Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) adhyAtma 199 ratna-traya phaLa pAmI, le bhAva-jainatA, samatAnA gharanAra siddhi-pada pAmatAM; AtmAnuM gUDha tattva to sarvoparI kahyuM, samatA-udyamathI ja adhyAtma-pada lahyuM. 29 artha :- sabhyadarzana, jJAna, cAritranuM phaLa samatA che. te prApta karI bhAvajainapaNuM pAmo. kemake samatAnA gharanAra ja siddhi-pada eTale mokSapadane pAme che. A AtmaprAptinuM sarvoparI gUDha tattva che te jaNAvyuM. A samatAbhAva rAkhavAnA puruSArthathI ja zuddhAtmapadanI prApti thAya che. 29o. icchAyoga gaNAya, zAstrayoga sAMpaDe, dizA batAve zAstra, svAnubhavathI caDhe, pAmI sAmarthya-yoga prAtija jJAnathI, kevaLa jJAna pamAya sAmya-nadI-snAnathI. 30 artha :- zuddhAtma-pada prApta karavAnI icchA sadaiva rahe te icchAyoga che. pachI zAstra eTale Agama athavA jJAnIpuruSanA vacanono yoga maLatA, te mokSamArganI dizA batAve te pramANe yathAzakti dezasaMyama ke sakaLa saMyamamAM pravarte te zAstrayoga kahevAya che. pachI saMyamanA baLe karma khapAvatAM svaAtmabaLathI AgaLa vaghI sarva karmano kSaya karavAmAM pravarte te sAmarthyayoga che. AThadraSTinI sakjhAyamAM pAMcamI draSTithI icchAyoga, chaThThI sAtamI draSTithI zAstrayoga ane AThamI draSTithI sAmarthyayoganI mukhyapaNe zarUAta thAya che. A sAmarthyayoga tathA prAtijajJAnanA baLe sAmya eTale samatArUpI nadImAM snAna karavAthI kevaLajJAna prApta karI zakAya che. 30 be yoge asamartha icchAyoga gharuM, parama muninI bhaktithI te pada anusaruM; brahmastha brahmajJa to brahma anubhave, brahmajJa-vacane paNa muja ura A drave. 31 artha - zAstrayoga ane sAmarthyayoga AdaravAmAM mArI asamarthatA hovAthI vartamAnamAM icchAyogane ghAraNa karuM chuM tathA paramakRpALu evA paramajJAnI puruSanI bhaktithI mArA icchAyogane poSaNa ApuM chuM. brahmamAM sthita evA brahmane jANanArA puruSo to brahmasvarUpa evA AtmAno anubhava kare che. paNa tevA brahmajJa eTale AtmajJAnI puruSonA abhuta vacanabaLe mAruM A hRdaya paNa drave arthAt pigaLI jAya che. A31 bhagavadbhakti ghArI cahuM ekAnta huM, rahIM samyatve sthira pramAdaripu tajuM; AtamajJAnI dhyAna anubhava-bhogya je, sAkSAtkAraka tattva, raho muja dhyeya e. 32 artha - satparuSonA vacane hRdaya pigaLavAthI have huM bhagavat bhaktine ghAraNa karI, jyAM satsaMga bhakti thAya evA ekAMtamAM rahevA icchuM chuM. tyAM samyabhAvomAM sthira rahI pramAdarUpI zatrune dUra karuM. kemake AtmajJAnI puruSo dvArA karela AtmadhyAna e ja anubhava karavA yogya che. mATe AtmasAkSAtkAra karavA yogya evA "sahajAtmasvarUpa" maya Atmatattva prAptinuM ja dhyeya mArA hRdayamAM sadA banyuM raho, eja paramakRpALu prabhu pratye mArI prArthanA che. IkarA adhyAtma eTale AtmA saMbaMdhInuM jJAna jene muni samAgamathI sAMbhaLyuM hatuM evA zrI caMdrasiMha rAjAnA jIvanamAM banelI ghaTanAne atre ApavAmAM Ave che, je kharekhara AtmAne kalyANakAraka che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 2 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 (doharA) namaskAra ho! he! prabhu, rAjacaMdra bhagavaMta, Atma-hita huM sAghavA yatna karuM ghara khaMta. 1 artha :- he prabhumaya zrI rAjacaMdra bhagavaMta huM Apane namaskAra karuM chuM. ApanI AjJAnusAra Atmahitane sAghavA mATe huM khaMta eTale utsAhapUrvaka yathAzakti prayatna karuM chuM ema pU. zrI brahmacArIjI jaNAve che. [1] "munisamAgama" phaeNpa kRti, gadyarUpa sukhakAra, mokSamALAthe racAI, apUrNa paNa che sAra. 2 artha:- "munisamAgama" nAme he prabhu! ApanA dvArA karela gadya racanA te amane sukhanI kartA thaI, te mokSa meLavavA arthe mALArUpe tenI racanA apUrNa hovA chatAM paNa ghaNI sArarUpa jaNAya che. jIrA navasara muktA-hArarUpa manano e zaNagAra, jJAnI gurunI gUMthaNI dyo AnaMda apAra. 3 artha - hAra jema kaMThanI zobhA che tema A navaserarUpa muktAmaNinI mALA mananA pavitra zaNagAra arthe che. e zrI paramakRpALu sadaguru bhagavaMtanI svakIya gUMthaNI che. te bhavyAtmAone apAra AnaMdanuM kAraNa thAo. IkA (1) nRpa kahe: "munirAja, Aja banyo ghanya kRtArtha - pavitra darzana ApanAM karI; cAhuM AtmArtha. 4 artha - eka jaMgalamAM munirAjanA darzana karI rAjA kahevA lAgyo ke he munirAja! Aje huM ApanA pavitra darzana karI ghanya banI gayo, katArtha thaI gayo. mArA AtmAnA kalyANa arthe jaina gharmano satvaguNI upadeza zravaNa karavA icchuM chuM te Apa kRpA karI jaNAvo. /4mAM abaghaDInI adbhuta bInA, tathA prathama vRttAMta, suNavAyogya kahI, cahuM gharma-bogha banI zAMta."5 artha :- vaLI rAjA kahe : he munirAja ! mArA jIvanamAM abaghaDIe banelI abhuta bInA tathA pahelAnuM baneluM vRttAMta, je suNavAyogya che te Apane jaNAvI pachI te saMbaMdhI ApanA dvArA jaNAvavAmAM AvatA gharmaboghane huM zAMta citte sAMbhaLavA icchuM chuM. //pA. muni kaheH "he! nRpati, hoya gharma-anusAra, to te tArI kahe kathA, nahi to vega nivAra."
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 201 artha :-- zrI munirAja kahe : he rAjA! gharmane lagatuM tAruM caritra hoya to bhale khuzIthI kache. ane tema na hoya to tArI kathA kahevAno Avelo vega tene nivAra arthAt dUra kara. III manamAM nRpa vicArato : 'nRpati jANyo kema? haze, vAta e pachI thaze;' khulluM bole ema 7 artha :-- manamAM rAjA vicAravA lAgyo ke aho! A mahA munirAje huM rAjA chuM ema kyAMthI jANyuM? haze, e vAta pachI thaze. paNa hamaNAM to mArI vItaka vAta khullI karuM. ema jANI vItaka caritra kahevA lAgyo. / / 7 / / "he bhagavAna! dIThA ghaNA eka pachI eka dharma, paNa AsthA nA tyAM TharI, samajAyo nA marma. 8 - artha :-- he bhagavAna! meM eka pachI eka aneka dharmonuM avalokana karyuM paNa pratyeka dharmamAMthI keTalAMka kAraNosara mane AsthA thaI nahIM ane sAcA dharmano marma zuM? te paNa samajAyo nahIM. / / 8 / aa hitakArI vicArIne grahato tharma navIna; paNa AsthA UThI jatI, jaNAya jyAM te hIna. 9 artha :-- jyAre huM navIna dharma grahaNa karato tyAre tenA hitakArI guNo vicArIne grahaNa karato. paNa = jyAre temAM kaMI hInatA jaNAtI ke tenA uparanI mArI AsthA UThI jatI hatI. 1AtA dharma-gurunI pUrtatA, vyabhicAra paNa kyAMya, hiMsAmaya siddhAMtanI prarUpaNA, anyAya. 10 artha :-- te te tharmomAM kAMto dharmaguruonuM ghUrtapaNuM joIne, kAM temAM vyabhicAranI chAMTa joIne, kAM hiMsAyukta siddhAMtonI puSTi joIne athavA dharmanA nAme anyAyanI pravRtti joI teno meM tyAga karyo hato. / / 10 / / gAna-tAnamAM lInatA, yAtrA-utsava sAra, ADaMbaramAM AMjatA, paNa nahi tattva-vicAra, 11 artha :-- gAnatAnamAM lIna rahevuM te dharma athavA yAtrA karavI ke dharmanA nAme utsavo karavA te dharma. AvA ADaMbaromAM lokone AMjatA joyA paNa kyAMya uttama Atmatattvano vicAra mArA jovAmAM Avyo nahIM. / / 11 / / jaina vinA bahu gharma meM karyA grahaNa ne tyAga, jaina dharma meM nA grahyo dekhI eka vairAgya. 12 = artha :-- eka jaina dharma sivAya meM ghaNA dharmane grahaNa karyA ane choDI paNa dIdhA. jaina dharmano ekalo vairAgya joI pahelethI ja meM tene grahaNa karyo nahIM. / / 12 / / ghaNDa le-mela karI, karyo Akhara e siddhAMta ke mithyA thA~ badhA, baga-Thaga-nIti nitAMta. 13 artha :-- ghaNA dharmonI le-melamAM chevaTe meM evo siddhAMta nakkI karyo ke badhAya dharmo mithyA che. loko baga eTale bagalA jevA nitAMta eTale khUba Thaga nItine gharmanA nAme AcaravAvALA che. / / 13 / /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 0 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 AcAryoe pAtharI racI pAkhaMDI jALa, nija nija ruci mAphaka, are! Thage bALa-gopALa. 14 artha :- "gharmAcAryoe jene jema rucyuM tema potAnI ruci mAphaka pAkhaMDI jALo pAtharI che. bAkI kazuMye nathI.' are! bicArA bALa eTale ajJAnI ane gopALa eTale govALa jevA nAdAna prANIone te Thage che. 14 svAbhAvika sRSTi-niyama ghArmikatA jo hoya, gharma eka hovo ghaTe, vAda-vivAda na koya. 15 artha :- "jo gharma pALavAno sRSTino svAbhAvika niyama hota to AkhI sRSTimAM eka ja gharma kema na hota?" jo ema hota to koI vAda-vivAda raheta nahIM. 15 - puNya-pApa jevuM nathI, gharma-karma nirmAlya; svarga nathI narake nathI, sarve jUThA khyAla. 16 artha:- A jagatamAM puNya-pApa jevuM kAMI nathI. gharma kArya karavuM te badhuM nirmAlya eTale mAla vagaranuM che. koI svargeya nathI, naraka paNa nathI. A baghA jUThA khyAla arthAt jUThI mAnyatA che. 16aaaa. kevaLa nAstika thaI gayo tarjI sau gharma-vicAra, meM to mokSa gaNI lIMgho saMsArI zRMgAra. 17 artha - 'AvA AvA taraMgothI huM kevaLa nAstika thaI gayo. sau gharmanA vicAra mUkI daI meM to saMsAramAM rahI zRMgAra karavo e ja mokSa mAnI lIdho. 1thA. sAcI samaja evI gaNIH bhogavavA khUba bhoga, janma taNuM kAraNa gaNyuM kevala daMpartI-yoga. 18 artha - meM to evI samajane ja sAcI gaNI ke A saMsAramAM rahI khUba bhogo bhogavavA. janma pAmavAnuM kAraNa to mAtra daMpatI eTale patipatnIno saMyoga che; bIjuM kAMI nathI. II18aaaa jIrNa vastranA nAza sama, kAyA jAya ghasAI, aMte jIMvanarahita thatI; bhoga-tyAga ThagAI. 19 artha - jIrNa thayela vastra jema nAza pAme tema A kAyA paNa haLave haLave ghasAI jaIne jIvanarahita thaI nAza pAme che. mATe AvA saMyogomAM bhogano tyAga karavo e potAne je ThagavA barAbara che. 19aaaa evuM draDha uramAM thayuM, pachI karato anyAya, mane game ke pAlave tevuM vartana thAya. 20 artha :- "AvuM mArA aMtaHkaraNamAM draDha thaI javAthI mane jema rucyuM, mane kema gamyuM ane mane jema pAlavyuM tema vartavA mAMDyuM. anItinA AcaraNa karavA mAMDyAM.' (20aaaa pIDuM raiyata rAMkaDI, vartAvyo meM kera, satI suMdara nArI taNAM zIla vaMduM tarjI hera. 21
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 2 0 3 artha - rAMkaDI eTale garIbaDI evI raiyata kahetA prajAne huM kera arthAtu julama gujArI pIDavA lAgyo. satI suMdara nArIo upara karavI joItI hera eTale kRpAne tajI meM temanA zIla lUMTyA. ra1AA sajjanane daMDyA ghaNA, ribAvyA bahu saMta, durjanane uttejiyA, pApa-puMjamAM khaMta. 22 artha:- sajjanone meM ghaNA daMDyA, saMtapuruSone bahu ribAvyA tathA durjanone uttejana ApyuM. ema khaMta eTale cIvaTapUrvaka vartIne ghaNA pApanA puMja eTale DhagalA meM bhegA karyA. rarA parvata muja sau pApano merune TapI jAya, A saunuM kAraNa gaNuM gharmAcArya baghAya. 23 artha - 'huM dhAruM chuM ke meM eTalA pApa karyA che ke pApano eka prabaLa parvata bAMdhyo hoya to te meruthI paNa savAyo thAya! A saghaLuM thavAnuM kAraNa mAtra luccA gharmAcAryo hatA? mAravA caMDALa-mati mArI hatI hamaNA surthI, munirAya! mAtra adbhuta kautuke AstikatA dekhAya. 24 artha - "he munirAja ! AvIne AvI caMDALamati mArI hamaNA sudhI rahI. mAtra adbhuta kautuka banyuM ke jethI mane zuddha AstikatA AvI gaI." rajA kahuM kautuka-prasaMga te vItyo vane pratyakSa, gharma-kathArUpa sarva che, vanavuM Apa samakSa. 25 artha - have je kautuka-prasaMga vanamAM pratyakSa mArAmAM vItyo te sarva gharmakathArUpa hovAthI Apa samakSa vinayapUrvaka nivedana karuM chuM. rapA (2) nRpa ujjayanI nagarIno caMdrasiMha muja nAma, zikAre daLa prabaLa laI caDhyo, tajI sukha-ghAma. 26 artha - huM ujjayanI nagarIno caMdrasiMha nAme rAjA chuM. sukhaghAma evA rAjamahelane tajI, prabaLa sainya daLa laIne Aje zikAra karavA mATe huM jaMgalamAM AvI caDhyo. /rakA dUbhavavAM dila dayALunAM, khAsa irAdo e ja, raMka haraNa pAchaLa paDyo, sainya rahyuM krUra cheka. 27 artha - khAsa dayALu puruSonA dilane dubhavavAno irAdo rAkhI huM eka raMka haraNanI pAchaLa paDyo. tethI sainya ghaNuM dUra rahI gayuM. rathA haraNa-peThe huM azva saha, Avyo ahIM najIka, pAchaLa zikArI paDyo, tenI tene bIka. 28 artha - haraNanI pAchaLa ghoDo doDAvato ahIM tenI najIka Avyo ke zikArI pAchaLa paDyo ema jANI tene paNa ghaNI bIka lAgI. 28.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 04 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jIva laI nAse ati, phALa upara daI phALa, avAja azva-kharI taNo suNe, jANe kALa. 29 artha - te haraNa paNa phaLa upara phaLa daIne potAno jIva bacAvavA atyaMta nAsavA lAgyuM. ghoDAnI kharIno avAja sAMbhaLIne jANe mAro kALa AvI pahoMcyo ema tene lAgavA mAMDyuM. pArakA meM paNa pApI prANIe aMtara karavA dUra, azva pavana-vege meMkyo, krUra urane gaNI zUra. 30 artha - meM paNa pApI prANIe te haraNanuM aMtara dUra karavA mATe mArA krUra hRdayane zUravIra jANI ghoDAne pavana-vege doDAvI mUkyo. 30 A upavanamAM pesatAM, choDyuM ghanuSathI bANa, krUra Aveza viSe banyo dayArahita pASANa. 31 artha:- 'chevaTe A bAgamAM te haraNane pesatuM dekhI kamAna upara bANa caDhAvI meM choDI mUkyuM. A vakhate mArA pApI aMtaHkaraNamAM lezamAtra paNa dayAdevIno chAMTo nahoto? krUra AvezamAM AvI huM dayArahita pASANa eTale patthara jevo banI gayo hato. [31aaaa caMDALa-thIvara-ziromaNi sakaLa jagatamAM huMya, samajyo nA haraNo haNya maLaze mujane zuMya? 32 artha - sakaLa jagatamAM huM ja jANe caMDALa ane ghIvara eTale mAchImArano ziromaNi eTale saradAra na houM evuM mAruM kALajuM krUra AvezamAM jhokAM khAtuM hatuM. A haraNone haNavAthI mane zuM maLI jaze? te mane samajAyuM nahIM. 3rA tara tAkI mAryuM chatAM vyartha gayuM te jyAMya, pApAveze azvane doDAvyo khUba tyAMya. 33 artha :- "meM tAkIne mAreluM tIra vyartha javAthI mane bevaDo pApAveza upajyo. tethI meM mArA ghoDAne paganI pAnI mArIne A tarapha khUba doDAvyo." In33nA A sAmI jhADI viSe Thokara khAtAM azva lathaDyo, bhaDakyo ne thayo jhADa, khasyo huM pArtha. 34 artha :- doDatA doDatA azva sAmI jhADImAM madhyabhAgamAM Avyo ke Thokara khAIne lathaDyo ane lathaDyA bhego ja bhaDakI gayo. ane jhADanI jema sthira thaI Ubho rahI gayo. tyAre huM paNa pArtha eTale bAjumAM khasI gayo. 34. eka paga che peMgaDe, bIjo jamana najIka, taravAra myAnathI nIsarI, kaMTha bhaNI aNI ThIka! 35 artha :- "mAro eka paga eka bAjunA pAgaDA upara ane bIjo paga nIce bhoMyathI eka veMtane cheTe laTakI rahyo hato. myAnamAMthI takatakatI talavAra paNa nIsarI paDI hatI. AthI karIne jo huM ghoDA upara caDavA jAuM to te tIkhI talavAra mane gaLADhaMkaDI thavAmAM paLa paNa DhIla kare tema nahotuM ja." talavAranI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 2 0 5 aNI ThIka mArA kaMTha bhaNI hatI. rUpA paga nIce giri-nAga ne azva upara taravAra, prANa-rakSaNa nahIM bane, maraNa taNI nahi vAra. 36 artha - 'nIce jyAM draSTi karIne jouM chuM tyAM eka kALo temaja bhayaMkara nAga paDelo dITho !" ane ghoDA upara taravAra. have ahIM mArA prANanuM rakSaNa thAya ema lAgatuM nathI. mAruM maraNa thavAne have vAra nathI. 36aaaa kALo nAga nihALIne kaMpyuM A krUra ura, aMgeaMga baghAM ghUje, gaI zUravIratA dUra. 37 artha - kALo bhayaMkara nAga joIne mAruM hRdaya kaMpavA lAgyuM. aMgeaMga dhrujavA lAgyA ane mAruM badhuM zuravIrapaNuM dUra bhAgI gayuM. 3LA he bhagavana, khasI nA zakuM, upara nIce kALa; haLave rahI dUra pheMdI paDuM, lAMbI mArI phALa- 38 artha :- he bhagavAna! have tyAM khasI zakuM ema nahotuM. upara talavAra ane nIce nAga joI kALane Avyo jANI vicAra karyo ke haLavethI lAMbI phALa mArIne dUra kUdI paDuM. 38 ema vicAruM himmate re! dUra siMha jaNAya, yALa vikarALa bhALatAM, zarIra zItaLa thAya. 39 artha :- ema himmatathI vicArI sAme draSTi karI ke tyAM eka vikarALa siMharAjane paDelo dITho. te siMhanI yALa eTale garadana uparanA vikarALa vALa joI mAruM zarIra ThaMDu paDI gayuM. 39 tharathara dhrujArI hUMTI parasevo paNa thAya; azva upara thekAya nA, khage kaMTha kapAya. 40 artha - havethI huM ziyALAnI TADhathI paNa sogaNo dhrujavA lAgyo ane parasevo paNa thavA lAgyo. ghoDA upara paNa zekAya eTale chalAMka mArI caDhAya ema nathI. kemake poNA bhAganI nAgI talavArathI kaMTha kapAI jAya tema hatuM. 40 cophera cokI motanI, nahi bacavAno lAga, ghaTanA ekAeka A jaNAvatI durbhAgya.41 artha - cAre bAju motanI cokI joIne have bacavAno mane lAga nathI. ekAeka banI gayela A ghaTanA te mArA durbhAgyane jaNAvatI hatI. I415 jIva paDyo vicAramAM je sAthanathI sukha sakaLa jagatanuM bhogavuM, paDyuM motane mukha. 42 artha :- have mAro jIva vicAramAM paDyo ke je zarIranA sAdhanathI huM sakaLa jagatanuM sukha bhogavuM te ja motanA mukhamAM AvI paDyuM. 4rA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 0 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jIva tajI naradehane jaze ekalo Aja, japhera jaze; mAThuM thayuM. maLaze nahi sukha-sAja. 43 artha - Aja mAro A jIva naradehane tajI ekalo cAlyo jaze, re jarUra cAlyo jaze. are bahu mAThuM thayuM. have A sukhanA sAdhano mane maLaze nahIM. [43aa chAje Ama ja pApane, he! jIMva, bhogava karma, teM bALyA bahu kALajAM paranAM, jANI gharma. 44 artha - mArA jevA pApIne Ama ja chAje, he pApI jIva! le tArA karelA karmanA phaLa bhogava. te gharma mAnIne ghaNAnA kALajAM bALyAM che. II44o. raMka oNvo raMjADiyA, saMtApyA bahu saMta, anyAye daMDyA ghaNA, banyo madanathI aMza.45 artha :- teM aneka raMka jIvone raMjADiyA eTale duHkhI karyA che. te aneka saMtone saMtApyA che. teM aneka manuSyone anyAyathI daMDyA che. te kAmAMdha thaI aneka pApa karyA che. TUMkAmAM teM koI paNa prakAranA pApanI kacAza rAkhI nathI. 4pA "duHkhI huM nahi kardI banuM, kaSTa mane zuM thAya? madAMgha thaI tuM mAnato; karyA karma kyAM jAya?46 artha - madamAM AMghaLo thaI tuM ema mAnato ke huM zuM duHkhI thavAno hato? mane zuM kaSTo paDavAnA hatA? paNa karelA karma kyAM jAya? I46aaaa. puNya-pApanAM phaLa nathI, e ja moha ati gADha prere pApa viSe, are! paNa A duHkha agAtha. 47 artha - puNya-pApanA phaLa nathI ema huM mAnato hato. e ja tArI gADhI mithyA mAnyatA tane moha karAvI pApa karavAmAM preraNA ApatI hatI. paNa are ! tenA phaLamAM A agAgha duHkha AvI paDyuM. //4thA pazcAttApa viSe paDyo, duHkha akathya jaNAya; koI bacAve AvI to, kevuM sAruM thAya? 48 artha - ema vicArato huM pazcAttApamAM paDI gayo. are!hA!have huM nahIM ja bacuM? e duHkha mane akathya thavA lAgyuM. "A vakhate mArA pApI aMtaHkaraNamAM ema AvyuM ke jo atyAre mane koIka AvIne ekadama bacAve to kevuM mAMgalika thAya.' 48. ghana-ghoraMbhe vIjaLI sama AzA-sukha hoya, rakSakane rAjya dauM AkhuM mAge toya.49 artha - ghana-ghoraMbhe eTale vAdaLAnA gherAvAmAM jema vIjaLIno kSaNika jhabakAro thAya tema aMtaramAM kSaNika AzAvaDe sukha thayuM ke mArI je have rakSA kare te prANadAtA AkhA mALavA dezanuM rAjya mAMge toya ApI dauM. I49aaaa
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (71) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-1 2 0 7 mAge rANI hajAra muja, karuM na detAM DhIla, dAsa thaI teno rahuM, ema kahe muja dila. 50 artha - mArI navayauvana hajAra rANIo mAge toya te ApatAM DhIla na karuM. mArI aDhaLaka rAjyalakSmI enA padakamaLamAM gharuM. chatAMya jo e kahe to huM jIvana paryata teno dAsa thaIne rahuM ema mAruM dila kahe che. paNa A vakhate mane koNa jIvanadAna Ape? In50nA. jIMvana-dAna denArano pratyupakAra na thAya, ema taraMge jyAM caDhyo, jina-vacane mana jAya. 51 artha :- jIvanadAna denArano pratyupakAra thaI zake ema nathI. ema vicAra taraMgamAM jhokAM khAtuM mAruM mana jina-vacanamAM UtarI paDyuM. te vakhate mane pavitra jaina gharmanuM bhAna thayuM. //panA jina-kathita siddhAMta je, suNelA koI vAra, aMtaHkaraNe A ghaDI UtarI, lAgyAM sAra. 52 artha :- jInezvara dvArA kahelA siddhAMta je meM koIvAra sAMbhaLelA hatA. te pavitra siddhAMto A vakhate mArA aMtaHkaraNamAM asarakAraka rIte UtarI javAthI te mane ghaNA sArA lAgyA. parA bhAna thayuM siddhAMtanuM, pragaTa apUrva vicAra, jethI pApI prANa A bacI, kahe che sAra : - 53 artha - jina-kathita siddhAMta saMbaMdhI apUrva vicAro utpanna thaI tenuM mane yathArtha bhAna thayuM. jethI A pApI prANI motanA mukhamAMthI bacI jaI ApanI samakSa AvavA pAmyo che. te kema bacyo e vAtano sAra ApanI samakSa rajU karuM chuM. 53 "abhayadAna sarvoparI, dAna na teha samAna, prathama manana tenuM thayuM, Ama thayuM bahumAna -54 artha - abhayadAna e sarvotkRSTa dAna che. enA jevuM eke dAna nathI. A siddhAMtanuM prathama manana mane mArA aMtaHkaraNe karavA mAMDyuM. ane tenA pratye Ama bahumAna utpanna thayuM. 54 aho! jina-siddhAMta A, nirmaLa ane pavitra, para-pIDAmAM pApa che, banavuM saunA mitra." 55 artha :- "aho! A eno siddhAMta kevo nirmaLa ane pavitra che ! koIpaNa prANIbhUtane pIDavAmAM mahApApa che. "pApAya para pIDana" parane duHkhI karavAmAM pApa che, mATe jagatamAM saunA mitra banavuM joIe. 'mittI savva murU, vairuM manna na vaLarUM sarva sAthe mane maitrIbhAva ho, vairabhAva koInI sAthe na ho. 'e vAta mane hADohADa UtarI gaI.' papA hADohADa ja UtarI zikSA anupama Aja, jAya ne te janmAMtare; kharuM tAraka jahAja. 56 artha - 'e maitrIbhAvanI anupama zikSA mane evI hADohADa UtarI gaI ke 'pAchI hajAra janmAtare paNa na casake tevI.' kahyuM che ke "sAtmavA sarva bhUteSu' sarva prANIone potA samAna mAnavA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 athavA "sarva tmimAM samada gho.' A siddhAMta ja saMsAra samudrathI taravA mATe sapharI jahAja samAna che. //56aaaa ema vicAryuM ke bhale, punarjanma nA hoya, topaNa A ja bhave maLe hiMsAnuM phaLa, joya. 57 artha - vaLI ema vicAryuM ke bhale punarjanma nahIM hoya to paNa A bhavamAM ja karelI hiMsAnuM kiMcit phaLa maLe che kharUM, e meM pratyakSa joyuM. //5gA. nahi to A viparita dazA, tArI kyAMthI hota? pApI zokha zikArano lAve AvuM mota. 58 artha:- nahIM to he AtmA! AvI tArI viparIta dazA kyAMthI hota? tane hamezAM zikArano pApI zokha lAgyo hato, tenuM phaLa A motano samaya tane AvI maLyo. peTA dayALuonAM dilane dubhAvavA tuja bhAva, tenuM phaLa tujane maLyuM; hiMsA paththara-nAva. 29 artha - dayALu puruSonA dilane dubhAvavA mATenA tArA bhAva hatA, tethI tenuM phaLa tane A maLyuM ke tuM kevaLa pApI motanA paMjAmAM AvI paDyo. jIvonI hiMsA karavI e pattharanI nAva samAna che. pattharanI nAva pANImAM bUDI jAya tema hiMsaka prANI saMsAra samudramAM bUDI mare che. //59o. hiMsA-mati nA hota to, Avo vakhata na hoya; kevaLa nIca vRtti taNuM A phaLa AvyuM, joya. 60 artha:- tArAmAM hiMsA karavAnI buddhi na hota to Avo vakhata tane Avata nahIM. kevaLa tArI A nIca manovRttinuM ja A phaLa AvyuM ema huM mAna. 60nA he! pApI jIMva, jA bhale-thaI dehathI mukta -game tyAM, paNa pALaje gharma dayAthI yukta. 61 artha:- "he pApI AtmA! have tuM ahIMthI eTale A dehathI mukta thaI game tyAM jA, to paNa e dayAne ja pALaje ! kemake "jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI! 'dayA e ja gharmanuM svarUpa che.' 'nAtmanaH pratikUMchAni rezAn 1 samAreta." je ApaNA AtmAne pratikULa jaNAya evuM vartana bIjA jIvo pratye kadI karavuM nahIM. jagatamAM sUkSma dayAthI yukta evo jainadharma ja sarvotkRSTa che. II61nA tAre ne A dehane viyoganI kyAM vAra? zAMti tArI jo cahe ahiMsAdika vicAra. 62 artha - 'have tAre ane A kAyAne judA paDavAmAM zuM DhIla rahI che? mATe e satya, pavitra ane ahiMsAyukta jainadharmanA jeTalA siddhAMto tArAthI manana thaI zake teTalA kara ane tArA jIvanI zAMti iccha.' terA satpavitra jina-gharmanA sAcA sau siddhAMta, jJAna-draSTie dekhatAM; manana karI thA zAMta. 63
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 artha :- sat pavitra jainadharmanA saghaLA siddhAMto satya ja che. te siddhAMtone jJAnavRSTithI ane sUkSmadRSTithI nihALI, tenuM manana karI have zAMta thA. / / 6 / / A anubhavathI uramAM abhayadAna varsI jAya, sUkSma mananathI tema sau siddhAMto ya manAya. 64 artha :-- 'jema abhayadAna saMbaMghIno teno anupama siddhAMta A vakhate tane tArA A anubhavathI kharo lAgyo tema tenA bIjA siddhAMto paNa sUkSmatAthI manana karatAM kharAM ja lAgaze. emAM kAMI nyunAdhika nathI ja.' evo jainadharma sarvotkRSTa che. 64 / / (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 (doharA) * alpAMze sau gharmamAM dayA viSe che bogha, topaNa jaina dayA, aho! nirmaLa ne avirogha. 1 209 artha :-- 'saghaLA gharmamAM dayA saMbaMdhI thoDo thoDo bodha che kharo; paraMtu emAM te jaina te jaina ja che.' jaina dharmamAM aho! dayAnuM sUkSma svarUpa te nirmaLa ane avirodha che. / / 1 / jaMtu jhINAmAM jhINA koI na haNavA, tema ko rIte nA duHkha dyo; ho sau kuzaLa-kSema. 2 artha :- jhINAmAM jhINA koI jaMtuone haNavA nahIM. tema koI rIte jIvone duHkha devuM nahIM. sarva jIvo kuzaLa eTale Arogyayukta ane kSema eTale sukhazAMtine pAmo evo jainadharmano bodha che. / / 2 / / evo jina-upadezano prabaLa, pavitra sumarma, kyAMya dITho nahi, keTalA pALyA jo ke dharma. 3 artha H-- jina upadezanA prabaLa ane pavitra siddhAMtanuM AvuM rahasya jo ke teM bIjA aneka dharmo pALyA chatAM kyAMya jovAmAM AvyuM nahIM. / / 3 / / jaina gharma teM nA gharyo, kyAMthI evAM puNya ? anArya, gaMdo te gaNyo, pApI jIva anya. 4 artha H-- jaina dharmane teM dhAraNa karyo nahIM. are tArA aDhaLaka puNya sivAya kyAMthI dhAraNa kare? e gharma to anArya jevo che, gaMdo che. are pApI jIva, tane ema sujyuM, tethI tuM e gharmane pALI ghanya banI zakyo nahIM. / / 4 / /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 draSTi sarakhI nA karI tyAM teM he! mati-maMda; tapathI nRpa-pada pAmiyo, satya tarapha to aMgha. 5 artha - he! mati maMda, satya gharma tarapha teM draSTi sarakhI paNa nA karI. pUrve tapa karavAthI tuM rAjAnuM pada pAmyo, paNa satya tarapha to tuM AMghaLo ja rahyo. //pA. maLyo hota jo gharma te, kahevata jUThI thAyaH "tapezrI te rAjezrI ne narakezvarI banI jAya."6 artha - jo tane sAco jaina gharma maLyo hota to A kahevata jUThI thAta ke tapa kare te rAjA thAya ane rAjA hoya te narake jAya. kAraNa ke jainadharmane teM mAnyo hota tuM naraka jatAM aTakata. IkA aTakata tuM narake jatAM, evo gharma-prabhAva, rahI rahIne sUjhe have levA evo lhAva. 7 artha - tuM te gharmane aMgIkAra karavAthI narake jato aTakata evo e gharmano prabhAva che. he mUDhAtmA! A saghaLAM vicAro tane te gharmano lahAvo levA rahI rahIne have sujhe che. zA e sUjhayuM zuM kAmanuM? prathama khabara jo hota, mahA bhayaMkara A dazA svapna paNa nA jota. 8 artha - have suyuM zuM kAma Ave? prathamathI sUjhayuM hota to A mahA bhayaMkara dazA tArI svapna paNa tuM jota nahIM. TAA thanAruM te to thaI gayuM, dRDha kara have vicAraH e to gharma anAdi che; sAco pavitra ghAra. 9 artha :- je thanAra hatuM te thaI gayuM. paNa have tArA aMtaHkaraNamAM e vicAra draDha kara ke jaina gharma anAdikALathI che, sAco che ane pavitra che. tA. siddhAMto bIjA vaLI, ura viSe avaloka, anupama tapa triguti pheMpa, tRtirUpa azoka. 10 artha - have jaina gharmanA bIjA siddhAMtonuM paNa hRdayamAM avalokana kara. tapa saMbaMghI paNa eno upadeza anupama che. te tapa manogupti, vacanagupti ane kAyamurtirUpa che. je AtmAne tRpta karI zoka rahita banAvanAra che. II10nA. sarva vikAra zamAvatuM, nirmaLa karatuM, bhALa kALe karI, kApe baghI karmabaMghanI jALa. 11 artha - te manavacanakAyanI guptithI manamAM UpajatA saghaLA kAma vikAro zAMta thatA thatA nirmaLa thaI jAya che ane kALe karI karmabaMdhananI sarva jALane te kApI nAkhe che. 11aaaa vairAgya sahita tapa vaDe je je gharma karAya, mahA sukhaprada te bane, tapa-teje sau thAya. 12
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 21 1 artha :- vairAgya sahita tapavaDe je je gharma paLAya te jIvane mahAna sukhaprada nIvaDe che. icchAno nirogha karavo te tapa che. te tapanA teja vaDe sarva siddhi prApta thAya che. 12aaaa kevo bhAva vaLI kahyo! oNvana tharmanuM bhAva, bhAva vinA niSphaLa badhuM, nIrasa bhojana sAva. 13 artha - bhAva viSe paNa teNe aho kevo upadeza Apyo che. bhAva ja gharmanuM jIvana che. bhAva vinA gharma kema phaLIbhUta thAya? rasa vagaranA bhojananI jema bhAva vinAnI saghaLI kriyA niSphaLa che. [13nA bhAva vinA na paLI zake tharma, jIMvana-phaLa sAra, sugharma pALyA paNa maLe kyAMthI mokSa, vicAra. 14 artha - bhAva vinA gharma pALI zakAto nathI. jIvananuM sArarUpa phaLa gharma che. samyaku gharma pALyA vinA mokSa paNa kyAMthI maLe, teno tuM vicAra kara. 14 brahmacarya siddhAMta paNa brahmabhAvanuM mULa, upadezyo kevo aho ! mumukSune anukULa. 15 artha :- brahmacarya saMbaMdhIno eno siddhAMta brahmabhAva eTale AtmabhAvamAM ramaNatA karavAnuM mULa che. aho! teno kevo upadeza karyo ke je mumukSune Atmasiddhi prApta karavAmAM anukULa che. //upA kAma-vikAra senApati, durghaTa-damana gaNAya, zAMtikAraka ziva-pada, dahana karyAthI pamAya. 16 artha - saghaLA mahA vikAromAM kAmavikAra e senApati samAna che. jenuM damana karavuM mahA durghaTa che. e kAma vikArane dahana karavAthI arthAta bALI nAkhavAthI zAMtikAraka evuM zivapada eTale mokSapada pAmI zakAya che. ||16nA mumukSuo duHsAdhyane sAthe ghara utsAha, loka-vijaya tethI thatA, tarjI laukika pravAha. 17 artha - mumukSuo evA duHsAdhya viSayane utsAha gharIne sAdhya kare che. tethI te laukika saMsAranA pravAhane tajI daI loka vijayI bane che. 1LA mahA mukti-phaLa kAja je, kamara kase zUravIra, pAchI pAnI nA kare, ghara kesariyA cIra. 18 artha - mahAmuktirUpa phaLane pAmavA mATe je zUravIra puruSa kamara kase te kadI pAchI pAnI kare nahIM. te kesarIyA cIra eTale kapaDAM paherI kamanI sAme paDe che. II18aaaa aho! saMsAra-tyAgano jina-upadeza yathArtha, aNasamaye ajJAnI jana mAne tene vyartha. 19 artha :- aho! saMsAra tyAga karavAno jinezvarono upadeza paNa yathArtha che. ajJAnIjano aNasamajaNathI te upadezane vyartha mAne che. 19aaaa
