Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 66

૫૪
પાસું-બીજુ: સમાજનું ઘડતર - સંસ્થા :
બીજો મુદ્દો આવે ત્યારે સવાલ એ થયો કે બધુયે ચકખું થઈ શુદ્ધ થઈ જાય તે માટે શું કરવું? ત્યારે કહેવામાં આવ્યું કે જેમ વ્યક્તિનું ઘડતર થવું જોઈએ તેમ સમાજનું પણું ઘડતર થવું જોઈએ. એટલે સમાજના ઘડતર માટે સંસ્થાઓ આવીને ઊભી રહે છે.
વ્યક્તિ ગમે તેટલી મહાન કેમ ન હોય પણ પ્રજા એને વિભૂતિ તરીકે નહીં સ્વીકારે. ત્યાંસુધી એનું અનુકરણ નહીં થાય; પણ સંસ્થા થાય તે તેનું અનુસરણ કરે છે. ગાંધીજી ગયા, રામ ગયા, મહાવીર ગયા પણ સંસ્થાઓ રહી ગઈ છે. આ બીજું પાસું વિચાર્યું. પાસું ત્રીજુ : વ્યક્તિ વિશેષનું અનુસંધાન :
બીજા પાસાંને જ્યારે ઊંડાણથી વિચાર કરવામાં આવે ત્યારે સંસ્થા સ્થાપ્યા પછી જે બહાર રહ્યા હોય તેનું શું કરવું? એ વિચાર આવીને પ્રશ્નાત્મક રીતે ઊભું રહે છે. આ અંગે ભગવાન મહાવીરને દાખલો લઈ ઘણી ચર્ચા કરી હતી. ભગવાન મહાવીરે સંધ સ્થા ત્યારેજ પિતાના જમાઈ જમાલી મુનિ છુટા પડ્યા. ગોશાલક તે સંઘની સ્થાપના પહેલાં જ છુટા પડી ગયા હતા તેમણે તે બીજે સંધ સ્થાપે હતે.
આ અંગે ઉડાણથી વિચાર કરતાં લાગશે કે ભગવાન મહાવીર બે રીતે વિચાર કર્યો છે. તે વખતના તેમના સમકાલીન બુદ્ધ ભગવાન
ટા વિચરતા હતા પણ તેમને વિરોધ ભગવાન મહાવીરે કદિ કર્યો નથી પણું, તેમણે જમાલિ-ગોશાલકને વિરોધ કર્યો છે. એમાં પણ એમણે કાળજી રાખી છે. ગોશાલકને કદર વિરોધ કર્યો પણ જમાલિને સૌમ્ય ધીમો ધીમે–વિરોધ કર્યો. ગોશાલક પાંચસો શિષ્યો લઈ ગયો પછી રજા લેવા આવ્યો ત્યારે ભગવાન મહાવીર કંઈ બેલ્યા નહીં. એણે પિતાને જદે ચોકો જમાવ્યો.