Book Title: Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara
Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir
View full book text
________________
૧૧૫
રવીન્દ્રનાથ ટાગોર, રસ્કિન, લિંકન, શિંગ્ટન અને ટોટ્રોયના જીવન ચરિત્રમાંથી કાર્યક્રમોને ઘણો મસાલો મળ્યો હતો. તેથી તેમના કામને વેગ મળે. ફિનીકસ આશ્રમ પણ ચાલુ રહે અને તેમનું જીવન રાષ્ટ્રવ્યાપી થયું એટલું જ નહીં પણ ધીમે ધીમે વિશ્વવ્યાપી બનતું ગયું. ત્યારબાદ ગાંધીજીના કાર્યક્રમનું બળ કોંગ્રેસ બની ગઈ. આ આખીયે પૃષ્ઠ ભૂમિકા રજુ કરવાનું કારણ એટલું જ કે એના ઉપરથી ખ્યાલ આવી શકશે કે રાજકીય સંસ્થા તરીકે રાષ્ટ્રીય મહાસભાને શા માટે સ્થાન અનુબંધ વિચારધારામાં આપવામાં આવેલ છે. '
બીજું કારણ, તેને વધુ જનસંખ્યાને ટેકો છે. રાજકારણમાં અગાઉ જોઈ ગયા તેમ તેને ઉભવ વ્યવસ્થા અને દંડશકિત માટે થયેલો છે. આ દંડશકિતના ઠેકાણે હવે જનશકિત આવી છે. એટલે પ્રથમ સંખ્યા કેટલા લોકોનું કોને સમર્થન છે તે જોવાશે. સંખ્યા એજ લોકશાહીમાં પ્રધાન વસ્તુ છે. આ સંખ્યા ટેળાની હોય કે ઘડાયેલાંની હોય તેનો ભેદ જોવામાં આવતો નથી. જેને વધુ મત મળ્યા તે જીત્યા કહેવાય છે. આમાં કેટલા સમજુ લોકોએ કે ઘડાયેલાએ વિચારીને મત આપ્યા. કે કેટલા દારૂ પાઈને, કે પૈસાથી મેળવ્યા તે કોઈ જોતું નથી. એટલે એ દષ્ટિએ પણ ભારતમાં લોકશાહીમાં વધુ જનસંખ્યાનું પીઠબળ ધરાવનાર હેય તે તે કોંગ્રેસ છે.
લોકોને કેળવવા એ પણ રાજ્યની ફરજ છે. તેમાં પણ વધારે મહત્વ તે સાધુ સંસ્થાની લોકોને મળતી પ્રેરણું એજ તેમના ઘડતર માટે જરૂરી છે. રાજકારણમાં જ્યારે સંખ્યા મહત્વની છે ત્યારે ધર્મ કારણ કે ધર્મસંસ્થામાં સત્ય અહિસા વગેરેની દષ્ટિએ થયેલ ઘડતર કે ગુણવત્તાનું મહત્વ છે. ત્યાં વ્યકિતત્વને વિકાસજ ધ્યાનમાં રાખવું પડે. કેસની કેટલીક ત્રુટિઓ અને ભયસ્થાને?
કૅગ્રેસને અનુબંધ વિચારધારામાં સ્થાન આપવા જતાં તેની ખામીઓ અને ભયસ્થાનેને પણ વિચાર કરવો પડશે. તેમાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