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 1 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 e to kevaLa mUrkhatA : kare aneka kutarka - strI-puruSanuM joDaluM suMcave sukha-saMsarga. 20 artha :- saMsArI jIvonI e mUrkhatA che. tethI aneka kutarka kare che ke strI-puruSanuM joDaluM thavAthI ja sukha-saMsarga prApta thAya. 20aaaa. moha-madirA chAka e; "sarva na muktiyogya jaina-vacana suNyuM hatuM; mokSa vIrane bhogya. 21 artha - evI temanI mAnyatA te moharUpI madirAno chAka sUcave che. sarva jIvo kAMI mukti meLavavAne yogya thatA nathI, evuM jainanuM eka vacana sAMbhaLyuM hatuM. mokSa to vIra puruSone ja bhogya che. rilA. ema have samajAya che : alpa taje saMsAra, e to dekhItuM ja che; alpa kare bhavapAra. 22 artha - have mane ema samajAya che ke alpa jIvo ja saMsAra tyAgI zake. e to dekhItuM ja che. tethI alpa jIvo ja A saMsArarUpI samudrano pAra pAmI zake ema che. rajA strI zRMgAre lubdha jana, viSaya viSe Asakta, saMtatinI vaLage phikara, kyAMthI thAye mukta? 23 artha :- eka strInA zRMgAramAM lubdha thavAthI, pAMceya indriyanA viSayamAM jIva Asakta bane che. tethI saMtAna utpanna thAya che. te saMtatine pALavA-poSavAnI phikara vaLage che. "are! evI to aneka jaMjALomAM joDAvuM paDe che. tyAre evA prapaMcamAMthI mukti koNa sAdhya karI zakavAno hato? pArakA huM, mAruM' - ajJAnatA poSe bharavA peTa, dagA-prapaMca race ghaNA ThagavA nokara, zeTha; 24 artha :- kuTuMbamAM mArApaNuM karavAthI ane ajJAnatAnA kAraNe dehamAM ahaMbhAva hovAthI temanA peTa bharavA mATe, nokara ke zeTha sarva pratye aneka dagA prapaMca race che. 24 ThagIne rAjI rAkhavA, race jaMThI jaMjALa; gaNI AkarAM vyAja ne phruTa maeNkI bane dayALa. 25 artha - temane ThagIne rAjI rAkhavA mATe vaLI jUThI jaMjALa race che. jemake AkarA vyAja gaNI kahe, soLa paccA vyAsI ane be mukyA chUTanA ema kahI vaLI potAnI dayALutA batAve che. surakSA baMghana karavA vartato, mukti sAthe kema? prapaMca baMghana-kArI che, janma-maraNa che ema. 26 artha - AvI rIte prapaMca karI karmabaMghana karavA vartanAra jIva muktine kema sAdhI zake? prapaMca to baMghanakArI che. ane tethI janma-maraNanAM duHkha jIva pAme che. 26aaaa. kharo, saMsAra-tyAgano maMgalamaya upadeza, bhramaNAmAM samajAya nA; janmAMghane dineza. 27 artha :- A saMsAratyAgano kharo maMgalamaya upadeza che. paNa AtmabhrAMtine laIne te samajAya
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 2 1 3 nahIM, jema janmathI AMdhaLAne dineza eTale sUryanuM bhAna thAya nahIM tema. rA. sudeva-bhakti-bogha nA jevo tevo kAMI; virakta thaI saMsArathI, sutharma sAththo jyAMya. 28 artha :- sudevanI bhakti karavAno bogha paNa temano jevo tevo nathI. temaNe kevaLa saMsArathI virakta thaI samyak Atmagharmane paripUrNa sAdhya karyo che te sudeva. 28. akhaMDa mukti je varyA, tenI bhakti sukhadAya thAya bhAvika bhaktane; saMzaya kema karAya? 29 artha :- je akhaMDa paNe muktimAM birAjamAna thayA che temanI bhakti bhAvika bhaktane jarUra sukhadAyaka thAya. emAM kaMI saMzaya karavA jevuM nathI. /29o sahaja bhaktinA guNathI bhava-baMghana dukha jAya, vItarAga bhajanArane vItarAgatA thAya. 30 artha - ema bhaktinA svAbhAvika guNathI ApaNA bhavabaMghananA duHkha nAza pAme che. kAraNa ke vItarAgane je bhaje te vItarAgatAne pAme che. 30nA agnimAM che uSNatA sahaja svabhAve jema, rAga-dveSa-rahitatA sahaja sudeve tema. 31 artha:- agnimAM sahaja svabhAve uSNapaNuM che. tema sudevamAM sahaja svabhAve rAgadveSarahitapaNuM che. //31aaaa topaNa tenI bhaktithI bhaktone guNa thAya, sUrya-udayathI sarvane nija nija paMtha jaNAya. 32 artha :- to paNa te jinezvaranI bhakti bhaktone guNa ApanAra nIvaDe che. jema sUryanA udayathI sarvane pota potAno mArga dekhAya che tema. /3rA je devo de DUbakAM janma-maraNa-jaLamAMya, te zuM tAre anyane? paththara tAre kyAMya? 33 artha :- je potAne devo kahevarAve ane janmamaraNarUpI jaLamAM DUbakAM mAratA hoya te jIvo anyane zuM tArI zake? pattharanI nAva kyAreya koIne tArI zake? 33aaaa. sudeva-bhakti-bogha A mAnya rAkhavA yogya, draDha hRdaye upAsatAM bane ziva jIMva-bhogya. 34 artha :- A satadevanI bhaktino upadeza mAnya rAkhavA yogya che. tenI upAsanA draDha hRdaye karato jIva ziva eTale mokSano bhoktA thAya che. 34
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 niHsvArthI guru ghAravA, e paNa moTI vAta, kharekharI lAge mane anubhavathI sAkSAta. 35 artha - jene koIpaNa prakArano svArtha nathI tevA guru ghAraNa karavA joIe. e paNa moTI vAta che. mane to anubhavathI A vAta kharekharI sAkSAta lAge che. rUpA svArtha jeTalo hoya che, gharma teTalo jUna; nyUna vairAgya teTalo; niHsvArthI guru pUrNa. 36 artha :- "jeTalo svArtha hoya teTalo gharma ane vairAgya ocho hoya : mATe niHsvArthI guru ja paripUrNa kahevAya che. 36aaaa. caparTI ya cokhA nA grahe, na saMghare ghI-khAMDa, jaina sAdhu-pada AkaruM, maLe peTabhara mAMDa. 37 artha - sAdhupuruSone capaTI cokhA grahaNa karavAno ke ghI-khAMDa saMgharavAno upadeza nathI. jainanuM sAdhupaNuM AkaruM che. vakhate peTabhara paNa mAMDa maLe. 3LA svArthIpaNuM popyuM nathI, jinezvare jarAya, jina-gharma-guru-Azraye bhavajaLa turta tarAya. 38 artha :- zrI jinezvaroe jarAya svArthIpaNAne poSaNa ApyuM nathI. evA jainanA gharmagurunA Azraye bhavajaLa zIdhra tarI zakAya che. ll38. jahAja tAre paththaro, tema ziSya tarI jAya, sagurunA upadezathI; saMzaya kema karAya? 39 artha - jema jahAja pattharane paNa tAre, tema patthara jevo ziSya paNa sadagurunA upadezathI tarI jAya che. temAM zaMkA karavAne koI sthAna nathI. 39 'karma taNo siddhAMta to jinano aho! apUrva, sukha-dukha-janma-jarAdi A karmAdhIna ja sarva. 40 artha:- zrI jinano karmano siddhAMta to aho! apUrva che. sukha-duHkha ke janma-jarAdi e saghaLuM karmane ja AdhIna che. 40nA jevAM karma karyA kare, phaLa tevAM laNato ya, anAdi jIMva-puruSArtha A; niyama anupama joya. 41 artha:- 'jevAM, jIva anAdi kALathI karmo karthe Ave che tevA phaLo pAmato jAya che. anAdikALathI karma karavAno jIvano puruSArtha cAlyo Ave che. A niyama paNa jainano anupama che. //41 koI kahe aparAghanI kSamA kare bhagavAna, paNa samajaNanI bhUla e; Thare doSanuM sthAna. 42 artha - koI kahe che ke bhagavAna aparAdhanI kSamA kare to te thaI zake che. paNa te temanA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 2 1 5 samajaNanI bhUla che. jo Izvara doSanI kSamA kare to pote ja sarva doSanuM sthAna Thare che. IT4rA rAgI, dveSI te Thare, bhakta-doSa nA jAya, varte bedarakArIthI, doSa mApha jo thAya-43 artha :- Izvara svayaM rAgI dveSI Thare che. tethI bhaktanA paNa rAgadveSa jAya nahIM. jo karelA doSo Izvara mApha karatA hoya to sarva bedarakArIthI vartana karaze. 43aaaa paramezvara te doSanuM kAraNa gaNavA yogya, evA Izvara mAnavA mumukSune ayogya. 44 artha - jo sarva bedarakArIthI vartana karaze to sarva doSanuM kAraNa paramezvara banaze. evAne Izvara mAnavA te mumukSu jIvane ayogya che. 44 phaLa karmAnusAra" e kharekharo siddhAMta, sarvaze darzAviyo, karavA jIMva nirkAnta. 45 artha :- jainono siddhAMta karmAnusAra phaLa prAptino che. te ja kharekharo che. zrI sarvajJa bhagavaMtoe A siddhAMta jIvone nirkAnta eTale bhrAntirahita karavA mATe darzAvyo che. IT4pAA nija prazaMsA nA cahe, cahe nahIM te mAna, satya hatuM tevuM kahyuM, tajI kIrti-nidAna. 46 artha :- zrI jinezvaro potAnI prazaMsAne icchatA nathI. temaja mAna moTAIne paNa icchatA nathI. potAnI kIrtinuM kAraNa mUkI daI je satya hatuM tevuM ja kahyuM che. //46aaaa svArtha na zodhyo gharmane phelAvI jagamAMya, moharahita jina to kahe : karma mane naDatAMya. 47 artha :- jagatamAM gharmane phelAvI kyAMya potAno svArtha gabaDAvyo nathI. moharahita evA jina to ema kahe che ke mane paNa karelA karmo naDe che, arthAta bhogavavA paDe che. II4zA karyA karma so bhogave, darzAvyo nija doSa - "RSabhadeva pAse jaI bharata pUMche nirdoSaH 48 artha :- karelA kama sarva prANIone bhogavavA paDe che ema kahI potAno thayela doSa paNa darzAvyo. zrI RSabhadeva pAse jaIne bharatezvara nirdoSapaNe pUche che - 48. have ApaNA vaMzamAM thaze koI jinanAtha? "hA" RSabhadeve kahI, karI vistAre vAta : 49 artha - have ApaNA vaMzamAM koI jinanAtha eTale tIrthakara thaze? tyAre zrI 28Sabhadeve vistArathI vAta karIne 'hA' kahI. ||49aaaa 'tridaMDI tuja putra je marIci beTho vhAra, vartamAna covIsamAM chello jina thanAra." 50
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - tridaMDI saMnyAsIno veSa ghArI tAro putra marIci je samavasaraNanI bahAra beTho che te vartamAna covIsImAM chellA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra nAme thaze. ApaNA vinaya sahita vaMdana karI, gayA bharata adhirAja tridaMDIne vaMdana karyuM, kahI "bhAvi jinarAja." 51 artha :- pachI vinayasahita bhagavAnane vaMdana karIne bharatezvara rAjAdhirAja tyAM gayA ane tridaMDIne bhAvi jinarAja thavAnuM vRttAMta jaNAvI vaMdana karyuM. 51 praphullita thaI marIcie garva karyo te vAraH "kema na tIrthakara banuM? muja dAdA jina-sAra. para artha - tethI tridaMDInuM mana praphullita thayuM ane ahaMkAra AvI gayo ke huM tIrthakara kema na banuM? mArA dAdA zrI RSabhadeva tIrthakaromAM sarva prathama tIrthakara che. IfparA koNa pitA muja A bhave? cakrI mokSa janAra, adhirAjA cha khaMDanA; ikvAku kuLa sAra." 53 artha :- vaLI A bhavamAM mArA pitA koNa che? mokSe janAra cha khaMDanA aghirAjA cakravartI bharatezvara. mAru kuLa kayuM? IkvAku. tyAre huM tIrthakara thAuM emAM zuM navAI? //53mA. Ama abhimAne pheMdI, hase, rame te vAra karmo bAMdhe AkarAM, bahu bhava karAvanAra." 54 artha - Ama abhimAnanA AvezamAM hasyA, ramyA ane kUdakA mAryA. tethI bahu bhava karAvanAra evA AkarA karmo bAMdhyAM. 54mA vardhamAna nAme thayA mahAvIra bhagavAna svamukhathI upadezamAM kahI kathA meMkI mAna. 55 artha - e ka bhogavyA pachI vardhamAna nAme chellA mahAvIra bhagavAna thayA. mAna mukIne upadezamAM svamukhathI ja potAnI vitaka vAta kahI saMbhaLAvI. papA jo kIrti ke svArthano lakSa gharmamAM hota, to nija pUrva-garvanuM varNana te na kahota. 56 artha :- jo emaNe kIrti ke svArtha khAtara gharma pravartAvyo hota to te potAnA pUrvabhavamAM karela garvanuM varNana karatA nahIM. pA. kharI vAta zAne khaLe? svArtha vinAno gharma : kema tane te mUkaze? mane na mUkatAM karma." pa7. artha :- paNa eno svArtha vagarano gharma hovAthI kharuM kahetA zA mATe aTake? te kahe che ke bhAI! mane paNa karma mUkatA nathI to tane kema mUkaze? pApaNA kIrti-icchaka mAnathI saMtADe nija doSa, kahe: "mane to nA naDe karma, garva ke roSa; 58
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 217 artha - jene kIrtinI icchA, mAna kaSAyathI hoya te to potAnA doSane bhoMyamAM ja bhaMDAre. ane dekhADe ke mane to karma naDatA nathI. athavA ahaMkAra ke koI para karela krogha paNa amane bAghA kare nahIM ema bhapako bhabhakAvata. paTA. cAhuM tema karI zakuM, tAraNa-taraNa jahAja," bhabhako bhabhakAve bahuM, ghare na ure lAja. 59 artha - huM cAhuM tema karI zakuM. huM to tAraNa taraNa jahAja chuM. evo bahu bhapako bhabhakAvata. evuM bolatA temane hRdayamAM lAja paNa Avata nahIM. /palA. nisvArthI sAcA guru, satya-priya ne namra, sUMThI prazaMsA nija taje, ghare na mAyika dhUmra. 60 artha - niHsvArthI evA sAcA guru to satya-priya ane namra hoya che. te potAnI jUThI prazaMsAno tyAga kare che. teo mohamAyAmaya dhUmra eTale dhUmADAno saMgraha karatA nathI. II60nA. nirvikArI evA guru kare Atma-hita-bogha, karma taNo siddhAMta A prazasya ne avirotha. 61 artha - nirvikArI evA zrI guru mAtra AtmAnuM hita thAya evo ja bodha kare che. A bhagavAnano kahelo karmano siddhAMta te prazasya eTale prazaMsA karavA lAyaka che ane te pUrvApara avirogha che. II61 sArAsAra vicAraNA, tarjI sarva pakSapAta, samyakaSTi te gaNI, vivekarUpa vikhyAta. kara artha :- sarva pakSapAta mUkIne sAra ke asAra saMbaMdhI vicAraNA karavI tene jJAnI puruSoe samyaka draSTi gaNI che, je jagata prasiddha vivekarUpa che. I6rA vivekadraSTi vinA mUMjhe kyAMthI satya padArtha? satya sUjhayA vaNa nA grahe; A siddhAMta yathArtha. 63 artha - vivekadraSTi vinA padArthanuM satya svarUpa kyAMthI jaNAya. ane satya eTale kharuM sUjhayA vinA grahaNa paNa kyAMthI thAya. mATe bhagavaMte kahelo A siddhAMta paNa yathArtha che. IIkaDA. mALA nava siddhAMtanI navasara-muktAhAra rAvaNa sama kaMThe gharuM, daza zira jaNAvanAra. 64 artha - ahiMsA sahita A nava siddhAMtanI mALA te navasera motInA hAra jevI che. tene huM rAvaNa samAna kaMThe ghAraNa karuM ke je eka mastakanA daza mastaka jaNAvanAra che. e mALAne je pahere te divya sukhano bhoktA thAya che. 64 jaina sAdhu-mukhathI suNyA siddhAMto bahu vAra, paNa draSTi bhalI kyAM hatI? smRti-anusAra vicAra. 65
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- A nave siddhAMto jaina sAdhupuruSonA mukhathI ghaNIvAra sAMbhaLyA hatA, chatAM paNa tArI te bhaNI bhalI draSTi ja kyAM hatI? have te siddhAMtonI smRti anusAra vicAra kara. 6pAA jina siddhAMta yathArtha che, phera nahIM mInamekha, ochuM nahi javabhAra ke, vaghu tala-bhAra na, dekha. 16 artha - jinezvara bhagavaMtoe kahelA A siddhAMto yathArtha che. emAM mInamekha paNa pheraphAra nathI. emAM javabhAra ochuM nathI ke talabhAra vaghAre nathI. II66aaaa. tana, mana, vacana damI caho zAMti AtmAkAra, ThAma ThAma jina-vacana e, sarva jIvahitakAra. 67 artha :- "mana vacana ane kAyAnuM damana karI AtmAnI zAMti iccho. e ja enuM sthaLe sthaLe boghavuM che." je sarva jIvone hitakAraka che. 6thA. nA saMsAra tajI zake, tene ziyaLa sAra; ekapatnIghara marada ne pativratA ho nAra. 68 artha - je saMsAra tyAga karI zake nahIM tene ziyaLa eTale sadAcAra sArarUpa che. puruSoe eka patnIvrata ane strIoe pativrata avazya pALavuM evo bhagavaMtano upadeza che. 68aaaa sadAcArI gaNAya che, gharmayogya saMtoSa, sItA-rAma bIjAM gaNo TaLe roga ne doSa. 69 artha :- ema maryAdAthI vartatA patipatnI te sadAcArI gaNAya che. evA saMtoSI jIvo gharma ArAghavAne yogya che. temane bIjA sItA-rAma jANo. ema vartavAthI roga ane bIjA aneka doSothI dUra rahI zakAya che. phalA parastrI-gAmIne thatA cAMdI, kSaya, prameha, punita sva-strIthI nahIM dekhA rogo teha. 70 artha - parastrI-gAmI jIva kalaMkita thAya che. tene cAMdI, prameha ane kSaya Adi rogo sahana karavA paDe che ane bIjAM aneka durAcaraNo vaLage che. punita eTale pavitra evI potAnI strIthI koIne tevA rogo thatAM joyA nathI. II70. pativratA strI to satI, mana tenuM sthira thAya saMsArI abhyAsa paNa gharme jo mana jAya. 71 artha - pativratA strI te satI che. teno saMsArI abhyAsa hovA chatAM paNa jo gharmamAM tenuM mana jAya to te mana sthira thAya che. (71aaaa bhavamokSa kaya pakSamAM zreyaskara siddhAMta, sAcuM to sAruM bathe, samajI jIMva, thA zAMta. 72 artha :- saMsAra ke mokSa e beya pakSamAM enA siddhAMto zreyaskara che. sAcuM to badhe sAruM ja hoya. tene he jIva have samajI tuM zAMta thA. I72aaaa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 garama karI pANI pIvuM : saune A upadeza, tema bane nA to pIvu, gALI pANI vizeSa. 73 artha :- pANIne garama karIne pIvuM evo saghaLAne bhagavAnano upadeza che, tema jo nA banI zake = to pANIne vizeSapaNe eTale bevaDuM garaNuM rAkhIne gALIne pIvuM. / / 73 / / banne pakSe lAbha ke sunna kare suvicAra, vALA-marakI-hetu A aNagaLa pANI dhAra. 74 artha :-- saMsAra pakSa ane muktipakSa ema beya pakSe te lAbhakAraka che. mATe sujJa tenA upara suvicAraNA kare. saMsAra pakSe aLagaNa pANI pIvAthI, vALA, marakI, kogaLiyA Adi aneka jAtanA rogo thavAnI zakyatA che. ||74nA mukti-pakSe lAbha de nirvikAra jaLa uSNa, rasanA jItavAmAM bhaluM; jIva thAya ghIra akRSNa. 75 219 artha :-- muktipakSe garama karIne pIdheluM pANI nirvikAra hovAthI 2sanA indriya jItavAmAM temaja kAmavikAra jItavAmAM madadarUpa che. jethI jIva vikArI tRSNAothI rahita thaI dhairyavAna bane che. 75)) he! durAtmA, kALa sama kALo nAga nihALa, pAsuM pheravI tAkato; dharma-maMtra saMbhALa. 76 artha :- 'hai durAtmA ! A kALo nAga have pAkuM pheravI nArA para tAkI rahevA taiyAra thayo che H mATe nuM have te dharmanA 'navakAra maMtra' ne saMbhAra.' / / 76|| maraNa pachI paNa gharma e maLo mane, e mAga; dharmazaraNa sAcuM, have Avyo apUrva lAga. 77 artha :- maraNa pachI paNa mane e gharma ja maLo evuM mAga. eka gharmanuM ja zaraNa sAcuM che. have e dharmano vicAra karavAno tane apUrva lAga Avyo che. / / 7 / / evA bhAvo jyAM thayA, kautuka banyuM. aciMtya : maMtra mukhe uccAratAM-aho! 'namaH arihaMta', 78 artha :-- evA bhAvo jyAM thayA ke tyAM eka aciMtya kautuka banI gayuM. meM mukhathI maMtrano uccAra karyo ke aho! 'namo arihaMtANaM.'' / / 8 / / kALo nAga khasI gayo dUra rAphaDA pAsa, dayA karI jANe are! haravA mAro trAsa. 79 artha :-- te bhayaMkara kALo nAga je mArA prANa levA pAsuM pheravato hato te have dUra rAphaDA tarapha jato = jaNAyo. jANe are ! mArA trAsane haravA mArA para dayA karato hoya tema jaNAyo. / / 9 / / sarpa sarI Agho, vade : 'rAjakumAra, vicAra, satya dharmarUpa garbhathI navo thayo avatAra. 80 artha :-- te nAgadeva Agho sarI jaIne bolyo H he rAjakumAra! A satya dharmarUpa garbhathI Aje
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 prajJAvabodha vivecana bhAga-2 tAro navo avatAra thayo jANa je. nahIM to huM tArA prApta levAne paLanI paNa DhIla karuM tema nahotuM. paNa tane zuddha vairAgya ane jainadharmamAM utarelo dekhI mAruM kALajuM haLave haLave piMgaLatuM gayuM. dalA uSA-raMgaraMjana kare jana-mana, muja mana tema tuja mana gharme vartatAM mRdu banI gharanuM re'ma. 81 artha :- prabhAtanA raMga jema lokonA manane raMjana kare tema mAruM mana paNa tArA manane dharmamAM vartatuM jANI komaLa banI jaI tArA para rahema karavA lAgyuM. 81 // suNI maMtra-uccAra te ghare sumaitrI bhAva, tuja hita karavA huM kahyuM H 'vAra dharma prabhAva. 82 artha - tArA mukhethI maMtrano uccAra sAMbhaLIne mAruM mana tArA pratye sumaitrIbhAva gharavA lAgyuM. have tArA hitane mATe kahuM chuM ke A satya jainadharmanA prabhAvane tuM vizeSa vadhAra. // 825 tharma-bALa-mAbAparUpa varsa paNe munirAya, dharma-premathI sarvane boghAmRta te pAya. 83 artha :have tuM paga heTho AnaMdathI mUkI, dharmarUpI bALakanA mA-bAparUpe mahAmunizvara je jinazAsananA zRMgAra tilakarUpa che, te ahIM AgaLanA sAmA suMdara bAgamAM birAje che. mATe tyAM tuM jA. te dharmapremathI sarvane baudhAmRta pAya che, temano pavitra upadeza zravaNa karI tAro A mAnavajanma kRtArtha kara. // 8 // siMharAja zrAvaka gaNI, nirbhaya rahI jA tyAMya.' vaMdana karI te sarpane pAmyo ApanI chAMya. 84 artha :- siMharAjane paNa zrAvaka gaNI tuM nirbhaya thaI tyAM jA. pachI te nAgadevane vaMdana karI ApanA darzana karavA mATe huM ApanI chatrachAyAmAM AvavA pAmyo chuM. 5845 maNigharanAM AvAM vacana suNI pAmyo chuM harSa, tharma-bALa mujane gaNo, vyartha gayAM muja varSa. 85 artha :- he mahA munirAja ! maNidharanAM AvA vacana sAMbhaLIne huM atyaMta harSa pAmyo. have mane = gharmamAM bALaka jevo gaNI upadeza Apo. Aja sudhInAM mArA badhA varSoM vyartha vahI gayA. II85]I vagara mote ja huM maryo, jIve sAcA saMta, maraNa-yogathI janmiyo H samajyo jIvana-anaMta. 86 artha :- hamezAM bhAvamaraNa karIne huM vagara mote ja maryo chuM. sAcuM jIvana to saMtapuruSonuM che. maraNano yoga AvI maLavAthI have mAro navo janma thayo. ane have samajyo ke AtmAnuM jIvana to anaMta che, te kadI marato nathI. / / 8 / harSa-ghelachAmAM va, sAcuM jANo Apa; zaraNe Avyo Apane, aciMtya Apa pratApa. 87 artha :-- harSanI ghelachAmAM AvI kahuM chuM ke sAcuM to Apa ja jANo cho. have ApanA zaraNe huM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMdrasiMha rAjA caMdrasiMhane upadeza ApatA munivara haraNa jIva laI nATho vikarALa siMhane joI zarIra ThaMDuM paDI gayuM kALo nAga joI caMdrasiMhanuM ura kaMpyuM zikAre caDhelo caMdrasiMha rAjA, ghoDo Thokara khAI bhaDakyo
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) muni-samAgama (caMdrarAja) bhAga-2 Avyo chuM. kemake Apa mahAtmAono pratApa aciMtya che. / / 87 / / eka maMtra-pratApa ke jo navajIvana-dAna, pUrNapaNe te dharmane pALye avicaLa sthAna. 88 artha ::- eka navakAra maMtranA pratApathI huM navuM jIvanadAna pAmyo. to e Akho dharma pUrNapaNe pALatA avicaLa evuM mokSamyAna kema na maLI zake? jarUra maLe. TaTA sUkSmapaNe te dharmano karo kRpA-upadeza, icchA varte jANavA H munivara-caritra-leza. 89 221 artha :- he bhagavan ! mane have sUkSmapaNe te dharmano kRpA karI upadeza karo. vaLI Apa munivaranA caritra saMbaMdhI paNa leza jANavA mArA hRdayamAM icchA varte che. 589lA pUrva-puNyathI pAmiyo muni-samAgama sAra, TaLaze ura-saMtApa sau suI bodhAmRta-thAra, 90 = artha :-- pUrvanA aDhaLaka puNyathI huM Apa jevA mahAna munivarano sArarUpa samAgama pAmyo chuM. mATe mArA hRdayanA sarva saMtApa ApanI boghAmRtanI ghAravaDe Aje jarUra TaLaze ema mAruM mAnavuM che. / / 9 / bALaka nA mAgI zake, de mAtA paya-pAna, Atma-hita muja jANIne, yathArtha dejo dAna. 91 artha :-- bALaka mAtA pAse mukhethI mAgI zakatuM nathI. chatAM mAtA tene dUdhanuM pAna karAve che. tema mArA AtmAnuM hita zAmAM che te jANIne mane paNa ghaTanuM dAna Apajo. / / 9 / / varNana zI rIte karuM? ura ullAsa na mAya, sadguru-yoge jAgRti Aja apUrva jaNAya. 92 artha :- AjanA harSanuM varNana huM zI rIte karuM? mArA hRdayamAM ati ullAsa bhAva samAto nathI. Apa zrI sadgurunA yoge Aje mane apUrva jAgRti jaNAya che. / / 2 / / Aja sudhInAM rAja-sukha lAge thuLa samAna, tucchapaNuM jIve tajyuM, lAge bahu baLavAna. 93 artha :- Aja sudhI je rAja-sukha bhogavyA te mane dhULa samAna lAge che. te indriyasukhanA tucchapaNAne Aje jIve tajyuM, tethI mAro AtmA mane bahu baLavAna jaNAya che. ANNA traNe lokanuM rAjya paNa jIraNa nIeza samAna, Take vIrya A jo sadA, nikaTa mokSanuM sthAna.' 94 artha :- Aja ApanA darzana samAgamathI mane traNe lokanuM rAjya paNa tRNa samAna jIrNa jaNAya che. evuM AtmavIrya jo sadA TakI rahe to mokSanuM sthAna sAva nikaTa che, dUra nathI. / / 94 / / (zArdUlavikrIDita) "pAmyA moda muni suNI mana viSe, vRttAMta rAjA taNo, pAchuM nija caritra te varAvyuM, utsAha rAkhI ghaNo;
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 thAze tyAM mana bhUpane draDha dayA, ne bogha jArI thaze. trIjo khaMDa khacIta mAna sukhadA, A "mokSamALA' viSe." -zrImad rAjacaMdra artha - "rAjA caMdrasiMhano vRtAMta sAMbhaLI mahAmuni manamAM pramoda pAmyA. pachI potAnuM caritra paNa ghaNo utsAha rAkhIne varNavyuM. muni caritra sAMbhaLIne rAjAnA manamAM dayAno bhAva vizeSa dRDha thaze ane muni mahAtmAno bogha sAMbhaLI pharI te sAMbhaLavAno bhAva hamezAM jArI raheze. mokSamALA viSe A trIjo khaMDa che, tene tuM nakkI sukhane devAvALo mAnaje." -zrImad rAjacaMdra (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 (doharo) parama kRpALu muni vade, prasanna citte jyAMya, caMdrarAja mana vikase, kumuda-kaLI sama tyAMya. 1 artha - have paramakRpALu rAja munivara jyAre potAnuM caritra prasanna citte kahevA lAgyA tyAre caMdrarAjAnuM mana jema kumudinI caMdramAnAM darzana karI vikAsa pAme tema vikasita thavA lAgyuM. 1aaaa rAjamuni-mukhathI khare puSpavRSTi sama zabda, ziSyapaNAnI mUrti sama caMdra banI rahyo stabdha. 2 artha :- rAjamuninA mukhathI puSpavRSTi samAna jyAre zabdo kharavA lAgyA tyAre ziSyapaNAnI mUrti samA caMdrarAjA, te sAMbhaLavA mATe stabdha eTale sthira athavA dimUDha banI gayo. rA. "saurASTra dezapati hato, rAjasiMha muja nAma, apUrva saMskAro phure, karavA moTAM kAma. 3 artha :- have zrI rAjani potAnuM svavattAMta varNave che. huM saurASTra dezano pati hato. rAjasiMha mAruM nAma hatuM. mArAmAM moTA kAma karavA arthe apUrva saMskAro skurAyamAna thatA hatA. sA. cakravartI to yuddhathI jItI le Sa khaMDa nirdayatA muja mana gaNe; kIrti te na akhaMDa. 4 artha - cakravartI to yuddha karIne cha khaMDa jIte, paNa tene mAruM mana nirdayatA gaNatuM hatuM. e prakAre meLavelI kIrti paNa akhaMDa rahe tema nathI. II4 saMpa-zAMti muja buddhithI prasarAvuM jagamAMya, evA bhAvo ullase kumaLI vayamAM tyAMya. 5
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 2 3 artha :- jagatamAM mArI buddhithI saMpa-zAMti prasarAvuM evA bhAvo mArI kumaLI vayamAM ullasita thatA hatA. //pA Adarza bhUMpa thavA sadA karato huM puruSArtha, prathama guNa A sAthato; banuM pUrNa niHsvArtha. 6 artha - Adarza rAjA thavA huM sadA puruSArtha karato. tenA mATe prathama A guNa sAghato hato ke huM pUrNa niHsvArthI banuM. //kA garbhazrImaMta ghara samuM rAja-kuTuMba vicArI, saMsArI vaibhava viSe hitabuddhi na visArI. 7 artha - garbhathI zrImaMta samAna rAjakuTuMbane vicArI, saMsArI vaibhava viSe rahevA chatAM huM svapara hitabuddhine bhUlI gayo nahIM. zA vaNika-buddhie vyaya thato, spaSTa hisAba sahita, jaoNra jeTalA nokaro, pagAra yathA-ghaTita. 8 artha - rAjyamAM vaNika buddhithI vyaya thato hato. teno spaSTa hisAba rAkhavAmAM Avato. jarUra jeTalA nokaro hatA. temano pagAra paNa yathAyogya hato. pATA prajAhita jethI nathI tevA karo ayogya, Apatti-veLA vinA; saune nRpa-ghena bhogya. 9 artha :- je vaDe prajAnuM hita nathI tevA kara prajA para nAkhavA ayogya che. eka ApattinA samara vinA rAjAnuM ghana sarvane bhogya che, ema rAkhyuM hatuM. karathI koSa bharyo nahIM, prajA karI ghanavAna, rAjya-mahattA saha vadhe ghana, jo jana vidvAna. 10 artha - kara nAkhIne rAjyano koSa eTale bhaMDAra bharyo nahIM. paNa prajAne ghanavAna banAvavAno ja lakSa rAkhyo hato. tethI he vidvAno juo, ke rAjyanI mahattA sAthe ghana paNa vadhavA lAgyuM. 10nA prajAnI saMpatti vadhe, te yojanA sivAya kara nAkhe jo nRpati mUMDI khavAtI jAya. 11 artha - prajAnI saMpatti vardhamAna thAya te yojanA sivAya jo rAjA kara nAkhe to rAjyanI mUDI paNa khavAtI jAya. ||11|| je pramANamAM Apiye gAyAdikane khANa, te pramANamAM dohiye kara-ghUMgha kharuM pramANa. 12 artha :- je pramANamAM gAya bheMsa Adine khANa eTale Dhorane khAvAnuM anAja ApIe te pramANamAM dUgha dohIe chIe. tema dANa samAna prajAnI saMpatti vardhamAna thavA devAthI kara paNa te mujaba sArA pramANamAM maLyA karaze. rAjyaghana prAptinuM e ja kharuM pramANa che. /12aaaa
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rAjya-vyavasthA-vyaya thakI bamaNI Avaka hoya, navI Avaka vadhu hoya to kara ghaTADavA joya. 13 artha - rAjya vyavasthAmAM je vyaya thAya te karatA jo bamaNI Avaka hoya to te yogya che. paNa tethI jo navI vadhu Avaka hoya to rAjAe prajA uparanA kara ghaTADavA joIe. 13nA traNa bhAge vyaya sau thatoH eka sevako kAja, tathA rAjya-vaibhava viSe; eke nRpakuLa-lAja. 14 artha :- AvakanA traNa bhAgano vyaya A pramANe thAya. eka bhAga maMtrIo vagere sevako mATe, bIjo bhAga rAjya vaibhavano mobho jALavavA senApati, sainiko Adi mATe, trIjo bhAga rAjyakuTuMbanI lAja rAkhavA arthAt temanI sAra saMbhALa mATe vaparAvo joIe. //14o. rAjya-prajA-AbAdImAM eka-artha vaparAya, bAka-artha bhaMDAramAM saMkaTa kAja rakhAya. 15 artha :- bAkInA cothA bhAgano aDagho bhAga te rAjya prajAnI AbAdImAM eTale temanA sukha mATe ane bAkIno aDadho bhAga te saMkaTanA samaye kAma AvavA mATe bhaMDAramAM rAkhavo joIe. 15nA prajA-klezakara kara kadI rAjAthI na nakhAya; je karathI hita sarvanuM, saMmati laI levAya. 16 artha:- prajAne kleza karanAra evo kara rAjAthI kadI naMkhAya nahIM. je karavaDe sarvanuM hita hoya tevuM kara paNa prajAnI saMmati laI levuM joIe. 16aaaa apakSapAte nyAya paNa saraLapaNe devAya, tevI vyavasthA rAkhato; sevA-bhAva sadAya. 17 artha - apakSapAtathI saraLapaNe nyAya devAya tevI vyavasthA rAkhI hatI. sadAya sarvanI sevA thAya evo bhAva hRdayamAM jAgRta hato. 1LA. niyamita dinacaryA hatI : nidrArthe be pahora, rAjyataMtranA prahara be, eka gharmano dora. 18 artha - niyamita mArI dinacaryA hatI. be pahora (cha kalAka) nidrA mATe, rAjyataMtra calAvavA be pahora, ane eka pahora gharmano dora calAvavA mATe rAkhyo hato. 18. AhArAdika ekamAM, eka gaMbhIra vinoda, vidyAyojana ekamAM; vaghato roja pramoda. 19 artha :- AhAra vihAra nihArAdi arthe eka prahara, eka prahara gaMbhIra vinoda eTale jJAnacarcArUpI vinoda arthe ane eka prahara navI vidyA zIkhavAnA prayojana arthe rAkhyo hato. jethI roja pramoda eTale AnaMdanI vRddhi thatI hatI. 19. kharA vIryanI khAmI ne saMkucita vicAra, durAcAra, anudAratA jIMvana-hAni karanAra. 20
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 2 5 artha :- uttama kAryamAM vIryanI khAmI hoya, saMkucita vicAra hoya, jIvanamAM durAcAra hoya temaja udAravRttino abhAva hoya to te sukhI jIvananI hAni karanAra che. bhAravA nRpatio A kALamAM tethI jIve alpa; oNvana TUMkuM ya zyAdhya nA, vinA zuMbha saMkalpa. 21 artha - uparokta doSo jIvanamAM hovAthI A kALanA rAjAo alpajIvana jIve che. temanuM TUMkuM jIvana paNa zubha saMkalpa vinA zlAdhya eTale prazaMsApAtra nathI. 21nA zubha saMkalpa mane spharyoH "vizva-koSa-vicAra" kuTuMbIone meM kahyo, turta thayo svIkAra. 22 artha - e zubha saMkalpa mane pharAyamAna thayo ke "vizvakoSa" karavo. teno vicAra meM kuTuMbIone jaNAvyo tyAre temaNe paNa turta svIkAra karyo. rarAA gaNavI saunI mAlikI kuTuMba-ghana je hoya, jarUra jozuM vApare jyAre jene joya. 23 artha:- kuTuMbanuM je ghana hoya tenA upara saunI mAlikI gaNavI. jyAre jene jarUra hoya te pramANe vApare. 23 pradhAnamaMDaLamAM karI aikya-vAta vikhyAta, kabUla sarvee karI, janmyA jANe bhrAta. 24 artha - pradhAnamaMDaLamAM paNa sarva eka thaIne rahevAnI prakhyAta vAta meM karI. te sarvee kabula karI. jANe badhA bhAIrUpe ja janmyA hoya tema svIkArI lIdhuM. 24 prasarI purajana-maMDaLa, svArtha taje jana sarva, niHsvArthI-guNavoga muja gALe jana-ghana-garva. 25 artha:- nagaranA janamaMDaLamAM A vAta prasarI gaI. jethI sarvae potAno svArtha tajI dIdho. mAro eka niHsvArthIgaNano yoga arthAtu bhAva thavAthI te nagara lokonA ghananA garvane paNa gALavAne samartha banI gayo. rapA thIme dhIme saghaLI prajA samajI banI kuTuMba, rAjya mAlikI nija gaNe, mane gaNI nirdabha. 26 artha - ghIme ghIme saghaLI prajA paNa samajI jaI kuTuMbarUpe banI gaI. rAjyanI mAlikInI milkatane te potAnI mAnavA lAgI. ane mane nirdabha eTale mAyA kapaTa vagarano gaNavA lAgyA. /rakA sukha nija milakatathI maLe tethI maLe adhika; lUMTAvAno bhaya nahIM, rAjya taNA mAlika. 27 artha :- je sukha milkatane potAnI mAnavAthI maLe tethI vizeSa sukha milkatane sarvanI mAnavAthI maLe che. temAM mamatvabhAvano nAza thavAthI kharuM sukha Upaje che. prajA pote rAjyanI mAlika thavAthI ghana lUMTAvAno paNa bhaya rahyo nahIM. razA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zudra bhUpa samajI bhaLyA, banyuM rAjya saMyukta, mahArAjya-mAlika thayA, vinA sainya bhaya-mukta. 28 artha - zudra eTale pAmara rAjAo paNa samajIne sarva sAthe bhaLI gayA. tethI rAjya saMyukta thaI gayuM. have mahArAjyano huM mAlika thayo ane AkhuM rAjya senA vinA ja bhayamukta banI gayuM. ra8AA pravAsa meM paNa Adaryo, nRpati maLyA aneka, bharatavarSanA sau nRpo, thayA kuTuMbI eka. 29 artha :- pachI meM eka pravAsa Adaryo. jemAM aneka rAjAo mane maLyA. bhAratavarSanA sau rAjA maLIne eka kuTuMba jevuM banI gayuM. rA. saghaLA dezomAM gaI vAta vAyu samAna, anArya jana mAne nahIM; AvI kare bahumAna. 30 artha :- A vAta saghaLA dezomAM vAyunI samAna prasarI gaI. anArya lokone e vAta mAnya na thaI. tethI ahIM AvIne joI mAruM bahumAna karavA lAgyA. //30nA anAryadeza-vaNikajana prathama bhaLyA, pachI loka; nRpa tyAMnA samajyA pachI, vasughA banI azoka. 31 artha - anAryadezanA vaNika loko AmAM pahelA bhaLyA. pachI bIjA loko bhaLyA. tyAMnA rAjAo paNa vAtane samajyA pachI bhaLI gayA. tethI AkhI vasughA eTale pRthvI azoka eTale zokarahita banI gaI. /31aaaa prabaLa pUrvanA puNyathI jaga jhUkyuM A vAra, mane mahAtmA so gaNe, jANe prabhu-avatAra. 32 artha - prabaLa pUrva puNyanA udayathI A vakhate AkhuM jagata jhUkyuM ane mane sau mahAtmA gaNavA lAgyA ke jANe A to prabhuno avatAra che. 3rA muja nirbaLatA huM lahuM Takaze keTalI vAra? kSudra kAraNo koI dI, karaze sau saMhAra. 33 artha - paNa mArI nirbaLatA huM samajuM chuM ke A badhuM keTalo kALa Takaze? koI divasa zudra eTale najIvA kAraNo A sarvano saMhAra karI jaze. 33aaaa. vidyAbaLa, cAritrabaLa, paropakArI saMgha, udyama ne avilAsatA TakAvI rahe prabaMgha. 34 artha - prajAmAM vidyAbaLa haze, cAritrabaLa haze ane saMgha paNa ekabIjAno paraspara upakAra karanAro haze, sarvamAM udyama karavAno bhAva haze tathA jIvanamAM avilAsIpaNuM haze to ja A badho karelo prabaMgha TakI raheze. |34o. jJAna vinA nahi A Take, karuM jJAnanI zogha, saMta-samAgama sAghatAM, pAmyo saguru-bogha. 35
