Book Title: Yogshatak Granth Ek Aadhyayan
Author(s): Jagruti Nalin Gheewala
Publisher: Antarrashtriya Jainvidya Adhyayan Kendra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007277/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainavidyAnI anupAraMgata (ema.phila.)nI padavI mATenA abhyAsakramanA bhAgarUpe prastuta karavAmAM Avela zodha nibaMdha yogazataka graMtha - eka adhyayana mArgadarzaka DaoN. pUrNimAbahena mahetA prastuta kartA jAgRti nalina ghIvAlA AMtararASTrIya jainavidyA adhyayana kendra mahAdeva desAI samAjasevA mahAvidyAlaya, gUjarAta vidyApITha, amadAvAda-380 014 varSa : 2011 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainavidyAnI anupAraMgata (ema.phila.)nI padavI mATenA abhyAsakramanA bhAgarUpe prastuta karavAmAM Avela zodha nibaMdha yogazataka graMtha eka adhyayana pharNimA esa. mArgadarzaka DaoN. pUrNimAbahena mahetA prastuta kartA jAgRti nalina ghIvAlA AMtararASTrIya jainavidyA adhyayana kendra mahAdeva desAI samAjasevA mahAvidyAlaya, gUjarAta vidyApITha, amadAvAda-380 014 . varSa : 2011 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA pRSTha naM. 1 thI 12 13 thI ra1 prakaraNa vigata prakaraNa-1 jainadarzanano saMkSipta paricaya 1.1 tripadI 1.2 cha dravya 1.3 nava-tatva 1.4 karmavAda 1.5 anekAMtavAda 1.6 mokSamArga 1.7 zramaNAcAra 1.8 zrAvakAcAra :dezavirati cAritra AcAra prakaraNa-2 jaina sAhityamAM yoga 2.1 "yoga' zabdano artha ane yoganuM lakSaNa 2.2 AgamayugamAM yoga (I.sa. pUrva kaThI thI I.sa.nI 7mI sadI sudhI) 2.3 madhyayugamAM yoga (I.sa. 8mI sadIthI 14mI sadI) 2.4 arvAcIna yugamAM yoga (I.sa. 15mI sadIthI vartamAna samaya) 2.5 yoganAM bheda-prabheda 2.6 yogIonA prakAra prakaraNa-3 jainayogamAM dhyAnanuM mahatva 3.1 dhyAnano artha ane paribhASA 3.2 dhyAnanuM svarUpa 3.3 dhyAnanAM cAra prakAro 3.4 dhyAnanI saphaLatAnAM sAdhano rara thI ra7 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa |prakaraNa-4 vigata 3.5 dhyAtA - dhyeya - dhyAnanI tripuTI 3.6 prekSAdhyAna - vartamAna samayanI eka dhyAna paddhati 3.6.1 prekSAno artha - vyaMjanA 3.6.2 prekSAdhyAnanA maulika tatva graMthakartA AcAryazrI haribhadrasUrijInuM jIvana ane kavana 4.1 AcAryazrI haribhadrasUrijInA jIvananI rUparekhA 4.1.1 janmasthAna 4.1.2 mAtA-pitA 4.1.3 samaya 4.1.4 vidyAbhyAsa 4.1.5 'bhavaviraha' - mudrAlekha 4.1.6 poravADa jJAtinI sthApanA 4.1.7 samAdhi maraNa 4.2 AcAryazrI haribhadrasUrijInA viziSTa pAMca guNo 4.2.1 samatva 4.2.2 tulanA 4.2.3 bahumAnavRti 4.2.4 svaparaMparAne paNa navI draSTi ane navI bheTa 4.2.5 aMtara sAdhavAno kImiyo 4.3 AcAryazrI haribhadrasurijInI yogazatakamAM tulanAdraSTi 4.4 AcAryazrI haribhadrasurijI racita graMtho 4.3 AcAryazrI haribhadrasUrijInA graMthonI sUci 4.3.1. Agamika graMtha pRSTha naM. 28 thI 48 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa vigata pRSTha naM. 49 thI 30 4.3.2 AcAra, upadeza saMbaMdhI graMtha 4.3.3 dArzanika graMtha 4.3.4 yogaviSayaka graMtha 4.3.5 kathAsaMbaMdhI graMtha 4.3.6 jyotiSa saMbaMdhI graMtha 4.3.7 stuti viSayaka graMtha 4.4 AcAryazrI haribhadrasUrijIne jinAgamo paranuM bahumAna 4.5 AcAryazrI haribhadrasUrijI racita yogagraMthono saMkSipta paricaya 4.5 SoDazaka prakaraNa-5 yogazataka graMthanuM adhyayana bhAga-1 5.1 yogazataka graMthano paricaya 5.2 yoganuM svarUpa nizcaya yoga ane vyavahAra yoga 5.2.1 nizcaya nayathI yoga 5.2.2 vyavahAra nayathI yoga 5.3 yogamArganAM prathama adhikArI - apunarbandha 5.3.1 apunarbandhaka jIvonAM liMgo pa.3.apunarbandhaka jIvone AzrayI upadezanAM kathananuM svarUpa 5.4 yogamArganAM dvitIya adhikArI - samyakjhaSTi 5.4.1 upadezanA aMgo 5.4.2 upadezanAM kAraNo 5.5 yogamArganAM tRtIya adhikArI cAritrI 5.5.1 yogamArganAM paMthe dezavirata cAritryavAna 5.5.2 yogamArganAM paMthe sarvavirata cAritryavAna Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa prakaraNa-5 vigata pRSTha naM. 5.6 yogasAdhanA dvArA guNasthAnake javAnI vidhi pa.ka.1 navA guNasthAnakamAM pravezavAnI vidhi 5.6.2 apUrvaguNasthAnakano prApti mATe vizeSavidhi pa..3 karmano upakrama karavA svarUpa prastuta kAryanI sAdhakavidhi 5.7 yoganA adhikAranAM vizeSa upAyo yogazataka graMthanuM adhyayana : bhAga-2 77 thI 97 | 5.8 jIva - karmano saMbaMdha anAdi sAnta 5.9 rAga - Sa - mohanuM svarUpa - 5.9.1 rAga - dveSa - mohanAM pratipakSa bhAvanathI pragaTa thatAM tatvabhAsananuM svarUpa : 5.10 cAra yogabhAvanAnuM varNana 5.11 yogInA AhAranI vidhi pa.1ra yogaprabhAvathI prApta thatI labdhi ane tenuM phaLa 5.13 mokSanuM pradhAna aMga - sAmAyika 5.14 maraNakALa jANavAnAM upAyo upasaMhAra 94 thI 99 | saMdarbhasUci 100 thI 10gI pariziSTa prakaraNa-6 ** Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayanA uddagAra jIvanane unnata ane ujjavaLa banAvanAra, AtmAne zuddha ane buddha banAvanAra evI AcArasaMhitA ane vicAradhArAnuM nAma-darzana, dharma-darzanae vyakti ke vastunuM mULabhUta rUpa che. jainadarzana AvuM ja ujjavaLa jIvana jIvavAnI rIta darzAve che. jenuM anusaraNa karavAthI A jIMdagImAM ja ucca AdhyAtmika koTie pahoMcI zakAya che. A AdhyAtmika koTie pahoMcavA mATe A kAraNathI ja jainadarzananAM siddhAMto, tatvajJAna jANavA samajavAnuM ane khUba AkarSaNa rahyuM che. mane jANavA maLyuM ke jemanuM samagra jIvana pAradarzaka rahyuM tevA mahAtmA gAMdhIjI dvArA sthApita gUjarAta vidyApIThanAM prAMgaNamAM aneka viSayomAM uMDANapUrvakanA abhyAsakramo cAlI rahyA che. jemAM "AMtararASTrIya jainavidyA adhyayana kendra mAM paNa jainadarzananA pAyAnA siddhAMto temaja tatvajJAna samajAvanAra pramANapatra abhyAsakrama cAle che. temAM joDAvAnuM subhAgya prApta thayuM. A abhyAsakrama karatAM eka anupama anubhUti aMtaramanamAM jAgRta thaI. ane jainadharmamAM vizada jJAna mATe AgaLa abhyAsa karavAnI IcchA thaI. ane A suavasara paNa gujarAta vidyApIThanAM prAMgaNamAM ja maLyo. pAraMgatamAM praveza meLavyo ane dareka phekalTInAM sAheba, bahenano suMdara lAbha rahyo. jemAM mArgadarzaka DaoN. pUrNimAbahena mahetAnuM amUlya yogadAna to kyAreya nahIM bhUlI zakuM. teo satata preraNA ane mArgadarzana ApatA rahyA. vizeSa yogyatA sAthe pAsa thaI ane anupAraMgatamAM paNa praveza meLavyo. anupAraMgata varSa-2mA laghuzonibaMdha mATenI pasaMdagInA praznane amArA premALa mArgadarzaka DaoN. pUrNimAbahena mahetA jeo mArA rasa, rUcinI jANakArI meLavatA mArA nibaMdhanAM viSaya mATe mane mArgarzana ApatA rahyA. jemAM tIrthakara mahAvIra svAmInI sAdhanA yoga-dhyAna pUrvakanI ja rahI che. temanI samabhAvanI sAdhanA, cittanI sthiratA vagere guNonuM mane khuba AkarSaNa rahyuM che. mATe yoganAM viSayanI pasaMdagI karavI hatI paraMtu khuba muMjhavaNa hatI ke te mATe mArI pAtratA keTalI ? DaoN. pUrNimAbahena mahetAe lAgaNIpUrvaka preraNA ApI ke yoganA satata abhyAsathI pAtratA keLavI ja zakAya che. 'yogazatakagraMtha-eka adhyayana' viSaya sUcavyo. ane te sAthe khUba ja jJAnI, dhyAna ane samatAbhAvI saMyamajIvananuM 99 varSathI kaDaka cAritrapAlana karatAM mArA pUjya phaibAsvAmInAM darzana thayA. kharekhara huM sadabhAgI chuM ke DaoN. pUrNimAbahena mahetAnuM satata pIThabaLa maLatuM rahyuM. A laghuzodha nibaMdhanAM kula 6 prakaraNo che. jemAM prathama prakaraNamAM jaina tatvajJAnanI samajUtI Apela che. jyAM tIrthaMkara prabhu dvArA darzita guNadhara bhagavaMtanI vANI tripadInuM svarUpa, cha dravya, navatatva, karmavAda anekAMtavAda, mokSamArga vagereno saMkSipta paricaya Apela Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. taduparAMta yogazataka graMthamAM varNita yoganAM adhikArI evA zrAvaka ane zramaNa dharmanAM aNuvrato - mahAvratono TUMko paricaya Apela che. dvitIya prakaraNamAM 'yoga' zabdane anusarI yogano artha ane tenuM lakSaNa. yoga ane yogInAM prakAro temaja Agamayuga, madhyayuga ane vartamAna yugamAM yoganuM svarUpa ane yogaviSayaka sAhitya racanAonI zuddhi ApavAmAM Avela che. tRtIya prakaraNamAM 'jainayoga ane dhyAna' nAM svarUpanuM varNana che. AgamayugamAM 'tapa' ane 'dhyAna' e ja yoganuM svarUpa gaNAtuM. tethI dhyAnano artha ane paribhASA, dhyAnanuM svarUpa, dhyAnanA cAra prakAro, dhyAnanI saphaLatAnAM sAdhano, dhyAtA - dhyeya - dhyAnanI tripuTI sAthe vartamAna samayanI eka dhyAna paddhati - prekSAdhyAnanuM svarUpa darzAvavAmAM AvyuM che. caturtha prakaraNamAM je graMthanuM adhyayana karavAno prayatna karela che. te 'yogazataka graMtha'nA kartA 'yAkinI mahattarAsUnuM AcAryazrI haribhadrasUrijI'nuM jIvana ane kavananuM varNana che. temanuM jIvana mokSamArge AgaLa vadhavA rUpe yoganA adhikArI banavA mATe khUbaja preraNA rUpa che. pAMcamuM prakaraNa be vibhAgamAM vibhAjita karela che. bhAga-1 ane bhAga-2 jemA bhAga-1mAM yogazataka graMthanA saMkSipta paricaya sAthe yoganA adhikArI jIvo, darekanI bhUmikAne anurUpa yogya upadeza, yogasAdhanA dvArA guNasthAkanI vidhi vagerenuM vigatavAra varNana karela che. prakaraNa-5 bhA-2mAM jIva ane karmano saMbaMdha rAga-dveSa-mohanuM svarUpa, maitryAdi cAra yogabhAvanA, yogImahAtmAnI AhAra vidhi, yoganAM baLe prApta thatI labdhio vagerenuM vistRta varNana che. upasaMhAramAM yogono sAra-niSkarSa tAravavAmAM Avela che. zodhanibaMdha adhyayana eka navI ja draSTi Ape che dina pratidina satata samabhAva keLavatA yogamArganA pathika banIe eja abhilASA. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNa svIkAra 'ekalA hAthe tAlI nA paDe' e uktinI yathArthatA atre samajAI che. A zodha nibaMdhanI zarUAtathI aMta sudhI pahoMcavAmAM anekAneka jIvo sahAyaka banyA che te sarvanI huM khuba RNI chuM. jemanuM samagra jIvana pAradarzaka hatuM tevA "mahAtmA gAMdhIjI dvArA sthApita gUjarAta vidyApIThe" dvArA A abhyAsakramamAM praveza meLavyo. pariNAme A viSaya para zodhanibaMdha zakya banyo. AthI huM gUjarAta vidyApIThanA mahAdeva desAI samAjasevA mahAvidyAlaya dvArA cAlatA AMtararASTrIya jainavidyA adhyayana kendranI huM khUba AbhArI chuM. mArA baMne parivAro dharmamaya che. saMsAranA taDakA - chAyAne pacAvIne jeoe dharmanI ArAdhanA ane svAdhyAyane prANa banAvI 'AcarAgaMsUtra" tathA 'dazavaikAlika sUtra' nuM anuvAdana temaja 'anAthI nigraMtha' jevA pustako paNa lakhyA tevA sva. dAdAjI temaja pU. phaibAsvAmI - bA. bra. pU. muktAbAI mahAsatIjI (lIMbaDI gopAla saMpradAya) jeoe 20 varSe dIkSA laI Aje dIkSAparyAyanAM paNa 69 varSa sAthe zuddha AcAradharma pALI rahyA che. sAthe mArA upakArI jemanuM RNa to kyAreya na cUkavI zakuM tevA mAtRzrI lalitAbAne kema bhUlI zakuM ? jemaNe amArA badhA bhAI-bahenomAM saMskAranuM siMcana reDyuM che. to svasura pakSe mArA sAsujI pU. bhAnubA tathA sasarAjI pU. nagInadAsa ghIvAlA paNa dharmanAM khUba ArAdhaka parivAra mArA preraNAstrota che. temanA AzIrvAda ane preraNA vagara A abhyAsa ane saMzodhana kArya zakya banI zake nahI. temanI tathA sarva kuTuMbIjanonI huM khUba RNI chuM. mArA pati DaoN. nalIna ghIvAlA (ema.DI.) jeono satata - avirata sAtha 30 varSathI maLato rahyo che. potAnI agavaDo veThIne mane haMmezA sAtha Apyo che. temaja dikarI - jamAI RcA tathA pUrvina amerIkAmAM rahIne paNa mArA utsAhane vadhAryo che. mAro putra rohana je potAnI meDIkala lAInanA abhyAsamAM vyasta rahevA chatAM satata sahAyaka rahIne preraNA purI pADIne hiMmata vadhArI che te sarveno khUba khUba AbhAra mAnuM chuM. A zodhanibaMdha taiyAra karAvanAra mArA mArgadarzaka pU. DaoN. pUrNimAbahena mahetA jainakendranA mAnanIya IncArja potAnA kAryamAM atyaMta vyasta hovA chatAM zodhanibaMdha taiyAra karAvavA potAno amUlya samaya phALavyo. yogazataka graMthanA prathama prakaraNa 1 thI 6nuM akSarazaH adhyayana karAvyuM. adhyAtmAnAM uMDANa sudhI pahoMcavAnI kaLA temanI pAsethI zIkhavA maLI. DaoN. pUrNimAbahena mAtra zodhanibaMdhanAM ja nahI paraMtu mArA jIvananAM paNa ghaDavaiyA banyA. pAraMgatamAM zodhanibaMdhamAM paNa temanuM satata mArgadarzana maLyuM hatuM. temane hRdayathI zata zata praNAma karuM chu. - Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bA.ba.pU. muktAbAI mahAsatIjI tathA temanuM satIvRMda, khaMbhAta saMpradAyanA bA. pU. mRgendramuni. anya sAdhu bhagavaMto temaja . pUjya zrI rohitAzrIjI ma.sA.nAM suziSya pU. zrI caMdadanabALAzrIjI jeoe zodhanibaMdhanI zarUAtamAM ja protsAhana sAthe yogasaMbaMdhI aneka pustako paNa meLavI ApyA temanI huM khuba RNI chuM. mUrtipUjakanAM mahAsatIjIonuM paNa Avazyaka mArgadarzana maLatuM rahyuM che. pU. zrI rohitAzrIjI ma. sA.nAM suziSyA pU. zrI caMdanabALAzrIjI jeoe zodhanibaMdhanI zarUAtamAM ja protsAhana sAthe yogasaMbaMdhI aneka pustako paNa meLavI ApyA. temanI huM khuba RNI chuM. mArA sahAdhyAyI hInAbahena zAha tathA DaoN. zItalabenanI khuba AbhArI chuM. carcA vicAraNA dvArA satata preraNA ane protsAhana purA pADyA che. vidyApITha graMthAlaya, jainadarzana vibhAga graMthAlaya, AcAryazrI jaMbuvijayajI mahArAjasAheba jaina 'I' lAyabrerInA seTamAMnA graMtho projekTanA temaja samayasaranI pustakanI mAhitI sAthe preraNA ane protsAhana purU pADanAra zrI bhadrabAhu vijayajIno khUba khUba AbhAra mAnuM chuM. A laghuzodha nibaMdhamAM sauthI vadhu upayogI nIvaDanAra amUlya graMthonA tathA pustakonAM racayitA ane vivecanakAra vagara mAruM kArya kyAreya pUrNa thayuM na hota temanI jJAnagaMgA ane anubhavonAM nicoDathI mAruM kArya sulabha banyuM te badhA graMthakAra, saMkalanakAra anuvAdaka vagereno huM hRdaya pUrvaka RNa svIkAra karuM chu. gUjarAta vidyApITha graMthAlayanA graMthapAlanI temaja karmacArI gaNanI AbhArI chuM. zrI kailAsasAgarasUrijInI kobAnI lAIbrerImAMnAM zrI hIralabhAIe samaya samaya para pustako meLavI ApyA che temano khUba AbhAra mAnuM chuM. nAmI-anAmI jeono sahAkara maLyo che, temano AbhAra mAnuM chuM. jJAnIjanono pratyupakA kyAreya vALI zakAto nathI. teoe zAzvata sukhano, parama sukhano mArga darzAvyo che. yAkinI mahattarAsanuM AcArya zrI haribhadrasUrijInA pAvana caraNomAM A laghuzodha nibaMdha samarpita karI kRtArtha thavA IcchuM chuM. jeoe yoganAM adhikArInA guNo keLavavAnI preraNA pUrI pADI che. ane eka navI draSTi ApI che. kauTuMbika javAbadArIo vacce zakya eTalI mAhitI meLavavAnI koziza karI che. mArAthI mArA nibaMdhamAM koI kSati rahI gaI hoya to namratApUrvaka kSamA yAcuM chuM. A laghuzodha nibaMdhathI koIne paNa jo sAcI dizA, sAcI draSTi maLe to mAruM kArya saphaLa thavA zakya banaze. tA. 30/07/2011 jAgRti nalina ghIvAlA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ESS prakaraNa-1 jainadarzanano saMkSipta paricaya 1.1 tripadI 1.2 cha dravya 1.3 nava-tatva 1.4 karmavAda 1.5 anekAMtavAda 1.6 mokSamArga 1.7 zramaNA cAra 1.8 zrAvakAcAra : dezavirati cAritra AcAra Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-1 : jainadarzanano saMkSipta paricaya sidhdhANaM Namo kiccA, saMjayANaM ca bhAvao / ' siddha bhagavaMtone saMyata mahAtmAo - yogI mahAtmAone bhAvapUrvaka namaskAra. jainadarzana e vizeSa jIvana jIvavAnI eka rIta che. dharmadRSTi khulatAM jIvanadarzananI kSitijono vistAra thAya che. tenuM anusaraNa karatAM jIvanamAM ucca AdhyAtmika koTie pahoMcavAnuM zakya banI zake che. jainadarzana mAne che ke jIva ane ajIva e be dravyono banelo saMsAra anAdi che, anaMta che, zAzvata che. jIvo arthAt AtmA anaMtAnaMta che. anAdi-avinAzI che. AtmA saMsAranA baMdhanomAMthI sarvathA mukta thaI zuddha svarUpa pAmI zake che. tyAM sudhI e coryAsI lAkha prakAranI jIvAyonimAM potAnA karma anusAra deha dhAraNa karyA kare che. ane paribhramaNa thayA kare che. janma janmAMtaranI gati AtmAne potAnA karmanA phaLa anusAra prApta thAya che. AtmA karmano kartA che, AtmA karmano bhoktA che ane AtmA ja rAga-dveSane jItI muktino-mokSano adhikArI bane che. 'jina' ane 'jaina' : 'jina' zabda uparathI 'jaina' zabda banelo che. "ni" dhAtu parathI baneluM 'jina' nAma e potAnI Indriyo jItanAra, rAga-dveSa Adi sarva doSothI rahita che tevA tIrthaMkara - paramAtmAno paryAyavAcI zabda che. - 'jina'. ane jinanA bhakto jaina kahevAya che. jina pratipAdita dharma jainadarzana kahevAya che. jainadarzanano atadharma, anekAMta darzana, nithazAsana, vItarAga mArga evA aneka nAmothI vyavahAra karavAmAM Ave che. cha dravya, nava-tatva, karmavAda, anekAMtavAda, mokSamArga vagere jainadarzananA pratipAdya viSayo che. 1.1 tripadI tIrthaMkara paramAtmA mahAvIrasvAmIe vaizAkha suda-11 nA roja AjanA bihAra rAjyanA madhyamAM pAvApurI nagarInAM upavanamAM dharmatIrthanI sthApanA karI. A samaye teoe potAnA mukhya 11 gaNadharone traNa vAkyomAM upadeza Apyo. A traNa vAkyo jaina vAGamayamAM 'tripadI' thI prasidhdha che. jemAM saMpUrNa tatvajJAna samAviSTa che. vastu utpanna thAya che. (utpatti) vastu vigama pAme che. (nAza) vastu dhruvapaNe sthira rahe che. (sthita) upannaivA vigamavA dhuvaDvA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je satuM che te dravya che. judI judI avasthAo, paryAyo badalAvA chatAMya jenuM maulika rUpa ane zakti dhruvapaNe yathAvata rahe che. te dravya che. dravyanA dareka aMzamAM pratipaLe parivartana thatuM rahe che. utpatti ane nAzanI prakriyA satata cAlyA kare che. paraMtu dravyanuM mULabhUta svarUpa sthira rahe che. 1.2 cha dravya jainAcAryo sata, tatva, artha, dravya, padArtha, tatvArtha Adi zabdono prayoga prAyaH eka ja arthamAM karatA rahyA che. jenadarzanamAM tatva sAmAnya mATe A badhA zabdono prayoga thayo che. jainadarzana tatva ane sat ne ekarthaka mAne che. baMnemAM koI bheda nathI. te umAsvAtijInA 'tatvArthasUtra' nAM sata dravyanakSata sUtrathI siddha thAya che. jaina vADamayamAM vibhinna apekSAe dravyanuM lakSaNa nizcita karavAmAM AvyuM che. (1) " gumAsamo je guNonuM AzrayasthAna che, te dravya che; anaMta guNono piMDa te dravya che. tene ja spaSTa karatAM tatvArthasUtramAM kahyuM che ke, (2) "tpAdravya prauvyayui sata che je utpAda, vyaya ane dhrauvyathI yukta che. te sata che. te dravya che. pratyeka padArtha utpanna thAya che. naSTa thAya che ane sthira rahe che. - Uppannei vA, vigamaI vA, dhuvar3avA / ' (3) gukha paryAyavat dravyama je guNa ane paryAyavAna che te dravya che. saMkSepamAM dravya, guNa ane paryAya nAma, saMkhyA ane lakSaNanI draSTie judA paDe che. traNenAM nAma alaga alaga che. dravyanI saMkhyA cha che, jyAre tenA guNo ane paryAyonI saMkhyA anaMta che. dravya judA judA padArthomAM gamana kare che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa A cha dravyarUpa loka che. mukhya dravya jIva ane ajIva che. (1) dharmAstikAya dravya : - gatimAM sahAyaka thavuM e dharmAstikAyanuM lakSaNa che. sarvavyApI che. arUpI che. nitya sthita che. gatino artha che eka sthAnathI bIjA sthAnamAM javAnI kriyA. dharmAstikAya A gati yA kriyAmAM sahAyaka che. mAchalI svayaM tare che. A kriyA pANI vinA zakya nathI. pANI taravAmAM sahAyaka che. (2) adharmAstikAya dravya : sthitimAM sahAyaka thavuM e adharmAstikAyanuM lakSaNa che. adharmAstikAya paNa samasta lokavyApI che. arUpI che. nitya sthita che. jema vRkSanI chAyA musApharane vizrAma karavAmAM sahAyaka bane che. tema adharmAstikAya dravya jIva ane pudagalane sthiti karavAmAM sahAyaka bane che. - 2 - Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAzAstikAya dravya : sarva dravyonuM AdhArabhUta AkAzAstikAya dravya che. ane te avagAhana pradAna lakSaNavALuM che. te sarvavyApI che. amUrta che. ane anaMta pradezovALuM che. temAM jIva, puddagala, dharma, adharma ane kALa badhA dravyo rahe che, te arUpI che. tenA be vibhAga che : (1) lokAkAza ane (2) alokAkAza. (3) jIvAstikAya dravya : upayoga e jIvanuM lakSaNa che. jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya upayoga, te jIva dravyanAM ja lakSaNo che. anya dravyomAM A guNo hotA nathI. NANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / (4) vIyiM ono ya, vaM nIvaphsa navazrvanuM / / u. sUtra 28/11. sAmAnya rIte jIvanAM be bhedo paDe che. (1) saMsArI (2) mukta saMsArI jIva saMsAramAM paribhramaNa karatAM jIvo saMsArI jIvo. sarva karma kSaya karIne mokSagatinA jIvo mukta jIvo. jIvanAM be bheda sthAvara (potAnI jAte gati karI zakatA nathI) 1 pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAyukAya ane vanaspatikAya bAdara sa (je gamanAgamana karI zake che) I muktajIva 3 dvIIndriya, tririndraya, caturindriya ane paMcendriya saMjJI sUkSma (5) puddagalAstikAya dravya : zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA ane tapa tathA varNa, gaMdha, rasa ane sparza te puddagalanAM lakSaNa che." 'puddagala' zabda jainadarzanamAM jaDa padArtho mATe vaparAto pAribhASika zabda che. 'puda' = bheguM thavuM, 'gala' = vikherAvuM. je bhegA thAya ane vikherAya te puddagala dravya che. temAM navA navA rUpo utpanna thAya che. ane viniSTa thAya che. uttarAdhyayana sUtranAM 28mAM mokSamArga gatinAM adhyayananI 12mI gAthAmAM puddagalanAM 10 lakSaNo batAvyA che. temAM varNa - asaMjJI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdha - rasa - sparza e cAra pudagalanAM guNa che. ane zabda - aMdhakAra - udyota - prabhA - chAyA ane Atapa A cha pudagalanAM pariNAma yA kArya che. A pudagalanAM guNa ane pariNAmonuM saMkalana che. jemAM guNa haMmezA dravyanI sAthe rahe che. ane pariNAma yA kArya nimitta maLe pragaTa thAya che. pudagala dravyanAM be bheda che. (1) paramANu - pudagala dravyano avibhAjya aMza te 'paramANu (2) skaMdha - be ke tethI vadhu paramANuM bhegA maLIne je rUpa dhAraNa kare te "skaMdha (6) kALa : parivartananuM ja kAraNa che tene adhdhAsamaya yA kALa kahe che. muhurta, divasa, rAtri, mahinA, varSa e badhA kALanA vibhAgo che. navA navA rUpAMtara, bhinna - bhinna parivartana, judA judA pariNAma kALane AbhArI che. 1.3 nava-tatva AtmAne karmono baMdha kevI rIte thAya che. jIva saMsAramAM kevI rIte paribhramaNa kare che. ane karmano kSaya karI AtmA kevI rIte mukti pAme che. ItyAdinI vicAraNA jainadarzanamAM navatatvo dvArA khUba vistArathI karavAmAM AvI che. A nava tatvo A pramANe che. gIvA, manIvA, , pAvuM. mAvo, saMvaro, Liknaro, vaMdho, movo | (1) jIva, (2) ajIva, (3) puNya, (4) pApa, (5) Azrava, (6) saMvara, (7) nirjarA. (8) baMdha ane (9) mokSa (1) jIvatatva : uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke, jIvanuM lakSaNa upayoga che. arthAta cetanA che. jJAna - darzana rUpI upayoga, sukhaduHkha ke anukuLatA-pratikuLatAnI anubhUti temaja sva ane paranuM jJAna jenAmAM hoya te jIva kahevAya che. Indriya, baLa, AyuSya ane zvAsozvAsa e cAra lakSaNathI jIva oLakhI zakAya che. jIvo anaMta che. pratyeka jIva svataMtra che. jIvanAM bhedaprabhedanuM AgaLa varNana thaI cUkyuM che. (2) ajIvatatva : jemAM cetanA nathI, sukha-duHkhanI anubhUti nathI te ajIva kahevAya che. ajIvanAM pAMca prakAra dravyamAM samAviSTa che. (3) puNya tatva : je tatva AtmAne zubha tarapha laI jAya che, te puNya tatva. mana-vacana-kAyAthI thatAM zubha karmo te puNya, dAna, zIla, tapa, zubhabhAvathI puNya baMdhAya che. pariNAme uttama kuLa, Arogya, rUpa, saMpatti, kIrti, sAro parivAra, zubha saMyogo, dIrdhAyuSya vagerenI prApti thAya che. puNyanA nava prakAra nIce mujaba che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) anna puNya (4) layana puNya (gharano Azraya) (5) zayana puNya (2) pAna puNya (3) vastra puNya (6) mana puNya (niyaMtraNa) (9) namaskAra zubhakarma ke puNya mokSaprApti prakriyAne sugama banAve che. ahIM mokSa mAtra mAnava-Adarza nathI, paraMtu samagra jIvano Adarza che.2 (4) pApa tatva : je tatva AtmAne azubha tarapha laI jAya che. te pApa tatva. mana-vacana-kAyAthI thatAM azubha karmo te pApa. hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya, parigraha, kaSAyo vagerethI pApa baMdhAya che. pApane pariNAme jIva vividha prakAranAM duHkho bhogave che. pApanAM 18 prakAro che. (1) prANAtipAta (7) mAna (2) mRSAvAda (3) adattAdAna (4) abrahmacarya (5) parigraha (6) krodha (8) mAyA (9) lobha (10) rAga (11) dveSa (12) kaleza Asakti zubhAzubha karmonuM aMtima kAraNa che, ane vyaktine baMdhanamAM rAkhe che. tethI ja tIrthaMkara mahAvIre kahyuM che ke, "puNya ane pApa baMnenA kSayathI ja mukti-mokSa maLe che." AdhyAtmika pUrNatA-paMthanA pravAsIe anAsakta-virakta valaNa apanAvavuM joIe. (5) Azrava tatva : (6) (7) vacana puNya (8) zarIra puNya puNya ke pAparUpI karmono AtmA sAthe saMbaMdha thavAnAM nimitto ke kAraNone Asrava kahe che, mana-vacana-kAyAnA zubha ke azubha vyApArothI karmanA puddagalo je dvArathI AtmAmAM kheMcAI Ave che te dvAranuM nAma Azrava tatva. AzravanAM be prakAro che. (1) bhAvAzrava (2) dravyAzrava (1) prakRtibaMdha. (2) pradezabaMdha (6) (13) abhyAkhyAna (14) paizunya (15) para - parivAda (16) rati - arati (17) mAyAmoSo (18) mithyAdarzanazalya baMdha tatva : karmanA puddagalono AtmA sAthe saMbaMdha thavo te baMdha. dUdha ane pANInA jevo karmanAM puddagalo ane AtmA sAthe yoga thAya che baMdhanA 4 prakAro che. sthitibaMdha (3) (4) anubhAga / anubhAva baMdha AtmAnI pravRti bhAvAzrava che. - AtmAmAM pravezatuM karma dravyAzrava che. umAsvAtijI Azravane mAtra mana-vacana ane kAyAnuM kArya ja mAne che. saMvara tatva : Azravano nirodha eTale saMvara. je nimittothI karmo baMdhAya che. te nimitto ne rokavA tenuM nAma saMvara tatva, karma baMdhAtuM aTake te 'saMvara' che. 'dravyasaMgraha' nAmanA graMthamAM saMvaranA prakAro nIce mujaba che. 5 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvaranA prakAro (1) (2) (3) (4) | (5). (6) I ! ! ! vata samiti gupti dharma anuprekSA pariSajaya cAritra (8) nirjarA tatva: pUrva baMdhAyelA karmonAM kSayanI prakriyA te nirjarA tatva nirjarAnAM be bheda che. sakAma nirjarA > je tapa, saMyama, dhyAna dvArA karmanI nirjarA thAya che. akAma nirjarA > je baMdhAyelA karmo aparipakva thaIne kSaya thaI jAya che. svabhAvika karmakSaya te akAma nirjarA che. 1.4 karmavAda bhAratIya tatvaciMtanamAM karmavAda ke karmasiddhAMta atyaMta mahatvapUrNa siddhAMta che. cArvAka darzana sivAya sarva bhAratIya darzano 'karmavAda' svIkAre che. jainadarzana karma - siddhAMtanuM suvyavasthita, susaMbaddha ane sarvagapUrNa nirUpaNa kare che. jaina sAhityamAM AcArAMga sUtra, sthAnAMga sUtra, samavayAMga sUtra, vyAkhyA prajJapti (bhagavatI sUtra) ane uttarAdhyayana sutramAM A siddhAMta aMge vizeSa sAmagrI prApta thAya che. te uparAMta aneka Agametara svataMtra graMtha karmavAda upara upalabdha che. jainakarmavA AlasyavAda ke nirUdyamavAda nathI, paNa yogya udyama ane pragatigAmI prayatnane avakAza Apato upayogI siddhAMta che." jIvAtmAo pratikSaNa jAgatA ke uMghamAM, mana-vacana-kAyAnAM yoga ane adhyavasAyathI je je zubha - azubha karmo kare che. te te pramANe kArmaNa vargaNAnAM pudagala-paramANuone potAnA AtmA prati AkarSe che. karmo udayamAM AvI jyAre bhogavAya che. tyAre AtmAne coMTelA te pudagalo kharI paDe che. AtmA jyAre eka deha choDI bIjo deha dhAraNa kare che. tyAre bAkInAM karma pudgala-paramANuone sAthe laI jAya che, Ama navA karmo baMdhAvAnI ane jUnA karmono kSaya thavAnI prakriyA niraMtara janma - janmAMtara cAlyA ja kare che. karmo ATha prakAranA che. ane ATheya karmo puruSArtha dvArA saMpUrNa karmakSaya thAya che. tyAre AtmA muktipada pAme che mokSamukti pachI AtmAne pharI deha dhAraNa karavAnuM rahetuM nathI. te ATha karmo nIce pramANe che : mAvo nAna - TarzanAvaraNa - venIsa - monIyAyuddha - nAma - gotrIntarAyAH is (1) jJAnAvaraNIya karma (2) darzanAvaraNIya karma (3) vedanIya karma (4) mohanIya karma (5) AyuSya karma (1) nAma karma (7) gotra karma (8) aMtarAya karma Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.5 anekAMtavAda anekAMtavAda e jainadarzanano eka mahatvano siddhAMta che. anekAMtavAda eTale aneka draSTibiMduthI kathana. anekAMtavAda padArthanI anekAtmakatA abhivyakti che. pratyeka padArtha anaMta lakSaNa yukta che. koIpaNa vastunAM aneka aMta eTale ke guNadharma hoya che. vastunAM pratyeka dharmane, guNane, aMtane purI rIte tapAsI temAMthI samagrapaNe satya tAravavuM te anekAMtavAda. koIpaNa viSaya, vicAra, vastu, paristhiti ItyAdine vadhumAM vadhu uMDANathI tapAsavAM ane temAM dekhAtA paraspara virodhI evA tatvono samanvaya karIne temAMthI satya tAravavuM te anekAMtavAda. satya eka che. paraMtu tenA svarUpa anaMta hoI zake che. svarUponuM judI judI apekSAe darzana karavuM te anekAMtavAda. anekAMtavAda mATeno pAribhASika zabda che. "syAdavAda'. cAta eTale kathaMcita, keTaluMka jANavA maLyuM che. paraMtu ghaNuM jANavAnuM bAkI che. anekAMtavAda siddhAMta che. ane e siddhAMtane amalamAM mukavAnI rIta, paddhati ke zailI te syAdvAda che. anekAMtavAda ne jIvanamAM utAravAthI rAgadveSa ghaTe che. visaMvAda dUra thAya che, kaleza ocho thAya che. samabhAva janme che. mitratA vikase che. ane saMvAda-zAMti sthapAya che. AthI, ja kuTuMba, samAja, rASTra ane vizvamAM samAdhAna, zAMti ane saMvAda sthApavA mATe anekAMtavAda uttama phALo ApI zake che. 1.7 mokSamArga mokSa eTale sarvathA karmabaMdhanathI mukti. sarvathA karmanA baMdhanathI mukta thaIne potAnA zuddha AtmAsvarUpamAM sthira thavuM tenuM nAma mokSa. mokSanA sAkSIrUpa uttarAdhyayana sUtrano zloka : atthi evaM dhruvaM ThANaM, loggammi duzaruha / - natri garA maLyuM, vAdiLo verazULI tA | - adhyayana 12. gAthArtha H A lokamAM eka ja dhRvasthAna che. caDhavuM kaThIna che. jyAM jarA, mRtyu, vyAdhi, vedanA nathI. A mokSamArgano pAyo che samyakatva. "samyakatva' arthAta AtmAnI suMdaratA, sArApaNuM, sAcApaNuM. tatvArthasUtramAM kahyuM che ke - sIgadarzana jJAna paritrALa mokSamArga ' (sUtra-1.1) samyagdarzana, samyajJAna ane samyaka cAritra mokSamArga che. ratnatraya e AtmAnA ja mULa guNa che ane e guNono utkRSTa vikAsa karavAthI mokSanI prApti thAya che. e guNo paraspara saMbaddha che. ane emAMthI koIpaNa ekano vikAsa adhUro hoya tyAM sudhI AdhyAtmika sAdhanA paripUrNa thatI nathI. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyag darzana : umAsvAtijI samyagdarzananI vyAkhyA ApatA kahe che ke tatvArthazradhdhAnaM sabhyantarzanamA(sUtra-1.2) samyagadarzana eTale deva, gurU ane dharmamAM sAcI zraddhA, sAcI ruci jIvAdi tatvone enAM mULa svarUpamAM samajavA ane temAM zraddhA rAkhavI. samyak jJAna : naya ane pramANathI thanAruM jIvAdi nava tatvonuM yathArtha jJAna te samyag jJAna. jJAna e cetanAnuM lakSaNa che. jJAna vaDe ja AtmA padArthane jANe che. jJAna vaDe ja AtmA potAnuM hitAhita samajI-jANI pApakAryothI nivRtta thatAM zubhakAryomAM pravRta thAya che. ane AtmA vizuddha thAya che. ane darzanamAM dRDha thAya che. samyak caritra : tatvajJAnanuM phaLa pApakarmathI haThavuM e che samyakcAritra. mokSa mATe samyagnAnanI sAthe samyakcAritranI AvazyakatA che. kriyAvihIna jJAna ke ajJAnIonI kriyA vyartha che. samyagnAna ane samyakcAritranAM vinA mokSaprApti azakya che. tapa, tyAga, saMyama ane zIlarUpI cAritranuM pAlana karavA mATe jainadarzanamAM AcAra dharmanuM mahatva darzAvyuM che. A AcAradharma be vibhAgamAM vibhAjIta che. jenuM varNana AgaLanAM ekamamAM karavAmAM AvyuM che. zramaNAcAra samyak cAritranA pAlana mATe je vidhi niyamonuM pAlana karAya te AcAra che. mApavAro prathamo dharmaH / sAdhakanI sAdhya siddhi AcArathI ja thAya che. tethI AcAra te sAdhujIvanano prANa che. dharmanA prayojanabhUta mokSanI ja kAmanA karanAra nigraMtha zramaNAcAranAM pAMca mahAvrata A pramANe che. mahAvratanuM pAlana e zramaNajIvananI sAdhanA che. kAraNa ke teo hiMsA vagarenA pUrNataH tyAgI hoya che. (1) 1.7 prANAtipAta viramaNa vrata (ahiMsA mahAvrata) : jainadarzana pramANe AtmatatvanI draSTie badhA jIvo samAna che. jyAre jaina sAdhusAdhvIo ahiMsAvrata le che. tyAre teo jIvakAyanI hiMsAno saMpUrNa tyAga kare che. ahiMsAnA svarUpane samajIne zramaNa jANatA-ajANatA baMne prakAranI hiMsAno tyAga kare che. jANatA eTale saMkalpapUrvakano hiMsAtyAga. ajANatA eTale ayatanA, avivekathI paNa hiMsA-tyAga. (2) sarvavirata pRSAvAda viramaNa vrata (satya mahAvrata) : sarvavirata zramaNa mRSAvAda-asatyano paNa tyAga kare che. teo krodha, bhaya, mAna, mAyA, lobha, hAsya vagere koIpaNa kAraNathI asatyano sarvathA tyAga kare che. 8 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) sarvavirata adattAdAna viramaNa vrata (asteya mahAvata) - A vratayukta zramaNa koIpaNa nahi Apela vastune grahaNa karatA nathI. teo anumati vinA eka tRNane uThAvavAne paNa corI mAne che. bhikSAmAM paNa potAnI jarUriyAta karatAM vadhAre vastu levI e paNa vratanAM bhaMga samAna mAne che." (4) sarvavirata maithuna viramaNa vrata (brahmacarya mahAvrata) zramaNa mATe maithunano saMpUrNa tyAga anivArya che. teo mana-vacana-kAyAthI zuddha ane saMpUrNa pAlana kare che. abrahmacaryamAM jIvahiMsA rahelI che. eTaluM ja nahi, AtmonnatimAM te bAdhaka che. hiMsAdi doSo ane kalaha-saMgharSa-vigrahano janma thAya che. A badhuM samajIne nigraMtha muni maithunano sarvathA tyAga kare che.22 (5) aparigraha mahAvataH sarvavirata zramaNa mATe sarva parigraha viramaNa paNa anivArya che. koIpaNa vastuno mamatvamUlaka saMgraha parigraha che. zramaNa pUrNapaNe anAsakta ane akiMcana hoya che. eTaluM ja nahi, te potAnA zarIra upara paNa mamatva rAkhatA nathI. mamatva athavA Asakti AMtarika graMthi che. je sAdhana A graMthinuM chedana kare che te nirgatha muni kahevAya che. (6) rAtribhojana tyAga : sUryAsta pachI ane sUryodaya pahelAM arthAta rAtri daramyAna zramaNa sarva prakAranAM AhArano pUrNapaNe tyAga kare che tene rAtribhojana viramaNa vrata kahe che. dazavaikAlika sUtranA SaDajIvanikAya nAmanA cothA adhyayanamAM pAMca mahAvratonI sAthe rAtribhojana viramaNanuM pratipAdana che. ane tene chaThuM vrata kahyuM che. sarvavirati zramaNa paMcamahAvratonAM pAlana uparAMta pAMca samiti, traNa gupti, bAvIsa pariSaha, bAra bhAvanA, dasa yatidharma ItyAdinuM pAlana kare che. AgamagraMthomAM rAtribhojana tyAganuM vizada varNana pariziSTa-1mAM ApavAmAM Avela che. 1.8 zrAvakAcAra : dezavirati cAritra AcAra jaina AcArazAstramAM vratadhArI gRhastha zrAvaka, upAsaka, aNuvatI, dezavirata, sAgAra Adi nAme oLakhAya che. te zraddhApUrvaka potAnA gurujano arthAt zramaNo pAsethI nigraMtha - pravacananuM zramaNa kare che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAra -traNa divata pAMca mahAvratonuM zramaNo jeTaluM kaThIna pAlana karI zake teTaluM kaThIna pAlana gRhasthazrAvako karI zake nahI. e mahAvratonA pAlanamAM thoDIka chUTa mukavAmAM AvI che. tethI gRhasthe pALavAnAM e pAMca vrato 'aNuvrato' tarIke oLakhAya che. e pAMca aNuvrato uparAMta zrAvake traNa guNavrato ane cAra zikSAvrata ema bAra vratonuM pAlana karavAnuM hoya che. sthUla prANAtipAta sthUla mRSAvAda zrAvakAra zi parimANavrata (1) pAMca aNuvata sthUla adattAdAna traNa guNavrato AcArya sAmaMtabhadrajI traNa guNavratono ullekha kare che. je A vrato aNuvrata pAlanamAM sahAyarUpa thavA mATenA pUraka vrato che. traNa guNavrata dha upabhavata cAra zikSAvrata Restiamentele . sthUla maithuna 10 parigraha parimANa ta dik parimANa vrata : vepAra, vyavahAra, ItyAdi mATe pravAsa karavAno hoya to judI judI dizAmAM keTalI hada sudhI javuM tenI maryAdA bAMdhI levI. (2) bhoga-upabhoga parimANa vrata : dhana, dhAnya, ghara, jamIna, khetara, pazu, nokara, cIjavastuo ItyAdi bhoga - upabhoga vastunAM upayoganuM pramANa nakkI karI levuM. