Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 168

૧૫૬
માનતા; પણ એ વખતે તાત્કાલિક પ્રશ્ન ભારતની આઝાદીને હતું એટલે તેમણે એને મહત્વ આપ્યું અને કદાચ જીવતાત તો જરૂર ગામડાંના ઉદ્ધારનું કાર્ય આગળ ધપાવત. એમના રચનાત્મક કાર્યક્રમોનાં સમાં, રેટિયે, સ્વદેશી, ખાદી ગ્રામોદ્ધાર વગેરે ગામડાંને જ વધારે સ્પર્શે છે.
આજે એ ગામડાંને ફરી ખડાં કરવાનાં છે. તે એકલાં ન ટકી શકે. તેમણે વિશ્વમાં પહોંચવું પડશે. નદી, નદ અને અખાત દ્વારા સમુદ્રને મળે તેમ ગામડાં રાજકીય સંસ્થા કોંગ્રેસ દ્વારા વિશ્વમાં પહોંચી શકશે. - અત્યાર સુધી ગામડાંની વિશેષતાઓ ઉપર આપણે વિચાર કરી ગયા છીએ. હવે સાંસ્કૃતિક રીતે ગામડામાં ક્યાં ક્યાં તો પડ્યાં છે તેને વિચાર કરીએ. આજે દુનિયામાં મુખ્ય ચાર ધર્મો છે; હિન્દુ, ઈસ્લામ, ખ્રિસ્તી અને બૌદ્ધ. બધા ધર્મોને મુખ્ય સંબંધ માનવ-સમાજ સાથે હોય છે. કયાંક વ્યક્તિ સાથે તે સંકળાયેલા અપવાદે નજરે ચઢે છે. હિન્દુધર્મને વિકાસ હિન્દમાં થયો છે. તેમાં હિન્દમાં ઉત્પન્ન થયેલા ધર્મો અને બહારથી આવેલા ધર્મોનું મિશ્રણ છે. ઇસ્લામ, ખ્રિસ્તી, પારસી બધાંની સંસ્કૃતિ એમાં ભળી છે. શકે, દૂણે, યવને બધાનું અહીં સંગમ થયું છે. સમુચ્ચય કે સંગ્રહ એનું જ નામ હિન્દુ ધર્મ છે. એટલે જ ગાંધીજીએ કહ્યું છે કે હું પહેલાં હિન્દુ છું. હિન્દી બાદમાં છું. આજની હિન્દુ-સંસ્કૃતિ એટલે ચાર મુખ્ય ધર્મોના સમન્વયનો સાર છે. છે. તેણે, જૈન બૌદ્ધ, હિન્દુ ધર્મના સિધ્ધાંતે તે પચાવ્યા જ છે પણ છેલ્લે છેલ્લે યવને અને ઈસાઈઓ આવ્યા તે તેના પણ આદર્શોને અપનાવી લીધા છે. ગામડાઓમાં હિન્દુ સંસ્કૃતિ કે ભારતની સંસ્કૃતિનાં દર્શન થઈ શકે છે અને જે તો બાકી રહ્યાં હોય તેવું વાવેતર પણ થઈ શકે છે.
આ અંગે આપણે થોડાક દાખલાઓ જોઈ જઈએ. સર્વ પ્રથમ ગામડામાં ન્યાતજાતના વર્ણભેદ હોતા નથી. થોડાં વર્ષો ઉપર હું સૌરાષ્ટ્રમાં ગયેલો ત્યારે એક વાત સાંભળી કે એક ભંગી કુટુંબ કરાંચીમાં રહેતું હતું. તેની દીકરી પિતાના બીમાર પતિને સાથે લઈ પિતાના પિયરના ગામને પાદરેથી નીકળી. અહીં તે તેનું કોઈ ન હતું. પણ, ગામના પટેલે તેનું ગાડું જોયું.