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 227 artha :-- samyajJAna vinA A badhuM TakI zakaze nahIM. mATe jJAnIpuruSanI zodha karuM. e zodha karatAM saMtapuruSono samAgama thayo. ane huM sadguruno bodha pAmI gayo. / / 35 / / satya yathArtha ure vasyuM, lAgyuM nakalI sarva, mAyika sau prapaMcamAM sukha gaNyuM te vyartha. 36 artha :-- yathArtha satya je hatuM te hRdayamAM vasavAthI bIjuM badhuM nakalI bhAsyuM. mAyika eTale sAMsArika sau prapaMcamAM je sukha gaNyuM hatuM te sarva vyartha lAgyuM. / / 36 / / Atmika sukha svAdhIna ne zAzvata, sAcuM zreya, te bhUlI nazvara sukhe bhamavuM te azreya. 37 artha :-- AtmAnuM sukha te svAdhIna ane zAzvata, sAcuM ane zreyarUpa bhAsyuM. tene bhUlI nAzavaMta - evA bhautika sukha pAchaLa bhaTakavuM te AtmAne azreya eTale akalyANakartA jaNAyuM. / / 37 / / ema gaNI muni haiM banyo, tajI sarva jaMjALa, vinA prayatne dekha A pazunAM hRdaya vizALa. 38 artha :-- ema gaNIne jagatanI sarva jaMjALane tajI huM muni banI gayo. A muni jIvananA prabhAvathI vinA prayatne A pazuonA hRdaya paNa dayAbhAvathI vizALa banI gayA che. te tuM A joI le. tane paNa A pazuo dayAbhAvathI ahI harI lAvyA che. / / 38 / / haraNa tane harI lAviyuM, nAga kare upadeza, siMha banyo bakarI samo, jAti-smRti-phaLa-leza. 39 artha :- A haraNa dayAbhAvathI tane ahIM harI lAvyuM, nAgadeve tane upadeza karyo, siMha bakarI jevo banI gayo. amArA upadezathI A sarvane jAtismaraNajJAna thayuM che. tenuM A kiMcit phaLa jaNAya che. / / 39|| aciMtya Atmika yoga A, jaga-jaMtu-tikAra, have kahuM nava tattva huM, te tuM citte dhAra. 40 artha :-- je ciMtavI paNa na zakAya evo aciMtya Atmika sukha prAptino yoga A tane banyo che, = je jagatanA sarva jaMtune hitakartA che. have huM tane nava tattva kahuM chuM, te tuM cittamAM dhAraNa kara. / / 40 / meM tattvo je dAkhavyAM, dharma-prabhAvI tema, mokSa-mULa tattvo karyuM, kahyAM prabhue jeha - 41 artha :-- zrI munivara rAjAne kahe che ke meM je abhayadAna, tapa, bhAva, brahmacarya, saMsAratyAga, devabhakti, nisvArthI guru, karma ane samyagdaSTi e nava tattvo darzAvyA te dharmanI prabhAvanA karavAvALA che. have huM tane bhagavAne mokSaprApti arthe Avazyaka mULa tattvo darzAvyA te kahuM chuM. 41|| AtmA uttama tattva che, temAM sarva samAya, AtmA jo jANyo nathI, jJAna nirarthaka thAya. 42 artha :-- te sarve tattvomAM AtmA e uttama tattva che. temAM sarva tattvo samAya che. jeNe AtmA = jANyo teNe sarva jANyuM.' jo AtmA jANyo nathI to bIjuM jANeluM sarva jJAna nirarthaka thAya che. / / 42 /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 28 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kahyA niSeghAtmaka rIte, anya ajIva padArtha, jaNAvavA nija jIvane, bhedabheda yathArtha. 43 artha - AtmA sivAya bIjAM badhA tattva niSeghAtmaka rIte eTale ke je kaMI jANatA nathI evA ajIva padArtho che. te paNa eka potAnA AtmAne jaNAvavA mATe ja yathArtha rIte bhedabheda karIne jaNAvavAmAM AvyAM che. 43. eka ja AtmA nizcaye sahaja svabhAve sthita, samyaka darzana jJAna ne cAritre lakSita. 44 artha - have AtmatattvanuM vizeSa varNana kare che : nizcayanayathI jotAM AtmA ekalo ja che ane te potAnA sahaja svabhAvamAM sthita che. ane jenuM svarUpa samyakdarzana, jJAna, cAritra vaDe lakSamAM laI zakAya evuM che. 44. cetana-mahA-sAmAnyathI sarva jIva gaNa eka, karma-janita bhedo baghA kalaMkarUpa aneka. 45 artha :- mahAna evA caitanya padArthane sAmAnyapaNAthI jotAM jagatanA sarva jIvo ekarUpe che ema mAna. paNa karma kalaMkathI utpanna thatAM jIvanA aneka bhedo gaNAya che. II4pA kevaLa karma-vikArane AtmA mAnI loka - jJAna-bhraSTa bhame bhave, vahe duHkhanA thoka. 46 artha :- mAtra karmavikAre deha utpanna thatAM tene potAnuM svarUpa mAnI jagatanA jIvo AtmajJAnathI bhraSTa thaIne cAragatirUpa saMsAramAM bhame che; ane aneka duHkhanA thokane vahana kare che. II46nA upAdhi-bhede sphaTikamAM raMga ajJane satya, AtmAmAM tema ja jAe ajJa bheda parakRta. 47 artha - sphaTika sapheda hovA chatAM raMganA upAdhi bhedathI te ajJAnIne raMgamaya jaNAya che. tene te ja sphaTikano satya raMga bhAse che. tema ajJAnI jIva paNa paraphata eTale karmathI thayelA manuSya devAdi paryAyane ja potAnuM satya svarUpa mAne che. 4nA alaMkAramAM hema sama sura-narAdimAM jIva; satyavruSTi dekhADatI satya svarUpa sadaiva.48 artha - jema vivigha alaMkAro eTale AbhUSaNomAM hema eTale sonu raheluM che tema deva manuSyAdi AkAramAM paNa jIva dravya raheluM che. satya draSTi eTale dravya draSTithI jo jIva jue to tene tenuM satya svarUpa hamezAM jaNAya ema che. 48aaaa prapaMca-saMcaya-klezathI jIva bhUle nija bhAna, svaraeNpa zuddha samajAya to, AtmArRpa bhagavAna. 49 artha :- dehAdine potAnA mAnavArUpa prapaMcanA saMcayathI jIva saMkleza pariNAmane pAmI potAnA bhAnane eTale svasvarUpane bhUlI jAya che. jo tene jJAnI puruSanA vacanabaLe potAnuM zuddha svarUpa samajAya
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 29 to potAno AtmA ja bhagavAnarUpa bhAse. 49aaaa. vyavahAra-naya-nipuNa ko gaNeH "deha rjIva eka, jIva vedanA vedato, kathaMcita mUrtika." 50 artha :- vyavahAranaya nipuNa eTale vyavahAranayane mukhya karavAvALA koI ema mAne che ke A deha ane AtmA eka ja che. A jIva zarIramAM rahIne vedanAne vede che. mATe koI apekSAe te dehanA AkAre rahelo hovAthI mUrtika eTale rUpI paNa gaNAya. 50gA. "garama ghI' sama bhrama vaDe aMga-guNa-Aropa jIvamAM jJAnI nA gaNe; jaDa-guNe jIMva-lopa. 51 artha - ghI mAM garamI agninI hovA chatAM ghIne "garama ghI' kahIe chIe. tenA samAna bhrAMtithI rUpI evA aMga eTale zarIranA jaDa guNone ajJAnI evo prANI tene jIva tattvamAM Arope che. paNa jJAnI kadI tema gaNe nahIM. kAraNa ke jaDanA rUpI Adi guNone jIva-tattvamAM AropavAthI arUpI evA jIva tattvano ja lopa thaI jAya. pelA najare nA dekhAya che, mana-vacane agrAhya te sva-prakAzI jIvamAM nahIM mUrtatA kyAMya. para artha :- jIva najare dekhAto nathI ke mana vacane paNa grahaNa karI zakAya ema nathI. te to svapara prakAzI che. evA jIva tattvamAM kyAMya mUrtatA eTale rUpIpaNuM dekhAtuM nathI. //parA mUrta guNe jo vedanA, jaDamAM kema na hoya? azuddha Atma-guNe gaNo, saraLa draSTithI joya. 53 artha - mUrta eTale rUpI evA A dehamAM jo vedanA vedavAno guNa hoya to te pudgala evA jaDa tattvamAM kema na hoya? zarIramAM vedanAno anubhava to azuddha evA AtmAnA vedanaguNanAM kAraNe jANo. saraLa draSTithI jotAM sukha duHkha veThavAno guNa to AtmAno che, te jaDa evA pudgala dravyano nathI. //palA tana-mana-vANI-vargaNA AtmAthI che bhiza, ghana Adi to dUranAM, tethI na thAvuM khinna. 54 artha - zarIra mana ke vacananI vargaNAo te pugalanI che. teno AtmAnA pradezo sAthe eka kSetrAvagAhI saMbaMdha hovA chatAM paNa te AtmAthI sAva bhinna che. jyAre ghanAdi padArtho to A jIvathI sAva dUranA dekhAya che. mATe AtmAthI bhinna ja che. tethI tenA vaghaghaTa samaye AtmAmAM khinnatA eTale kheda lAvavo nahIM. 54 mUrtika guNa pudgala taNo, Atma-guNa to jJAna, pudgalathI oNva che judo, bhAkhe jina bhagavAna. 25 artha :- mUrtika eTale rUpI guNa pudgala dravyano che. jyAre AtmAno guNa to jJAna eTale jANapaNuM che. tethI pudagala dravyathI jIva dravya sAva juduM che. ema kevaLajJAnathI joIne zrI jinezvara bhagavAne bhAkhyuM che. papA.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 30 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 gati-hetu guNa gharmano, AtmaguNa to jJAna, gharma-dravyathI va judo, bhAkhe jina bhagavAna. 26 artha :- gati eTale halanacalana karavAmAM kAraNabhUta guNa te gharmAstikAya nAmanA dravyano che. AtmAno guNa to jJAna che. mATe gharmAstikAya dravyathI paNa jIva judo che ema zrI jinezvara bhagavAne kahyuM che. padA guNa sthiti-hetu atharmano, Atma-guNa to jJAna, agharma dravyathI rjIva judo, bhAkhe jina bhagavAna. 27 artha :- sthiti eTale padArthane koI sthAne sthira rahevAmAM kAraNabhUta guNa te adharmAstikAyano che. AtmAno guNa to jJAna che. mATe agharmAstikAya dravyathI paNa jIva judo che. ema zrI jinezvara bhagavAne bhAkhyuM che. ApaNA *nabhano guNa avakAza de, Atma-guNa to jJAna, jIva jAdo AkAzathI, bhAkhe jina bhagavAna. 28 artha - nabha eTale AkAzano guNa padArthane avakAza eTale jagyA ApavAno che. jyAre AtmAno guNa to jJAna che. mATe AkAzadravyathI paNa jIva judo che. ema zrI jinezvara bhagavAne kevaLajJAnathI joIne kahyuM che. paTA. kALa-guNa che vartanA, Atma-guNa to jJAna, kALa dravyathI rjIva judo, bhAkhe jina bhagavAna. 29 artha - kALa dravyano guNa to samaye samaye padArthanA parivartanamAM sahAyaka thavuM te che, jyAre jIvano guNa to jJAna che. mATe kALa dravyathI paNa jIva judo che, ema zrI jinezvara bhagavAne kevaLajJAnathI joIne bhAkhyuM che. palA e pAMce ya ajIvathI AtmA judo jANa, vyakti-bhede bhinna A ajIva tattva pramANa. 60 artha - pagalAstikAya, gharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALadravya e pAMceya ajIva dravyathI AtmAne tuM jAdo jANa. e pAMceya dravyanuM pariNamana vyakti dITha bhinna bhinna hoya che. tathA pAMceya ajIva tattva che ema tuM pramANabhUta mAna. II60nA puNya pApo be tattvathI, judo AtmA jANa, zarIra-hetuM tattva che, pugalarUpa pramANa. 61 artha :- pUNya tathA pApa, A be tattvathI paNa AtmAne tuM judo jANa. A beya tattvo zarIrane sukhaduHkhanA kAraNa che. puNyathI zAtAnuM sukha ane pApathI azAtAnuM duHkha maLe che. 61 zubha kahe jana puNyane, pApa azubha gaNAya, bane bhavanAM bIja che; to zubha kema manAya? 62 artha :- puNyane loko zubha kahe che ane pApa jagatamAM azubha gaNAya che. paNa banne bhava eTale saMsAranA ja bIjarUpa che to te zubha kema manAya che? AnkarA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 31 karmacaMDAla-putra be, vipra uchere eka, karma kare sau vipranAM, jANe eka viveka. 63 artha - beya karmarUpI caMDAlanA putra che. temAMthI eka putra caMDAlanA ja ghare rahyo, te pAparUpa kahevAyo. ane bIjo putra vipra eTale brAhmaNanA ghare ucharavAthI vivekavALo thayo ane zubha karma karavA lAgyo. tethI puNyarUpa kahevAyo. II63mA icchApUrvaka puNya-sukha, icchA che dukha-mULa, kriyA bhoganI pApa-bIja, pariNAme pratikULa. 64 artha :- puNyathI maLelA sukho paNa icchAsahita che. ane icchA e ja duHkhanuM mULa che. puNyathI maLelA sukhothI pAMca indriyanA bhogonI kriyA thAya che, ane bhogakriyA e pApanuM bIja che. ane pApanuM phaLa pariNAme pratikULa eTale jIvane duHkharUpa Ave che. (64 eka khabhethI anya para bhAra pherave koya, indriya-sukha e jAtanuM, bhAra na ocho hoya. 65 artha - jema eka khabhA uparathI bhAra koI bIjA khabhA upara pherave tema eka indriyanI icchA pUrNa thAya ke bIjI indriyanI icchA utpanna thAya; paNa icchArUpa bhAranuM duHkha ochuM thatuM nathI. kapA nAga-pheNa sama bhoganA bhAse vivigha vilAsa; bhaya bhAse vivekIne, bhava-dukhano tyAM vAsa. 66 artha :- nAganI pheNa samAna A pAMce indriyanA bhoga vilAsa vivigha prakAre dekhAva de che. jene hita ahitanuM bhAna pragaTyuM che evA vivekIne to te bhayarUpa bhAse che. kemake tenA vilAsanA phaLamAM cAragatirUpa saMsAranA duHkhano atyaMta trAsa jIvane bhogavavo paDe che. II66aaaa sukha, duHkha ne moha e nAmo bhinna gaNAya, paNa dukha jAti sarvanI, te zubha kema manAya? 67 artha :- indriyanA sukha ke duHkha athavA moha e nAmo bhale bhinna gaNAya paNa A sarve duHkhanI jAtinA ja che. to te AtmAne mATe zubha arthAt kalyANarUpa kema manAya? 6LA puNya, pApa pariNAma to bhavaoNpa jANo eka, mUDha na mAne temane bhava bhamavAnI Teka. 68 artha - puNya ane pApanA phaLa to mAtra saMsArarUpa ja jANo. paNa jene bhava bhramaNa karavAnI Teva paDI gaI che evA mUDha jIvo te vAtane mAnatA nathI. 68aaaa. dAnAdAnanI vartanA pUrvakarmanI jANa, rAgAdika nija bhAvano kartA jIva pramANa. 69 artha :- dAnAdAna eTale levaDadevaDanuM je vartana thAya che, te pUrvakarmanA kAraNe che. paNa tenA nimitte je rAgadveSAdi bhAvo potAne thAya che teno kartA jIva pote che ema huM mAna. IIkalA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 3 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 parAzrita bhAvo taNo kartA, te abhimAna, ajJAnI baMghAya tyAM, jJAnI sAkSI mAna. 70 artha - paNa AtmAthI para evA pudgalAdika padArthanA pariNamanamAM potAne teno kartA mAnavo te mAtra jIvanuM abhimAna che. tethI ajJAnI jIva kamoMthI baMghAya che. jyAre jJAnI puruSa parapadArthonA pariNamanamAM sAkSIbhAve rahe che. potAne tenA kartA mAnatA nathI. mATe navIna karmathI baMghAtA nathI. "huM kartA parabhAvano, ema jema jema jIva jANe, tema tema ajJAnI paDe, bahula karmane ghANe." [70nA puNya-pAparaeNpa karmano jIva na kartA jANa, iSTa-aniSTa padArthamAM rAgAdi dukha-khANa. 71 artha :- zuddha nizcayanayathI puNya pAparUpa karmano kartA jIva nathI arthAt puNyapApa karavA e jIvano svabhAva nathI. paNa iSTa aniSTa evA paulika padArthonA nimitte rAgadveSAdi bhAvo karavA te jIvane mATe duHkhanI khANa khodavA samAna che. II71aaaa dhULa cakAze coTatI tema ja rAga-dveSa karmabaMghanAM kAraNo, jANI tajo azeSa. 72 artha:- jema cIkAza hoya to tenA upara dhULa coTe che, tema rAgadveSarUpa cikAza hoya to ja jIvane karmano baMgha thAya che. ema jANI azeSa eTale saMpUrNapaNe A rAgadveSano tyAga karo. II7rA. puNya-pApahIMna zuddha te paramAtmAnuM dhyAna, stuti, bhakti yogya che, tevA thavA, pramANa, 73 artha - paramAtmAnuM dhyAna te pApapuNyathI rahita zuddha dhyAna che. te zuddha dhyAna pAmavA mATe paramAtmAnI stuti bhakti karavI te yogya che. e pramANabhUta vArtA che. I73yA puNya-pApa rahita sadA brahma nitya che dhyeya, zuddhanaya mata jJAnano yathArtha upAdeya. 74 artha :- mULa svarUpe puNya pApathI rahita AtmA sadA brahmasvarUpa che. te nitya rahenAra che. te svarUpe prApta karavuM e ja ApaNuM dhyeya che. Avo zuddhanizcayanayathI jJAnIno mata che, te yathArtha che ane teja upAdeya arthAt grahaNa karavA yogya che. II74. (5)Asrava, saMvara rUpathI vilakSaNa jIMva-jJAna, aNu Ave, rokAya jyAM, tyAM be tattvo mAna. 75 artha:- kamoMnA Asrava ane saMvarathI jIvanuM jJAna vilakSaNa arthAta vicitra bane che. karmanA aNu Ave tene Asrava tattva kahyuM che. ane AvatA karmo je vaDe rokAya tene saMvara tattva kahevAya che. pAA yoga, kaSAya, avirati mithyAtvAdi bhAva Asrava, jIva-vibhAvathI pudgala-karma-jamAva. 76 artha :- mithyAtva. avirati pramAda, kaSAya ane yoga vaDe thatA bhAvone karma AsravanA kAraNo
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 233 jANo. jIvanA A vibhAva bhAvo che. tethI pudagala kArmaNa vargaNAono jIva sAthe jamAva arthAta joDANa thAya che. 76aaaa. vrata, samiti, cAritra, gharma, pariSaha-jaya, suvicAra, guti Adi bhAvaphaeNpa saMvara bahuM prakAra. 77 artha - paMcamahAvrata, pAMca samiti, paMca AcArarUpa cAritra, ratnatrayarUpa gharma, bAvIsa pariSahano jaya, samyaka vicAraNA tathA traNa gupti Adi te dravya karmone rokavA mATe aneka bhAvarUpa saMvaranA prakAra che. 77 bhinna bhinna nija bhAvathI svayaM pravarte jIva, grahe, niroze karmana, karma taje to ziva. 78 artha :- bhinna bhinna evA bhAvothI jIva svayaM pravarte che. tethI te karmane grahaNa kare che; ane kamano nirogha paNa svayaM kare che arthAta AvatA karmone roke che. te kamano saMpUrNapaNe tyAga kare to jIva. ziva eTale mokSapadane pAme che. II78 nimitta Arthana nahi sadA, bhAva ruci-AzIna, Asrava paNa saMvara bane, draSTi jo samIcIna. 79 artha :- jIvanA bhAva hamezAM nimittane AdhIna nathI paNa rucine AdhIna che. jevI ruci tevA bhAva thAya che. "ruci anuyAyI vIrya caraNaghArA saghe" rucine AghAre AtmAnuM vIrya skurAyamAna thAya che. AzravanA kAraNo paNa saMvaranA kAraNo banI jAya, jo jIvanI draSTi samIcIna kahetA yathArtha hoya to. "hota AsavA parisavA, nahIM inameM saMdeha; mAtra draSTikI bhUla hai, bhUla gaye gata eka." zrImad rAjacaMdra //79nA ajJAne Asakti che baMgha-hetu, nahi bhoga; sujJAna mukti-hetu che, nahi zAstrAdi-yoga. 80 artha :- jIvane anAdi ajJAnanA kAraNe parapadArthamAM Asakti che te karmabaMghanuM kAraNa che. mAtra indriyanA bhogo baMghanuM kAraNa nathI. jema samyakajJAna mokSanuM kAraNa che, mAtra zAstra ke kriyA Adino yoga jIvanuM kalyANa karanAra nathI. //80thI zAstro, guru-vinayAdi sau saMvara-hetuM jANa, mana, tana, vacane phaLa nahIM, jJAne saMvara ANa. 81 artha - guru AjJAe zAstro bhaNavA ke zrIguruno vinaya karavo, vaiyAvacca karavI vagere sarva saMvaranA kAraNo che ema jANo. mAtra mana, vacana, kAyAnA yogathI varle Atmika phaLa nathI paNa jJAnasahita kriyA karavAthI ja jIvane kharo saMvara thAya che. 81aaaa je je aMze yoga che te te Asrava-aMza; je aMze upayoga che, te saMvarano vaMza. 82 artha :- jeTalA aMze manavacana kAyAnA yoganI pravRtti che teTalA aMze karmano Asrava che. ane
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jeTalA aMze samyakajJAnanA baLe AtmAno upayoga jAgRta che teTalA aMze karmano saMvara thAya che, arthAtu AvatAM karma rokAya che. rAjya sarva avasthAne viSe samyaSTi zuddha, jJAna-ghAra che nirmaLI, yoga-ghAra mRdu, madhya. 83 artha - sarva avasthAomAM samyakaSTi jJAnI puruSo zuddhabhAvamAM rahe che athavA temAM rahevAno jeno sadA lakSa che. tenuM kAraNa temanA AtmajJAnanI ghArA parama pavitra che. jethI temanA manavacanakAyAnA yoganI ghArA paNa mRdu eTale komaLa che ane madhyama che arthAt tIvra nathI. mATalA bane ghArA zuddha jyAM pUrNapaNe dekhAya, dazA kahI zailephsa te, saMvara pUrNa gaNAya. 84 artha - jyAM jJAnaghArA ane manavacanakAyAnI yogaghArA saMpUrNapaNe zuddha thAya che te dazAne zailezIdazA kahevAya che. tyAM saMvara tattvano pUrNa yoga gaNAya che, arthAt karmone AvavAnA dvAra tyAM saMpUrNa baMgha thAya che. 84 te pahelAM AtmA taNI sthiratA saMvara ghAra, caMcaLatA je yoganI Asrava te nirdhAra. 85 artha - te zailezIdazA pahelA, terame guNasthAne rahelA kevaLI bhagavaMtone AtmAmAM saMpUrNa sthiratA che ane aghAtIyA karmo bhogavatAM chatAM saMvaraghAravaDe te navIna aghAtIyAkarmano baMgha karatA nathI. paNa manavacanakAyAnA yogonI je caMcaLatA che te AzravanI ghArA che ema tuM jANa. 185aaaa A Asrava-saMvara-kathA azuddha nayathI jANa, zuddha naye saMsArI sau siddha samAna pichANa. 86 artha:- A karmanA Asrava ane saMvara tattvanuM nirUpaNa azuddha nayathI jANo. zuddha nizcayanaye to sarva saMsArI jIvo siddha samAna che, tene pichANo arthAt te siddha svarUpanI oLakhANa karo. l86aaaaN karma-nAza te (degnirjarA, karma-svarUpa ajIva; je bhAve karyo khare, bhAva-nirjarA jIva. 87 artha :- karmono nAza karavo tenuM nAma "nirjarA tattva che. karmo che te ajIva tattva che arthAt jaDa svarUpa che. je bhAvovaDe dravya kama khare te jIvanI bhAva nirjarA gaNAya che. I8LA sujJAna saha tapa-hetuthI Atma-vIrya ulasAya, cittavRtti nirothathI kharI nirjarA thAya. 88 artha :- samyakajJAna sAthe tapa AdaravAthI AtmAnuM vIrya ullAsa pAme che. ane jethI cittavRtti paramAM jatAM nirogha pAmavAthI kamanI kharI nirjarA thAya che. "icchA niroghastapa:" icchAono nirodha karavo e ja kharuM tapa che. 188aaaa brahmacarya, jina-dhyAna ne kaSAya maMda karAya, icchA roSe zuddha tapa, laMghana anya gaNAya. 89
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 2 35 artha :- brahmacaryanuM pAlana, jina-dhyAna eTale zuddha svarUpanuM dhyAna karavuM tathA kaSAyonI maMdatA sAthe paramAM jatI icchAone rokI tapa karavuM te zuddha tapa nirjarAnuM kAraNa che. bAkI to badhA mAtra laMghana gaNAya che. II89aaaa sughA, ane tana-kRzatA, tapa-lakSaNa nA jANa; brahmacarya, guNi, kSamA, jJAne tapa pichANa. 90 artha - sughA eTale mAtra bhUkha sahana karavI ke zarIrane kuza karavuM te tapanuM lakSaNa nathI. paNa jJAnasahita brahmacarya, traNa gupti ane kSamAne ghAraNa karI tapa karavuM te sAcuM tapa che. ane te tapa dvArA sAcI karmanI nirjarA che. tene tuM pichANa arthAt te pramANe vartavAno prayatna kara. /90nA prabhAvanA ke bhaktithI puNya bahuM baMghAya, paNa niHspRha tapasvIne mAtra nirjarA thAya. 91 artha - gharmanI prabhAvanA ke bhagavAnanI bhaktithI azubha karmanI nirjarA thaI puNyAnubaMghI puNyano ghaNo baMgha thAya. paNa AtmajJAnI niHspRhI tapasvIone to mAtra karmonI nirjarA thAya. 91aaaa karma khapAve jJAna-tapa kSaNamAM dIrgha samUha, TaLe na je koTI bhave, karyo kriyAno vyuha. 92 artha :- AtmajJAnasahita tapa karanArA kSaNamAM karmanA dIrgha eTale ghaNA samUhane khapAve che. je karoDo bhava sudhI aneka prakAranI kriyAono vyuha eTale racanA karIne paNa khapAvI zakAya nahIM. sArA zreNirUpa je dhyAna-tapa dahe nikAcita karma, pragaTAvIne pUrNatA Ape zivapada-zarma. 93 artha - AThamA guNasthAnathI dhyAnarUpI tapanI zreNi mAMDI nikAcita kamone paNa bALI nAkhe che. pachI kevaLajJAnarUpa pUrNatAne pragaTAvI te zivapada eTale mokSapadanA zarma eTale sukhane pAme che. 93aaaa AtmA sAthe karmano khIra-nara jevo yoga (baMgha cAra bhede kahyo, bhAva-baMgha upayoga. 94 artha - have baMghatattva viSe jaNAve che ke AtmA sAthe karmano kSIranIra eTale dUgha ane pANI jevo saMbaMdha che. dravyakarmano baMgha te pradezabaMgha, prakRtibaMgha, sthitibaMgha ane anubhAgabaMgha ema cAra prakAre kahyo che. jyAre AtmAno zubhAzubha bhAvamaya rAgadveSa sahita upayoga te bhAvabaMgha kahevAya che. 94 azuddha upayoge paDe baMgha sthiti. anabhAga: prakRti, pradeza yogathI; samajo jo sadabhAgya. 95 artha - AtmAnA kaSAyamaya azuddha upayogathI karmano sthitibaMgha ane anubhAga baMdha paDe che. ane prakRtibaMgha tathA pradezabaMgha te manavacanakAyAnA yogathI paDe che. jo sabhAgyano udaya thAya to A vAtane jarUra samajI jIvanamAM utAravA yogya che, arthAt kaSAyo ghaTADavA yogya che. II9pA sarSa kUMDALuM jo vaLe vIMTAya ApathI Apa, tema jIva nija bhAvathI race baMgha-saMtApa. 96
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - sarpa jema kuMDALuM vALIne ApoApa vIMTAya che. tema jIva paNa potAnA ja bhAvathI karmabaMdhanI racanA karI tenA sukhaduHkharUpe phaLa pAmI saMtApane anubhave che. I96aaaa koza-kAra kaTa vaTato nija taMtuthI kAya, tema ja nija vibhAvathI saMsArI baMghAya. 97 artha - kozakAra eTale komeTA nAmano kITa eTale kIDo te potAnA lALanA taMtuthI potAnI kAyAne vIMTe che. tema saMsArI jIva pote ja rAgadveSamaya vibhAva bhAvo karI kamathI baMdhAya che. zA bAMdhanAra Izvara nathI aparAthIne, ghAra; baMgharahita Izvara viSe ghaTe na e vyApAra. 98 artha :- aparAdhIne karmathI bAMdhanAra Izvara nathI. je karma baMdhanathI sarvathA rahita che evA Izvarane viSe, koIne karmathI bAMdhavAno vyApAra ghaTI zake nahIM. 98aaaa preranAra paNa te nahIM, svapna jema na hoya, racanA e ajJAnanI, vastu-svabhAva joya. 99 artha - AtmAne karma karavAnI preraNA ApanAra paNa Izvara nathI. jema svapna Ave temAM koI preranAra nathI tema. A badhI karmanI racanA, te jIvanA ajJAnane kAraNe che. AtmAno vastu svabhAva jotAM to te zuddha ja che. 99aaaa roga anusAre kriyA jema roganI hoya, tema bhavasthiti samI baMgha-dazA paNa joya. 100 artha :- roganI tIvratA ke maMdatAnA anusAra jema rogInI davA vigerenI kriyA ochA vattA pramANamAM hoya, tema je jIvanI saMsAramAM rahevAnI jeTalI bhavasthiti bAkI hoya te pramANe tenA karma bAMghavAnI bhAvarUpa kriyA paNa ochA vattA pramANamAM hoya che. 100nA zuddha nizcayanaya kahe, AtmA nA baMdhAya; sarpa mAnatAM dorImAM bhaya, kaMpAdi thAya- 101 artha - zuddha nizcayanaya pramANe AtmAne karmabaMghana nathI. jema ochA prakAzamAM dorIne sarpa mAnI tenA vaDe bhaya pAmavo ke kaMpana Adi thavA te mAtra ajJAnavaDe che tema. 101aaaa ajJAnamaya vikalpa e; TaLavA kahuM upAya, ghUMTavA dRDha icchA thatAM baMgha-vikalpa zakAya. 102 artha - dorImAM sarpanI mAnyatAno vikalpa te mAtra ajJAnanA kAraNe che. te ajJAna TALavAno upAya kahuM chuM. jo janmamaraNathI chUTavAnI draDha icchA thAya to karmabaMgha karanArA vikalpo samAI jAya che. "je chUTavA mATe ja jIve che te baMghanamAM Avato nathI A vAkya niHzaMka anubhavanuM che. baMghanano tyAga karyo chuTAya che, ema samajyA chatAM te ja baMdhananI vRddhi karyA karavI, temAM potAnuM mahattva sthApana karavuM, pUjyatA pratipAdana karavI, e jIvane bahu rakhaDAvanAruM che." (va.pR.252) I/102aaaa chUTavA kAje je jIMve, te jIMva nahi baMdhAya; anubhava-vANI jANa A, vairAgya samajAya. 103
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) muni-samAgama (rAjamuni) bhAga-3 237 artha - je jIva kharekhara chUTavA mATe jIve che te karmathI baMghAya nahIM. A anubhava karIne kaheluM vacana che ema tuM jANa. A vAta vairAgya hoya to samajAya evI che. 103aaaa. mAtra zAstra parokSa-thI; baMgha-buddhi pratyakSa, zAstra zAkhA-caMdra sama darzAve dilakSa. 104 artha - dUdhamAM kaDachInI jema mAtra zAstramAM pharatI Atmaanubhava vagaranI parokSa buddhi te jIvane pratyakSapaNe karmabaMdha karAvanArI che. zAstro to mAtra aMdhakAramAM caMdramAnI kiraNa samAna mokSarUpI dizAno lakSa karAvanAra che. 104 zveta zaMkha suNyA chatAM dekhe pati pratyakSa kamaLAvALo, tema A zAstra-jJAnathI lakSa. 105 artha - zaMkha zveta eTale sapheda hoya che. ema sAMbhaLyA chatAM kamaLAnA rogavALo tene pratyakSarUpe pIta eTale pILo jUe che. tema potAnI matikalpanAe svacchede zAstra bhaNavAvALo nara tenA mULa marmane pAmI zakato nathI. 10pA. zIkhe adhyAtma-zAstra jo sadguru-AjJAghAra suNI, vicArI, smarI bahu, anubhave bahu vAra. 106 artha - paNa zrI sadagurunI AjJAnusAra adhyAtmazAstra zIkhe, sAMbhaLe, vicAre ke bahavAra smare arthAt pherave ane temAM kahelA vacanAmRta anusAra jIvanamAM bahuvAra teno anubhava kare arthAt te pramANe varte to Atma prApti thAya. 106 saMtata abhyAse TaLe baMgha-buddhi-vikalpa, to sAkSAta anubhave AtmA nirvikalpa. 107 artha :- zAstronA saMtata eTale satata abhyAsa karavAthI karmabaMgha karanArI buddhinA vikalpo maTe che. ane te sAkSAta evA nirvikalpamaya AtmAnA anubhavane pAme che. II10LA dravya (9) mokSa karmo TaLya, AtmAthI e bhinna; bhAva mokSa AtmA kharo, ratnatrayamAM lIna. 108 artha - have mokSatattva saMbaMdhI jaNAve che. AtmAno dravya mokSa to sarva karmonA nAzathI thAya che. karmo AtmAthI sarvathA bhinna che mATe TaLe che. paNa jyAre kharekhara AtmA samyagdarzanajJAnacAritrarUpa ratnatraya svabhAvamAM lIna thAya tyAre deha hovA chatAM paNa te AtmAno bhAvathI mokSa thayo ema kahevAya che. ll108 mokSa-hetu ratnatrayI, nahIM veza-vyavahAra; bhAvaliMga vinA nahIM mokSa, sarvano sAra. 109 artha:- mokSa prAptinuM kAraNa to samyagdarzanajJAnacAritramaya ratnatraya prApta karavAno puruSArtha che, nahIM ke uparano veSa vyavahAra mAtra. rAgadveSano tyAga karyA vinA bhAvaliMga Ave nahIM, ane te vinA jIvano kadI mokSa thAya nahIM. mATe rAgadveSano tyAga karavo e ja sarva tattvano sAra che. 109aaaa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 38 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 azuddha nayathI jANavI sthiti baddha ke mukta; zuddha naye nahi baMgha ke mokSa-dazAthI yukta. 110 artha - azuddhanaya arthAtu vyavahAranayathI, AtmAnI karmathI baMdhAyelI ke mukta sthiti jANavI; paNa zuddha nizcayanayathI jotAM to AtmAne baMgha paNa nathI ane mokSa paNa nathI. 110nA anvaya-vyatireke karI nave tattvathI sAra AtmAno nizcaya kahyo : uttama navasara hAra. 111 artha :- anvaya-vyatireke karIne nave tattvamAM sArarUpa evA AtmAno nizcaya karavo. AtmA ja navaseranA hAra samAna uttama padArtha che. anvayathI eTale ekanA sadbhAvamAM bIjAnuM avazya hovuM arthAt jyAM AtmA hoya tyAM AtmAnA jJAnadarzanAdi guNo avazya hoya ane vyatireka eTale paranA guNo AtmAmAM na hoya. jemake rUpa, rasa, gaMgha, sparza e pudgalanA guNo che te AtmAmAM na hoya. ema anvaya ane vyatirekathI AtmAnuM svarUpa jANIne teno nizcaya karavo e ja nava tattvano sAra che. I/111aaaa parama adhyAtma, yoga A, parama amRtamaya jJAna; alpa buddhithI grAhya nahi, tattva guhyatama mAna." 112 artha:- AtmAne oLakhavo e parama adhyAtma che tathA tene mokSa sAthe joDavo te parama yoga che. ane AtmA saMbaMdhInuM jJAna meLavavuM te parama amRtamaya jJAna che. te alpabuddhithI grahaNa thAya tema nathI. A Atmatattva te guhyatama eTale paramagUDha tattva che ema huM mAna; kemake caitanya camatkAra sRSTinA lakSamAM nathI. /112nA AtmajJAnI muni mahAtmAnA samAgamathI, temanA pratye zraddhAna thayA pachI, te mahAtmA AtmasvarUpanI prApti arthe je maMtra Ape tenuM tallInatApUrvaka je jIva dhyAna kare, te anukrame rAgadveSano kSaya karI kevaLajJAnane pAme che. evA guru maMtranA adabhuta mAhAbhya viSe A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : (74) maMtra (maMdAkrAntA chaMda) vaMduM preme punita pada huM zrI guruM rAja kerA, zobhe jenA manahara guNo mokSadAyI ane rA; lezo jeNe jagata jananA satya zabda nivAryA, AtmA sAco sahaja karatA zabda te ura ghAryA. 1 artha - zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtanA punita eTale pavitra caraNa kamaLamAM huM atyaMta premapUrvaka praNAma karuM chuM. jenAmAM manane haraNa kare evA mokSane devAvALA anerA eTale asAdhAraNa guNo nitya
