Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 87

૭૫
લોકો અને લોકસેવકે વચ્ચે સંગઠિત અને વ્યવસ્થિત, અનુબંધ નહતો એટલે જ આ યુદ્ધ થવા પામ્યું.
ભગવાન મહાવીર અને ભગવાન બુદ્ધના ખેડાણને લીધે દર્શન કાળે વાદવિવાદ મેંથી થાય છે. તેમાં ઉગ્રતા ઓછી આવે છે. તે વાટાઘાટે અને વાદવિવાદ પણ કેવા ? મંડન મિશ્ર તેમજ શંકરાચાર્ય તથા મધ્યસ્થ બનેલા મંડન મિશ્રના ધર્મપત્ની ભારતી સુંદર ઉદાહરણ રજુ કરી જાય છે. ભારતીનું ઉદાહરણ ભલભલા ન્યાયાધીશને અનુભવ જન્ય પ્રેરણા પૂરે તેવું છે. ગાંધી યુગ:
આ રીતે ગાંધીજીને ભારતીય લોકોની લગભગ તૈયાર ભૂમિકા દક્ષિણ આફ્રિકામાં મળી, અહીં વિશાળ પાયા પર મળી. કોંગ્રેસ સંસ્થા દ્વારા અપૂર્વ તક મળી. એ ભારતનું સદ્ભાગ્ય ગણવું જોઈએ. તેવી જ રીતે તપ ત્યાગ વડે ઘડાયેલી એ સંસ્થાને રાજકીય સત્તા ન છૂટકે લેવી પડી તે દુર્ભાગ્ય પણ થયું. નહીંતર કોંગ્રેસ જેવી સંસ્થાને કેટલાક વિરલ સાધુ સંસ્થાના સભ્યોનું (અમારા દીક્ષાગુરુ નાનચંદ્રજી મ. જેવા) તપત્યાગ પૂર્ણ સહાનુભૂતિભર્યું બળ મળ્યું; વિનોબા, કિશોરલાલ જેવાનાં જ્ઞાન-ત્યાગ મળ્યાં; આખા દેશની ભક્તિ મળી વિશ્વપ્રિય પં. જવાહર જેવી ને લોખંડી સરદાર જેવી નેતાગીરી મળી છતાં દેશ અને દુનિયાનું રાજકારણ એ સંસ્થા કોંગ્રેસ દ્વારા શુદ્ધ અને પવિત્ર કેમ ન થયું ? ન લોકોની સંસ્થાઓ ન લોકસેવકોની સંસ્થાઓ ન જાગૃત અને વિશાળ દષ્ટિવાળા સાધુ-સાધ્વીઓનું સંકલન, વિ. કેમ ન થવા પામ્યું ?
ગાંધીજી તે લોકસેવક સંઘ અને લોક સંગઠનને બન્ને ઈચ્છતા હતા, પણ જે તેમની હાજરીમાં ન થયું તે હવે સોને સહકાર લઈ બનાવવું પડશે. આ છે અનુબંધ વિચારધારાની ભૂમિકા અને રહસ્ય. તેથી જ અનુબંધ વિચાર ધારાનાં પાંચ પાસાંઓને કાળજીપૂર્વક વિચારીને ભાલનળ કાંઠા પ્રયોગને આચરવાં પડે છે. અને જરૂરી કાપકુપ કે સાફસૂફી