Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 37

૨૫.
પ્રાયશ્ચિત ભગવાન ઋષભદેવ પોતે લેતા. ધીમે ધીમે જ્યારે સમાજવ્યવસ્થા સરખી રીતે ગોઠવાતી ગઈ ત્યારે પિતાના પુત્ર ભરતને રાજ્યવ્યવસ્થા સોંપી. ભરતે બ્રાહ્મણ વર્ણને-(વૃદ્ધ અને ઘડાયેલો વર્ગ) સમાજના શિક્ષણ સંસ્કારની જવાબદારી અને વ્યવસ્થા સેંપી. એ જ રીતે વૈશ્ય-શુદ્રોને ઉત્પાદન અને વિનિમય વ.ની વ્યવસ્થા સંપી અને ભ. અષભદેવ જાતે સાધુ-દીક્ષા ગ્રહણ કરીને અલિપ્ત થઈ ગયા. પછી તેમને દરેક કાર્ય શીખવવું જ નહોતું પડ્યું. માત્ર ઈશારે જ બસ હતો. એવી જ રીતે સમાજ પહેલ વહેલાં વધારે ગંદકીમાં સપડાયેલું હોય ત્યારે તેની શુદ્ધિવૃદ્ધિ કરવા માટે જાતે અનુબંધકારે ઊંડા ઊતરવું પડશે. ધીમે ધીમે લોકો પોતે જ પોતાની ભૂલ સુધારવા માંડશે ત્યારે કેવળ એક જ ઇશારે બસ થશે. હવે જે રાજકારણ ગંદુ હશે અને તેનાથી કંટાળીને તેની સાફસુફી ન કરવામાં આવે તો એને ચેપ લોકોને લાગશે અને એ પેસેલી ગદકીને ચેપ સાધુઓને લાગ્યા વગર નહિ રહે. એ ગમે તે સમજી વિચારક વિચારી શકે છે.
મારી પિતાની જ વાત કહું કે હું તે ઉપરના નિષ્કર્ષ ઉપર પહોંચી ચૂક્યો છું. એટલે જાતે નિર્લેપ રહી, પિતાની મર્યાદામાં રહી, રાજ્ય સંસ્થા, જન સંસ્થા અને સાધક સંસ્થા ત્રણેની સાથે અનુબંધ રાખું છું અને એને તીર્થકરો અને અવતારોએ પ્રશસ્ત કરેલ અનુકરણીય માર્ગ માનું છું. અનુબંધકારની કસોટી :
આમ કરવાથી મારે પણ બીજ અનુબંધકારીની જેમ સહેવું પડ્યું છે અનુબંધકારે કેટલું સહેવું પડે છે તેને એક દાખલો મારા ઉપરથી આપું; જેથી એ અંગે ચેસ ખ્યાલ આવી શકે.
સન ૧૯૪૬ માં જયારે અમદાવાદમાં હિંદુ-મુસ્લીમ હુલ્લડ ચાલતું હતું ત્યારે ચારેબાજુ છુરાબાજી ચાલતી હતી. મેં મનમાં વિચાર્યું કે હું અહિંસક કહેવડાવું છું. લે કો માણસેની હિંસા કરતા હોય ત્યારે મારે