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) maMtra 2 39 zobhI rahyAM che. jeNe jagata jIvonA rAgadveSa Adi klezanA kAraNone satya upadeza ApI nivAraNa karyA che. eka AtmA ja sAco che ane eja tAruM sahaja svarUpa che. evA zabdo uccaranArA paramakRpALudevane huM hRdayamAM ghAraNa karuM chuM. //nA AtmA jANI, udayavaza je gharma-vANI prakAze, zabda zabda viSaya-viSanI vedanAne vinAze; aMtabhedI gahana kathane bhrAMti TALe kaLAthI, jANe koI anubhavI guru-yoga sAco maLyAthI. 2 artha :- paramakapALadeve AtmA jANI udayavazAta je gharmanI vANI prakAzI che. temAM zabda zabda pAMca indriyonA viSayothI utpanna thatI viSa samAna vedanAno vinAza thAya evo upadeza karyo che. je gahana vacano aMtarane bhedI nAkhe eTale sparze evI abhuta kaLAthI, AtmAnI anAdikALanI bhrAMtine TALe che. koI ema jANe ke A to koI sAcA anubhavI AtmajJAnI guruno yoga maLI javAthI ja ema thayuM; nahIM to anAdikALano AtmabhrAMtirUpa roga javo te ati duSkara che. rA zabdo sAcA paramagurunA maMtra rUpe gaNAyA, AjJA tenI aeNka phaLatI, saMta sau tyAM samAyA; sparze AtmA sugaruvacane, pherave evI cAvI, mithyA nidrA ghaTatI ghaTatI, jAgRti jAya AvI. 3 artha - zrI paramagurunA Apela zabdo sAcA che. je maMtrarUpe gaNAya che. 'maMtra mUduM guru vAkya' zrI gurunA vAkya te maMtranuM mULa che. zrI gurue ApelI AjJA ArAghe to te acUka phaLe che. jema zrIpALa rAjAne siddhacakranI ArAghanA ApI to te phaLI athavA zreNika rAjAnA pUrva bhavanA bhIlanA bhAvamAM jJAnI gurue kAgaDAnAM mAMsano tyAga karAvyo to te AjJA TheTha tIrthaMkara pada prApti sudhI tene laI gaI 5.pU.prabhuzrIjI jevA saMta puruSo paNa paramakRpALudeve Apela maMtranI AjJAne ArAdhI paramagurumAM samAI gayA. zrI sadagurunA vacanane jo AtmA sparze arthAt te pramANe varte to te evI cAvI pherave che ke te vaDe AtmAnI anAdinI miA ajJAnarUpa nidrA krame krame ghaTatI jaI tene AtmajAgRti AvI jAya che. jethI te potAnA svasvarUpane pAmI le che. gAyA vIre dIthI tripada, paNa zrI gautame dvAdazAMgI bhALI temAM, pragaTa karI, jo zAstra sau vivighAMgI; utkRSTI e suguru-karuNA yogya pAtra prakAzI, sAcI agni pragaTa thatI jo ziSya vizvAsavAsI. 4 artha :- bhagavAna mahAvIre zrI gautama gaNagharane utpannavA, vighevA, yuvevA nAmanI tripadI ApI. temAM temaNe AkhI dvAdazAMgI dekhAI; te pragaTa karI. jenA vividha aMgavALA zAstro banI gayA. e zrI guru bhagavaMtanI utkRSTa karuNA hatI. je yogya pAtramAM prakAza pAmI. jema sAcI agni hoya te pragaTa thAya, tema zrI guru sAcA hoya ane ziSya paNa zrI gurumAM pUrNa vizvAsa rAkhanAro hoya to jarUra kAryasiddhi thAya che. II4
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 buThThI buddhi zivabheti taNI, nA zIkhyA koI zAstra, thAkyA jJAnI zIkhavI zIkhavI, bola de maMtra mAtra; TUMko dIgho saraLa gaNa "mA ruSa mA tuSa" tene zraddhA ghArI bhaNa bhaNa kare bola e rAta-dine. 5 artha :- zivabhUti nAmanA muninI jJAnAvaraNIya karmanA AvaraNe buddhi buThThI hatI. tethI koI zAstra zIkhI zakyA nahIM. jJAnI guru temane zIkhavI zIkhavIne thAkI jaI aMte mAtra maMtrarUpa thoDA bolo ApyA. te "mA ruSa mA tuSa" eTale koI upara ruSa eTale sRSTamAna thavuM nahIM arthAt dveSa karavo nahIM ane koI upara tuSa eTale tuSTamAna thavuM nahIM arthAt rAga karavo nahIM, evo TUMko saraLa gaNIne maMtra Apyo. tene te muni zraddhA rAkhIne rAtadivasa bhaNa bhaNa karavA lAgyA. //pA. AghA-pAchI vacana pharatAM "mASa tuSaraTAtuM, jANe pote vacana gurunuM gokhavAnuM calAvuM; koI bAI aDada UpaNe, joI pUche : "karo zuM?" bolI bAI saraLa guNathIH mASa tuSe mathuM chuM."6 artha :- AvaraNavazAtu te maMtranA vacano paNa AghApAchA thaI jatAM "mASa tuSa' rUpe te zabdo 2TAvA lAgyA. paNa pote zrI gurunA Apela zabdo ja hamezAM gokhe che ema mAnavA lAgyA. eka vAra koI bAIne aDada upaNatA joI tene pUchyuM ke tame A zuM karo cho? te bAI saraLa guNathI ema bolI ke huM to "mASa tuSe mathuM chuM, arthAt mASa eTale aDada ane tuSa eTale tenA photarAne huM mathIne judA pADuM chuM. IkA sArA bhAgye smaraNa sarakhuM suNa jAgyA muni te, mAre mATe vacana gurunuM e ja arthe ghaTe che; jAdo pADuM guru-vacanathI jIva A mASa jevo, dehe pUryo samajaNa maLI, tuSa zo deha levo. 7 artha - zubha bhAgyodaye A vAta mAtra sAMbhaLIne te muni jAgRta thayA ke mArA mATe paNa zrI gurunuM A vacana AvA koI prayojana arthe ja che. vicAra karatAM jaNAyuM ke zrI gurunA A vacanathI huM paNa A mASa eTale aDada jevA AtmAne A dehathI judo pADuM ke je A deharUpa kedamAM purAyo che. A deha to tuSa eTale photarA jevo che. tenI mane Aje samajaNa maLI. zA. zreNI mAMDI zivabhaMti thayA kevaLI, vAta evI; sAcA mArge guru-vacanathI maMtra de siddhi tevI. evI rIte hajIM nikaTa che maMtra-mArgo yathArtha, AjJA pAmI suguru taNI sau Adaro puruSArtha. 8 artha - ema vicAratA vicAratA zivabhUti muni zreNI mAMDIne kevaLI thaI gayA. A vAta evI che ke jo mArga sAco che arthAta zrI guru sAcA che to temanA vacanane maMtra samAna mAnI ArAghavAthI te Atmasiddhine Ape evA che. evI rIte hajI A kALamAM paNa yathArtha maMtra mArgonA ArAghanathI
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zivabhUti muninI ITA ApatI pura) mAruSa mA tuSa jIo nine kahyuM mApatupa bhinna karuM chuM. C[Na ATale aDeTa ane tuSa eTale chotarAne -judA pADuM chuM - zivabhUti muni mAre paNa moSa jevo AtmA ane tuSa jevuM zarIra, tene bhinna karavA joIe ema vicAratA upajIka kevaLajJAna,
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) maMtra 241 Atmasiddhi pAmavI nikaTa che arthAtu vikaTa nathI paNa saraLa che. mATe zrI sadguru bhagavaMta dvArA evA maMtranI AjJA pAmI sarve satya puruSArthane Adaro arthAt hamezAM te smaraNa maMtranuM raTaNa karyA karo. ITA suryuM, maMtrAthIna sura, naro, sarpa Adi pravarte, sAthI maMtro malina uranI vAsanA sAghatA te; loko tene acaraja gaNe, buddhi nA cAlatI jyAM; kaSTa sAthe, viparIta phaLe, heya mAne ghaNA tyAM. 9 artha - ema sAMbhaLyuM che ke maMtravaDe devo, manuSyo ane sarpo Adi paNa vaza karI zakAya che. AvA maMtrone sAthI potAnA mananI malina vAsanAne ajJAnI loko poSe che. sAdhAraNa lokonI buddhi temAM cAlatI nathI mATe tene AzcaryakAraka gaNe che. kaSTathI tevA maMtrone jIvo sAthe che ane viparIta phaLa paNa pAme che. mATe tevA maMtrone ghaNA heya mAne che. pAlAA maMtre mohyuM jagata saghaLuM moharAjA taNA A H huM ne mAruM gaNa para viSe UMghatA sau maNA nA; svapnA jevI ramata ramatA vizvamAM loka jUThI, jJAnI jAgyA, vaLI jagavavA boghatA bola, UThI : 10 artha - moharAjAnA maMtrathI AkhuM jagata maMtrAI gayela che. "huM ane mAruM' e moharAjAno maMtra che. para padArtho viSe huM ne mAruM gaNI jagatanA sarva loko mohanadrAmAM UMdhe che. tema karavAmAM teoe koI maNA eTale khAmI rAkhI nathI. svapnamAM rAjA bane ane jAge tyAre bhikhArIno bhikhArI, tenA jevI vizvamAM jIvo mohavaza jUThI ramata ramyA kare che. paNa jJAnI puruSo mohanadrAthI jAgRta thayA che ane vaLI jagatavAsI jIvone jAgRta karavA mATe nIce pramANe bodha Ape che - /10aaaa "huM nA kAyA natha muja kazuM ATaluM mAnaze je, railokya te vijaya varaze, vizva rAjA thaze te; niHsvArthI A vacana gaNIne satya vizvAsa ghAro, to nA thAze asara tamane mohanI, kaoNla mAro." 11 artha :- "A zarIra nathI, ane A jagatamAM mAruM kazuM nathI." ATaluM mAnaze te traNa lokamAM vijayane pAmaze ane sakaLa vizvano rAjA thaze arthAt traNa lokano nAtha thaze. A vacanane satya ane niHsvArthI jANI te pramANe varte to tamane jagatanI mohamAyAnI asara thaze nahIM. A mAro kaoNla che arthAt khAtarIpUrvaka huM A jaNAvuM chuM. /11nA sapo pApI narakagatine yogya, maMtra-prabhAve pArcasvAmI nikaTa, padavI indranI jo kamAve; jJAnI-yoge rudhira-kharaDyA hAthathI mokSa mAge, tevA jIvo paNa tarI gayA; maMtrathI jIva jAge. 12 artha :- sarpo pApa karavAthI narakagatine yogya che. chatAM zrI pArzvanAtha bhagavAne tene maMtra saMbhaLAvyo. temAM cittavRttinuM joDANa karavAthI te gharaNendranI padavIne pAmyo.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 jJAnIpuruSanA yogathI cilAtIputra jenA hAthamAM vyaktinuM mAthuM kApeluM che ane lohIthI kharaDAyela hAtha sahita jJAnIguru pAse mokSa mAge che ke muMDA mokSa Apa, nahIM to tAruM mAthuM paNa uDAvI daIza. tevA jIvo paNa maMtrathI tarI gayA. tene zrI gurue 'upazama, viveka, saMvara'evA maMtrarUpe traNa zabdomAM mokSa che ema jaNAvyuM. te maMtrarUpa traNa zabdonuM ciMtana karatAM teno AtmA jAgRtta thayo ane potAnuM klyANa sAdhyuM. ema maMtrathI jIva jAgRta thaI zake che. / / 12 / / AvI vAto gahana jIvanI mULa zakti batAve, sAcA ghyAne pragaDha thaI te karma-koTI khapAve; maMtro sAcA parama puruSo arpatA to, padasthadharma-dhyAne madada padanI pAmatAM hoya . svastha. 13 242 artha :-- AvI maMtra saMbaMdhI gahana vAto, te jIvanI mULa zaktine batAve che. te zakti sAcA AtmadhyAne pragaTa thaI karoDo karmane khapAve che. AvA sAcA maMtrone jo parama jJAnIpuruSo Ape to te padastha dharma-dhyAna kahevAya. tenI madadathI AtmA svasthatAne pAme che arthAt svasvarUpamAM sthiratA kare che. jema paramakRpALudeva dvArA arpita 'sahajAtya svarUpa paramaguru' maMtranI ArAdhanA karavAthI pa.pU.prabhuzrIjI ke pU.zrI brahmacArIjI potAnA svasvarUpane pAmyA. athavA OM, arihaMta, arihaMta siddha Adi maMtronA padanuM ghyAna te padastha ghyAna che. / / 13 / / sat jANo nA A2; kumatithI dUra lAge jone; bhrAMtirUpI paDaLa najare, kyAMthI sUjhe, kone? aMdhArAne vividha rItanA bhAga pADI tapAso, koI bhAge kiraNa ravinuM tyAM jaDe? e vimAso. 14 artha :- sat eTale AtmA. e AtmAne potAthI dUra jANo nahIM. kemake pote ja AtmA che. paNa kumati eTale ajJAnanA kAraNe te lokone dUra lAge che. jene AtmabhrAMtirUpI paDala, najara AgaLa AvelA hoya tene kaho kyAMthI te dekhAya? aMdhArAne aneka prakAre bhAga pADI tapAsIe to zuM tenA koI bhAgamAM sUryanuM kiraNa maLI zake? na ja maLI zake. k 'sat' e kaMI dUra nathI, paNa dUra lAge che, ane e ja jIvano moha che. 'sat' je kaMI che, te 'sat' ja che; saraLa che; sugama che; ane sarvatra tenI prApti hoya che; paNa jene bhrAMtirUpa AvaraNatama varte che te prANIne tenI prApti kema hoya? aMdhakAranA game teTalA prakAra karIe, paNa temAM koI evo prakAra nahIM Ave ke je ajavALArUpa hoya; tema ja AvaraNAtimira jene che evAM prANInI kalpanAmAMnI koI paNa kalpanA 'sat' jaNAtI nathI, ane 'sat'nI najIka saMbhavatI nathI. 'sat' che, te bhrAMti nathI, bhrAMtithI kevaLa vyatirikta (juduM) che; kalpanAthI 'para' (Adhe) che;" (va.pR.267) ||14 tevI rIte aNasamajI je kalpanA-kleza-khinna, tene kyAMthI sat-nikaTatA?bhrAMti ne satya bhinna; sat AtmA che, saraLa, saghaLe prApti tenI sugamya; toMce tenI garaja jagave yoga tevo agamya. 15
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) maMtra 243 artha - tevI rIte aNasamaju je potAnI kalpanA ane klezathI sadA khedakhinna che tene satu evA AtmAnI nikaTatA eTale prApti kyAMthI hoya? kemake dehamAM AtmabhrAMti ane sat evo AtmA te beya sAva bhinna che. AtmA sat che, arthAt jenuM traNe kALamAM hovApaNuM che, je saraLa che; sugama che; ane sarvatra eTale cAre gatimAM tenI prApti hoya che. chatAM te AtmA prApta karavAnI garaja hRdayamAM jAgRta kare evA sapuruSano yoga maLavo to sarva kALamAM durlabha che. 15nA mATe jenI dRDha mati thaI Atma-prApti-sukAje, teNe pote nathI samajato gharmamAM kAMI Aje ? evo pAko prathama karavo eka vicAra vAru, jJAnI zoghI, caraNa-zaraNe rAkhavuM citta cAru. 16 artha - mATe jenI AtmA prApta karavAnI draDha mati thaI che teNe pote huM gharmamAM kAMI samajato nathI evo pAko prathama vAra eTale ThIka vicAra karavo, ane pachI jJAnIne zodhI tenA caraNanA zaraNamAM cittane cAru eTale sArI rIte rokavuM arthAta tenI AjJAmAM rahevuM e ja kalyANano kharo mArga che. "mATe jenI prApta karavAnI draDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANato nathI evo draDha nizcayavALo prathama vicAra karavo, ane pachI "sa"nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM; to jarUra mArganI prApti thAya." (va.pR.268) //16 mArga-prApti jarRra janane A rIte thAya, evI mumukSune parama hitanI vAta A baMdhu jevI; rakSA mArge pragaTa karatI A ja zikSA suNAtI, suM-vicAryuM parama padane ApanArI gaNAtI. 17 artha - upara pramANe puruSanI AjJAmAM vartavAthI lokone jarUra mokSamArganI prApti thAya. mumukSujanone A vAta baMdhu eTale bhAI jevI parama hitakArI che. cAragatimAM paDatAM AtmAne A zikSA uttama mArga batAvI tenI parama rakSA karanAra che. A vAtane samyaka prakAre vicAravAthI te paramapada eTale mokSapadane ApanArI gaNAya che. A je vacano lakhyAM che, te sarva mumukSune parama baMghavarUpa che, parama rakSakarUpa che; ane ene samyaka prakAre vicAryathI paramapadane Ape evAM che; emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, SadarzananuM sarvottama tattva ane jJAnInA boghanuM bIja saMkSepe kahyuM che; mATe pharI pharIne tene saMbhArajo; vicArajo; samajajo; samajavA prayatna karajo; ene bAtha kare evA bIjA prakAromAM udAsIna rahejo; emAM ja vRttino laya karajo. e tamane ane koI paNa mumukSune gupta rIte kahevAno amAro maMtra che; emAM "sa" ja kahyuM che; e samajavA mATe ghaNo ja vakhata gALajo." (va.pR.268) //17thI nigraMthonA pravacana taNI dvAdazAMgI gaNuM chuM: sau gharmonuM hRdaya samajo, boghanuM bIja sAcuM. saMkSepe A pragaTa kahIM te vAta saMbhAravAnI, punaH punaH samaja karavA e ja vicAravAnI. 18
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 artha :- A vacanone nigraMtha puruSonA pravacananI samasta dvAdazAMgI gaNuM chuM. ene sarva dharmonuM hRdaya rahasya) samajo ke jJAnIpuruSanA bodhanuM saMkSepamAM sAcuM bIja jANo. mATe A vAtane pharI pharI saMbhAro tathA samajapUrvaka vicAravA prayatna karajo. / / 18 / 244 evA yatne satata mathatAM, bAdhakArI prakAroAve temAM arata rahIne, vRtti emAM ja ghAro; ja mumukSune ati chUpI rIte kathya A maMtra mAro, jANo emAM naradama kahyuM satya tene vicAro. 19 artha :- samajavA mATe satata mathatA jo koI bAdhakArI kAraNo jaNAya to temAM arata eTale udAsIna rahIne AmAM ja vRttino laya karajo, arthAt bIjA kAraNone avagaNI jJAnIpuruSanA zaraNamAM ja vRttine lIna karajo. kemake koI paNa mumukSune gupta rIte kahevAno amAro A maMtra che. AmAM naradama eTale saMpUrNa satya ja kahyuM che. teno ekAgracitte vicAra karajo. / / 19 / / e zikSAne ghaNI samajavA kALa atyaMta gALo, thAkyA ho jo kSaNika sukhathI, satyano mArga bhALo; AvI vAto kardI kI suNI, harSa pAmI na cUko, sAcI zodhe kamara kasIne, kAMI bAkI na muko. 20 artha :-- upara kahela zikSAne vistArathI samajavA mATe ghaNo ja vakhata gALo. saMsAranA kSaNika = sukhathI jo thAkyA ho to have AtmazuddhinA satyamArganI khoja karajo. AvI vArtAne kadI kadI sAMbhaLI harSa pAmI, te samayane cUkazo nahIM; paNa sAcA satpuruSanI zodha thayA pachI kamara kasI maraNIyA thaI kAMI bAkI rAkhavuM nahIM; arthAt te satpuruSano dRDha Azraya karI, tenI AzA ArAthI AtmaThita avazya karavuM. "jIva koIka vAra AvI vAtano vicAra kare, tethI anAdi abhyAsanuM baLa ghaTavuM kaThaNa paDe, paNa dinadina pratye, prasaMge prasaMge ane pravRtti pravRttie pharI pharI vicAra kare, to anAdi abhyAsanuM baLa ghaTI, apUrva abhyAsanI siddhi thaI sulabha evo AzrayabhaktimArga siddha thAya." (va.pR.454) 20 / / vItyAM varSoM abaghaDI sudhI keTalAMye nakAmAM, tenuM sATuM jarUra vaLaze, lIna vRtti thatAM tyAM; sAcA zabdo nathI hradayamAM sthAna thoDAya pAmyA, jeNe sAcI pakaDa karI te Atma-sukhe virAmyA. 21 artha :- AjanI ghaDI sughI jIvananA keTalAMya varSo nakAmA cAlyA gayA. have jo satpuruSanI AjJAmAM vRtti lIna thaI gaI to tenuM badhuM sATuM jarUra vaLI jaze. satpuruSanA kahela sAcA zabdo thoDAka paNa haju hRdayamAM sthAna pAmyA nathI. jeNe jJAnIpuruSanA vacananI sAcI pakaDa karI te jIvo to AtmasukhamAM virAma pAmyA, arthAt Atmasukhane pAmI gayA. / / 21 / / AMkho mIMcI tvarita-gatithI jIva doDyo ja doDyo, kyAM jAvuM che? khabara nathI te; vegamAM jema ghoDo; duHkho bhAre catura-gatimAM bhogavyAM te vicArI AjJA sAcA gurunI pakaDo, to maLI mokSa-bArI. 22
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) cha pada-nizcaya 245 artha - jema ajJAnavaza AMkho mIMcIne tvarita-gatithI jIva jaDa kriyA karIne ke zuSkajJAnI banI doDyo ja jAya che. kyAM javuM che? enI khabara nathI; arthAta AtmArthano lakSa nathI. jema vegamAM ghoDo doDe tema doDyuM ja jAya che. tenA phaLamAM cAre gatinA bhAre duHkho bhogavyAM. te vicArI have sAcAM sadgurunI AjJAne pakaDI rAkhI tenI ja ArAghanA karo, to tamane mokSamAM praveza karavAnI bArI maLI gaI ema jANajo. rirA je jANyuM te bhramaNa-phaLanuM ApanAruM thayuM che, je mAnIne parama hitanuM coTa khoTI karI tebhUlI sarve, bIrjI najarathI jANavuM, mAnavuM che, sAcA jJAnI upara gharIne prema, sau soMpavuM re! 23 artha - hamaNAM sudhI je jAyuM tenuM phaLa saMsAra paribhramaNa ja AvyuM. jenA pratye parahitanuM kAraNa jANI coTa karI te paNa khoTI TharI. mATe have te sarvene bhUlI, jJAnI puruSa dvArA Apela bIjI najara eTale samyakaSTi vaDe ja jANavuM che ane mAnavuM che. sAcA jJAnI puruSa upara prema gharI, sarva mana vacana kAyA tathA AtmAne arpaNa karI, jIvana ghanya banAvavuM evI je jJAnI puruSonI zikhAmaNa che te have hRdayamAM ghAraNa karuM. ra3I maMtra maMtro, smaraNa karato, kALa kAThuM have A, jyAM tyAM jovuM para bhaNI baeNlI, bola bhUluM parAyA; AtmA mATe rjIvana jIMvavuM, lakSa rAkhI sadA e, pAmuM sAco rjIvana-palaTo mokSa-mArgI thavAne. 24 artha :- maMtrathI jANe maMtrAI gayo houM tema smaraNa karato have mAro bAkI rahelo jIvanano samaya pasAra karuM. jyAM mArI najara paDe tyAM para vastu saMbaMdhInA vikalpo bhUlI parAyA bolo bolavAno paNa tyAga karuM. mAtra AtmA mATe jIvana jIvavAno lakSa rAkhI mokSamArgI banavA satparuSanI AjJA ArAghavA have sAco jIvanapalaTo pAmuM; eja mArI paramakRpALudeva pratye hArdika prArthanA che. 24o. maMtra smaraNa karavAthI potAnA AtmAnuM je sahaja svarUpa che tenI oLakhANa thAya. te AtmasvarUpa pragaTavA mATe cha padanI vicAraNA karI teno draDha nizcaya karavA yogya che. te arthe A pAThamAM cha padane saMkSepamAM samajAvavAmAM AvyA che. te nIce pramANe che : (75) cha pada-nizcaya (harigIta) pha guru rAjacaMdra-pade namuM ullAsa ure huM gharI, te parama padane pAmavA puruSArthane aMgIkarI;
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 huM cha padano nizcaya thavA baLavAna yatno AdaruM, paNa mArgadarzaka Apa temAM, vacana anubhavInuM kharuM. 1 artha - zrImad rAjacaMdra guruvaryanA caraNakamaLamAM huM hRdayamAM ullAsabhAva ghAraNa karIne namaskAra karuM chuM. janma jarA maraNathI rahita evA paramapadarUpa mokSapadane pAmavA mATe puruSArtha karavo joIe, e vAtane aMgIkAra karIne, huM cha padanA nizcayane dRDha karavA mATe baLavAna prayatno AdaruM, paNa he kRpALa ! ApanA jevA anubhavI puruSonA vacananI mArgadarzaka rUpe temAM atyaMta AvazyaktA che, kemake huM mokSamArgano sAva ajANa chuM. [1] zrI sanduruSonAM vacana amI tulya mudrA e, aho! zrI satsamAgama e aho! muja lakSa corAzI daho; e lakSa corAzI bhamI narabhava-kinAre AvatA saMSata cetanane hajIye deha-bhAvo bhAvatA, 2 artha :- aho! zrI puruSonA amRta samAna vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama. aho kahetA te AzcaryakAraka che ke je mArA corAzI lAkha jIvayonImAM thatA anAdikALanA paribhramaNane TALavA samartha che. e corAzI lAkha jIvayonImAM bhamI bhamIne have A manuSyabhavarUpI samudranA kinAre AvI pahoMcyuM chuM, chatAM hajIe suSupta eTale mohanIdrAmAM sUtelA evA mArA AtmAne dehamAM ramaNatA karavAnA ja bhAvo priya lAge che. "aho sapuruSanAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama! suSupta cetanane jAgRta karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa, apUrva svabhAvane preraka, svarUpa pratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta; chelle ayogI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAi svarUpamAM sthiti karAvanAra! trikALa jayavaMta vartA!" (va.pR.634) //rA jAgrata karAve Atma-bhAvo sanduruSo boghathI, jo, bhAna bhUlave saMga avaLA, sthiratA satsaMgathI; prere svabhAva apUrva ne nirdoSa darzana mAtrathI, pratIti svarUpa taNI jagAvI apramatte sAMkaLI. 3 artha :- sapuruSo potAnA boghabaLe mArA AtmabhAvone jAgRta kare che chatAM "asatsaMga ane asatyasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI." te bhAvonI jAgRti satsagavaDa thaI zake. sapuruSonA vacanAmRto, pUrve kadI prApta thayA nahIM evo apUrva AtmasvabhAva tene pAmavAnI preraNA Ape che tathA vItarAga mudrA darzana mAtrathI paNa nirdoSa che, te potAnA vItarAga svarUpanI pratIti eTale zraddhA jAgRta karAvI, sAtamA apramatta guNasthAne rahelI saMyamarUpa dhyAna avasthAne pragaTAvavA samartha che. kA vitarAga, nirvikalpa bhAva jagAvI de e pUrNatA, aMte ayogI bhAvathI de pUrNa sukhe sthiratA. AvA apUrva suyogano laI lAbha nA aTakuM have, puruSArtha karI tevo banuM, bIjA bIjAM chone lave. 4
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) 17 pada-nizcaya 247 artha :-- te satpuruSonA vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama, jIvane sAtamA guNasthAnathI paNa AgaLa vadhArIne pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanA kAraNabhUta banI chelle ayogI svabhAvane pragaTa karI pUrNa sukharUpa evA anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra che. AvI traNe kALa jayavaMta vartanAra vastuono apUrva suyoga pAmI, have teno lAbha levA koI paNa kAraNe aTakuM nahIM. paNa atyaMta puruSArtha AdarIne te pada pAmavA prayatna karuM. bIjA jIvo bhale game tevI mAnyatA dharAve ke te saMbaMdhI lave arthAt lavArI kare paNa huM to A bhavamAM uparokta puruSArtha karI mArA AtmabhAvane pragaTa karuM. 4|| prathama pada - AtmA che jo pAMgaLo caDhI AMghaLAnA kraMtha upara AvatAM, jhAMkhI najaravALo na dekhe, be jaNA judA chatAM; te pAMgaLAnI AMkhane aMdhA viSe Aropano, ne AMdhaLAnA paga vaDe paMguM gaNe che cAlato. 5 artha :-- jo pAMgaLo mANasa AMghaLAnA khabhA upara caDhIne Avato hoya, tyAre jenI najara jhAMkhI = che tene A beya jaNA judA hovA chatAM eka dekhAya che. te pAMgaLAnI AMkhane AMghaLAmAM Arope che ane AMghaLAnA pagane pAMgaLAmAM AropI, jANe pAMgaLo ja cAlI rahyo che ema mAne che. "pAMgaLo aMgha-khaMghe tyAM, paMgunI dRSTi aMghamAM Arope mu. te rIte AtmAnI dRSTi aMgamAM." samAdhizataka |||| tevI rIte A deha ne AtmA judA mULe chatAM, ajJAnI jANe ekarUpe, jUThI vRSTi sevatAM; AtmAnI draSTi jJAna tene dehamAM Aropato, kAyA taNI kriyA thatI te jIvanI mUDha jANato. 6 - artha - tevI rIte A deha ane AtmA mULamAM judA hovA chatAM ajJAnI bannene ekarUpe jANe che. ema mithyA che vRSTi jenI evo ajJAnI jIva, AtmAnI jJAnavRSTine arthAt jANapaNAne te dehane viSe Arope che; ane je kriyA kAyAthI thAya che te kriyA, jIva kare che; ema te muDha ajJAnI mAne che. kano AtmA arUpI terthI AMkhe joI koI zake nahIM; paNa pavananI zItAdi guNa ke kaMpathI khAtrI lahI, tevI rIte jJAnI anumAna guNo jANI gopratyakSa dehArdiI AtmA bhinna che jJAtA parNa. 7 artha :-- AtmA arUpI dravya hovAthI AMkhe koI joI zakatuM nathI. jema ThaMDo pavana ke garmIno zarIre sparza thavAthI khabara paDe che, ke pavanavaDe kapaDAM Adi kaMpAyamAna thavAthI pavana che ema khAtrI thAya che; tema jJAnI puruSo paNa anumAnathI AtmA ane pudgalanA guNadharmone jANI, AtmAne deha Adi padArthothI pratyakSa bhinna gaNe che; ane jANavuM, dekhavuM e AtmAno svabhAva che ema mAne che. / / 7 / / jJAna guNanuM sthAna jIva jo, tenA vinA zaba deha to, nA yaMtranI kriyA nihALI jIva koI mAnato;
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 je jIva jANe suguru-boghe : "deha, AtmA bhinna che," prajJA ane vairAgyathI tene ja samyaka jJAna che. 8 artha:- jJAnaguNanuM sthAna jIva dravya che. jIva vinA jJAnaguNa bIjA koI dravyamAM hoto nathI. mATe jIva dravya vinA bIjA badhA dravyo jaDarUpa che. zarIramAM paNa jIva na hoya to te maDaduM che, jaDarUpa che. jema yaMtrane cAlatA joI A jIvanI kriyA che ema koI mAnatuM nathI, paNa jaDanI kriyA mAne che. tema sagurunA boghe je jIva Atmatattvane jANe che te dehane ane AtmAne bhinna mAne che. ema prajJArUpI chINIvaDe ane vairAgyabhAvathI AtmA ane deha vacce je bheda pADe tene ja samyakajJAna kahyuM che. sAdA Indriya dekhe dehane, mana mAnI le huM deha chuM, jo deha jADo thAya paNa nA jJAna dekhAye vaghu, kRza deha thAtAM paNa ghaTe nA; jJAna mAna na dehanuM. AtmA judo che dehathI, emAM gaNe saMdeha zuM? 9 artha - cakSu indriya zarIrane jue che mATe mana mAnI le che ke huM deha chuM. jo AtmA deha hoya to deha jADo thAya tyAre AtmAno jJAnaguNa paNa vaghavo joIe, ane deha kuza eTale pAtaLo thAya tyAre AtmAnuM jJAna paNa ghaTavuM joIe, chatAM tema dekhAtuM nathI. mATe jJAnaguNa eTale jANapaNuM e dehanuM nathI paNa AtmAnuM che ema huM mAna. A AtmA dehathI sAva judo che. emAM tuM zuM saMdeha rAkhe che? lo. indriya manane rokatAM astitva tenuM jo rahe, upazama ane vairAgya vaghatAM, bhrAMti TALe to lahe. jenA vinA zaMkA na hoya, te ja AtmA jANa tuM, bhrAMti anAdinI rahI, te TALI AtmA mAna tuM. 10 artha :- pAMca indriyo ane mananI kriyAne rokatAM chatAM paNa AtmAnuM astitva svasaMvedanarUpe arthAta huM chuM ema A dehamAM rahe che. paNa tenuM jJAna, kaSAyabhAvone TALI upazamaguNa pragaTAvIne tathA viSayonI Asakti ghaTADI vairAgyabhAva vaghArIne jo AtmabhrAMtine jIva TALe to AtmAnA hovApaNAne te mAne che. jenA vinA AtmA vagerenI zaMkA thaI zake nahIM, tene ja tuM AtmA jANa. A AtmabhrAMti anAdithI che, mATe have tene TALI AtmAnI draDha mAnyatA kara ke huM AtmA ja chuM paNa deha nathI. 10nA astitva AtmAnuM sadA AtmA viSe sau mAnajo. vacanAdi parabhAvo viSe jo Agraho, ajJAna to; jyoti niraMtara jAgatI jo jJAnanI sau jIvamAM, "sarvAtmamAM samadraSTi gho" A vacana rAkho bhAvamAM. 11 artha :- AtmAnuM astitva eTale hovApaNuM, te AtmA viSe ja sarve mAnajo. manavacanakAyA Adi to parabhAvo che. tene viSe jo AtmA hovAno Agraha rahyo to te ajJAna che arthAt e ja mithyA mAnyatA che. sarva jIvomAM jJAnanI jyoti niraMtara jAgatI spaSTa jaNAya che. mATe sarva AtmAomAM samAna draSTi rAkhI, koIne paNa duHkha ApavuM nahIM. A vacanane hRdayamAM sadA TaMkotkIrNavat rAkhajo, jethI manavacanakAyAthI koI jIvanI hiMsA thAya nahIM. /11/
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) cha pada-nizcaya 249 bIjuM pada - AtmA nitya che avinAza sarve mULa tattvo, kyAMya koI nA bhaLe; saMyogano vinAza thAtAM sau svarUpe jaya maLe. paramANu-paMja ghaDo thayo, te bhAgI paramANuM thaze, paNa koI rIte te aNuo vizvamAMthI nA jaze. 12 artha :- A vizvamAM mULa cha tattvo eTale padArtho che. te gharma, agharma, AkAza, kALa, pudgala ane jIva dravyo che. te mULa dravyono koI kALe nAza nahIM hovAthI te sarve avinAzI che. te padArtho nAza pAmIne kadI koI bIjA dravyamAM bhaLI jatAM nathI. paNa saMyogathI je padArtha bIjI avasthArUpe banyo hoya te paNa saMyogano vinAza thatAM pharIthI potapotAnA padArthanA mULa svarUpamAM sarve jaI rahe che. jemake pudagala paramANuono Dhagalo bhego thavAthI ghaDo banyo, te kALAMtare bhAMgI jaI pharIthI paramANurUpa thaze; paNa koI rIte te pula paramANuo A vizvamAMthI nAza pAmaze nahIM. "hoya tehano nAza nahIM; nahIM teha nahIM hoya; eka samaya te sau samaya, bheda avasthA joya." -zrImad rAjacaMdra /12aa. AtmA asaMyogI mULe, nA nAza teno saMbhave, jo nAza pAme tema ho, to hoya nA Aje have; paryAya palaTAtA chatAM nA tattvano kadI nAza che, je dravya atyAre jaNAya te trikALa rahI zake. 13 artha - AtmA mULamAM asaMyogI dravya che. tenI utpatti koI paNa dravyanA mizraNathI thaI zakatI nathI. mATe teno koI kALe nAza thavo paNa saMbhavato nathI. jo AtmA nAza pAme ema hota to pUrva janmamAM ja nAza pAmI gayo hota. Aje tenuM astitva ahIM hota nahIM. dravyanI paryAya eTale avasthA palaTAtAM chatAM paNa te mULa tattvo arthAt dravyono koI kALe nAza nathI. je cha dravyo atyAre jaNAya che te bhUta, bhaviSya, vartamAna traNe kALamAM raheze; te kadI paNa nAza pAmaze nahIM. /13 krothAdi sarpAdi viSe sAbita pUrva bhavo taNI, maphaeNrAdi jAti-vaira ghAre, te na A bhava-lAgaNI; jAti smRti pAme ghaNA, te pUrva bhava sAcA lahe, pratyakSa avadhi Adi pAme te pragaTa dekhI kahe. 14 artha - sarpAdi prANIomAM je krodhAdi kaSAyanuM vizeSapaNuM che te pUrva bhavonI sAbitI siddha kare che. mora Adine sApa Adi pratye jAti vera che. te A bhavanuM nathI. paNa pUrva bhavathI lAvelA vairanA saMskAra sUcave che. je jAtismaraNajJAna pAme te pUrva bhava sAcA che ema mAne che ane je pratyakSa avadhijJAna Adi pAme che te to pUrva bhavone pragaTa dekhI tenI vigata jaNAve che. 14o. A satya nityapaNAtaNuM je uramAM draDha ghAraze, te thAya nirbhaya, amara; tene koNa, kyAre mAraze?
