Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 214

૨૦ ર.
જોઈએ. ઘણાને રાજકીય સધાનની વાત ગળે ઊતરતી નથી; પણ તેના ઉપર નૈતિક દબાણ ન આવતાં તે બધા ક્ષેત્ર ઉપર વર્ચસ્વ જમાવી બેસશે અને હેરાનગતિને પાર નહીં રહે.
નગરમાં ગુમાસ્તાઓનું સંગઠન થવું કઠણ છે. કારણ કે નેકરે કરતાં દુકાને વધારે છે. એટલે જરાક વેર થાય તે તેમને કાઢી મૂકે. પણ, મધ્યમ વર્ગનાં સંગઠનમાં એમને આગળ વધારવાં જોઈએ. એથી ધમિય સમાજ રચનામાં સક્રિય સહાયતા મળશે.
ઉત્તમ ખેતી, મધ્યમ વેપાર, અને કનિષ્ટ નોકરી, એ પ્રમાણે ઉત્તમ ગ્રામસંગઠન, મધ્યમ નગરસંગઠન અને છેલ્લે રાજ્ય એ રીતે ગોઠવવાનું છે. આ કામ અનુબંધે અને સંગઠનેએ કરવાનું છે.
ચર્ચા-વિચારણ નૈતિકતાના પાયે સંગઠન; એક ભગીરથ કાર્ય
શ્રી પુંજાભાઈએ આજની ચર્ચા શરૂ કરતાં કહ્યું : “આજના નગરોમાં આર્થિક દૃષ્ટિએ કે પિતાના વર્તુળના સંકુચિત માનસવાળા મેટા ભાગે ધંધાદારી સંગઠને થયાં છે. કેટલાંક સામાજિક સંગઠનો છે તેમ જ ધર્મ-સંપ્રદાયના પણ સંગઠન છે. પણ આ સંગને ભલે પિતાના વર્તુળમાં કામ કરે. છતાં જે તે બીજી પ્રતિ સહિષણુ અને સહયોગી ન બની શકે તે તેનો કોઈ અર્થ સરતો નથી. આ મંદિરમાં લાંબી કતારે જોવા મળશે. ધર્મકથા કે ભજન સમારંભમાં પણ ટોળેટોળાં જોવા મળશે પણ ત્યાં કાં તે સાંપ્રદાયિકવૃત્તિની સંકચિતતા છે અથવા તેને પણ એક ફેશન બનાવી દેવામાં આવી છે. સ્વ. પરનો કલ્યાણકારી ધર્મ કે એના આધારે રચાયેલે ઉદાર ધર્મમય સમાજ ક્યાંય જોવા મળતા નથી. આમ એક તરફ નિરાશા થાય છે.
ત્યારે, બીજી તરફ દાદાભાઈ નવરોજીએ પિતાની ડાયરીમાં એક નાનું સત્ર લખ્યું તેમાંથી રાષ્ટ્રીય મહાસભાનું સંગઠન થતાં, આજે એ