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) anartha - daMDa viramaNa vrata : anarthadaMDa arthAta nirarthaka pApapUrNa pravRttiothI nivRta rahevuM. te trIjuM guNavata che. koIne zastro ApavA, prANIo laDAvavA, ItyAdi kAryo jemAM skUla - sUkSma hiMsA rahelI hoya tevA anAvazyaka kAryo na karavA. cAra zikSAvata : zikSAno artha che abhyAsa. zrAvakane keTalAka vratono punaH punaH abhyAsa karavAno hoya che. aNuvrata ane guNavata eka ja vAra grahaNa karavAmAM Ave che. jyAre zikSAvata vAraMvAra grahaNa karavAmAM Ave che. zikSAvrata cAra che. ( zikSAdita - 6 va . paSaya nA T dezAvagAsika atithi vatI saivibhAvata (1) sAmayika vrata : zuddha thaIne 48 miniTamAM nizcita samaya mATe eka Asana para besIne sarva pApakriyAo no tyAga karI tathA Indriyone manane saMyamamAM rAkhI paramAtmAnuM dhyAna dharatAM dharatAM ke svAdhyAya karatAM karatAM zuddha samAdhibhAvamAM pravezavAnuM vrata che. sAmayika karanAra gRhastha eTalo samaya sAdhu samAna gaNAya che. (2) dezAvagAsika vrata : anya vratomAM je maryAdA bAMdhI hoya temAM paNa jyAM asaMyama jaNAto hoya tyAM saMyamamAM rahevA mATe e maryAdAo krame krame ochI karatAM javuM e mATe A vrata che. (3) pauSadha vrata : vizeSa niyamapUrvaka upavAsa karavA eTale ke AtmaciMtana mATe badhI sAvadya kriyAono tyAga karI zAMtipUrNa sthAne besIne upavAsapUrvaka, dhArmika kriyAomAM rata rahI sAdhu jevuM jIvana aMgIkAra karavAnuM hoya che. (4) atithi saMvibhAga vRta : sAdhu ane sAdhvI ane anya saMyamIone anna, vastra ItyAdinuM zraddhApUrvaka parama bhaktithI dAna ApavuM te A vrata. zramaNo ane zrAvakoe potAnAM vratanuM pAlana mana, vacana ane kAyAthI karavAnuM hoya che. vaLI karavuM, karAvavuM ane anumodavuM e rIte paNa A vrata pALavAnuM hoya che. parama tatvane pAmavA mATe, karmano sarvathA kSaya karavA mATe aneka upAyo jainadarzanamAM darzAvela che. temAnuM eka sarvotkRSTa upAya te yoga che. je manuSyane jIvamAMthI ziva banAve che. AtmAmAMthI paramAtmA banAve che. A yoganuM jaina sAhityamAM zuM sthAna che te prakaraNa-ramAM darzAvela che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaTIpa (1) (2) 3) uttarAdhyayana sUtra, adhyAya 2/1, saMpAdikA : pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI. jainadharma, lekhaka : ramaNalAla cI. zAha, saMpAdaka : vADIlAla DagalI, 5-3 jainadharma darzana, lekhaka : DaoN. mohanalAla mahetA, anuvAdaka : DaoN. nagIna jI. zAha, pR. 75 tatvArthasUtra, adhyAya 2/29. (5) uttarAdhyayana sUtra, bhAga-2, saMpAdikA : pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI. pR-138 tatvArthasUtra, adhyAya 5/30. (7) ejana, 5/38. (8) ejana, ejana (9) jainadarzana, lekhaka : prA. jhaverIlAla viThThaladAsa koThArI, pR.-83 (10) uttarAdhyayana sUtra, bhAga-2, saMpAdikA : pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI. pR.-138 (11) ejana, ejana pR.-139 (12) jainadarzana, lekhaka : prA. jhaverIlAla viThThaladAsa koThArI, pR-134 (13) ejana, ejana pR-135 (14) ejana, ejana pR.-138 (15) ejana, ejana pR-304 (16) tatvArthasUtra, umAsvAmIviracita. (17) jainadharma paricaya pustikA, pustikAra pravRtti : ramaNalAla cI. zAha, pR.-29 (18) jainadarzana, lekhaka : prA. jhaverIlAla viThaladAsa koThArI, pR.-320 (19) jainadarzana, khaMDa pahelo ane bIjo, lekhaka: muni nyAyavijayajI, 5-54 (20) dazavaikAlika sUtra, saMpAdikA : pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI, adhyayana-6.12, pR. 2pa0 (ra1) jainadharma paricaya pustikA, pustikAra pravRtti : ramaNalAla cI. zAha, pR-18 (22) zrI dazavaikAlika sUtra, saMpAdikA - pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI. (23) zrI dazavaikAlika sUtra, adhyAya-6/16-17, saMpAdikA : pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI. (24) jainadarzana, lekhaka : prA. jhaverIlAla viThThaladAsa koThArI, pR-268 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-ra | jaina sAhityamAM yoga 2.1 "yoga' zabdano artha ane yoganuM lakSaNa 2.2 AgamayugamAM yoga (I.sa. pUrva kaThI thI I.sa.nI 7mI sadI sudhI) 2.3 madhyayugamAM yoga (I.sa. 8mI sadIthI 14mI sadI) 2.4 arvAcIna yugamAM yoga (I.sa. 15mI sadIthI vartamAna samaya) 2.5 yoganAM bheda-prabheda 2.6 yogIonA prakAra SS Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-2 H jaina sAhityamAM yoga jainadarzanamAM vizvano pratyeka AtmA anaMta temaja aparimita zaktiono prakAza puMja che. jemAM anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, anaMtavIrya aMtanihita che. AtmA pote ja jJAnavAna che, jyortimaya che, zakti saMpanna che, mahAna che. temAM yogasthiratAno abhAva asaphaLatAnuM mULa kAraNa che. A aMgata zaktione anAvRta karavA, potAnAM lakSya sudhI pahoMcavA mATe mana - vacana - karmamAM ekarUpatA, ekAgratA, tanmayatA temaja sthiratA Avazyaka che. ane A AtmaciMtanamAM sthiratA lAvavAnuM nAma ja "yoga" che. DaoN. sI. DI. zarmA temanI InDIana phIlosophImAM jaNAve che ke, "The word Yoga' literally means union". AtmavikAsa mATe yoga eka pramukha sAdhanA che. 2.1 "yoga' zabdano artha ane yoganuM lakSaNa "yoga' zabda cuna dhAtu ane ghana pratyayathI banyo che. saMskRta vyAkaraNamAM "yuga' dhAtunAM be artha che. arthAta mana-vacana-kAyAno vyApAra-pravRtti te yoga. A artha pramANe sArI ke kharAba pravRttine yoga kahe che. A yoga pravRttirUpa hovAthI baMdhanuM kAraNa bane che. yuga arthAta : joDavuM, saMyojita karavuM, "yunu yoge !' yuga arthAt : samAdhi, mananI sthiratA. "niMga samAdhi !' Aja arthane pAtAMjala yogasUtra-1nAM bhASyamAM jarA judI rIte spaSTa karyo che. je bAhya ane atyaMtara ema baMne prakAranI samAdhi prApta thavI te yoga che. bhAratIya yogadarzanamAM 'yoga' zabdano baMne arthamAM prayoga thayo che. te uparAMta bhinna bhinna saMdarbhamAM bhinna bhinna arthamAM paNa "yoga' zabdaprayoga che. AcArya haribhadrasurijI jeone jainaparaMparAmAM yoga viSayaka avadhAraNAne paramArjita karavAnuM zreya jAya che. teo potAnAM yoga viSayaka graMthomAM "muveba conanA goLo | arthAta "mokSanI sAthe joDe te yoga. - A yoganI pracalita vyAkhyAnAM AdhAre yoganuM lakSaNa batAvatAM kahe che ke, "parizudhdha dharmavyApAra AtmAne mokSanI sAthe joDato hovAthI te "parizudhdha dharmavyApAra' te yoga che.' ahIM parizuddha evA vizeSaNa thI viziSTa dharmavyApArane yoga tarIke oLakhAvyo che. A parizudhdha padanI vyAkhyA karatAM sUrijI "SoDazaka graMthanAM AdhAre praNidhAna, pravRtti, viSNajaya, sidhdhi ane viniyogarUpa AzayapaMcakanuM vizada varNana karIne A AzayapaMcaka e pAMca zubhAzayathI parizudhdha banela dharmavyApAra te yoga che. tema sidhdha karIne Avo yoga zudhdhi sAthe sAdhaka AtmAnuM mokSa sAthe cokkasa joDANa karI Ape che. tema sidhdha karI batAvyuM che. 13 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10mI "yogalakSaNa batrIsI' mAM pU. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjAe yoganuM lakSaNa batAvatAM kahyuM ke, "mokSamuLahetuvyApaIR " mokSanAM mukhya hetuno vyApAra te "yoga che. Ama mokSanAM mukhya kAraNarUpa banato AtmavyApAra te yoganuM lakSaNa che. 2.2 AgamayugamAM yoga (I.sa. pUrva kacchI thI I.sa.nI 7mI sadI sudhI) jainayoganI paraMparA temaja vikAsakrama jANavA mATe janayoga saMbaMdhI ItihAsa jANavo jarUrI che. je AgamaLayuga, madhyayuga ane arvAcInayuga tema traNa bhAgamAM vibhAjita karavAmAM Ave che. AgamayugamAM mukhyatve tapa ane dhyAna upara ja AdhyAtmika sAdhanA avalaMbita hatI. jainAgamomAM 'yogasAdhanA' nA arthamAM "dhyAna' zabda prayukta che. jenuM vistRta varNana AgaLanAM prakaraNamAM ApavAmAM Avela che. Agamo uparAMta niryukti, cUrNi temaja bhASyomAM paNa Agama saMmata yogasAdhanAnuM vistRta varNana che. jemAM vizeSathI Avazyaka niryukti, vizeSAvazyaka bhASya temaja Avazyaka sUtravRttimAM paNa dhyAnanuM svarUpa, lakSaNo, bheda - prabheda temaja sAdhanAnuM vistRta varNana che. A yugamAM Agama uparAMta aneka mahAna AcAryoe aneka yoga viSayaka graMthonI racanA karela che. jemAM I.sa.nI pahelI sadImAM digaMbara paraMparAnAM AcArya kuMdakuMda svAmIe pravacanasAra, samayasAra, niyamasAra, aSTapAhuDa vagere adhyAtmagraMthonI racanA karI jemAM sAdhanAnAM navA kSetra aMtargata 503 gAthAno 'aSTapAduDa graMthamAM mokSaprAbhRta prakaraNamAM 106 gAthAo dvArA "dhyAna" temaja "yoga' nuM varNana maLe che. I.sa.nI bIjI sadImAM jainaparaMparAmAM saMskRta bhASAmAM graMtharacanAomAM sarvaprathama AcArya umAsvAtijI racita 'tatvArtha sUtra mAM jaina mokSamArga saMbaMdhita tatvaciMtana che. yoga nirUpaNamAM paNa prAyaH samyaka cAritranuM tatvaciMtana che. I.sa.nI pamI kaThI sadImAM pUjyapAda devanaMdIjI jeo mUlasaMghamAM naMdIsaMghanA pramukha AcArya hatA. teoe "Ibdopadeza' ane 'samAdhi zataka' jevA yogaviSayaka graMthonI racanA karI. IbdopadezanI gAthA 51mAM yoga sAdhakanI e bhAvanAo jemAM sAdhaka ekAgra cittamAM lIna banI jAya che tenuM nirUpaNa che. gAthA - 47mAM "yogI vyavahArathI dUra rahI AtmAnuSThAna mAM sthira thaIne paramAnaMdane pAme che' tenuM varNana che. I.sa.nI chaThThI - 7mI sadImAM yogIndu devae apabhraMza bhASAgraMthonI racanA karI, temanI yogaviSayaka prasidhdha racanA "paramAtmA prakAza' ane 'yogasAra'mAM AcArya kudakuMdadevakRta mokSaprAkRta anusAra AtmAnAM trividha svarUpo bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmAne darzAvI kahe che ke, "zudhdha AtmAnuM manana ja mokSamArga che te sAthe AtmA saMbaMdhI dhyAnamAM cAra prakAra varNavatA jaNAve che ke, "he jIva! jinendra dvArA varNavAyelA piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta dhyAnane tuM samaja. jenAthI AtmA zIgha parama pavitra banI zake"10 14 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 madhyayugamAM yoga (I.sa. 8mI sadIthI 14mI sadI) madhyakAlathI tulanAtmaka adhyayanano prAraMbha thayo. vaidika ane baudhdhayoganI sAthe samanvaya sAthe potAnI viziSTatA darzAvavI e madhyamayugamAM jenAcAryonI viziSTatA rahI te sAthe pAribhASika temaja samAMtara zabdaprayoga paNa A ja yugamAM thayo hato. A samaya daramyAna racAyela jainayoga sAhityanuM saMkSipta vivaraNa A pramANe che. I.sa. 8mI sadImAM vaidika temaja baudhdha sAhityamAM varNita yoga padhdhatio temaja parakibhASAone jainapadhdhatithI samanvaya sthApita karI janayoga paraMparAmAM eka navI dizA pradAna karanAra mahAna vibhUti AcArya zrI haribhadrasUrijIe samasta saMsArI jIvone pApa - ajJAna - duHkhamaya jIvanathI mukti mATe AcAra, nyAya, tarka, anekAnta, yoga, kathA, stuti tathA jyotiSa vagere aneka viSayo para maulika graMthonI racanA karI. jaina AgamagraMtho upara saMskRtamAM vRtti lakhavAnuM kAryanI paNa zarUAta karI. temanuM saMskRta - prAkRta baMne bhASAmAM gadya - padya graMthonI racanA karI." I.sa. 8-9mI sadImAM AcArya gaNabhadrajI kRta 'AtmAnuzAsanamAM manane bAhya viSayothI haTAvI zudhdha AtmasvarUpa tarapha mokSasukhanAM kAraNarUpa ratnatrayanI ArAdhanAnuM varNana che. I.sa.nI 10mI sadImAM digaMbara paraMparAnAM AcArya amitagatie "subhASita ratna saMdoha', yogasAra prAbhRtamAM naitika temaja AdhyAtmika upadeza sAthe zramaNa tejama zrAvakanAM vrata, dhyAna, cAritranuM vistRta varNana karela che. I.sa.nI 11mI sadImAM jainAcAra temaja yoganuM vistRta varNana karanAro graMtha AcArya zubhacaMdra kRta 'jJAnArNava' che. 42 sarganAM graMthamAM 2000 zloka che. jemAM sarca 29 thI 42 sudhI prANAyAma tathA dhyAnanuM vistRta varNana che." I.sa.nI 11-12mI sadImAM kalikAla sarvajJa AcArya hemacaMdrAcArya thaI gayA. teoe anekagraMthonI racanA karI hatI. te samayanAM rAjA kumArapALa haMmezA svAdhyAya kare te hetuthI yogazAstranI racanA karI jemAM 12 prakAza aMtargata gRhastha dharmanAM nirUpaNa sAthe prANAyAma, dhyAna, maMtra, japa vagerenuM vistRta ane spaSTa nirUpaNa che. A graMthanI vizeSatA e che ke jainayoganAM nirupaNa sAthe pAtAMjala yogadarzanamAM nirdiSTa "parakAya praveza' tathA 'yogasidhdhi vagerenuM suMdara vistRta varNana che. temAM samyakajJAna, zradhdhA ane cAritrarUpa traNa ratnone yoga kahe che. A uparAMta 12, 13 ane 14mI sadImAM paNa paMDIta AzAdharajI - adhyAtma rahasya, zrI ratnazekharasUrijI - yogadIpana, ajJAtakartA - yogapradIpa vagere aneka AcAryoe dhyAna ane yogaviSayaka graMthonI racanA karI hatI. 15. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.4 arvAcIna yugamAM yoga (I.sa. 15mI sadIthI vartamAna samaya) arvAcIna yugamAM AgamakALa temaja madhyakALamAM pracalita paraMparAne dhyAnamAM rAkhI 'yoga' viSayanI adhika spaSTatAnI zarUAta thaI. jainAcAryo dvArA vaidika graMtho para TIkA lakhavAnuM kArya paNa A samayamAM zarU thayuM. A samayanAM jainayoga, sAhityanuM vivaraNa A pramANe che. 15mI sadInI kRti 'adhyAtma kalpadruma' jenA kartA muni suMdarasUrijI che. A graMthamAM mumukSuone mamatAno parityAga, kaSAya vagerenAM nivAraNa temaja manovijaya thI vairAgya pathanAM anurAgI banavA temaja samatA ane sAmyanuM sevana karavAnAM upadeza dvArA yoganuM nirupaNa che. AcArya bhAskaranaMdI (16mI sadI) e saMskRta bhASAmAM dhyAnastava" nAmanA graMthanI racanA karI che. jemAM 100 gAthA che. A kRtimAM potAnA cittanI ekAgratA viSenuM suMdara varNana che. vi.saM. 1766 mAM kharatara gacchanAM AcAryazrI devIcandrajIe gujarAtamAM dhyAna dIpikA' nAmanA graMthanI racanA karI. jemAM dhyAnanuM svarUpa, dhyAnanAM bheda - prabheda vagere para vicAra vistAra che. I.sa.nI 16mI sadImAM kavi rAjamalla kRta 'adhyAtma kamala mArtaMDa'mAM 200 zloka pramANa saMskRta padyAtmaka kRti cAra paricchedamAM vibhakta che. prathama paricchedamAM mokSa temaja mokSamArga, dvitIya paricchedamAM dravya sAmAnyanAM lakSaNa, tRtIya paricchedamAM dravya vizeSa tathA caturtha paricchedamAM jIva - ajIva sAta / nava padArthonuM nirupaNa thayeluM che. I.sa. 1796mAM bhAvavijayajI kRta 'dhyAna svarUpa'nI racanA thaI. jemAM mukhyatve dhyAnanuM varNana che. I.sa. 16-17mI sadImAM mahopAdhyAya yazovijayajI AcAryanuM padArpaNa thayuM. jeoe yoga viSayaka aneka graMthonI racanA karI ane yoganI dhArA pravAhita karI. jemAM 'adhyAtmasAra', 'adhyAtmopaniSada', 'dvAtriMzata dvAtriMzikA (batrIsa batrIsI)', 'pAtAMjala yogasUtra vRtti', 'yogaviMzikA TIkA' tathA 'jJAnasAra' (aSTaka) vagere nAnA-moTA lagabhaga 500 graMthonI racanA karI che. upAdhyAya yazovijayajI paNa AcArya haribhadrasUrijI samAna vibhinna bhAratIya dharma, darzana temaja yoga sAdhanAnI paraMparAonAM prabaLa poSaka hatA. teoe pramANa, prameya, naya, tarka, AcAra, mukti, yoga, bhakti vagere aneka viSayo para graMtha racanA karI che. temanI kRtiomAM khaMDana - maMDana ane samanvaya traNeno samAveza che. 16 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAra' mAM sAta prakaraNo che jemAM 31 adhikAromAM kula 146 bloka che. jyAM vividha dharmazAstromAMnAM adhyAtmanAM badhA viSayonuM varNana che. pAMcamAM prakaraNamAM yoga, dhyAna ane dhyAnanI stuti varNita che. adhyAtmopaniSada'mAM saMskRta bhASAmAM 231 zloka che. jemAM vaidika, nyAyAyika, sAMkhya, mImAMsA, baudhdha temaja jainamatanAM samanvaya pUrvaka yogavaziSTha tathA AcArya haribhadrasUrijInAM graMthonAM AdhAra sAthe svamatanI puSTi karavAmAM AvI che. 'AtrizaMtadvAtrizikA' graMthamAM yogalakSaNa, yogaviveka, yogamAhAya vagere batrIsa viSayonuM yathArtha svarUpa darzAvI batrIsa zlokanA vibhAjana karyA che. A kRtimAM mukhyarUpathI pAtAMjala yogasUtra temaja AcArya haribhadrasUrijInA yogagraMthonI saraLa vyAkhyA hovAthI vizeSa upayogI che. 'pAtAMjala yoga sUtra vRtti' A kRtino viSaya AcAra na hoI ne tatvajJAna che. jemAM rAjayoga, karbhAzaya, AtmA tathA mokSa viSayaka sidhdhAMtonI vizada carcA che. 18mI sadImAM zrI vinaya vijayajI e "zAMta sudhArasanI racanA karI je bhAvanA yoganI suMdara kRti che. 20-21mI sadImAM vi.saM. 2018mAM AcAryazrI tulasIe 'manonuzAsanama' nAmanA graMthanI racanA karI. jemAM jainayoganI eka navI zailInuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. teo pekSAdhyAna' nA rUpamAM jainayoganI eka mahatvapUrNa paddhati rUpe pracalita banyA che. 20mI sadImAM ja AtmArAmajI mahArAja dvArA "jainAgamomAM aSTAMgayoga' nAmanI nAnI kRtinI racanA thaI che. tyArabAda lagabhaga 50 varSa pachI 1983mAM A kRtinAM AdhArathI jainayoga sidhdhAMta ane sAdhanA' nAmanA bRhada graMthanI racanA karI jemAM khuba suMdara zailImAM paratIya yogavidyAmAM tulanAtmaka ciMtana dvArA jainayoganI vizeSatA upara prakAza pADyo che. jainasAhityanAM bRhada itihAsamAM yoga viSayaka keTalAMka anya graMthono paNa ullekha karavAmAM Avyo che. uparokta vivecanathI spaSTa thAya che ke jaina paraMparAmAM yogaviSayaka vipula sAhityanI racanA thaI che. AgamayugathI laIne vartamAna samaya sudhI e traNe samayamAM jaina sAhityamAM yogaviSayaka graMtha racanAomAM AcArya haribhadrasUrIjI, AcArya zubhacandrajI, AcArya hemacandrasUrijI temaja mahopAdhyAya yazovijayajI kRta yogagraMtho mAtra jainasamAjamAM ja nahIM paraMtu jainettara samAjamAM paNa khuba prasidhdha che. 17 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.5 yoganAM bheda-prabheda yoga eTale mokSane anukULa evI jIvanI pariNati ane te pariNati taratamatAnAM bhedathI aneka bhedavALI che. yoganAM vividha prakAre aneka bhedonuM varNana yogabiMdu, yogaviMzikA, SoDazaka, yogadraSTi samuccaya, yogazAstra, yogabheda dvAtrizikA vagere yogagraMthomAM maLe che. je A pramANe che. yogabheda dvatrizikA nIce pramANe yoganA prakAronuM varNana ApavAmA Avela che." (1) adhyAtma yoga (2) bhAvanAyoga (3) dhyAna yoga (4) samatAyoga ane (5) vRttisaMkSaya yoga ema pAMca prakAranA yoga che. te uparAMta - (1) sthAnayoga (2) UrNayoga (3) arjayoga (4) AlaMbanayoga ane (5) nirAlaMbana yoga ema pAMca prakAranA yoga che. te uparAMta - (1) IcchA yoga (2) pravRttiyoga (3) dhairya yoga ane (4) siddhiyoga ema cAra prakArano yoga che. te uparAMta - (1) yogAvaMcaka yoga (2) kriyAvaMcaka yoga (3) phalAvaMcaka yoga ema traNa prakAranA avaMcaka yoga che te uparAMta - (1) IcchAyoga (2) zAstrayoga ane (3) sAmarthya yoga ema traNa prakAranA yoga che. (1) jJAnayoga (2) darzanayoga ane (3) caritra yoga ema traNa prakAranA yoga che (1) manayoga (2) vacanayoga ane (3) kAya yoga ema traNa prakAranA yoga che. yogabheda dvAtrizikAmAM A dareka be prakAranAM yoganA nAmo nIce pramANe che (1) tAtvika yoga ane 2) atAtvika yoga (2) sAnubaMdha yoga ane 2) nirAnubaMdha yoga (3) sAzrava yoga - ane 2) anAzrava yoga (4) sApAya yoga ane 2) nirapAya yoga (5) sopakrama yoga ane 2) nirupakrama yoga (6) sabIja yoga ane 2) nibIja yoga (7) sAlaMbana yoga ane 2) nirAlaMbana yoga (8) dravya yoga ane 2) bhAva yoga (9) naizcayika yoga ane 2) vyavahArika yoga (10)saMprajJAta yoga ane 2) asaMprajJAta yoga (11) karmayoga ane 2) jJAna yoga 18. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA paNa jJAnayoga, tapoyoga, kriyAyoga, bhaktiyoga, rAjayoga, maMtrayoga, haThayoga, layayoga, nAdayoga, AnaMdayoga, karmayoga, samAdhiyoga, upAsanA - bhUmikAyoganuM varNana maLe che. pAtAMjala yogasUtramAM aSTAMgayoganuM paNa varNana Ave che. jemake yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi. A badhA bhinna bhinna prakAranAM yogonuM varNana sva-para darzananAM graMthomAM jovA maLe che. 2. yogIonA prakAra yogInAM kula cAra prakAra che (1) gotrayogI (2) kalayogI (3) pravRtacakra yogI (4) niSpanna yogI (1) gotrayogI ahIM gotra eTale ke nAmamAtra, jeo nAmamAtrathI yogI che. paraMtu vAstavamAM yoganI sAthe kaMI saMbaMdha nathI. sAmAnyathI temanA pUrvajo keTalAka varSa pahelA yogI thatA hovAne kAraNe teo bhUmibhavya eTale ke suMdara gotravALA thayA pachIthI sAdhanA nIkaLI gaI temane aMzamAtrathI paNa yoganI apekSA nathI. teo gotrayogI kahevAya che. (2) kulayogI jeo yogIonAM prasiddha kuLamAM janmyA che. ane yogadazA potAnAmAM paNa Ave tevI bhAvanAvALA che. yoga prAptinA pravezane yogya guNo je nIce pramANe che. (1) sarvatra adveSa (2) gurUpriya (3) dvijapriya (4) devapriya (5) dayAvAna (6) jJAnavAna (7) vinIta (8) Indriya damana uparokta ATha guNothI guti che. teo kulayogI che. (3) pravRtacakra yogI jeo yogadazA sAdhavAnA cakromAM eTale ke dharmAnuSThAna samuhamAM pravRta hoya che. ane IcchAyoga tathA pravRttiyoga jeNe sAdhyo che. tathA sthiratAyoga ane siddhiyoganAM jeo arthI che. teo pravRtacakra yogI che. arthAta yogadazAnI sAdhanAmAM vartanArA pravRtacakra yogI che. yogadazAnI sAdhanAmAM pravRtta yogImahAtmAnuM citra pariziSTa-2mAM ApavAmAM Avela che. (4) niSpanna yogI jeo yogadazA prApta karI cUkyA che. sAdhavAnuM prayojana samApta thaI gayuM che. teo niSpanna yogI kahevAya che. - 19 ) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokta cAra prakAranAM yogImAMthI gotrayogI to nAma mAtranAM yogI che. paraMtu yoga sAthe koI saMbaMdha nathI ke yoganI to alpa paNa manovRtti nathI, temaja niSpanna yogI to niSpanna thaI cUkyA che. teo yoga sAdhI cUkela hoya che. tethI kulayogI ane pravRttacakra yogI yogadazAnI sAdhanAnAM sAdhaka hoya che. teone yoganAM marmano bodha jANavo hoya che. yoganAM arthI sAdhaka jIva zAstravacanathI yogano abhyAsa karatAM karatAM sAmarthyanI yogadazAmAM pahoMcavA sakSama banatA hoya che. yoganuM eka aMga dhyAna che. AtmAne zubhamAMthI zudhdha thavA mATe dhyAna anivArya che. jainadarzanamAM darzAvela cauda guNasthAnakamAMthI bAramAM guNasthAnakane aMte AtmA kSAyika samakiti thAya che. ane tyArabAda te satata dhyAnastha avasthAmAM rahe che. temane dhyAna karavuM paDatuM nathI. sahaja sAdhya che ane chelle mokSa padane pAme che. dhyAna sAdhanA dvArA cauda guNasthAnakanA sopAno sara karatA dhyAna yogI mahAtmA dhyAna sAdhanA dvArA siddhapadanI prApti kare che tenuM citra pariziSTa-3mAM darzAvela che. A dhyAnanuM jainadarzanamAM zuM mahatva che, te prakaraNa-3 "jainayogamAM dhyAnanuM mahatva darzAvela che. 20. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaTIpa dhyAna yoga rupa aura darzana, saMpAdaka, DaoN. narendra bhAgavata, pR. 26 yona, ejana yogazcita vRtti nirodhaH / pAtAMjala yoga sUtra 1/2 mukkheNa joyaNAo, jogo savvo vi dhammavApAro / parisudhdhA vinneo, ThANAigao viseseNa || yogaviMzikA gAthA-1 (4) yogadraSTi samuccaya, anuvAdaka :mahetA dhIrajalAla DAhyAlAla, prastAvanA pR.-ra (5) pAtAMjala yoga evaM jainayoga. saMpAdikA aruNA AnaMda, pR. 7 dhyAna yoga rUpa aura darzana, zrI prema sumana jaina, pR. 177 (8) tatvArtha sUtra, viveya: paMDita sujalAla, pR.11 (c) dhyAna yoga rUpa aura darzana, zrI prema sumana jaina, pR. 179 (10) jo piMDatthu, payatthu buha, ruvatthu vi jiNa uttu / ruvAtItu muNehi laha, jina para hohi pavitu / / yogInchu heva kRta yogasAra, gAthA-sTa. (11) pAtAMjala yoga evaM jainayoga, saMpAdikA : aruNA AnaMda, pR. 22, 23 (12) khAtmAnuM zAsana, zlo4-234 (13) dhyAna yoga rUpa aura darzana, zrI prema sumana jaina, pR. 180 (14) yogazAstra, adhyAya- 1/15 (15) yogaleha dvAtriMzikA : paMDitazrI pravizacaMdra bhotA, pR. 2 (16) yogadraSTi samuccaya, anuvAdaka : mahetA dhIrajalAla DAhyAlAla (1) (2) (3) (4) (6) 21 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 jainayogamAM dhyAnanuM mahatva 3.1 dhyAnano artha ane paribhASA 3.2 dhyAnanuM svarUpa 3.3 dhyAnanAM cAra prakAro 3.4 dhyAnanI saphaLatAnAM sAdhano 3.5 dhyAtA - dhyeya - dhyAnanI tripuTI 3. prekSAdhyAna - vartamAna samayanI eka dhyAna paddhati 3.6.1pekSAno artha - vyaMjanA 3.6.2 prekSAdhyAnanA maulika tatva fi. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 : jainayogamAM dhyAnanuM mahatva jainayoga sAdhanA paddhatimAM dhyAnanuM sthAna sarvoparI che. anya rIte ema paNa kahI zakAya ke dhyAna sAdhanA e janayoga sAdhanAno paryAya che. yoga e mana - vacana - kAyAnI pravRttine sthira kare che. ane mana - vacana - kAyAthI thatAM karmone aTakAve che. yoga ja sAdhakane dhyAna tarapha praveza Ape che. svamAM lIna kare che. dhyAnanAM mAdhyamathI sAdhakamAM mAnasika zakti ane sAmarthyano puMja pragaTa thAya che. arthAta mAnavInI badhI ja zaktio jAgrata thAya che. jenAthI karmono saMpUrNa kSaya thaI jAya che. jene pUrNa Atmika sukha mAnavAmAM Ave che. 'AtmAnuzAsana' mAM kahe che ke jenAthI asukha lezamAtra paNa na hoya tene ja yathArtha sukha kahe che. evuM sukha jIvane karma-baMdhanathI rahita thaIne mukti prApta karAve che. yoga - dhyAna - mukti 3.1 dhyAnano artha ane paribhASA dhyAna zabda "ii vintayAna dhAtuthI niSpanna thAya che. jeno artha che aMtaHkaraNamAM vicAra karavo, ciMtana karavuM zvAsa - ucchavAsane rokIne zarIrane samAdhistha karI levuM te ja mAtra dhyAna nathI. kAyAnAM yogonI sthiratA dhyAna mATe Avazyaka che. je kAryotsarga aMtargata che ja. vastutaH koI eka vastu ke viSaya para cittane lagAvavuM, ekAgratA pUrvaka vicAra karavo te dhyAna che. dhyAna eka AMtarika mahAna zakti che. je samasta siddhionAM dAtA che. AcArya hastImalajI jaNAve che ke... "viSayAbhimukha manane viSayothI dUra karI svarUpAbhimukha karavAnI sAdhanAnuM nAma ja yoga athavA dhyAna che. umAsvAtijI tatvArtha sUtramAM jaNAve che ke, "koI eka viSayamAM cittanI sthiratA te dhyAna'. dhyAna mananI bahumukhI ciMtanadhArAne eka tarapha pravAhita kare che. jenAthI sAdhaka aneka cittathI dUra haTI eka cittamAM sthita thAya che. te ja dhyAna che. e ja gAthAmAM AgaLa kahe che ke, uttama saMhanana dharAvanAranuM ekAgra ciMtA nirodha dhyAna che." saMhanana = hADakAnI majabUtAI, saMhanananA cha prakAra je nIce pramANe che. saMhanananAM cha prakAra | | | vajaRSabhanArAya kAlikA 2SabhanArAya ardhanArAja samUvartakApa prathama traNa saMhanana dhyAna mATe uttama mAnavAmAM Ave che. sahuthI prathama vrajaRSabhanArAya saMvanana sarvottama che. tyArabAda uttarottara hADakAnI majabUtAI ghaTatI jAya che. A pramANe dhyAnamAM sthira adhyavasAyane dhyAnanuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. nArAja - 22 - Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnanI paribhASA (ka) dhyAnazataka: ekAgratAne prApta mana ja dhyAna che." (kha) tatvAnuzAsana : "saMvara ane nirjarAnuM kAraNa dhyAna che." (ga) tatvAnuzAsana : dhyAna ja yoga che ane e prasaMkhyAna samAdhimAM nAmathI paNa jANavAmAM Ave che. (gha) tatvArthAdhigama bhASya : "vacana - kAya ane cittano nirodha ja dhyAna che.* ahIM spaSTa thAya che ke jena paraMparAmAM dhyAnano saMbaMdha mAtra manathI nahI. paraMtu te kAyA, vacana ane mana traNethI sabaMdhita che. je A pramANe che. (1) kAyA : zarIranuM zithIlIkaraNa ke sthirIkaraNa te kAyika dhyAna che. (2) vacana : vANIno dhyeya sAthe yoga / baMnemAM ekarasatA te vAcika dhyAna che. (3) mana : manano dhyeya sAthe yoga te mAnasika plAna che. Ama jainadarzanamAM mana-vacana-kAyAnI ekAgra pravRttine ja dhyAna mAnavAmAM Ave che. jyAM mana ekAgra temaja potAnAM lakSya prati vyApta thAya che. tathA zarIra ane vANI paNa e ja lakSya prati vyApta thAya che. 3.2 dhyAnanuM svarUpa dhyAna jyAre vyavahArika kSetrathI haTIne zudhdha AdhyAtmika arthamAM Ave che, tyAre tenI sAthe kaMIka navo artha, navu svarUpa paNa lAve che. adhyAtma temaja yogasAdhanAnAM kSetramAM dhyAnano artha ane svarUpa baMne badalAya che. adhyAtma kSetranAM mahAna AcAryo zrI sidhdhasena divAkarajI, zrI haribhadrasUrijI, mahopAdhyAya zrI yazovijayajI temanA yogabiMdu, yogadraSTi samuccaya, yogazAstra vagere graMthomAM ArtadhyAna ane raudradhyAna ne dhyAnanI sImA parathI haTAvIne mAtra dharmadhyAna ane zukladhyAnane ja sthAna Ape che. tyAM cittanI ekAgratA mAtrane dhyAna nahIM paraMtu zubha viSayamAM cittanI ekAgratAne ja dhyAna yoga kahe che. AcArya sidhdhasena divAkarajI kahe che, "zumaiva pratye dhyAna dipakanI sthira lI samAna zubhalakSyamAM cittanI ekAgratAne dhyAna darzAve che. dravyasaMgrahamAM batAvyuM che ke, "gappA maNUmi ramo rUmeva paraM jJAnuM " AtmAnuM AtmAmAM lIna thaI javuM ja parama dhyAna che." 3.3 dhyAnanAM cAra prakAro nAgamomAM mukhya rUpa thI be prakAranAM dhyAnanuM varNana che. aprazasta dhyAna ane prazasta dhyAna. azubha pariNAmothI thatuM dhyAna aprazasta dhyAna che ane zubha pariNAmothI thatuM dhyAna prazasta dhyAna che. e baMne dhyAnamAM 2- 2 bheda che. (1) aprazasta dhyAna: ArtadhyAna ane raudradhyAna. (2) prazasta dhyAna : dharmadhyAna ane zukladhyAna. 23 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemAM ArtadhyAna ane raudradhyAna aprazasta dhyAna hovAthI saMsAranAM kAraNa - saMsAra vadhAranAra rUpamAM svIkAra karavAmAM Avyo che. temaja dharmadhyAna ane zukla dhyAna prazasta dhyAna hovAthI saMsAranI muktinuM kAraNa temaja sarvakarmakSaya karI mokSa - hetunAM svarUpamAM svIkAra karavAmAM Avyo che. sthAnAMgasUtra, samavAyAMga sUtra, bhagavatI sUtra, aupapAtika sUtra, mUlAcAra, samaNabhUtama vagere graMtho temaja aneka jainAcAryonI dhyAna viSayaka racanAomAM dhyAnamAM prakAro A pramANe che. dhyAnanAM bheda - prabheda aprazasta dhyAna (azubha dhyAna) prazasta dhyAna (zubha dhyAna) ArtadhyAna raudradhyAna dharmadhyAna zukladhyAna - amanojJa saMprayoga hiMsAnaMdI AjJA vicaya pRththakatva vitarka savicAra manojJa saMprayoga mRSAnubaMdhI apAya vicaya eka vitarka avicAra AtaMka saMprayoga teyAnubaMdhI vipAka vicaya sUkSmakriryA nivarti kAmabhoga saMprayoga saMrakSaNAnubaMdhI saMsthAna vicaya saMmUcchanakriyA pratipAtI 3.4 dhyAnanI saphaLatAnAM sAdhano dhyAna sAdhanAnI saphaLatA mATe jainagraMthomAM dhyAnanI sAmagrI batAvavAmAM AvI che je A pramANe che. (ka) tatvAnuzAsana : parigrahano tyAga, kaSAyono nigraha, vrata-dhAraNa, mana tathA Indriyono saMyama vagere. (kha) tavAnuzAsana : dhyAnanI sidhdhi mATe sadaguru, samyapha-zradhdhAna, niraMtara abhyAsa tathA mananI sthiratA. (ga) yogasAra : sAdhakano vANI parano saMyama tathA zarIranI caMcaLatAno niSedha. (gha) bhagavatI ArAdhanA : nAkanAM agrabhAga para draSTine sthira karIne eka viSayanuM TIkA parokSajJAnamAM caitanyane rokIne zudhdha potAnA AtmAmAM smRtinuM anusaMdhAna. - 24 - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.5 dhyAtA - dhyeya - dhyAnanI tripuTI dhyAnanAM pramukha traNa aMga ke tatva mAnavAmAM Ave che. dhyAtA : dhyAna karanArA sAdhaka dhyeya : sAdhaka koI vastu ke tatvanuM AlaMbana le che te. dhyAna : AlaMbana dvArA cittanI ekAgratA. jJAnArNavamAM dhyAnanAM lakSaNane nirUpita karatAM dhyAtAmAM ATha guNa hovA jarUrI che. to ja dhyAnanI sidhdhi prApta thAya che. "mumukSurjanmanirvighaNa: zarato cirAjI dhyAtAnAM ATha gaNo (1) dhyAtA mumukSa hoya (5) sthira hoya (2) saMsArathI vimukta hoya (6) jitendriya hoya (3) kSobharahita temaja zAMtacitta hoya (7) saMvara yukta hoya (4) vazI hoya (8) dhIragaMbhIra hoya A prakAre dhyAna je vyavahArika kSetramAM mananI ekAgratAnA arthamAM pracalita che te AdhyAtmika sAdhanAnAM kSetramAM eka bahu ja vyApaka sAdhanA ane Atmazaktione prabadhdha karI svarUpa dazAne prApta karavA mATe eka amodha zastra mAnavAmAM Ave che. dhyAna karanAra dhyAtA kramazaH pote ja dhyeya svarUpane prApta karatAM dhyAtA ja dhyAna banI jAya che. A dazAmAM dhyAtA je pahelA 'dAsIDahuM no jApa kare che te have "soDahaM' no dhvani karavA lAge che. ane Atma svarUpamAM sthira thaI jAya che. dhyAtAnuM-dhyeyamAM sthira thavuM-dhyAna che.A tripuTIthI mokSapadanI prApti zakya bane che. 3.prekSAdhyAna - vartamAna samayanI eka dhyAna paddhati prekSA-dhyAna' e eka jaina sAdhanA paddhatinuM Adhunika nAma che. te nAma terApaMthanAM navamAM AcArya zrI tulasInAM sAnnidhyamAM yuvAcArya zrI mahAprajJajI e I.sa. 1975mAM jayapuramAM cAturmAsa daramyAna ApyuM. prekSAno artha che pote potAne jovuM eTale ke potAne jovAnI prakriyA te "prekSA' che. prekSAno uddaghoSa che. AtmAthI AtmAne jovo. 3.6.1 prakSAno artha - vyaMjanA 'prekSA' zabda racanAnI draSTie 'pra' upasarga ane "kuM' dhAtunAM saMyogathI banela che. jenuM tAtparya che uMDANathI jovuM, dhyAnathI jovuM. prekSAmAM uMDANathI, dhyAnathI jovuM arthAta aMtarajJAnathI jANavuM, anubhava karavo, sAkSAtkAra karavo. | 25 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.6.2 prekSAdhyAnanA maulika tatva anubhUti cetanAnuM lakSaNa che. karmAvaraNathI cetanAnAM mUla guNa AvRtta thAya che. A AvaraNane kSINa karavA mATe prekSAdhyAnano upayoga karavAmAM Ave che. prekSAdhyAna e apramAda che. arthAt vartamAnamAM rahevuM. prekSAnI samasta kriyAomAM eka ja tatva che ke vyaktinI cetanA rAga - dveSathI mukta thaIne vartamAnamAM rahe ane vartamAnamAM upasthita rahevA mATe yuvAcArya mahAprajJajIe prekSAdhyAna :AdhAra ane svarUpa pustakamAM bAra tatvonI carcA karI che." je nIce pramANe che. (1) kAryotsarga caitanya kendra, prekSA (9) saMyama lezyA-dhyAna (10) bhAvanA vartamAna (11) anuprekSA vicAra prekSA ane samatA (12) ekAgratA dhyAnanA varNana bAda jainayogamAM eka navA adhyAyano sUtrapAta karanAra AcAryazrI haribhadrasUrijI jeo 'yogazataka graMtha'nA kartA che. temanuM jIvana ane kavana AgaLanAM prakaraNamAM ApavAmA Avela che. (2) antaryAtrA (3) zvAsa prekSA (4) zarIra prekSA (5) (6) (6) (8) 26 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 9 & S 7277 da pAdaTIpa dhyAna yoga rupa saura varzana, saMpA, DaoN. narendra mAnavata, pR.26 yogadraSTi samuccaya, vivecaka, zrI dhIrajalAla mahetA, prastAvanA pR.2 yogaviMzikA, gAthA-1 yogabheda dvAtriMzikA, vivecaka :paMDitavarya zrI pravINacaMdra motA, pR.