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 5 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 koI vakhate pUrva bhavamAM AtmA nathI mAryo gayo, to kema A bhavamAM have AtmA mare? nirbhaya thayo. 15 artha :- "AtmA dravya nitya che' A AtmA pUrva bhavamAM hato tethI Aje che, ane Aje che te sarva kALa raheze evI draDha zraddhA je hRdayamAM ghAraNa karaze te AtmA nirbhaya thaze. ane potAne amara mAnavAthI tene mRtyu Adi koNa ane kyAre mArI zake? 'ne mRtyu to fmatiH' mane mRtyu ja nathI to mAre teno bhaya zo? pUrve koI paNa bhavamAM koI paNa vakhate AtmA mAryo gayo nathI to have A bhavamAM te AtmA kema mare? nahIM ja mare. mATe evI sAcI vAtane mAnya karavAvALo to nirbhaya thaI gayo. ||15nA. jo jAya ciMtA maraNanI to anya ciMtA nA kare, zAne cahe te saMga bIjA? te asaMgapaNuM vare. dehAdi saMyogo vinAzI mAnatA vairAga je, AtmA manohara nitya jANI, bhAvatA sadbhAgI te. 16 artha - jo maraNanI ciMtA samyakajJAnanA baLe TaLI gaI to te rogAdi AvatAM paNa maraNano bhaya pAme nahIM. AvA puruSo rAgI ke mohI jIvonA saMgane zA mATe icche ? te kALe karIne asaMgapaNAne pAmaze. je vairAgI jIvo deha AdinA saMyogone vinAzakArI mAne che, te sadabhAgI jIvo AtmAne ja manohara ane nitya jANI pratidina AtmabhAvanAne bhAve che ke "huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArA nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM.' ema AtmabhAvanA bhAvatAM, zuddhanA lakSe zubhamAM te kALa nirgamana kare che. ||16aaaa trIjo pada - AtmA karyA che sarve padArtho kArya potAnuM sadA viSe kare, te kAryathI jANo baghA jAdApaNuM pote ghare; AtmA kare che jANavAnuM kArya jo nija bhAnamAM, varte nahIM nija bhAnamAM tyAM karma-kara ajJAnamAM. 17 artha - jagatamAM rahelA sarva padArtho potapotAnuM kArya sadA karyA kare che. jaDa padArtho jaDarUpe pariName che ane cetana padArtho cetanarUpe pariName che. te te kAryathI baghA padArtho potapotAnuM astitva juduM gharAve che. Atmadravya jyAre nija bhAnamAM hoya tyAre mAtra jANavAnuM kArya kare che, arthAt jJAtA draSTA rahe che. paNa jyAre AtmA nija bhAnamAM nahIM varte paNa vibhAvamAM pravarte tyAre te ajJAnavaza navIna karmano kartA bane che. 1LA rAgAdinI kriyA vibhAva ja karma-yoge je thatI, te telavALA hAtha para raja jema kamoM lAvatI; baMdhAya kema je zubhAzubha, te ja sukhadukha Apato, vicitratA jagamAM jaNAtI gUDha te samajAvatAM. 18 artha :- rAgadveSAdi bhAvovaDe je kriyA thAya te vibhAva ja che. te karmanA yogathI thAya che. jema
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) cha pada-nizcaya 25 1 telavALA hAtha hoya to raja eTale ghULa AvIne coTe, tema rAgadveSAdi bhAvo hoya to navIna kamoM AvIne AtmA sAthe coTe che. rAgadveSavaDe je zubhAzubha kamoM baMdhAya che, te ja jIvane sukhaduHkhanA ApanAra thAya che. tene laIne jagatamAM vicitratA jaNAya che. A karmanuM svarUpa samajAvavuM ghaNuM gUDha che. sau raMka rAjA karma-AthI yogya kuLe UpanA, jo karma pUrva taNAM na mAno to UThe saMzaya ghaNAIzvara kare che sarva evuM mAnatA puruSArthano avakAza koI nA rahe, hita sAthavA na samartha, jo. 19 artha - sarva raMka eTale garIba athavA rAjA, potapotAnA karmane AdhIna yogya kuLamAM janma pAmyA che. emano A karmano udaya pUrvabhavano na mAnIe to aneka prakAranI zaMkAo UbhI thAya che. athavA A badhuM Izvara kare che ema mAnIe to puruSArthane koI avakAza raheto nathI. ane jo puruSArtha jIvo nA kare to potAnA hitane sAghavA te samartha banI zakatA nathI. 19aaaa nA baMgha-mokSa ghaTe, pachI upadeza karavo vyartha to, oNva yaMtra sama gaNavArUpe siddhAMta mAtra anarthano; karato nathI oNva kAMI evuM mAnanArAne sadA saMsAranAM duHkho zire vahavAM paDe e ApadA. AtmA sadAya asaMga mAne, mokSa teno nA ghaTe, duHkhI dazAthI chUTavA sau gharma-upadezo 2Te. 20 artha:- jIvane baMgha ke mokSa kAMI che nahIM. ema jo mAnIe to pachI tene upadeza karavo vyartha che. jIvane jo yaMtra samAna bIjA calAve ema gaNIe to karma karavA vagerenA siddhAMto artha vagaranA che. A jIva kAMI karato ja nathI evuM mAnanArAone paNa sadA saMsAranA du:kho zire vahevA paDe che, je ApattirUpa che. je mata AtmAne sadAya asaMga mAne, te AtmAno mokSa karavo kyAM rahyo. jyAre sarva matadarzanavALAo potAnI duHkhI dazAthI chUTavA mATe gharmanA upadezone raTyA kare che. 20nA mAyA, prakRti, karma mAno vAsanA, saMskAra vA; AtmA taNI te preraNA-kriyA vinA saMsAra nA. saMsAra-kartA jIva mAno, to ja kartA mokSano, vibhAva karmAthIna hUMTe, karmo gaye; niSpakSa jo. 21 artha - vedAMta jagatane IzvaranI mAyA mAne, sAMkhya matavALA paccIsa prakRti mAne, koI matavALA vAsanAne karma mAne athavA bauddha matavALA AtmAne kSaNika mAne ane kahe che ke eka AtmA bIjA AtmAne saMskAra ApI jAya che. paNa A badhAmAM AtmAnI preraNArUpa kriyA vinA jIvane saMsAra hoI zake nahIM. "hoya na cetana preraNA koNa grahe to karma." potAnA saMsArano karanAra jIvane mAnIe to ja te sarva karmone choDI mokSano paNa kartA banI zake tathA karmane AdhIna rahelA vibhAva bhAvo to ja chUTe. ane karmono nAza thaye te rAgadveSanA pakSathI rahita thayo arthAt vItarAga thayo. ane vItarAgI AtmA ja mokSane pAmI zake che. 20aaaa
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 cothuM pada - AtmA bhoktA che kartA pramANe jIvanuM bhoktApaNuM samajAya che, jevuM kare tevuM sadA phaLa bhogave sau nyAya e. vibhAvamAM varte tadA karyo zubhAdi bhogave, varte svabhAve to cidAnaMdI svabhAvo . bhogave. 22 artha jIvamAM pariNamana kriyA karavAno svabhAva che, mATe te kartA bane che. ane kartA pramANe jIvanuM bhoktApaNuM samajAya che. jevI kriyA te kare tevuM phaLa sadA te bhogave evo nyAya che. jyAre AtmA vibhAva bhAvomAM varte tyAre te pramANe zubha azubhAdi karmo bAMdhI tenA phaLane bhogave che. ane jyAre te potAnA zuddha svabhAvamAM varte tyAre AtmAnA cidAnaMdamaya svabhAvane bhogave che. 22 vikalpa karmothI thatA kartA tathA bhoktA taNA, karmo gaye sthiratA svabhAve, e ja nijabhogo gaNyA. bhAvo zubhAzubha bIja, Uge cAra gati saMsAranI, sukha-duHkha pAmyo tyAM ghaNuM; gati zAzvatI bhavapA2nI. 23 artha - pUrve bAMdhelA karmonA udaye, vibhAvabhAvathI jIvane karma karatI vakhate ke te tenA phaLa bhogavatI vakhate, saMsArI jIvane aneka vikalpo thAya che. paNa te karmo nAza pAmI jyAre AtmAnI potAnA sahaja svabhAvamAM sthiratA thAya che, tyAre te potAnA svabhAvano ja bhoktA gaNAya che. je zubhAzubha bhAvo thAya che, te cAra gatirUpa saMsAranuM bIja che. te zubhAzubha karmanA phaLamAM huM cAra gatimAM ghaNuM sukhaduHkha pAmyo. have zAzvatI gati samAna mokSane pAmI saMsArarUpa samudrathI pAra UtarI jAuM, evI mArI abhilASA che. / / 23 / aa mAyAvI sukho dehanAM duHkho gaNo, phaLa karmanA; lAge sukho e mohathI tyAM sudhI jIva adharmamAM; dRSTi yathArtha thaye jaNAze heya jaga-sukha-duHkha jo, jIva karma-phaLasau tyAgI, le puruSArtha karI zivasukha to. 24 artha :- A dehanA indriyasukho te mAyA moha karAvI jIvane duHkhI karanAra che, mATe tene duHkho jANo. te karmanA phaLathI utpanna thAya che. jyAM sudhI jIvane mohathI A indriyasukho sukharUpa lAgaze tyAM sudhI jIva adharmamAM che arthAt vibhAvamAM che, svabhAvamAM nathI. sadguru dvArA jyAre tenI dRSTi samyak thaze tyAre tene A jagatanA sukhaduHkho heya eTale tyAgavArUpa jaNAze. ane karmanA phaLamAM samabhAva rAkhI, te karmone sarvathA tyAgI, satya puruSArtha AdarIne te jIva mokSasukhane pAmaze. / / 24 / / pAMcamuM pada - mokSapada che zRMgAra, kutUhala bhAva ke AnaMda indriyo to kAyA vinA nI mokSamAM, to mokSa e zA kAmano? evuM bhavAbhinaMdI bole, te vibudha vicAraze : indriya-sukho du:khanA mULa, roganA upacAra che- 25
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) cha pada-nizcaya 253 artha - zarIranA alaMkAra, kapaDAM AdithI thatAM zRMgAra, hasavA Adi vinodanA bhAvo ke pAMca indriyonA viSayono AnaMda, te zarIra vagaranA mokSamAM nathI. to evo mokSa jIvane zA kAmano? evuM bhavAbhinaMdI eTale saMsAramAM AnaMda mAnanAra jIvo bole che. paNa te bAbata vibudha eTale jJAnI puruSo to ema vicAre che ke te indriya sukho ja duHkhanA mULa che ane mAtra icchArUpI roganA upacAra che. rapA tRSA vinA pANI na bhAve, bhUkha to bhojana bhaluM, tRSNArUpI agni baLe tenuM zamana sukha-thIMgaDuM; je kSaNika, vidhrothI bharyuM, AghAra parano mAgatuM, samatA hare indriya-sukha te duHkha buthane lAgatuM. 26 artha - have indriya sukho kevI rIte roganA upacAra che te jaNAve che. jemake tarasanuM duHkha na bhogave tyAM sudhI pANI bhAve nahIM. bhUkhanuM duHkha pahelA bhogave nahIM to bhojana bhaluM lAge nahIM. te pAMca indriyonA viSayo bhogavyA pachI paNa tene vizeSa meLavavAnI tRSNArUpI agni jyAM sadA baLatI rahe, evA kSaNika sukhovaDe icchAonuM zamana karavuM te mAtra sukhanA thIMgaDA samAna che; paNa vAstavika sukha nathI. indriyasukho kSaNika che, aneka vidanothI bharapUra che, sukha mATe paravastuno AghAra mAge che tathA samatA eTale AtmazAMtine je vikalpo karAvI harI le evA indriyasukho te bugha eTale jJAnI puruSane to mAtra duHkharUpa bhAse che. //rakA indriya-vRtti jItatAM, upazama samAdhi-sukha che, te mokSa-sukhanI vAnagI, abhyAsa pUrve mokSa de; paramAtmapadamAM magna tene sukhanI khAmI nathI, zRMgAra zAne te cahe? zAMti kharI strI to kathI. 27 artha - indriyanA viSayone jItavAthI pragaTela upazamasvarUpa samAdhisukha eTale AtmAnI svasthatA, te mokSasukhanI vAnagI che. tenA baLe saMpUrNa viSayakaSAyane jItavAno abhyAsa karavAthI jIva mokSane pAme che. je paramAtmapadamAM eTale svarUpAnaMdamAM magna che tene sukhanI kaMI khAmI nathI. evA jJAnI puruSo zarIranA banAvaTI zrRMgArane kema icche? teo AtmazAMtirUpa kharI strIne pAmI gayA. tethI parAdhIna, kSaNika, vinothI bharapUra evA indriyasukha pratye temanI icchA nathI. //razA kleza ghaTatAM sukha vaghatuM dekhAya, te utkRSTa jyAM, te pUrNa padane mokSa mAno, sarva karmo jAya tyAM; tana-mana taNAM duHkho gaye, gaMbhIra zAMta samudra zo tyAM caMdra-caMdrikA samo AtmA sahaja sukha-zAma jo. 28 artha :- saMsAranA kaSAya kleza ghaTatAM jIvane AtmAnuM sukha vaghatuM jaNAya che. te sukha jyAM utkRSTatAne pAme te pUrNa padane mokSa mAno; ke jyAM sarva karmono nAza thAya che. zArIrika ke mAnasika sarva duHkhono nAza thavAthI AtmA zAMta banI samudra jevo gaMbhIra thAya che tathA caMdramAnI zItaLa cAMdanI samAna potAnI nirmaLa sahaja sukhadhAma avasthAne sarvakALane mATe pAme che. [28aaaa
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 54 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nA janma-mRtyu mukta oNvane, pUrNa zuddhi zAzvatI. siddhi anAdi kALa sama; sAdi, anaMta judI rIti. loka-zikhare siddha jIMva sau, bahu dIpa-teja-samUha zA, jyAM eka tyAM ja anaMta vasatA, ema hoya virogha nA. 29 artha - mokSamAM virAjamAna mukta jIvane janma ke maraNa nathI. tene zAzvatI pUrNa Atmazuddhi prApta thayela che. anAdikALathI jIvo siddhine pAmatA AvyA che. tenA samAna A jIvanI paNa pUrNa zuddhi thavAthI mokSanI sAdi thaI arthAt zarUAta thaI, paNa have teno koI kALe aMta Avaze nahIM. evA anaMta mokSasukhane pAmyA te judI rIti che arthAt te koI rIte paNa pAcho kadI avatAra leze nahIM. paNa tyAM ja anaMta kALa sudhI AtmAnA anaMta sukhamAM birAjamAna raheze. lokanA zikhare eTale lokAMte sarva siddha jIvo jANe ghaNA dIpakano teja samUha ekaTho thayo hoya tema birAje che. jyAM eka siddha che te ja sthAne anaMta siddho vase che, chatAM paraspara koI virogha Avato nathI; kAraNa ke te baghA arUpI che. riyA A mokSatatve je ghare zraddhA, sugharme te Take, mumukSatA te yoga moTo sakriyA sAthI zake; A pAMca padane je vicAre, te ja taiyArI kare, pote kamara kasI mokSa levA; pAchI pAnI nA ghare. 30 artha :- A mokSa tattvamAM je zraddhA gharAve te ja sagharmamAM TakI zake. evA mokSapadane pAmavA mumukSutA prApta karavI te moTI yogyatA che; jenA vaDe jIva sakriyAne sAdhI zake. A mokSa sudhInA pAMca padane je samyak prakAre vicAre te ja AtmA mokSa meLavavA mATe taiyArI karI zake. ane te ja pote kamara kasI mokSa levA mathe ane pAchI pAnI kadI kare nahIM. If30nA chaThuM pada - te mokSano upAya che nAstika sarakhA bolatA : "upAya mokSa taNo nathI; saryuM haze to pAmazuM, koTI upAya karo mathI." cakrAdi sAghanathI bhalA, kuMbhAra jo vAsaNa kare; tuM Ama mAnI DhIla ghameM AdarI ALasa ghare. 31 artha :- nAstika jevA loko ema kahe che ke A mokSa prAptino koI upAya nathI. bhAgyamAM jevuM lakhyuM haze tevuM ja pAmIzuM; bhale mathIne tame karoDo upAya karo. juo sarjita hatuM to mATImAMthI cakra, daMDa ane kuMbhAravaDe ghaDo banI gayo. tuM Ama mAnIne gharmanA kAmamAM DhIla kare ke ALasa kare paNa te yogya nathI. /31aaaa. tRpti haze jo sarjI to, AhAra vinA paNa thaze, evuM gaNI nA besato tuM; kema khAvAne ghase? kAraNa vinA nA kArya thAye, ema tuja vartana kahe, udyama kare che pApa-karmo, gharma daivAthana lahe. 32 artha :- tenI sAthe tuM ema kema mAnato nathI ke jo mane tRpti thavAnI lakhelI haze to te AhAra
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) cha pada-nizcaya 2 5 5 vagara paNa thaI jaze. evuM mAnI tuM kema besI raheto nathI; ane khAvA mATe kema doDe che. paNa kAraNa vagara koI kArya banatuM nathI. ema tAruM ja vartana jaNAve che. pApakAryamAM to tuM udyama kare che ane gharmakArya bhAgyane AdhIna jaNAve che. e tArI mAnyatA mithyA che; yathArtha nathI. 3rA samyaka guNo je jJAna, darzana, dhyAna, saMyamarUpa je, te mokSa-kAraNa satya che; tyAM kema saMzaya thAya che? sau satya kAraNa sAghatA, paNa mokSa sAthe nA maLe, to kema phaLamAM bheda dIse? e ja saMzaya nA TaLe. 33 artha - mokSaprAptinA sAcA kAraNo je samyakajJAna, darzana, dhyAna, saMyamarUpa AtmAnA guNo che; temAM tane kema saMzaya thAya che? tenA javAbamAM jijJAsu kahe che ke sarva jIvo mokSanA sAcA kAraNo sAdhatA chatAM baghAne mokSa sAthe kema maLato nathI. mokSa prAptinA phaLamAM bheda kema dekhAya che? arthAtu koI jaldI mokSa pAme ane koI lAMbA kALe pAme. e zaMkA mane thAya che; te TaLatI nathI. [33nA bahu karmarUpI iMghanone kALa bahu baLatAM thato, ne alpa saMcaya hoya te to alpa kALe baLI jato; kAraNa viSe che satyatA jo, turta puruSArthe vaLo, varSA thatAM kheDUta vAve ghAnya; narabhava A kaLo. 34 artha - karmarUpI lAkaDA ghaNA hoya to tene baLatAM ghaNo kALa jAya ane alpa karmono saMcaya hoya to alpa kALamAM te baLI jAya. mATe jo tame pAmelA mokSanA kAraNo sAcA hoya, to turta puruSArthane Adaro. jema varasAda thatAM kheDUta ghAnyanI vAvaNI kare che, tema mokSa meLavavA mATe A narabhavane sIjana samAna jANI amUlya avasarano have jarUra lAbha laI lo. If34 samyaka guNo sAthI gayA mokSe ghaNA, te Adaro; vairAgya, bhakti Adi sAghana suguru-AjJAthI karo, ekAMta vAda nA khaLo, svAvAda satya batAvato, sarvajJa-vANI bhava-kapANI jANa zaurya baDhAvajo. 35 artha - samyagdarzana jJAnacAritra Adi guNone sAdhya karI ghaNA pUrve mokSe gayA. te mArgane tame paNa Adaro. tathA vairAgya, bhakti Adi mokSanA sAghana saguru AjJAnusAra karo. ekAMtavAdamAM kadI khaLI rahezo nahIM. paNa syAdvAdayukta vItarAga mArga ja satyane batAvanAra che. te syAdvAda sarvajJa puruSo dvArA upadiSTa vANImAM rahela che. mATe bhagavAnanI vANIne saMsAra haNavA arthe kRpANI eTale talavAra samAna mAnI, te pramANe vartavA Atmazaurya eTale AtmAnI zUravIratAmAM vizeSa vRddhi karajo. 3pI. sau darzano che ratna chUTAM, sUtra A syAdvAdathI mALA manohara mokSa-sukho ApatI ullAsathI kuLAgraho tarjI satya pAmo e ja aMte vinatI, saMklezathI jaga duHkhI che, te kleza TALe sumati. 36 artha - bIjA badhA darzano eTale gharmo te chUTA ratna samAna che. te badhA gharmone syAdvAdarUpI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sUtramAM eTale dorAmAM guMthavAthI manohara mALA bane che. te syAdavAdarUpa mALA vastunA vAstavika tattvane batAvI, AtmAne ullAsita karI, mokSanA sukhone Ape che. mATe kuLanA Agraho tajI, baghA satya Atmatattvane pAmo. e ja aMte amArI sarvane vinatI che. kemake matAgraha AdimAM rAgadveSa vagerenA saMkleza pariNAmathI AkhuM jagata duHkhI che. te kaSAya klezane koI sanmatimAna ja TALI zake. 36aaaa samyak samaja nitye vase A cha padanA vicAramAM, saMkSepathI suNI have ruci gharo vistAramAM. AtmAnubhavI moTA puruSe vAta kahI, lyo lakSamAM; "mAruM ja sAruM" mAna nA UMgho mahAgraha-pakSamAM. 37 artha:- A cha padanA vicAramAM hamezAM sAcI samaja samAyelI che. tene saMkSepamAM ahIM sAMbhaLI. have A cha padano vistAra jANavAmAM ruci utpanna karo. AtmAnubhavI moTA jJAnI puruSoe A vAta kahI che; mATe tene jarUra lakSamAM lyo. "mAruM ja sAruM.' ema mAnI have matAgrahanA pakSamAM UMgho nahIM, paNa jAgRta thAo. |37nA "sAruM ja mAruM" mAnavuM che, ema ghArI zoghajo; jyAM satya vicAre Thare mana, satya te ArAghajo. A doSaH "huM, mAruM" anAdi svapra sama, te TALajo, te TALavA A cha pada bhAkhyAM; sujJa jana, mana vALajo. 38 artha :- "je sAruM te mAruM' ema ghArIne satyanI zogha karajo. ane jyAM satya maLI Ave. ane tenA vicAravaDe mana jo zAMti pAme, to te satyane ja ArAdhajo. 'huM ane mAruM A doSa anAdikALano che, te svapna samAna che. svapnamAM joyeluM te jAgatA mithyA kare che, tema yathArtha rIte jotAM A dehamAM 'huM' paNAnI ane kuTuMba ghanAdimAM mArApaNAnI mAnyatA A deha choDatAM mithyA Thare che. mATe evI mithyA mAnyatAne TALajo. te TALavA mATe A cha padanI jJAnI puruSoe dezanA prakAzI che. tethI sujJa puruSo A mAnyatAne svIkAravA tarapha potAnA manane avazya vALajo. 38 re! mAtra potAnuM svarUpa, te svapra-bhAvathI bhinna che, oNva e pariNAme pariNamatAM parama samyakatva le; samyakatva pAmI mokSa pAme, lAbha e moTo gaNo! vinAzI, anya azuddha bhAvomAM jato bhava ApaNo- 39 artha - are! e potAnuM AtmasvarUpa to ahaMbhAva mamatvabhAvarUpa svapnadazAthI sAva bhinna che. jIva jo e bhAvomAM sadA rame to parama samyatva eTale Atma anubhavarUpa samyakdarzanane pAme. pachI karmano kSaya karatAM karatAM kevaLajJAna pragaTAvI mokSane pAme. jo samakitanI prApti thaI jAya to A bhavamAM moTo lAbha prApta thayo ema gaNavA yogya che. nahIM to vinAzI evA paudgalika padArthanA mohamAM ke rAgadveSarUpa azuddha bhAvomAM ApaNo A manuSya bhava vyartha jaI rahyo che, te vicAravA yogya che. 38aaaa tyAM harSa zo? ke zoka zo? vivekI jana vicAratAH "sva-svarRpa viSe jattera vasatI pUrNatA ne zuddhatA;
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) mokSa-mArganI aviroghatA 2 57 upakAra sadga taNo viveka nA visAratA, tenI ja bhaktithI sudarzana Adi sau lAbho thatA. 40 artha - vinAzI ane AtmAthI para evA paudgalika padArtho nimitte zo harSa karavo? ke zoka karavo? ema vicAratAM, vivekI puruSone svasvarUpane viSe ja sarva guNonI pUrNatA ane zuddhatA jaNAya che. A badhI samyak samajaNa ApanAra evA sadguru bhagavaMtano upakAra te vivekIjano kadI bhUlatA nathI. te sadgurunI bhaktithI ja samyakdarzana Adi sarva lAbho prApta thAya che, ema dRDhapaNe mAnavuM. I40nA cha padano nizcaya thaye jIvane mokSamArga meLavavAnI icchA utpanna thAya che. te mokSamArgamAM kayA kayA prakAranA vidgo naDe che, ane tene kema dUra karavAM ke jethI mokSamArga avirogha thAya; te A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che - (76) mokSa-mArganI aviroghatA (lAvaNI. he! nAtha bhUlI huM bhavasAgaramAM bhaTakyo-e rAga) zrI rAjacaMdra prabhu-caraNakamaLamAM mUkuM, muja mastaka bhAve, bhakti nahIM huM cUkuM; A kaLikALamAM mokSamArga bhulAyo, aviroghapaNe karI tame pragaTa samajAvyo. 1 artha :- zrI rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM bhAvapUrvaka mastaka namAvIne praNAma karuM chuM. temanI bhakti karavAnuM huM kadI cUkuM nahIM. kAraNa vartamAna kaLikALamAM mULa mokSamArga bhulAI gayo tene Ape aviroghapaNe eTale syAdvAdapUrvaka samajAvIne amArA upara atyaMta upakAra karyo che. /1 jana "gharma, gharma kahIM karma upArjI bhaTake, te mokSamUrti sama sadguru maLatAM aTake, mahA puNya yogathI evA saguru maLatA, to yogya banIne mokSamArga jana kaLatA. 2 artha:- loko "gharma gharma' kahI, gharmane nAme karma upArjana karIne saMsAramAM bhaTake che. AtmaprAptinA lakSa vagaranI kriyAmAM jIve gharma mAnyo che. paNa gharmano marma zuM che tene jANatA nathI. "gharma gharma karato jaga sahu phire, gharma na jANe ho marma jinesara." -zrI AnaMdaghanajI chUTe dehAdhyAsa to, nahIM kartA tuM karma; nahIM bhoktA tuM tehano, e ja gharmano marma." -zrImad rAjacaMdra ""gharma" e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzoghanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtasaMzoghanathI te prApta thAya che, te aMtarasaMzoghana koIka mahAbhAgya saguru anugrahe pAme che." (va.pR.178) "sApa ghamo mALa, tavo' | AjJAnuM ArAghana e ja gharma ane AjJAnuM ArAghana e ja tapa. AcArAMga sUtra (va.pR.260) mokSanI mUrti samAna sadaguru bhagavaMtano jo pUrvakata karmAnusAra bheTo thaI jAya to jIva navIna karma
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 58 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 upArjana karato aTake. mayaNAsuMdarIne sadaguru bhagavaMtano yoga maLavAthI "huM ApakarmI chuM' ema pitAne jaNAvyuM. jyAre sUrasuMdarI mithyA zAstro bhaNavAthI 'huM bApakarmI chuM' ema kahyuM. pUrvabhavomAM mahAna puNyanA DhagalA bhegA thAya tyAre evA saguru bhagavaMtano yoga maLe che. tethI jIvo kaSAyabhAvone upazamAvI, yogya banI mokSamArgane pAme che. rAA vitarAga parama puruSa samAgama vinA, jIMva thAya mumukSu kema upAsyA vinA? te vinA maLe nA samyaka jJAna kahIMthI; te vinA kyAMthI ja samyaka darzana rIti? 3 artha - vItarAga parama puruSanA samAgama vinA ane temanI AjJA upAsyA vinA jIva mumukSatA kema pAme? tathA satparuSanA samAgama vinA samyakajJAna koI ThekANe maLI zake nahIM. ane kAraNarUpa samyakajJAna vinA samyakdarzananI prApti paNa kyAMthI thAya? e ja anAdinI rIti che. sA. te vinA cAritra samyaka kyAMthI pAmo? nahi bIje kyAMye traNe vastunAM ghAmo. te traNe abhede mokSamArga aviroghI, kaLikALa-rjIvo, lyo yathAzakti ArAzI. 4 artha :- sabhyadarzana vinA samyakyAritra paNa kyAMthI pAmo? satparuSa vinA bIje kyAMya A traNeya vastuo maLI zake ema nathI. samyakdarzana jJAna cAritra e traNeya guNo AtmAthI bhinna nathI; nizcayanayathI jotAM traNeya AtmAmAM ja che. samyakdarzanAdi traNeya guNo jyAre abhedarUpe AtmAmAM pravarte tyAre te aviroghI eTale jemAM kAMI virogha na Ave evA mokSamArgane pAmyo athavA potAnA nija svarUpane pAmyo ema gaNAya che. mATe he kaLikALanA jIvo! e ratnatrayane yathAzakti ArAthI tame mokSamArgane pAmo. |jA AjJA jJAnInI bhava taravAno setu che janma, jarA ne maraNa mukhya dukha-hetu. te duHkhano AtyaMtika abhAva zI rIte? te nA samajyAthI oNva varte viparIte. 5 artha - jJAnI puruSanI AjJA uThAvavI te bhavasAgara taravA mATe setu eTale pula samAna che. A saMsAramAM janma, jarA ane maraNa e mukhya duHkhanA hetu che. te duHkhano AtyaMtika eTale saMpUrNa abhAva zI rIte thAya? te na samajavAthI jIva viSayakaSAyamAM sukhamAnI viparItapaNe pravarte che. //pA viparIta upAye duHkha-saMtati vaghatI, te duHkha TALavA grahe vaLI dubarIti. dukha AkuLatAoNpa, icchA jananI tenI, mATe AkuLatAthI e AkuLatA zenI? 6 artha - kharA sukhanA upAyo na maLavAthI pAMca indriyanA viSayamAM sukhanI kalpanA karIne jIva duHkhanI paraMparAne vaghAre che. viSayonI icchAnuM duHkha TALavA jatAM vaLI Adhi, vyAdhi ane upAdhi vaLage che. tethI AkuLatA vadhe che. ane AkuLatA e ja kharuM duHkha che. jyAre nirAkuLatA e kharuM sukha che. AkuLatArUpa duHkhane janma ApanArI jananI te icchA che. te icchAo bhogo bhogavavAthI vizeSa vadhe che paNa ghaTatI nathI. mATe icchAonI AkuLatAne bhogo bhogavI tRpta karavAthI te AkuLatA maTatI nathI paNa vizeSa vardhamAna thAya che. dA. nija icchA mujaba jo jaga AkhuM cAle, nahi to ya sarvathA nirAkuLa rjIva hAle; sukha devagatimAM mAgyuM sarva maLe che, tyAM icchA nava nava jAgye kaLa na vaLe che. 7
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) mokSa-mArganI aviroghatA 259 artha - potAnI icchA pramANe jo AkhuM jagata cAle to paNa jIva sarvathA nirAkuLa sukhane anubhavI zake nahIM. jemake devagatimAM jIvane mAMgyuM sukha sarva maLe che to paNa tyAM navI navI vastuone meLavavAnI icchA pharI pharI jAgRta thavAthI kaMI kaLa vaLatI nathI; arthAt mithyAvRSTi jIva tyAM paNa zAMti pAmato nathI. IILA koI dravya nahi para AghIna pariNamatuM, nahi tethI sadA nija nirdhAryuM kaiM banatuM; paNa bhAva icchAdi oNva dUra karavA ghAre, to bhAva upAghika puruSArthe nivAre. 8 artha - koIpaNa dravya para padArthane AdhIna pariNamatuM nathI. jemake pudgala paramANunuM pariNamana pudagala dravyamAM ja hoya ane cetana evA AtmAnuM pariNamana caitanya pradezamAM ja hoya. sarva dravya svataMtrapaNe pariName che. dA. "jaDa bhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva; koI koI palaTe nahIM; choDI Apa svabhAva." -zrImad rAjacaMdra tethI potAnuM ghAreluM kaMI hamezAM banatuM nathI. jemake mAruM zarIra sadA svastha raho, mane iSTano viyoga na thAo, aniSTano saMyoga na thAo, mane kadI roga na Avo, ema ghAravA chatAM hamezAM tevuM banatuM nathI. tevuM banavuM zubhAzubha karmanA phaLa upara AdhArita che. paNa jIva zarIrane svastha rAkhavA vagerenA bhAvo ke tevI icchAone dUra karavA ghAre to karI zake. te te nimittomAM thatAM rAgadveSAdi aupAthika bhAvone puruSArthanA baLe nivArI zake. jJAnIpuruSo zubhAzubha karmanA phaLamAM rAgadveSa na karavAthI A saMsAramAM rahyA chatAM karmabaMdhanathI chUTe che. dA. kahe "kALa-labdhi vaLa bhavitavyatA pALe, ne puruSArtha paNa karma-zamanathI jAge; hIna puruMSArthanI vAta mumukSu na suNe, kara sapuruSArtha ja, grahyo hAtha che kuNe? 9 artha - koI ema kahe ke kALa-labdhi eTale bhavasthiti pAkaze ane bIjuM kAraNa bhavitavyatA eTale niyati arthAt honahAra haze to ja kAryasiddhi thaze. vaLI kAryasiddhimAM trIjuM kAraNa jIvano puruSArtha che. to te paNa karmano udaya zamaze tyAre ApoApa puruSArtha upaDaze. enA javAbamAM jJAnI puruSo kahe che ke AvA hIna puruSArthanI vAta mumukSu kadI sAMbhaLe nahIM. kAryasiddhi mATe puruSArtha ja kara. sapuruSArtha karatAM tAro hAtha koNe pakaDyo che? "pUrva karma nathI ema gaNI pratyeka gharma sevyA javo. tema chatAM pUrva karma naDe to zoka karavo nahIM." -zrImad rAjacaMdra (pR.201) e traNa kAraNo maLe ja kArya bane che. kALa-labdhi, bhavitavya zI cIja gaNe che? jo, kALa-labdhi-je kALe kArya bane che, jo, bhavitavyatA-thanAra kArya thayuM e. 10 artha - kALa-labdhi, bhavitavyatA ane puruSArtha e traNeya kAraNo maLavAthI ja kArya bane che. e vAta sAcI che. tathA sAthe pUrvakRta ane vastuno tevo svabhAva paNa joIe. loko kALa-labdhi ane bhavitavyatAne zI cIja gaNe che? kALa-labdhi eTale je kALe kArya bane te kALa-labdhi athavA bhavasthiti. ane bhavitavyatA eTale thanAra kAryanuM thavuM te athavA honahAra. evuM bIjuM nAma niyati paNa che. jemake zrIrAmamAM rAjya saMbhALavAnI yogyatA AvavAthI rAjyAbhiSeka thavAnI kALa-labdhi pAkI gaI paNa bhavitavyatA eTale honahAra athavA banavAkALa na hovAthI temAM vidana AvyuM ane rAjyAbhiSeka thavAne
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 badale vanavAsa prApta thayo. 10gA. jo, karmataNuM upazamana Adi jaDa zakti, kare jIMva-puruSArtha ja sakaLa kAryanI vyakti; svAthana ja puruSArtha gaNa saMto upadeze, suNI udyama karatAM kALa-labdhi oNva leze. 11 artha - karmonuM upazamana eTale ghaTavuM ke vaghavuM te rUpa je kriyA thAya, te jaDa evA karmanI zakti vaDe jaDamAM ja thAya. paNa jIvano bhAvarUpa puruSArtha ja sarvakAryanI siddhi karavAmAM kAraNabhUta che. te puruSArtha potAne ja AdhIna che. ema jANIne mahApuruSo teno upadeza kare che. te sAMbhaLIne je sapuruSArtha karaze te jIvanI kALa-labdhi eTale bhavasthiti paripakvatAne pAmaze. jemake zrI gajasukumArane eka hajAra bhava jeTalA karma bAkI hatA paNa puruSArtha karyo to be ghaDImAM sarva karma naSTa karI muktine meLavI lIdhI. "AtmA puruSArtha kare to zuM na thAya? moTA moTA parvatonA parvato chedI nAkhyA che, ane kevA kevA vicAra karI tene relavenA kAmamAM lIghA che! A to bahAranAM kAma che chatAM jaya karyo che. AtmAne vicAravo e kAMI bahAranI vAta nathI. ajJAna che te mATe to jJAna thAya. anubhavI vaidya to davA Ape, paNa daradI jo gaLe utAre to roga maTe; tema saguru anubhava karIne jJAnarUpa davA Ape, paNa mumukSu grahaNa karavArUpa gaLe utAre tyAre mithyAtvarUpa roga TaLe." jIvane saMsArI AlaMbano, viTaMbaNAo mUkavAM nathI; ne khoTAM AlaMbana laIne kahe che ke karmanA dALiyAM che eTale mArAthI kAMI banI zakatuM nathI. AvA AlaMbano laI puruSArtha karato nathI. jo puruSArtha kare, ne bhavasthiti ke kALa naDe tyAre teno upAya karIzuM; paNa prathama puruSArtha karavo. sAcA puruSanI AjJA ArAghe te paramArtharUpa ja che. temAM lAbha ja thAya. e vepAra lAbhano ja che." "pAMca kAraNo maLe tyAre mukta thAya. te pAMca kAraNo puruSArthamAM rahyAM che. anaMtA cothA ArA maLe, paNa pote jo puruSArtha kare to ja mukti prApta thAya. jIve anaMtA kALathI puruSArtha karyo nathI. baghAM khoTA AlaMbano laI mArga ADAM vighno nAkhyA che. kalyANavRtti Uge tyAre bhavasthiti pAkI jANavI. zurAtana hoya to varSanuM kAma be ghaDImAM karI zakAya." (va.pR.724) //11 puruSArtha karyA vaNa kyAMthI kAraNa maLaze? nA mokSa-upAya vinA narabhava-ttaka phaLaze. suNI sadupadeza ja nirNaya sAco karavo; sapuruSArtha gaNyo te jarUra bhrama haravo. 12 artha :- sapuruSArtha karyA vinA zama, saMvega, nirveda, AsthA, anukaMpA Adi mokSanA kAraNa kyAMthI maLaze? ane mokSano upAya karyA vinA A amUlya manuSyabhavanI maLelI taka paNa kevI rIte phaLaze? mATe AvA sadupadezane sAMbhaLI AtmakalyANa karavAno prathama sAco nirNaya karavo. tene mahApuruSoe sapuruSArtha gaNyo che. te karIne anAdinI AtmabhrAMtine jarUra dUra karavI. puruSArtha kare to karmathI mukta thAya. anaMtakALanAM karyo hoya, ane jo yathArtha puruSArtha kare to karma ema na kahe ke huM nahIM jAuM. be ghaDImAM anaMtA karmo nAza pAme che. AtmAnI oLakhANa thAya to karma nAza pAme." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.709) "tamAre koI prakAre DaravA jevuM nathI; kAraNa ke tamAre mAthe amArA jevA che; to have tamArA puruSArthane AzIna che. jo tame puruSArtha karazo to mokSa thavo dUra nathI. mokSa prApta karyo te badhA mahAtmA prathama ApaNA jevA manuSya hatA; ane kevaLajJAna pAmyA pachI paNa (siddha thayA pahelAM) deha to te ne te ja rahe che; to pachI have te dehamAMthI te mahAtmAoe zuM kADhI nAkhyuM te samajIne kADhI nAkhavAnuM karavAnuM che. temAM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) mokSa-mArganI aviroghatA 261 Dara zAno? vAdavivAda ke matabheda zAno? mAtra zAMtapaNe te ja upAsavA yogya che." (va.pR.772) 12aaaa "he! nAtha, na nirNaya karma-udayathI banato." sadguru uttara de"pAmyo che tuM mana, jo; jIMva-jaMtu mana vaNa vicAra karI nA zakatA, sAMsArika nirNaya to jana manathI ghaDatA. 13 artha - jijJAsu kahe : "he nAtha! mArA karmanA udayathI huM AtmakalyANa karavAno nirNaya karI zakato nathI." tyAre sadguru uttaramAM jaNAve che ke tuM mana pAmyo che ne. mana vagara asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvo vicAra karI zaktA nathI. jyAre tuM to manasahita hovAthI sAMsArika nirNayo baghA ghaDe che. (13) tuM te ja zakti jo gharma-vicAre joDe, to nirNaya sAco bane karma sau toDe." jijJAsuM vanave : "moha haNe samakitane, samakita vinA nA dIkSA phaLa de amane." 14 artha - tuM te ja nirNaya karavAnI zaktine jo gharma vicAramAM joDe to jarUra AtmAne kalyANarUpa sAco nirNaya thAya ane sarva karmane toDI zake. tyAre jijJAsu vinayapUrvaka kahe : he gurudeva! A mohanIya karma amane samakita thavA detuM nathI. ane samakita thavA mATe "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa," saMsAra pratye vairAgya tathA potAnA AtmAne janmamaraNathI mukta karavA mATenI svadayA hovI joIe; te bhAvone A moha haNI nAkhe che. vaLI samakita vinA jinadIkSA paNa mokSaphaLane ApatI nathI. 14. tyAM boghe sadguru: "mukhya dhyeya ghara manamAM ke tattva taNo nirNaya karavo nara-tanamAM; puruSArtha kare jo gharI dAjha mana sAce, to maMda moha thaI samakita le vaNa yAye. 15 artha - tyAM sadguru bhagavaMte boghamAM ema jaNAvyuM ke prathama tuM manamAM A mukhya dhyeyane ghAraNa kara ke mAre A manuSyadehamAM avazya Atmatattvano nirNaya karavo ja che. kemake - "mukhya aMtarAya to te jIvano anizcaya che." -zrImad rAjacaMdra jo manamAM A kAryanI sAcI dAjha rAkhI puruSArtha kare to jIvanuM mohanIyakarma maMda thaI vagara mAgye te samakitane pAme che. 15aa e sapuruSArthe mokSa-upAyo phaLaze, sau sAghana tethI jarUra AvI maLaze; nA tattva-nirNaye doSa karmano koI, e bhUla kharekharce tArI teM nA joI. 16 artha - e Atmatattva saMbaMdhI nirNaya karavAnA sapuruSArthathI mokSanA sarva upAyo phaLIbhUta thaze. tathA AtmakalyANa karavAnA zeSa sAghano paNa jarUra AvI maLaze. tAre tattva nirNaya karavo hoya to tuM karI zake che. emAM koI karmano doSa nathI. e bhUla kharekhara tArI che; paNa Aja divasa paryata teno tane khyAla Avyo nahIM. 5.pU.prabhuzrIjI kahe ame pahelA kathAnuyoga vAMcatA ane AnaMda mAnatA paNa paramakRpALudeva maLyA pachI jaNAvyuM ke tAttvika graMtho vAMco. have to te ja game che. /16aaaa. saMsAra kAryamAM thatI na puruSArtha-siddhi, paNa toya kare puruSArthathI udyama-vRddhi; tuM mokSamArgamAM puruSArtha khoI bese, hajIM tethI na hitapa te tuja uramAM dIse. 17 artha - saMsAranA kAryomAM karela puruSArthanI siddhi na thAya tyAre vizeSa puruSArtha vaghArIne paNa kAryanI siddhi karavA jIva maLe che. jyAre mokSamArgamAM te puruSArthane khoI bese che. tethI e siddha thAya che ke tane haju Atmatattvano nirNaya sukharUpa che athavA e vaDe mArA AtmAnuM kalyANa thaze e bhAva haju
