Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 77

ક્યા કયા પાસાંઓ અનુબંધ વિચારધારા પ્રમાણે આવે છે તેની વિચારણું કરવાની છે. (૧) નિમળતા અને પુષ્ટિ :
પહેલાં પાસાં તરીકે જૈન આગમની ગાથા પ્રમાણે જોઈ ગયા કે શુદ્ધિ અને પુષ્ટિ થવી જોઈએ. જૈન પરિભાષા પ્રમાણે પુણને સંચય થાય તેવી ક્રિયા કરવી જોઈએ અને ભાવનામાં શુદ્ધ તત્ત્વ રહેવું જોઈએ. જેથી પુણ્ય બંધનકર્તા ન થઇને મુકિત આપનારું પરિણમે.
જ્યાં સંગઠનને વિચાર આવ્યો, ત્યાં શક્તિ તો વધવાની જ. શક્તિ વધી એટલે-જે સાથોસાથ શુદ્ધિ નહીં હોય તે એનો દુરુપયોગ પણ થવાને જ. શકિત અને સદુપયોગ હોવા છતાં બીજા સુસંગઠને સાથે સંકલન નહીં હોય તો એનું શુદ્ધ સંગઠન જગતને દોરવા માટે નાનું પડવાનું. વિજ્ઞાન અને રાજકારણે જગતને નજીક આણું મુકાયું છે. તેથી આજે જગતને દોરવું પડશે. આથી જ સંગઠન, શુદ્ધિ અને સંકલન (અનુબંધ) આજની યુગમાગણી છે.
અનુબંધ વિચારની પરિભાષામાં કહીએ તો દરેક સંગઠને શુદ્ધ બનવાં જોઈએ, અશુદ્ધ થયાં હોય તે શુદ્ધ કરવા જોઈએ; તેમ જ તેવાં સંગઠનની સંખ્યા નાની હોય તો તે વધારવી જોઈએ. આથી જ શુદ્ધિ અને પુષ્ટિ-સંગીનતા શબ્દોનો પ્રયોગ કરવામાં આવેલ છે. આ અંગે ત્રણ મુખ્ય સંસ્થાઓ ઉપર પ્રાચીનકાળમાં જેર આપવામાં આવેલ છે –
( ૧ ) રાજ્ય સંસ્થા ( ૨ ) લેક સંસ્થા ( ૩ ) સાધક સંસ્થા
સાધક સંસ્થામાં તે સાધુ સંસ્થા મુખ્યત્વે આવશે, પણ અબઘડીએ. તે લોકસેવક (ગૃહસ્થ સાધક = શ્રાવક) સંસ્થાને ધર્મનીતિપ્રધાન