Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 195

૧૮૩
થાય. તે એક ન થાય તો વિશ્વમાં જે ભગીરથ કાર્ય તેણે કરવું છે તે ન થાય. એટલે આવા નૈતિક જોકસંગઠનોને અરસપરસ પૂરક બનાવવા જોઈએ. ગામડાંને બીજો પ્રશ્ન છે યંત્ર અને મૂડીનું જોર. તેના ઉપર કાબુ આવે તેવી પરિસ્થિતિ સર્જવી જોઈએ. એ માટે આ બધા સંગઠનનું એક અલગ સૂત્રસંચાલક સંગઠન ગોઠવવું જોઈએ. મૂડીની તંગી નિવારવા માટે સહકારી ક્ષેત્ર વધારવું જોઈએ; અને બેંક જેમ લેન મેળવે છે તેમ આ સંગઠન પણ ગમે ત્યાંથી લોન મેળવી શકે તેવી સ્થિતિ ઊભી કરવી જોઈએ. આજે વેપાર દુનિયાની પરિસ્થિતિ પ્રમાણે ચાલે છે. પરિણામે ગામડાંનું મેં કસ્બા તરફ, કરખાનું શહેર તરફ અને શહેરે વિશ્વના બજારે ઉપર આધાર રાખે છે. એટલે જીવનની જરૂરિયાત પ્રમાણે વેપાર થતો નથી પણ મૂડીવાદી પકડના દેશની ઉથલપાથલ પ્રમાણે થાય છે. મૂલ્ય પરિવર્તનની પ્રક્રિયા એ થવી જોઈએ કે આખી પરિસ્થિતિ બદલાય, શહેરે ગામડા તરફ જોતાં થાય અને ગામડાંનું પ્રભુત્વ વેપારીઓ ઉપર આવે એ માટે નૈતિક ગ્રામસંગઠને ઊભા કરવાં જોઈએ. કદાચ કોઈને શંકા હોય કે શું એમ થઈ શકે ખરું ? તેને ઉત્તર એ જ છે કે એવો પ્રયોગ ભાલ નળકાંઠામાં થઈ રહ્યા છે. આવા નૈતિક ગ્રામસંગઠનની ચેકી પ્રાયોગિક સંઘ કરે અને ઝઘડા થાય તે શુદ્ધિપ્રયોગ દ્વારા દબાણ આવે. ભાલ નળકાંઠામાં ગામડાંની એકતા માટે બહુ વ્યવસ્થિત રીતે પ્રયોગ થઈ રહ્યો છે. હજુ મજૂર મંડળો ઊભાં કરવાનાં બાકી છે. મૂલ્ય પરિવર્તનની પ્રક્રિયા :
મૂલ્ય પરિવતનની આ પ્રક્રિયા ક્યાં અને કેવી રીતે ચાલે છે તે અંગે કેટલાંક પ્રમાણે આપી વધારે સમજણ પાડવાની છે. આપણું (ધર્મદષ્ટિએ સમાજરચનાના) પ્રયોગ પાછળ જે સ્પષ્ટ ભૂમિકા છે તેથી તે ચોક્કસ છે. દરેક પ્રવૃત્તિ આગળ નૈતિક શબ્દ વાપરવામાં આવે છે કારણ કે પ્રવૃત્તિ મુખ્ય નથી, પણ તેની પાછળને નૈતિક્તાને પ્રચાર મુખ્ય છે. જેમકે નૈતિક ભાવ એટલે કે ખાનાર અને ખેડનાર