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tArA hRdayamAM praveza pAmyo nathI. /17thA. jyAM hita samaje tyAM udyama banato karato, kahe mokSane uttama, paNa aNasamaje vadato." te jijJAsuM kahe : "vacana, tamAruM sAcuM' hajIM zaMkA ura che, uttara teno yAcuM. 18 artha - jyAM tuM potAnuM hita samaje tyAM to banato puruSArtha kare che. paNa mokSane uttama kahe che te to mAtra aNasamajaNathI bole che. jema DosImAM roja bhagavAna pAse mokSa mAge. ekavAra DosImAMnI pADI marI gaI tyAre raDavA beThA. te vakhate koIe AvI kahyuM ke mAjI tame roja mokSa mAgatA hatA te ApavAnI bhagavAne zarUAta karI che. pahelAM pADI marI gaI pachI badhuM mukavuM paDaze. te sAMbhaLI mAjI bolyA Avo mokSa mAre joIto nathI. mAre to badhuM rahe ane mokSa maLe to joIe che. tenA jevuM thayuM. tyAre jijJAsu kahe : tamAruM vacana sAcuM che. hajI mArA manamAM zaMkA che. teno uttara icchuM chuM. 18 jo dravyakarma-udaye rAgAdi thAtAM, to dravyakarma baMghaI sattAmAM jAtAM; te udaya thaze tyAM thaze pharI rAgAdi, nA bane mokSa-upAya ja, cakra anAdi." 19 artha - jijJAsu have potAnI zaMkA vyakta kare che. jo jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmanA udayathI rAgadveSanA bhAvo jIvane thAya che. tethI pharI navIna karmabaMgha thaI te sattAmAM paDyA rahe che. ane jyAre teno udaya thaze tyAre jIvane pharI rAgadveSAdinA bhAvo thaze. A pramANe jotAM mokSa prAptino upAya ja banI zake nahIM. kemake A cakra to anAdikALathI cAlyA kare che. ||19aaaa. saguru kahe: "sAMbhaLa, karma-udaya nA sarakho, jIMva-pariNatithI paNa pUrva karmale palaTo; zubha prabaLa bhAvathI azuMbha pUrvika karmo apakarSaNa-saMkrame bhaje zithila ghama. 20 artha - sadguru kahe : teno uttara sAMbhaLa. hamezAM karmano udaya eka sarakho raheto nathI. jIvanA bhAvavaDe pUrve karelA karma paNa palaTAI jAya che. prabaLa zubhabhAvavaDe pUrve karelA azubha karmonuM apakarSaNa eTale tenI sthiti ghaTI jAya che athavA saMkramaNa eTale pApanA daLiyA puNyarUpa thaI jAya che. jemake draDhaprahArIe aneka hiMsA karavA chatAM jJAnI bhagavaMtanA upadezathI cha mahinA sudhI lokonA aneka pariSaho sahana karI badhA kamone khapAvI kevaLajJAna pragaTa karyuM. athavA zubha bhAvovaDe kamano phaLa ApavAno svabhAva zithila thaI jAya che. jema zrI namirAjarSi ane anAthImunie karela saMsAra tyAganA zubha bhAvavaDe temanI vedanA zamI gaI. temaja paramapUjya prabhuzrIjIne pAMDuroga thayo hato. tenA aneka upacAro karavA chatAM paNa je zamato nahoto; te dIkSA grahaNa karavAnA zubha bhAvavaDe sAmAnya auSaghanA paDIkAM mAtrathI zamI gayo. 20aaaa. zithila rame je karma udayamAM Ave, nahI tIvra toSa, roSAdi karI mUMjhAve; tyAM navana baMtha paNa maMdapaNe baMghAto, e krama ArAdhya sapuruSArtha saghAto. 21 artha - pachI zithila thayelA karmo je maMdapaNe udayamAM Ave, tyAre te tIvra toSa eTale rAga ane roSa eTale dveSa Adi karAvIne jIvane maMjhavatA nathI. tethI navA karmano baMgha paNa zithilapaNe baMghAya che. Avo krama ArAghavAthI krame krame sapuruSArtha vRddhi pAmato jAya ane aMte jIva baLavAna thaI sarva karmano kSaya kare che. rA.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ (76) mokSa-mArganI avirodhatA mana saha sau indriya, je bhavamAM jIva pAme, tyAM duHkha-tu-suvicAra thaye sukha jAme; jo tIvra udaya rAgAdikano Avyo to, rAcI viSayAdikamAM le utkaTa baMgho. 22 artha :- mana sahita pAMca indriyo e bhavamAM jIva pAme, tyAM paNa duHkha zuM ane duHkhanA kAraNo zuM? teno samyavicAra utpanna thaye ja sAcA Atmika sukhanI jIvane prApti thAya che. te bhavamAM paNa jo jIvane tIvra rAgadveSAdi bhAvano udaya AvI gayo to te viSayakaSAyamAM rAcIne tIvra karmabaMdha kare che. 22aa 263 rAgAdi udaya jo maMdapaNe varte to, vaLI maLI Ave zubha upadezAdi nimitto; e bAhya nimitte jIMva upayoga lagAve, to dharma-pravRtti puruSArthe banI Ave. 23 = artha :-- jo te bhavamAM rAgadveSAdi bhAvono udaya maMdapaNe varte, jema paramakRpALudeve jaNAvyuM tema-- "maMda viSayane saraLatA, saha AjJA suvicAra; karuNA komaLatAdi guNa, prathama bhUmikA pAra.' zrImad rAjacaMdra vaLI sadguru bhagavaMtanA upadezAdi zubha nimitto maLI Ave, ane tevA bAhya zubha nimittomAM jo jIva potAno upayoga lagAve to dharmanI pravRtti puruSArthavaDe thaI zake ema che. / / 23 / aa jIva avasara pAmI kare tattva-nirNaya jo, to karma maMda thaI darzanamo ghaTe, jo. khAsa tattva-nirNaya-kArya jIve karavAnuM, phaLa samyagdarzana ApoApa thavAnuM. 24 artha :-- jIva Avo avasara pAmI jo Atmatattvano nirNaya kare to karmanI zakti maMda thaI darzanamoha eTale mithyAtvanA daLiyA ghaTI jAya. khAsa jIva ajIvAdi tattvano nirNaya ka2vAnuM kArya jIve prathama karavAnuM che. jethI samyakdarzanarUpa phaLa to ApoApa prApta thaze. / / 24 / / thaye samyagdarzana evI thArtI pratIti : AtmA huM, tajuM rAgAdika joI zakti'; cAritra mohathI ha rAgAdi dIse, kI tIvra udayamAM varte viSayAdike, 25 artha :-- samyagdarzana thaye jIvane evI pratIti eTale zraddhA thAya che ke huM AtmA chuM. rAgadveSa karavAno mAro svabhAva nathI. mATe mArI zakti joI te te vibhAvika bhAvone mAre tyAgavA joIe. cAritra moinIyakarmanA kAraNe haju mArAmAM rAgadveSAdi bhAvo dekhAya che ane kadI tIvrakarmanA udaye te viSayAdimAM vartana paNa thAya che; paNa te tyAgavA yogya che evo bhAva samyagdaSTine hRdayamAM sadA rahe che. ||2pA te maMda udayamAM dharma-kArya ArAdhe, vA vairAgyAdika bhAva viSe mana rAkhe; e zubha upayoge vartana-moha ghasAto, puruSArtha vadhye jIva deza-sarva vrI thAto. 26 artha :-- paNa karmanA maMda udayamAM jo jIva dharmakAryanI ArAdhanA kare athavA vairAgyAdi bhAvomAM - manane rAkhe to evA zubha upayogathI vartanamoha eTale vartanamAM je cAritramoha che te ghasAto jAya che. ane tenA phaLamAM puruSArtha vartamAna thaye te jIva dezavratI eTale zrAvakanA vratavALo ke sarvavratI eTale muninA vrata dhAraNa karavAvALo thAya. / / 26 / / cAritra gharI gharma puruSArtha vadhAre, pariNati vizuddha thayA kI karma vidAre; krama eve moTha gaye jJAnAvaraNAdi ghanavArtI khasyuM, letA kevaLajJAnAdi, 27 artha H-- muni cAritra ghAraNa karIne gharmamAM vizeSa puruSArtha vadhAratAM temanI pariNati eTale
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 bhAva, vizeSa vizaddhine pAmaze jethI karmono nAza thayA karaze. evo krama ArAghavAthI dazamA guNasthAnakanA aMte mohanIyakarmano sarvathA kSaya karI bAramA guNasthAnakanA aMtamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarma je AtmAnA guNone ghAte che teno paNa nAza thaze. A ghAtIyAkarmano nAza thaye te zuddha AtmA kevaLajJAnAdi je potAno svabhAva che tene pAme che, arthAt anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMta vIryano svAmI thAya che. rakSA pacha karma aghAtI vagara upAye nAze, sahajAnmasvarUpe siddhAlayamAM jAze. upadeza-nimitte jIMva puruSArtha kare jo; sau karma nAza karI zAzvata sukha vare to. 28 artha - pachI nAmakarma, gotrakarma, AyuSyakarma ane vedanIyakarma e cAra aghAtIyA karma eTale je AtmAnA guNone ghAte nahIM paNa zarIra hoya tyAM sudhI rahe; te vagara prayatna bhogavAIne nAza pAme che. jethI sarva karmathI rahita thayela AtmA sahajAtmasvarUpane pAmI siddhAlaya eTale upara mokSasthAnamAM jaI sarvakALane mATe sukhazAMtimAM birAjamAna thAya che. puruSanA upadeza nimittane pAmI tattva nirNaya karavAno jIva jo puruSArtha kare to sarva karmano nAza karI zAzvata evA mokSasukhane pAme che. 28 jaeNva karma-pravAha vahe hIna puruSArthI, saritA-nIre jana jema vahe rjIvitAtha; UMDA jaLamAM nahi jora jIvanuM cAle, chIcharA jaLamAM jo hAka suNI kaMI jhAle, 29 artha - je hIna puruSArtha hoya te karmanA pravAhamAM taNAI jAya che, jema nadInA pravAhamAM jIvavAnI icchAvALo nara taNAya che tema. UMDA jaLamAM jIvanuM jora cAlatuM nathI paNa chIcharuM pANI hoya to tenI hAka sAMbhaLI koI teno hAtha paNa jhAlI zake. //rA to bahAra naukaLI zake nahIM to jAto - ati UMDA jaLamAM, jIva pharIthI taNAto; re! tema na kAMI tIvra udayamAM banatuM, upadeza suNI, kaMI maMda udayamAM kara tuM." 30 artha - koI hAtha jhAle to te chIcharA jaLamAMthI bahAra nIkaLI zake. nahIM to pharIthI nadIno pravAha AvatAM temAM taNAto taNAto ati UMDA jaLamAM pesI jaI maraNa pAme che. tema are bhAI! tIvrakarmanA udayarUpa pravAhamAM jIvanuM kaMI jora cAlatuM nathI. mATe satparuSano upadeza sAMbhaLI karmanA maMda udayamAM tuM kaMI puruSArtha kara, puruSArtha kara; nahIM to A bhavasAgaramAM DUbI jaI tuM anaMtaduHkhane pAmIza. //30ml. mokSamArgamAM AvatA virogha TaLavAthI ArAghanAno puruSArtha karI zakAya che. jethI sanAtana evA AtmagharmanI jIvane prApti thAya che. sanAtana eTale zAzvata, gharma eTale vastuno svabhAva. sanAtana gharma eTale anAdikALathI zAzvatarUpe cAlyo Avato AtmAno jJAnAdarzanamaya svabhAva e ja AtmAno zAzvata gharma athavA sanAtana gharma che. e AtmagharmanI prApti rAga-dveSa gayAthI che; mATe paramakRpALudeva jaNAve che ke "jyAM tyAMthI rAga-dveSa rahita thavuM e ja mAro gharma che." rAgadveSa javA mATe puruSanI zraddhA ane temanI AjJA upAsavI, e sanAtana Atmadharma prAptino sAco upAya che. e viSe vizeSa khulAsA atre ApavAmAM Ave che :
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) sanAtana gharma 2 65 sanAtana gharma "sAcA puruSanI zraddhA, pratyakSa jJAnInI AjJA e ja sanAtana gharma." - pa.pU.prabhuzrIjI (kaDakhAnI dezI : prabhAtiyAne maLato rAga) Aja guru rAjane praNama ati bhAvathI, yAcanA zuddhatAnI karuM chuM; Apa to zuddhabhAve sadAye ramo, be ghaDI zuddhabhAve TharuM chuM. Aja01 artha - Aja zrI gururAja prabhune bhaktibhAvathI praNAma karIne zubhAzubha bhAvathI rahita evo je zuddhabhAva, tenI mane prApti thAo evI yAcanA karuM chuM. kemake zrI gururAje kahyuM : "mokSa kahyo nija zuddhatA" AtmAnI zuddhatA vinA jIvano mokSa thato nathI. Apa prabhu to sadA zuddha AtmabhAvamAM ramo cho. huM paNa be ghaDI eTale aDatAlIsa miniTa sudhI zuddhabhAvamAM sthiratA karuM ke jethI kevaLajJAna pAmI AtmAnA sanAtana gharmane pAmI jAuM; evI mArI abhilASA che. |1aaaa. pAma jAtismaraNa, jANI lIgho tame, je sanAtana mahA gharma sAco; Atma-hitakArI te, yAcato bALa A, paramakRpALu kADhe na pAcho. Aja0 2 artha :- he prabhu! Ape jAtismaraNajJAna pAmI, sanAtana eTale anAdikALathI cAlyA AvatA jJAnadarzanamaya AtmAnA sAcA mahAna gharmane jANI lIdho. te gharma AtmAne parama hitakArI hovAthI A bALa paNa ApanI samakSa tenI yAcanA kare che. Apa "kevaLa karUNA mUrti cho, dInabaMdhu dInAnAtha." mATe pAcho kADhazo nahIM evI mane pUrNa khAtrI che. rA paMtha paramArthano eka trikALamAM, jANa, saMsAranA mArga choDuM; prema-saMskAra sau pUrva mithyAtvanA, satya puruSArthathI jarphera toDuM. Aja03 artha :- "eka hoya traNa kALamAM paramArathano paMtha" ema jANIne rAgadveSa karavArUpa saMsAranA mArgano tyAga karuM. pUrve sevela mithyAtva eTale ajJAnane laIne deha, strI, putrAdi kuTuMba ke ghanamAla Adi sarvamAM premanA gADha saMskAra mArA jAmelA che, tene have 'huM dehAdi svarUpa nathI, deha strI putrAdi koI paNa mArA nathI. zuddha caitanya svarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM' ema satya bhAvapuruSArthavaDe karI mohamAyAnI sAMkaLane jarUra toDI AtmakalyANane sAdhya karuM. 3mA toSa-roSe baLe loka trikALathI, zItala sanduruSonI suvANI; tApa trivitha TALI supatha dAkhave, jema dava olave megha-pANI. Aja04 artha - toSa eTale rAga, roSa eTale keSa. A rAgadveSanA prApta phaLathI traNeya lokanA jIvo traNeya kALa aMtaramAM baLyA kare che. temAM zItala evA puruSonI samyakuvANI A Adhi vyAdhi upAdhirUpa trividha tApAgnine TALI samyakumArga dekhADanAra che. jema lAgelA dAvAnaLane megha eTale varasAdanuM pANI olavI nAkhe tema puruSonI vANI aMtaraMga baLatarAne zamAvI zAMti ApanAra thAya che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 "zAtA thoDI azAtA ghaNerI evo che saMsAra, jIvanamAM jyAre jhALa lAgene, aMga uThe aMgAra; chAMTe tyAre zItaLa pANI, evI mArA rAjanI vANI. maMgaLakArI zrI rAjanI vANI, jANe amRtanI ghAra; jhIlI zake nA aMtara jenuM, eLe gayo avatAra; e to mokSacAriNI, evI mArA rAjanI vANI." 4 ratnatraya eka sanmArga Ape kahyo, ho ahorAtra muja uramAM te; rAga Adi baghA doSa dUra karI, mokSa pAmuM, sadAnaMda tyAM che. Aja05 artha :- samyakdarzanajJAnacAritrarUpa ratnatraya prAptino sanmArga Ape amane jaNAvyo. te sanmArga pratyenI bhakti mArA hRdayamAM ahorAtra eTale rAtadivasa banI raho e mArI AkAMkSA che. rAgadveSa ajJAna AdinA baghA doSo dUra karI have huM paNa mokSane pAmuM ke jyAM sadA AnaMda ja che. //pA jIva jagamAM ghaNA, mAnavo ye ghaNA, pazusamA iMdriyo poSatA je; bhAvi jenuM haze zuMbha, tene thaze "koNa huM e ja vicAra Aje. Aja06 artha :- jagatamAM jIvo anaMtA che. temAM manuSyo paNa ghaNA che. paNa te pazunI jema indriyone poSavAmAM jIvana vyatIta karI rahyA che. paNa jenuM bhaviSyamAM kalyANa thavAnuM haze tene "huM koNa chuM? kyAMthI thayo, zuM svarUpa che mAruM kharuM?" evo zubha vicAra utpanna thaze. llphA svarRpa mAruM kharuM zuM haze? A badhuM kema samajAya? phaLa bhAvanuM zuM? jIva duHkhI baghA; duHkha upAya zA? sarva samajI have hita karavuM. Aja07 artha :- kharekhara mAruM zuM svarUpa haze? A sasasAdhuno banelo durgaghamaya deha te huM hoIza ke jANavA dekhavAvALo AtmA hoIza? A badhuM kema samajAya? ghaNA kALanA boghe A vAta samajAya ema mahApuruSoe kahyuM che. zubhAzubha bhAvanuM phaLa zuM? "zubha kare phaLa bhogave, devAdi gatimAya, azubha kare narakAdi phaLa, karma rahita na kyAMya." ema paramakRpALudeve jaNAvyuM tathA zuddhabhAvanuM phaLa mokSa che ema kahyuM che. jagatanA jIvo badhA duHkhI kema che? to ke rAgadveSa athavA trivigha tApAgnithI baghA duHkhI che. A sarva duHkhanAzano upAya zuM? e viSe paramakRpALudeve jaNAvyuM che ke "sarva kleza ane sarva duHkhathI mukta thavAne upAya eka AtmajJAna che." A sarvane yathArtha rIte samajI have AtmAnuM avazya hita karavuM joIe. "duHkhanI nivRttine sarva jIva icche che, ane duHkhanI nivRtti duHkha jenAthI janma pAme che evA rAga, dveSa ane ajJAnAdi doSanI nivRtti thayA vinA, thavI saMbhavatI nathI. te rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAna sivAya bIjA koI prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI, bhaviSyakALamAM thaI zake tema nathI. ema sarva jJAnI puruSone bhAsyuM che. mATe te AtmajJAna jIvane prayojanarUpa che. teno sarvazreSTha upAya sadguruvacananuM zravaNavuM ke sanzAstranuM vicAravuM e che." (va.pR.331) //zA satya zikSA kahI, bhavya mATe bhalI : zogha mA kAMI bIjuM, hitArthI, eka sadagurune zotha, sau bhAvathI caraNa-zaraNe rahe, Atma-arthI." Aja08
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) sanAtana gharma 2 67 artha - bhavya jIvone mATe eka bhalI satya zikSA jaNAvI che ke bIjuM kAMI zogha mA. he AtmahitArthI! eka saddagurune zoghI, tenA caraNakamaLamAM sarva prema arpe tenA ja zaraNe rahe. arthAta tenI ja AjJAmAM rahe to he AtmArthI tAruM avazya kalyANa thaze. e vinA janmamaraNathI koI kALe tAro chUTakAro thAya tema nathI. bIjAM kAMI zogha mA. mAtra eka sapuruSane zothIne tenAM caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI vanya jA. pachI jo mokSa na maLe to mArI pAsethI leje." (va.pU.194) IITA mAna. mata. Agraho marTe AjJA viSe satyadraSTi thavA vartaze je. premarasa pAmatAM, sarva bhUlI jatAM ekaniSThA thaze, ziva jaze te. Aja09 artha - mAna ane matanA Agraho mUkI, satyavRSTine pAmavA je jIva sapuruSanI AjJA uThAvaze tenAmAM jJAnI pratye mIrAbAInI jema bhaktino premarasa pragaTaze. tethI jagatane bhUlI jaI eka AtmAnI draDha zraddhAne pAmaze ane krame karI te bhavyAtmA muktine meLavaze. "svaccheda mata Agraha tajI, varte sadagurulakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa." -zrImad rAjacaMdra lAAM vANI sarvajJanI mArga darzAvatI, parama karuNA bharI kyAM suNAze? gaNagharoe gaNyuM kevaLI-sUryanA asta pachI mArga zAthI jaNAze? Aja010 artha - sarvajJa puruSonI vANI te satya mokSamArgane darzAvanAra che. te vANI parama karuNArasathI bharapUra che. te pachI kyAM sAMbhaLavA maLaze? ema gaNaghara puruSoe vicAryuM ke kevaLajJAnarUpI sUrya asta thaI gayA pachI A sanAtana mukti mArga athavA sanAtana Atmagharma lokone zAthI jaNAze? 10nA. ema jANI, karI zAstra-racanA bhalI, mArga dekhADavA mokSano A, te ja paramArtha AcArya Adi grahI, anya graMtho race hita thAvA. Aja011 artha:- ema jANIne mokSano mArga batAvavA zAstronI racanA karI AkhI dvAdazAMgI racI. jethI jagatavAsI jIvo sulabhatAthI mokSa upAyane pAmI zake. te ja dvAdazAMgIno paramArtha eTale zubhAzaya grahaNa karI paraMparAmAM thayelA jJAnI AcArya bhagavaMto paNa te te samayane anurUpa anya graMtho jIvonA kalyANa arthe racI gayA. {/11aaaa marma sadgaure je rahyo gusa te, jANavA bhakti karavI subhAve, rokI svacchaMda, AjJA ja uThAvatAM, sahaja nija bhAvano bogha Ave. Aja012 artha:- "zAstromAM mArga kahyo che, paNa marma to satparuSanA aMtarmAtmAmAM rahyo che." te gupta marmane jANavA mATe ananya preme zrI sadguru bhagavaMtanI bhakti karavI. potAnA svacchaMdane rokI jJAnIpuruSanI AjJAne ja upAse to sahaja rIte potAnA AtmA saMbaMdhInuM jJAna pAmavA yogya che. ||12aaaa. pAma sagurutaNo yoga, surthI botha jo, jIva vicAraze sAra zuM che? heya zuM? joya zuM? grahaNa karavuM kayuM? tattvazraddhA thavA pharIya pUche. Aja013 artha - sadagurunA yogane pAmI temano bogha sAMbhaLIne jIvane vicAraNA jAgaze ke AmAM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sArabhUta zuM che? to ke zuddhAtmA. heya eTale tyAgavA yogya zuM che? to ke rAgadveSane ajJAna. zeya eTale jANavA yogya zuM che? to ke parane pararUpe ane svane svarUpe jANavA yogya che. grahaNa zuM karavuM joIe? to ke tyAga, vairAgya, upazama ane bhakti vagere tathA AtmatattvanI zraddhA thavA pharI pharI prazna pUchIne paNa zaMkAnuM nivAraNa karI levuM joIe. /13 to ja niHzaMka te guru-kRpAthI thaze, bhAva jIvAdinA ura bhAse; jema dehAdimAM che ahaMbhAvanA, tema AtmA viSe bhAva thAze. Aja0 14 artha :- potAnI yogyatA vadhatA gurukRpA thaze, tethI niHzaMkatAne pAmaze ane jIva ajIvAdi tattvonA bhAva hRdayamAM samajAze. pachI jema dehAdimAM ahaMbhAvanA eTale potApaNAnI bhAvanA che tema AtmAmAM potApaNAnI bhAvanA thaze; arthAt huM AtmA chuM paNa deha nahIM ema dRDha zraddhAna thaze. 14mA tattva-vicAraNAthI sudarzana thaze, yogyatA vA laI jAya sAthe, to thaze parabhave e ja saMskArathI satya darzana, vinA bogha lAdhyuM. Aja015 artha :- pachI AtmAdi tattvonI vicAraNA pragaTya jIvane samyakdarzananI prApti thaze. athavA samyakdarzana pAmavA mATe meLavelI yogyatAne parabhavamAM sAthe laI jaze. tyAM parabhavamAM pUrvabhavanA saMskArathI vagara bogha maLe paNa satya Atmadarzana thaI zakaze. jema karakuMDa, nagati, namirAjarSi ane vimukhane te bhavamAM koI guru na hovA chatAM alpanimitta mAtrathI pUrva saMskAra jAgRta thaI jJAna prApti thaI hatI tema. 15 tattva-abhyAsathI karma-mithyAtvano rasa ghaTe, sarva jyAM dUra thAze, jema vAdaLa khasya sUrya dekhAya che, tema samyakatva-bhAnu prakAze. Aja016 artha :- sAta tattvamAM mukhyatve AtmatattvanA abhyAsathI mithyAtva eTale darzanamohanIya karmano rasa ghaTe che. te ghaTavAthI sarvakarma dUra thavA lAge che. jema vAdaLA khasavAthI sUrya dekhAya che tema mithyAtvarUpI vAdaLA dUra thatAM samyagdarzanarUpa bhAnuM eTale sUryano prakAza pragaTa jaNAya che. 16aaaa. gharma te nahi kare loka saMtoSavA, pUchaze ATaluM jIvane e : muktinI eka icchA rahe jo ure, mUka saMkalpa-vikalpane, re! Aja017 artha:- samyakdarzana thayA pachI lokone sAruM dekhADavA te gharma karaze nahIM. paNa potAnA AtmAne ATaluM pUchaze ke he jIva "jo tuM muktine icche che to saMkalpavikalpa rAgadveSane mUka' ane kevaLajJAna pragaTAva. "kema ApaNe mAnIe chIe, athavA kema vartIe chIe te jagatane dekhADavAnI jarUra nathI; paNa AtmAne ATaluM ja pUchavAnI jarUra che, ke jo muktine icche che to saMkalpa-vikalpa, rAga-dveSane mUka ane te mUkavAmAM tane kaMI bAghA hoya to te kahe. te tenI meLe mAnI jaze ane te tenI meLe mUkI deze." (va.pR.170) I/17nA rAga Adi vikalpo tane mUkatAM, hoya bAghA jarA to kahI de, ema samajAvatAM jIva mAnI jaze, hita jANI sadA te meMkI de. Aja 18 artha :- rAga-dveSa Adi vikalpone mUkavAmAM tane koI bAghA hoya to kahe. ema manane samajAvatAM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) sanAtana gharma 2 69 jIva mAnI jaze, ane rAgadveSAdi mUkavAmAM ja mAruM hita che ema jANI sadAne mATe mUkI deze. /18 rAga Adi rahita jyAMrthI tyAMthI thavuM e sanAtana mahA gharma mAno, prApta saMyogamAM bhAva samatA taNo sAthavo e ja upadeza jANo. Aja019 artha - jyAM tyAMthI rAga-dveSa rahita thavuM e ja AtmAno sanAtana mahAgharma mAno. jevA saMyoga AvI maLe te prApta saMyogomAM samabhAva rAkhavAno prayatna karavo e ja sarva jJAnIpuruSono upadeza che ema jANo. jema nAbhA bhagatanI jhUMpaDI pAse core mAla dATI dIgho. bhagatane cora jANI mAra mAre tyAre paNa te bhakti kare. ema sarva saMjogamAM samatAbhAva sAdhavAno ja bhagavAnano upadeza che. ||19aaaa sarva kriyA karI, dAna zIla AcarI, ATaluM sAghavuM che, vicAro : sahaja samabhAva te nija rRpa jANIne, sAcavI rAkhavuM jaSra ghAro. Aja020 artha :- sarva japa tapAdinI kriyA karIne ke dAna, zIla, bhAva AdinuM AcaraNa karIne ATaluM sAdhya karavuM che ke jIvane sarva dazAmAM sahaja samabhAva rahe. kAraNake samabhAva e AtmAnuM svarUpa che; AtmAne rahevAnuM ghara che. mATe samabhAvane jarUra sAcavI rAkhavo che ema manamAM nizcaya karo; jethI AtmAne potAnA sanAtana gharmanI prApti thAya. 20 Adhi, vyAdhi, upAdhi ghaNI Avaze, Atma-hitakArI samatA na cUko, lakSa jo chUTavAno ure Adaro to udAsInatA kada na mUko. Aja021 artha :- Athi eTale mAnasika ciMtA, vyAdhi eTale zArIrika roga ane upAdhi eTale vyApAra vyavahAra kuTuMba vagerenI upAdhi pUrva karmAnusAra ghaNI Avaze. paNa temAM AtmAne kalyANa karanArI evI samatAne kadI cUkazo nahIM. samatAbhAva vartamAnamAM sukha ApanAra che ane navIna karmabaMghane rokanAra hovAthI parabhavamAM paNa jIvane sukhanuM kAraNa thAya che. mATe saMsArathI chUTavAno lakSa kharekhara hRdayamAM che to udAsInatA eTale vairAgyabhAva, anAsaktabhAvane kadI mUkazo nahIM. e vaDe samabhAvanI siddhi thaze. "udAsInatAno jyAM vAsa sakaLa duHkhano che tyAM nAza." -zrImad rAjacaMdra //ra1|| sarva darzana taNo, sarva zAstro taNo, sAra A jANI ene upAso; hRdayapalaTo thaye vAta oNva mAnaze, mAnyatA satya tyAM gharma-vAso. Aja022 artha - sarva darzana eTale gharmano, sarva zAstrano sAra samatAbhAvane jANI enI upAsanA karo. samabhAvanI vAta jyAre hRdayamAM barAbara samajAze tyAre jIva tene mAnya karaze. jyAre kharekhara satya mAnyatA thaze tyAre AtmasvabhAvarUpa gharma jIvamAM pragaTaze. 1rarA bhUla gurumAM karI, deva-gharme kharI; sarva puruSArtha paNa bhUlavALo, tethI mumukSuo sadga-Azraye, satya puruSArthathI doSa TALo. Aja0 23 artha - guru ghAraNa karavAmAM jo bhUla karI to deva ane gharmanuM sAcuM svarUpa samajavAmAM paNa avazya bhUla thaze. ane kuguru Azraye vrata tapAdi karavAno puruSArtha paNa AtmalakSa vagara bhUlavALo thaze. jethI muktinI prApti nahIM thAya paNa saMsArano saMsAra ja raheze. tethI he mumukSuo! zrI sadaguru bhagavaMtanA Azrayane grahaNa karI, temanI AjJAe satya puruSArtha AdarIne mithyAtva, kaSAya Adi sarva
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 doSono have nAza karo. riyA zAMti sau gharmanuM mULa jANI sadA, klezanAM kAraNo TALaze je, sarva saMsAranAM duHkhanI A davA: Atma-arthe samaya gALaze te. Aja024 artha - viSayakaSAyathI utpanna thatI icchAonA saMkalpavikalpathI ke tenA AkuLavyAkuLapaNAnA nAzathI jIva AtmazAMti pAme che. e AtmazAMtine sarva dharmanuM mULa jANI ane rAgadveSa ajJAna Adine sadA klezanA kAraNo mAnI je jIva TALaze, te potAnA sanAtana zAzvata evA Atmagharmane pAmI sarvakALa sukhI thaze. saMsAranA janma jarA maraNa ke Adhi vyAdhi upAdhirUpa trivigha tApanA duHkhathI mukta thavAnI Aja davA che. tene je jIva samajaze te dehabhAvane gauNa karI AtmabhAvane draDha karavA arthe potAnA manuSyabhavano amUlya samaya vyatIta karaze. te ja jIva jJAnI puruSanI draSTimAM ghanyavAdane pAtra che. 24 je jIva pUrva puNyanA puMjathI sanAtana jaina dharmane pAme, te AtmAdi sUkSma tattvonI pratIti eTale zraddhAne pAmI zake che. te pAmyA pachI kramazaH AgaLa vadhIne kevaLajJAna pAmI muktine meLave che. e viSe vistArathI atre jaNAvavAmAM Ave che - (78) sUkSma-tattva-pratIti (sevo bhaviyAM vimala jinesara, dullahA sajjana-saMgAjI e rAga) sUkSma-tattva-pratIti pAmyA, acaLa A kaLikALajI, evA sadaguru-caraNe namatAM, bhava-bhAvaTha te TALajI. sUkSma artha :- AtmAdi tattvo arUpI hovAthI sUkSma che. tenI pratIti eTale zraddhAne pAmavI te sUkSma tattva pratIti che. AvI AtmAdi tattvonI acaLapaNe kahetA kSAyikabhAve pratItine je bhayaMkara huMDA avasarapiNI kALamAM paNa pAmyA evA lAyaka samyadraSTi paramakRpALu zrImad guru bhagavaMtanA caraNakamaLamAM bhaktibhAve namana karatAM arthAt temanI AjJAne upAsatAM bhava-bhAvaTha eTale saMsAranI sarva upAthinI jaMjALano krame karI nAza thAya che. [1aaaa. zrImad saguru rAjacaMdra-pada-sevA nitye cAhaMjI, parama-prema-rasa dAna prabhu dyo, to temAM huM hAujI. sUkSma artha - zrImad sadguru rAjacaMdra prabhunA caraNanI sevA kahetA temanI AjJAne nitye uThAvavA icchuM chuM. he prabhu! mArI saMsAra pratyenI anaMtI prItino nAza thaI ApanA pratye paramaprema pragaTe evuM mane varadAna Apo; jethI huM ApanA premarUparasamAM nAhIne mArA AtmAne pavitra karuM. /rA sphaTika ratna sama jIMva-nirmaLatA, jinavara-bogha-prakAzejI, prabaLa kaSAya-abhAve pragaTe, sahaja gharma vikAsejI. sUkSma
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti 271 artha - zrI jinezvara bhagavaMtano bogha ema jaNAve che ke AtmAnI nirmaLatA, mULa svarUpe jotAM sphaTika ratna jevI che. te AtmAnI nirmaLatA prabaLa kahetA baLavAna evA anaMtAnubaMdhI kaSAyano abhAva thaye pragaTe che. jethI sahaja svAbhAvika AtmAmAM ja rahelA samyakdarzanAdi gharma pragaTamAM Ave che ane krame karI te vikAsa pAmI pUrNatAne pAme che. 3 sadA dravya atyaMta prakAzita, sarva karma kSaya thAtAjI, asaMgatA saha sukha-svarRpatA; jJAna-vacana A sAcAMjI. sUkSma artha - sarva karma kahetA ATheya karmano kSaya thatAM potAnuM Atmadravya sadA saMpUrNa prakAzamAna rahe che. sarva karmathI asaMga eTale rahita thavAnI sAthe ja AtmAnuM anaMtasukhasvarUpa pragaTe che. A jJAnIpuruSanA anubhavasiddha vacano hovAthI atyaMta sAcI chejA. jaga-saMkalpa-vikalpo bhUlo, thazo zuddha upayogIjI, lakSa thavA nirvikalpatAno thavuM ghaTe sthira-yogIjI. sUkSma artha - potAnA anaMta sukhasvarUpane pragaTa karavA mATe A jagatanA saMkalpa-vikalpane bhUlI jajo. to AtmAno jJAnadarzanamaya upayoga zuddha thaze. saMkalpa-vikalpane bhUlI nirvikalpatAno lakSa siddha thavA mATe manavacanakAyArUpa traNe yoganI sthiratA karavI Avazyaka che. pA. te mATe sthiratAnAM kAraNa yathAzakti upAsojI, savicAra, vairAgya, upazama, sat samAgame vAsojI. sUkSma artha - traNeya yoganI sthiratA karavAnA kAraNo jIve yathAzakti upAsavA yogya che. te A pramANe che. satapuruSonA vacanono vicAra karavo, vairAgyabhAvamAM nimagna rahevuM, kaSAyone upazamAvavA ane puruSanA ke tenA Azrita jIvonA ke satkRtanA samAgamamAM nitya rahevuM e manavacanakAyAnA yogonI sthiratA thavAnA mukhya sAghano che. kA. suMghArasa, salphAstra suhetuM, jJAnI guru jo dAtAjI, satsamAgama sauthI sahelo, pahelo, saunI mAtAjI. sUkSma artha :- sthiratA lAvavA mATe suthArasanI yoga kriyA ane sallAstro uttama kAraNo che. paNa tenA dAtAra jJAnI gurubhagavaMta hovA joIe. nahIM to sthiratAnA kAraNa evA "suthArasane ja AtmA mAnI bese. jethI samyakadarzana AdinI prApti na thAya ane jIva temAMja aTakI AgaLa vadhI zake nahIM. tema gurugama vagara zAstro paNa zastrarUpe pariName che. ahaMkAra Adi mAna kaSAyane poSanAra thAya che. mATe sauthI sahelo ane sauthI pahelo satsamAgama eTale satsaMga kartavya che jethI sahu sAghana sulabha thAya che. satsaMga e sarva guNone utpanna karanAra mAtA samAna che. "satsaMga e sarva sukhanuM mULa che; "satsaMga maLyo ke tenA prabhAva vaDe vAMchita siddhi thaI ja paDI che. game tevA pavitra thavAne mATe satsaMga zreSTha sAghana che." (va.pR.75) nAgA jJAnIpuruSanA dRDha AzrayathI sulabha mokSapada, bhAkhyuMjI; AtmasthiratA, mokSamArga to kema sulabha nahi? dAkhyuMjI. sUkSma
