Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 61

ચિંતન કરીએ તેમાં રોકટોક નથી પણ અંગત, કે સંસ્થાગત અથવા કોઈ જૂથગત વાતો સમાજમાં ન કરીએ તો સારું ?” રાજકીય સંસ્થાની શુધ્ધિ અને સંગીનતા હોવાં જોઈએ.
શ્રી દુલેરાય માટલિયાએ કહ્યું: “હું તાવિક રીતે થોડી વાત કરું.
સન ૧૯૩૨ માં યુરોપની અને સન ૧૮૦૦ પછી ભારતની ઔદ્યોગિક ક્રાંતિની વિજ્ઞાનને લીધે જે સ્થિતિ થઈ છે તે જોતાં રાજકારણ આજે આગળ આવી ગયું છે. આ સે વર્ષને યુગ પરિપાક હેઈ, રાજકીય સંસ્થાની શુદ્ધિ અને સંગીનતાને વિચાર છેડી જ ન શકાય.
મારા નમ્ર મત પ્રમાણે કોઈપણ સંસ્થાને ચકાસવા માટે ત્રણ કસોટીઓ ઠીક પડે છે:
(૧) સત્યની કસોટી (૨) કરુણ (અહિંસા) ની કસોટી
(૩) ચૈતન્ય વિકાસની કસોટી. રાજકીય સંસ્થાની પસંદગીમાં આપણે એ કસોટીઓ લાગુ પાડીએ તે સત્યનો પ્રયોગ કરનાર સંસ્થાઓને જે રાજ્ય સંસ્થા ટેકો આપતી હોય અથવા કમમાં કમ સહિષ્ણુતા તેના તરફ હોય – તેવી સંસ્થા હેવી જોઈએ.
બીજી કસોટીએ કસતાં એ સંસ્થા મંડળોને (આર્થિક સંગઠનો) સ્વતંત્રપણે ખીલવા દેવામાં માનતી હોય, એટલે કે સાંસ્કૃતિક, શૈક્ષણિક, આર્થિક અને સામાજિક કાર્યક્રમો નાનાં નાનાં ઘટકો જેમ કાર્યક્ષમ બને તેમ તેમ તેને આપતી જતી હેય. રાજકીય પરિભાષામાં કહું તે તે (૧) લોકશાહી, (૨) સમાજવાદ (અંગત માલિકી મર્યાદા) અને ' (૩) વિદ્રીયકરણમાં (ઉપરથી નહીં પણ ઠેઠ નીચેથી સ્વતંત્રપણે