-2 yogadraSTi samuccaya, anuvAdaka :mahetA dhIrajalAla DAhyAlAla, gAthA-208-209, pR. 552. zataka saMdoha, dhyAna zataka, gAthA-2 tatvAnuzAsana, taddadhyAna nirjhara hetuH saMvarasya = Lam| gAthA-56. ejana, gAthA-61 tatvArthAdhigama bhASya, bhAga-2, sidhdhasena gaNi 9/20 (10) dravyasaMgraha, saMpAdikA : DaoN. niraMjanAbahena vorA (11) sthAnAMgasUtra, sthAna-4 uddezaka-1 samavAyAMgasUtra, samavAya-4 bhagavatIsUtra, zataka-25, uddezaka-7 aupapAtikasUtra, prathama vibhAga, samavasaraNa mUlAcAra graMtha, adhikAra, 5, paMcAcAra samaNasUttama, khaMDa-2, mokSamArga, prakaraNa-29 (12) naina vaM vauddha cona, pR.-185 tatvAnuzAsana, zloka-75,218, yogasAra, zloka-163, bhagavatI ArAdhanA TIkA, zloka-1701. (13) jJAnArNava, 4/5, yogazAstra, 7/1 (14)prekSAvyAna vjha parivaya, muni zinalAla, 27 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-4 graMthakartA AcAryazrI haribhadrasUrijInuM jIvana ane kavana 4.1 AcAryazrI haribhadrasUrijInA jIvananI rUparekhA 4.1.1 janmasthAna 4.1.2 mAtA-pitA 4.1.3 samaya 4.1.4 vidyAbhyAsa 4.1.5 'bhavaviraha' - mudrAlekha 4.1.6 poravADa jJAtinI sthApanA 4.1.7 samAdhi maraNa 4.2 AcAryazrI haribhadrasUrijInA viziSTa pAMca guNo 4.2.1 samatva 4.2.2 tulanA 4.2.3 bahumAnavRti 4.2.4 svaparaMparAne paNa navI draSTi ane navI bheTa 4.2.5 aMtara sAdhavAno kImiyo 4.3 AcAryazrI haribhadrasurijInI yogazatakamAM tulanAdraSTi 4.4 AcAryazrI haribhadrasurijI racita graMtho 4.3 AcAryazrI haribhadrasUrijInA graMthonI sUci 4.3.1. Agamika graMtha 4.3.2 AcAra, upadeza saMbaMdhI graMtha Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.3.3 dArzanika graMtha 4.3.4 yogaviSayaka graMtha 4.3.5 kathAsaMbaMdhI graMtha 4.3.6 jyotiSa saMbaMdhI graMtha 4.3.7 stuti viSayaka graMtha 4.4 AcAryazrI haribhadrasUrijIne jinAgamo paranuM bahumAna 4.5 AcAryazrI haribhadrasUrijI racita yogagraMthono saMkSipta paricaya 4.5 SoDazaka Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-4 graMthakartA AcAryazrI haribhadrasUrijInuM jIvana ane kavana 4.1 AcAryazrI haribhadrasUrijInA jIvananI rUparekhA mogazataka graMtha nAM graMthakartA AcAryazrI haribhadrasUrijI che. jeo zvetAMbara jaina saMpradAyanAM labdhati AcArya hatA. yAkinI nAmanA paramaviduSI jaina sAdhvIjInAM dharmaputra tarIke prakhyAta hatA. evA AcAryazrI haribhadrasUrijIe AtmavikAsanAM anupama sAdhanarUpa evA 'yogazataka' graMthanI racanA karI che. A graMthamAM 100 zloka pramANe che. chatAM saMkSepathI yoganI prAraMbhika bhUmikAthI AraMbhI aMtima bhUmikA jIvanaparyatanuM badhu varNana samAviSTa che. A graMthamAM vyavahArathI ane nizcayathI yoganI vyAkhyA batAvI yoganAM adhikArI tarIke apunarbandhaka, avirata samyagaSTi, dezaviratidhara ane sarvaviratidhara batAvyA che. AcAryazrI haribhadrasUrijInA jIvana ane kAryane sUcavatAM ane tenuM varNana karatAM sAhitya, prAkRta, saMskRta, gujarAtI, hindI jarmana ane aMgrejI bhASAomAM aneka vidvAno ane lekhakoe prakAzita karyA che. AcAryazrI haribhadrasUrijInA jIvanane lagatI mAhitI ApatA sAhityonI sUci pariziSTa-4mAM ApavAmAM Avela che.' 4.1.1 janmasthAna AcAryazrI haribhadrasUrijInAM jIvananI mAhitI ApanAra graMthomAM sahuthI prAcIna manAtI bhadrezvara kRta 'kahAvalI' nAmanA prAkRti kRti che. kahAvalInI racanAno samaya nizcita nathI. paraMtu itihAsa e kRtine vikramanA bAramA saikAnI AsapAsa mAne che. kahAvalI anusAra temanuM janmasthAna 'pivuMbaI baMbhapuNI' che. jyAre anya graMthomAM emanuM janmasthAna 'cittoDa - citrakuTa' mAnavAmAM Ave che. A be nirdezo judA hovA chatAM vastutaH emAM khAsa virodha jevuM nathI lAgatuM. kAraNa ke saMbhavataH baMbhayNI jeno saMketa brahmapurIno maLe che. teno saMbaMdha cittoDa ke tenI najIka koI brAhmaNa vasatI sAthe hoI zake. A rIte brahmapurI koI nAnuM gAma ke vastI ke kasabo hoya je cittoDanI AsapAsa haze, tethI je uttarakAlIna graMthomAM vadhAre prakhyAta cittoDano nirdeza sacavAI rahyo hoI zake." 4.1.2 mAtA-pitA AcAryazrI haribhadrasurajIno janma eka brAhmaNa parivAramAM thayo hato. pitAnuM nAma zaMkara bhaTTa ane mAtAnuM nAma gaMgA hatuM. gaNadharasAdhazatakanI sumatigaNikRta vRti racanA saM. 1295mAM to haribhadrajIno brAhmaNa tarIke spaSTa nirdeza thAya che. AcArya haribhadrasurajI addabhuta pratibhAzALI saMpanna vidvAna hatA tethI temane cittoDa rAjyanAM jitArI rAjAnAM purohita banavAno avasara maLyo. rAjadarabAramAM khuba ja pratiSThita ane sanmAnIya hatA. 28. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.1.3 samaya AcAryazrI haribhadrasurajIno samaya pUrvathI AvelI mAnyatA pramANe vi. saM. 530 thI 585 gaNAto. DaoN. yAkobI 'upamiti bhavaprapaMca kathA'nI prastAvanAmAM vikramanI navamI - dazamI sadI jaNAve che. zrI kalyANavijayajIe aneka bAhya temaja AMtara pramANonI samAlocanA karI temano samaya vi. sa. 757 thI 827 nizcitapaNe sAbita karyo che. e nirNaya dareka aitihAsika svIkAryo che. A samaya sAthe pUrNapaNe meLa khAya evA ullekho AcAryazrI haribhadrasurijInAM vividha graMthomAM maLe che. ane tethI vi.saM. 757 thI 827 AcAryazrI haribhadrasurijIno sattAsamaya nirvivAda siddha thayo che. 4.1.4 vidyAbhyAsa AcAryazrI haribhadrasurijIno vidyAbhyAsa prAcIna brAhmaNa paraMparA pramANe saMskRtabhASAthI zarU karelo. teoe koIne koI brAhmaNa vidyAgurUe pAsethI vyAkaraNa, sAhitya, darzana ane dharmazAstra vagere saMskRtapradhAna vidyAonuM pAke pAye parizIlana kareluM. teo paMDitomAM agraNI hatA. teoe SaDradarzanomAM 'talasparzI' pAMDitya ane veda-vidyAomAM parama - niSNAMtatA prApta karI hatI. te kAraNe teonuM 'vAdIndu' ane 'vidvata-ziromaNI' kahevAmAM AvatA hatA. potAnI asAdhAraNa pratibhA para temane khuba garva hato. potAne vizvAsa hato ke saMsAramAM evI koI paNa vidyA nathI jene pote na jANatA hoya. kahevAya che ke "samasta jambudvIpamAM temanA jevo koI vidvAna nathI.' e ghoSita karavA AcAryazrI haribhadrasurijI potAnA hAthamAM jambu vRkSanI DALI rAkhatA hatA. potAnI e pratijJA hatI ke jo koI paNa zAstra ke vacanano artha samajavAmAM niSphaLatA maLe to te samajavA mATe temanuM ziSyatva svIkAravAmAM pote koI saMkoca nahI rAkhe." saMyogavaza eka divasa evuM banyuM. eka nAnI ghaTanAthI temanA jIvanamAM AmUla parivartana thayuM." ekavAra teo cittoDamAM jaina upAzraya pAsethI pasAra thaI rahyA hatA. te samaye upAzrayamAM yAkinI mahattArA nAmanA jaina sAdhvIjI AgamonA pATha karI rahyA hatAM. temanA dvArA bolAtI pAkRta gAthA emanA kAne paDI. cakkidugaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo cakkI / kesava cakkI kesava ducakkI kesI ya cakkI ya / / 12 A gAthA teoe sAMbhaLI. artha samajAyo nahIM AryazrI haribhadrasurijI mULe jIjJAsAnI mUrti eTale teo upAzrayamAM gayA. sAdhvIjIne artha pUchyo. teoe artha samajAvyo. "prathama be cakravartI thayA, pachI pAMca vAsudeva, pachI pAMca cakrI, te pachI eka vAsudeva ane cakI, te pachI kezava ane cakravartI tyArabAda kezava ane be cakravartI, pachI kezava ane chellA cakravartI thayA." artha sAMbhaLI potAnI pratijJAnusAra ziSyatva pradAna karavAnI prArthanA karI. sAdhvIjIe temane potAnA guru AcAryazrI jinadattasUrijI jeo vidyAdharakuLanAM AcAryazrI jinabhaTTajInAM 29 - Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurUbhAI hatAM. temanI pAse javA kahyuM. savAra thatAM ja haribhadrasurijI AcArya jinadattasUrijI pAse pahoMcyA. te samaye mArgamAM te jainamaMdira paNa AvyuM. jyAM ekavAra unmatta hAthIthI bacavA Azraya lIdho hato ane 'va,reva tavApare pamiSTAnna monanam (tamAruM zarIra kahe che ke tamane miSTAnna bhojana che) kahIne jinapratimAno upahAsa karyo hato. Aje A vAkyanuM smaraNa ekadama judu ja dekhAyuM. AcAryazrI jInadatta surijI pAse pahoMcyA. sUrijIe saMtoSa thAya e rIte vAta karI kahyuM ke "jo prAkRta zAstra ane jaina paraMparAno pUrepUro ane pramANika abhyAsa karavo hoya to te mATe jaina dIkSA Avazyaka che." AcAryazrI haribhadrasurijI svabhAve taddana saraLa ane svapratijJAmAM draDha: eTale teoe AcArya jinadattasUrijI pAse jaina dIkSA rI. ane sAthe ja potAnI pratijJAnuM pAlana karavA mATe potAne e sAdhvIjInAM dharmaputra tarIke jAhera karyA. sAdhvIjInuM nAma yAkinI hatI. koIpaNa puruSe to puruSa pAse ja dIkSA le eTale temaNe dIkSA AcAryazrI jinadattasUrijI pAse lIdhI. sAthe sAthe mahattarA yAkinI sAdhvIjInuM dharma-RNa cUkavavA potAne gharmatI yAnI matAsuna" tarIke okhAvavAmAM AcAryazrI haribhadrasurijIe gaurava anubhavyuM. A sAthe temanA jIvanamAM vaLAMka AvI gayo. haribhadrasurijIe vaidika darzananAM pAragAmI vidvAna to hatA ja. jaina dIkSA aMgIkAra karyA pachI teo jainaparaMparAnA anekavidha zAstronuM paNa pAragAmI avagAhana karyuM. ane have teoe saMskRta pradhAna sarvatomukhI pratibhA, vidvatA temaja yogyatAthI prabhAvita thaIne gurUe temane potAnA paTTadhara ziSya banAvyA ane AcAryapada para niyukta karyA.15 ane have AcAryazrI haribhadrasUrijIthI sanmAnita thayA. jema jema zrI haribhadrajIne jainadarzananA gUDha rahasyonuM jJAna maLatuM gayuM tema tema temanA AtmAmAM vairAgya ane saMveganI tIvra bhAvanA prabaLa thatI gaI. teoe parizrama, niSThA ane gurubhaktinI sAthe adhyayana karatAM bahu thoDA samayamAM ja jinAgamanA sUkSma siddhAMtonuM talasparzI jJAna prApta karI lIdhuM. A rIte emaNe potAnA jIvanamAM brAhmaNa ane zramaNa paraMparAnI vidyAone ekarasa karI mahatvanAM Agama - graMtho upara saMskRta TIkA lakhI prAkRtabhASAmAM vividha prakAranuM puSkaLa sAhitya paNa racyuM. 4.1.5 "bhavaviraha' - mudrAlekha AcAryazrI haribhadrasurijInA upanAma tarIke bIjuM eka vizeSaNa prasiddha che ane te che mavara' emaNe pote ja potAnI keTalIka racanAomAM 'bhavaviraha nA icchanArA' tarIke pAtAne nirdezyA che. 'bhavaviraha' zabda pAchaLa mukhya traNa ghaTanAono saMketa che. (1) dharma svIkAravAno prasaMga yAkinI mahattarAe jyAre zrI haribhadrajIne potAnA guruzrI jinadattasUrijI pAse mokalyA ane guruzrI jinadattarasUrijIe zrI haribhadrajIne prAkRta gAthAno artha samajAvyo, tyArabAda zrI 30 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrajIe pUchyuM ke, "dharma eTale zuM ? ane tenuM phaLa zuM ?" gurujIe javAba Apyo ke, "sakAma ane niSkAma ema be dharma che. sakAma "dharmanuM phaLa svargAdi che. jyAre niSThAma dharmanuM phaLa to bhavano-saMsArano viraha eTale mokSa che. zrI haribhadrajI kahyuM ke, "huM to bhavaviraha-mokSa pasaMda karuM chuM." AthI temaNe gurujI pAse jaina pravajyA lIdhI. mokSanAM uddezathI ja pravajyA bhaNI vaLyA, tethI emano mudrAlekha 'bhavaviraha' banI gayo. (ra) ziSyonAM viyogano prasaMga cittoDamAM ja baudhdha paraMparAno paNa viziSTa prabhAva hato. e paraMparAno abhyAsa karavA gayelA potAnA jinabhadra ane vIrabhadra e be ziSyonuM dharmadraSane pariNAme mRtyu thayuM. AthI zrI haribhadrasurijI uddIgna thayA. paNa ziSyonI jema graMtho paNa eka mahAna dharmavAraso che. ema samajI teo graMtharacanAmAM vizeSa ughukta thayA. emano je dIkSAkAlIna 'bhavaviraha' mudrAlekha hato te temanA manamAM ramI rahyo hato ane A AghAta samAvavAnuM baLa paNa te mudrAlekhamAMthI maLI gayuM. temane lAgyuM ke saMsAra to asthira ja che. emAM iSTano viyoga e koI asvAbhAvika ghaTanA nathI eTale e viyoga mATe anutApa karavo te karatAM bhavavirahamokSadharmane uddezI graMtharacanAmAM ekAgra thaI javuM e ja kartavya che. uparokta vigata "kahAvalI' anusAra che. te uparAMta anya graMthomAM haMsa ane paramahaMsa nAmanA be ziSyonI vigata che. jeo bauddha siddhAMtonuM adhyayana karavA bauddhamaThamAM gayA hatA. baMne ziSyone bauddhoe dharmadreSane kAraNe mArI nAMkhyA. AcAryazrI kalyANavijayajInAM mata anusAra 'kahAvalI' nuM lakhANa prAcIna ane prAmANika che. (3) yAcakone apAtA ArzIvAdano ane tenA dvArA bolAtA jaya-jayakArano prasaMga A viSenI je khAsa ghaTanA 'kahAvalI'mAM che. te lalliga nAmanAM zrAvaka zrI haribhadrasurijI pratye ananya Adara dharAvatA hatA. te roja munionI bhikSA samaye zaMkha vagADatA hatA. te sAMbhaLI yAcako AvatA. laliga teone bhojana karAvatA. pAchA vaLatAM teo zrI surijIne vaMdana karatA ane zrI surijI temane "bhavaviraha karavAmAM udyamavanta thAo ema ArzIvAda ApatA. A sAMbhaLI 'ghaNuM jIvo bhavavirahasUrijI Ama bolatAM teo potAne sthAne jatAM, A rIte AcAryazrI haribhadrasurijI 'bhavavirahasUri' nAmathI prasiddha thayA. uparokta traNa mukhya ghaTanAo bAda AcArya potAnA pratyeka graMthanA aMtamAM koIne koI rIte arthasaMbaMdha joDIne 'bhavaviraha' athavA 'viraha' zabdano prayoga avazya karyo che. tethI AcAryazrI haribhadrasurijI 'virahAMka kavi' paNa kahevAyA che. teonAM graMthonuM lakhANa karAvavAnuM kAmakAja lalliga zrAvaka karatAM hatAM. teNe A graMthalekhanamAM aDhaLaka dravya kharcyu che. 4.1.6 poravADa jJAtinI sthApanA AcAryazrI haribhadrasurijIe mevADamAM poravADa vaMzanI sthApanA karI ane teoe jaina paraMparAmAM dAkhala karyA. evI anuzruti jJAtionAM vaMzajoe sAcavI rAkhI che.rara 3 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.1.7 samAdhi maraNa jaina sAdhanAnI caritArthatA mRtyunA samaye jovA maLe che. bhale zrAvaka hoya ke zramaNa sarvane mATe jIvananA aMta samaye saMthAro-saMllekhanA vratanuM khuba mahatva che. AcAryazrI haribhadrasurijI paNa potAnA jIvananA aMtima samaye anazana AdarI zAMta citte kAlagata thayA, 4.2 AcAryazrI haribhadrasUrijInA viziSTa pAMca guNo AcAryazrI haribhadrasurijI saraLa temaja saumya prakRtinA puruSa hatA. jainadarzana pratye teonI zraddhA anaMta hatI. temanuM hRdaya niSpakSatApUrNa hatuM. teo udAravaMta sAdhu temaja satyanA upAsaka hatA. dharma ane tatvanA vicAronAM uhApoha samaye paNa teoe madhyasthatA tamaja guNAnurAgatAnI jarApaNa upekSA karI nathI. temanA samasta graMthomAM temanI sarvatomukhI pratibhAnA darzana thAya che. temanI udAtta draSTi, asaMpradAyika vRti, nirbhaya ane namratAnAM guNo pragaTa thAya che. te uparAMta temanA graMthomAM jovA maLatAM pAMca viziSTa guNo A pramANe che. 4.2.1 samatva AdhyAtmikatAnuM parama lakSya samabhAva temaja niSpakSatA che je temanA darzana ane yogane lagatA graMthomAM spaSTa dekhAya che. temanI prasiddha gAthA dvArA samatva-taTasthatAnA bIja jaNAya che. pakSapAto na me vIre na dveSaH kApilAdiSu / madravapataM ca tasya kArya para6: T30aa lokatatva nirNaya. gAthArtha : 'vIra pratye mane pakSapAta nathI ane kapila Adi pratye mane dveSa nathI. yuktivALuM jenuM vacana hoya tenuM ja grahaNa karavA yogya che. 4.2.2 tulanA AcAryazrI haribhadrasurijIe parApUrvathI cAlI AvatI khaMDana-maMDananI paripATImAM tulanAdraSTino umero karyo che. satyanI vadhAremAM vadhAre najIka pahoMcI zakAya e hetuthI teoe paravAdInA maMtavyonA hRdayamAM vadhu ne vadhu uMDA utaravA prayatna karyo che. ane potAnA maMtavya sAthe te paravAdI maMtavya, paribhASA bheda ke nirUpaNa hovA chatAM kaI rIte sAmya dharAve che. te emaNe sva-paramatatI tulanA dvArA aneka sthaLe darzAvyuM che. tatvaciMtana, AcAra ke yoganA viSayamAM tulanA temaja samanvaya dvArA nirUpaNa karavAnuM prasthAna bhAratIya vADamayamAM temaNe ja prAraMvyuM che.4 4.2.3 bahumAnavRti kyAreka paravAdI maMtavyothI judA paDavA chatAM temanA pratye je virala bahumAna ane Adara darzAve che. temaNe AdhyAtmika kSetramAM ApelI virala bheTa che. AcAryazrI haribhadrasUrijInuM bahuzruta vyaktitva vaidika, jaina ane bauddha paraMparAnA gaMbhIra adhyayanamAM - 32 - Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ otaprota hatuM. temanI A mahAna vizeSatA hatI ke jeTalI saphaLatA sAthe jainadarzana para lakhyuM teTalI gaMbhIratA sAthe bauddha ane vaidika viSayo para paNa potAnI lekhanInI calAvI. khaMDanamaMDana samaye paNa madhura bhASAno prayoga karatA hatA. 4.2.4 svaparaMparAne paNa navI draSTi ane navI bheTa teoe paravAdIo ke paraMparAo sAthenA vyavahAramAM je taTasthavRti ane nirbhayatA darzAvI che. tevI ja svaparaMparA pratye paNa darzAvI che. 4.2.5 aMtara sAdhavAno kImiyo teoe potAnA darzana ane yoga paraMparAnAM graMthomAM evI zailI svIkArI che ke jena paraMparAmAM maulika gaNAya evA siddhAMto sarva samajI zake. bhinna bhinna saMpradAyo vacce banI zake teTaluM aMtara ochuM karavAno yogIgamya mArga AcAryazrI haribhadrasurijIe vikasAvyo che. ane sau ekabIjAmAMthI vicAra-AcAra mokaLe mane grahaNa karI zake enuM dvAra khulluM karyuM che je sAce ja virala che. A ja rIte AcAryazrI haribhadrasurijInA viziSTa guNothI vicAra-vartananI navI dizA ughADI che. te AjanAM yuganAM asAMpradAyika ane tulanAtmaka adhyayanamAM khuba upakAraka che. 4.3 AcAryazrI haribhadrasurijInI yogazatakamAM tulanAdraSTi teoe yogazatakamAM yoganuM lakSaNa ke svarUpa traNa draSTiothI raju karI tulanAnuM dvAra ughADyuM che. yoga e zreyaH sAdhavAno dIrdhatama dharmavyApAra che. emAM be aMzo che. (1) niSedhabhAgIya (2) vidhibhAgIya kalezone nivAravA te niSedha bAju tene lIdhe pragaTatI zudhdhine kAraNe cittanI kuzaLamArgIya pravRtti te vidhi bAju. A baMne bAjuone Avarato dharmavyApAra e ja kharI rIte pUrNa yoga che. paNa A yoganuM svarUpa pataMjalie 'cittavRtti nirodha5 zabdathI pradhAna paNe abhAvamukha sUcavyuM che. jyAre baudhdha paraMparAe "kuzaLa cittanI ekAgratA yA upasaMpadA jevA zabdo dvArA pradhAnapaNe bhAvamukhe sUcavyuM che. baMne lakSaNone tulanA draSTie nirdezyA che. ane aMte jainasaMmata lakSaNa je teoe badhA graMthomAM yojyuM che. baMne lakSaNono draSTibheda samAveza sUcavyo che. temanuM abhipreta lakSaNa e che ke je dharmavyApAra mokSa tatva sAthe joDANa karI Ape te yoga" A emanuM lakSaNa sarvagrAhI hoI temAM niSedhabhAgIya ane vidhibhAgIya baMne svarUpo AvI jAya che. - umAsvAtijI, sidhdhasena divAkarajI, jinabhadragaNi kSamAzramaNe je prakaraNAtmaka paddhatinuM pracalana karyuM hatuM e prakaraNa racanAone AcAryazrI haribhadrasUrijIe vyavasthita rUpa ApyuM. temanA samasta sAhityamAM badhI bhAratIya ciMtana paraMparAono paryApta ullekha jovA maLe che. eTaluM ja nahI paraMtu vyavahArika temaja talanAtmaka draSTikoNanAM AdhAra para AcAryazrI - 33 - Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUrijIe janadharmanI je je viziSTatAno anubhava karyo. tene taTastha bhAvathI potAnA graMthomAM pragaTa paNa karyo. 4.4 AcAryazrI haribhadrasurijI racita graMtho AcAryazrI haribhadrasUrijI zvetAMbara jainasaMpradAyanA labdha kIti AcArya hatA. teo paMDitomAM agraNI hatA. jena dIkSA aMgIkAra karyA bAda khuba ja parizrama, niSThA ane gurubhaktinI sAthe adhyayana karatAM bahuM thoDA ja samayamAM jainAgamonAM sUkSma siddhAMtonuM talasparzI jJAna prApta karyuM hatuM. jainAgama graMtho para saMskRta bhASAmAM vRti lakhavAnuM kArya sarva prathama AcAryazrI haribhadrasUrijIe ja karyuM. satyanI adhikAdhika najIka pahoMcI zakAya te draSTithI teoe jainetara darzanonAM vicArone paNa potAnA hRdayamAM uMDANapUrvaka utAravA prayAsa karyo. teo anekAMtavAdanA vizeSa poSaka hatAM dArzanika paraMparAmAM anekAMtavAdane vyavahArika rUpa ApavAno prayatna karyo. temanA mate "yuktinI kasoTI para je paNa tatva parikSaNamAM kharA utare tene niHsaMkoca taTasthabhAvathI jIvanamAM utAravAno prayatna karavo joIe. potAnA ane anya matomAM sAmya darzAvavA je tulanAtmaka draSTikoNa apanAvyo te temanI vyApaka temaja udAra draSTinA paricAyaka che. pratyeka lekhakanI potAnI viziSTa zailI hoya che. AcAryazrI haribhadrasurijInI paNa potAnI AgavI zailI che. je pratibhAtmaka temaja bhASAsauSThavathI paripUrNa che. temanA graMthonI saMkhyA bahu moTI che. pUrva paraMparA pramANe teo 1400, 1440 ane 1444 graMthonA kartA manAya che. zrI guNaratnasurijI, maNibhadrasurIjI ane vidyAtilakajI A traNe vyAkhyAkAroe khUba Adara sAthe AcAryazrI haribhadrasurijInAM nAma sAthe svIkAra kare che ke teoe 1400 graMthonI racanA karI che. AcAryazrI haribhadrasurijIe prAkRta ane saMskRta baMne bhASAmAM temaja gadya ane padya baMne zailImAM lakhyuM che. teoe mAtra aneka graMtho ja nathI lakhyA, paraMtu anekavidha viSayo paNa maulika rIte sparyA che. teoe cArecAra anuyogaviSayaka graMtho lakhyAM che. jema ke, - - dharmasaMgrahaNI, SaDadarzana, samuccaya Adi kSetrasamAsa Adi paMcavastu, paMcAzaka, dharmabiMdu, upadezapada, saMbodhaprakaraNa Adi samarAIyyAhA, dhUrtAkhyAna, kathAkoSa Adi anekAMta jayapatAkA, zAstravArtAsamuccaya, nyAyapraveza vRti Adira dravyAnuyoga viSayaka gaNitAnuyoga viSayaka caraNakaraNAnuM yoga viSayaka dharmakathAnuyoga viSayaka nyAya viSayaka 34 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama aneka yogazAstronAM dohanarUpa temaja jainayoga sAhityamAM eka navo ja cIlo pADanAra tenA yogaviSayaka graMtho yogabiMdu, yogadraSTi samuccaya, yogazataka vagere viSaya vaividhyamAM umero kare che. AcAryazrI haribhadrasUrijInI kRtiomAM vistAra, vividhatA ane guNavattA A traNa draSTio vizeSarUpe samAyelI che. temanI kRtionI saMkhyAmAM atizayoktio (matabheda) hoI zake che. paraMtu e nirvivAda satya che ke AcAryazrI haribhadrasurijIe potAnA jIvanamAM jainasAhityane khUba ja samRddha karyo che. vartamAnamAM upalabdha temanA graMthomAMthI vizeSa prasiddha ane pratiSThita graMthonI sUci nIce ApavAmAM AvI che. 4.3 AcAryazrI haribhadrasUrijInA graMthonI sUci 4.3.1 Agamika graMtha krama graMthanuM nAma bhASA upalabdha / anupalabdha 1. | anuyogadvAra vRti saMskRta upalabdha 2. | Avazyaka bRhad TIkA anupalabdha Avazyaka sUtra vivRti upalabdha | caityavaMdanasUtravRti athavA lalitavistarA upalabdha 5. | jIvAbhigamasUtra laghuvRti upalabdha 6. | dazavaikAlika TIkA upalabdha naMdadhyayana TIkA (ziSya bodhinI) upalabdha 8. | piMDaniryukti vRti anupalabdha prajJApanA pradeza vyAkhyA upalabdha |=|-|=|=|-|=| 9. | bhASA saMskRta upalabdha / anupalabdha upalabdha prAkRta anupalabdha upalabdha saMskRta 4.3.2 AcAra, upadeza saMbaMdhI graMtha krama graMthanuM nAma | aSTaka prakaraNa - upadezapada 3. | dharmabiMdu paMcavastu-svopajJa saMskRta TIkAyukta | paMcasUtra vyAkhyA paMcAzaka bhAvanAsiddhi ladhukSetra samAsa yA jaMbudvIpakSetrasamAsavRti upalabdha 8 | - prAkRta saMskRta upalabdha upalabdha 7. prAkRta saMskRta saMskRta anupalabdha upalabdha { 35 - Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. |vargakevali sUtravRti 10. | vIsa vIzIo 11. zrAvaka dharmavidhi prakaraNa 12. 13. | saMboda prakaraNa 14. hiMsASTaka - svopajJa avasUriyukta zrAvaka prajJapti vRti 4.3.3 dArzanika graMtha krama 1. 2. 3. 4. | Atmasiddhi 5. | tatvArthasUtra laghuvRti 6. |jivadana capeTA 7. dharmasaMgrahaNI 8. |nyAyapravezaTIkA graMthanuM nAma anekAMta jayapatAkA-svopajJa TIkAyukta anekAMtavAda praveza anekAMta siddhi 9. nyAyavatAravRti 10. lokatvanirNaya 11. | zAstravArtA samuccaya-sopajJa TIkAyukta 12. | SaDadarzana samuccaya 13. | sarvajJasiddhi-svopajJa TIkAyukta 14. svAdvAdacaudyaparihAra 4. 5. 4.3.4 yogaviSayaka graMtha krama graMthanuM nAma yogadraSTi samuccaya - svopajJa TIkAyukta 1. 2. | yogabiMdu 3. yogavaMzikA prAkRta - svopajJa TIkAyukta yogazata SoDazaka prakaraNa 36 saMskRta prAkRta prAkRta saMskRta prAkRta saMskRta bhASA saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta prAkRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta saMskRta bhASA saMskRta saMskRta prAkRta saMskRta saMskRta anupalabdha upalabdha upalabdha upalabdha upalabdha upalabdha upalabdha / anupalabdha upalabdha upalabdha anupalabdha anupalabdha upalabdha upalabdha upalabdha upalabdha anupalabdha upalabdha upalabdha upalabdha upalabdha anupalabdha upalabdha / anupalabdha upalabdha upalabdha upalabdha upalabdha upalabdha Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma bhASA | upalabdha / anupalabdha prAkRta upalabdha prAkRta upalabdha 4.3.5 kathAsaMbaMdhI graMtha graMthanuM nAma | 1 | dhUrtAkhyAna 2. | samarAditya kathA 4.3.jyotiSa saMbaMdhI graMtha graMthanuM nAma 1. lagnazuddhi - lagnakuMDaliyA 4.3.7 stuti viSayaka graMtha krama graMthanuM nAma 1. | vIrastava 2. | saMsAradAvAnala stuti krama bhASA upalabdha / anupalabdha upalabdha prAkRta bhASA saMskRta saMskRta-prAkRta upalabdha / anupalabdha upalabdha upalabdha krama 6 Tda chaa. 10 AcAryazrI haribhadrasUrijI racita anya graMthonI nAmAvali A uparAMta "zrI yogazataka' zrI dhIrajalAla mahetAnAM pustakamAM AcAryazrI haribhadrasurijInA graMthonI sUci prApta thaI che. je viSayavAra vibhAjita karavAno prayatna karela che. Agamika prakaraNa graMtho krama graMthanuM nAma graMthanuM nAma anuyogadvArasUtra - laghuvRti | dazavaikAlikasUtra - bRhaddavRti || Avazyaka sUtra - ladhuvRti | 7 | dazavaikAlikasUtra - laghuvRti jaMbudvIpa saMgrahaNI 8 | naMdIsUtra - ladhuvRti 4 | jaMbudvIpa prajJapti TIkA | vizeSAvazyaka bhASyavRti 5 | DupaDupikA (tatvArtha TIkA) prajJApanopAMga vRti AcAra upadeza saMbaMdhI krama | graMthanuM nAma krama graMthanuM nAma 1 | upadeza prakaraNa sAdhu samAcArI 2 | paMcaThANaga (paMcasthAna) hiMsASTaka 3 | paMcavatyuga | zrAvaka dharma maMtra 4 | paMcakasUtra 11 | zrAvaka dharma samAsa 5 saMbodha saptati zrAvaka dharma samAsa vRti samyakatvasaptati 13 | zrAvaka prajJapti 7 | sAdhu pravacana sAra prakaraNa 14 | zrAvaka samAcArI - 37 | | 1o | | 12. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dArzanika graMtho kama ' graMthanuM nAma kama graMthanuM nAma | anekAnta jaya patAkA udyota dIpikA | 5 | daMsaNa sudhdhi anekAnta praghaTTa | SaDradarzanI tatvataraMgiNI 7 | AtmAnuzAsana nyAyamUrti taraMgiNI 0 | U | = T krama graMthanuM nAma krama 1 | zatazataka dhyAna zataka vRti yogaviSayaka graMtha graMthanuM nAma 3. | yogadraSTi samuccaya TIkA | -- |-- -- -- -- stuti viSayaka graMtha graMthanuM nAma 2 | zAzvata jina stavana -- krama graMthanuM nAma krama 1 | jina stava 30 31 32 33 anya graMtho krama graMthanuM nAma ] krama) graMthanuM nAma 1 | kitavaka kathAnaka paMcaka | 15 | saMskRta AtmAnuzAsana 2 | kulako 16 | anekAMtapraghaTTa 3 | kSamAvalI bIja 17 | ahaMcUDAmaNi 4 | dina zuddhi 18 | kathAkoza 5 | devanarendra prakaraNa 19 | karmastavavRti dharmasAra TIkA - | 20| caityavaMdanabhASya 7. | nAnAcitraka | 21 | jJAnapaMcaka vivaraNa jJAnAditya prakaraNa 22 | darzanasaptatikA pratiSThAkalpa 23 | dharmalAbhasidhdhi 10 | prazamarati TIkA 24 | dharmasAra 11 | bhAvArtha mAtrA-vedInI | 25 | nANAyAttaka 12 | muNivaairiya 21 | nAnAcittaprakaraNa 13 | lokabiMdu | 27] nyAyavinizcaya 14 | vimANanArayaIMda paralokasiddhi krama | graMthanuM nAma 29 | paMcaniyakI paMcaliMgI pratiSThAkalpa bahumeithyAtvamaMthana boTikapratiSedha30 34 | yatidinakRtya yazodharacaritra vIrAMgadakathA 37 | vedabAhyatAnirAkaraNa 38 | saMgrahaNivRti saMpacAriktarI 40] saMskRta AtmAnuzAsana | vyavahArakalpa 8. 3 na 38 - 38. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 AcAryazrI haribhadrasUrijIne jinAgamo paranuM bahumAna AcAryazrI haribhadrasurijI dhuraMdhara yugapuruSa hatA. temanA maulika zAstro uparAMta Agama vivecanonAM emanA vacanone pachInA AcAryo potAnA graMthamAM uddharaNa tarIke le che. emanA potAnA vAkyo sUtro jevA che. jenA para sAruM vivecana thaI zake. A racanAno badho pratApa teo jinAgamono ja mAne che. teo eka sthAne lakhe che ke "hA ! ahAhA kahuM huM tA, hA ! jaI Na huM to jiNAgamo," arthAt are ! jo A jinazAsananA Agamo na maLyA hota to ghora saMsArasAgaramAM mAruM zuM thAta ? ajJAna mithyAtvanA aMdhakAramAM ahatva ane mithyA pravRtimAM racyApacyA rahI zeSa bhAvanA guNAkAra karyA hoya ! A uddagAra sUcave che ke emane jinAgama para bhArobhAra ane ananya bahumAna hatuM. temaja zAstro racavAmAM paNa upayogI bodha ane preraNA emaNe jinAgamothI lIdhI hatI. teo brAhmaNakuLamAM janmelA ane e kuLanA je saMskAra tathA e kuLanI vidyA (veda, purANa vagere) pAmelA ! teone jinAgama vagere na maLavAnuM maLI gayuM. eTale emane navAIno pAra na rahyo ane jinAgama para athAga rAga baMdhAI gayo. aho ! A vizvotama jinAgamanI prApti! "niraMtara A ahobhAvane lIdhe jinAgamamAMthI ratno laI laIne mULa zAstro ane TIkAnI racanAo ja karatAM rahyA. 4.5 AcAryazrI haribhadrasUrijI racita yogagraMthono saMkSipta paricaya jainazAstromAM AcAryazrI haribhadrasurijInA samaya pahelA AdhyAtmika vikAsakramanuM varNana cauda guNasthAnakarUpe, bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmArUpe athavA dharmadhyAna zukladhyAnarUpe maLe che. AcAryazrI haribhadrasurijI ja jainaparaMparAmAM sarvaprathama AtmAnA vikAsanuM yogarUpe varNana kare che. eTaluM ja nahi. paraMtu paribhASA temaja varNanazailI suddhAM navI ja yoje che. "mokSekha yonI yoga" "AtmAne mokSa sAthe joDI Ape tevo vyApAra te yoga". Avo artha karI AtmAnA vikAsanuM varNana yogarUpe AcAryazrI haribhadrasurijIe sarvaprathama karela che. teoe mAtra jaina paraMparAnA sAhityamAM ja nahi, paraMtu samagra AdhyAtmika paraMparAnA sAhityamAM eka navI ja keDI pADI che. AcAryazrI haribhadrasurijInAM yogaviSayaka mukhya graMtho cAra che. (1) yogabiMdu, (2) yogadraSTi samuccaya, (3) yogazataka, (4) yogavizikA 5) brahmasidhdhi samuccaya ane 6) SoDazakanAM keTalAMka prakaraNo jema ke 10, 14 ane 16 muM prakaraNa yogaviSayaka che. jeno saMkSipta paricaya A pramANe che. 39. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) yogabiMda (saMskRta) anuSupa chaMdamAM racAyela pa27 gAthAnI A kRti adhyAtma upara prakAza pADe che. temAM vividha viSayonuM nirUpaNa che. mAM sau prathama yoganAM adhikArI temaja anAdhikArInI carcA karatAM kramazaH 31mI gAthAmAM pAMca prakAranA yogathI mokSanuM nirUpaNa che. "adhyAtmA bhAvanA dhyAnaM samatA vRtisaMkSayaH / mokSeNa yojanAda yoga eva zreSTho yathotaram / / gAthArtha : 1) adhyAtma 2) bhAvanA 3) dhyAna 4) samatA 5) vRttisaMkSaya A pAMca mokSamArganA aMga che. kAraNa ke mokSamArgamAM joDe che. A aMgo eka ekathI zreSTha che. bhAvanA nA saMkSaya samatA dhyAna (1) adhyAtma yoga : ucita pravRtipUrvaka aNuvrata ke mahAvratayukta maitrI, karUNA, muditA, upekSA e cAra bhAvanAyukta evuM tatvaciMtana te AdhyAtma yoga che. yogaphaLa ? A tatvaciMtanathI pApakSaya, satva, zIla, zAzvata, bhAve pragaTe che. ane amRta samAna jJAnAdino satya anubhava prApta thAya che. zloka 359 (ra) bhAvanAyoga : AdhyAtmayogano punaH punaH abhyAsa karatAM anukrame prApta thatI mananI sthiratAne bhAvanAyoga kahevAya che. yogaphaLa : bhAvanAyogathI kAma, krodha, Adi azubha bhAvonI nivRti ane jJAna Adi zubha bhAvonI puSTi ane zuddha citanI vRddhi thAya che. zloka 361 (3) dhyAnayoga : zubha eka AlaMbanathI sthira pradIpa jevuM ane sUkSmopayoga yukta cittane dhyAna kahe che. yogaphaLa : sarvakAryomAM svAdhInatA, sthirabhAva, anubaMdha, vyavacchedavALA dhyAnathI mithyAcArano parityAga thAya che. zvAsozvAsathI maMtra upara lakSa rahe che. vRtino viccheda thatAM zuddhi thAya che. na 40 - Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : anAdi avidyA kalpita evI iSTa-aniSTa vastuo pratye vivekapUrvaka taTasthatA keLavavI te samatA yoga che. yogaphaLa : yogathI labdhio prApta thAya che. temaja sUkSma karmano kSaya thAya che. (5) vRtisaMkSaya yoga : vijAtIya dravyathI uddabhavela cittanI vRtiono jaDamULathI nAza karavo te vRtisaMkSaya. yogaphaLa : vRtisaMkSayathI kevaLajJAna, zaileSIpada prApti ane sadAnaMdAyinI anAbAdhita mokSa prApti uddabhave che.35 (4) samatAyoga Ama adhyAtma, tethI bhAvanA, tethI dhyAna tethI samatA ane tethI vRtikSaya ane vRtikSaya thatAM kevaLajJAnanI prApti thAya che. A yogabhUmikAo paikI pahelI cArane AcAryazrI haribhadrasurijI pataMjali saMmata saMprajJAta samAdhi sAthe ane chellIne asaMprajJAta sAthe sarakhAve che. yogika anuSThAnothI tenI prazastA, aprazastAnA AdhAra para pAMca vibhAgamAM vibhAjita che. * viSa gara anuSThAnanA pAMca bheda * A bhavamAM bhAvimAM dhana-putra-yazalAbhanAM AzayathI thatAM dharmAnuSThAna te viSa. * parabhavamAM deva-IndracakravartIpaNAnAM AzayathI thatAM dharmAnuSThAna te gara. * koIpaNa jAtanAM upayogazUnya je anuSThAna karAya te ananuSThAna. uttamAnuSThAna pratyenA rAgathI karAtuM prAthamika dharmAnuSThAna te taddahetu. A anuSThAna jinezvara kathita che. evA bhAvapUrvaka ane atizaya saMvegapUrvaka karAtuM anuSThAna te amRtAnuSThAna. ananuSThAna taddahetu amRtAnuSThAna . * pahelAM traNa asaddanuSThAna che, jyAre chellA be saddanuSThAna che. apunarbandhaka Adi yogadhikArIone saddanuSThAna ja hoya che. A graMthamAM aneka sthAno para pAtAMjala yoga temaja bauddhayoga sAthe tulanAtmaka adhyayana dvArA paraspara samanavya sthApita karavAmAM Avyo che. temaja yoga nirUpaNa sAthe aneka dArzanika tatvonI samIkSA karavAmAM AvI che. (2) yogadraSTi samuccaya (saMskRta) A kRti 277 zloka pramANe che. je anuSTupa chaMdamAM che. A graMthamAM jIvanAM AdhyAtmika vikAsakramanuM nirupaNa navIna draSTikoNathI karatAM vikAsAvasthAne yogadraSTionA mAdhyamathI samajAvavAmAM AvyuM che. yogabiMdumAM varNita 'pUrvasevA' nuM ja vistRta nirUpaNa 'yogabIja' nAM rUpamAM karavAmAM AvyuM che. te atirikta yogyatAbhedanAM AdhAra para prathama yoganAM 3 bheda darzAvyA che. 41 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoganAM bheda icchI saMkSipta paribhASA (1) IcchAyoga (2) zAstrayoga sAmarthyayoganAM bheda (1) dharma sanyAsa roNa : je yogamAM IcchA pradhAna hoya, pramAdAdine lIdhe zAstranusAritA alpa hoya te IcchAyoga. : apramattatAne lIdhe zAstrakalakSitAthI zAstrIya anuSThAno thAya te zAstrayoga. (3) sAmarthya yoga : zAstrayogano cirakALathI abhyAsa thavAnA lIdhe AtmAmAM eka vizeSa prakAranuM sAmarthya pragaTe che ke jenA lIdhe jIva zAstrokta yogathI ghaNo AgaLa vadhI jAya che. te sAmarthya yoga che. ane te zabdajJAna-zAstrajJAnano nahIM paraMtu anubhavajJAnano viSaya banI rahe che. dareka yogasAdhanAnI parAkASTAe sAmarthyayoga pragaTe che. saMyamayoga, tapoyoga, jJAnayoga vagere prakRSTa bane tyAre te ja sAmarthya yoga bane che. (2) yoga sanyAsa Iirtha dharmasAra sApa hoI 42 sAma : dharma eTale kSAyopazamika guNo. teno sanyAsa arthAt tyAga karavo, tenuM nAma dharmasanyAsa che. mokSane anukuLa te AtmA potAnA phaLa svabhAva rUpa kSAyikabhAvanAM kSamAdi guNo dharmo jenAthI pragaTa thAya che te dharmasanyAsa nAmano sAmarthya yoga che. = : saMpUrNa zuddha evo A yoga che. kAryAdi kriyAonAM yogono tyAga yogasanyAsa nAmanA sAmarthya yogamAM thAya che. je jIvanI zaileSI avasthA che. A zaileSI avasthAnI prAptirUpa bIjo sAmarthya yoga che. "mitrA tArA balA dIprA sthirA kAMtA prabhA parA / nAmAni yonadraSTinA lakSanuM 5 niopita / / " -zloka 13 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) mitrA, (2) tArA (3) balA (4) dIpA : A cAra draSTione mithyAtvano alpa aMza hoya che. (5) sthirA, (6) kAMtA (7) prabhA (8) parA : A cAra draSTione mithyAtvano abhAva hoya che. A vibhAga anukrame pAtAMjaladarzana prasiddha yama, niyama Adi ATha yogAMgane AdhAre temaja kheda, udvega Adi bauddha paraMparA prasiddha ATha doSonA tyAgane AdhAre ane adveSa, jijJAsA Adi ATha yogaguNanAM prAgaTyane AdhAre karavAmAM Avela che. A ATha bhUmikAmAM vartatA sAdhakanAM svarUpanuM tyArabAda vigate varNana che. yoganI ATha draSTionuM koSTaka A pramANe che. yoganI ATha draSTionuM koSTaka krama | yogadraSTi | yogAMga | doSa-tyAga | guNa-prApti bodhaupamAM | vizeSatA mitrA kheda | aSa | tRNAgni kaNa | mithyAtva tArA niyama udvega jIjJAsA | gomaya agnikaNa | mithyAtva balA Asana suzruSA kASTha agnikaNa | mithyAtva dIpA prANAyAma utthAna zravaNa dIpaprabhA mithyAtva sthirA pratyAhAra bhrAnti | bodha ratnaprabhA samyakatva kAMtA dhAraNA anyamudda mImAMsA tArAprabhA samyakatva prabhA dhyAna phuga | pratipati sUryaprabhA samyakatva parA samAdhi | AsaMga | pravRtti caMdraprabhA samyakatva kSepa tyArabAda trIjA vargIkaraNamAM yogIone cAra vibhAgamAM vaheMcavAmAM AvyA che. je pUrvanuM ekama 2.6mAM samajUtI Apela che. (3) yogaviMzikA (prAkRta). AcAryazrI vasubaMdhujIe vijJAnavAdanuM nirUpaNa karavA mATe viziMkA, trizikA jevA graMthonI racanA karI che. AcAryazrI haribhadrasurijIe paNa evI racanAonuM anukaraNa karI prAkRtamAM viMzikAonuM praNayana karyuM. 'viMzataviMzikA' nAmanA prakaraNa aMtargata "yogaviMzikA' yogaviSayaka eka evuM nAnuM prakaraNa che. jemAM 20 prAkRtagAthAonAM mAdhyamathI yoganI vikasita avasthAonuM nirupaNa che. yoganAM mukhya adhikArInAM rUpamAM cAritrIno nirdeza karatAM tenA sarva dharmavyApArone yoga kahI AcAryazrI haribhadrasurijIe potAnI vyApaka temaja udAra draSTino paricaya Apyo che. je pravRti mukti tarapha laI jAya te yoga che." kahI yoganI pAMca bhUmikAo darzAvI che. 43 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : sthira kahI zakAya te sthAna. kAryotsarga, paddamAsana vagere Asana. : sUtranuM uccAraNa, maMtra, jApa vagere. : sUtranAM padano vAcyArtha (4) AlaMbana : pratimAdi svarUpa rUpI dravya para mananuM kendrita karavuM. (5) anAvalaMbana : zuddha AtmAnA svarUpanuM ciMtana. temAMthI prathama be karmayoga che. ane bAkInA traNa jJAnayoga che." A pAMca prakAromAMthI pratyekanA cAra bheda che. IcchA, pravRti, svairya ane siddhi. A graMthamAM yoganAM 80 bhedonuM nirupaNa che.43 (1) sthAna (2) urNa / varNa (3) artha aNukapA nivveo, saMvego hoi taha ya pasamu ti / siM aNubhAvA, icchAINaM jahAsaMkhaM ||8|| gAthArtha : anukaMpA, nirveda, saMvega tathA prazama te IcchAdinAM yathAsaMkhya anubhAvo che. (1) anukaMpA : dravyathI ane bhAvathI duHkhI jIvonA duHkhane yathAzakti dUra karavAnI IcchA. (2) nirveda saMsAranI nirguNatAnAM kAraNe bhava pratyenI viraktatA nirveda che. pravRtiyoganuM kArya nirveda che. : (3) saMvega : saMvega eTale mokSano abhilASa, svairyayoganuM kArya saMvega che. (4) prazama : krodha, kaSAya ane viSayanI tRSNAno upazama prazama che. Ama ahIM AcAryazrI haribhadrasurijInI tatvArthasUtranI TIkAnI jema samyakatvanAM Astikya vagere pAMca lakSaNo pazrcAdanupUrvIthI ApavAmAM AvyA che. te sAthe ja saddanuSThAnanAM prIti, bhakti, vacana ane AsaMga A cAra bhedonuM nirupaNa paNa A nAnIkRtimAM vidyamAna che. (4) brahmasiddhi samuccaya A graMthanA praNetA AcArya haribhadrasUrijI che. ema muni puNyavijayajI no mata che." tenI eka khaMDita tADapatrIya prata je temane maLI hatI. A saMskRta graMthanA 423 padya ja muzkelIthI maLyA che ane te paNa pUrNa nathI. Adya padamAM bhagavAna mahAvIrane namaskAra karIne brahmAdinI prakriyA temanA siddhAMta anusAra samajAvavAnI pratijJA karI che. A graMthanuM mahatva e che ke temAM sarva darzanono samanvaya sAdhavAmAM Avyo che. zloka 35mAM adveSa, jijJAsA vagere yogathI prApta thatAM guNono ullekha che. zloka 54mAM apunarbandhakano ullekha che. zloka 188-191mAM namaskAra yoganAM traNa prakAroIcchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthya yogano ullekha che. 'namaskArAdiko yogaH sarvo'pi vividho mataH / sadicchA zAstra - sAmarthyayomeTena tatvataH / / 188I] brahmasidhdhi samuccaya. 44 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.5 SoDazaka prastuta graMtha 16 prakaraNomAM vibhAjIta che. jemAM kula 256 zloka che. graMthanuM 14 ane 16 muM prakaraNa yogaviSayaka che. 14mAM prakaraNamAM sAlaMbana - nirAlaMbana dhyAna-yoganI vAta karI che. dhyAnanAM adhikArI tarIke pravRtacakra yogIne jaNAvyA che. jeo divasa-rAta yogacakramAM pravRta hoya che. uparAMta yoga - sAdhanAnAM bAdhaka kheda, udvega Adi doSonuM varNana che. 16mAM prakaraNamAM doSonA pratipakSI adveSa, jijJAsAdi guNonuM nirupaNa ane tenAM phaLamAM mokSa, pariNAmI AtmA karmano vicAra karatAM advaitavAda vagerenI samIkSA karavAmAM AvI che. tenA upasaMhAramAM anya darzanInA vicAra karatAM advaitavAda vagerenI samIkSA karavAmAM AvI che. tenA phaLamAM mokSa, pariNAmI AtmA karmano vicAra karatAM advaitavAda vagerenI samIkSA karavAmAM AvI che. temaja anyadarzanInA Agamo para paNa dveSa nahIM tenI preraNA che. bAla - madhyama ne paMDita kakSAnA jIvothI zarU thayelo graMthano viSayabhAga aMte nirAlaMbana dhyAnayoga ane talarUpa mokSamAM paryavasita thAya che. A uparathI joI zakAze ke AcAryazrI haribhadrasUrijIe yogamArgane anurUpa evI sarvasAdhAraNa navi paribhASAmAM jainaparaMparA prasidhdha AdhyAtmika vikAsakramanuM yogarUpe nirUpaNa karavAmAM pahela karI che. A graMtha para AcAryazrI yazobhadrasUrijI kRta TIkA uparAMta mahopAdhyAya zrI yazovijayajI kRta dIpikAvRti che. 'SoDazaka prakaraNa' eka saMgrahagraMtharUpa hovAthI ghaNAM viSayo AvarI levAyA che. AcAryazrI zIlapUrNAzrIjI, muni zrI puNyavijayajI, mahopAdhyAya zrI yazovijayajI Adi aneka AcAryae tathA zrI praviNacaMdra, zrI dhIrajalAla vagere vidvAnoe yogazataka graMtha para aneka vivecano ane anuvAdo karela che. te yogazataka graMthanI kRtionI sUci pariziSTapamAM darzAvela che. yogazataka graMthano paricaya AgaLanA prakaraNamAM vistArathI karela che. 45 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaTIpa 1. samadarzI AcArya haribhadra, lekhaka : paMDita sukhalAlajI, pR.-144 2. 'kahAvalI' kRta amudrita che. jenI hastalikhita prata pATaNanAM jainabhaMDAramAM ulapabdha che. 3. piva saMmapuLI" saMghavI pADo, jainabhaMDAra, pATaNa, vi.saM. 1467mAM ullikhita tADapatrIya hastaprata khaMDa-2, patra-300. nIcenA prAcIna graMthomAM janmasthAna tarIke cittoDa-citrakuDano ullekha maLe che. 1) AcAryazrI haribhadrasUri kRtA upadeza pada' para caMdraprabhusUrikRta TIkA, vi.saM. 1174 2) 'gaNadharasArdha zataka' para sumatigaNitakRta vRti, vi.saM. 1295 3) prabhAcaMdrasUrikRta 'prabhAvakacaritra' zRMga-9, zloka-5, vi.saM. 1334. 4) rAjazekharasUriSkRta 'prabaMdhakoSa', pR.-60, vi.saM.1405. samadarzI AcArya haribhadrasUrijI, lekhaka :paMDita sukhalAlajI, pR.-8 saMkaro nAma bhaTo, tassa gaMgA nAma bhaTTiNI / ti haribhaddho nAma paMDio putto / / draSTavyaH kahAvalI, patra- 300. "atitaravasati - purohitopcyUnRpavivito harimadranAmavitaH / ", prabhAvakacaritta zRMga-9, haribhadrasUrijI racita. zloka-8. jaina sAhitya saMzodhaka bhAga-1, aMka-1, lekhakanuM nAma :haribhadrasUrikA samaya nirmANa' pR.-53, pAtAJJala yoga evaM jainayoga kA tulanAtmaka adhyayana, saMpAdikA aruNA Ananda, 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. pR.-20 sphuTati jaTharamatra zAstrapUrAjiti sa dadhAvudare suvarNapaTTam / mama sammatirastita naiva jambakSitivalaye bahate tatA ca jambavAH / prabhAvakacarit 6/2-10 jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, pR.-157 Avazyaka niyukti, gAthA-421, prabhAvakacaritra 9/11 vapuve tavAcaSTe bhagavana ! vItarAgatAm / na hi koTharasaMstheDamnau tarubhavati zAdvalaH / prabhAvaka caritra 9 / 29 1) Avazyaka TIkAnI prazastiH "samAptA gheya ziSyahito nAma mAvazayaTIvA vRtiH sitAmbarAcArya jinabhaTTanigadAnusAriNo "vidyAdhara" kutratinakAcArya jinadataziSyasya dharmato jAiNImahattarAsUnoralyamaterAcAryaharibhadrasya" 2) upadezapadanI prazastiH nALimayarimANa raDyA paNa 5 dhammaputeLa / haribhadrayarieNaM vavirahaM icchAmANaMNaM / / ' 46 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) paMcasUtra vivaraNanI prazasti vikRta cavinI maphatarasUnuM zrI madrapArtha" 15. samarAdityakathA, saMpAdaka: jakobI prastAvanA, 5-365. 16. samadarzI AcArya haribhadra, paMDita sukhalAla saMghavI, pR.-14. kAvalI patra-300 : daridro mArU maca pis me mA viraho 'pR-13 18. prabhAvaka caritra zRMga-9. 19. yogazataka, saMpAdaka : DaoN. IndukalA jhaverI, 5-12 20. "kahAvalI patra-301 a. vira nIvaramaviraha jUnA virahazabdena haridrAvArthavRtva prakAzAhitana, viddhAMvatyA rImadrasUti | aSTaka prakaraNa, TIkA, pR-104. 22. paMDitajI kalyANavijayajI, "dharmasaMgrahiNI prastAvanA, pR-7 23. yogazataka, saMpAdaka : DaoN. IndukalA jhaverI, 5-15 24. prabhAvaka caritra zloka-75, prabaMdha koza, pR-ra6. 25. yojita vRtti nirodhaH | yogasUtra-1.2 26. savvapApA mavAra saMksa 35saMpAvA ! savita riyopanuM taM vulana sAsana || dharmopada-14.5 27. pAMtAMngala parva mainacAga-sAdhanA paddhati saH maUA mAnanda, pR.-213 28. 1) prathama municaMdrasUrinI upadezapadanI TIkA vi.saM. 1174mAM 1400 graMtha 2) paMDita becarAsata jainadarzananI prastAvanA, pR.-4, 7. 1400 graMtha. 3) cutadarzazata saMkhyAzAstra viracanADajanitaja gajjanatU'pakAraH - zrI haribhadrasUriH / SaDadarzana samuccaya, guNaratnasUrikRta TIkA, pa.-1 4) caturzazata prakaraNoyakRta jinadharmo bhagavAna zrI haribhadrasUriH / SaDadarzana samuccaya maNibhadrakRta TIkA, upodaghAta / 5) SaDadarzana samuccaya saumatilaka (vidyAtilaka) kRta laghuvRtti, upodaghAta / 6) rAjazekhara sUri, praba koza-1440 graMtha. 7) ratnazekhara sUri, zrAddha pratikramaNArtha dIpikA - 1444 graMtha. 29. yogazataka, saMpAdaka : DaoN. IndukalA jhaverI, pR-13 30. jainasAhitya saMzodhaka, bhAga-1, aMka-1, pR-23. 31. yogadraSTi samuccaya vyAkhyAno bhAga-1, saMpAdaka : paMnyAsazrI padmasenavijayajI, pR.-2 32. yogazataka, saMpAdaka : DaoN. IndukalA jhaverI, pR.-47 33. yogazataka, anuvAdaka : paMDitazrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, prAka. kathana, pR-10. 34. yogabiMdu gAthA-31 41 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. yogabiMdu gAthA-358 thI 365 viSaM garo'nanuSThAnaM, taddheturamRtaM parama / gurvAvi pUnAnuSThAna - mapekSAvividhAnataH / / yogabiMdu, gAthA-155 37. yogadraSTi samuccaya, zloka 3-5. 38. yogaviveka dvAtriMzikA, vivecaka :paMDitazrI praviNacaMdra motA, pR.-34 39. yogadraSTi samuccaya, DaoN. bhagavAnadAsa manasukhalAla mahetA, pR. 681 thI 707 40. pAMtAjjala evaM jainayoga kA tulanAtmaka adhyayana | saMpAdaka - jharuLA mAnandra, pR.27 jainasAhityano bRhada itihAsa, bhAga-4, saMpAdaka - DaoN. nagIna zAra, DaoN. ramaNika zAha, pR.-238, temaja yovaMzikA, gAthA-2. 41. yovaMzikA, gAthA-2, prakAzaka - zrI 10, jainatIrthadarzana bhavana TrasTa, amadAvAda, prathama saMskaraNa, I.sa. 2004. yogavaMzikA vivecaka, paMDita pravINacaMdra motA, pR.-16 yogazataka, anuvAdaka : paMDitazrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, pR-138-139 80 bheda sthAna, urNa, artha, AlaMbana, nirAvalaMbana ema pAMca yoganAM IcchA - pravRtti, sthiratA ane siddhi cAracAra bhedo thatAM 20 ane te vIsa bhedomAM prIti, bhakti, vacana ane AsaMga ema cAra - cAra bhedo thatAM kula 80 bheda. 45. SoDazaka, prakaraNa 14 - 16 39. 42 43. 44. = 48 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) , 1 prakaraNa-5 yogazataka graMthanuM adhyayana : bhAga-1 5.1 yogazataka graMthano paricaya 5.2 yoganuM svarUpa : nizcaya yoga ane vyavahAra yoga 5.2.1 nizcaya nayathI yoga 5.2.2 vyavahAra nayathI yoga 5.3 yogamArganAM prathama adhikArI - apunarbandha 5.3.1 apunarbandhaka jIvonAM liMgo 5.3.2 apunarbandhaka jIvone AzrayI upadezanAM kathananuM svarUpa 5.4 yogamArganAM dvitIya adhikArI - samyadraSTi 5.4.1 upadezanA aMgo 5.4.ra upadezanAM kAraNo 5.5 yogamArganAM tRtIya adhikArI cAritrI 5.5.1 yogamArganAM paMthe dezavirata cAritravAna 5.5.2 yogamArganAM paMthe sarvavirata cAritravAna 5.3 yogasAdhanA dvArA guNasthAnake javAnI vidhi 5.6.1 navA guNasthAnakamAM pravezavAnI vidhi 5.6.2 apUrvaguNasthAnakano prApti mATe vizeSavidhi pa.va.3 karmano upakrama karavA svarUpa prastuta kAryanI sAdhakavidhi - pa.7 yoganA adhikAranAM vizeSa upAyo hAra Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-5 yogazataka graMthanuM adhyayana : bhAga-1 pa.1 yogazataka graMthano paricaya prastuta yogazataka graMthanA kartA AcAryazrI haribhadrasUrijI che. A graMtha prAkRta bhASAmAM che. zrI haribhadrasUri nAmanA aneka AcAryo jaina paraMparAmAM thaI gayA che. te badhAmAM je yAkinI mahArAsUnuM tarIke prasiddha che. ane samayanI draSTie sauthI pahelA manAya che. A yogagraMtha viSayanI draSTie "yogabiMdu' sAthe sauthI vadhAre sAmya dharAve che. yogabiMdunI ghaNIkharI yogavastu yogazatakamAM saMkSepamAM AvI jAya che. saMzodhaka vidvAna muni puNyavijyajIe khaMbhAtanA tADapatrIya bhaMDAramAMthI atyAra sudhI aprApya evI vyogazatakanI prati meLavI hatI. zrI zAMtinAtha tADapatrIya jainabhaMDAranI hastaprata pariziSTa-6mAM ApavAmAM Avela che. gAthA 1 thI 7mAM yoganAM svarUpane batAvavA mATe graMthakArazrIe prAraMbhanA maMgalAcaraNamAM yogInAtha evA zrI tIrthakara mahAvIra prabhune namaskAra karIne yoganAM lezamAtranuM svarUpa darzAve che. tyArabAda nizcayayoga ane vyavahAra yoganuM varNana karatAM samyajJAna, samyagdarzana ane samayagyAritrae ratnatrayano AtmA sAtheno saMbaMdha e nizcaya yoga che. jyAre e traNenAM kAraNo vyavahAra yoga che. taduparAMta vyavahArayoganI upayogitA zuM che te AcAryazrI jaNAve che. mokSa pratye upAdAna kAraNarUpa jIvanI pariNati nizcayanayathI yoga ane bhAvapariNatinuM nimittakAraNa, vyavahAranayathI yoga darzAvatuM citra ApavAmAM Avela che. jemAM yoganI pahelI cAra draSTinI avAMtara pariNatio che. bAjumAM citra naM-2mAM vistArarUpe batAvela che. apunabaMdhakanI aneka avAMtara pariNitiono yoganI cAra draSTirUpe nirdeza pariziSTa-7mAM darzAvela che. koIne koI rIte jIvamAM anupabadhankanI pariNati pragaTe che. tyAre prathama bhUmikAnI ucita kriyA karIne sAdhaka upara uparanI yoganI pariNatine prApta kare che. A kramathI bAhyakriyA aMtaraMga pariNati pratye nimitta kAraNa che, ane pUrvanI aMtaraMga pariNati uttara pariNatirUpe thAya che. Ama mokSanAM kAraNarUpe mAnya evI apunarbandhakathI AraMbhIne caudamAM guNasthAnakanA carama samaya sudhInI sarva pariNatio pratye vyavahAranayanI kriyA nimita kAraNarUpe che. gAthA 8 thI 12mAM graMthakArazrI AgaLa yuktithI kahe che ke, adhikArI AtmA jo upAyamAM yatna kare to phaLanI prApti kare che. tethI prastuta yogamArganAM adhikArI koNa ? te batAve che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * A graMthamAM AdhyAtmika vikAsano krama yoganAM adhikArI rUpe apunarbandhaka| yogamArgamAM prathama adhikArI jeo bhavAbhinaMdI doSothI virodhI sArA guNovALA ane abhyAsa yoge guNonI uttarottara vRdhdhi karanArI | samyadraSTi | yogamArgamAM dvitIya adhikArI tatvabhUta arthonu yathArtha zradhdhAna karanAra. dezavirati yogamArgamAM tRtIya adhikArI aNuvratadhArI gRhastha - zrAvaka. sarvavirati | yogamArgamAM caturtha adhikArI mahAvratadhArI zramaNa - nigraMthamuni. A rIte yoganAM adhikArI batAvyA pachI te adhikArInA liMgo gAthA 13-14-15mAM kramasara batAvyA che. (1) apunardakanA lakSaNo tIvrabhAve pApa kare nahi saMsAranuM abahumAna sarvatra ucita AcaraNa zubhUSA. (2) samyagdaSTinAM lakSaNo - dharmarAga - cittanI samAdhi rahe te mATe deva-gurUnI sevA (3) cAritravAnanAM lakSaNo mArgAnusArI zradhdhAvAna prajJApanIya cAritravAna AtmA kriyAtatpara guNAnurAgI zakyAraMbhayukta na 50 | Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyArabAda gAthA 16 thI 20mAM sAmAyika cAritranuM vizada varNana karela che. sAmAyika eTale samatAbhAvanI prApti, te Itvarakathita (alpakAlIna) ane tenAthI Itara yAvatkathitanA aMgIkaraNa dvArA sAmAyikanI zudhdhinAM bhedane kAraNe dezavirati - sarvavirati cAritra be bhedavALu che. ane te baMne cAritra paNa avAMtara bhedanI apekSAe aneka prakAranAM che. jenuM vigate varNana AgaLanAM ekamamAM 5.5.1 mAM ApavAmAM Avela che. A pramANe apunarbandhakAdi cAra prakAranAM yoganAM adhikArI jIvonuM varNana che. gAthA 21 thI 23mAM jInezvara bhagavaMtanI AjJAyukta dharmanuSThAna yoganuM varNana karela che. je nIce pramANe che. dharmAnuSThAna yoganuM svarUpa cittavRttino nirodha kuzaLa pravRtti mokSanI sAthe AtmAnuM yujana apunarbandhakathI vItarAga sudhInAM jIvonAM jinAjJAyukta anuSThAnamAM yoganAM lakSaNano yoga che. cittavRttino nirodha che. ane te prakAranI kuzala pravRtti dvArA AtmAne mokSanI sAthe joDe che. A cAre yogapAtro apunarbandhaka, samyadraSTi, dezavirata ane sarvaviratanI ucita anuSThAnI pravRtti prAyaH jinezvara prabhu pratyenAM bahumAnathI draDhatApUrvakanI hovAthI suparizuddha bane che. gAthA 25 thI 35mAM liMgo dvArA uparokta adhikArIne jANIne upadezaka darekanI bhUmikA pramANe yathocita upadeza Ape che. ane te upadeza kevo Apavo joIe tenuM vigatathI varNana AgaLanA ekamomAM samajAvela che. gAthA 36 thI 37mAM je upadezako mAtra 'mAre bhagavAnanuM vacana kahevuM che' tema vicArIne apAtra ke zrotAnI bhUmikAno vicAra karyA vagarano viparIta evo upadeza karmabaMdhanuM kAraNa bane che. yogya pAtra vyaktine apAto yathocita upadeza te yoga che. tema jaNAve che. ayogi eTale ke bhavAbhinaMdI jIvomAM karAyelo yogano upadeza dAruNa vipAka ApanAra bane che. gAthA 38 thI 45mAM pUrvokta gAthAomAM upadeza ApavAnI tamAma vidhi savistara samajAvIne AgaLano kAryagata vidhimArga prAyaH sAdhAraNapaNe atizaya nipuNatApUrvaka zrotAoe pote ja jANavA jevo che tenuM varNana che. gAthA 46 thI 50 sudhI akuzala karmanA udayathI guNasthAnaka svIkArya pachI arati thAya to te aratinA nivAraNanA ucita prayatnonuM nirUpaNa che. jethI svIkArAyeluM guNasthAnaka mAtra grahaNarUpa na rahe. paraMtu ucita pravRtti dvArA upara uparanAM guNasthAnakanI prAptinuM kAraNa bane. Ama bhayAdi prasaMge zaraNAdinA upAyonuM vistRta varNana che. tyArabAda karmono upakrama karavA svarUpa guNasthAnakane samyak sthira karavAnI sAdhaka vidhi darzAve che. 51 - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhaka vidhi arihaMtAdi cAranuM zaraNuM - duSkatanI gaI sukatanI anumodanA uparokta traNe samuhanuM niraMtara sevana kalyANanuM kAraNa che. gAthA 51 thI pa3mAM vizeSa yogadazA prApta karavA mATenA vizeSa-vizeSa upAyo1) rAgAdinA pratipakSanAM bhAvananuM kAraNa bane evA bhAvanAzrutano pATha. 2) vAraMvAra bhAvanAmRtanA pATha dvArA rAgAdi doSone oLakhavA tIrthazravaNa. 3) bhAvanAzrutanA pAThathI tenA arthabodhathI, punaH punaH tIrthazravaNathI atinipuNatApUrvaka AtmasaMprekSaNanuM varNana che. gAthA 54 thI 58 mAM uparokta gAthAmAM AtmAne malina karanArA rAga - dveSa - moha che je karmanAM udayathI janita che. tethI graMthakArazrI karmanA svarUpanuM varNana kare che. ane AtmAthI atirikta karmane svIkAravAthI karmabaMdha ane karmamukti baMne bhAvo upacAra vinA sahaja rIte ghaTI zake che tenuM sthApana karela che. gAthA 59 thI 11mA yogI mahAtmAne rAga - dveSa ane mohamAMthI koNa vizeSa pIDe che ? tenuM kevI rIte nirIkSaNa karavuM ? temAMthI potAne je doSa bAdhaka hoya tenuM pratipakSa ciMtavana karavAnuM tyArabAda te vidhi pramANe rAgAdi pratipakSanuM bhAvana karavAmAM Ave to te yogI AtmAmAM rAgAdi bhAvo alpa bane ane guNasthAnakanI vRddhi thAya tenuM varNana karela che. gAthA Dara thI phakamAM rAga-dveSa-moha AdinAM pratipakSa bhAvanI vidhinuM savistRta varNana karavAmAM Avela che. deva-gurUne praNAmathI anugraha ane anugathI tatvaciMtananI sidhdhinuM draSTAMta pUrvaka nirUpaNa che. taduparAMta sthAna-urNa-artha-AlaMbana ane nirAlaMbana ema pAMca prakAranA yogo tenA pratibhedo vagerenuM varNana che. gAthA ka7 thI 77mAM rAga-dveSa-moha Adi svarUpanAM ciMtananA varNana sAthe pariNAma ane vipAkanuM varNana che. tathA nipuNatApUrvaka rAgAdinuM pratipakSa bhAvanA dvArA temaja ekAMtamAM AvatA bAdhakapramANa (doSo) jaNAvI svapakSa eTale ke anekAntavAdanI sidhdhinuM sacoTa nirUpaNa che. gAthA 78 thI 80 mAM svIkArelA guNasthAnakanI vidhi mATe anya vidhi darzAve che. jemAM parama saMvegapUrvaka maitrI Adi yogabhAvanAo bhAve che. ane praNidhAnapUrvaka karAyelI maitrIpramoda-karuNA-mAdhyastha bhAvanAo avazya guNasthAnakanI vRddhinuM kAraNa bane che. - 52 - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 81 thI 84mAM yogImahAtmAonI AhAra vidhinuM varNana che. catuH zaraNagamanAdinuM bhAvana, rAgAdi pratipakSa bhAvanA ane maithyAdi cAra yogabhAvanAnA bhAvanathI vAsita zukalAhAra" svarUpanuM pratipAdana che. gAthA 85mAM yoganI vRddhi thavAthI athavA to uparokta bhAvanAnAM bhAvanathI yoganA phaLanuM nirUpaNa che. je phaLa prakarSa pAmIne anukrame mokSarUpa phaLaprAptinuM kAraNa bane che. gAthA 86 thI 89mAM anyadarzanakAroe paNa emanA zAstromAM je AtmakalyANano mArga batAvyo che temaja adhikRta bhAvanAthI kaI rIte mokSa maLe che, tenuM bauddhadarzananI paribhASAthI spaSTIkaraNa karela che. ane chellI cothI gAthAmAM teno jainadarzananI sAthe upasaMhAra karelo che. gAthA 90mAM yogavikAsa ane bhAvanAthI sAmAyikanI zudhdhi prApta thAya che. tenAthIpa zukladhyAna ane anukrame kevaLajJAnanI prApti thAya che. tenuM varNana che. gAthA 91mAM mokSanI prAptinuM mukhya kAraNa sAmAyika che. tenA svarUpanuM varNana che. anya sarva kuzaLa Azayo karatAM sAmAyika zreSTha Azaya che ane mokSa pratye te pradhAna kAraNa che. tenuM vistRta varNana che. - gAthA 92 thI 94mAM pUrvamAM varNita yoganAM sevanathI te bhavamAM mukti thAya che. kadAca te bhavamA mokSa na thAya to anya bhavamAM pharI yogano prAraMbha karIne yogano abhyAsa zarU thAya che ane aMte mokSapadane pAme che tenuM vistArathI varNana karela che. '' gAthA 95mA sAmAyikanA pariNAmamAM karelA yatnathI krame karIne mokSa thAya che. tethI mokSanA arthI yogImahAtmAe sAmAyikamAM kaI rIte yatna karavo joIe tenuM nirUpaNa che. gAthA 96 thI 98mAM mokSa lakSyamAM pravRtta munie aMta samaye kaI rIte anazana karavuM jethI uttarabhavamAM paNa yogamArganI pravRtti akhkhalita prApta thAya che. tethI aMta samaye anazana karavA arthe maraNakALanAM jJAnanuM vistArathI varNana che. temaja maraNakALanuM jJAna jANIne yatnAtizayathI anazanazadhdhi darzAvela che. gAthA 99mAM anazanazudhdhinI pravRttimAM lezyAnuM pradhAnapaNuM che. to paNa jo te AjJAyukta na hoya to kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane nahI tethI yogIne anazana samaye jema legyAmAM yatna karavAno che. tema AjJA zuddhimAM paNa yatna karavAno che. tevuM varNana che. A sAthe cha lazyAnuM draSTAMtarUpa citra pariziSTa-8 temaja legyA dvArAnuM gati, sthiti darzAvatuM citra pariziSTa-9mAM ApavAmAM Avela che. gAthA 100mAM graMthano upasaMhAra karatA AcAryazrI jaNAve che ke te kAraNathI ayogIpaNanAM arthIjIve prabhunI AjJAyogamAM ja atizayavizeSa samyaga prayatna ja bhavano viraha ane muktino sadA aviraha karAvanAra che." 53 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.2 yoganuM svarUpa nizcaya yoga ane vyavahAra yoga yAkinI nAmanA paramaviduSI - pUjya sAdhvIjI mahArAjanAM dharmaputra evA zrI haribhadrasUrijI dvArA racita yogazataka graMthamAM OM evA mannAkSara pUrvaka zrI sarvajJa paramAtmAne namaskAra karavA dvArA maMgalAcaraNa thI prAraMbha karatA kahe che ke "yogIonA nAtha tathA uttama yogamArganAM upadezaka evA mahAvIra prabhune namaskAra karIne yoga saMbaMdhI zAstrone anusAra yogamArganA lezamAtrane jaNAvIza. graMthanA maMgalAcaraNamAM prabhuvIranuM svarUpa yogInAtha suyoga saMdarzaka yogInAtha zrI arihaMta paramAtmA e sarva yogIonA nAtha che." kAraNa ke teo vItarAga dazAthI prAraMbhIne apunarbandhaka sudhInAM sarva koI sAdhaka AtmAone temanI bhUmikAne anurUpa upakAra karavA dvArA rakSaNa karanArA che. suyoga saMdarzaka "zrI arihaMta paramAtmA suyoganA saMdarzaka che." tIrthaMkara bhagavaMto pote AvA prakAranAM uttamayoganuM Asevana karavA dvArA ane yathocita upadeza ApavA dvArA yoganuM svarUpa batAvanArA je tIrthaMkara prabhu te saMdarzaka prabhu kahevAya che. . graMthakAra AraMbhamAM evuM sUcana kare che ke, "yoganA saMkSipta svarUpanuM varNana karavuM" je yogazataka graMthano viSaya che. ucita pravRtti karavA pUrvaka aNuvrata ane mahAvratothI yukta evA sAdhaka AtmAnuM sUkSma tatvaciMtana e ja adhyAtma che. ane "A adhyAtma e ja yoga che.' yoganAM mukhyataH be bheda kahyA che je nIce pramANe che. yoga nizcaya nayathI yoga vyavahAra nayathI yoga 5.2.1 nizcaya nayathI yoga nizcaya naya athavA satya draSTibiMdu. nizcayanayanI apekSAe je samyajJAna, samyagdarzana, ane saskacAritrano AtmA sAthe saMbaMdha thavo te yoga che. je yogInAtha evA tIrthaMkara paramAtmAo vaDe nizcayathI kahevAyelo che. umAsvAtijI e tatvArtha sUtranAM prAraMbhamAM ja kahyuM che ke, "sangarzana sIna paritrALa mokSamA" samyagdarzana, samyajJAna ane - 54 - Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakyAritra traNa maLIne mokSamArga bane che. sUtramAMno samyaka zabda mAtra 'darzananuM ja nahIM paNa "jJAna" ane "cAritranuM paNa vizeSaNa che. A traNane naciMtako "ratnatraya' kahe che. kuMdakuMdAcAryanI kRtio, khAsa karIne niyamasAramAM vigatavAra tenuM nirUpaNa che. AcArya amRtacaMdranA puruSArthasidhdhayupAya nAmanA pustakano viSaya paNa ratnatraya ja che. prAyaH lagabhaga badhA ja jaina dharmagraMthamAM A viSayanuM nirUpaNa che. kAraNa ke te ja mokSamArgano sAra che. * samyajJAnAdinuM lakSaNa - vastu saMbaMdhI yathArtha bodha te samyajJAna. - tatvabhUta arthomAM yathArtha zradhdhAte samyagdarzana. - vidhi-pratiSedhane anusaranAruM AgamAnusArI phiyAsvarUpa dharmAnuSThAna te samyagyAritra. A samyajJAna-darzana ane cAritra ema ratnatrayIno A ja utpattikrama che. kAraNa ke nizcayanayathI A ratnatrayI A rIte ja utpanna thAya che. te A pramANe ke, padArthane jANyA vinA zradhdhA thatI nathI ane zradhdhA vinAnA jIvane yathArtha vidhiniSedhAnusArI anuSThAna hotuM nathI.' A pramANe nizcayanaya pradhAna hovAthI prAraMbhamAM te nizcayanayanA mate yoganuM lakSaNa samajAvIne have vyavahAranaya nA mate yoganuM lakSaNa kahe che. 5.2.2 vyavahAra nayathI yoga A ratnatrayInA kAraNo je guruvinayAdi che tenI sAthe AtmAno je saMbaMdha te paNa kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI vyavahAranA mate yoga kahevAya che. vyavahAranayathI kAraNamAM kAryano upacAra karIne je yoga kahevAmAM Avyo che te kAraNo be prakAranAM che. (1) anantara kAraNa (2) paraMpara kAraNa graMthakArazrI A baMne prakAranAM kAraNo mATe vyavahArika draSTAMta Ape che. - (1) "dhI e ja AyuSya che." eTale ke ghI Adi pauSTika padArtho AyuSyanI sthiratAnuM anantara kAraNa bane che. mATe ghI AyuSyanuM kAraNa hovAthI dhI eja AyuSya che. A anantarakAraNamAM kAryopacAra thayo. tevI rIte ratnatrayInA anantarakAraNa e guru vinayAdinI sAthe AtmAno je saMbaMdha te yoga kahevAya che. varasAda taMdula varasAve che." A draSTAMtamAM hakIkatathI taMdulano varasAda kadApi thato nathI. varasAda to sadA pANI varasAve che. chatAM varasAdanuM te pANI taMdulanAM pAkanuM kAraNa bane che. tethI taMdula varasAve che tema kahevAya che. te paraMparA kAraNa evA varasAdamAM taMdulakAryano upacAra karela che. tevI rIte ratnatrayInAM anantara kAraNa te guru vinayAdi ane paraMpara kAraNa te guru vinayAdinAM je kAraNo ma ke sevA, bhakti, vaiyAvacca Adi te kAraNanA paNa kAraNa che. tethI te paraMparA kAraNa thI yoga che. (2) 55 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavaNara yoganuM svarUpa (1) gurujIno vinaya karavo - jema ke gurujInAM AhAra pANI auSadhi AdinI paricaya karavI tathA temanA kAryomAM sahAyaka thavuM. (2) zuzraSAdi - dharma zAstro sAMbhaLavAnI atizaya utkaMThA, sUkSmadraSTithI ciMtana, prApta jJAna kaMThastha karavuM vagere. (3) vidhipUrvaka - AgamAnusAra jJAna prApti Adi samyagyAritrapUrvaka vidhithI jJAnAbhyAsa. sthAnazudhdhi : makAna-upAzrayAdi apavitra vAtAvaraNathI doSita na hovA joIe. zarIrazudhdhi : maLa-mUtra-rUdhira rahitanI zudhdhi. manazudhdhi : krodhAdi kaSAyo ane bAhyabhAvonAM rAgAdithI dUSita nahI te dravya - kSetra kALa - bhAvAdinI zudhdhithI dharmAnuSThAna zuzraSA Adi padathI zravaNa, grahaNa, vijJAna, dhAraNA, Uha, apoha ane tatvabhiniveSanuM grahaNa karavAnuM che. sAMbhaLavAnI IcchA zuzruSA sAMbhavAnI pravRtti. zravaNa gurubhagavaMtanA zrImukhe sUtra - artha nuM grahaNa. grahaNa te sUtra arthano bodha. vijJAna te sUtra arthanuM vismaraNa na thAya tethI svAdhyAyAdi dhAraNA samajelA arthanI yuktAyuktatAnI vicAraNA. Uha vicAraNA daramyAna jaNAtI ayuktatAne dUra karavAnI pravRtti apoha ane A rIte tatvasvarUpano nirNaya karyA pachI "A A pramANe ja che' AvI jAtanAM nirNayane tatvAbhiniveza kahevAya che." yogInI jijJAsA A rIte tatvAbhiniveza thAya tyAre yoganI jijJAsA, zuzraSA, vagere yoganAM kAraNarUpa saphaLa banI zake. tatvono abhiniveza e budhdhino guNa je tatvane samajyA pachI atatva thI dUra ja rahI te guNane utkRSTa banAvI yogamArge AgaLa vadhe che. adhyAtma yogamAM sthAnAdinuM vistRta varNananuM yogavaMzikA mAM nirUpaNa che. A pramANe vidhipUrvaka guruvinaya ane zuzruSA tathA vidhipUrvaka zAstravihita kAryonuM yathAzakti pAlana ane niSiddha kAryono yathAzakti tyAga vagere anuSThAna e vyavahArathI yoga che. ane avidhithI karAyeluM yoganuM sevana anarthanuM kAraNa bane che. ane tethI vidhipUrvakanuM anuSThAna e yoga che. A vyavaharayogathI ja kALakrame prakRSTa svarUpavALA kSAyika samyajJAnAdi guNonI niyamA sidhdhi thAya che. tathA bhavobhavamAM uttarottara