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha:- jJAnIpuruSanA draDha AzrayathI mokSapada sulabha che ema mahApuruSoe kahyuM che, to kSaNe kSaNe AtmAno upayoga sthira karavo ghaTe evo kaThaNa mokSamArga temanA draDha Azraye kema sulabha na hoya? arthAt hoya ja. Atmaupayoga sthira thayA vinA mokSaprApti hoya nahIM. jo jJAnIpuruSanA draDha AzrayathI sarvotkRSTa evuM mokSapada sulabha che; to pachI kSaNe kSaNe Atmopayoga sthira karavo ghaTe evo kaThaNa mArga te jJAnIpuruSanA draDha Azraye prApta thavo kema sulabha na hoya? kemake te upayoganA ekAgrapaNA vinA to mokSapadanI utpatti che nahIM." (va.pR.447) IITA jJAnIpuruSanAM vacana taNo draDha Azraya je nara pAmyo che, tene sAghana thAya sulabha sau, akhaMDa nizcaya mAnyojI. sUkSma artha :- jJAnIpuruSanA vacanamAM jene draDha zraddhA hoya tene mokSamArgamAM upayogI evA vairAgya, upazama, bhakti, saMyamAdi sarva sAghana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya jJAnIoe mAnya karela che. jJAnIpuruSanA vacanano draDha Azraya jene thAya tene sarva sAghana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya sapuruSoe karyo che; to pachI ame kahIe chIe ke A vRttiono jaya karavo ghaTe che, te vRttiono jaya kema na thaI zake?" (va.pR.447) //lA satparuSe e spaSTa kahyuM che, kema mumukSu mUkejI? svarRpa vRttinuM jANI, tene tavAnuM nA cUkejI. sUkSma artha - satparuSe boghamAM e spaSTa jaNAvyuM che. kharo mumukSu hoya te have kema mUke? te potAnI vRttio kyAM kyAM moha pAmI rahI che te jANI tene jItavAnuM cUke nahIM. I/10nA topaNa kALa duHSama tethI raho sau satsaMga samIpejI, ke draDha Azraya nizcayapUrvaka TakatAM AtmA dIpejI. sUkSma artha - vartamAnakALa ghaNo duHSama hovAthI jyAM satsaMga hoya tyAM sarve rahevAno puruSArtha karo. paramakRpALudeve jaNAvyuM che ke "kaliyuga che mATe kSaNavAra paNa vastu vicAra vinA na rahevuM." karmane AdhIna satsaMgamAM rahevAnuM na bane to sanduruSano draDha Azraya tenA vacanabaLe nizcayapUrvaka TakAvI rAkhavo. jethI tyAM rahyAM paNa AtmA nirmaLatAne pAmato jAya. ||11|| ATaluM satya che ke A duSamakALane viSe satsaMganI samIpatA ke draDha Azraya vizeSa joIe. ane asatsaMgathI atyaMta nivRtti joIe; topaNa mumukSune to ema ja ghaTe che ke kaThaNamAM kaThaNa AtmasAghana hoya tenI prathama icchA karavI, ke jethI sarva sAghana alpa kALamAM phaLIbhUta thAya." (va.pR.447) I/11aaaa atyaMta nivRtti asatsaMgathI jarUranI A kolejI; kaThaNa sAghano prathama icchatAM, sau sAthana jhaTa phAlejI. sUkSma artha - asatsaMgathI atyaMta eTale saMpUrNapaNe nivRtti meLavavI e A kALamAM bahu jarUrI che. ghara, kuTuMba, vyavasAya Adi kAryothI nivRtta thavuM prathama jIvane vasamuM lAge paNa kaThaNa evA sAghanonI nivRtti prathama icchatA bIjA sau sAdhana zIghra phaLIbhUta thAya che. tene satsaMga, savicAra karavAno avakAza prApta thAya che ane AtmajJAna prAptinI yogyatA Ave che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti 273 "AraMbhaparigrahanuM alpatva karavAthI asahmasaMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; ane AtmajJAnathI nijasvabhAvarUpa, sarva kleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che; e vAta kevaLa satya che." (va.pR.451) I/12aa sadagurunA upadeza vinA ne supAtratAnI khAmIjI, kALa anaMta gayo te kAraNa, vinA bhAna, he! svAmIjI. sUkSma artha - sadguruno upadeza na maLavAthI athavA yogyatAnI khAmIne lIdhe te upadeza grahaNa na karavAthI pUrve anaMtakALa vyatIta thaI gayo. tenuM kAraNa potAnA AtmasvarUpanuM bhAna nahotuM. tethI he svAmI! huM anaMtakALathI A saMsAramAM AthaDyo chuM. ane haju paNa potAnA abhimAnane mUkto nathI. "anaMtakALathI AthaDyo, vinA bhAna bhagavAna; sevyA nahIM guru saMtane, mUkyuM nahIM abhimAna." -zrImad rAjacaMdra /13 gharma vastu bahu gupta rahI che, mahAbhAgya koI dekhejI, sadgurunA anugrahathI te paNa aMtargothe lekhejI. sUkSma artha - gharma" e vastu bahu gupta rahI che. koIka mahAbhAgyazALIne ja te aMtara saMzoghanathI prApta thAya che. te aMtara saMzodhana huM koNa chuM vagere sagurunI kRpAthI prApta thAya che. "mokSamUlaM guru kRpA." "gharma"e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzoghanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtasaMzoghanathI te prApta thAya che. te aMtasaMzoghana koIka mahAbhAgya sadguru anugrahe pAme che. (va.pR.178) 14. tapato va saMsAra-tApamAM zItaLa tethI thAzejI, A bhavanAM A alya sukhamAM sajjana nahIM mujhAzejI. sUkSma artha - saMsAramAM trivigha tApathI taNAyamAna jIva sadgurunA vacanAmRtathI zItaLatAne pAmaze. A bhavanA A alpa indriyasukhamAM sajjana puruSo moha pAmI mujhAze nahIM. "eka bhavanA thoDA sukha mATe anaMta bhavanuM anaMta duHkha nahIM vaghAravAno prayatna sanmuruSo kare che." (va.pR.179) //upA anaMta bhavanAM anaMta duHkho vaghAravAM nahi sArAMjI, avasara Avyo vahI jato A, karatAM "mArAM, mArAM'jI. sUkSma artha - anaMtabhavanA anaMta duHkho eka bhavanA alpa mAtra zAtAvedanIyanA sukho mATe vaghAravAM sArA nathI. mokSa prApti thaI zake evo avasara Avyo che chatAM jIva zarIrAdi paravastumAM mArApaNuM karI karIne tene vahI javA de che. jema eka AMdhaLAne nagara bahAra nIkaLavAno daravAjo Ave ke cAlatAM cAlatAM khAja AvI jAya. tethI te daravAjA pAse AvyA chatAM paNa nIkaLI zake nahIM. tema mokSanI bArIrUpa manuSyabhava maLatAM chatAM jIvane indriya viSayarUpa khAja AvavAthI te bhavapAra thaI zakato nathI. /1ddA jIMva potAnuM svarRpa na jANe, parane samaje kyAMthIjI? svaparanI samajaNa jyAM sughI nathI, gUMcAto tyAM sughIjI. sUkSma artha - jIva jyAM sudhI potAnA AtmasvarUpane na jANe tyAM sudhI bIjA paNa AtmA ja che ema
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kyAMthI samajI zake. svaAtmAnI ane para evA pugalanA svarUpanI jyAM sudhI samajaNa Ave nahIM tyAM sudhI jIva sukhaduHkhanA prasaMgamAM mujhAya che. "jIva potAnuM svarUpa jANI zakato nathI; to pachI paranuM svarUpa jANavA icche te tenAthI zI rIte jANI, samajI zakAya? ane jyAM sudhI na samajavAmAM Ave tyAM sughI tyAM rahI gUMcAI DahoLAyA kare che." (va.pR.746) I/17nA svasvarUpanuM jJAna alaukika pragaTyuM nathI jyAM sughIjI, para padArtha viSe bahu jANe paNa ajJAne buddhijI- sUkSma artha - potAnA AtmasvarUpanuM alaukika jJAna jyAM sudhI pragaTyuM nathI, tyAM sudhI bhale bIjA padArtho viSe bahu jANe to paNa buddhimAM ajJAna hovAthI mokSamArgamAM te kAma AvatuM nathI. "zreyakArI evuM je nijasvarUpanuM jJAna te jyAM sudhI pragaTa nathI karyuM, tyAM sudhI paradravyanuM game teTaluM jJAna meLave topaNa te kazA kAmanuM nathI;" (va.pR.746) I/18nA mokSa-mArgamAM kAma na Ave; uttama rasto A che jIH bIjI bathI vAto mUkI daI, AtmA oLakhavA je jI- sUkSma artha :- ajJAnayukta game teTaluM jJAna hoya paNa te mokSamArgamAM kAma Ave nahIM. mATe sauthI uttama rasto A che ke bIjI badhI vAto mUkI daI eka sUkSma evA Atma tattvanI pratIti eTale zraddhA karIne tenI pUrepUrI oLakhANa karavI. "mATe uttama rasto e che ke bIjI bathI vAto mUkI daI potAnA AtmAne oLakhavA prayatna karavo." (va.pR.746) /19aaaa prayatna karaze te sabhAgI, sArabhUta vicArejIH AtmA sattArUpa, sadA che; kartA karmono e jI. sUkSma artha - AtmAne oLakhavAno je jIva prayatna karaze te A pramANe sArabhUta vicAro karaze ke AtmAnI sattA eTale tenuM astitva che ane tenuM hovApaNuM sadA traNe kALamAM che. te karmano kartA paNa che. je sArabhUta che te jovA sAru A "AtmA sabhAvavALo che?" "te karmano kartA che, ane tethI (karmathI) tene baMgha thAya che, 'te baMgha zI rIte thAya che?" "te baMgha kevI rIte nivRtta thAya?' ane 'te baMghathI nivRtta thavuM e mokSa che' e Adi saMbaMthI vAraMvAra, ane kSaNekSaNe vicAra karavo yogya che; ane e pramANe vAraMvAra vicAra karavA yogya che; ane e pramANe vAraMvAra vicAra karavAthI vicAra vRddhine pAme che; ne tene lIdhe nijasvarUpano aMzeaMze anubhava thAya che. jema jema nijasvarUpano anubhava thAya che, tema tema dravyanuM je aciMtya sAmarthya te tenA anubhavamAM AvatuM jAya che." (va.pR.746) I/20gA. baMgha thAya chaeNvane karmothI, kayAM kAraNe, jANejI, baMgha TaLe jIMva mukta bane che, mokSa-upAya pramANejI. sUkSma artha - kayA kAraNone laIne jIvane karma baMgha thAya che te jANavA mATe prayatna karaze. pachI mokSanA che tevAthI te karmabaMdha TaLI jaI jIvano mokSa thAya che vagere jANI, te prApta karavAno bhAva pragaTaze. ra1AA. e Adi vicAra gahana sau, vAraMvAra vicArejI, kSaNe kSaNe te manana kare to, vicAra-vRddhi thAzejI. sUkSma
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti 275 artha:- uparokta karmabaMgha ane tethI muktinA vicAro sau gahana che. mATe AtmAne karmothI mukta karavAnA vicAro vAraMvAra kSaNe kSaNe manana kare to AtmavicAra vRddhine pAmaze. sArA thAya anubhava aMze aMze sva-svarUpano tethIjI, svarUpa-anubhava vaghatAM jANe aciMtya dravyanI zaktijI. sUkSma artha - ema vAraMvAra AtmavicAra karavAthI potAnA Atma svarUpano aMze aMze anubhava thaze. te anubhava AgaLa vaghatAM AtmadravyanI aciMtya zaktino tene khyAla Avaze. 23 samAghAna sau zaMkAnuM tyAM vagara prayatna thAzejI, nA mAno to A puruSArthe anubhavathI samajAzejI. sUkSma artha:- Atma anubhava thavAthI sarve zaMkAonuM samAghAna vagara prayatna thaze. koI vAta mAnavAmAM na AvatI hoya to upara pramANe Atmaanubhava karavAno puruSArtha karavo. jethI te anubhavamAM AvI jIvane samajAI jaze. tene laIne upara batAvelI evI je zaMkAo (jevI ke, thoDA AkAzamAM anaMta jIvanuM samAvuM, athavA anaMta pugala paramANunuM samAvuM)nuM karavApaNuM rahetuM nathI; ane te yathArtha che ema samajAya che. te chatAM paNa jo mAnavAmAM na AvatuM hoya to athavA zaMkA karavAnuM kAraNa rahetuM hoya to jJAnI kahe che ke upara batAvelo puruSArtha karavAmAM AvyathI anubhavasiddha thaze." (va.pR.747) /(24) rAga-roSa choDyAthI khAtrI sau siddhAMtanI thAzejI, sarva prakAre chUTe to jIMva mokSe pote jAzejI. sUkSma artha - rAgadveSane maMda karI jJAnIpuruSoe kahelA zAstro vairAgya upazama sahita vAMcavA vicAravAthI cha pada, nava tattva vagere sarva siddhAMtonI jIvane khAtrI thaze. tethI samyakdarzananI prApti thaze. "tattvArtha zraddhAnama samyakadarzanama" tattvonI zraddhA e samakita che. sarva prakAre rAgadveSano nAza thAya to jIva svayaM mokSapadane pAmaze. 1rapA nava tattvo ke sAta tattvanI, cha pada, cha dravyanI vAtojI, jIMva-ajIMva be dravya ke tattva, sAra badhoya samAtojI. sUkSma artha - nava tattva ke sAta tattvanI, cha padanI ke cha dravyanI vAtono bagho sAra jIvadravya ke ajIvadravya e be tattvomAM samAya che. AtmA jIva dravya che bAkI badhA ajIva dravya che. 26aaaa siddhAMta samajajo sadupadeze, ekAnta nahi ArojI, sUkSma vicAre sUkSma tattva sau samajya sad AcArojI. sUkSma artha - bhagavAnanA kahelA tattva siddhAMtone jJAnI puruSanA boghanA AghAre samajajo. ekAnta vastu svarUpa mAnavAthI saMsAra samudrano kinAro Ave ema nathI. paNa bhagavAnanA kahelA cha dravya, sAta tattva ke cha pada Adi sUkSma tattvone sUkSma vicAre syAdvAdavaDe samajavAthI saAcAra eTale samyakracAritrano udaya thaze. razA.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 AjJA anusaratA upadeze krogha kSamA-bhaMDArojI, kSamA ya gaNI utsutra-vicAre mahAmoha-gharabArojI.' sUkSma artha - bhagavAnanI AjJAnusAra upadeza karatAM zrI guru krodha kare to paNa te kSamAnA bhaMDAra che. jemake ziSyano doSa bahAra kaDhAvavA taDUkIne bole paNa temano aMtaraAzaya zuddha hovAthI te kSamAnA ja bhaMDAra che. "guru ke zikSaka ziSyane kaDavA kathanathI upadeza Ape e dekhAvamAM to ayogya lAge che, paraMtu pariNAme karuNAnuM kAraNa che, enuM nAma "anubaMghadayA'." (va.pR.64) jyAre koI vicArapUrvaka bhagavAnanA vacanathI viruddha bolI usUtra prarUpaNA kare ane kSamA rAkhe to paNa te jIva mahAmohanIya karmane upArjana kare che. te mahApApI banI anaMta saMsArI thAya che. bhagavAna mahAvIrano jIva pUrva bhave marIcInA bhavamAM irAdApUrvaka gharmathI viruddha vacana bolavAthI lagabhaga eka koDAkoDI sAgaropama suthI saMsAranA anaMta duHkhane pAmyo. 28 vacana kahyAM A zrotA arthe, kSamA na tyAM mukAvIjI, AjJA hitakArI samajAvA, vRSTi bAhya tAvIjI. sUkSma artha :- uparanA vAkyo zrotA eTale sAMbhaLanAra mATe kahyA che ke zrI guru ApaNA bhalA mATe krogha kare to te sAMbhaLI ApaNI bhUla sudhAravI. paNa ema na samajavuM ke zrI guru krodha kare mATe ApaNe paNa kSamA rAkhavI kAMI jarUra nathI. zrI gurunI AjJA ApaNA kalyANa mATe che ema mAnI guru pratye bAhyadraSTino tyAga karavo, arthAtu guru thaIne krodha kare che ema kalpanA karavI nahIM. pa.u.pa.pU.prabhuzrIjI koInI bhUla thAya to evA vaDhe ke ziSya sugharI ja jAya. rilA zAstrAbhyAse varte nitye tene anubhava levAjI, zikSA ApI : "jaDa zAstro sau, nija hite citta devAjI. sUkSma artha - je hamezAM zAstrAbhyAsa kare che tene te pramANe vartana karI anubhava karavA mATe zrI gurue zikSA ApatA kahyuM hoya ke "A zAstro to sarva jaDa che;" to te sAMbhaLI nija hitamAM citta lagAvavuM ke jo huM zAstro pramANe vartana na karuM to e zAstro mane kaMI kahevA AvavAnA nathI. [30nA te suMNI abhyAsa tajI de jo zAstro zIkhavanArojI, Atma-anubhava to nA samaje, udyama rahita thanArojI. sUkSma artha :- A zAstro to jaDa che ema sAMbhaLI jo zAstra zIkhanAro potAno zAstrAbhyAsa mUkI de to te Atmaanubhava mATenuM jJAna meLavI zake nahIM, paNa udyama rahita thAya. puruSArthahIna vyakti kaMI prApta karI zake nahIM. 31 snAnayajJane gharma gaNIne hiMsAmAM hita bhALajI, tenA pratye kahyuM : puNya nahi hiMsAthI koI kALajI." sUkSma artha :- koI gaMgAmAM snAna karI potAne pavitra mAne, koI yajJamAM pazu AdinI balI caDhAvI gharma mAne. Ama hiMsA karavAthI deva prasanna thaI amAruM hita karaze ema mAnanAra pratye bhagavAne kahyuM ke hiMsA karavAthI koI kALe paNa puNya prApti thaI zake nahIM." 3rA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) sukSma-tattva-pratIti kiMcit hiMsA pUjAmAM, paNa bahu hitakArI aMtejI, gRhasthane pUjAnI AjJA dIthI che bhagavaMtejI. sUkSma artha :- snAnAdithI pavitra thaI bhagavAnanI pUjA kare temAM kiMcit hiMsA thaI ema jaNAya. paNa te uttamabhAva thavAnuM kAraNa hovAthI aMte AtmAne bahu hitakArI siddha thAya che. mATe gRhasthane pUjA karavAnI AjJA bhagavaMte ApI che. bhAvathI bhagavAnanI pUjA karavAthI kumArapALa rAjA thayo. devapAla bhagavAnanI pUjA karyA vinA bhojana na levAthI uttama gatine pAmyo. / / 33 / / gharma-maMdira karavAmAM hiMsA alpa ane phaLa moTuMjI, kahyuM zAstramAM te viveke samajI, tajajo khoTuMjI. sUkSma artha :-- dharma maMdira banAvavAmAM hiMsA alpa che jyAre tenuM phaLa ghaNuM moTuM che. ema zAstramAM kahyuM che. tene vivekapUrvaka samajI khoTI mAnyatAno tyAga karajo. vItarAgamudrAnA darzana ka2vAthI vItarAgatAnI prApti thAya che. saMpratirAjA, vimalazAha, vastupALa-tejapALe aneka dharmamaMdiro baMdhAvI lakSmIno sadupayoga karI puNya upArjana karyuM hatuM. / / 34 / / pApa TALavA pratikramaNa che, pApa tajI raho gharmejI; Atma-anubhava-kALe tenA vikalpathI vaho karmejI. sUkSma 277 artha :- karelA pApono pazcAttApa karI pApathI pAchA haTavA mATe pratikramaNanI yojanA bhagavaMte karI che. te pApone tajI dharmadhyAnamAM nimagna rahevuM. jyAre AtmAnA anubhava samaya to nirvikalpadazA che. tevA samaye jJAnIpuruSone puNyapApanA vikalpo hotA nathI. jo te vikalpo kare to pharI karma grahaNanI thArA temane zarU thaI jAya. / / 35 / / jema tAvamAM pauSTika pAko mahA doSa upajAvejI; UMco dharma bhalo bahu topaNa vikArI loka lajAvejI. sUkSma artha :-- jema pauSTika pakavAnanuM bhojana uttama hovA chatAM tAvanA kAraNe zarIramAM mahAdoSa utpanna kare, tema vItarAga puruSono bodhelo Atmadharma bahu UMco ane bhalo hovA chatAM vikArI jIvo potAnA viparIta vartanathI tene kalaMka lagADe che. / / 36 / rasAdi viSaye rahI Asakti, sarva parigraha choDejI, ArdradhyAna ke viSaya-poSarUpa caDhe pApane ghoDejI. sUkSma artha :jihvAdi pAMce indriyonA viSayomAM Asakti rahelI hovA chatAM je sarva parigrahane choDI dIkSA grahaNa kare to ArttadhyAna karI ke pAMca indriyonA viSayone poSI pAparUpI ghoDA upara caDhe che. te pAparUpI ghoDo tene durgatimAM laI jAya che. "upara taje ne aMtara bhaje, ema navi sare arthajI; vaNasyo re varNAzrama thakI aMte karaze anarthajI; tyAga nA Take re vairAgya vinA." / / 37 / / satya vicAre grahI upadezo, sadAcAra sau sevojI, rAga-roSane ghaTADavAno lakSa niraMtara levojI. sUkSma
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti kiMcit hiMsA pUjAmAM, paNa bahu hitakArI aMtejI, gRhasthane pUjAnI AjJA dIthI che bhagavaMtejI. sUkSma artha :-- snAnAdithI pavitra thaI bhagavAnanI pUjA kare temAM kiMcit hiMsA thaI ema jaNAya. paNa te uttamabhAva thavAnuM kAraNa hovAthI aMte AtmAne bahu hitakArI siddha thAya che. mATe gRhasthane pUjA karavAnI AjJA bhagavaMte ApI che. bhAvathI bhagavAnanI pUjA karavAthI kumArapALa rAjA thayo. devapAla bhagavAnanI pUjA karyA vinA bhojana na levAthI uttama gatine pAmyo. / / 33 / / dharma-maMdi2 ka2vAmAM hiMsA alpa ane phaLa moTuMjI, kahyuM zAstramAM te viveke samajI, tajajo khoTuMjI. sUkSma artha = * dharma maMdira banAvavAmAM hiMsA alpa che jyAre tenuM phaLa ghaNuM moTuM che. ema zAstramAM kahyuM che. tene vivekapUrvaka samajI khoTI mAnyatAno tyAga karajo. vItarAgamudrAnA darzana karavAthI vItarAgatAnI prApti thAya che. saMpratirAjA, vimalazAha, vastupALa-tejapALe aneka dharmamaMdiro baMdhAvI lakSmIno sadupayoga karI puNya upArjana karyuM hatuM. / / 34 / / pApa TALavA pratikramaNa che, pApa tajI raho dharmajI; Atma-anubhava-kALe tenA vikalpathI vaho karmejI. sUkSma 277 artha :- karelA pApono pazcAttApa karI pApathI pAchA haTavA mATe pratikramaNanI yojanA bhagavaMte karI che. te pApone tajI dharmadhyAnamAM nimagna rahevuM. jyAre AtmAnA anubhava samaya to nirvikalpadazA che. tevA samaye jJAnIpuruSone puNyapApanA vikalpo hotA nathI. jo te vikalpo kare to pharI karma grahaNanI dhArA temane zarU thaI jAya. / / 35 / / jema tAvamAM pauSTika pAko mahA doSa upajAvejI; UMco dharma bhalo bahu topaNa vikArI loka lajAvejI. sUkSma artha - jema pauSTika pakavAnanuM bhojana uttama hovA chatAM tAvanA kAraNe zarIramAM mahAdoSa utpanna kare, tema vItarAga puruSono bodhelo Atmadharma bahu UMco ane bhalo hovA chatAM vikArI jIvo potAnA viparIta vartanathI tene kalaMka lagADe che. 36nA rasAdi viSaye rahI Asakti, sarva parigraha choDejI, ArtadhyAna ke viSaya-poSarUpa caDhe pApane ghoDejI. sUkSma artha :- jihvAdi pAMce indriyonA viSayomAM Asakti rahelI hovA chatAM je sarva parigrahane choDI dIkSA grahaNa kare to ArttadhyAna karI ke pAMca indriyonA viSayone poSI pAparUpI ghoDA upara caDhe che. te pAparUpI ghoDo tene durgatimAM laI jAya che. "upara taje ne aMtara bhaje, ema navi sare arthajI; vaNasyo re varNAzrama thakI aMte ka2ze anarthajI; tyAga nA Take re vairAgya vinA." / / 37 / satya vicAre grahI upadezo, sadAcAra sau sevojI, rAga-roSane ghaTADavAno lakSa niraMtara levojI. sUkSma
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 artha :-- bhagavAne kahelA upadezone sAcA bhAvathI vicArIne grahaNa karI sarve sadAcAranuM sevana karo. tathA rAgadveSanA bhAvone ghaTADavAno ja niraMtara lakSa rAkhavA yogya che. / / 38 / 278 jJAnInI AjJAe, athavA karI parIkSA ghArojI svarUpa sudeva-sutharma-sugurunuM; grahIta mithyAtva vArojI. sUkSma artha :-- jJAnInI AjJAe te rAgadveSa kema ghaTe te pramANe vartana karavuM. paNa "jenI pAsethI dharma mAgavo, te pAmyAnI pUrNa cokasI karavI. e vAkyane sthira cittathI vicAravuM." (va.pR.382) mATe sadaiva, sadharma ane sadgurunuM svarUpa zuM che? tenI parIkSA karI sadgururune dhAraNa karavA. ane pUrve grahaNa karelI mithyA mAnyatAno tyAga karI zraddhAne nirmaLa karavI. e ja AtmAnA kalyANa mATe parama hitakArI auSadha che. 539nA kusaMga tajI satsaMge bhAjo jina-kathita jIvAdijI, tattvapratIti e abhyAse thatAM, vicAra-prasAdIjI. sUkSma artha :-- kudeva, kuguru ane kudharmano kusaMga tajI satsaMge jinezvara bhagavaMtanA upadezelA jIvAdi tattvono abhyAsa karo. jethI jIva ajIva Adi tattvonI zraddhA thaze ane te saMbaMdhI vicAra karavAnI zakti pragaTaze. / / 40 / vicAra karyA karatAM svaparano bheda bhAsavA lAgejI, potAno AtmA oLakhavA svarUpavicA2e jAgejI. sUkSma artha :-- Ama jaDa cetanano vicAra karavAthI temAM sva zuM ane para zuM che? teno spaSTa bheda bhAsavA lAgaze. ane potAno AtmA oLakhavA mATe AvA svarUpa vicArathI te jAgRta thaze. / / 415 AtmAnubhavanI prAptino A krama uttama ghArojI, kI devAdi, kadI tattvo ke Atma-svarUpa vicArojI. sUkSma artha :- Atmaanubhava karavAno A uttama krama che ema mAnI tene ghAraNa karo. te mATe kadI devaguru dharma viSe ke kadI sAta tattvo viSe adhavA AtmasvarUpa viSeno vicAra karavo yogya che. / / 42 / darzana-mohanI thaze maMdatA, samyagdarzana pragaTejI, bhavya jIva AvA abhyAse Ave muktinI nikaTejI. sUkSma artha :- dehathI AtmA bhinna che ema vicAra karatAM darzanamotanIya karmanI maMdatA dhaze ane samyagdarzananI prApti thaze. bhavya jIvo AvA prakArano abhyAsa karavAthI muktinI nikaTatAne pAme che. 543 / / evA anukramathI sAthe to, mokSamArga jaiva pAmejI, e anukrama ullaMghe te jIMva rakhaDe jJAnI-nAmejI. sUkSma artha :-- upara kahelA anukramathI jIva sAdhanA karaze to jarUra mokSamArgane pAmaze. saMkSepamAM te krama A pramANe che ke sauthI pahelA sadgurunI zodha karI temanI AjJA mAnya karavI. jethI sAcA devaguru gharmanI zraddhA thaze. ane grahita mithyAtvano nAza thaze. tethI kuguru, kudeva ane kudharmano saMga chUTI jaze. pachI sAta tattvono abhyAsa karavo. jIvAdi tattvono vicAra karatAM svapara bheda bhAsavA lAgaze. tenA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) sUkSma-tattva-pratIti pariNAme darzanamohanI maMdatA thaI samyagdarzananI jIvane prApti thaze. tenA baLe AgaLa vadhatAM, kevaLajJAnane pAmI zAzvata sukharUpa evA mokSane pAmaze. e anukramane ulaMghavAthI jIva jJAnI nAma gharAvIne paNa saMsAramAM ja rajhaLe che. Ir44o. devAdikane mAnyA vinA tattvAdika vicArIjI, buddhithI bahu bakato pharato yaza-thanano bhikhArIjI. sUkSma artha :- sadevagurugharmanI AjJAne mAnya karyA vinA svamatikalpanAe tattvono vicAra karI, potAnI buddhi anusAra artha karIne ajJAnI jIva mAnano ke ghanano bhikhArI banI bahu bakato phare che, te kalyANano mArga nathI. "jIva potAnI kalpanAthI kahyuM ke dhyAnathI kalyANa thAya ke samAdhithI ke yogathI ke AvA AvA prakArathI, paNa tethI jIvanuM kaMI kalyANa thAya nahIM. jIvanuM kalyANa thavuM to jJAnI puruSanA lakSamAM hoya che, ane te parama satsaMge karI samajI zakAya che, mATe tevA vikalpa karavA mUkI devA." (va.pR.382) II4pAA tattva-vicAre citta na rAkhe, svapara-vivekI mAnIjI; svapara-bheda yathArtha nathI, to ya mAne Atma-jJAnIjI. sUkSma artha :- Atmatattva vicAramAM jenuM citta nathI. chatAM potAnuM zuM? ane para zuM? tenuM amane bhAna che ema potAne vivekI mAne che. paNa teno mAnelo deha ane AtmAno svapara-bheda te yathArtha nathI. to paNa darzanamohanI baLavattaratAne laIne potAne AtmajJAnI mAne che ane manAve che. evA jIvo dayAne pAtra che. kemake pote bUDI bIjAne paNa buDADe che. e sau caturAInI vAto mAnAdika vaghArejI, hitaicchakane kAryakara nahi, bhave bhramaNa vistArejI. sUkSma artha :- e sau caturAInI vAto mAtra mAnAdi kaSAyone vaghAranAra che. Atmahita icchukane te AtmakArya siddha karAvanAra nathI; paNa saMsAramAM anaMta paribhramaNane vistAranAra che. II4zA apakSapAte doSa dekhI nija, mumukSatA jIMva ghArejI, to sagurunI bhakti tene bhava-jaLa-pAra utArejI. sUkSma artha :- apakSapAtapaNe potAno doSa dekhI sAcI mumukSatAne jIva ghAraNa karaze to paramakRpALu sadgurudevanI bhakti tene saMsArarUpI samudranA agA jaLathI jarUra pAra utAraze, emAM kiMcita mAtra saMzaya nathI. 48. AtmAdi sUkSma tattvonI pratIti thayA pachI jIva yathArtha rIte municaryArUpa samitigatine pALI zake che. samiti pAMca prakAranI che. IryA, bhASA, eSaNA, AdAnabhaMDamata ane pAriSThApanikA samiti. bhagavAne jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka munine zarIrAdi kAraNe pravartavuM paDe tyAre A pAMca samitipUrvaka pravarte che. tathA manavacanakAyAnI pApa pravRttine rokI traNeya yogane sthira karavA te gupti che. "AtmasvabhAvamAM rahevArUpa guti che." samiti pravRttirUpa che ane guti nivRttirUpa che. e saMbaMdhInuM vivaraNa have A pAThamAM kare che :
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 (79) samiti-gukti (sevaka kima avagaNiye ho malli-jina, e aba zobhA sArI-e rAga) guruvara-caraNe praNamiye ho bhaktajana, ura ullAsa vaghArI, zrImad rAjaguru-upadeza taraze nara ne nArI. ho bhakta artha :- guruvara eTale guruomAM zreSTha evA paramakRpALudevanA caraNakamaLamAM ho bhaktajana! hRdayamAM ullAsabhAva vaghArIne praNAma karIe. kemake zrImad rAjacaMdra guruvaryanA upadezathI aneka nara nArIo A bhayaMkara kalikALamAM paNa moharUpI svayaMbhUramaNa samudrane tarI jaze. 15 samiti-guNi-rahasya jenA uramAM ramatuM UMDuM, tenA boghe sau jijJAsu samajI le hita rUDuM. ho bhakta artha :- samiti gutinuM UMDu rahasya jenA hRdayamAM sadA ramatuM che evA paramakRpALudevanA bogha baLe sarva jijJAsu jIvo potAnA AtmAnuM rUDuM hita zAmAM che te samajI zake che. purA saMyamI jananI rakSA mATe jananI ATha samiti, paMca samiti, triguti nAme samyak vartana nIti. ho bhakta artha :- "sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che." te saMyama bAra prakAre che. cha kAya jIvanI rakSA karavArUpa prANI saMyama ane pAMca indriyo ane manane rokavArUpa indriya saMyama che. te saMyamane pALanAra evA saMyamI jIvanI rakSA karavA mATe ATha samiti te mAtA samAna che. ATha samitirUpa mAtAo cAritrarUpa putranI rakSA kare che. cAritrAcAra-e pAMca prakAranI samiti ane traNa prakAranI guptie karIne ATha prakArano che. ene aSTa pravacanamAtA paNa kahe che. pAMca prakAranI samiti ane traNa prakAranI gupti, e bathI samyakurIte vartana karavAnI nItio che. sA. AdAna-nikSepaNa, utsarga, bhASA, eSaNA, IryA; paMca samitinAM e nAmo paMcavigha e caryA. ho bhakta artha - AdAna nikSepaNa eTale vastrAdinuM levuM mUkavuM, utsarga kahetA maLa tyAga karavo, bhASA eTale bolavu, eSaNA kahetA AhAra Adi grahaNa karavA, IryA eTale upayogapUrvaka halanacalana karavuM. e pAMca samitinA nAmo che. ane enI paMcavigha kahetA pAMca prakAranI carcA arthAt judA judA prakAranA vartana che. jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka cAlavuM paDe to cAlavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka bolavuM paDe to bolavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka AhArAdi grahaNa karavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka vastrAdinuM levuM mUkavuM; jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka dIrghazaMkAdi zarIramaLano tyAga karavA yogya tyAga karavo. e prakAre pravRttirUpa pAMca samiti kahI che." (va.pR.596) //4
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) samiti-gupti 281 mana-vacana-kAyAthI thAtI, roke pApa-pravRtti, athavA yoga traNe rokAtAM, mAnI che traNa guhi. ho bhakta artha - manavacanakAyAvaDe je pApanI pravRti thAya che tene rokavI athavA traNeya yogane sthira karavA tene traNa gupti mAnela che. pAA 1. IryA-samiti prasiddha siddhakSetro, jina-pratimA-vaMdana kAje jAtAM, guru-AcArya-tapavRddha sevavA bhAva hRdayamAM thAtAM ho bhakta artha :- sametazikhara, giranAra, campApurI, pAvApurI ane zatruMjaya Adi prasiddha siddha kSetronI yAtrAe jatAM athavA bIjA tIthamAM jina pratimAnA vaMdana kAje jatAM athavA guru, AcArya ke tapovRddha muninI sevA karavAno bhAva hRdayamAM utpanna thatAM munine je upayogapUrvaka cAlavuM thAya che te IrSA samiti kahevAya che. kAA divase loka jatA te rasta, tarjI pramAda jo cAle, cAra hAtha AgaLa vRSTi karI, dayA munijana pALe. ho bhakta artha - divase je mArge loko cAle te mArga upara pramAda tajIne upayogapUrvaka cAra hAtha AgaLa prakAzamAM joIne munijana jIvonI dayA pALatA cAle, tenuM nAma IrSA samiti che. IILA IryA-samiti tene kahiye, jIMva-rakSAno hetu, pApa-nimitto aneka TaLatAM, bhavajaLa taravA setu. ho bhakta artha - IryA-samiti tene kahevAya ke jyAM jIvonI rakSA karavAno hetu che. rastAmAM kIDI, makoDI athavA ghAsanA aMkUra, tRNa ke lIlA pAMdaDA athavA kIcaDa vagere na hoya tevA sthAna upara muni upayogapUrvaka cAle tene IrSA samiti kahevAya che. upayogapUrvaka cAlavAthI pApanA aneka kAraNo TaLe che. upayoga tyAMja gharma che. A badhA sAghano bhavajaLa taravA mATe setu eTale pula samAna che. varadatta RSinuM draSTAMta - varadatta RSi IrSA samiti pALavAmAM draDha hatA. indra temanI prazaMsA karI. deva parIkSA karavA AvI rastAmAM mAkhIo jevaDI aneka deDakIo vidurthI. paga mUkavAnI jagyA nahIM. muni dhyAnamAM sthita hatA. jethI hAthIonuM ToLuM vipharvI kahyuM : he RSi khasI jAo dUra jatA raho, toya aDoLa rahyA. hAthIe AvI uchALyA. nIce paDatA munie vicAryuM ke aho mAro deha paDatA ghaNI deDakIono vinAza thaI jaze. ema draDhapaNe bhAvamAM IrSA samitinuM pAlana joI deve pragaTa thaI aparAgha khamAvyo ane samakita pAmI svarge gayo. dA. AjJA jema ApI che tema ja, cAlavuM paDatAM cAle, AjJAnA upayogapUrvaka kriyAthI naratana pALe. ho bhakta artha - "jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka cAlavuM paDe to cAlavuM." -zrImad rAjacaMdra AjJAnA upayogapUrvaka kriyA karIne muni A naradehanuM pAlana kare che. lA. mani-mArga samatAno bhAkhyo. prayatnapUrvaka cAlo. svarUpa samajI mamatA mUkI, Atmadharma ajavALo. ho bhakto
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- muni-mArga bhagavaMte samatAno bhAkhyo che. joDA vagara, kAMTAkAMkarAmAM ke taDakAmAM samabhAva sahita bAvIsa pariSaha sahana karIne je cAle che. evA mArge prayatnapUrvaka cAlavAno abhyAsa karavo joIe. potAnuM mAtra AtmasvarUpa che ema samajI parapadArthonI mamatA mUkI Atmagharmane ujajavala karavAno jIve puruSArtha karavo joIe. paramakRpALudevanuM vRSTAMta :- paramakRpALudeva naroDAmAM munione joI pote paNa joDA kADhI nAkhI bhara unALAnI ghagaghagatI bhUmi upara zAMta cittathI cAlatA hatA. jyAre munio vacce AvanAra jhADanI chAyAmAM kiMcituvAra thobhatA hatA. 10 2. bhASA-samiti ghUrta-kAma-abhakSyabhakSinI, nAstika, zaMkAvALI, TALI doSa daza, sAdhu-sammata bhASA vado rasALI. ho bhakta artha - ghUrta eTale ThagalokonI vANI, kAmI puruSonI vikArayukta vANI, abhakSya bhakSaNa karanAra lokonI kaThora vANI, nAstika lokonI viparIta vANI tathA bIjAne zaMkA utpanna kare evI vANIne tajI tathA bhASAnA daza doSone TALIne sAdhupuruSone sammata evI rasALI bhASAno upayoga karo. I11aaaa durbhASA daza bheda jANo : karkaza, paruSA, tIkhI. niSphara, parakopI, chedyAMkura, naca, hiMsaka, bhaya-dAkhI. ho bhakta artha - duHkha upajAvanAra durbhASAnA daza bheda A pramANe che te jANo. (1) karkaza-karNane, apriya, (2) paruSA-kaThoratAvALI (3) tIkhI-manane na game tevI, (4) niSphara-nirdayatAvALI, (5) parakopI- bIjAne krogha upajAvanAra, (6) chedyAMkura-marmabhedaka, (7) nIca-halakA loko bole tevI, (8) hiMsaka-hiMsA karAvanAra, (9) bhadAkhI-bIjAne bhaya upajAve evI bhASA bolavI nahIM. 12aaaa dazamI ati abhimAna bharelI tarjI, bIrjI samiti pALo, asaMzayAtmaka, hita, mita bolo, parama satya saMbhALo. ho bhakta artha - (10) ati abhimAna bharelI bhASA bolavI nahIM. e baghAno tyAga karI bIjI bhASAsamitinuM pAlana karo. bolo tyAre zaMkArahitapaNe, hitakArI ane mApasara bolo. bolatA parama satya bhASA bolavAnuM dhyAna rAkho. 1all vacana-vargaNA loha samI te kaMcana karI zubha bhAve, muni jina-guNa-stavane, upadeze, sUtrArthe mana lAve. ho bhakta artha - vacana vargaNA loha jevI che tene paNa muni zubhabhAvavaDe suvarNa samAna karI jinaguNanI stavanA kare che, upadeza Ape che athavA sUtranA artha pragaTa karavAmAM manane lAvI vANIno sadupayoga kare che. 14 jJAna-jaladhi muni gaMbhIra vadatA karuNA-kAraNa jyAre, moha-udayamAM nimoMhI te bhAva na zuddha visAre. ho bhakta
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) samiti-guti 283 artha - jJAnamAM sAgara jevA gaMbhIra muni, jIvonI anaMtI karuNAnA kAraNe jyAre bole che tyAre temane saMjvalana kaSAyano udaya hoya che; chatAM nirmohI che. kemake te samaye paNa potAnA zuddha svabhAvane bhUlatA nathI. 15aaaa AjJA ApI che te rIte jarphera paDye mukha khole, AjJAnA upayogapUrvaka munijana vacano bole. ho bhakta artha - jema bhagavaMte AjJA ApI che te rIte jarUra paDye mukha khole che. nahIM to mauna rahe che. ane bolavuM paDe to AjJAnA upayogapUrvaka munijana vacano bole che. 16aaaa svarUpa-sthita, icchA-tyAgI, pUrvaprayoge khele, apUrva vANI jaga-upakAraka guma rahasya ukele. ho bhakta artha - je svarUpamAM sthita che, sarva icchAonA tyAgI che, mAtra pUrve bAMdhelA karmAnusAra jemanuM saMsAramAM vicaravApaNuM che, jenI apUrva vANI che, jenAmAM paramathutaguNa hovAthI zAstronA guDha rahasyone A vANI dvArA jagajIvonA upakAra arthe khole che, evA jJAnI puruSone amArA koTIzaH praNAma ho. "svarUpa sthita icchA rahita; vicare pUrva prayoga; apUrvavANI paramazrata saguru lakSaNa yogya." AtmajJAna samadarzitA, vicare udaya prayoga apUrvavANI paramakRta, saguru lakSaNa yogya." -zrImad rAjacaMdra rajjA sAthvInuM draSTAMta - rajjA nAmanI sAthvIne ekavAra koDha roga thavAthI bIjI sAdhvIone ema kahyuM ke A mane koDha thayo che tenuM kAraNa A prAsuka jaLa arthAtu A garama kareluM pANI che. tethI bIjI sAdhvIone paNa prAsuka jaLa tyAgavAno bhAva upajyo. chatAM eka sAdhvIe vicAryuM ke anaMta tIrthakaroe to garama karela prAsuka jaLa pIvAnI AjJA karela che. mATe eNe anaMta tIrthakaronI AjJAno lopa thAya evuM vacana uccAryuM che paNa huM to bhagavAne kahyuM temaja karIza. ema vicAratAM te sAdhvIne kevaLajJAna utpanna thayuM. tethI rajjA sAdhvIe kevaLI bhagavaMtane pUchyuM ke mane A koDha zAthI thayo? tyAre bhagavaMte koDhanuM kAraNa zarIramAM raktapittano doSa hovA chatAM snigdha bhojana karavAthI ane temAM karoLiyAnI lALanuM mizraNa bhaLavAthI tane A koDhano roga thayo che. pachI rajjA sAthvIe usUtra bhASaNanA doSanuM prAyazcitta pUchatAM kevaLI bhagavaMte kahyuM : teM badhI sAdhvIone zaMkAmAM nAkhavAthI anaMta saMsAra vadhAryo che. mATe enuM koI prAyazcitta nathI. kAraNa ke anaMta tIrthakaranI viruddha mahApApI vacana uccAravAthI teM moTuM pApa upArjana karela che. tenA phaLamAM aneka bhavamAM kuSTha, jalodara, bhagaMdara, gaMDamALa vagere rogothI tane pIDAvuM paDaze. mATe vicArapUrvaka bhASA samitino upayoga rAkhI zuddha vAkya bolavAno abhyAsa darekane rAkhavA yogya che. |1LA 3. eSaNA-samiti saMyama sAghana deha TakAve sAdhu zuddha AhAre, utpAdoDjhama, aMgArAdi, zaMkA, vidhra nivAre. ho bhakta artha:- saMyamanuM sAdhana A deha che. tene bhagavAne jema AjJA ApI che tema AjJAnA upayogapUrvaka
