્રમાણે વિનોબાજી ગાંધીજીની મહાત્મા કૃતિના પ્રતીક છે.
ગાંધીજીના વખતમાં દ્રવ્યભાવને ફર્ક કરવામાં આવ્યો ન હતે પણ આજે તે બંને રીતે સાધુ જોઈએ. સાધુવેશ લીધે હેય પણ તે