Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 240

૨૨૮
દિવાકર પણ પૂર્વાશ્રમમાં બ્રાહ્મણ હતા. તેમણે વધવાદીસૂરિ પાસે શ્રમણ દીક્ષા લીધી અને આચાર્ય પદને તેઓ પામ્યા.
કેવળ જૈન પરંપરામાં જ નહીં, પણ બૌદ્ધ પરંપરામાં પણ ઘણા બ્રાહ્મણો શ્રમણ-ભિક્ષુ થયા. તેમણે નવા બ્રાહ્મણની વ્યાખ્યા આપી. યજ્ઞની નવી પરિભાષા કરી અને કેવળ ભાષાવિલાસ અને ક્રિયાકાંડમાં રાચતા તે વખતના સેવક સમાજને (બ્રાહ્મણ વર્ગને) જાગૃત કર્યો એટલું જ નહીં શ્રમણ બનેલા બ્રાહ્મણ આચાર્યો વડે સાધુ એટલે સમતાધારક એ નવી વ્યાખ્યાને પ્રચાર કર્યો. ભાગવતપુરાણમાં બુદ્ધ ભગવાનને તેમ જ ભ. અષભદેવને અવતાર તરીકે સમાવી લીધા છે. એટલે બ્રાહ્મણોએ પણ શ્રમણ સાથે આ રીતની અભિન્નતા સાધી છે.
આજે સાધુ તરીકે કેવળ ઉચ્ચ કોટિની પરંપરાને માનનારા સાધુઓને જ યોગ્ય સન્માન મળે છે તેનું કારણ તેમણે તે વખતે ફેરવેલી સંત-આચાર-વિચાર પ્રણાલિકાને આભારી છે. શ્રમણ-બ્રાહ્મણ વચ્ચે ઘર્ષણે
કે એમને એ અનુબંધ લાંબે ન ચાલી શક્યો; કારણ કે સંગઠિત રીતે એમને અનુબંધ થયો ન હતો. એટલે કાં તે બ્રાહ્મણ શ્રમણ થઈ ગયા, અગર તો અળગા રહ્યા. વચગાળામાં બ્રાહ્મણ શ્રમણની નિંદા કરતા કે એમની પાસે સંસ્કૃતભાષા નથી, એ તો તુચ્છ છે, એમની પાસે શું જ્ઞાન હોય ? જ્ઞાન તો બ્રાહ્મણ પાસે જ હોઈ શકે. એમજ જે સંસ્કૃત ભાષામાં ન બોલે, કે વિચાર પ્રગટ ન કરે તેને અસંસ્કૃત અને નાસ્તિક કહેવા લાગ્યા. શ્રમણે સામાન્ય પ્રજાને તે વખતની લોકભાષા (પ્રાકૃત)માં લોકોને પિતાના વિચારો સમજાવતા, તે ઝડ૫થી તેમને ગળે ઉતરી જતા. આમ શ્રમનો પ્રભાવ જોઈ કેટલાક બ્રાહ્મણોએ શ્રમણોથી અતડા રહી, ઈર્ષા અને નિંદા કરવા માંડી. આ બાજુ કેટલાક શમણે એ પણ બ્રાહ્મણને વિજાતીય, હલકા રાંક કુળના, ભિક્ષુક (ભિખારી) ગણવા માંડ્યા. બ્રાહ્મણોને ક્ષત્રિયને સહકાર ય