vRdhdhi thavA rUpa anubaMdhapaNe ratnatrayInI prApti thAya che. A pramANe vyavahArayoga paNa nizcayayoganuM ja aMga che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamanakriyAnI zaktiyukta puruSa zaktine anusAre samyaka prakAre mArgamAM cAlato jema ISTanagarano pathika kahevAya che tema guru vinayAdimAM pravartatAM sAdhaka yogI kahevAya che. nizcayanayathI dezaviratidhara, sarvaviratidhara cAritrIne ja yoga che. vyavahAranayathI apunarbandhakane ane upalakSaNathI samyadraSTine adhyAtmarUpa ane bhAvanArUpa yoga hoya che. graMthakArazrI AgaLa jaNAve che ke, "samasta vastumAM te te kAryane yogya jIvo te te kAryanAM upAyapUrvaka jo pravRtti kare to phala prakarSa thavAthI avazya sidhdhi pAme che. te ja rIte yogamArgamAM paNa vizeSa siddhi thAya che."12 5.3 yogamArganAM prathama adhikArI - apunarbandhaka apunarbandhaka avasthAthI AraMbhIne caudamAM guNasthAnakamAM carama samaya sudhInI mokSanI sAthe AtmAne joDI Ape tevA jIvanI je pariNati te yoga che. temaja A yogaprAptimAM anuparbandhakAdi jIvo ja adhikArI che. tathA karma prakRtionuM baLa jema jema nivRtta pAme che. tema tema te jIva vizeSa adhikArI bane che. A pramANe graMthakArazrIe yogamArganI apekSAe jIvonAM prakAra nIce pramANe batAvyA che. yogamArganI apekSAe jIvonAM prakAra yogamArganI apekSAe jIvonAM prakAra apunabaMdhanka samyadraSTi cAritrI prakRtino adhikAra sarvathA nivRtta na thayelo hovAthI prakRtine parataMtra evA bhavAbhinaMdI jIvo. dezavirati sarvavirati Ama, mokSamArganAM traNa prakAranAM adhikArI darzAve che. mokSamArga e ratnatrayInI pariNatirUpa che ane e pariNatinI pUrvabhUmikA yogamArganAM prathama adhikArI apunarbandhakamAM che. paraMtu je jIvomAM pUrvabaddha tIvra karmaprakRtionuM prAbalya nivRtti pAmyuM nathI, je jIvo karmane parataMtra ja che. ane je jIvo atizaya rAgI che. teo yoganI prApti mATe adhikArI nathI tema AcAryazrI A graMthamAM jaNAve che. jIvananAM anAdi pravAhamAM vividha kAraNone lIdhe karmabaLa ghaTatAM ghaTatAM eka evo samaya Ave che jyAre jIvanuM mukhya valaNa bhogAbhimukha na rahetAM yogAbhimukha thavA lAge che. ane tyArabAda tenI vRtti uttarottara kAMIka zudhdha thatI jAya che. jene lIdhe tenI rAga-dveSanI tIvratA ghaTatI-ghaTatI jAya che. AvA samayane jaina paribhASAmAM 'caramAvarta' kahe che. jyAre jIvane chello ja sAMsArika kALakhaMDa vitAvavAno bAkI rahe che. tyAre te carama-chellAmAM chellA 57 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avarta tarIke oLakhAya che. sAMsArika jIvananAM e kALakhaMDamAM praveza thatAM ja jIvanI dazA badalAya che. te vakhate e apunarbandhaka bane che. apunarbandhaka avasthA prApta thAya tyAre ja yoganAM adhikArI bane che. tyArabAda zudhdhinAM vikAsakramamAM je je avasthAo Ave te badhI avasthAvALA jIvo yogamArganAM adhikArI ja che. A adhikArIpaNuM jANavuM atizaya duSkara che. e ja vAta AcAryazrI jaNAve che ke, "yoga mATenuM A adhikArIpaNuM nizcayathI atizaya jJAnI evA kevalI bhagavAna ja jANe che, paraMtu atizaya jJAna vinAnAM evA Itara eTale chaddamastha jIvo paNa kevalI bhagavAna vaDe ja kahevAyelA evA liMgo dvArA upayogavALA thayA bAda adhikArIpaNAne jANI zake che."15 5.3.1 apunarbandhaka jIvonAM liMgo yogazataka graMthamAM yogamArganAM adhikArI tarIke apunarbandhakAdi jIvone varNavyA che. te adhikArI AtmAonAM svarUpanuM varNana che. temanAM mukhya traNa liMgono ullekha karela che. "pAvaM na tivvAbhAvA kuNai, Na bahumaNNAI bhavaM ghoraM / uciyaTThiiM ca sevai, savvathya vi apuNabaMdho ti ||13|| " gAthArtha: je AtmA tIvrabhAve pApa kare nahi, ghora evA saMsArane bahumAna Ape nahi ane sarvatra ucita AcaraNa Acare te AtmA apunarbandhaka che. apunarbandhaka jIvanAM liMgo tIvrabhAve pAponuM (1) ghora evA saMsAranuM abahumAna akaraNa yogI tIvrabhAve pApa kare nahi : hiMsA, asatya, corI vagere pApo prasidhdha che. anAdikALathI e pAponI pravRtti thoDAghaNA aMze prANImAtranI cAlatI ja AvI che. apunarbandhaka dazAne pAmelA jIvoe pApo tIvrabhAve karatAM nathI. karmanAM doSathI ahIM pApanI pravRtti hovA chatAM tenI bhayaMkaratAnAM vAstavika khyAlathI pApa pratyeno tIvrabhAva nAza pAme che. yogamArganAM arthI AtmAomAM A lakSaNa na hoya teo niHsaMdeha yogamArganAM adhikArI nathI. apunarbandhaka dazAmAM tIvrabhAve pApAkaraNatA prApta thavAthI ja bhavanI pratye bahumAna hotuM nathI. je yogamArganAM prathama adhikArInuM bIjuM liMga che. (2) sarvatra ucita AcaraNa ghora evA saMsAranuM abahumAna : A saMsAramAM prApta thayela strI, putra, dhana, gRhAdi sarva vastuone cittanI prItithI bahumAna Ape nahi. karmane paravaza thayelAM jIvo jemAM utpanna thAya, janma-maraNa pAme te bhava kahevAya che. A saMsAra anaMta duHkhonI khANa che. ISTa viyoga ane aniSTa saMyogathI bharelo 58 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ema samajI hRdayathI te saMsArane, sAMsArika bhAvone bahumAna Ape nahi. saMsAranI pravRtti hovA chatAM mananI prIti na hovAthI bhava pratye bahumAnano abhAva hoya che. AthI ja bhavanAM viraha mATe dharmAdinAM viSayamAM sarvatra ucita AcaraNanuM sevana hoya che. je apunarbandhaka dazAnuM trIju liMga che. (3) sarvatra ucita AcaraNa apunarbandhaka jIvAtmA sarva sthAnomAM ucita AcaraNa ja kare, dhArmika kAryomAM potAnI zakti na chupAve taduparAMta vyavahArika kAryomAM paNa dharmanI niMdA thAya tevuM AcaraNa na kare. AvA prakAranAM traNa lakSaNovALA jIva mArgAnusAritAne prApta karavAthI mayurazizu samAna apunarbandhaka kahevAya che. mayuranuM nAnuM bacyuM eTale ke DhelanuM baccuM barAbara mAtAnI pAchaLa pAchaLa ja cAle. tene na TokavuM paDe ke na zIkhavADavuM paDe tevI rIte A AtmA paNa saraLa pariNAmI banavAthI barAbara mArgane abhimukha ja cAle. paMnyAsajI zrI candrazekhara vijayajInAM lakhAyelA "zUnya banIne pUrNa bano" pustakamAM sarvatra ucita AcaraNanI bAbatamAM A pramANe vadhu spaSTa nirdeza prasaMgopAta karela che. * puruSano svadharma : mAtA pratye bhakti, patnI pratye prIti, sadAcAra, nArI sanmAna, bALazikSaNa ane rASTra prati sanmAna * rAjAno svadharma : duSTone daMDa, sajjanonI sevA-niSpakSatA, rASTranI sevA, nyAyamArge artha saMvardhana * strIno svadharma : zIlapAlana, bALasaMrakSaNa, patisevA, kuTuMbasaMbhALa. * guruno svadharma : ziSya pratye vAtsalyabhAva. * ziSyano svadharma : guru pratye samarpaNabhAva. ItyAdi..... 5.3.2 apunarbandhaka jIvone AzrayI upadezanAM kathananuM svarUpa guru uparokta lakSaNo dvArA apunarbandhaka jIvonI pAtratA jANIne je upadeza Ape che tenuM svarUpa A pramANe hoya che.. guru dvArA apAtA lokaviSayaka dharmano upadezanuM svarUpa lokaviSayaka guru-devAdine AzrayIne upadeza upadeza 1) parapIDA na karavI 1) guru-deva-atithinI pUjA karavI 2) satya bolavuM 2) guru-deva-atithino satkAra karavo 3) gura-deva-atithinuM snAmAna karavuM dIna-dAnAdine AzrayIne upadeza 1) dInane dAna ApavuM 2) tapasvIonuM bahumAna 3) rAtribhojana na levu 4) mAMsa na khAvuM 5) vyabhicAra na sevavo _ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama, gurudeva apunarbandhaka jIvAtmAnI pAtratAvALA jIvone laukika dharmamArgamAM sthiratA lAvavAno prayatna kare che. AgaLanI gAthAmAM laukika upadezanAM kAraNo jaNAvatA AcAryazrI kahe che ke, "jema jaMgalamAM mArgathI bhUlo paDelo mAnavI (mArgAbhimukha evA) unmArge cAlatA chatAM paNa mArgamAM Ave che. tema apunarbandhakAdi maMdamithyAtvI jIvonuM AvA upadezathI ja mArgamAM AvavAnuM kAraNa bane che." A prathama kAle to AvA jIvone laukika dharmamAM ja vadhu sthira karavA mATenAM traNa kAraNo che. laukika dharmamAM sthira karavAnAM kAraNo viziSTa budhyabhAva jema pahelI-bIjI kakSAnAM bALakane bAramA dhoraNanuM gaNita-vijJAna samajAvavuM nirarthaka rahe che. tema lokottara dharmanI ThaMDI sUkSma vAtothI temano buddhi bheda nirarthaka bane che. apunarbandhakAdi jIvomAM je saraLatA, guNagrAhitA, lokadharma, prItimatA, bhadrikatA Adi bhAvo che te ja teone kAlAntare satyamArge caDAvavAnAM mahAna kAraNo bane che. apunarbandhaka jIva e prathama guNasthAna-mithyAtva guNasthAnanI hIyamAna - ghaTatI jatI avasthA ane caturtha guNasthAna-aviratasamyadraSTi guNasthAnanI ke graMthibhedanI pUrvasthitimAM hoya che. A apunarbandhakAdi cAra prakAranA yogI jIvo vaDe potapotAnI bhUmikAne ucita je je anuSThAno jinezvarabhagavAnanI AjJAyukta karAya te sarva anuSThAna yoga che. kAraNa ke zAstramA kahelA yoganA lakSaNo - akuzaLaevI cittavRttino nirodha, kuzaLa cittavRttimAM pravRtti ane mokSanI sAthe AtmAnuM guMjana, ema traNeya lakSaNo vaDe yukta hovAthI A dharmAnuSThAnone yoga kahe che.19 vikSepano abhAva temanAM mAnelA dharmamAM gurudeva vikSepa karatAM nathI guNamAtrarAga bhAva guNIjIvonAM guNa uparano rAga ja kAlAntare satyadharma prAptinuM mahAbIja bane che 5.4 yogamArganAM dvitIya adhikArI - samyadraSTi yogamArganAM bIjA adhikArI sabhyadraSTi che. samyadraSTine yogamArgane samajavA mATenI nirmaLa draSTi pragaTelI che. tene yogya upadeza sAmagrI maLe to kramasara dezavirati ane sarvavirati guNasthAnakane paNa pAmavA samartha banI zake che. AcAryazrI samyagraSTinAM lakSaNo jaNAve che. 60 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda guNasthAnaka ane tenAM mukhya lakSaNo pariziSTa-10mAM Apela che. sajhaSTinAM liMgo zuSA dharmarAga yathAzakti guru ane devanI vaiyAvaccano niyama (1) zuzraSA dharmazAstronAM viSayamAM sAMbhaLavAnI atizaya utkaMThAne zuzraSA kahevAya che. je cothA guNasthAnAdi sampanna samyadraSTi AtmAonuM prathama liMga che. (2) dharmarAga dharmane viSe atyaMta Asakti, pakSapAta, zArIrika, pArivArika, samayanI ane sahakArI sAdhanonI anukULatA ItyAdi sAmagrInI vikalatAnAM kAraNe kadAca te te dharmakAryo na karI zake to paNa dharmakAryo pratye majAno saMpUrNa anubaMdha, prItivizeSa te dharmarAga che. jema koI daridra brAhmaNa vizeSane ghIthI bharapura ghebaranuM bhojana maLe tenA upara te brAhmaNane jevo rAga hoya tenAthI paNa adhika rAga dharmakAryomAM hoya tene dharmarAga kahe che. (3) guru-devAdinI yathAzakti vaiyAvacca samyagdaSTine cAritra pratye atyaMta rAga hoya che tethI cAritrane batAvanArA tIrthaMkara paramAtmA pratye atyaMta bahumAnabhAva hoya che. dharma pratye atyaMta rAganAM kAraNe ja potAne evA prakAranAM uttamottama dharmane samajAvanArA ane prApta karAvanArA gurudevanuM vaiyAvRtya atyaMta utsAhathI kare che. je AtmAne dharma game, tene dharmanA upadezaka paNa game ja. guru anaMtara upadezaka che. deva paraMparAe upadezaka che. mATe te guru ane deva paNa game ja. teo upara bhakti - bahumAnabhAva Ave ja tethI A vaiyAvacce trIjuM lakSaNa che. ciMtAmaNI ratnanAM guNane jANanArane ciMtAmaNI pratye jevI bhakti che. tenAM karatAM anaMtagaNI bhakti, guNavAna ane guru ane paramAtmAnAM vaiyAvaccanAM phaLane jANanArA sammadraSTi jIvane deva - guru pratye hoya che. A pramANe zaRSA, dharmarAga ane gurUdevanAM vaiyAvaccano niyama samyajhaSTinAM liMgo che. zrI jinezvara devoe prarUpelA tatvanAM viSayamAM samyakjhaSTi jIvone tIvrabhAva hoya che. 5.4.1 upadezanA aMgo samyadraSTi jIvone lokottara dharmaviSayaka aNuvratAdine AzrayIne zrotAnAM tevA prakAranAM bhAvane prApta karIne, parizudhdha AjJAyogathI gurudeva upadeza Ape che. - 61 - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyajhaSTine lokottara dharmaviSayaka aNuvratAdine AzrayIne apAtA upadezanAM aMgo upadezano vijaya T) (39) guNavata zikSAvRta upadeza ApavAnI paddhati J4) parizudhdha AjJAyogathI zrotAnAM abhiprAyathI aNuvrata 5 aNuvratonuM aNuvratone AThavatomAM (Agama anusAra) zrotAnA haiyAnAM sevana guNa kare tevA sevana dvArA mana-vacana-kAyAthI tathAbhAva abhiprAya 3 guNonuM saMyama tarapha atizaya zuddha jinezvara ruci vizeSa jANIne sevana javA mATe AjJA anusAra zaktisaMcaya 5.4.2 upadezanAM kAraNo dharma sAMbhaLavAne abhimukha thayelAM sammadraSTi jIvane zrAvakadharmanuM AsannapaNuM hovAthI, upadezAdi sAmagrI maLe to zIdhra pariNamana thatuM hovAthI ane samyapha paripAlana thatuM hovAthI garUdeva zrAvakadharmano upadeza Ape che. samyadraSTine prathama zrAvaka dharmano upadeza ApavAnAM kAraNo zrAvaka dharma samyakatvane zrAvakadharmamAM zIdhrapariNamana samyaka paripAlana Asanna hovAthI draDhatAne yoga hovAthI samyajhaSTi AtmAne zrAvaka dharma najIka hovAthI, tene viSe majabUta pakSapAta hovAthI, turata pariNAma Apato hovAthI ane tenuM sArI rIte pAlana thatuM hovAthI sAdhudharma nahIM paraMtu pAMcamAM guNasthAnaka zrAvakadharmano upadeza apAya che." 5.5 yogamArganAM tRtIya adhikArI cAritrI - yogamArganAM trIjA adhikArI cAritrI che. te cArItrI dezathI (zrAvaka) ane sarvathI (zramaNa) ema be prakAranAM che. ane teone paNa upadezAdinI sAmagrI maLe to vyavahAranI ucita kriyAo karIne teo uttara-uttaranI bhUmikAne prApta kare che. je krame karIne mokSanuM kAraNa bane che. cAritrInAM liMgo mArgAnusArI zradhdhAvAna prajJApanIya kriyAmAM tatpara guNarAgI zakyAraMbha saMgata Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) mArthAnusArI cAritravALA jIvane cAritra mohanIyano kSayopazama hoya che. tethI cAritrI mokSamArgane anusaranArA hoya che. mArgAnusArInAM 35 guNa pariziSTa-11mAM Apela che. (2) zradhdhAvAna mArgAnusArI jIvo zradhdhAvAna hoya che. kAraNa ke tatvazradhdhA mATe pratikuLa evA phlezono hrAsa thayo hovAthI mArgAnusArI jIvo tatva pratye parama zradhdhA dharAvatAM hoya che. teone aprIti - dveSa - udavega - zArIrika parizrama Adi zatrutulya bhAvo hotA nathI. (3) prajJApanIya uparokta be guNo AvavAthI AtmabhaMDAra meLavavAnI evI tAlAvelI lAge che ke guru pratye samarpita bane che. saraLa bane che. namra bane che. - A viSaya paranuM draSTAMta : suMdara bhaMDAra meLavavAmAM pravartelA ane bhAvimAM bhoktA bananAra vyaktine te bhaMDAra saMbaMdhI vidhimAM apUrva zradhdhA thavAthI te vidhi samajAvanAra pratye jema atizaya bahumAna thAya che. jarA paNa tarka-vitarka karatAM nathI. tenI jema prajJApanIya guNanAM kAraNe guru je samajAve te samajavA namrapaNe taiyAra hoya che. sAcI zradhdhAnuM A ja (prajJApanIyatA) phaLa che. (4) kriyAmAM tatparatA AtmAne hitakArI evA dharmakAryomAM pramAda vinA sadA tatparatA cothuM liMga che. je jIva mArgAnusArI hoya te jIvo mArgavihita ane niSiddha te te anuSThAnomAM anukrame pravRtti ane nivRttine AzrayIne tatpara hoya che. A pramANe yoganAM prasaMgathI uttarottara phaLavidhine jaNAvIne eTale ke mArgAnusAritAnuM potAnuM phaLa zradhdhavatva, zradhdhAvatvanuM potAnuM phaLa prajJApanIyatA ane prajJApanIyatAnuM potAnuM phaLa kriyAtatparatA ItyAdi potapotAnAM phaLa jaNAvIne have zrI haribhadrasUrijI pAMcamuM liMga jaNAve che. (5) guNarAgI vizudhdha AzayavALA hovAthI guNonAM ja rAgI, ATalI UMcI kakSAe AvanAra AtmA nirmaLa hRdayavALA hovAthI bIjAnAM phakta guNonA ja premI hoya che. (6) zakyAraMbha saMgata potAnAthI banI zake teTalA ja dharmakAryono AraMbha karanAra, je dharmakArya potAnAthI karavuM azakya che. teno AraMbha kare to paNa kaMI phaLa prApta thavAnuM nathI. kAraNa ke te kArya banavAnuM ja nathI. to tevA phaLaprAptinI apekSAe vadhya kAryono AraMbha karavAnI IcchA jenA hRdayamAMthI nivRtti pAmelI che te chaThuM liMga che. A pramANe cAritravAna AtmAnAM kula cha liMga che. 63. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM graMthakAra zrI haribhadrasUrijI bahu suMdara ane spaSTa rIte cAritrInA vibhAjana kare che. (1) dezavirati cAritravAna (2) sarvavirati cAritravAnA 5.5.1 yogamArganAM paMthe dezavirata cAritravAna yogamArganAM paMthI cAritravAna AtmA deza ane sarva cAritranAM bhedathI anekavidha che. te prakAranuM varNana karatAM kahe che ke, "AjJApariNatinAM bhedane kAraNe sAmAyika zudhdhinAM bhedathI A cAritravAna AtmA aneka prakAre che. aMte te sarva jIvo yAvata kSAyika vItarAga che." cAritra dezacaritravAna (zrAvaka) sarvacaritravAna (zramaNa) ivarakAlika alpakAlIna yAvatkAlika sAmAyika parihAravizadhdhi yathAkhyAta kAyamI cAritra chedopasthApanIya sUkSmasaMparAya IvaraMkAlika yAvathika prathama ane aMtima madhyanA 22 jinanAM munio tathA tIrthaMkaranAM munio mahAvideha kSetranAM munio sAmAyika eTale samatabhAvanI prApti. Ivarakathita (alpakAlIna) ane tenAthI Itara (yAvaskathita = cAvajIva)nA aMgIkaraNa dvArA sAmAyikanI zudhdhinAM bhedane kAraNe dezavirati ane sarvavirati rUpa cAritra be bhedavALuM che. ane te baMne cAritra paNa avAMtara bhedanI apekSAe aneka prakAranAM che je upara darzAvela che. dezacAritravAna gRhastha zrAvaka pahelI darzana pratimAthI prAraMbhIne kramazaH agiyAra pratimA sudhI anukrame aneka bhedavALuM che. agiyAra pratimA - - (1) darzana pratimA (5) sacitta tyAga pratimA (9) parigraha tyAga (2) vrata pratimA () rAtribhojana tyAga (10) anumati tyAga (3) sAmAyika pratimA (7) brahmacarya pratimA (11) udiSTha tyAga (4) pauSadha pratimA (8) AraMbha tyAga vratanAM IvarakAlika ane yAvatkathitanAM bhedathI sAmAyikanI zuddhinAM bheda che. ane 11mI pratimA pachI sarvavirati sAmAyika pariNAma zarU thaI jAya che. sarvavirati cAritryavAna zramaNamAM nIcenA pAMca bhedothI aneka bhedovALuM che. 6A Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) sAmAyika cAritra samatAbhAvanI prApti. saMsAranAM sarva saMjogono tyAga karI sAdhujIvana. prathama ane carama tIrthaMkara prabhunAM zAsanamAM je ladhu dIkSA apAya che te Ivarakathita sAmAyika tathA madhyanAM 22 tIrthaMkaranAM munionuM jIvanaparyatanuM cAritra te yAvankathita sAmAyika. (ra) chedopasthApya cAritra ekavAra cAritra lIdhA pachI navuM cAritra AropaNa karAya te prAthamika dIkSA ApyA pachI yogyatA jaNAya to vaDI dIkSA pachInuM je cAritra te chadopasthApanIya cAritra. (3) parihAra vizuddhi cAritra parihAra eTale tapavizeSa tenAthI thanArI je zudhdhi vizeSa te parihAravizuddhi cAritra 2 (4) sUkSma saMparAya cAritra jyAM mAtra sUkSmalobha kaSAya ja bAkI che. bIjA kaSAyo upazamAvyA che te avasthAnuM cAritra te sUkSma saMparAya cAritra. (5) yathAkhyAta cAritra saMpUrNapaNe kaSAya vinAnuM vItarAga avasthAnuM cAritra te yathAkhyAta cAritra. A pramANe pUrva pUrva karatAM uttara uttaranuM cAritra vizeSa zudhdhivALuM che. cAritranAM sarva bhedomAM aMtima bheda vItarAga cAritrano che. te vItarAgamAM paNa aupazamika vItarAga ane aMtima kSAyika vItarAga che. paraMtu samatAbhAvavALu sAmAyika anekavidha zuddhivALuM kahyuM che. zrI sUrijI kahe che ke, "zAstromAM je niSiddha bhAvo che tenA upara alpadreSa karavAthI ke rAga karavAthI je sAmAyika che te azuddha che." urokta jaNAvela zuddha sAmAyika cauda pUrvAdinAM viziSTajJAnathI ane cAritrya mohanIyarUpa AvaraNakarmane bhedavAthI zuddha sAmAyikanI prApti thAya che. sarvatra samabhAvavALA AyA yogI munionI bhikSATana eTale ke - AhAra, nihAra ane vihAra Adi sarva dharmakriyA AjJAyogathI athavA pUrvasaMskArothI thAya che. je kAraNathI pUrvasaMskArone lIdhe A dharmakriyAo AtmasAta thayelI che. teone koI vAMsalAthI chede ke koI caMdanathI pUje te baMne avasthAmAM samabhAvavALA, sukha ane duHkha baMne avasthA samAna che, saMsAra ane mokSa baMne vize apratibaddha svabhAvavALA hoI teone muni kahyA che. - dezavirati cAritravAnane apAtA upadezanuM svarUpa trIjA mokSapathika dezaviratidhara AtmAne judA judA prakArano je prakAre sarvaviratine prApta karavAnuM kAraNa bane te prakAre adhika adhika uttamayogonA sAdhaka, sAmAyika AdinA viSayavALA, naya nipuNa bhAvapradhAna upadeza saddaguru dvArA ApavAmAM Ave che. 65 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezacAritrIne apAtA upadezanuM svarUpa uttara suyogano sAdhaka nayanipuNa bhAvasAra jadhanya dezatyAgIne madhyama je prakAre AtmAnuM hita upadeza anusAra sadaguru deza tyAgano tema thAya te prakAre te dvArA saMvega, nirveda ane uttarottaranAM vikAsano upadeza AtmAne dharma upadeza samatAdithI madhura vANIthI nipUNatA pUrvaka apAto upadeza eka vrata grahaNa karanAra jadhanya dezatyAgI. be-pAMcathI yAvat bAra vata grahaNa karanAra madhyama deza tyAgI. bAra vrata sAthe agiyAra pratimA dhAraNa karanAra utkRSTa dezatyAgI. uparokta svarUpane vadhu spaSTa karatAM AcAryazrI 30mI gAthAmAM pharamAve che dezacAritravAna jIvAtmAne ucita AcaraNanAM upedazanuM svarUpa (1) (2) ( 3) (4) (5) () saddadharmane bAdhA suvizuddha jinezvara prabhunI vidhipUrvaka nitya saMdhyA yogadharmanuM na Ave tevI dAna pUjA bhojana niyama smaraNa AjIvikA (anityAdi bhAvanAonuM ciMtana) A pramANe dezaviratidhara zrAvakane sAmayikAdi viSayaka uparokta samayAnusAra anuSThAna je mokSasAdhaka hovAthI 'yoga' rUpa che. te kAraNasara gurudeva zrAvakane upadeza Ape che. gRhastha zrAvakane yogano saMbhava na hovAthI yoganAM upadezanuM kAraNa jaNAve che. mokSanAM kAraNarUpa dezaviratidharanAM yoganuM svarUpa dharmaviSayaka bhAvanAmArga ullAsapUrNa caityavaMdana yativizrAmaNA (sAdhuvaiyAvRtya) zravaNa caityavaMdana, munisevA, dharmaviSayaka zravaNa A badhI pravRttio gRhasthane mATe yogarUpa che. ane bhAvanAonuM ciMtana ityAdi naitika dainika kAryonAM niyogathI zrAvakane paNa yoga hoya che.ja 66. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.5.2 yogamArganAM paMthe sarvavirata cAritryavAna gurudeva zrAvakane aNuvratAdinAM viSayavALo upadeza Ape che. temaja sarvaviratidhara munione sAdhu samAcArIno upadeza Ape che. * sarvavirata cAritravAna munine apAtA upadezanuM svarUpa (1) gurukuLavAsa gurukuLavAsa e sAdhusaMtono mUlaguNa che. gurunI sAthe vasavuM. bhagavatI sUtramAM burta mayA mAvata" arthAta "bhagavAnanI sAthe vasatA evA mArA vaDe sAMbhaLavuM" A prakArano pATha gurukuLavAsamAM pramANabhUta che. guNiyala gurunI nizrAmAM A AtmA vicare to jJAnInA yogathI yogamArgamAM uttama pariNAma zakya bane che. gurune AtmasamarpaNa ane satyapAlanae gurukuLavAsano marma che. (2) ucita vinayakaraNa saddagurune parataMtra rahI jJAna-darzana-cAritranI vRdhdhi thAya tevA prakAranAM ucita vinayakaraNa dvArA sarva dharmakriyAomAM anaMta upakArI paramAtmAnI AjJA anusaravAnI che. (3) vasati pramArjanAdi dezavirati zrAvakanAM jIvana karatAM sarvavirati muninuM jIvana mokSa mATe nikaTanuM kAraNa che. tethI ja tyAM kriyAmArga savizeSa che. tethI je je samaye munijIvanamAM vasati pramArjanA, caityavaMdana, pratikramaNa, paDilehaNa Adi dharmakAryomAM kALanI apekSAe bahumAna sahita yathAyogya pravRtti thAya che. (4) zArIrika baLanuM anigUhana | sarvaviratidhara jIvAtmA ucita pravRttimAM zarIrabaLane gopavatAM nathI. yathAzakti tapa ane saMyamamAM pravarte che. (5) prazAMtabhAve pravartana - - sAdhvAcAranI sarva pravRttimAM pratikuLa ke sAnukULa saMjogomAM mananI samavRttithI prazAMta cittathI pravartana kare che. (6) guraAjJAmAM nijalAbha ciMtana gurujInAM vacanane anusaravAmAM ja karmonI nirjarA thavA svarUpa nikalAbha ciMtana mArA AtmAne hitakArI che evuM ciMtana rAkhe che. (7) saMvaramAM nichidratA sAdhujIvanamAM karmona rokavA mATe pa7 bhedovALo saMvara - 5 samiti, 3 gupti, 10 yatidharma, 12 bhAvanA, 22 pariSaho ane 5 cAritra jo A prApta saMvaradharma chidravALo bane to UMcA evA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvatanA zikhara uparathI pAtALanAM taLIe paDavA jevuM bane. mATe potAnA Atmahita lakSe temAM chidranA paDe nahI tevI sAvadhatA rAkhe che. zrI dharmadAsagaNijIe upadezamAlAmAM pAMca mukhya chidro darzAvyA che." zrI dharmadAsagaNijI tIrthaMkara mahAvIra svAmInAM hastadIkSita hatA. (1) AtmaprazaMsA (2) paranindA (3) rasalAlasA (4) kAmavAsanA (5) kaSAyo. (8) zudhdha ucchajIvana - gocarIcaryA jIvana zudhdha eTale kalpanIti mujaba je je kALe ane je je kAraNe je rIte bhikSAcaryA vihita che, te te kAraNe teja rIte bhikSAgamana ane te samaye doSonAM parityAga sAthenuM bhikSA grahaNa te suparizudhdha zudhdhoRjIvana muni bhagavaMta jIve che. (9) vidhipUrvaka svAdhyAya vAcanA-pRcchanA-parivartanA-anuprekSA ane dharmakathA svarUpa pAMca prakArano svAdhyAya vidhipUrvaka eTale ke bhakti-bahumAnathI deva-gurune pramANa sAthe, haiyAmAM pUjyatAnI parAkASThA dhAraNa karIne, jJAna-jJAnI-jJAnanAM sAdhano pratye atizaya AdaramAnathI sAdhu bhagavaMta nitya svAdhyAya Adare che. vidhipUrvakano svAdhyAya apramattatAnuM eka addabhUta sAdhana che. yatijano mATenAM upadezano e viSaya che. (10) maraNAdi apekSaNa maraNanAM be prakAra dravyamaraNa : indriyAdi dazavidha dravyaprANono je viyoga te dravyamaraNa. bhAvamaraNa : AtmAnuM pauddagalika bhAvomAM aMjAvuM, sAMsArika sukhonI atizaya Asakti te pramAda che. bhAvamaraNa che. potAnI dararojanI apramatapaNe pravartatI ratnatrayInI sAdhanAnAM kALa daramyAna maraNAdinuM apekSaNa karavAthI zakya prayatne ratnatrayInI sAdhanA utkaTa banAvavAnI saraLatA thAya che. A pramANe yogazataka graMthamAM kahelo saMkSepamAM kula-10 prakArano sadupadeza uttama saddagurUdeva potAnA ziSyone teonAM Atmahita mATe nispRhabhAve Ape che. upadezaka gurUdeva aviSayamAM upadeza, viSayamAM viparIta upadeza te anupadeza che. ane baMdhanuM nimitta bane che. temaja ucita upadeza yoga thAya che. (1) (2) A pramANe darekanI bhUmikAne yogya upadeza ApavAthI mahAna lAbha thAya che. paraMtu ayogya-bhavAdinaMdI jIvone Apelo upadeza, tema ja bhUmikAnI yogyatA vinA Apelo upadeza niSphaLa jAya che. eTaluM ja nahi, paNa kavacit mahAna anartha utpanna kare che. pUrvokta gAthAomAM upadeza ApavAnI tamAma vidhinA vistRta nirUpaNa bAda AgaLanI kAryagata vidhimArga prAyaH sAdhAraNa paNe atizaya nipuNatApUrvaka zrotAoe pote ja jANavA jevo che tenuM nirUpaNa che.20 68 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pADa yogasAdhanA dvArA guNasthAnake javAnI vidhi samyaga upadeza sAMbhaLIne dezavirati cAritravAna ke sarvavirati cAritryavAna AtmAomAM pariNAma pAmyA pachInI kAryagata vidhi jANavA mATe AcAryazrI upadeza pariNata thaye chate; potAnI bhUmikA mujaba adhika guNasthAnamAM pravartatI vidhi sAmAnyathI atyaMta nipuNapaNe jJAna meLavavAnuM kahe che. A sAmAnya vidhimArga dezacAritravAna ane sarvacAritravAna ema pAchaLanAM be yogIone ja vicAravAno che. kAraNa ke teo teTalI ucca bhUmikA e che. guNasthAnakanI yogyatA jANavAnAM upAyabhUta traNa kAraNo (1) nijasvabhAva Alocana potAnA svabhAvAdinuM avalokana karavA dvArA te te guNasthAnake pravRtti karavI. (2) janavAdAgama potAnAmAM kayA guNasthAnakanI saMbhAvanA loko kare che te jANI tene anurUpa pravRtti karavI kAraNa ke ziSTa purUSo sadA mAnanIya hoya che. (3) yogazudhdhi mana - vacana - kAyAnI pravRttinI zudhdhi. potAnAM manavacanakAyAnAM yogo kayA guNasthAnakanI sidhdhimAM sAdhaka banaze. tenAM vicArothI yogazudhdhinuM niyamita ciMtana, potAnA yogone pratikuLa guNasthAnaka aniSTa phaLa ApanAra banI zake che. guNasthAnakanAM svIkArane anurUpa yogazudhdhi karavAnA upAyo niravadya gamanAdithI niravadya vacanaprayogathI zubha ciMtavana dvArA kAyAnI zudhdhi - vacananI zudhdhi mananI zudhdhi 1. kAyAnI mukhya traNa pravRtti: gamana, Asana, sthAna kAyA gamanamAM pravarte tyAre IrSA samiti sAcavavI. AsanAtmaka bane tyAre padmAsana - paryakAsana Adi Asano sAcavavA. sthAnAtmaka bane tyAre viveka yukta kAyA rAkhavI. prApta guNasthAnaka zobhAyamAna bane ane svIkArya guNasthAnaka nikaTa Ave tevI kAryazuddhi jALavavI. 2. vacana zudhdhi dvArA priya (mIThuM-madhura), pathya (sva-parahitakArI), tathya (satya-yathArtha) evA vacano bolavA. 3. managupti pALavA dvArA mananI zudhdhi sAcavavI. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya darzanakAronA matAMtarathI yogazudhdhi karavAnAM upAyo zubhasaMsthAnathI zubhasvarathI zubhasvapnathI kAyAzudhdhi vacanazudhdhi manazudhdhi anya darzanakAro uparokta traNa prakAranI yogazudhdhi jaNAve che. zrI haribhadrasUrijI uparokta matane svIkAre to che. paraMtu te bAhya zudhdhi sAthe janamata atyaMtara yogazudhdhi ema ubhaya yogazudhdhine sonAmAM sugaMdha mAne che. A pramANe prApta guNasthAnakanI sAmAnyathI vidhi jaNAvIne have svIkArya guNasthAnaka saMbaMdhI UcitatAnuM varNana karela che. 5.6.1 navA guNasthAnakamAM pravezavAnI vidhi uparanI bhUmikAmAM pravezavA mATe jarUrI evI vidhinuM varNana karatAM AcAryazrI jaNAve che ke, "zubhadravyAdimaya nimittonA samUhane aMgIkAra karIne sugurunI samIpe vidhipUrvaka uparanuM guNasthAnaka prApta kare che te ja sAco upAya che. (1) zubhadravya : uttama vastra paridhAna, zudhdha akSata, zrIphaLa, AsopAlavAdi uttama dravyono maMDapa ItyAdi hoya tyAM uparanuM guNasthAnaka svIkAre. (2) zubhakSetra : tIrthakSetra, tIrthaMkaranI kalyANaka bhUmio, vAraMvAra sAmAyikAdi dharmAnuSThAno karAtAM hoya tevA sthAnako ItyAdi. (3) zubhakALa .: zubhamuhurta, sAro divasa, sAruM nakSatra, sAro yoga ItyAdi. joIne guNasthAnaka svIkAre. (4) zubha bhAva : svIkAravAmAM potAno vadhato jato utsAha. (5) vidhipUrvaka pravRtti : bhAvathI potAnAthI adhika guNavALA, vidhinAM jANakAra, mahApuruSa evA suguru pAse vrata svIkAre. (6) vidhipUrvaka pravRtti : vrata samyaka pariNamanamAM vidhinI pradhAnatA che. pa..2 apUrvaguNasthAnakano prApti mATe vizeSavidhi vratagrahaNa e jIvananuM eka amUlya kArya che. tethI tenI pUrve uparokta mAMgalika kAryo karavA pUrvakanuM vratagrahaNa thAya che. vratagrahaNa karatI vakhate ane karAvatI vakhate vaMdanAdinI A vidhi nimitta zudhdhinI pradhAnatA pUrvaka samyaka prakAre karAyelI vidhi ja apUrva banI rahe che. anyathA karAyelI vidhi te vidhi rahetI nathI. eTale ke, aNuvrata athavA mahAvratAdi vrato grahaNa karavA samaye prathama kSetrazudhdhi, gurujInA vastra-pAtra-AhAra-auSadhAdi vahorAvavA pUrvaka satkAra karI gurudevane vaMdana karI caityavaMdana-guruvaMdana ane yathAyogya kAryotsargAdi rUpa 70. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalabhUta kAryo karavA. A samaye zubha nimittono Azraya karavo ane azubha nimittono tyAga karavAmAM Ave che. vratagrahaNa pUrvanI vidhi + kSetrazuddhi gurusatkAra vratagrahaNa vidhi jinapUjA caityavaMdana guruvaMdana kAryotsaga bhAvinAM ISTa-aniSTa sUcaka nimitto che. tethI nimittazuddhi pUrvaka apUrva guNasthAnaka svIkAre che. vratagrahaNa karatI vakhate ane karAvatI vakhate vaMdanAdinI A vidhi nimitta suddhinI pradhAnatA pUrvaka samyaka prakAre Acare che. anyathA karAyelI vidhi paNa vidhi rahetI nathI. (1) pramAda dUra rahe che. (2) viSayo zAMta thAya che. (3) svAdhyAyanI vRddhi thAya che. uparanuM guNasthAnaka prApta karyA pachI potAnI adhika guNavALAonI ja sAthe athavA samAna guNavALAonI sAthe nitya sahavAsa rAkhI te te guNasthAnake yogya kriyAo avazya pALavAnI ja che. tevA prakAranI niraMtara smRti yukta rahevAnuM AcArya zrI jaNAve che. tema karavAthI vratagRhaNa samayanI vidhi (4) (5) (6) svacchaMdatAno nAza thAya che. kaSAyo haLavA thaI jAya che. sAMsArika vikathAo aTakI jAya che. ityAdi anekavidha lAbho thAya che. ane navA guNasthAnakanAM anuSThAnamAM lIna rahe che. mumukSu ane AtmArthI evA AtmAe je apUrva guNasthAnaka prApta karyuM che tene TakAvI rAkhavA mATe tathA temAM vadhu sthira thavA uparokta gAthAmAM guNIjanono sahavAsa ane kartavya parAyaNatA ema be upAyo kahyA te rIte AgaLanI gAthAmAM bIjA traNa upAyo darzAve che. (1) uttaraguNa bahumAna (2) samyagaprakAre bhavarUpa ciMtana ane (3) arati prasaMge arihaMta paramAtmA AdinuM bhAvazaraNa svIkAravAnA vizeSa prayatno kare che.zya dezavirati guNasthAnaka svIkAranAra te zrAvakanA uttarabhAvinAM pariNAmo temaja sarvaviratidhara muninAM pariNAmo kevA lokottama svarUpanAM che, te te uparanA guNasthAnakanAM sUkSmabhAvone vAraMvAra zAstrothI jANe ane pote paNa Avu satva kyAre prApta karaze ke jethI saMsArano uccheda thAya. A prakAre AlocanA karIne uttaraguNanAM buhamAnane pragaTa kare che. 71 sarvavitaridhara muni potAnA uttama cAritranuM pAlana karatA karatA paNa asaMgabhAvavALA saMyamIne vAraMvAra yAda kare ane vicAre ke "saMpUrNa asaMgabhAva vagara koI vItarAga thatuM nathI. ane vItarAgatA vinA kevaLajJAna pragaTa thatuM nathI ane kevaLajJAna pragaTa thayA vinA mokSanI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApti thatI nathI." mATe pote paNa potAnA yatidharmamAM te rIte udyama karavAnI bhAvanA seve jethI zIghra asaMgabhAvanI prApti zakya bane. sarvaviratithI asaMgabhAva vItarAgatA - kevaLajJAna -> mokSa A prakAre ciMtana karIne dezaviratidhara ke sarvaviratidhara svasvanA uttaraguNanAM bahumAnane pragaTa kare che, sAthe sAthe saMsAramAM.... 