Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 221

૨૦૦
માટે આ કાર્ય છોડી દઉં. તે અલબત્ત સંશાધન જરૂર કરશે કે કેમ સાથ નથી મળતો? સાથ મેળવવા માટે પુરુષાર્થ પણ કરશે, તે છતાં નહીં મળે તોયે નિરાશ નહીં થતાં તે વધુ મજબૂત થશે.
(૪) પ્રખર નિષ્ઠા: તેનામાં અવ્યક્ત બળ સંસ્થા અને સમાજ પ્રત્યે પ્રખર નિષ્ઠા હશે. ખરેખર તે આ ગુણને પહેલું સ્થાન આપવું જોઈએ પણ ચોથું સ્થાન આપવાનું કારણ એટલું જ છે કે અનુબંધ વિચારધારામાં રચનાત્મક કાર્યકરે કરતાં પણ વધારે-સહુથી વધારે આશા આપણે ક્રાંતિપ્રિય સાધુસાધ્વીઓ પાસે રાખીએ છીએ. બધા કાર્યોમાં નિષ્ઠા હેવી તો જરૂરી છે. અવ્યકત બળ ઉપર નિષ્ઠા હશે તો બધા થાકી જશે પણ એક બળ એવું છે જે મદદમાં આવશે. તે “ મૈયા” છે જેના અંગે વિચાર થઈ ગયો છે. આ બળ અંતરમાં રહેલ તપ-ત્યાગની ભાવનામાં તીવ્રતા આણશે. એના ઉપર સર્વ પ્રથમ વિશ્વાસ જશે. બીજે વિશ્વાસ સંસ્થાને હોવો જોઈએ. ઘણા કાર્યકરો તેજસ્વી હોય છે પણ સંસ્થા સાથે મેળ નથી રાખતા તે તેમનું કામ દીપતું નથી. સંસ્થામાં કઈ ભળે કે ન ભળે તે સમજાય તેવી વાત છે પણ ભળ્યા બાદ તેના પ્રતિ આદર અને શુદ્ધભાવ હોવા જોઈએ. ગાંધીજીએ કોંગ્રેસને છેવટ સુધી બળ આપ્યા કર્યું; પ્રતિષ્ઠા આપી. પોતે તેનાથી અલગ રહ્યા પણ, જ્યારે જ્યારે દેશવ્યાપી કોઈ પ્રશ્ન લેવો હોય ત્યારે સંસ્થા ( કોંગ્રેસ) વડેજ એને લેતા. એટલે કે તેઓ સંસ્થાના ઘડતરમાં માનતા. તેમણે કેસમાં વિશ્વાસ મૂકો. તા. ૩૦મી જાનેવારી ૧૮૪૮ના તેમનું અવસાન થયું. એ પહેલાં તા. ૨૮ કે ૨૯ મીએ તેમણે પ્રવચનમાં કોગ્રેસ માટે આવા શબ્દો વાપર્યા છે –“હું નીકળી ગયે, સરદાર નીકળી જાય કે પંડિતજી નીકળી જાય તે પણ ગ્રેસ કદિ મરનાર નથી.” સંસ્થા તરફને વિશ્વાસ અને સંસ્થા દ્વારા જ વ્યકિત કે સમાજનું ધડતર થઈ શકે તેને આ શ્રેષ્ઠ નમૂનો છે. આપણે એમ માનતા કે વ્યકિત જ કેવળ ધર્મ-નિયમ-નિષ્ઠા પાળી શકે, સમાજ નહીં,