1) janma asAra che 2) jarAdino Azraya che 3) duHkhano samudAyI vyApta che 4) dhana, yaza, mAna, mobhAdi nAzavaMta che 5) sneha anavasthita che - - 6) viSayo bhavobhavamAM paribhramaNa karAvanAra che 7) pApa karmano vipAka bhayaMkara che 8) tIvra pIDAkArI che 9) sukha mithyA vikalparUpa che 10)mRtyu sadA pravRtta che. AvA svarUpavALA bhavasvarUpanuM ciMtana kare che ane vairAgyamAM vRddhi kare che. arihaMta paramAtmAdinuM bhAvapUrvaka zaraNa e ja arati - uddavegane TALanAra che. tevA ciMttavanathI teo sadA jAgrata rahe che. taduparAMta prApta guNasthAnakamAM vicitra karmanAM udayathI jo arati thAya to bhAvathI zaraNu svIkAravAnAM prayatnonuM kAraNa jaNAvatA AcAryazrI jaNAve che ke, "A aratinuM pUrva svarUpa akuzala karmano udaya che. e pramANe zrI vItarAga paramAtmA kahe che ke e akuzala karmodaya bhayAdimAM (bhaya-roga-viSamAM) prasiddha che. ane te karmodaya upAyothI sAdhya che." je nIce pramANe darzAvela che. kAraNa kArya zaraNa bhaya mohanIyano nAza cikitsA asAtAvedanIyano nAza maMtra viSa (AyuSyanI apavartanA)no nAza A gAthA draSTAMtarUpa che. draSTAMta samajAvIne dArrAntikamAM joDatAM kahe che, "akuzala karmodaya upasthita thAya tyAre gurudeva ja zaraNarUpa che, karmodayajanita roga upasthita sAme chaThTha, aThThama vagere tapa rUpa kriyA cikitsA che, ane karmajanya ajJAnasvarUpa viSa sAme svAdhyAya e ja maMtra che. tathA A svAdhyAya rUpa maMtra ja moharUpa viSano pragaTa vinAzaka che. uparokta traNa upAyo-guruzaraNa, tapa, svAdhyAyamAM yatnavizeSa karavAthI prAyaH te pApakarmono upakrama thavAthI bhAvimAM koI vighna AvatuM nathI. paraMtu guNa ja prApta thAya che. Aja sAco paramArtha che. have AcAryazrI karmano upakrama karavA svarUpa prastuta kAryanI sAdhakavidhi jaNAve che. 72 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.va.3 karmano upakrama karavA svarUpa prastuta kAryanI sAdhakavidhi ArahaMtAdi cAranuM zaraNa svIkAravuM, duSkRtanI garNa karavI ane sukRtanI anumodanA karavI A traNeno samuhanuM niraMtara sevana Avazyaka che, kAraNa ke te kalyANanuM kAraNa che. yoganAM adhikArInI sAdhakavidhi catuH zaraNa dujhurta garNa sukRta anumodanA arihaMta paramAtmAnuM siddha paramAtmAnuM sAdhu bhagavaMtanuM kevali prarUpita dharmanuM zaraNa zaraNa zaraNa zaraNa A cAranuM zaraNa e karmonAM upakramonuM parama sAdhana che. zAstromAM kahyuM che ke, "rihaMtA sara, sitA sara, sArdU saraLa, vaibhipanmataM ghanma sa2i 20 5.7 yoganA adhikAranAM vizeSa upAyo ghaTamAnayogIne ane pravRttayogIne yoga sAdhavAno A upAya samajAvyo che. paraMtu A yoga pradhAnapaNe pravRttayogI arthe che." "rAgAdine dUra karanArI bhAvanAne jaNAvanArA zratanuM vidhipUrvaka adhyayana karavuM, jinezvara prabhunI vANInuM vAraMvAra zravaNa karavuM. A rIte bhAvanAzruta arthanuM jJAna prApta thayA bAda rAgAdi doSonI apekSAe atyaMta nipuNatApUrvaka AtmanirIkSaNa karavuM uparokta baMne gAthAomAM yogIonAM prakAra darzAvI pravRttayogIne pradhAnatara vidhinuM nirUpaNa thayeluM che. yogIonAM prakAra ghaTamAna yogI pravRttayogI niSpanna yogI apunarbandhaka sarvaviratidhara yAvatuM samyagadraSTi dezaviratidhara sarvaviratidhara kevalI bhagavaMta (1) ghaTamAnayogI : yogamArgamAM haju pravRtti zarU thaI nathI, tethI tevI pravRtti karavA arthe AtmAne keLavavAnI (ghaDavAnI kriyA karanAra. (2) pravRttayogI samyagdarzana, samyajJAna ane samyakacAritra rUpa yogamArgamAM pravRtti karanAra samyagdaSTi, dezaviratidhara ane sarvaviratidhara. 13 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) niSpanna yogI yogamAM samyaka pravRtti dvArA yoga jeoe prakRtirUpe niSpanna karyo che. tevA sarvaviratidhara yAvata kevaLI bhagavaMto. niSpanna yogI mahAtmA kevalI bhagavaMtanuM citra pariziSTa-12mAM ApavAmAM Avela che. pravRttayogIne pradhAnatara vidhi vidhipUrvaka bhAvanAzruta vAMravAra tIrtha zravaNa AtmadoSanI apekSAe no pATha atyaMta nipuNatAthI Atma nirIkSaNa yogamArgamAM AtmAne dUSaNa karanArA doSa abhivaMgarUpa rAga aprItirUpa dveSa viparIta jJAnarUpa moha AtmanirIkSaNa karanAra AtmajJAnayogI ja hoya che. rAga, dveSa ane moha A traNa AtmAne dUSata karanArA doSo che. pUrvabaddha karmanA udayathI thayelA AtmAnA A traNa vaibhAvika pariNAmo che. paraMtu bhadrikabhAve A yogImahAtmA thApa na khAya jAya mATe atinipuNatApUrvakanuM AtmanirIkSaNa karavAnuM zrI sUrijI jaNAve che. A rAgAdi pariNAmo karmonA udayathI janita che tethI karmonA svarUpanuM varNana yogazataka adhyayana bhAga-2mAM karavAmA Avela che. 14 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaTIpa : bhAga-1 1. jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, zrI mohanalAla dalIcaMda desAI, pR.-882 yogazataka, saMpAdaka : DaoN. IndukalA jhaverI, pR.-4 yogabiMdu gAthA-178 yogabiMdu gAthA-1 yogabiMdu gAthA-2 jainadarzana, TI. ke. tukola, pR.-136 yogazataka gAthA-3 yogazataka, anuvAdaka paMDitazrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, pR-16 yogazataka, gAthA-4 zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM tathA / uho'poho'rthavijJAnaM tatvajJAnaM ca dhiguNAH / yogazAstra, prathama prakAza, pR.-18 yogaviMzikA, gAthA 3-4 yogazataka, gAthA-6 thI 8 yogazataka, gAthA-9 thI 10 14. yogazataka, saMpAdaka : DaoN. IndukalA jhaverI, pR-10 yogazataka, gAthA-12 yogazataka, gAthA-13 yogazataka, anuvAdaka : paMDitazrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, pR-34 yogazataka, gAthA-24 thI 26 yogazataka, gAthA-21, 22 20. yogazataka, gAthA-14, 27, 28 21. yogazataka, gAthA-15 22. zrI tatvArthAdhigama sUtra paMDitazrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, pR-281 yogazataka, gAthA-17 thI 20 24. yogazataka, gAthA-29 thI 31 25. suku vi kannamamAd, gveva variMti karatAM samai | maUzukuM gharaniMdrA, niovatyA vasAyA 2 || upadezamAlA, gAthA-72 26. yogazataka eka parizilana, parizIlana pU.A.zrI caMdraguptasUrijI, pR.-95 27. yogazataka, gAthA-32 thI 38 yogazataka, gAthA-39 thI 45 S - 75 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. 30. 31. 32. chuM yogazataka, gAthA-46 thI 49 yogazataka, gAthA-50 yogazataka, gAthA-51-52 yogazataka, gAthA-53 76 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EL prakaraNa-5 yogazataka graMthanuM adhyayana : bhAga-2 5.8 jIva - karmano saMbaMdha anAdi sAta 5.9 rAga - dveSa - mohanuM svarUpa 5.9.1 rAga - dveSa - mohanAM pratipakSa bhAvanathI pragaTa thatAM tatvabhAsananuM svarUpa : 5.10 cAra yogabhAvanAnuM varNana 5.11 yogInA AhAranI vidhi pa.12 yogaprabhAvathI prApta thatI labdhi ane tenuM phaLa 5.13 mokSanuM pradhAna aMga - sAmAyika 5.14 maraNakALa jANavAnAM upAyo Gja 2010 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-5 yogazataka graMthanuM adhyayana : bhAga-2 pa.8 jIva - karmano saMbaMdha anAdi sAnta anaMtakALathI jIva karma sAthe baMdhAyelo che. te uparAMta pratyeka kSaNe navA karmadravyanAM pravAhamAM te kheMcAto hoya che. karmano jIva sAthe saMbaMdha anAdi che. jainadharmano pAyAno siddhAMta che ke pratyeka jIva cetana che, ane darzana ane jJAnarUpI 'upayoga dharAve che. tene AkAra nathI. paNa te badhA kAryono kartA che, je zarIramAM potAno nivAsa hoya te zarIranAM pariNAma jeTalo potAno vistAra karavAnI tenAmAM zakti che, te karmaphaLano kartA ane bhoktA che. tenI vRtti urdhvagati karavAnI hoya che. ane uttamasaMyama puruSArthathI muktinI dazA prApta thatAM siddha bane che. yogazataka graMthanI gAthA 54 thI 58mAM karmavAda ane AtmavAdanAM yathArtha svarUpanuM varNana karyuM che. AcAryazrI jaNAve che ke, "karma e citra-vicitra pudagala svarUpa che. jIvanI sAthe anAdikALathI joDAyeluM che. mithyAtvAdi nimittothI baMdhAya che. ane nyAyapUrvaka atIta kALanI samAna che." karmanI vyAkhyA A samasta vizvamAM pudgala dravya ThasoThasa bhareluM che. jemAM paramANuMonuM pUraNa-joDAvuM ane galana-vikharAvuM bane te pudgala dravya kahevAya che. A dravya nirjIva che. varNa-gaMdha-rasasparzavALuM rUpI dravya che. rajakaNonI jema aNusamUha rUpa che. aNuono samUha te "dha' che. eka eka skaMdhamAM be aNuonAM samUhathI yAvata saMkhyAta-asaMkhyAta ane anaMta aNuonAM samUha paNa hoya che. tethI tenA vargIkaraNarUpe jainAgamomAM ATha bhedo darzAvyA che. aNusamUhanuM vargIkaraNa (vargaNA) audArika vaikriya AhAraka taijasa zvAsozvAsa bhASA mana kArpaNa A vargaNAomAM AThamI kArmaNa vargaNA che. AtmA sAthe karmano kSIra-nIra samAna saMbaMdha thavo tenuM nAma karmabaMdha che. jIva svayaM karmabaMdha tathA karmabhogano adhiSThAtA che. A sivAyanA je hetuo draSTigocara thAya che te sarva sahakArI ke naimitika ja che. AtmA sAthe karma pudgalone joDI devAnuM kAma nIcenA pAMca hetuo dvArA thAya che. mithyAdarzanA-Davirati-prabhAkssaay-yogaa bandhahetavaH / karmabaMdhanA hetuo hetuo mithyAtva avirati pramAda kaSAya yoga Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmadraSTithI vicArIe to mithyAtva, avirati ane pramAda traNeno kaSAyamAM samAveza thaI jAya che. AthI ja karmaprakRti vagere graMthomAM kaSAya ane yoga e be ne ja karmabaMdhanA kAraNa kahyAM che." jyAre AtmAmAM uparokta mithyAtvAdi kAraNo pragaTa thAya che. tenAthI A AtmAne kArmaNavargaNAnAM aNuono ekameka thaI citra-vicitra aneka svarUpe pariNAma pAme che. te samUho jJAna guNane DhAMkavAnAM svarUpe-jJAnavaraNIya karma, darzanaguNane DhAMkavAnAM svarUpedarzanAvarSIya karma vagere sAmAnyathI mULathI ATha bhedavALuM che. ane avAMtara bhedathI 158 bhedo che. pahelA e kArpaNavargaNA kahevAya che. AtmA sAthe coMTyA pachI tene ja karma kahevAya che. kSIra-nIra jema AtmA ane karma ekameka thAya che. AtmAnAM pradeze pradeze vyApta thAya che. karma kyAreya nimitta lIdhA vinA udayamAM AvatuM nathI. karmanA udaya mATe pAMca nimitto che : dravya, kSatra, kALa, bhava ane bhAva prabaLa karmano udaya Ave to nimita to le ja che.5 nyAyApUrvaka pravAhathI karma atItakALa samAna che te kathanane spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che ke, "Talo atItakALa che te badho ja atItakALa vartamAnatAne prApta karI lIdhelo che. (dA.ta. 10 varSa pahelA 2001 te samaye vartamAna ane atyAre atItakALa thaI gayo che.) AthI te atItakALa pravAhathI anAdi che. kAraNa ke kALazUnya lokano saMbhava ja nathI. karmomAM je mithyAtva Adi hetuothI kRtakapaNu che. te atItakALanI vartamAnatA jevuM che. jema vijJAnabuddhi amUrta che. chatAM madirApAnathI tene upaghAta (nAza) thAya che. ane brAhmI Adi auSadhi thI anugraha thAya che. tema ahIM amUrta evA jIvane mUrta evA karma (zubhAzubha karma) vaDe upaghAta anugraha paNa ghaTI zake che. arthAt karmane anAdi mAnavA ja paDe anyathA nahI. dA.ta. marUdevA mAtA, bharatacakravartIne upacAra vinA kevaLajJAna pAmI mokSe gayA paraMtu pUrvabhavanAM saMskAro to hatA ja. jIva samaye samaye zubhAzubha karma bAMdhe che, choDe che, paNa pravAha thakI karmabaMdha anAdi che. vijyajI 'drAviMzadda dvAtriMzikA' graMthanuM 26muM prakaraNa "yogamAhAtmaya dvAtriMzikA'mAM zrI haribhadrasUrIjI jaNAve che ke "bharatakSetranAM sAmrAjyane bhogavatA paNa mahAmati evA bharata mahArAjA yoganAM mAhAtmayathI tatkALa kevaLalakSmIne pAmyA" zrI bharata mahArAjAe pUrvabhavomAM ghaNA bhavo sudhI yogano abhyAsa karIne zakti saMcaya karelo tethI kSaNamAM yoganAM prakarSane pAmI zakyA. paraMtu jemaNe pUrvabhavamAM yogano abhyAsa paNa karyo nathI tevA marUdevA mAtA kSaNamAM yoganAM prabhAvathI paramapadane pAmyA che. te graMthakArazrI jaNAve che, "pUrvamAM aprApta dharmavALA paNa paramAnadaMthI AnaMdita thayelA marudevA mAtA yoganAM prabhAvathI paramapadane pAmyA. AtmA paNa anAdi che. karma paNa anAdi che ane AtmA-karmano saMbaMdha paNa anAdino che. 'kaMcana ane upala (mATI)nI jema jIva-karmano A saMbaMdha anAdi che. to paNa upAya vaDe A baMneno viyoga paNa avazya thAya che. karmabaMdha te anAdi che. anAdi saMyogano viyoga 78 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. jema kaMcana ane upalano saMyoga anAdino che. teno tathAvidha sAmagrI viSe bhavasthiti paripAke AtyaMtika viyoga thAya che. pharI tene pAcho saMyoga na thAya. vhAtvanopatavat / deg A jIva ane karmano saMbaMdha anAdi hovA chatA samyagdarzanAdi ratnatrayInI upAsanA ane samatAbhAva rUpa sAmAyikanI ArAdhanA vaDe aMta AvI zake che ane tenuM zudhdha svarUpa prApta karI zake che. A pramANe ja karmabaMdha ane mokSa baMne bhAvo upacAra vinA sahaja rIte ghaTI zake che. sukha, duHkha paNa je dekhAya che te paNa ghaTI zake che. kAraNa ke tenuM mukhya kAraNa karma che. anyathA ghaTatA nathI. AtmAthI atirikta karmane svIkAravAthI nirupacarita baMdha ane mokSanI sidhdhinuM sthApana thAya che. 5.9 rAga - dveSa - mohanuM svarUpa jyAM 'Asakti' e rAga che. 'aprIti' e dveSanuM lakSaNa che. ane 'ajJAna' e moha che. A traNa doSomAMthI kayo doSa atizaya pIDA Ape che. evuM AtmasaMprekSaNa yogImahAtmA kare che." * rAga raJanamiti rAma: je raMjana pariNati che te rAga che. ISTavastuo pratyenI je Asakti, mamatAnI buddhi te rAga. abhiSyaMga Asakti te AtmAne raMge che. udAsInatAmAMthI rAjI rAjI karI nAMkhe che. mukhAkRti ja badalAya jAya che. mATe tene rAga kahe che. mohanIyAdi karmonAM udayathI utpanna thayelI AsaktirUpa AtmAnI pariNati je bhAvAtmaka che. * dveSa "maprIti lakSano dveSaH" aprIti lakSaNa te dveSa che. svarUpane ja lakSaNa svarUpe varNavyuM che. e dveSa paNa bhAvAtmaka AtmA pariNAma svarUpane samajavAnuM kahe che. * moha 'mohana mohraH AtmAne mUMjhavavAnI pariNati te moha che" AtmAne hitAhitamAM je muMjhave che. vivekazUnya banAve che. te moha che." ThANAMgasUtramAM rAga-dveSajanita be prakAranI mUrchAnuM varNana che. kartavyAkartavyanA vivekano nAza kare te mUrchA. moha ja mUrchArUpa che. A mUrchA rAganA kAraNe uddabhave te rAgapratyayA mUrchA, ane te mAyA ane lobharUpa che. temaja dveSanA kAraNe mUrchA uddabhave to te dveSa pratyayA mUrchA che. je krodha ane mAnarUpa che.2 AtmasaMprekSaNa karanAra yogImahAtmA vicAre che ke uparokta A rAgAdi doSomAM mokSanI sAdhanAmAM AgaLa vadhavA kayo doSa atizaya pIDe che. svapnamAM joyelA zaNagAro pratibudhdha (jAgRta) avasthAmAM darpaNamAM jotA jema zUnya dekhAya che. e nyAye A saMsArasukha paNa kSaNika che. AvA uttama vicAro jJAnayogI mahAtmAo kare che. uparokta rAga-dveSa-mohanAM doSone AzrayIne AtmanirIkSaNa pachInI ciMtana paddhati graMthakArazrI jaNAve che. te nIce pramANe che. 79 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgAdi viSayabhUta ciMtana tenA vipAkanuM ciMtana potAnA AtmAne rAgAdimAna jANIne mukta banavA zrI vItarAga paramAtmAnAM vacanAnusAra draDhatApUrvaka ekAMtamAM samyag upayogapUrvaka A rAga-dveSa-mo e ja sAcA traNa doSo che. ane tene dUra karavA 1) svarUpa ciMtana 2) pariNAma ciMtana 3) vipAka doSa ciMtana ema kramazaH ekeka doSonuM traNa traNa rIte tatvaciMtana kare che. vizeSa cAra prakAranI vidhi gurudevatAne praNAma karIne tatva ciMtana rAgAdi doSaviSayaka ciMtana paddhati + tenI pariNatinuM ciMtana - padmAsanAdi Asana vizeSapUrvaka tatvaciMtana DAMsa-macchara Adine gaNakAryA vagara tatvaciMtana sarvakAryomAM vidhinI apekSA hoya ja che. e kathana graMthakArazrI udAharaNa dvArA samajAve che. mATIno ghaTa banAvavo hoya to tenA sAdhano bhegA karavA. yathAsthAne goThavavAM, teno vyavasthipaNe upayoga karavo ghaTa banAvatAM mana te ja kriyAmAM ja lIna karavuM ItyAdi vidhi sacavAya te Avazyaka che. te ja rIte tatvaciMtanano viSaya ane vidhinAM nirUpaNa bAda uparokta baMne gAthAomAM AvelA ekeka viSayano artha mukhya prayojano dvArA graMthakArazrI samajAve che. guru ane devatAne praNAmakaravAthI............ guru ane devatAnAM anugrahanI prApti thAya che. adhikRta tatvaciMtananI siddhi thAya che. gAthArtha khUba ja spaSTa che ke jema maMtra ke ciMttAmaNi ratna vagerethI tenI vidhipUrvaka ArAdhanA karanAra bhavyajIvone upakAra thato nahi hovA chatAM acetana evA maMtrAdino anugraha prApta thAya che. tema gurudevatAthI upakAra thato nahi hovA chatAM teozrIthI anugraha thAya che. AgaLanI gAthAmAM AcAryazrI padmAsana Adi sthAnonAM guNo jaNAvatAM kahe che ke, "padmAsanAdi AsanavizeSathI kAyAno nirodha thAya che. ane te yoganuM sevana karanArA anya yogImahAtmAo pratye bahumAnano bhAva thAya che. tathA daMzAdine nahi gaNakAravAmAM vIryollAsanI vRddhi ane ISTaphaLanI prApti thAya che." jeonuM citta calita na thAya eTalA badhA ciMtanamAM ekAkAra banI jAya tyAre ja te viSayanuM sAMgopAMga yathArtha tatvabhAsana prApta thAya che. ane A tatvajJAna ja ISTasiddhinuM yogadazAnI sidhdhinuM pradhAnattara aMga che. tatva jANavA mATe te ja ciMtanamAM layalIna thaI tatvaciMtana 80 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) 5.9.1 rAga - dveSa - mohanAM pratipakSa bhAvanathI pragaTa thatAM tatvabhAsananuM svarUpa : gAthA-66mAM AcAryazrI tatvazAsananuM nIce pramANe svarUpa jaNAve che. zrutajJAna ane ciMtAmaya jJAnano nirAsa karIne trIjuM bhAvanAmaya jJAna pragaTa thAya che. je parama kalyANanuM kAraNa che. (2) asata pravRttionI nivRtti karAvanAruM A tatvajJAna che. anAdikALathI mithyAjJAnane kAraNe je yogamArgathI viparIta pravRtti thatI hatI temAM A tatvajJAnane kAraNe nivRtti utpanna thAya che. (3) cittanI sthiratA prApta thAya che. parama kalyANakArI evuM A tatvajJAna prApta thavAthI jIvanamAMthI jema asata pravRttionI nivRtti thAya che tema tema citta vadhArene vadhAre sthira thAya che. tatvajJAna lokadraya sAdhaka che. samyapha prakAranAM upayogathI rAga-dveSa-mohanAM pratipakSa bhAvanane kAraNe mana meru jevu niSpakaMpa banavAthI ja siddhi thAya che. sugatinI paraMparA dvArA mokSaphaLa maLe che. karANa ke satata zubha saMskAronuM ja siMcana thatAM kevaLa kuzaLa evA puNyakarmono ja anubaMdha thAya che ane te kuzaLakarmono anubhava bhavAMtare udayamAM ApavAthI bhavAMtaramAM paNa anAsakti bhAvaja vRddhi pAmavAthI paralokamAM paNa AtmahitanI ja siddhi thAya che. sacetana vastumAM thatAM rAganAM pratipakSa bhAvananuM svarUpa che. jema ke koI saMyamIne strI rAga bAdhA karato hoya to teonuM tatva kAdava, mAMsa, lohI, maLa, hADakAmaya che. e prakAranuM samyabuddhithI ciMtana kare che. acetana vastumAM thatA rAganAM pratipakSa bhAvananuM svarUpa che. jema ke artha viSayaka rAga thAye che te dhana arcana-rakSaNa-kSaya-bhogAdi seMkaDo duHkhothI yukta, gamana parimAma yukta ane kugati vipAkavALuM svarUpa ciMtana kare che. sacetana-acetana viSe dveSa thaye chate pratipakSa bhAvananuM svarUpa che. jema ke, jIvaviSayaka deSa thavAthI jIvonuM vibhinna paNuM eTale ke jenA pratye rAga che ane jenA pratye dveSa thAya che, te baMne potAnA mATe bhinna rUpe sarakhA che. tevI budhdhi thavAthI rAganAM pAtra pratye rAga dUra thAya che. ane tenA kAraNe dveSanAM pAtra pratye dveSa paNa dUra thAya che. te ja rIte pudgalaviSe ciMtana temaja koIpaNa jIva ke pudgala padArtha pratye dveSa thAya to temAMthI baMdhAyeluM karma paralokamAM potAne na game tevA bhAva sAthe saMbaMdha karAvI Ape che. tethI dveSanuM phaLa paNa jIva mATe pratikULa che. moha = ajJAna doSane AzrayI pratipakSa bhAvanAnA svarUpanuM nirUpaNa che. tevuM ciMtana mohanI bAbatamAM paNa sAmAnyathI utpAda-vyaya-dhruvatA yukta evuM vastunuM svarUpa anubhava pUrvaka yuktine anusare samyaprakAre vicAre che. vizvamAM koIpaNa kALe 81 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avidyamAna hoya tevI vastu utpanna thatI nathI. dA.ta. mATImAMthI ghaTa banavAne badale paTa-vastra nathI banI jatI sUtaramAMthI paTa banavAne badale ghaTa-maTha nathI banI jatI. ane je vastu vidyamAna hoya che te darake mULa svarUpe pRva hoya che. ane paryAyane laIne utpanna tathA nAza thAya che A rIte sAdhaka AtmA potAnA cittamAM rahelA rAga, dveSa ke mohajanya capaLavRttio para kAbU meLavI dhyAnamAM sthiratA prApta kare che. A pramANe vItarAga paramAtmAnI AjJA anusAra tatvonuM ciMtana karavAthI niyamA draSTa phaLa tatvono bodha pragaTa thAya che. bhAvaguNonAM mahAsAgara evA paramAtmA pratyenAM bahumAnathI ja rAga - dveSa - moha AdinAM pratipakSa karmono parama kSaya thAya che." te uparAMta ekAMta avasthAvALA kSetranAM lAbho jaNAvatAM AgaLanI gAthA-75mAM AcAryazrI jaNAve che ke, "anavyasta yogavALA yogIone ekAMtasthAnamAM AvA prakAranAM tatvaciMtanamAM rAgAdi pratipakSa bhAvanAnA vikSepa thato nathI. ane prazasta evI yogavazitA prAyaH prApta thAya che. zAstravidhi anusAra ekAMtamAM besIne ciMtavananI vidhi hovAthI te vidhi pratyenAM bahumAnane kAraNe prazasta evA yoganAM abhyAsanuM sAmarthya pragaTe che te prazasta yogavazitA che. siddhinI samIpatAno yoga karAvanAra pUrve kahelI kriyAonA viSayavALo ane sarva sthAne yathArthabhAvavALo evA jJAnanI ekAgratAno upayoga karyo che. A pramANe uparokta vidhi mujaba yoganA abhyAsathI rAgAdiviSayaka yathArthatatva pariNati ane cittanI sthiratA prApta thAya che. te cittanI sthiratA bhavAMtaramAM paNa sAthe Ave che. tathA paraMparAe mukti prAptinuM paramapradhAna kAraNa bane che." 5.10 cAra yogabhAvanAnuM varNana pUrvakta jaNAvyA mujaba rAga-dveSa-moha AdinuM ciMtana karavAthI jema yoganI prApti thAya che, tema capaLa vRttione sthira karavAmAM anya upAya tarIke maitrI Adi cArabhAvanAnA sevananuM varNana che. jene cAra yogabhAvanA kahe che. sAmAnyathI pUrve kahela padmAsanAdi vidhi sAcavavA pUrvaka ja paramasaMvegI banelA A yogI AtmAo satvAdimAM maitrI Adi guNonI bhAvanA bhAve che. sarve jIvo viSe maitrI, guNAdikane viSe pramoda tathA kilazayamAna ane avinIta jIvone viSe anukrame karuNA ane mAdhyastha bhAvanAo bhAve che. ahIM graMthakArazrI vidheyAtmaka bIjo mArga batAve che. jene sAmAyika-pratikramaNa-pUjAtIrthayAtrA-paccakakhANa-sAdhusaMtonI vaiyAvacca ItyAdi upAdeya bhAvonI upAsanA e vidheyAtmaka bhAve guNo che. te ja rIte maitrI-pramoda-karuNA ane mAdhyastha A cAra bhAvanAo mukti prAptino bIjo upAya che. (1) maitrI bhAvanA : sarva jIvone viSe koIpaNa jAtanA bhedabhAva vinA potAnA Atma vata maitrI bhAvanAthI bhAvita sAdhaka sarva jIvo pratye ucita pravRtti kare, hitaciMtA kare. 82 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) pramoda bhAvanA : potAnI apekSAe adhika guNasaMpanna AtmAo pratye bahumAna bhAva svarUpa bhAvanA. (3) karuNA bhAvanA : rAgAdithI kalaza pAmatA jIvomAM karuNAbhAvanA kare je kaThoratAnAM pariNAmanAM kSayopazama bhAvarUpa che. mAdhyastha bhAvanA : bhAre karmothI anucita pravRtti karanArA ayogya - avinIta jIvo pati veSa na Ave te mATe mAdhyastha bhAvanAthI bhAvita bane. A cAreya bhAvanAo viSe upAdhyAya zrI vinayavijayajI kahe che. maitrI pramodakAruNya - mAdhyasthyAni niyojayet / dharmadhyAnamupaskartu, taddhi tasya rasAyanam / / 2 / / tIrthaMkara bhagavaMtoe maitrI vagere cAra suMdara bhAvanAo "dharmadhyAna' nuM anusaMdhAna karavA mATe nidarzita karI che. maitrI-pramoda-karuNA ane mAdhyastha A cAre bhAvanAo ne dharmadhyAnanI prastuti mATe niyojita che. kAraNa ke bhAvanAno puTa pAmIne ja dharmadhyAna rasAyaNa bane che. taduparAMta maitrI vagere cAra bhAvanAo bhAvanAra vyaktinI yogyatA mATe "yogabiMdu' graMthamAM AcAryadeva zrI haribhadrasUrijI dvArA viveka yukta vivekanI paribhASA - nadaWparamArtha vimarza karavAmAM AvI che. eTale ke jeoe paramArthanuM ciMtana karyuM che. paramArtha eTale AtmA. paramArtha eTale mokSa. AtmadraSTi ane mokSadraSTi jenI khulI gaI che. te A pAramArthika ciMtana paNa AgamAnusArI hoya che. * je gaMbhIra cittayukta A mahAmanayukta yogI harSa-zoka-viSAdane aNadekhyA karI emanA pratye ucita bhAvanA ja rAkhe che. * samyaga mArgAnusArI - maitrI Adi bhAvanAonuM ciMtana karanAra zudhdha nirvANapatha para cAle che. maitrIbhAvanAnAM cAra prakAra : AcAryazrI haribhadrasUrijI "SoDazaka' nAmanA graMthamAM maitrIbhAvanAnAM cAra prakAro batAvyA che. 22 (1) upakAra maitrI (mAdhyama prakAra) (2) svajana maitrI (upakAra na hoya to paNa) (3) parijana maitrI (svajana saMbaMdha nirapekSa) (4) parahita ciMtArUpI maitrI (saMbaMdha nirapekSa, sarva paricito pratye) metrIAdi cAra bhAvanAo anya sAthenA vyavahAranI bhAvanAoche. bhAvanAomAM anargaLa zakti rahelI che. bhAvanAo manuSyanuM samagra vyaktitvane palaTI nAkhe che. tenAthI krame krame jIvanano abhigama badalAya jAya che. AtmA upara paDelA karmanAM sAhacaryane toDI nAkhavAnI bhAvanAmAM ghaNI tAkAta che. azubha sAthenA sAhacaryane toDIne zubha ke zudhdha sAthenuM sAhacarya vadhAravA mATe samasta bhAvanAyoga che. cittanI zudhdhi mATe bhAvanAyoga saraLa sAdhana che. 83. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe sarva jIvomAM maitrI, guNAdhikamAM pramoda, kilazyamAnomAM karuNA ane ayogyamAM mAdhyastha e prakAranAM kramathI bhAvanA bhAve che. bhAvanAo bhAvavAnI bAbatamAM A ja krama ucati pravRtti svarUpa hovAthI samyag kahelo che. anyathA = ulaTa sulaTa karatAM te prakAre asthAne viniyoga thavAthI 'asamaMjasatA ja prApta thAya che. doSanI prApti thAya che. mATe A kramanI agatyatA jarUrI che. (1) (2) (3) (4) maitrI bhAvanA sAmAnyathI sarvajIvone viSe ja ucita che. pramoda bhAvanA guNAdhika jIvone viSe ja ucita che. karuNA bhAvanA kilazyamAna jIvone viSe ja ucita che. mAdhyastha bhAvanA avinIta jIvone viSe ja ucita che. A cAre bhAvanAo A rIte yathAsthAne ja sAco nyAya mArga che. tema AcAryadeva kahe che. ane te rIte yogIjano cAra bhAvanAnAM ciMtanathI paNa rAga, dveSa ane mohanI caMcaLavRttione nAza kare che. ane citta para sthiratA prApta kare che. 5.11 yogInA AhAranI vidhi yoganI sAdhanA zArIrika svAsthyanI khAsa apekSA rAkhe che. yogamArgamAM sarvayogI mahAtmAonI sAmAnyathI sarva avasthAmAM sAdhAraNa vidhi e che ke yogIno AhAra zukla hoya che. ahIM zuklAhAra 'sarva samyatkarI bhikSA svarUpa che. bhAvanAzrutapATha, tatvazravaNa, AtmasaMprekSaNa, rAga-dveSa-mohanAM svarUpAdinuM ciMtana ane maitrI Adi bhAvanAonuM varNana vagere yogadazAnI prApti mATenAM sarva varNana bAda "yogIno AhAra kevo hoya" e AhAravidhi jaNAvatA zrI haribhadrasUrijI kahe che ke, "sarvayogIo mATe A sAdhAraNa vidhi che ke A yogIno AhAra 'zukalAhAra' hoya che. temaja A zukalAhAra sArthaka che. tethI ja muninI bhikSA sarvasaMpatjharI hoya che. yogadazAnI prApti mATe mananI nirmaLatA jema Avazyaka che. tema tananI nirogitA paNa sahAyaka che. mananI nirmaLatA mATe rAgAdi doSonAM svarUpAdinuM ciMtana ane maitrI Adi bhAvanAo bhAvavI jema pradhAna kAraNa che. tema tananI nirogitA mATe 'AhAra zuddhi' pradhAnatara kAraNa che. yogI mahAtmAono 'zukalAhAra' arthAt AhAranI pUrvAvasthA, vartamAnavasthA ane pazcAdavasthA ema traNe jeno zuddha che. te AhAra zukalAhAra, atyaMta nirdoSa AhAra je AhAra A AtmAne sarva prakAranI saMpatti ApanAra bane te zukalAhAranuM bIjuM nAma sarva saMpatkArI bhikSA kahevAya che. zudhdha anuSThAnathI sAdhya zuklAhAranuM svarUpa + zudhdha anuSThAnano hetu 84 svarUpazudhdha Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) sarva saMpatkArI bhikSA zAstra vidhi pramANe yatnApUrvaka garvaSaNA dvArA AhAra te zudhdha anuSThAnathI sAdhya che. (2) je AhAra vAparyA pachI zudhdha anuSThAnonuM kAraNa bane, dharmanI sAdhanAmAM zarIra upayogI bane te zuddhAnuSThAna hetu AAra che. (3) A AhAra tIrthakara bhagavaMtanA vacanAnusAra grahaNa karAyelo hoya ane vAparatAM sudhI koI azuddhi thaI na hoya te svarUpa zudhdha AhAra che. AvA prakAranAM zukalAhAranAM sevanathI yogInI yogapravRtti yogAMga bane che. uparokta varNanamAM muninI kAyAne je je ucita AhAra yogI muni gRhasthonA gharothI nirdoSa je AhAra maLe tene ja levAvALA munine zuklAhAra saMbaMdhI ja AcAryazrI vizeSa jaNAve che ke, "vraNalepanI upamAne anusAra AhAra saMbaMdhita ucitatA jALavavI jarUrI che. anyathA aghaTita AhArano hoya doSaphaLa ApanAra bane che. potAnA dehane ucita evo AhAra levAthI ja yoganI sAdhanA barAbara thaI zake che. jema koI vraNa (gumaDuM) lImaDAnAM kaTu telathI nAza pAmI jAya, koI gAyanAM dhInAM lepathI maTI jAya. tema koI yogInuM zarIra zuSka AhAra vaDe nabhI zake che, koInuM zAlI-cokhAthI, to koInuM pauSTika AhArathI TakI zake che. mATe yogIjana potAnAM zarIrane yogya pathyakArI AhAra le che. "yoganAM prabhAvathI ja A mahAtmAone suMdara AhAranI paNa aprApti prAyaH hotI nathI, tathA zAstromAM yogamunione to yoganA prabhAvathI labdhionI prApti hoya che. jenuM varNana AgaLanA ekamamAM che. 5.12 yogaprabhAvathI prApta thatI labdhi ane tenuM phaLa jema jema yogadazAnI vRddhi thAya che tema tema ratnAdi labdhio aNimAdi labdhio tathA AmarSoSadhi Adi labdhio utpanna thAya che." pAtaMjala yogadarzanamAM "cAnyunimannaI saMgArmacAvIra punani prasaMgata (3.51) sUtra che. jeno artha che, yogIone temanI sAdhanAmAM prabhAve devatAo pAse jaIne jyAre bhogAdinuM nimaMtraNa kare tyAre teo bhogone joIne saMga karatAM nathI. temaja pote e prakArano smaya eTale ke garva paNa karatAM nathI. devatAonuM nimaMtraNa blogano prabhAva che. kAraNa ke saMga ke smaya karavAthI aniSTano prasaMga Avaze. A sUtranAM prAmANyathI samajAya che ke devatAo yogIone ratnAdi grahaNa karavA mATe je upanimaMtraNa kare che. te yogIjanone prApta thayelI ratnAdi labdhio che temaja te yogadarzanA prabhAvathI aNimAdi labdhiono prAdurbhAva thAya che. je prakAre potAnI bhUmikA che. te prakAre nIcenI labdhio yogI mahAtmAne pragaTa thAya che. (1) aNimA labdhi : je sidhdhinAM sAmarthyathI mahAna pariNAmavALA yogI aNupariNAmavALA bane che. (2) mahimA labdhi : laghu kAyAvALA paNa yogI hAthI, parvata vagere jevA moTA thaI zake che. - 85 - Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) ladhimA labdhi : vajanadAra zarIra rUnA piMDanI janma halakuM banAvI zake che. (4) prApti labdhi : bhUmi para rahIne paNa aMgulinA agrabhAgathI caMdramAne paNa sparza karI zake che. (5) prAkAmya labdhi : siddhinAM kAraNe yogIjanonI IcchA koIpaNa rIte haNAtI nathI. tethI teo dhAre to pANI para paNa cAlI zake che. () IzitA labdhi : bhautika padArthonI utpatti, sthiti ane vinAza karavAnuM sAmarthya izitAsidhdhinA kAraNe maLe che. (7) vazitA labdhi : badhA ja bhUto = jIvo, tenA vacananuM atikramaNa na kare tevI labdhi te vazitA labdha che. (8) kAmAvasAyitA : potAnI IcchA mujaba bhUta vagerene pravartAvI zake che. jethI yogI dhAre labdhi to amRtane badale viSathI paNa mANasane beTho karI zake che. A jainadarzanamAM paNa Avazyaka niryuktimAM tathA tenA ja upara zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa dvArA racita "zrI vizeSAvazakyaka mahAbhASyamAM" paNa AmaSaSadhi Adi labdhio yogadazAthI prApta thAya che te jaNAveluM che * AmaSaSadhi labdhionuM svarUpa (1) AmarSoSadhi labdhi : yogInAM zarIranA sparza mAtrathI rogIonAM rogono nAza thAya tevI labdhi. (2) vipraSadhi labdhi : yogInA zarIrano maLa sparza thatAM rogIonAM roga maTI jAya tevI labdhi. (3) zlekhauSadhi labdhi : yogInAM zarIranAM zleSmanAM sparzathI rogIonAM roga maTI jAya tevI labdhi. pAtaMjala mata pramANe yoganuM anya eka mAhAtmaya AcAryazrI haribhadrasUrijI temanA yogamahAmya graMthamAM jaNAvatA kahe che ke, "yUlAdimAM saMyama karavAthI bhUtajaya thAya che. bhUtajayathI aNimAdi ane kAyAnI saMpatti ane kAyAnAM dharmano anatmighAta thAya che." pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza A pAMca bhUtonAM jayane kAraNe yogIne aNimAdi ATha zaktio temaja uttama rUpAdi svarUpa kAyasaMpatti prApta thAya che. tethI yogInuM rUpa, lAvaNya, baLa atizayavALuM thAya che. ane vraja jevuM saMghayaNa baLa thAya che. temaja pAMcabhUtonAM jayane kAraNe kAyAnAM dharmo rUpAdi che, teno nAza thato nathI. tethI yogInuM zarIra agnithI baLIne bhasma thatuM nathI, pANIthI bhIMjAtu nathI ane vAyuthI zoSaNa pAmatuM nathI. A sarva kAryo yoganA prabhAvathI thAya che. yogabiMdugraMthamAM paNa yoganuM phaLa jaNAvatA zrI sUrijI kahe che ke, yoga ja zreSTha kalpavRkSa che ane yoga ja utkRSTa ciMtAmaNI che. yoga ja sarvadharmamAM pradhAna che temaja yoga aNimAdi sarva siddhionuM ghara che." 86. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoganuM phaLa adhikRta yogadazAnI avasthA pAmelA munine A yogadazAnI avasthAnuM zuM phaLa prApta thAya che te jaNAve che, A yoganI vRddhimAM kAraNe ja sArI rIte azubhakarmano kSaya karanAra tarIke yogI saMgata thAya che. temaja zubhakarmonA baMdhaka thAya che ane karma karI sukhe sukhe mokSagAmI bane che. jainadharmanI karAtI tamAmakriyAo mohanAM nAzano hetu hovAthI azubha karmono kSaya karAve che. paraMtu catudazaraNAdinI bhAvanAo rAgAdinA pratipakSanI bhAvanAo ane maitrI Adi bhAvanAothI vAsita banelI pariNatimAM anekagaNuM baLa che. je AtmAne karmothI atyaMta haLavo banAve che. azubha pravRttio ane pariNitio mULathI ja naSTa thaI jatAM navA azubhakarmabaMdha thato ja nathI ane pUrve thayelo azubhakarmo no baMdha kSINa thaI jAya che. AcAryazrI zrIhaeNrisUrijI tAtrizadvAtrizikAnAM ra6mAM prakaraNamAM jaNAve che ke, "zAstranuM rahasya yoga che, mokSano mArga yoga che, apAyanuM zamana yoga che, kalyANanuM kAraNa yoga che, te ja rIte AgaLa kahe che ke, A janmamAM paNa vividha prakAranI labdhio ane parabhavamAM uttamakuLa, jAti AdinI prAptirUpa mahodaya ane zreSTha svAdhInatA ja yogakalpavRkSanuM phaLa che. yoganI vRddhithI ja yogI mahAtmAo zubhakarmanAM badheka thAya che tethI teo zubhakarmanAM udayathI bhavAntaramAM viziSTa deza, viziSTa kuLa ane viziSTa jAti vagerenI prApti thAya che. A rIte te te yogasAdhaka sAmagrIne prakRSTa rIte prApta karavAthI uttarottara zubha - zubhatara pravRttithI uttamottama phaLane prApta karavA vaDe sukhe sukhe yogIjano mokSane prApta karI bhavano aMta karanArA bane che. tyArabAdanI cAra gAthAo 86 thI 89 eka prakaraNanAM saMdarbhamAM pratibadhdha che. jemAM adhikRta bhAvanAthI kaI rIte mokSa maLe che. tenuM bauddhadarzananI paribhASAthI spaSTIkaraNa karela che. ahIM bhAvanA dvArA je karmakSaya thAya che te "maMDuka bhasma" tulya je karmanI apekSAe pharIne uttanna thatA nathI. paraMtu bhAvanA rahita mAtra kAyikI kriyAthI thato karmakSaya e "maMDukacUrNa' samAna che, je pharIthI utpanna thaI zake che.baudhdhamatathI puNya paNa karmakSayanI jema be prakAranuM che. 1) mATInAM kaLaza javuM ane 2) suvarNanAM kaLaza jevuM. bhAvanA vinAnuM mAtra kAyAthI baMdhAyeluM puNya mATInAM kaLaza samAna che. je mAtra jaLadhAraNanI kriyA jema alpa phaLa ApanAruM che. bIjI rIte te mithyAdraSTithI janya che. te aparizuddha che, ane phaLa prApta karAvavAmAM mATInAM ghaDA jevuM che. bIjuM je puNya che te suvarNa kaLaza samAna che. jema suvarNa kaLaza bhAMgI javA chatAM sonAnI kiMmata pahelA jeTalI ja upaje che. tema viziSTa bhAvanAjanya puNya uttarottara prakRSTa phaLanuM sAdhaka hoya che. bIjI rIte te samyagadraSTithI janya che parizudhdha che ane phalapradAnamAM suvarNa kaLaza samAna che. "bodhisatvo kAyapAtI hoya che, cittapAtI hotA nathI. Azrava vinAnAM karmanuM A phaLa che." citta vinA mAtra 87. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyAthI karAtI kriyAthI tevA prakArano karmabandha thato nathI, te nirAzrava karma che, hRdayamAM zAstra pratye bahumAna rAkhI ane Adara bhAvollAsapUrvaka karelI kriyA "amRta kriyA" kahevAya che ane te tAtkAlika phaLa Ape che. A prakAre yogavikAsa ane bhAvanAnI vRddhi thavAthI A AtmAne sAmAyikanI zuddhi thAya che. tenAthI zukla dhyAna ane anukrame kevaLajJAnanI paNa prApti thAya che." 5.13 mokSanuM pradhAna aMga - sAmAyika sAmAyika e ja pradhAnapaNe mokSanuM aMga gaNAvatAM kahe che ke, "kvAsIcaMdanakalpa eTale ke sarva - mAdhyasthabhAva ahIM mokSanI prApti mATe zreSTha che. tethI vidvAnoe tene Azayaratna tarIke varNavyuM che. tenAthI anyathA je sAmAyika hoya te kaMIka doSavALu paNa hoya che, koI manuSya muninA hAthane caMdananuM vilepana kare ke koI vAMsalAthI tene chole. (mAnasika sAtAMasAtA rUpe, koI stuti kare ke koI nindA kare. paraMtu munio baMne pratye samabhAvavALA ja rahe che. AthI ja zrI haribhadrasUrijIe aSTaka prakaraNamAM paNa pharamAvyuM che ke, "zrI sarvajJa bhagavaMtoe jaNAveluM sAmAyika, vAsIcaMdanakalpa evA mahAtmAone mATe mokSanuM aMga tarIke kahyuM che. (1) "sarvayogonI vizuddhine laIne kuzalAzaya svarUpa hovAthI vAstavika rIte e sAmAyika ekAMte niravadya che." blokanI draSTie je kuzalacitta tarIke vyavasthita thayuM che, temAM audArya jaNAtuM hovA chatAM te aMge vicAra karatAM te citta kuzala jaNAtuM nathI." jemake, jagatanuM duzaritra mArAmAM AvI paDe ane mArA saccAritranAM yoge sarva prANIonI mukti thAya." "A je vastu che te asaMbhavI che, kAraNa ke ekanI paNa mukti bAkI hoya tyAM sudhI A udAratA banAvanAranI mukti thaze nahIM. mATe AvuM kuzaLa citta udAratAvALuM jarUra che. paratuM sadoSa che, mATe Azayaratna nathI ja." tethI A pramANe badhAnI muktinuM ciMtana karavuM e nyAyanI draSTie moha saMgata che." (6) jema tIrthakara bhagavaMta vItarAga hovAthI ApaNA sukha - dukhanAM kartA bhoktA ke dAtA nathI. chatAM bhaktine vaza ApaNe bodhibIjanI prArthanA karIe chIe. "ruI-vahinAmAM samAviramuttamaM riMtu ItyAdinI jema A vicAravALuM kuzala citta pUrvAvasthAmAM upayogI che. (7) apakAra karanAra "mArA karmo toDavAmAM nimitta hovAthI upakArI ja che, te vicAravALI saddabuddhi svakarmakSayane sAdhanAra hovAthI jarUrI sArI che. paraMtu sAmI vyaktinAM te karmabaMdhana bhAvinA tenA duHkhonI vicAraNA nahI karAtA upekSA ja karAya che. mATe kaMIka doSita che. evA Azaya karatA sAmAyikanA AzayanI zreSThatA che. (5) tathA " 88. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte sAmAyikane choDIne bIjI avasthAmAM ekAMte bhadraka evuM citta hoya che. Adya bhUmikAmAM apakArIe nirjarAmAM upakArI mAnavo te zreSTha hovA chatAM mokSanuM sAkSAta kAraNa parama mAdhyasthabhAvarUpa sAmAyika che. (8) yogI mahAtmAo mATe to sAmAyikanuM khuba ja mahatva che. mokSanuM pradhAna aMga che. te rIte zrAvaka mATe paNa nitya AvazyakanI ArAdhanA jIvanazudhdhinI sAdhanA che. cha AvazyakamAM prathama sthAna sAmAyikanu che. pAMca cAritramAM sAmAyika cAritra prathama che. dezavirati ke sarvavirati caritrano prAraMbha sAmAyika thI ja thAya che. sAdhaka sarva sAvadha pravRttino tyAga karI samabhAvanI prApti lakSe sAmAyikamAM sthita thAya tyAra pachI sAdhanAno prAraMbha thAya che. sAdhakanAM sarva dharmAnuSThAno samabhAvanI prApti mATe ja che. samagra sAdhanA sAmAyikane kendramAM rAkhIne ja karavAnI hoya che. tethI ja AcArya jinabhadragaNi kSamAzramaNa vizeSAvazyaka bhASyamAM sAmAyikane caudapUrvanAM arthapiMDa rUpa kahe che. sAmAyikanI zuddhi dvArA aMtima mahAphaLa "jo te bhavamAM ja yoganI samApti thAya to ayoga avasthAne prApta karavA vaDe janma jarAdi doSarahita, sadA vidyamAna ane ekAnta vizudhdha evI muktine pAme che." paraMtu je jIvonI sAmagrInAM abhAve A ja bhavamAM yogasAdhanA pUrNa thaI zakI nathI. teo devAdi ucca gatimAM jaI, viziSTa kuLa vageremAM utpanna thaI, pUrva saMskAranAM yoge pharI yogasAdhanAmAM tatpara bane che. ane anukrame yoganI pUrNatA karI mokSapadane prApta kare che. jema divase abhyAsa karelo viSaya rAtrimAM svapnamAM jue che, tevI rIte A janmamAM abhyAsa karelo viSaya bhavAntaramAM paNa jIvo prApta kare che. je kAraNathI A bhavanAM draDha saMskAro parabhava mAM janmatA ja vikAsane prApta kare che. te mATe A janmamAM zudhdha yogamArgane ucita evA saMyama sthAnomAM vartana sAthe Aloka, paraloka, jIvana - maraNa vize smRtivALA banavAnuM AcArya zrI pharamAve che.7 5.14 maraNakALa jANavAnAM upAyo mokSa mATe yatna karatA yogIe aMta samaye kaI rIte anazana karavuM joIe ke jethI uttara bhavamAM paNa yogamArganI pravRtti askhalita prApta thAya te jaNAvatAM AcAryazrI kahe che ke, "parizudhdha cittaratna che jenuM te AtmA aMtakALe paNa maraNano kALa najIka che. - ema jANIne vizudhdha evA anazananI vidhithI zarIrano tyAga kare che." atizaya zudhdha che, sAmAyika ratna jenuM evA mahAyogI nIcenA cihnothI maraNane najIka AveluM jANIne tIrthaMkara bhagavaMtonI AjJApAlana pUrvaka ane AjJA pratyenA atizaya bahumAnathI bharelI zubhalezyA dvArA tathA vizudhdha evI anazanavidhi AdaravApUrvaka dehatyAga kare che.28 89 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) AgamathI (2) devatAnAM kathanathI (3) pratibhAthI (4) svapnathI (5) arUMdhatI AdinA adarzanathI ityAdi AsannamRtyunA liMgo che. A pramANe mahAyogI uparokta lakSaNo thakI potAnuM mRtyu Asanna AveluM jANIne zAstrokta vidhi mujaba, rogAdinI pIDA hovA chatAM sAmAyika ratnaHparama samabhAvanI alpa paNa kSati na Ave te rIte potAnA dehano tyAga kare che. (6) nAsikA - AMkha - kIkInAM adarzanathI. (7) kAnathI agninA azravaNathI. (8) samudranI bharatInAM mojAonAM khaLabhaLATanuM zravaNa. (9) zarIranAM daza sAMdhAonuM pharakavuM. (10) a-A-i-I ItyAdi bAra akSaronAM maMtrajApanuM asmaraNa. * maraNakALanAM jJAna saMbaMdhI viziSTa varNana yogazAstranAM pAMcamAM prakAzamAM che. pUrvagAthAmAM jaNAvyA pramANe mahAyogI maraNakALanuM jJAna thayA pachI anazanavidhimAM atizaya prayatna kare che. kAraNa ke phaLapradhAna samAraMbha hoya che. tethI saMyamajIvanamAM yatna kare, anazanamAM tenA karatAM paNa vadhAre yatna kare che. jethI uttama phaLa maLe. tethI ja AcAryazrI AgaLa jaNAve che ke, "A kAraNathI A ja bhavamAM anazananI zuddhi mATe atizaya prayatna vizeSa karavo joIe, kAraNa ke A AtmA je lezyAe mare che e ja lezyAe vALA bhavomAM ja utpanna thAya che.130 maraNakALe lezmAnI pradhAnatA sthAnAMgasUtra, uttarAdhyayana sUtra ane prajJApanAsUtramAM lezyAnA saMbaMdhamAM vistArathI nirUpaNa che. Agamayuga pachI dArzanika yuganA sAhityamAM paNa lezyAnA saMbaMdhamAM vyApaka rUpathI ciMtana thayuM che. Adhunika yugamAM vaijJAniko paNa AbhAmaMDaLanAM rUpamAM tenA upara ciMtana karI rahyA che. * sAmAnya rUpe mana Adi yogothI anuraMjita tathA vizeSarUpathI kaSAyAnuM raMjita je Atma pariNAmo thAya che, te ja lezyA che. uttarAdhyayanasUtramAM lezyAnI sAthe karma zabdano prayoga karI lezyAne karmalezyA kahI che. karmabaMdhanA hetu, rAgAdi bhAva karmalezyA che. te lezyAo bhAva ane dravyanAM rUpathI be prakAranI che. je lezyAmAM jIva mare che te lezyAvALA ja devatAdi bhavomAM te utpanna thAya che. tevo niyama che. tethI uttama bhavanI prApti arthe mRtyu vakhate atyaMta nirlepatA jALave che. jema nirlepa pariNati adhika tema zubhalezyA adhika ane jema zubhalezyA adhika tema uMcA devalokanI prApti thAya. devomAM bhavanapati ane vyaMkara devone prathama cAra lezyA - kRSNa lezyA, nIla lezyA, kApota lezyA, tejo lezyA, jyotiSI ane pahelA bIjA devalokamAM cothI tejo lezyA. 90 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA cothA ane pAMcamAM devalokamAM pAMcamI - padma lezyA. chaThThA lAMtaka devalokathI sarvArthasiddha vimAna sudhI chaThThI - zukla lezyA. tethI anazana vakhate karAyelA apramAdabhAvane kAraNe UMcA devabhavamAM vizeSa zaktio maLelI hovAthI potAnA bhavane anurUpa vizeSa prakAranI yogasAdhanA paNa tyAM thAya che. ane tethI devabhavamAM ghaNI zaktino saMcaya karIne manuSyabhavanI prApti karI zIghra saMsArano uccheda karI mokSapadane prApta karI zake che. A pramANe graMthakAra zrI maraNakAle lezmAnI pradhAnatA jaNAve che. paraMtu eTalA mAtrathI ja A maraNa manohara thatuM nathI. te spaSTa paNe jaNAvatA kahe che, "AvI zubhalezyA hovA chatAM paNa prabhunI AjJApUrvaka varte to ja ahIM maraNakALe ArAdhaka kahevAya che. anyathA to AvI zubhalezyA anAdi saMsAramAM anekavAra AvelI che." zrI sUrijI A gAthAthI sajAga kare che ke, "zubhalezyA hovA chatAM paNa mRtyu samaye catuHzaraNAdi bhAvanAnAM sevana sAthe samyagdarzana - samyajJAna ane samyapcAritrano avicala pariNAma yoga rAkhe che te ArAdhaka che. A rIte AjJAyoga pUrvakanI ja zubhalezyAe samAdhimRtyu prApta karI, dehatyAga karI, ArAdhakapaNu meLavI mAnavajIvanane sArthaka kare che. anyathA to AvI zubhalezyA anAdi saMsAramAM anekavAra AvelI che."3 * graMthano upasaMhAra yogazataka graMthano upasaMhAra karatAM graMthakAra zrI yogono sAra-niSkarSa A pramANe hitazikSA rUpe pharamAve che, "ayogI avasthAnA arthI AtmAo prabhunI AjJAyogamAM ja atizaya vizeSa sabhyaprayatna kare che. AjJAnI ArAdhanA e ja mokSa che. zAzvata sukhano saMyoga che. bhavano viraha che ane muktino sadA aviraha karAvanAra che." AtmAnI pariNatine sthULatAthI sUkSamatA tarapha gati karAvato A graMtha amUlya che. dareka manuSyanuM aMtima lakSya mokSa prApti che, ane te prApti tarapha AgaLa vadhavA mATe spaSTa ane sacoTa mArgadarzanarUpa graMtha che. 91 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaTIpa : bhAga-2 1. yogabiMdu, gAthA-10, vivecana zrI RddhisAgarasUrijI, pR.-32 2. janadarzana, lekhaka zrI TI. ke. (kola, pR.-78. janadarzana, lekhaka: jhaverIlAla viThaladAsa koThArI, pR.-296. tatvArthAdhigama sUtra, vivecaka : pU. A.zrI. caMdrazekharasUrijI, pR.-341 jainadharmanuM hArda, lekhaka : caMdrahAsa trivedI, pR.-80 6. karmagraMthasArtha, bhAga-1, zrImad devendrasUri viracita, 5-5 karmagraMthasArtha, saMkalana : zrI jIvavijayajI, pR.-6 yogazataka, gAthA-54 thI 28 9. yogazataka, anuvAdaka : zrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, pR.-147 10. yogazataka, vivecaka : paMDita zrI praviNacaMdra motA, pR.-298 11. tatvArthAdhigama sUtra, vivecaka : paMDita zrI praviNacaMdra motA, pR.-353 zrI ThANAMgasUtra, sthAna-2, uddezaka-4/16. yogazataka, gAthA-59 thI 65 14. yogazataka, gAthA-96 thI 74 yogazataka, gAthA-75 thI 78 16. zAMta sudhAraNa bhAga-3 pravacanakAra : zrI bhadrasUguptasUrijI. 5-103 17. yogabiMdu, gAthA-402, 403 yogazataka, gAthA-79 thI 80 19. yogazataka, gAthA-81 thI 83 yogazataka, gAthA-84 21. zUTisaMyamad bhUtanoDarmaNimAmi vAcasaMpagha tarmAnamapAtaja gAyate | yogamahAmya dvAtrizikA, gAthA-15. 22. yogazataka, anuvAdaka : zrI dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA, pR.-203 yogazataka, vivecaka : paMDita zrI praviNacaMdra motA, pR.-383 24. yogabiMdu, gAthA-37 yogazataka, gAthA-85 thI 90 26. zrI AvazyakasUtra, saMpAdikA : pU. lIlamabAI mahAsatIjI, pR-51 27. yogazataka, gAthA-91 thI 5 yogazataka, gAthA-96 thI 97 29. yogazAstra, pAMcamo prakAza, gAthA-72 thI 172 4 92 | Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM chuM huM chuM 31. yogazataka, gAthA-98 samavAyAMga sUtra, samavAya 6/1, saMpAdikA : pU. lIlamabAI mahAsatIjI, pR.-26 uttarAdhyAnasUtra, bhAga-2, adhyayana-34, saMpAdikA : pU. lIlamabAI ma.sa., pR.-349 yogazataka, gAthA-99 yogazataka, gAthA-100 93 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prakaraNa-6 upasaMhAra 66 KES (c)Na Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-6 upasaMhAra ajJAna timirAndhAnAm jJAnAMjana zalAkayA / netramunmIlitaM yena, tasmai zrI guruve namaH / / gAthArthaH ajJAnarUpI aMdhakArane jJAna zalAkAnA aMjana dvArA aMdhakArane dUra karI jemaNe mArA netra uddaghATita karyA te gurudevane mArA namaskAra ho.. A AryAvarta prAcIna samayathI yogavidyAnI parAkASTAe pahoMcelo hato. aneka tIrthakara bhagavaMto temanA gaNadhara bhagavaMto temaja aneka mokSagAmI mahAtmAo yogavidyAmAM kuzaLa hatA. aneka labdhio ane sidhdhionA yogathI AtmAnI astitvatAnI uMDI chApa pADatAM hatA. temaja AtmAnI jJAnAdi zaktionuM bhAna karAvatAM hatAM. AvA aneka yogI, mahAtmAo, pUrvamAM thaI gayA. paraMtu atyAre vartamAna samayamAM A yogavidyA prAyaH nAmazeSa thavA jaI rahI che. kAraNa ke vartamAnamAM manuSyonuM AtmabhAva tarapha lakSya ochuM jovA maLe che. mojazokhanA sAdhanonI zodhakhoLa rojabaroja vadhune vadhu thaI rahI che. yaugika jAgRti ghaTatI ja rahI che. bhautikavAdanI duniyAmAM yoganuM sthAna dina-pratidina lupta thatuM jAya che tevuM lAge che. atyAre bhautikavAdanI duniyAmAM loko potAnI zarIranI taMdurastI mATe yoga kare che. bAbA rAmadeva dvArA yoganI jAgRti ghaNI vadhatI rahI che. roja savAra sAMja TIvI para, akhabAra patra dvArA, judA judA gAma - zaheromAM yojAtI zibiro dvArA loko yoga tarapha vaLyA che. paraMtu te zarIranAM rogo para niyamana karavA, zarIranI taMdurastI vadhAravA mATe, paraMtu tenAthI AgaLa vadhIne vacanazuddhi, manazuddhi dvArA AdhyAtmikatA tarapha mokSamArgI banavAnI pravRtti rUpa yoga prAyaH jovA maLato nathI. aMtarmukha thaIne potAnuM aMtara tapAsavA rUpa AdhyAtmikatAthI dUra thaI rahyA chIe. pUrvamAM mahApuruSono samAgama ane aneka temano satata abhyAsa, saMtapuruSono samAgama ane aneka uttama nimitto maLavA rUpa satata puruSArtha dvArA mokSAbhimukha banatA hatA ane atyAre paNa AtmajIvanane ucca karavA mATe te mArganI ja jarUra che. te mokSamArganAM pathika banyA sivAya janma, jarA, maraNa, Adhi, vyAdhi ane upAdhimAMthI mukta thavAnuM zakya ja nathI. A duniyAnAM jaNAtA bhautika sukho kSaNika che. tenA aMtamAM duHkha ja che tethI sAcuM sukha zemAM ? te vicAravAnuM che. - 94 - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazataka graMthanA adhyayanathI satata samabhAvanI keLavaNI dvArA yogamArganA guNonI prApti karavAnI eka navI ja draSTi maLe che. maitrI Adi cAra yogabhAvanAne jIvanamAM ghUMTavAthI ApaNane vizvazAMtino saMdeza maLe che. karmabaMdhathI saMvarano saMdeza maLe che. rAga-dveSa-mohanAM svarUpa-pariNAma ane vipAkane vicAravAthI ApaNane samatvabhAva keLavavAno saMdeza maLe che. vartamAna samayamAM roja baroja akhabArapatra dvArA khUna, apaharaNa, baLAtkAra, AtaMkavAdanA ja samAcAra maLatA hoya che. vizvamAM, dezamAM jANe azAMti ja phelAyelI hoya che tema lAge che. - yogI mahAtmAnAM AhAranAM varNanathI zudhdha sAtvika AhAranI sAvadhatA rAkhavAnI keTalI jarUra che teno cokkasa vicAra Ave che. kAraNa ke hAlanA samayamAM jaMkaphUDa, pIjhA, bargara, breDa vagereno vaparAza ghaNo vadhI rahyo che. loko binajarUrI mAnasika taNAvamAM rahIne kasamaye Avo ja khorAka laI rahyA che. tenAthI pAchA pharIne sAtvika AhAra tarapha vaLavAnuM che. teno saMdeza maLe che. zrI haribhadrasUrijIe yogazataka graMthamAM yoganI keTalI badhI sUkSma vAto mUkI che. je loko mATe jANavA jevI, jIvanamAM utAravA jevI amUlya che. A graMthanuM adhyayana karatAM ghaNA sUkSma vicAro sAthe DUbI javAno avasara maLyo jenAthI evo ahesAsa thayA che ke sAtamI - AThamI sadInA mahAna AcAryanAM caraNomAM hRdaya ane zIza natamastaka thaI jAya che. huM mArI jAtane khUba ja sadabhAgI mAnuM chuM ke mane Avo suavasarathI paNa amUlya sAdhakanI sAdhanA jevuM adhyayana karavAno moko maLyo. temanuM jIvana ane kavana thI prabhAvita thaI bhUtakALamAM aneka AcArya bhagavaMtoe samaya samaya para aneka sthAne samAjane pradAna karyuM che. jemAM khAsa karIne mahopAdhyAya zrI yazovijayajI lokomAM 'laghuharibhadra' nI prasidhdhi ne pAmelA che. temanI bahumukhI pratibhAe bhAgye ja koI viSaya aNakheDyo rAkhyo haze tevuM vipula sAhityanuM sarjana karyuM che. vartamAna saMdarbhamAM paNa joIe to zrI sUrIjI brAhmaNamAM janma laIne jainasAdhu thayA te temanA ghaNAbadhA guNo ullekhanIya che. temAMthI keTalAka guNo jema ke... (1) namra guNa AcAryazrI haribhadrasUrijInA jIvananI jhAMkhI jotAM evuM anubhavAya che ke temanAmAM eka mahAna guNa hato. jema ke te samayanAM teo prakhara, prakAMDa vidvAna paMDIta hatA. cArebAju temanI prasiddhi hatI... teo jyAM paNa vicaratA tyAre loko temanA jJAnaguNa mATe bahumAna karatA. temanA hAthamAM jabUvRkSanI DALI daMDa tarIke rAkhatA hatA. kAraNa ke temane hatuM ke teo jJAnapadamAM sarvazreSTha che. mahAna che. AvuM vizALa jJAna hovA chatAM paNa temaNe temanA jIvanamAM 95 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka draDha saMkalpa karela ke je paNa vyakti ke jeo jJAnI garbhita hoya ane temanA dvArA potAnI - haribhadrajInI samajamAM na Ave to temanA ziSya banI javuM tevo nirNaya lIdhela. ane e AvA nirNaya para TakI rahyA. ekavAra jyAre vicaratA hatA. najIkanA upAzrayamAMthI yAkinI mahattarA gAthA uccAratA hatA. tyAre te gAthAno artha temanI samajamAM na AvatA teo e ja samaye namratA pUrvaka bhAvathI temanA ziSya thavAnI vinaMtI karI. A che emanA jIvanano eka mahAna guNa.....! AjanA saMdarbhamAM A guNa keTalo upayogI che. AvI saraLatA ane namratA dvArA samAjamAM saMvAditA sthApita thaI zake che. atyAre je kAvAdAvA, huMsAtuMsI, vAdavivAda jovA maLe che. thoDA paNa jJAnathI garva bharAya jAya che tenI jagyAe sAlasatA pragaTa thaI zake che. (2) strInuM sanmAna... yAkinI mahattarA pote ja sAdhvIjI hatA. temanI gAthAno artha brAhmaNa haribhadrajIne nahI samajAtAM vinamratAthI temanI pAse gayA. gAthAno artha samajyA ane te sAthe vinayapUrvaka temanA ziSya banAvavAnI IcchA vyakta karI. A ja darzAve che ke eka jaina strI sAdhvIjI pAse paNa haribhadrasUrijInI keTalI vinamratA, ane te prasaMga bAda pote vidvAna brAhmaNa hovA chatAM mahattarAjInAM gurUdeva zrI jinadattasUrijI pAse jaina pravajyA aMgIkAra karI. taduparAMta sAdhvIjI pratyenuM RNa adA karavA teo yAkinIjInAM "dharmaputra tarIke gaNAvI Adara sanmAna karyuM. zrI haribhadrasUrijI e potAnI pratyeka sAhityakRtimAM "yAkinI mahattarAsUnu (putra) tarIke oLakhAvI - te sarjana sAdhvIjIne arpaNa karyuM, dhanya che AvA mahAna AtmAne..! AjanI vartamAna paristhitimAM strInuM mAna ghaNuM ja ochuM jovA maLe che. khAsa karIne grAmya vistAromAM strIo, ghara, bALako ane parivAranI saMbhALa sAthe sAthe khetare jaIne patine paNa madada kare che chatAM paNa strInI mAnahAni karavAmAM purUSa vicAra sarakho paNa karato nathI. temaja zaheromAM paNa dahejaprathAne kAraNe strIne sanmAnanI vAta to dUra rahI paraMtu temanuM zoSaNa eTalI hade kare che ke, zArIrika-mAnasika-Arthika trAsa ApyA bAda paNa keTalAka kissAmAM to bALI paNa nAkhavAmAM Ave che. bIjI paNa karuNajanya paristhiti e jovA maLe che ke garbhamAM ja jo bALakI hoya to teno janma thayA pahelA ja teno garbhapAta karAvI devAmAM Ave che, kevI che A karuNajanya sthiti...! (3) niSpakSatA.. zrI sUrijInI jainadharma pratyenI zradhdhA uMDANapUrvaka hatI. temanA yoga viSayaka graMthomAM pataMjali yoga ane bauddha darzana yogano paNa niSpakSapAta thI samanvaya karela che. -- 96 - Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna saMdarbhamAM joIe to rAjakAraNamAM keTalA kAvAdAvA cAlI rahelA rojanA vartamAna patramAM samAcAra jANavA maLe che. netAo bIjA pakSa sAthe to pakSapAta rAkhe ja che. paraMtu teo pote paNa pakSa badalI nAkhe che. jo dareka pakSa vacce niSpakSapAtanuM valaNa Ave to samAja - rASTramAM keTalI saMvAditA jaLavAya. tevI ja rIte nAta - jAtanAM vADAo baMdhAI gayA che. hiMdu-musalamAna, zIkha, IsAI vacce kheladilI pUrvaka ekatA jALave ane bhAIcAro keLave to A badhI kinnAkhorI, kalahano aMta AvI zake temaja kevI suMdara komI ekatA rahe... * maitrI Adi cAra yogabhAvanA dvArA vizvazAMtino saMdeza.... vartamAnamAM mAnavI kudaratI Aphato ane mAnavasarjIta Apattio vacce muMjhavaNamAM jIvI rahyo che. kudaratI Aphato jema ke globala vormiMga, sunAmI, dharatIkaMpa, duSkALa, ativRSTi, ToneDa vagere temaja mAnavasarjita Apattio jema ke AtaMkavAda, corI, lUMTaphATa, komI tophAna, rAjakAraNanAM kAvAdAvA, vadhu paDatI vadhatI moMghavArI vagere sAmAnya prajAne khUba pIDA ApI rahI che. tyAre maitrI-pramoda-karuNA ane mAdhyastha cAre yogabhAvanAo jIvanamAM khUba jarUrI banI jAya che. A bhAvanAo samAjalakSI ane saMsAranAM jIvamAtra sAthenA vyavahAranI che. A bhAvanAothI duniyAmAM samAjamAM ekabIjA sAtheno vyavahAramAM zAMtinuM vAtAvaraNa zakya banI zake che. (1) maitrI bhAvanA maitrI bhAvanA evo saMbaMdha che ke je sarva sAthe sthApita thaI zake. duniyAnAM dezo ekabIjA sAthe mitratA rAtre temaja bhAratamAM paNa aMdaroaMdara ekabIjA rAjya sAthe paNa maitrIbhAvanA dvArA saMbaMdho draDha thAya temaja racanAtmaka kAryomAM paNa vikAsa thAya, samAjanuM saMgaThana majabUta thAya ane maitrI dvArA vera - vigraho zAta thatA jAya che. badhAne ekabIjA sAthe premabharI bhAvanA keLavAya che. je dareka mATe khUba lAbhadAyI che. (2) pramoda bhAvanA... pramoda bhAvanA dvArA dveSabhAva ghaTe che. duniyAmAM svabhAvika che ke loko potAnA doSa svIkAravA ja taiyAra nathI hotA tyAre A doSo ghaTADavAnuM nirAkaraNa pramodabhAvanA dvArA Ave. pramoda bhAvanA guNagrAhI bhAvanA che. pramoda bhAvanA jIvanamAM ghuMTavAthI bIjAnA guNo jovAnI draSTino vikAsa thAya che, ane bIjAnA guNo jovAnI draSTino vikAsa thAya tyAre sahajabhAve hadayano ullAsa paNa thato rahe che. A bhAvanA dvArA azubha karmabaMdhana aTake che. 91 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) karuNA bhAvanA.... vizvamAM AtaMkavAda je rIte vakarI rahyo che. hAlamAM ja muMbaImAM bomba bAsya thayo. . keTalAya marAyA to keTalAya ghavAyA. AmAM sAmAnya prajAno zo vAMka? teomAM dayA, karuNA draSTi Ave to AvA banAvo ghaTI zake che. karuNA bhAvanAthI je jIva vAsita thayelo hoya te saunA sukha-zAMti-svAthyano vicAra karaze. karuNAbhAvanAmAM zAMta rasa che. karuNA bhAvanAno vikAsathI ja vizvamAM zAtinI sthApanA thaI zake..! (4) mAdhyastha bhAvanA mAdhyastha bhAvanA eTale koI vyakti pratye ke koI paristhitimAM ke koI vastu mATe. na rAga.. na Sa... pramodamAM anyanAM guNo joI AnaMdavAnI vAta che. to mAdhyasthamAM anyanA doSonI upekSA karavAnI vAta che. AjanI samasyAo jotA anyanAM doSonI upekSA e paNa zAMtino saMdeza Ape che...! Ama bhAvanA e paNa yoga che. bhAvanAyoga vizeSataH karmanA saMvaranI sAdhanA che. jyAre dhyAnayoga karmanI nirjarAnI sAdhanA che. sAdhaka mATe ArAdhanAnA mArgamAM saMvara ane nirjarA baMnenuM khUba ja mahatva che. zudhdha citta vinA dhyAnanI sidhdhi nathI ane cittanI zudhdhi mATe saraLa sAdhana bhAvanA che. dhyAnayoga sahune mATe sulabha nathI. paraMtu bhAvanA yoga sahu koIne sulabha che. sahu prANI A saMsAranA sanmitra maja vhAlA thajo, sadaguNamAM AnaMda mAnuM mitra ke verI hajo, da:khiyA prati karaNA ane duzmana prati madhyasthatA, zubha-bhAvanA prabhu cAra A pAmo hRdayamAM sthiratA. Atmazudhdhino mArga sAmAyika yogazataka graMthanA adhyayanamAM sAmAyikanuM varNana AvatAM e vicAro Ave che ke sAmAyika arthAta samatAbhAvanI prApti. jo dareka vyakti potAnI dinacaryAnI pravRttimAM samabhAva keLave to Atmazudhdhi tarapha vikAsa pAme che. tIrthakara mahAvIre potAnI sAdhanAnI zarUAta ja samabhAvathI karI hatI. hara eka paLa samatvanI sAdhanA dvArA kramazaH karmonI nirjarA karatA karatA kevaLajJAnanI prApti karI. AjanI paristhiti jotA evuM lAge che ke sAmAyika eka yaMtravata vidhithI ja aTakI che. te aMtarmukhI ke samabhAvanI sAdhanAthI vaMcita ja rahI che. A graMthathI evo saMdeza maLe che ke sAmAyika to jIvananI dareka paristhitimAM AdaravA jevI che. jethI karmanirjarA mATe A eka 98 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTha sAdhanA che. dareka mAnavImAM jo A guNa vikase to samabhAvanAM sAdhana dvArA ja te potAnA lakSyane prApta karI zake che. yogazataka graMtha dvArA prApta mAnavaguNono vikAsa.... sarva prathama yogano artha samajAvIne teoe mana-vacana-kAyAnI pravRttine yoga karyo. je azubha ane zubha hoI zake. temano hetu ane dhyeya to "dareka jIvAtmAne azubhamAMthI zubhamAM laI jaIne mokSa tarapha vikAsa kare" te A graMtha yogazatakamAMthI jANavA maLe che. temanI draSTie to mana vacana - kAyAnA yogathI cittane zuddhathI.... zudhdhatara tarapha ane zudhdhatarathI... zudhdhatama tarapha laI javA vividha viSayo dvArA bahu ja saraLa ane suMdara rIte samajUtI Ape che. jo mAnavanuM AcAraNa ane dhyeya manazudhdhi.... vacana zudhdhi. ane kAyAzudhdhanuM hoya to te koIpaNa vyaktine duHkhI karI zakato nathI ane sAthe sAthe teno vikAsa mokSa tarapha ja hoya che. AvI vyakti bhogAbhimukhathI yogAbhimukha thaI jAya che ane parivAramAM tathA samAjamAM zAMtinuM vAtAvaraNa ja phelAve che. A rIte AcArya zrI haribhadrasUrijI temanA yogazataka graMthamAM dareka gAthAmAM mAnavajIvana tathA mAnavaguNonA vikAsa mATe kAMI ne kAMI saMdeza Ape che, tevuM anubhavAya che. A so gAthAnA graMthamAM yoga dvArA temanI dIrghadraSTi eka sAdhaka mATenI mokSanI abhilASA, sukhI samAjIvana, sukhI mAnavajIvana tathA mAnavajIvananAM guNonAM vikAsa mATenuM suMdara draSTibiMdu Ape che. je koIpaNa samaya athavA yuga mATe eka pathadarzaka tarIke haMmezA upayogI banI raheze. bhaviSyanAM vidvAno mATe paNa A graMthamAthI aneka saMzodhananAM viSayo AmAMthI maLI raheze. - A AkhA graMthanA adhyAyana karyAbAda mArA mana para asara thatI anubhUti - mahatvanA pAsA jenAthI AjanI samasyAono ukela maLe che. sAthe sAthe bAhya jagatanA AkarSaNomAMthI aMtaramana tarapha eka alaukiMka draSTi utpanna thAya che. jenA kAraNe rojabarojanI samasyAono samadraSTipUrvaka samAdhAna karavAnI eka kaLA prApta thAya che. samasyAo jema ke, mana - vacana - kAyA dvArA azubhapravRttiothI sAvadhAna thaIne manane vALIne zubhapravRtti tarapha laIe chIe. je A graMthanA sAranI sArthakatA che. 99 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhagraMtha sUci hindI saMdarbhagraMtha sUci uttarAdhyayana sUtra padyAnuvAda - paNDita zazikAnta jhA prakAzaka : samyagjJAna pracAraka maNDala jayapura, tRtIyAvRti, san 2002 dhyAna yoga rupa aura darzana, saMpAdaka : DaoN. narendra bhAgavata prakAzaka : samyagjJAna pracAraka maNDala jayapura, varSa-29, aMka-1, 2, 3 pAtAla yoga evaM jainayoga tulanAtmaka adhyayana, lekhikA : aruNA Ananda prakAzaka : motIlAla banArasIdAsa, dillI prathama AvRti, I.sa. 2002. jaina evaM baudhdha yoga, lekhikA : DaoN. sudhA jaina prakAzaka : pArzvanAtha vidyApITha, vArAsaNI, prathama AvRtti AcArya bhikSu smRti grantha - lekhaka : muni nathamalajI prakAzaka : jaina zve. terApaMthI mahAsabhA kalakattA-1, prathama AvRti - 1961 prekSAdhyAna paricaya, lekhaka : muni kizanalAla prakAzaka : jaina vizvabhAratI prakAzana, lAinU - rAjasthAna, 2002 jainadharma meM dhyAna svarUpa aura sAdhanA, lekhaka : muni zrI suzIlakumAra jI prakAzaka : saMkA cerITebala TrasTa, muMbaI-1, prathama saMskaraNa, julAI 1975 (8) pAtAMjala 'yogasUtra' anuvAdaka : ramezacaMdrajI gUha, saryakAMta tripAThI, prakAzaka : rAmakRSNa Azrama, nAgapura, I.sa. 1975 jainayoga, yuvAcArya mahAprajJajI, saMpAdaka : dulharAja, prakAzaka : Adarza sAhitya saMgha carU, dvitIya AvRti, I.sa. 1980 gujarAtI saMdarbhagraMtha sUci (2) nadharma, aus : ramalAla thI. zAha, saMpA6 : vADIlA SIcii, HAN : yazavaMta vazI, pazyiya TrasTa-muMbaI, bI0 AvRti, .sa. 1877. narzana, Ans : prA. pravezalAla OBCIA 3161rI, prAza : Ara. pI. guptA, yunasiTa thalie bos, gu4rAta rAjya, samahAvA. dvitIya mAvRti, 8. sa. 2005. maharzana Vis-1, 2, ams : bhuli nyAya4i7, prAza : zrI hemayaMdAyArtha nasalA, pAya, gu4Ata. AvRtti navamI. (3) - 100/ 100 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) (5) ga (9) (7) jainasAhityano bRhada itihAsa bhAga-4, saMpAdaka : DaoN. nagInazAha, Do. ramaNika zAha prakAzaka : 108, jainatIrtha darzana bhavana TrasTa, pAlItANA. prathama AvRtti, vi.saM. 2060 jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, lekhaka : zrI mohanalAla dalIcaMda desAI, prakAzaka : zrI mohanalAla dalIcaMda desAI, muMbaI. prathama AvRtti, I.sa. 1989 (9) sthAnAMga sUtra, dIparatna sAgara, AgamadIpa bhAga-1 thI 6. prakAzaka : AgamadIpa prakAzana, amadAvAda, prathama AvRtti, I.sa. 1997. utarAdhyayana sUtra bhAga-2, saMpAdikA : pU.zrI lIlamabAI mahAsatIjI, (8) prakAzaka : zrI prANaguru phAunDezana, 'pArasadhAma', ghATakopara. dvitIya AvRtti, I.sa. 2009 zrI samavAyAMga sUtra : saMpAdikA : pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzaka : zrI guru prANa phAunDezana, 'pArasadhAma' ghATakopara, muMbaI, dvitIya AvRtti, I.sa. 2009. sthAnAMga sUtra, saMpAdikA : pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI, prakAzaka : zrI guru prANa phAunDezana, 'pArasadhAma' ghATakopara, muMbaI, dvitIya AvRtti, I.sa. 2009. (10) jJAnArNava : zubhacandra viracita, anuH paMDIta bAlacaMdrajI zAstrI, prakAzaka : jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, solApura, prathama saMskaraNa, 1977. (11) 'zAMtasudhArasa' anu. kApaDiyA motIlAla giradharalAla, vinayavijayajI, prakAzana : jainadharma prasAraka sabhA bhAvanagara, prathama AvRtti, I.sa. 1936. (12) adhyAtmakalpadruma, anuH kApaDiyA motIlAla giradharalAla, suMdarasuri. prakAzaka : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, 6ThThI AvRtti I.sa. 1976. (13) AtmAnuzAsana, anu. caraNAnurAgI guNabhadrAcArya. zrImada rAjacaMdra nijAbhyAsa maMDaLa, prathama AvRtti, vaDavA vi. sa. 1976. (14) tatvArthasUtra, vivecaka : paMDita sukhalAlajI, prakAzaka : jainasAhitya prakAzana samiti, amadAvAda, prathama AvRtti, I.sa. 1930 (15) yogadraSTi samuccaya anuvAda : paMDita zrI dhIrajalAla mahetA, prakAzaka : jainadharma prasAraNa TrasTa, surata, dvitIya AvRtti, vi. saM. 2057. 101 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) yogabindu : vivecaka: 5 pU. AcAryazrI pradhdhisAgarasUrijI, prakAzaka : zrI buddhisAgarasUri jJAnamaMdira, vijApura, . vi. saM. 2007, I.sa. 157. (17) yogazAstra bhASAntara, bhASAntara kartA : panyAsajI zrI kezaravijayajI gaNi, prakAzaka: zrI vijayakamalakezara graMthamAlA, AvRtti cothI vi.saM. 1980 (18) yogazataka, gurjarabhASAnuvAda tathA vivecaka : zrI vijaya kalApUrNa sUrijI, prakAzaka : zrI mahAvIra tatvajJAna pracAraka maMDaLa, aMjAra - kaccha, vi.saM. 2029, I.sa. 1973. (19) zrI yogazataka, anuvAdaka : paMDita dhIrajalAla mahetA, prakAzaka : jainadharma prasAraNa TrasTa, surata. dvitIya AvRtti, vi. saM. 2055 I.sa. 1999. (20) yogazataka, vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra mahetA, prakAzaka : gItArtha gaMgA, pAlaDI, amadAvAda-7, prathama AvRtti, vi.saM. 2011 (21) yogazataka, saMpAdaka : Do. IndukalA jhaverI, gujarAta vidyAsabhA, amadAvAda, pahelI AvRtti. (rara) yogazataka eka parizIlana, pU. A. zrI vijaya caMdraguptasUrijI, prakAzana : zrI anekAnta prakAzana, muMbaI, prathama saMskaraNa, vi. saM. 205s. (23) zatakasaMdoha, zrI haribhadrasUrijI, anuvAdaka : jayaratnavijayajI, prakAzaka : padmavijayajIgaNi jaina graMthamAlA amadAvAda, vi.saM. 2016. (24) dhyAna eka adhyayana, AcAryazrI hastImalajI, prakAzaka : samyajJAna cAritra maMDaLa, jayapura, prathama AvRtti, (25) tatvArthAdhigama bhAga, bhAga-2, pU. zrI sidhdhasena gaNi, prakAzaka : jIvanacaMdra sAkaracaMda jhaverI, surata, I.sa. 1930. (26) yogabheda dvAtrizikA, vivecaka : paMDitavarya zrI praviNacaMdra mahetA, prakAzaka : gItArtha gaMgA, pAlaDI, amadAvAda-7, prathama AvRtti, vi.saM. 2013. 102 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) yogaviveka dvAtriMzikA, vivecaka : paMDitavarya zrI praviNacaMdra mahetA, prakAzaka : gItArtha gaMgA, pAlaDI, amadAvAda-7, prathama AvRtti, vi.saM. 2063. (28) yoga mAhAtmya dvAtriMzikA, vivecaka : paMDitavarya zrI praviNacaMdra mahetA, prakAzaka : gItArtha gaMgA, pAlaDI, amadAvAda-7, prathama AvRtti, vi.saM. 2074, (29) prabhAvaka caritra, anuvAda : ajJAta jaina, prakAzaka : AtmAnaMda jainasabhA, bhAvanagara, prathama AvRtti, vi.saM. 1987 (30) prabaMdha koza, saMpAdaka : hirAlAla rasikadAsa kApaDIyA, prakAzaka : phArbasa, gujarAtI sabhA, muMbaI, prathama AvRtti, vi.saM. 1988 (31) dharmasaMgrahaNI, kartA zrI haribhadrasurijI, saMpAdaka : zrI kalyANavijayajI, prakAzaka : devacaMdralAlabhAI jaina, muMbaI, prathama AvRtti, vi.saM. 1973 (32) jainasAhitya saMzodhaka, bhAga-1, aMka-1, 1919nI ola InDiyA konpharansamAM AcArya jinavijayajI (33) jainadharma paricaya pustikA, prakAzaka : ramaNalAla cI. zAha, muMbaI, (34) samadarzI AcArya haribhadra, vyAkhyAtA : paMDita sukhalAlajI saMghavI, prakAzaka : muMbaI yunivarsiTI, I.sa. 1961 (35) SoDazaka 1-2 kartA : haribhadrasUrijI, saMpAdaka : yazovijayajI, divyadarzana TrasTa, dhoLakA, amadAvAda. dvitIya AvRtti, vi.saM. 2057. (36) yogadraSTi samuccaya, DaoN. bhagavAnadAsa manasukhalAla mahetA, prakAzaka - zrImad rAjacaMdra, muMbaI. vi.saM. 2006 (37) yogaviMzikA, vivecaka : paMDitazrI praviNacaMdra khImajI motA prakAzaka : gItArthagaMgA, amadAvAda-7, prathama AvRtti, vi. saM. 2004. (38) zAMta sudhArasa bhAga-3, pravacanakAra : AcAryazrI bhadraguptasUrIjI prakAzaka : vizvakalyANa prakAzana TrasTa, mehasANA, prathama prakAzana, I.sa.1997 (39) jainadharma, bhadrabAhuvijaya, pR.-34 prakAzaka : zrI vizvakalyANa prakAzana TrasTa, mahesANA. mArca-1990. (40) mArgAnusArInAM pAMtrIsa guNo, pustikakA-4 zrI nemi vijJAna kastUrasUri smRti zreNI, saMcayakAra : munikuzalacaMdra, muMbaI-1983. 103 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa sUci pariziSTa vigata pariziSTa-1 | AgamagraMthomAM rAtribhojana tyAganuM vizada varNana pariziSTa-2 | yogadazAnI sAdhanAmAM pravRtta yogImAtmAnuM citra pariziSTa-3 | dhyAna sAdhanA dvArA guNa sthAnanA sopAno sara karatAM dhyAna yogImAtmA pariziSTa-4 | | AcAryazrI haribhadrasUrijInA jIvanane lagatI mAhitI ApatA | sAhityonI sUci pariziSTa-5 | yogazataka graMthanI kRtionI sUci pariziSTa-6 | zrI zAMtinAtha tADapatrIya jainabhaMDAranI hastaprata pariziSTa-7 apanabaMdhakanI aneka avAMtara pariNationo yoganI cAra draSTirUpe | nirdeza pariziSTa-8 | cha lezyAnuM draSTAMtarUpa citra pariziSTa-9 | leyA dvAranuM gati, sthiti koSTaka pariziSTa-10 | cauda guNasthAnaka ane tenAM mukhya lakSaNo pariziSTa-11 | mArgAnusArInAM 35 guNa pariziSTa-1ra | | niSpanna yogI mahAtmA kevalI bhagavaMtanuM citra Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 Agama graMthomAM rAtribhojana tyAganuM vizada varNana zrI 'dazavaikAlika sUtramAM aneka sthaLe rAtribhojana tyAganuM kathana che. (1) adhyayana-3mAM rAtribhojana nigraMtha mATe anAcaraNIya kahyuM che. (2) adhyayana-4/12mAM pAMca mahAvratanI sAthe rAtribhojana viramaNane chaThuM vrata kahyuM che. (3) adhyayana-6mAM rAtribhojana karavAthI nigraMtha munine nigraMthapaNAnAM bhAvathI bhraSTatAnI vAta che. tathA rAtribhojanamAM doSonuM kathana paNa che. adhyayana-8mAM sUryAsta thI sUryodaya sudhI arthAt rAtrimAM zramaNa mATe AhAranI manathI paNa IcchA karavAno niSedha che. re anya AgamomAM rAtribhojana tyAganuM varNana uttarAdhyayana sUtra' adhyayana 1931mAM saMyamanI duSkaratAnAM varNanamAM rAtre cAre prakAranAM AhArano tyAgane atyaMta duSkara kahyuM che. (2) 'uttarAdhyayana sUtra adhyayana 32mAM rAtribhojanano tyAgathI jIvano Azrava ghaTavAnuM ane anAzrava thavAnuM kahyuM che. (3) 'ThANAMga sUtra' sthAna 3 tathA pamAM rAtribhojananuM anaddhAtika (guru) prAyazcita kahyuM che. (4) "sUyagaDAMga sUtra zruta-1, adhyayana-2, uddezaka-3mAM rAtribhojana tyAga sahita pAMca mahAvratanI tulanA parama ratna sAthe karI che, A rIte ahIM rAtribhojana tyAganuM mahatva paMcamahAvratanI samAna darzAvela che. 'sUyagaDAMga sUtra adhyayana-ka vIra stutimAM kahyuM che ke mahAvIra svAmIe duHkhono nAza karavA mATe rAtribhojanano tyAga karyo hato. bRhatakalpa sUtra udde-1mAM rAtrimAM ane vikAlamAM saMdhyA samaye) cAre prakAranAM AhAra grahaNa karavAno niSedha che. bRhatakalpa sUtra' udde-pamAM kahyuM che ke AhAra karatAM samaye zramaNane evo khyAla Ave che ke sUryodaya thayo nathI athavA sUryAsta thaI gayo che to moDhAmAM nAMkhela AhArano koLiyo bahAra kADhI nAMkhavo ane paraThI devo joIe. tathA rAtrimAM AhAra pANI yukta dati = batAvyuM che. arthAta te pittane jayaNApUrvaka bahAra kADhI nAkhavuM joIe. (8) 'dazAzrutaskaMdhasUtra' dazA-2 tathA samavAyAMga sUtra samavAya-21mAM rAtribhojananI "zabala doSa'mAM gaNanA karI che. (9) bRhatakalpa sUtra uddezaka-4mAM rAtribhojananuM anuddaghAtika (guru-bhAre) prAyazcita kahyuM che. che ke Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) 'nizItha sUtra' uddezaka-11mAM rAtribhojananuM ane tenI prazaMsA-anumodana karavAnuM guru caumAsI prAyazcita kahyuM che. (11) 'dazAzrutaskaMdhasUtra'mAM zrAvakanI agiyAra pratimAnuM nirUpaNa che. te varNanAnusAra zrAvakone cAra pratimA sudhI rAtribhojana tyAga svaicchika hoya che. paraMtu pAMcamIthI agiyAramI pratimAnI ArAdhanAmAM rAtribhojana tyAga Avazyaka hoya che. anya graMthomAM varNana kArtikeyAnuprekSA-383 mAM rAtribhojana tyAganI tulanA cha mahInAnA upavAsa sAthe karI che. mahAbhAratanAM 'zAMti parva'mAM narakamAM javAnA cAra kAraNa kahyA che. (1) prathama kAraNa rAtribhojana che. anya traNa - (2) parastrI gamana, (3) AcAraathANA khAvA, (4) kaMdamULa bhakSaNa. vedavyAsanAM 'yogazAstra' adhyAya-3 mAM 'rAtrimAM khAnAro manuSya bilADI, gIdha, Dukkara, sarpa, vIMchI Adi yonimAM janma dhAraNa kare che.' (4) 'manusmRti'mAM rAtri rAkSasI hoya che. tethI rAtrinAM samaye zrAddha karavuM nahI. (5) 'yogazAstra' adhyAya-3 : nitya rAtribhojanano tyAga karavAthI agnihotranuM temaja tIrthayAtrAnuM phaLa maLe che. Ahuti, snAna, zrAddha, devapUjana, dAna ane bhojana rAtrimAM karAtA nathI. kIDI, pataMgiyA Adi aneka jIvonuM ghAtaka rAtribhojana ati niMdita che. (9) mArkaDeya munie to rAtrimAM pANI pIvAne lohI levA samAna ane rAtrimAM khAvAne (1) (2) (3) (^) (8) - ghuvaDa, kAgaDo, mAMsa khAvA samAna kahI dIdhuM che. bauddha matanAM 'mAima niAya' temaja 'lakkuTiipamanutta' mAM rAtribhojanano niSedha che. hemacaMdrAcArye divasamAM ane rAtrimAM kAMIpaNa rokaToka vinA khAnArAone ziMgaDA ane pUMchaDA vinAnA pazu kahyA che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIla kSamA saMyama santoSa pariziSTa-ra | yogadazAnI sAdhanAmAM pravRtta yogI mahAtmAnuM citra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 * * ITI/ T T GIRITY -3 | dhyAna sAdhanA dvArA guNa sthAnanA sopAno sara karatAM dhyAna yogImahAtmA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 AcArya haribhadrasUrinA jIvanane lagatI mAhitI ApatuM sAhitya (1) anekAnta jayapatAkA - prastAvanA (aMgrejI) lekhaka : zrI hIrAlAla rasikalAla kApaDiyA, prakAzaka : gAyakavADa orienTala sirIjha, vaDodarA. (2) Avazyaka sUtra - ziSyahitA TIkA (saMskRta) kartA : haribhadrasUri, prakAzaka : Agamodaya samiti, gopIpurA, surata. upadezapada TIkA (saMskRta) kartA : municandrasUri, prakAzaka : muktikamala jaina mohanamAlA vaDodarA. (4) upamitibhava prapaMcAkathA - prastAvanA (aMgrejI) lekhaka : Do. harmana jekobI, prakAzaka : esiyATIka sosAyaTI opha beMgAla, kalakattA. (5) kahAvalI (prAkRta), kartA : bhadrezvarasUri (apragaTa) (6) kuvalayamAlA (prAkRta) kartA : udhdhotanasUri, aparanAma dAkSiNyaciha, siMdhI jaina graMthamALA, bhAratIya vidyAbhavana, muMbaI-7. (7) gaNadharasArdhazataka (saMskRta) kartA : sumativaNI, prakAzaka : jhaverI cUnIlAla pannAlAla, muMbaI. (8) gurnAvalI (saMskRta) kartA : muni sundarasUri, prakAzaka : zrI yazovijaya jaina graMthamAlA, banArasa. (9) caturvizatiprabaMdha (saMskRta) kartA : rAjazekharasUri, prakAzaka : siMdhI jaina graMthamALA, muMbaI-7. (10) jainadarzana - prastAvanA (gujarAtI) : lekhaka paM. zrI becaradAsa jIvarAja dozI, The. 12ba, bhAratInivAsa sosAyaTI, elisabrija, amadAvAda(11) jaina sAhityano saMkSipta itihAsa : lekhaka zrI mohanalAla dalIcaMda desAI, prakAzaka zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa, pAyadhunI, muMbaI-2 (12) tatvArthasUtra (gujarAtI vivecana) prastAvanA : lekhaka paM. zrI sukhalAlajI, prakAzaka gUjarAta vidyApITha, amadAvAda. (13) dharmasaMgrahaNI - prastAvanA (saMskRta) : lekhaka muni zrI kalyANavijayajI, prakAzaka zrI devacanda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa, surata. (14) paMcAzakaTIkA (saMskRta) : kartA abhayadevasUri, prakAzaka zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) prabhAvakacaritra (saMskRta) : kartA prabhAcandrasUri, prakAzaka siMdhI jana graMthamALA, bhAratIya vidyAbhavana, muMbaI-7. (16) prabhAvaka caritra (gujarAtI bhASAntara) prastAvanA : lekhaka muni zrI kalyANavijayajI, prakAzaka AtmAnada jaina sabhA, bhAvanagara. (17) haribhadrasUrikA samayanirNaya (jena sAhitya saMzodhaka, bhAga-1, aMka-1)mAM prakAzita nibaMdha) :lekhaka muni zrI jinavijayajI, The. anekAnta viAra, amadAvAda-9. (18) haribhadrasUricaritra (saMskRta) : lekhaka paM. haragovindadAsa trikamacaMda zeTha, prakAzaka zrI yazovijayajI jaina graMthamALA, bhAvanagara. (19) samarAIkahA - prastAvanA (aMgrejI) : lekhaka DaoN. harmana jekobI, prakAzaka esiyATIka sosAyaTI oNpha beMgAla, kalakattA. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-5 AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira dvArA prastuta yogazataka para prakAzana lIsTa krama | saMskaraNa | prakAzana varSa pustaka zahara nAma prakAzaka nAma bA2056ta yogazatakagratha paranA pravacanoM ajJAta ajJAta jaina bA2056ta yogazataka graMtha paranA jayaghoSasUrIzvarajInA pravacano ajJAta ajJAta jaina bA2056ta yogazataka eka parizIlana ahamadAbAda anekAMta prakAzana jaina rilIjiyasa TrasTa bA2015ta bhAvanAzataka tathA karma ane AtmAno saMyoga rAjakoTa kaDavIbAI virANI smAraka TrasTa yogasAra evaM vairAgya zataka bhInamAla guru rAmaDaMdra prakAzana samiti savivecana yogasAra evaM vairAgya zataka bhInamAla guru rAmaDaMdra prakAzana samiti bA2065ta yogazataka ahamadAbAda |jinAjA prakAzana bA2065ta yogazataka saha (saM.) svopajJavRti ahamadAbAda jinAjJA prakAzana bA2055ta yogazataka surata jaina dharma prasAraNa TrasTa bA2050ta yogazataka surata dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA bA2050ta yogazataka saha svo. (saM.) TIkA, (gu.) anuvAda va (gu.) vivecana surata dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA 12 bA2056ta yogazataka saha (gu.) anuvAda ahamadAbAda |padmavijayajIgaNi jaina graMthamAlA bA2029ta yogazataka ajAra mahAvIra tatvajJAna pracAra maMDala bA2039ta yogazataka yogAsAra ajAra mahAvIra tatvajJAna pracAra maMDala bA2029ta yogazataka saha (gu.) anuvAda tathA vivecana ajAra mahAvIra tatvajJAna pracAra maMDala bA2039ta yogazataka, yogasAra saha (gu.) anuvAda aMjAra mahAvIra tatvajJAna pracAra maMDala yogazataka cAMdakheDA rAjeMdrasUrIzvarajI jaina dharmapracAraka TrasTa bA1965ta yogazataka evaM brahmasiddhAMtasamuccaya ahamadAbAda lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira bA1975ta laghuyogavAsiSThasAra ane samAdhizataka - vivecana agAsa zrImadda rAjacaMdra jaina zAstramAlA bA2013ta Ayurveda yogazataka sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya 21 / bA1970ta yoginIzataka baMbaI hariprasAda bhagIrathIjI pustakAlaya 22 bA1970ta yoganIzataka saha (hi.) bhASAnuvAda baMbaI hariprasAda bhagIrathIjI pustakAlaya mubaI | pariziSTa-5 | yogazataka graMthanI kRtionI sUci Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama kRti saMkSisa svarUpa bhASA prakAra saMvata gaya. bA1965ta 24 25 yogazataka - (saM.) avacUri yogazataka - (saM.) Adhunika adhyayana yogazataka - (saM.) TIkA avacUri. Adhu.a. vidvAna ajJAta' puNyaviyajI pUrNasena gaya. 26 gaya. 27 yogazataka - (saM.) TIkA ajJAta' gaya. 28 yogazataka - (saM.) TIkA gaya. 29 yogazataka - (saM.) TIkA gaya. 30 yogazataka - (saM.) svopajJa TIkA gaya. 31 yogazataka - saMpAdana Adhu.a. gaya. bA1965ta 32 yoginIzataka 33 yogazataka ajJAta jaine zramaNa' ajJAta' haribhadrasUri puNyaviyajI nArAyaNaprasAda mizra iMdukalA hIrAcaMda jhaverI chaganalAla zAstrI DaoN. ravipadmAsAgarajI ma. sA. dulaharAja chaganalAla zAstrI DaoN. nArAyaNaprasAda mizra gaya. bA21vI viva. gadya. bA2038ta 35 anu. gaya. 34 yogazataka - (hiM.) vivecana yogazataka - (hiM.) anuvAda 36 yogazataka - (hiM.) anuvAda 37 yogazataka : (hiM.) artha 38 yoginIzataka - (hi.) anuvAda anu. gadya. bA1995ta gaya. bA2038ta artha anu. gadya. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 3 14 (gu.) vivecana yogazataka (gu.) vivecana yogazataka (gu.) vivecana yogazataka* yogazataka (mA.gu.) artha 15 yogazataka (mA.gu.) TabArtha 18 19 20 21 22 kRti yogazataka eka parizIlana yogazataka kA (gu.) Adhunika adhyayana yogazataka (gu.) anuvAda yogazataka - (gu.) anuvAda yogazataka (gu.) anuvAda yogazataka (gu.) anuvAda yogazataka (gu.) anuvAda yogazataka (gu.) gAthArtha (gu.) vivecana yogazataka yogazataka - 23 - 16 yogazataka (mA.gu.) TabArtha 17 * - AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira dvArA prastuta yogazataka para kRti lIsTa saMkSipta svarUpa bhASA vidvAna yogazataka - (mA.gu.) TabArtha @ yogazataka (mA.gu.) bAlAbodha yogazataka - (mA.gu.) bAlAbodha @ yogazataka - (mA.gu.) bhASATIkA gorakSazataka yogavinirNaye yogazataka yogazataka* Adhu.a. Adhu.a. anu. anu. anu. anu. anu. anu. anu. anu. AdhAra viva. bhU. anu. TabA. TabA. TabA. bA. bA. anu. bhU. mU. mU. gu. gu. gu. gu. gu. gu. gu. gu. gu. gu. gu. gu. prA. mA.gu. mA.gu. mA.gu. mA.gu. mA.gu. mA.gu. mA.gu. saM. sa. sa. caMdraguptasUri caMdraguptasUri jayaratnavijaya | zIlapUrNAzrIjI ma. sA. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA kalApUrNasUra ajJAta jaina idukalA hIrAcaMda jhaverI kalApUrNasU dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA guNahaMsavijaya iMdukalA hIrAcaMda jhaverI haribhadrasUri ajJAta* ajJAta* ajJAta jainazraNa* ajJAta* ajJAta jainetara ajJAta * jJAnameru ajJAta* ajJAta jainetara dhanvaMtarI prakAra gaya. gadya. gadya. gadya. gaya. gadya. gadya. gadya. gaya. gaya. gaya. gadya. gadya. gadya. gadya. gaya. gaya. gadya. gaya. gaya. gadya. gadya. gadya. varSa vi. vi. vi. vi. vi. vi. vi. vi. saMvata bA2050ta bA2029ta bA2039ta bA2012ta bA2029ta bA2050ta bA21yIa bA2012ta Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakamAravayakA zAhANArAsAu nAnAmasura mAtrA pada suhAnA vA nani miyAnagAsanamA rAti rusaNDA vihiparisa vidyArA // 4 ruvAya liganiyamA mAjhamA hogA vidhAna zayanAtisamAgamAlAziyogAsIvAda sitAvisAvAgamadyamiddhigamatA yAdava pAva para saphala holA nAsA kI te mAjhI jAginA hai| jAga desa gamadAvI sApAlA mijAga lisojAga *emamAraka jAgA niddihA jAgA hi di|| pAha dAta AzavavahAra mAnisakA tAjA sarvAsA vidyAva vidizA jammA hA vihipa DisAmanA cira sihIpagiDera vANAsanANA zAtihA jAya yogazatakanI tADapatrIya prati -- lekhana saM0 ( anumAne ) 12 mI zatAbdIno aMta khaMbhAta-zrI zAntinAtha tADapatrIya jaina bhaMDAra pariziSTa-9 zrI zAMtinAtha tADapatrIya jainabhaMDAranI hastaprata Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra naM. 1 mokSa udhanI caramakSaNa = akSepaphaladhaka nizcayanayathI yogA | yoganirodha - akriyA 14 kevaLajJAna 3 kevaLajJAna vakhate thatI sahajakriyA kSapakazreNI asaMgaanuSThAna nirvikalpacAritra sarvavirati citra naM. 2 citra - 1 nA nIcenA naM. 1 apunabaMdhakaavasthAno yoganI cAra dRSTi batAvavA dvArA vistAra dezavirati zrAvaka aviratasamyagdaSTi apunabaMdhakanI aneka avAMtara pariNationo yoganI cAra draSTirUpe nirdeza aviratasamyagdaSTi 1. 1/ \/ apunabaMdhakanI ucitakriyA ke je uttaranI pariNati mATe kAraNa che. apunarbhadhaka apunarbhadhakaavasthA | pariziSTa-7 | apunabaMdhakanI aneka avAMtara pariNitiono yoganI cAra draSTirUpe nirdeza Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laisiLInAMdo 1 SS C om) nIla 9hyA gucachAno cheda SE ? sArI DALIel chaTa 8 kApAMta legyA phuggalezyA 'pavaizya kalalayA gt htdhapUST, jAMbUmATe jALamAMthI cheTha jathI leyA sugaMdhI phUlanI gaMdhathI anaMtagaNa zubha che. ray pAkI 1thI 3 leyA marelA sarpanA gaMdhathI anaMtaguNa abha Dce paDelA jAMbabhakSaNa 5-A pariziSTa-8 | cha lazyAnuM draSTAMtarUpa citra Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALo sparza pariziSTa-9 lezyA dvAra bAra | 1 | 2 | 3 | nAma kaccha laDayA | nIla laDyA | kApo leyA | teja leyA | padma leyA | zukala leyA | varNa aMjana jevo | vairya ratna | kabUtaranI Doka ugatA sUrya haLadara jevo | zaMkha jevo jevo nIlo jevo AsamAnI | jevo lAla pILo zveta rasa | kaDavo tIkho |khATotUro |khATomITho mIThostUro | mITho gaMdha sarpAdinA mRtahethI anaMtagaNI durgaMdha kevaDo vagere puSpathI anaMtagaNI sugaMdha karavata, gAyanI jIbha vagerethI anaMta guNo | puSpa, navanIta vagerethI anaMta gaNo saMvALo karkaza pariNAma | jaghanya, madhyama utkRSTa te traNabheda ane tenA traNa traNa bheda, tethI 9, 27, 81, 243 vagere saMkhyAtA lakSaNa phUra, hiMsaka, | IrSALu, | vaka, mAyAvI, nama.. alpakaSAyI, | dharmadhyAna, ajItendriya, | kadAgrahI, | durvacanI, corI amAyAvI, prazAMta, zukladhyAna tIvaAraMbha | rasalolupa, | karanAra vinIta, damitendriya, karanAra, karanAra, kSudra, | dhUrta, damitendriya, mitabhASI samiti sAhasika pramAdI, hI yogavAna, priyadharmI, guptiyukta, rahita, vRddha, tapasvI, draDhadharmI jitendriya dveSabhAva pApabhIrU alparAgI yukta ke vItarAgI sthAna | kAlathI - asaMkhyAta utsapiNI - avasarpiNInA samayapramANa kSetrathI - asaMkhyAta lokAkAzanA pradezapramANa sthiti aMtamurta | palyano | palyano palyano aMtamuhurta aMtamuhurta (utkRSTa) | adhika 33 | asaMkhyAta | asaMkhyAtabhAga | asaMkhyAtabhAga adhika daza adhika 33 sAgaropama 1 bhAga | bhAga | adhika traNa adhika be sAgaropama | sAgaropama adhika daza | sAgaropama sAgaropama sAgaropama (jadhanya) | cha e legyAnI jaghanya sthiti aMtamuhartanI che. gati | pahelI traNa azubha leyA dargatI gAminI pAchalI traNa zubha leyA zubha leyA sugatizaninI. AyuSya leyA pariNAmanuM aMtarmuharta vyatIta thayA pachI ane aMtamuharta zeSa rahe tyAre jIva AyuSya pUrNa karI paralokamAM jAya che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-10 - cauda guNasthAnako ane tenA mukhya lakSaNo : micche sAsaNa mIse avizya dese pamata apamate / niaTThi-aniyaTThi suhumuvasama-khINa-sajjoNi-ajoNi guNA // krama cauda guNasthAnako mukhya lakSaNo ghora ajJAna | 1. | mithyAtva 2. | sAsAdana lupta thatuM darzana eTale ke cothAthI pahelAM guNasthAna para lapasatI vakhate hoya tevI mananI sthiti. 3. | mizra samyakadarzana ane mithyA darzana-mizra avasthA. 4. | avirata samyakjhaSTi tapa vinAnuM samyakadarzana 5. | dezavirati 6. | pramattasaMyata 7. | apramatasaMyata 8. | apUrvakaraNa 9. | anivRttikaraNa 10. | sUkSmakaSAya 11. | upazAMtakaSAya (moha) 12. | kSINakaSAya (moha) samyakyAritrano prAraMbha AhAraka zarIranI racanA ane vratonuM pAlana, paraMtu pramAda sahita muni jIvananI pahelI avasthA. pramAdano loka ane svAbhAvika AnaMdanI AMzika prApti mananI zudhdhine kAraNe navI vicAra pravRttio vadhu AgaLa vadhelI mananI pravRttio. thoDA lobha para aMkuza meLavavo bAkI. | bAkI rahelA lobhano tyAga. lobhano saMpUrNa tyAga, pariNAme tRSNArahita sthiti ane pUrNa samyakyAritra sarvajJatva, kevaLajJAnano sAkSAtkAra. traNa "yoga'no aMta ane nirvANapada. 13. | sayoga kevalI 14. ayoga kevalI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-11 mArgAnusArInAM 35 guNa: mANasanuM mUlya ane mAna tenA cAritrathI che. cAritravAna vyakti mokSano paMtha jhaDapathI pAra karI zake che. AthI jena maharSioe cAritranirmANanA 35 guNo sUcavyA che. te guNonAM dhAraNa ane vikAsathI AtmAnAM 35 guNo A pramANe che. 1. nyAyopArjita dhana : nyAya-nIti-pramANikatAthI AjIvikA rAkhavI. 2. ucita vivAha -: kuLa-jAti, svabhAva temaja dharma vagerene sAnukuLa pAtra sAthe lagna karavA. 3. ziSTa prazaMsA : sajjana, saMskArI, sadAcArInAM guNonuM abhivAdana ane prasaMzA karavI. 4. zatrutyAga : koInI paNa sAthe verabhAva - zatrutA rAkhavI nahI. Indriyavijaya IndriyonI vRtti-pravRtti para saMyama rAkhavo. 6. aniSTa sthAna tyAga : jAna-mAla bhayamAM mUkAya, dharmasAdhanA DahoLAya tevA sthAnano tyAga. 7. ucita gRha : dharmasAdhanAmAM sahAyaka thAya tevA pADoza - vAtAvaraNamAM ghara rAkhavuM pApabhaya nAnA-moTA koIpaNa prakAranAM pApothI DaravuM. 9. dezAcAra pAlana : samAja-rASTranAM ucita vyavahAro, prathAonuM pAlana karavu. 10. lokapriyatA satkAryo ane sevAbhAvathI sahu koInAM dila jItI levA. 11. ucita vyaya : Avaka anusAra kharca karavo. 12. ucita vyavahAra : samaya-saMjogo anasAra vartana-vyavahAra rAkhavA. 13. mAtA-pitA pUjana : mAtA-pitA, vaDIlonI sevA karavI. 14. satsaMga : sAdhu-saMto, sajjano sAthe satsaMga karavo. 15. kRtajJatA - : upakArInAM upakArane yAda rAkhavA. yathA samaye sahAyaka thavA tatpara rahevuM. 16. ajIrNamAM bhojana tyAga: peTa pagaDe tyAre khAvuM nahI bane to upavAsa karavo. 17. ucita bhojana : tana-mana ane AtmAnAM Arogya arthe zuddha-sAtvika, bhojana karavuM. 18. jJAnIpUjana : jJAna-jJAnI-jJAnanAM sAdhanonuM Adara, sanmAna, pUjA karavI. 19. niMdA kArya tyAga : deza, kuLa, dharmanI apekSAe je kAryo niMdita gaNAtA hoya te karavA nahI. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. bharaNa-poSaNa : potAnA Azraye rahelA svajanonI yathAyogya sArasaMbhALa. 21. dIrdhadraSTi : bhaviSyanAM pariNAmono vicAra karIne koIpaNa kArya karavuM. 22. dharmazravaNa : jIvanane unnata banAvanAra dharmanuM sadA zravaNa karavuM. 23. dayA : jIvanamAtra para karuNA ciMtavavI, dayA dharmanuM mULa che. 24. buddhi : dareka bAbatano samagratayA vicArathI nirNaya-amala karavo. 25. guNapakSapAta : guNAnurAgI banavuM. 26. durAgrahatyAga : haTha, jIda, kadAgrahano tyAga karavo. 27. jJAnArjana _: dararoja kaMIka navuM jJAna meLavavA, svAdhyAyano niyama karavo. 28. sevAbhakti : upakArIonI, dIna-duHkhIjanonI, vRddha-apaMganI sevA karavI. 29. trivarga-bAdhA : dharma, artha ane kAma. traNa puruSArthonuM samucita saMtulana rAkhavuM. 30. dezakALanuM jJAna : samaya-saMjogone sArI rIte oLakhavA, bhAvino vicAra karavo. 31. balabala vicAraNA : potAnI zakti - rASTranI unnatimAM sahabhAgI thavuM. 33. paropakAra : dIna-duHkhI, svajano, temaja apakArI upara paNa upakAra karavo. 34. lajjA : vaDIla-gurujanonI adaba jALavavI, maryAdAonuM pAlana karavuM. 35. saumyatA hara hAlatamAM khuzahAla rahevuM dhIraja ane samatA dhAraNa karavI. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1ra niSpanna yogI mahAtmA kevalI bhagavaMtanuM citra PARSHOTAM SINGH Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-13 yogazatakagraMthanI 100 gAthAo NamiUNa jogiNAhaM, sujogasaMdaMsagaM mahAvIraM / vocchAmi jogalesaM, jogajjJayaNANusAreNaM / / 1 / / nicchayao iha jogo saNNANAINa tinha saMbaMdho / mokkheNa joyaNAo NiddiTTho joginAhehiM ||2|| saNNANaM vatthugao boho, saddaMsaNaM tuM tattha ruI / saccaraNamaNuTThANaM vihi- paDisehANugaM tattha ||3|| vavahArao u eso vinneo eyakAraNANaM pi / jo saMbaMdho so vi ya kAraNa kajz2ovayArAo ||4|| guruviNao susAiyA ya vihiNA u dhammasatthesu / taha cevANuTThANaM vihi - paDisehesu jahasattiM ||5|| etto cciya kAleNaM niyamA siddhI pagiTTharuvANaM / saNNANAINa tahA jAya aNubaMdhamAveNaM ||6|| maggeNaM gacchaMto sammaM sattIe iTThapurapahio / jaha taha guruviNayAisu payaTTao ettha jogi tti ||7|| ahigAriNo uvANa hoi siddhI samatthavatthummi | phalapagarisabhAvAo visesao jogamaggammi ||8|| ahigArI puNa etthaM viNNeo apuNabaMdhagAi ti / taha taha NiyattapagaIahigAro Negameo tti ||9|| aNiyatte puNa tIe egaMteNeva haMdi ahigAro / tapparataMto bhavarAgao daDhaM aNahigAri ti ||10|| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tappoggalANa taggahaNasahAvAvagamao ya eyaM ti / iya daTThavyaM, iharA tahabaMdhAI na jujjaMti ||11|| eyaM puNa Nicchayao aisayaNANI viyANae NavaraM / iyaro vi ya liMgehiM uvautto teNa bhaNiehiM / / 12 / / pAvaM na tivvabhAvA kuNai, Na bahumaNNaI bhavaM ghoraM / uciyaTThiiM ca sevai savvattha vi apuNabaMdho ti / / 13 / / sussUsa dhammarAo gurudevANaM jahAsamAhIe | veyAvacce Niyamo sammaddiTThissa liMgAiM / / 14 / / maggaNusArI saddho paNNavaNijjo kiyAparo ceva / guNarAgI sakkAraMbhasaMgao taha ya cAritI / / 15 / / eso sAmaiyasuddhibheyao NegahA muNeyavyo / ANApariNaimeyA aMte jA vIyarAgo ti ||16|| paDisiddhesu adese vihiesu ya IsirAgabhAve vi / sAmAiyaM asuddhaM suddhaM samayAe dosuM pi ||17|| eyaM visesaNANA AvaraNAvagamameyao ceva / iya daTThavaM paDhamaM bhUsaNaThANAipattisamaM / / 18 / / kiriyA u daMDajogeNa cakkabhamaNaM va hoi eyassa | ANAjogA puvvANuvehao ceva NavaraM ti ||19|| vAsI caMdaNakpo samasuha - dukkho muNI samakkhAo / bhava - mokkhApaDibaddho ao ya pAeNa satthesu / / 20 / / eesiM NiyaNiyabhUmiyAe uciyaM jamettha'NuThThANaM / ANAmayasaMyuttaM taM savvaM ceva yogo ti ||21|| tallakkhaNayogAo u cittavittINirohao ceva / taha kusalapavittIe mokkheNa u joyaNAo ti / / 22 / / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eesi pi ya pAyaM bajjhANAyogao u uciyammi / aNuThANammi pavittI jAyai tahasuparisuddha ti / / 23 / / guruNA liMgehiM tao eesiM bhUmigaM muNeUNa / uvaeso dAyavyo jahociMya osahA''haraNA / / 24 / / paDhamassa logadhamme parapIDAvajjaNAi oheNaM / guru-devA-'tihipUyAi dINadANAi ahigicca / / 25 / / evaM ciya avayAro jAyai maggammi haMdi eyassa / raNNe pahapabbhaTTho'vaTTAe vaTTamoyarai / / 26 / / bIyassa 3 loguttaradhammammi aNuvvayAi ahigicca / parisuddhANAyogA tassa tahAbhAvamAsajja ||27 / / tassA''saNNataNao tammi daDhaM pakkhavAyajogAo / sigdhaM pariNAmAo sammaM paripAlaNAo ya / / 28 / / taiyassa puNa vicitto tahuttarasujogasAhago Neo / sAmAiyAivisao NayaNiThaNaM bhAvasAro ti / / 29 / / saddhammANuvarohA vittI dANaM ca teNa suvisuddhaM / jiNapUya - bhoyaNavihI saMjhANiyamo ya jogaMto ||30|| ciivaMdaNa jaivissAmaNA ya savaNaM ca dhammavisayaM ti / gihiNo imo vi jogo, kiM puNa jo bhAvaNAmaggo ? ||31|| emAivatthuvisao gihINa uvaesa mo muNeyavyo / jaiNo uNa uvaeso sAmAyArI jahA savvA ||32|| gurukulavAso gurutaMtayAya uciyaviNayassa karaNaM ca / vasahIpamajjaNAisu jato tahakAlavekkhA ||33 / / aNigRhaNA balammI savvattha pavattaNaM pasaMtIe / niyalAmacitaNaM sai aNuggaho me ti guruvayaNe / / 34 / / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvaraNivicchaGataM suchujjIvaNaM suparisuddhaM / vihisajjhAo maraNAdavekkhaNaM jaijaNuvaeso ||35|| uva so'visayammI visae vi aNIiso aNuvaeso / baMdhanimittaM NiyamA jahoio puNa bhave jogo ||36|| guru ajogijogo accaMtavivAgadAruNo Neo / jogiguNahIlaNA NaTThaNAsaNA gha mmalAghavao ||37|| eyamami pariNayammi pavattamANassa ahigaThANesu / esa vihI aiNiuNaM pAyaM sAhAraNo Neo ||38|| niyayasahAvAloyaNa jaNavAyAvagama - jogasuddhIhiM / uciyattaM NAUNaM nimittao sai payaTTejjA ||39|| gamaNAiehiM kAyaM NiravajjehiM, vayaM ca bhaNiehiM / suhaciMtaNehiM yamaNaM, sohejjA jogasuddhi ti ||40|| suhasaMThANA aNNe kAyaM, vAyaM ca suhasareNaM tu / suhasuviNehiM ca maLaM, jANejjA sAhu suddhi tti / / 41 / / ettha uvAo ya imo suhadavvAisamavAyamAsajja / paDivajjai guNaThANaM sugurusamIvammi vihiNA tu ||42|| vaMdanamAI 3 vihI NimittasuddhI pahANa mo Neo / sammaM avekkhiyavyA esA, iha rA vihI Na bhave ||43|| uDDhaM ahigaguNehiM tullaguNehiM ca Nicca saMvAso / tagguNaThANociyakiriyapAlaNAsa samAutto ||44|| uttaraguNabahumANo sammaM bhavarUvaciMtaNaM cittaM / araIpa ahigayaguNe tahA tahA jattakaraNaM tu ||45 || akusalakammodayapuvvarUvamesA jao samakkhAyA / so puNa uvAyasajjho pAeNa bhayAisu pasiddho ||46 || Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saraNaM bhae uvAo, roge kiriyA, visammi maMto tti | ee vi pAvakammovakkamabheyA u tatteNaM // 47 // saraNaM guru u itthaM, kiriyA u tavo tti kammarogammi / maMto puNa sajjhAo mohavisaviNAsaNo payaDo ||48 || eesa jattakaraNA tassovakkamaNabhAvao pAyaM / no hoi paccavAo, avi ya guNo, esa paramattho || 49|| causaraNagamaNa dukkaDagarahA sukaDANumoyaNA ceva / esa gaNo aNavaraMya kAyavvo kusalaheu ti ||50|| ghaDamANa pavattANaM jogINaM jogasAhaNovAo / eso pahANatarao Navara pavattassa viNNeo || 51|| bhAvaNasuyapADho titthasavaNamasatiM tayatthajANammi | tatto ya AyapehaNamatiniuNaM dosavekkhA || 52 || rAgo doso moho ee etthA''yadUsaNA dosA / kammodayasaMjaNiyA viNNeyA AyapariNAmA ||53 || kammaM ca cittapoggalarUvaM jIvassa'NAisaMbaddhaM / micchattAdinimittaM NAeNamatIyakAlasamaM ||54 || aNubhUyavattamANo savvo veso pavAhao'NAdI / jaha taha kammaM NeyaM, kayakattaM vattamANasamaM ||55 || muttemamuttimao uvadhAyA'NuggahA vi jujjaMti / jaha viNNANassa ihaM maharApANosahAMdIhiM ||56|| evamaNAdI eso saMbaMdho kaMcaNovalANaM va / yAmuvANaM taha vi viogo vi havai tti ||17|| evaM tu baMdha- mokkhA viNovayAreNa do vi jujjati / suha- dukhAI yadiTThA, iharA Na, kayaM pasaMgeNa || 58 || Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatthAbhissaMgo khalu rogo, appIilakkhaNo doso / aNNANaM puNa moho, ko pIDai maM daDhamimesi ? ||59|| NAUNa tato tavyisayatata-pariNai-vivAgadose ti / citejjA''NAe daDhaM parikke sammamuvautto ||60 / / guru-devayApaNAMma kAuM paramAsaNAiThANeNa / daMsa-masagAi kAe agaNeto taggaya'jjhappo ||1|| guru-devayAhi jAyai aNuggaho, ahigayassa to siddhI / eso ya tannimito tahA''yabhAvAo viNNeo ||62 / / jaha ceva maMta-rayaNAiehiM vihisevagassa bhavvassa / uvagArAbhAvammi vi tesiM hoi ti taha eso ||63|| ThANA kAyaniroho takkArIsu bahmANabhAvo ya / daMsAdiagaNaNammi vi vIriyajogo ya iTThaphalo / / 64 / / taggayacittassa tahovaogao tatabhAsaNaM hoti / eyaM e ttha pahANaM aMgaM khalu iTThasiddhie ||65 / / eyaM khu tataNANaM asappavitiviNivittisaMjaNagaM / thiracittagAri logadugasAhagaM ve ti samayaNNU / / 66 / / thIrAgammI tataM tAsiM ciMtejja sammabuddhIe / kalamalaga - maMsa - soNiya - purIsa - kaMkAlapAyaM ti / / 67 / / roga-jarApariNAmaM NaragAdivivAgasaMgayaM ahavA / calarAgapariNatiM jIyanAsaNavivAgadosaM ti ||68 / / atthe rAgammi u ajjaNAidukkhasayasaMkulaM tataM / gamaNapariNAmajuttaM kugaivivAgaM ca ciMtejjA ||69 / / dosammi 3 jIvANaM vibhaNNayaM eva poggalANaM ca / aNavaTThiyaM pariNatiM vivAgadosaM ca paraloe ||70 / / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtejjA mohammI oheNaM tAva vatthuNo tataM / uppAya-vaya dhuvajuMya aNuhavajutIe samma ti ||71 / / nAbhAvo cciya bhAvo atippasaMgeNa jujjai kayAi / Na ya bhAvo'bhAvo khalu tahAsahAvata'bhAvAo ||72 / / eyassa u bhAvAo Niviti - aNuvittijogao hoti / uppAyAdI NevaM avigArI va'NuhavavirohA ||73 / / ANAe ciMtaNammI tatAvagamo Niogao hoti / bhAvaguNAgarabahumANao ya kammakkhao paramo ||74 / / pairikke vAghAo na hoi pAeNa yogavasiyA ya / jAyai tahApasatthA haMdi aNabbhatthajogANaM ||75 / / uvaogo puNa patthaM viNNeo jo samIvajogo ti / vihiyakiriyAgao khalu avitahabhAvo u savvattha ||76|| evaM abbhAsAo tataM pariNamai cittathejjaM ca / jAyai bhavANugAmI sivasuhasaMsAhagaM paramaM / / 77 / / ahavA oheNaM ciya bhaNiyavihANAo ceva bhAvejjA / sattAiesu metAie guNe paramasaMviggo ||78 / / sattesu tAva mettiM, tahA pamoyaM guNAhieK ti / karuNA - majjhatthatte kilissamANA'viNeesu / / 79|| eso cevettha kamo uciyapavittIe vaNNiA sAhU | iharA'samaMjasattaM tahAtahA'ThANaviNioyA ||80|| sAhAraNo puNa vihI sukkAhAro imassa viNNeo / aNNatthao ya eso u savvasaMpakarI bhikkhA ||81 / / vaNalevomavammeNaM uciyataM taggayaM nioeNaM / etthaM avekkhiyavvaM, iharA'yogo ti dosaphalo / / 8 / / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogANubhAvao cciya pAyaM Na ya sohaNassa vi alAbho / laddhINa vi saMpattI imassa jaM vaNNiyA samae ||83 || rayaNAI laddhIo aNimAdIyAo taha ya cittAo | AmosAiyAo tahAtahAyogabuDaDhie || 84 // etIe esa jutto sammaM asuhassa khavaga mo Neo / iarassa baMdhago taha suheNamiya mokkhagAmi ti ||85 || kAyakiriyAe dosA khaviyA maMDukkacuNNatulla ti / te ceva bhAvaNAe neyA tacchArasarisa tti ||86|| evaM puNaM pi duhA mimmaya - kaNayakalasovamaMbhaNiya | ahi vi iha magge nAmavivajjAsabheeNaM ||87 || taha kAyapAiNo Na puNa cittamahikicca bohisatta ti / hoMti tahabhAvaNAo AsayayogeNa suddhAo ||8|| emAi jahoiyabhAvaNAvisesATha jujjae savvaM / mukkAhinivesaM khalu niruviyavvaM sabuddhIe ||89 eeNa pagAreNaM jAyai sAmAiyassa suddhi tti / tatto sukkajjhANaM, kameNa taha kevalaM ceva ||10|| vAsI-caMdaNakappaM tu ettha siTThaao cciya buhehiM / AsayarayaNaM bhaNiyaM, ao'NNahA Isi doso vi / / 99 / / jar3a tabbhaveNa jAyai jogasamattI ajogayAe tao / jammAdidosarahiyA hor3a sadegaMtasiddhi tti ||12|| asamattIya u cittesu ettha ThANesu hoi uppAo | tattha vi ya tayaNubaMdho tassa taha'bbhAsao ceva ||13|| jaha khalu divasa'bbhatthaM rAtIe suviNayammi pecchati / taha ihajamma'bbhatthaM sevaMti bhavaMtare jIvA ||14|| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA suddhajogamaggocciyammi ThANammi ettha vaTTejjA / iha-paralogesu daDhaM jIviya - maraNesu ya samANo || 15 || parisuddhacittarayaNo caejja dehaM tahaMtakAle vi / AsaNNamiNaM gAuM aNasaNavihiNA visuddheNaM // 96 || NANaM cA''gama-devaya-paihA- sumiNaMdharAda' diTThIo | NAsa -'cchi-tAragAdaM saNAo kaNNagga'savaNAo ||97|| aNasaNasuddhI ihaM jatto'tisaeNa hoi kAyavvo / jallese marai jao tallesesuM tu uvavAo / / 98 / / lesAya vi ANAjogao u ArAhago ihaM neo / iharA asatiM esA vi haMta'NAimmi saMsAre ||19|| tA iya ANAjoge jaiyavvamajogaatthiNA sammaM / eso ciya bhavaviraho siddhIe sayA aviraho ya ||100 || Page #149 -------------------------------------------------------------------------- Page #150 -------------------------------------------------------------------------- _