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zuddha AhAra jaLa laIne TakAve tene eSaNA samiti kahevAya che. eSaNA samiti pAlana arthe 46 doSa rahita muni AhAra le che. temAM 16 utpAdudoSa muniovaDe karAya che te, bIjA 16 udgama doSa je gRhasthovaDe lAge che, tathA aMgArAdi 4 doSa (1. AsaktipUrvaka khAnArane aMgAra doSa lAge, 2. niMdA karato khAya tene dhUma doSa lAge, 3. uSNa ane zIta paraspara bheLavIne khAnArane saMyojanadoSa lAge tathA 4. bhojanavaDe peTane aDaghAthI upara bharanAra munine atimAtrA doSa athavA pramANa doSa lAge che. tethI svAdhyAya, Avazyaka kriyAomAM kSati pahoMce che.) tathA A bhojana AgamamAM kahyA pramANe zuddha haze ke nahIM evI zaMkA chatAM AhAra levo te zaMkA doSa. evA bIjA 10 doSa maLI kula 46 doSa rahita muni AhAra le che. tathA bhojanamAM vidagna karanAra evA bIjA 32 aMtarAyo che. tene paNa nivArIne muni AhAra grahaNa kare che. Ano vistAra "gharmAmRta' graMthamAM pAMcamA piMDazuddhi vighAnathI jANavo. ghanazarmAnuM draSTAMta - ghanamitra nAmanA pitAe putra ghanazarmA sAthe dIkSA grahaNa karI. vihAramAM putrane tRSA lAgI. pitAe putrane nadInuM jaLa pIvA kahyuM. hAthamAM nadInuM jaLa laI putra vicAravA lAgyo ke A sacitta jaLanA jIvone abhayadAna ApuM ke mArA prANane bacAvuM. mArA prANa paNa eka divase to javAnA ja che. to A anaMta jaLakAya jIvonI hiMsA karI tathA bhagavAna tIrthakaronI AjJAno lopa karI anaMta saMsAramAM zA mATe rajhaLuM? ema vicArI sacitta jaLa pIdhA vinA dehano tyAga karI devagatine pAmyA. ema bhagavaMtanI AjJA pramANe vartavAmAM jIvanuM kalyANa che. ||18aaaa. adatta, abhakSya, uddezeluM muni grahe na, akAle, madhukara sama bhikSAthI jIve, AtmArthe sau pALe. ho bhakta artha :- adatta eTale koIe ApyA vagara muni le nahIM, abhakSya bhojana kare nahIM. munine uddezIne banAvela AhAra hoya te le nahIM tathA zAstramAM kahela samaya vinA akALe muni bhojana kare nahIM. madhukara eTale bhamarAnI jema judA judA gharethI thoDI thoDI bhikSA laIne muni jIvana gujAre. jema taru phule bhamaro bese, pIDA tasa na upAve, laI rasa Atama saMtoSe, tima muni gocarI jAve. ho bhavikA siddhacakra pada vaMdo." uparokta jaNAvelA baghA niyamo AtmAnA kalyANa arthe muni pAlana kare che. I/19o. dravya-doSa, pariNAma-doSa tajIM, artha udara AhAre bhare, jalathI bhAga caturtha te, bAkI khAlI ghAre. ho bhakta artha :- dravya-doSa nivAravA zuddha AhAra kare, pariNAma-doSa nivAravA Asakti-rahitapaNe mAtra dehane saMyama arthe TakAvavA muni AhAra grahaNa kare, bhojanavaDe peTano aDagho bhAga tathA pANIvaDe cotho bhAga bharIne bAkIno cothobhAga pavana mATe khAlI rAkhe, te pramANe AhAra le che. tethI svAdhyAya Avazyaka Adi kriyAo karavAmAM munine kSati thAya nahIM tathA ALasa Adi udabhave nahIM ke jvarAdika roga thavAno saMbhava rahe nahIM. 120nA kSaghA haravA. sevA karavAkSamAdikane kAje kriyA Avazyaka, caraNArthe, prANArthe bhikSA che. ho bhakta
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) samiti-guti 28 5 artha - have munine AhAra karavAnA cha prayojana jaNAve che : (1) sughA vedanInA upazama arthe, (2) potAnI ke paranI vaiyAvRtya-sevA karavA arthe, (3) uttama kSamA Adi guNo pragaTAvavA arthe, (4) cha Avazyaka kriyA-pratikramaNa, pratyAkhyAna, sAmAyika, stavana, vaMdanA, kAyotsarga arthe, (5) caraNArthe eTale cAritra saMyamanA pAlana arthe tathA (6) 10 prANonI sthiti TakAvavA arthe muni bhikSA grahaNa kare che. 21 vyAdhikAne ke upasarga, sahanazIlatA vATe, prANadayA, brahmacarya-rakSA, tana-nirmamatA mATe. ho bhakta artha - have munine AhAra tajavAnA cha kAraNo jaNAve che - (1) akasmAta vyAdhi Upaje ke maraNakALanI pIDA upaDe tyAre, (2) devAdikathI upasarga thAya tyAre, (3) sahanazIlatA keLavavA mATe, (4) prANIonI dayA arthe, (5) brahmacaryanI rakSA nimitte ane (6) zarIranI mohamamatA ghaTADavA mATe muni AhArano tyAga kare che. rarA AhAra taje e cha kAraNathI, anAhAratA dhyAtA, AjJAnA upayogapUrvaka, jarphera paDye muni khAtA. ho bhakta artha - uparokta cha kAraNothI muni anAhAratA eTale AhAra karavAno AtmAno svabhAva nathI ema vicArI teno tyAga kare che. paNa jyAre muni AhAra kare che tyAre AjJAnA upayogapUrvaka ane jarUra paDye ja muni AhAra le che. munine ekavAra bhojananI AjJA che. paNa sevA karavI hoya to be vAra AhAra laI zake. bAlyAvasthAmAM dIkSA lIdhI hoya to paNa be vAra AhAra laI zake athavA bImAra hoya to jarUra pUratuM laI zake ema bhagavAnanI AjJA che. pArakA vRddhacaSTi sama zarIra sAghana, taje na sAdhya aghUre; sAghakatA nA dekhe tyAre, nahi AhAre pUre. ho bhakta artha - vRddhone yaSTi eTale lAkaDI samAna A zarIra sAdhana che. tene sAdhya kArya adhUruM rahe tyAM sathI muni taje nahIM. paNa jyAre A zarIravaDe kArya siddha thatA na jue tyAre tene AhAravaDe pUre nahIM; paNa kramapUrvaka AhArano tyAga karI samAdhimaraNane sAthe che. 24 kAyayoga le pudagala-piMDo, AtmA tene jANe, pudgala-gharma AhAra-rasa gaNI, AtmA nija sukha mANe. ho bhakta artha:- A mAro kAyayoga AhArAdi pulanA piMDone grahaNa kare che. AtmA to mAtra teno jANanAra che. AhAranA rasane pudgalano gharma jANI muni bhagavaMta potAnA AtmasukhamAM nimagna rahe che. sArA 4. AdAna-nikSepaNa-samiti zavyAsana, upakaraNo, zAstra samyak dekhI pUMjI, letAM maeNtAM yatnA pALe muni, samiti te cothI. ho bhakta artha - sUvAnI zayyA, besavAnuM Asana, kamaMDaLa pAtrA Adi upakaraNo ke zAstrAdine samyaka prakAre joIne pUMjI eTale sAphasUpha karIne letAM mUkatAM upayoga rAkhIne muni yatnA pALe tene AdAna
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nikSepaNa nAmanI cothI samiti kahevAya che. AdAna eTale levuM, nikSepaNa eTale mUkavAmAM, samiti eTale mApasara upayoga rAkhI pravartavuM evo artha che. pArakA. svarUpa-bhajana AdAna sAcuM, nikSepaNa para bhAvo; sAthaka vastu rAga vinA le, bAghaka de ne abhAvo. ho bhakta artha :- potAnA AtmasvarUpanuM raTaNa karavuM e ja sAcuM AdAna eTale grahaNa che. ane parabhAvone mUkavA e ja sAcuM nikSepaNa arthAta tyAga che. sAdhanAmAM upayogI vastune muni rAga vinA grahaNa kare ane temAM koI bAghA pahoMcADe tenA pratye paNa abhAva karatA nathI. rakSA AjJA ApI che te rIte jarphera paDye le mUke, AjJAnA upayogapUrvaka samiti cothI na cUke. ho bhakta artha - jema bhagavAne AjJA ApI che tema jarUra paDye vastune le athavA mUke che. ema AjJAnA upayogapUrvaka pravartI cothI AdAna-nikSepaNa nAmanI samitine muni cUkatA nathI. somila brAhmaNanuM draSTAMta - somila nAmanA brAhmaNe dIkSA lIdhI. bIjA gAme vihAra karavAnA hetuthI zrI gurue pAtrAdinI paDilehaNA karavA kahyuM. somile te karI. koI kAraNathI vihAra gurue karyo nahIM. tethI somilane pharI pAtrAdinI pramArjanA karI tenA sthAne mUkavA zrI gurue jaNAvyuM tyAre somila kahe hamaNAM ja paDilehaNA karI che ke, zuM pAtrAdimAM sarpa pesI gayo? tenA ayogya vartanathI zAsanadevatAe pAtrAmAM sarpa vipharyo. tethI bhaya pAmI ziSya guru pAse AvI tenI kSamA mAgI. -u.prA.bhA. bhAga-4nA AghAre. 28 5. utsarga-samiti avarajavara jyAM hoya na janano tyAM tyAge yatnAthI, jIvarahita jagyA nihALI, lIMTa, mUtra, maLa Adi. ho bhakta artha :- jyAM lokonI avarajavara hoya nahIM tyAM jIvarahita jagyA joI potAnI lIMTa, mUtra ke maLa Adino yatnApUrvaka tyAga karavo tene utsarga-samiti kahevAya che. purA utsarga samiti kahI saMkSepe, roke jyAM nahi koI, rAtre prathama dIThele sthAne, hAtha pheravI joI. ho bhakta artha :- utsarga samitine atre saMkSepamAM jaNAvI che. jyAM ApaNane koI roke nahIM te sthAne maLano utsarga eTale tyAga karavo. rAtre paNa prathama divase joyelA sthAne maLatyAga karavo athavA hAtha pheravIne joyA pachI tema karavuM. (30nA AjJA ApI che te rIte kare dIrgha-zaMkAdi, AjJAnA upayogapUrvaka muni sadA apramAdI. ho bhakta artha :- jema AjJA ApI che te rIte muni dIrghazaMkA laghuzaMkAdino tevA tevA sthAne tyAga kare. AjJAnA upayogapUrvaka vartanAra muni sadA apramAdI rahe che. gharmaruci muninuM draSTAMta - ekadA gharmaghoSa AcAryanA ziSya gharmaruci muni gocarI mATe gayA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) samiti-gupti 287 hatA. tyAre eka nAgazrI nAmanI brAhmaNIe kaDavI tuMbaDInuM zAka vahorAvyuM. jamatAM pahelAM gurune batAvyuM. gurue te zAkane prANaghAtaka jANI kahyuM : zuddha thaMDila sthAne paraThavI Avo. evI bhUmi para AvI emAM zuM evo doSa haze te jANavA eka TIpuM bhUmi para mUkyuM. gaMghathI aneka kIDIo AvI ane teno rasa letAM tatkALa mRtyu pAmI. te joI munie vicAryuM ke bIjI evI koI zuddha jagyA dekhAtI nathI. mArA zarIra jevuM koI zuddha DiMla bIjuM nathI ema vicArI A zAka temAM ja paraThavuM yogya che. jIvadayAnA uttamabhAvathI te bhojana karavAthI te ja vakhate anazana laI savArthasiddhi vimAnamAM devatA thayA. [31nA saMyama-bAghaka, Atma-virAghaka, AjJA-ghAtaka jANI, taje azana, upadhi, ziSyAdi, bhAvi lAbha pichANI. ho bhakta artha - jyAre lIghela saMyamamAM bAghA AvatI hoya athavA zarIra AtmAnuM kAma karavAmAM virAghaka jaNAtuM hoya, athavA lIghela AjJApAlanamAM ghAtaka jevuM siddha thatuM hoya tyAre muni bhaviSyano lAbha jANIne azana eTale bhojana, upathi eTale pAtrA, vastra vagere tathA ziSyAdi pratyenA mohane paNa tyAgI bIjA saMghADAmAM jaI samAdhimaraNane sAthe che. ema ayogya jaNAtA zarIrano paNa maLanI jema muni utsarga eTale tyAga kare che. ||3rA rAgadveSa tarjI Agama rIte, aMte tana paNa tyAge, pheMkI devA jevuM jyAre ahitakara te lAge. ho bhakta artha - AgamamAM kahyA pramANe prathama rAgadveSarUpa kaSAyabhAvone tyAgI, aMte zarIrane paNa kuza karI teno tyAga kare che. jyAre temane A zarIra nirupayogI jaNAI pheMkI devA jevuM lAge tyAre teno tyAga kare che. [33mA dravya tyAga e, bhAva tyAga to vibhAva tajavA sarve, pratiSThApana samiti muni pALe, rahe sadAya agarve. ho bhakta artha :- zarIrano tyAga karavo e dravya tyAga che. paNa bhAva tyAga to aMtaramAM rahelA anAdinA rAgadveSAdi bhAvone tyAgavo te che. kharI rIte vibhAvabhAvone tyAgavA ane AtmAne potAnA svabhAvamAM pratiSThAna karavo e pratiSThApana samiti athavA utsarga samiti che. AvI svabhAvamAM ramaNatA karavArUpa samitine pALatAM chatAM muni sadA garvarahita rahe che. [34] dravya muni tajatA bhava-hetu, pugala-saMga anAdi, laukika gharma-vikalpo tyAgI smare siddhatA sAdi. ho bhakta artha :- dravyathI muni saMsAranA kAraNarUpa anAdithI cAlyA AvatA bAhya parigraha AdinA paugalika saMgano tyAga kare che. ane bhAvathI aMtaraMga parigrahasvarUpa laukika gharmakriyAnA vikalpone tyAgI sadA potAnA siddha svabhAvane smaryA kare che. te siddha avasthAnI sAdi eTale zarUAta che. paNa teno kadI aMta nathI. mATe tene meLavavA arthe sadA AtmasvarUpane bhaje che. IT35aa. pAMca samiti upadezI jine abhuta saMkalanAthI, chUTI zake nA deha-kriyA te, levA hita saha sAthI. ho bhakta
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvodha vivecana bhAga-2 = artha :- A pAMca samitino jinezvara bhagavaMte upadeza karyo che te adbhuta saMkalanAthI karyo che. saMyamapAlanamAM dehAdi sAdhanarUpa hovAthI tenA nirvAhanI pravRtti choDI zakAya ema nathI. ane te pravRtti karatAM paNa upayoga aMtarmukha rahI AtmAnuM hita thayA kare evI adbhuta saMkalanAthI je yojanA karI che tene pAMca samiti kahevAya che. / / 36 / / 288 sthiti niraMtara karavI mukhya aMtarmukha upayoge : parama gharma nigraMtha taNo te; kSaNa na bahirmukha yoge. ho bhakta artha :-- hamezAM aMtarmukha upayoga rAkhavo ane kSaNa mAtra paNa upayogane bahAra javA devo nahIM = evA nitha puruSano parama dharma che athavA mukhya mArga che. '"satata aMtarmukha upayoge sthiti e ja nigraMthano parama dharma che. eka samaya paNa upayoga bahirmukha karavo nahIM e nirNayano mukhya mArga che.' (va.pR. *} ||37|| saMyama-sAghana tana TakAvavA, jarUrI kriyA pravRtti, nimitta bahirmukha vRttinuM garNI, yojI pAMca samiti. ho bhakta artha :-- saMyamanuM sAdhana A zarIra hovAthI tene TakAvavA mATe jarUrI dehanI kriyA karavI paDe che. te karatAM AtmAnI vRtti bahirmukha thavAno saMbhava jANI A pAMca samitinI bhagavAne yojanA karI che. "kaMI paNa tevI pravRtti karatAM upayoga bahirmukha thavAnuM nimitta che, tethI te pravRtti aMtarmukha upayoga pratye rahyA kare evA prakAramAM grahaNa karAvI che.'' (va.pR.596) / / 38 / / aMtarmukha upayoga he ne dhAryuM he pravRtti, bhava taravAnI dAjha ghare to banI zake e rIti. ho bhakta artha :-- * AtmAno upayoga hamezAM aMtarmukha rahe ane na choDI zakAya evI dehAdinI pravRtti paNa thaI zake. saMsAra samudra taravAnI dAjha jo hradayamAM rAkhe to A rIte aMtarmukha upayoga rAkhatAM paNa pravRtti thaI zake. ||3llA sthiti sahaja kevaLa aMtarmukha, jyAM kevaLa bhUmikA mukhyapaze kahI; toya sAtame gug2asthAne dIpikA, ho bhakta artha :- sthiti sahaja prakAre kevaLa aMtarmukha to jyAM kevaLajJAnanI bhUmikA che tyAM mukhyapaNe rahI zake ane sAtamA guNasthAnakamAM paNa nirmaLa vicAradhArA baLavAna hovAthI aMtarmukha upayoga tyAM paNa dIpikA eTale dIvAnI jema prakAzamAna hoya che, "kevaLa ane sahaja aMtarmukha upayoga to mukhyatAe kevaLa bhUmikA nAme terame guNasthAnake hoya che. ane nirmULa vicAradhArAnA baLavAnapaNA sahita aMtarmukha upayoga sAtame guNasthAnake hoya che.'' (va.pR.596) ||40|| aMtarmukha upayoga taNI che sabaLa vicAranI ghArA, karma-kAraNe pUrNa zuddha nahi; sthirapada anubhavanArA. ho bhakta artha :- sAtamA guNasthAnake aMtarmukha upayoganI sabaLa vicAradhArA hovA chatAM karmanA sadbhAvane kAraNe tyAM AtmAno pUrNa zuddha upayoga nathI. to paNa tyAM AtmaanubhavanI ghArAmAM sthiti karIne rahelA che. 41nA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) samiti-gupti 28 9 pramAdathI upayoga caLe to muni pada chaThThuM Ave, vizeSa aMze alita thAya to asaMyamI banI jAve. ho bhakta artha :- pramAdathI jo Atmaupayoga calita thAya to muni sAtamA guNasthAnathI chaThThA guNasthAnakamAM AvI jAya. jo upayoga vizeSa aMze calAyamAna thAya to pharIthI asaMyamavALA eTale rAgadveSavALA banI jaI nIcenA guNasthAnakamAM AvI jAya che. pramAdathI te upayoga alita thAya che, ane kaMIka vizeSa aMzamAM alita thAya to vizeSa bahirmukha upayoga thaI bhAvaasaMyamapaNe upayoganI pravRtti thAya che. te na thavA devAne ane dehAdi sAghananA nirvAhanI pravRtti paNa na choDI zakAya evI hovAthI te pravRtti aMtarmukha upayoga thaI zake evI abhuta saMkaLanAthI upadezI che, jene pAMca samiti kahevAya che." (va.pR.596) I/4rA. te na thavA devA kahIM samiti aMtaryAmI nAthe, AjJA ArAdhe munijana to aMtarmukhatA sAthe. ho bhakta artha :- upayoga calita na thavA devA arthe aMtaryAmI evA bhagavAne A pAMca samitinI yojanA karI che. e pAMca samiti bhagavAnanI AjJA pramANe je munijana ArAghaze te aMtarmukhatAne pAmaze. I43 samitimAM sau saMyama-vartana samAya sarva prakAre. tema vartatAM satata jAgRti upayogana muni ghAre. ho bhakta artha:- A pAMca samitimAM, saMyamamAM pravartavAnA bIjA sarva prakAro samAya che. te pramANe vartana karatAM Atma upayoganI satata jAgRti muni ghAraNa kare che. "je je saMyamamAM pravartavAnA bIjA prakAro upadezyA che, te te sarva A pAMca samitimAM samAya che; arthAt je kaMI nigraMthane pravRtti karavAnI AjJA ApI che, te pravRttimAMthI je pravRtti tyAga karavI azakya che, tenI ja AjJA ApI che; ane te evA prakAramAM ApI che ke mukhya hetu je aMtarmukha upayoga tene jema ammalitatA rahe tema ApI che. te ja pramANe vartavAmAM Ave to upayoga satata jAgrata rahyA kare, ane je je samaye jIvanI jeTalI jeTalI jJAnazakti tathA vIryazakti che te te apramatta rahyA kare." (va.pR.596) I/44 jJAna-vIrya-zakti je kALe pragaTe jevI jevI, apramatta sau rahyA kare che, adbhuta samiti evI. ho bhakta artha :- je je samaye jIvanI jeTalI jJAnazakti ane vIryazakti pragaTa haze teTalA pramANamAM te sau apramatta rahyA karaze. evI adabhuta pAMca samitinI yojanA bhagavaMte karI che. IT4pA rahasyadraSTi kahIM saMkSepe, mumukSu mana bhAvI; sanduruSanI draSTi vinA te duSkara che samajAvI. ho bhakta artha - A rahasyapUrNa draSTi saMkSepamAM atre jaNAvI che, je mumukSune mana bhAvaze. paNa saruSanI draSTi vinA te rahasya samajAvuM duSkara che. 46aaaa kamaLapatra pANImAM snehe, jema nahIM lepAye, samitithI tema jIMvAkula jagamAM pApa na munine thAya. ho bhakta
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- kamaLanuM phUla sadaiva pANImAM rahetA chatAM tenA snehathI te lekhAtuM nathI, arthAt bhIMjAtuM nathI. tema pAMca samiti pravartatAM muni A jIvothI bharelA jagatamAM vartavA chatAM paNa pApathI pAtA nathI arthAta temane pApano baMgha thato nathI. II4nA 1. mana-guti rAgAdi-prerita vikalpo tarjI mana vaza, sama rAkhe; ke siddhAMta-sUtra gUMthe muni, managuNi-sukha cAkhe. ho bhakta artha - rAgadveSAdi bhAvovaDe preraNA pAmI UThatA vikalpone tajI daI mana vaza rAkhe, tene samabhAvamAM lAve te managuti kahevAya che. ema manane vaza rAkhI siddhAMtanA sUtrone je gUMthe te muni managuptithI pragaTa thatAM sukhane cAkhe che. I48aaaa mana-turaMga Asrava-tophAne, re! durgAna-kuThAme, gharma-zukla pathamAM prerAye, rokya jJAna-lagAme. ho bhakta artha :- mana-turaMga eTale manarUpI ghoDo karma karavAnA AsravarUpa tophAne jo caDhI gayo to are ! te durbAna karAvIne kuThAma evA naraka nigodAdimAM jIvane laI jaze. ane jo te manarUpI ghoDAne jJAnarUpI lagAmathI rokIe to te gharmadhyAna, zukladhyAnarUpI pathamAM prerAIne jIvane muktidhAme laI jaze. II49aaaa Atma-ruci, lInatA AtmAmAM, dhyAnArUMDha bana jAtA, sthiratA muni be ghaDI pAme to kevaLI banatA dhyAtA. ho bhakta artha - samyakajJAna baLe jo Atmaruci utpanna thaIne AtmalInatA jIva pAmaze to te dhyAnArUDha banI jaze. te dhyAnamAM muni be ghaDI sudhI jo sthiratA pAme to te kevaLajJAnane pAmaze. pachA 2. vacana-gupti samyak vaza jo vacanapravRtti, athavA mauna ghare jo izArata Adi tyAgI muni, vacanaguti vare to. ho bhakta artha - samyakajJAnabaLe karIne vacananI pravRtti jo vazamAM hoya to te Atmaprayojana vagara bole nahIM. athavA maunane ghAraNa karIne rahe. izArA Adino tyAga kare. te muni vacanagutine pAme che. 51nA vacana-agocara svarUpa nija to vacana viSe nA rAco, anubhava-rasa-AsvAdana kAje zuddha svarUpe mAco. ho bhakta artha :- vacanathI agocara kahetAM agamya evuM potAnuM AtmasvarUpa che to vacana viSe have sAco nahIM. paNa AtmaanubhavarasanuM AsvAdana karavA mATe zuddha svarUpamAM ja rAcIne raho arthAt tenuM ja dhyAna karyA karo jethI te zuddha svarUpanI prApti thAya. /parA 3. kAya-guti aDola Asana pariSahamAM paNa, kAyotsarge sthiti, ke zarIrathI hiMsA tyAgI te kAyAnI gupti. ho bhakta
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) samiti-guti 291 artha - pariSaha pacce paNa aDola Asana rAkhe athavA kAyotsarge sthiti rahe ke zarIravaDe hiMsAno tyAga kare tene kAyamusi kahevAya che. piyA kAya-yogathI karmo Ave, mATe sthiratA sAtho, Atma-vIrya acala, sahaja nija, caMcaLa banI na virAtho. ho bhakta artha - kAyAnA halanacalanathI paNa kama Ave che. mATe kAyAnI sthiratAne sAdhya karo. potAnuM AtmavIrya sahaja svabhAve acaLa che. mATe tene kAyayogathI caMcaLa karI AtmavIrya pragaTa thavAmAM virogha karo nahIM. 54 indriya-viSayabhoganuM sAghana, zarIra-pravRtti roko, navana karma Ave tanuyoge, deha-moha avaloko. ho bhakta artha - pAMceya indriyo bhoganuM sAdhana hovAthI tene potapotAnA viSayomAM na javA do. ema zarIranI pravRttine roko. kAraNake tanuyoge eTale kAyAnA yogane pravartAvavAthI paNa jIvane navIna karmano baMgha thAya che. mATe dehanA mohane avalokI eTale dhyAnamAM laI have teno tyAga karo. papA. akaMpa, ayogI guNasthAne nA karma lagAre Ave, tethI munivara sthiratA ghArI AtmA dhyAne dhyAve. ho bhakta artha - caudamA ayogI guNasthAne kAyayoganI parvata jevI akaMpa sthiti hovAthI tyAM lagAra mAtra paNa karmano praveza nathI. tethI munivara sthiratA ghAraNa karIne AtmadhyAnane dhyAve che. //pakA samakita guNasthAne ruci thaI, pUrNa zuddha AtmAnI, te padanI saMprApti kAje triguti kAraNa mAnI. ho bhakta artha - cothA guNasthAne AtmAno anubhava thatAM pUrNa zuddha AtmA pragaTAvavAnI ruci utpanna thaI. te zuddha AtmAnI saMprApti karavA mATe trigutinI jarUra che. //paNA guNimAM ramavAnI zakti hoya na to te ruci rAkhI, varte samitimAM muni, guti kharekhara UMcI. ho bhakta artha - manavacanakAyAnI guptimAM ramavAnI zakti na hoya to tenI manamAM ruci rAkhI, muni pAMca samitimAM pravarte. paNa gutinI ramaNatA to kharekhara UMcI che. eka muninuM traNa guti viSe vRSTAMta - koI eka gAmamAM eka sAdhu zrAvakanA ghare bhikSA levA mATe gayA. zrAvake namana karI pUchyuM ke "he pUjya! tame traNa gatie gupta cho?" muni kahe--huM traNa gatie gupta nathI." zrAvake kAraNa pUchyuM, eTale munie kahyuM ke-eka divasa koInA ghare bhikSA levA huM gayo hato tyAM tenI strInI veNI joI, mArI strInuM mane smaraNa thayuM tethI mane managati nathI. eka divasa zrIdatta nAmanA gRhasthanA ghare vahoravA gayo teNe mane keLAM ApyAM. tyAMthI bIje ghare gayo te zrAvake pUchyuM keLAM koNe ApyAM? eTale meM satyavAta jaNAvI. te zrAvaka pelA keLAM ApanArano dveSI hato, tethI rAjA pAse jaI, banAvaTI vAta karI ke-he svAmI! ApanI vADInAM keLAM dararoja zrIdattanA ghare jAya che. rAjAe
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pUchyuM teM zI rIte jANyuM? te bolyo ke teNe munine keLAM ApyA. tevAM keLAM ApanI vADI sivAya bIje kyAMya thatAM nathI. ane meM muninA mukhathI sAMbhaLyuM. rAjAe e vAta sAMbhaLI, zrIdattane zikSA karI tethI mAre vacanaguti nathI. eka vakhata araNyamAM gayo hato. tyAM thAkI javAthI nidrA pAmyo. te ThekANe eka sArthavAha Avyo ane badhAne kahyuM ke savAre vahelA javuM che mATe bhojana-sAmagrInI taiyArI vahelI karI lo. te sAMbhaLIne sarva loko aMdhArAmAM rasoI karavA lAgyA. huM sUto hato. mArA mastaka pAse be paththara mUkI agni saLagAvyo. te agni lAgavAthI meM mAruM mastaka laI lIdhuM. tethI mAre kAyagati paNa nathI. mATe huM bhikSA yogya muni nathI. A pramANe muninA satya bhASaNathI te zreSThI bahu harSa pAmyo. munine pratilAbhita karyA. muninI atyaMta prazaMsA karavAthI te zreSThIe anuttara vimAnanuM sukha upArjana karyuM. muni paNa AtmAnI niMdA karatA cAritragharma pALI svarge sidhAvyA. (upadezaprAsAda bhA.bhA.4nA AdhAre) //58ii. saMyama-kAraNa samiti bhAkhI apavAde te sAcI, utsarge gupti, e draSTi cUke na muni ayAcI. ho bhakta artha :- saMyama pALavAmAM kAraNarUpa pAMca samitio bhagavAne apavAdamArge bhAkhI te sAcI vAta che. paNa utsargamArga eTale rAjamArga to guNi che. e draSTine ayAcaka evA muni cUkatA nathI. pA. AtmArthe AtmArthI jIve lAbha alaukika levA, zuddha svarUpe sthira thayA tyAM zeSa na levA devA. ho bhaktajana ura ullAsa vaghArI. artha - AtmAnA kalyANa arthe AtmArthI jIvo jIvana jIve che. te lAbha alaukika levA pAMca samiti pALatA jyAre triguptinA baLe zuddha svarUpamAM sthira thayA, tyAM zeSa kaMI levA ke devApaNuM rahyuM nathI; arthAta katArtha thaI gayA, kevaLajJAna pAmI sarvathA svarUpamAM samAI gayA. II60nA samiti guptimAM pravartanAra muni mahAtmAo, karmanA niyamo je siddhAMtarUpa che tene jANI, navIna karmano baMgha thavA detA nathI. sarva prANIoe karmanA niyamone jANI, zubhAzubha kamane chedI, mokSa meLavavA mATe prayatna karavo joIe. maLelA mAnavadehanuM e ja sArthakapaNuM che. e saMbaMdhI vistAra A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : (80) karmanA niyamo (doharA) vaMduM zrI guru rAjane, jeNe Apyo gharma, 1 zruta gharme samajI svarUpa, caraNe kApuM karma. 1 artha - paramakRpALuzrI guru rAjaprabhune huM bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM ke jeNe amane Atmagharma
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) karmanA niyamo 293 Apyo arthAt mukti prApta karavAno zreSTha upAya batAvyo. te Atmadharmane zruta eTale vItarAga upadiSTa zAstro dvArA vistArathI gurugame samajI tathA zrI gurunA caraNe rahI, temanI AjJAne upAsI, anAdithI baMghAyelA karmone kApI zAzvata sukhazAMtisvarUpa evA mokSapadane meLavavA prayatna karuM / / 1 / / asaMsAragata vArNIthI dIgho dvivigha bogha, upazama-kara upadezarUpa, saiddhAMtika avirodha, 2 = artha :-- karma kApavA mATe zrI gurue saMsAra nAza pAme evI asaMsAragata vANIthI be prakAre bogha Apyo che. pahelo jIvanA anAdikALanA kaSAyabhAvone upazamAvI sidghAMtodhane samajavA mATenI yogyatA ApanAra evo 'upadezabogha' ane bIjo padArthanuM anubhavathI siddha karela svarUpa tene vANI dvArA kahI zakAya teTaluM jJAnIpuruSoe nirNaya karI bodha dvArA prakAzyuM te 'siddhAMtabodha'. siddhAMtaboghamAM koIkALe virodha Ave nahIM. te traNeya kALa avirodha hoya che. ArA karma-niyama siddhAMtarUpa, upadeze samajAya, samajI zamAya je jano, karma-mukta te thAya. 3 artha :- karmanA niyamo badhA siddhAMtarUpa che. te vairAgya svarUpa upadeza bogha pariNamyuM samajAya ema che. je karmanA niyamone samajI, jemake rAgadveSa karIe to karmabaMdha avazya thAya evo niyama che. paramakRpALudeve paNa jaNAvyuM che ke, "aviSamabhAva vinA amane paNa abaMghapaNA mATe bIjo koI adhikAra nathI." e vAtane vicArI je potAnA kaSAyabhAvone ghaTADI maTADIne svarUpamAM samAI gayA te jIvo sarvathA karmathI mukta thAya che. "A to akhaMDa siddhAMta mAno ke saMyoga, viyoga, sukha, du:kha, beTha, AnaMda, aNarAga, anurAga, ityAdi koI vyavasthita kAraNa (niyama)ne laIne rahyA che.' (21-1) ahIM mukhyapaNe karmanA niyamo viSe kahevuM che. Akho karmagraMtha niyamo ja batAve che. amuka bhAva karavAthI amuka karma baMdhAya, te bhogavavAnAM amuka sthAna hoya ityAdi niyama che. dareka vastumAM je gunno hoya te niyamathI pariName che." (mo.vi pU.23/ (1) "eka bhede niyama e ja A jagatano pravartaka che" :-- "jagatano pravartaka Izvara nathI ema AgaLa kahyuM hatuM temAM zaMkA thAya, te sarvanA khulAsArUpa A vAkya che. eka bheda = eka apekSAe dareka padArthamAM je dharyAM che te pramANe te pravarte che. jema goLa gaLyo lAge, lIMbaDo kaDavo lAge ema jagatamAM niyama sarvatra dekhAya che. tethI koI jagatakartArUpe IzvaranI jarUra nathI. niyamane laIne jagata pravarte che. cAvI pramANe ghaDiyALa cAle tema niyamo pramANe jagata cAle che. tema puNya pApa karma paNa tenA niyama pramANe cAle che." -molamAA vivecana (pR.28) / / 3 / / tela-raMgita citrapaTa melo jo thaI jAya, DAgha dUra karavA niyama jANyAthI sudharAya. 4 artha :- oIla peInTathI banela citrapaTa jo meluM thaI jAya to te DAghane dUra karavAno je niyama = eTale siddhAMta hoya te jANIne te pramANe karavAthI teno sudhAra thaI zake che. 545 tema karma-malathI malina AtmA karavA zuddha karma-niyama paNa jANavA, kahI gayA je butha, pa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - tema karma-malathI malina evA AtmAne zuddha karavA mATe karmanA je siddhAMto hoya tene paNa jANavA joIe. kemake krodhanA phaLa kaDavA che ane kSamAnuM phaLa pratyakSa sukhazAMti svarUpa che. ema butha eTale jJAnI puruSo sarva bhAvonA phaLa kahI gayA che. pA. vAdaLathI ravi-teja sama, kameM jIMva avarAya; AchA vAdaLathI vaLI prakAza jema jaNAya- 6 artha :- ahIMthI "mokSamArga prakAzaka'nA bIjA adhikAranA AdhAre pU.zrI brahmacArIjIe kAvyamAM A bhAva vadhyo che. vAdaLathI jema sUryanuM teja DhaMkAya che tema AtmAnA guNo paNa karmathI AvaraNa pAme che. vAdaLa jema AchA thAya tema sUryano prakAza vyakta thAya che. IIkA tema Atma-guNa dIpatA, karma maMda jyAM thAya; karma-janita te guNa nahi, prakAza nahi ghanamAMya. 7 artha :- tema AtmAnA jJAnadarzanAdi guNo, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa AdinA maMda thavAthI arthAtu kSayopazama thavAthI pragaTa thAya che. te jJAna, darzana, vIrya svabhAva Adi guNo karmathI utpanna thayelA nathI; jemake prakAza che te vAdaLAo nathI paNa sUryano che. ||zA aMze jIMva-guNa jhaLakatA, kadI abhAva na thAya, jANe, dekhe te guNe, jIva sadAya jaNAya. 8 artha - koIpaNa vastu svabhAvanA aMzano kadI paNa nAza thato nathI, tema jIva dravyanA jJAnadarzanamaya svabhAvano aMze paNa guNa sadA jhaLakato rahe che. nigodamAM paNa akSaranA anaMtamAM bhAge jIvano jJAnaguNa vidyamAna rahe che. jANavuM, dekhavuM ke jJAnadarzanamaya guNa e jIvano sadAya rahe che. je hamezAM jANa jANa kare te jIva dravya che. ane je koikALe jANI zake nahIM te jaDa dravya che. jhADamAM paNa jIva che to vadhe che. phulamAM paNa jIva che to suMdara lAge che. phulamAMthI jIva nIkaLI jAya to te karamAI jAya che. 18 baMgha-hetu nahi A guNo, nahIM svabhAve baMgha; svabhAva baMgha-hetu gaNya, kadI na thAya abaMgha. 9 artha - AtmAnA jJAnadarzanaguNo arthAt jANavuM, dekhavuM e karmabaMghanA kAraNo nathI. temaja navIna karmabaMgha karavAno AtmAno svabhAva nathI. jo jIvano svabhAva ja karmabaMgha karavAno hoya to AtmA kadI paNa abaMghadazA pAmI zake nahIM. kA. abhAva jJAnAdi taNo, karmodaye jaNAya, te paNa navIna karmano, baMghana-hetu na thAya. 10 artha :- nigoda AdimAM jJAnAdi guNono atyaMta abhAva thAya che te jIvanA karmanA udayane laIne che. karmano udaya navIna karmabaMghanuM kAraNa thAya ja evo koI niyama nathI. II10nA jenuM astitva ja nathI, te kAraNa nA hoya koI navIna kAryo kadI; vicAra karI le joya. 11 artha :- AtmAnA jJAnAdi mULa svabhAvamAM karmanuM astitva ja nathI. tethI koI navIna kAryamAM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) karmanA niyamo AtmAnA jJAnAdi kadI karmabaMdhanA kAraNa nathI. A saMbaMdhI vicAra karI joI le. 1100 jJAna, darzana, vIrya guNa baMgha-ketu nahi ema, bhAva-abhAvarUpe bhale; va baMdhAto kema?12 artha - AtmAnA jJAnadarzana vIryaguNa ema karmabaMdhanA kAraNa nathI. kaivalyadazAmAM jJAnAdino pUrNa sadbhAva ane nirgodamAM jJAnAdino lagabhaga abhAva jevo jIva bhale thAya to paNa te jJAnadarzanAdi guNo jIvane baMdhanA kAraNa nathI. to A jIva kevI rIte baMghAya che? / / 12 / ayathArtha zraddhAnarUpa je mithyAtva gaNAya, kropa, mAna, mAyA tathA lobhAdika kaSAya, 13 295 have jIva kevI rIte karmathI baMdhAya che tenA kAraNo kahe che : artha :- jema che tema vastunuM sAcuM zraddhAna nathI tene mithyAtva athavA darzano karyo che. ane krodha, mAna, mAyA, lobhAdika je kaSAyabhAvo che tene cAritramoha kahevAya che. / / 13 / / mohanIya karme thatA e aupAghika bhAva; TALo karma-nimitta to, teno thAya abhAva. 14 artha -- :- mohanIya karmanA udayathI jIvane mithyAtvanA ke kaSAyanA bhAvo thAya che. te aupAdhika bhAva che. karmanI upAdhithI utpanna thayelA che. jema sphaTikaratna nirmaLa hovA chatAM raMgIna phulonA nimittathI te raMgIna jaNAya che. nimitta na hoya to raMgIna jaNAtuM nathI. tema ghyAna, svAdhyAya, bhakti, japAdimAM rakSI karmabaMdhanA nimittone TALavAmAM Ave to jIvane navIna karmabaMdhano abhAva thAya che. "nimitte karIne jene ka thAya che, nimitte karIne jene zoka thAya che, nimitte karIne jene aitriyajanya viSaya pratye AkarSaNa thAya che, nimitte karIne jene iMdriyane pratikULa evA prakArone viSe dveSa thAya che, nimitte karIne jene utkarSa Ave che, nimitte karIne jene kaSAya udbhave che, evA jIvane jeTalo bane teTalo te te nimittavAsI jIvono saMga tyAgavo ghaTe che; ane nitya pratye satsaMga karavo ghaTe che.'" (va.pR.483) ||14|| vibhAvarUpa A bhAvathI karma navIna baMdhAya, moha-udaya zatru mahA, jIvano mukhya gaNAya. 15 artha :-- rAgadveSanA vibhAvabhAvothI jIvane navIna karmano baMdha thAya che. A mohanIya karmano udaya jIvano mahAzatru che. tenA kAraNe rAgadveSa thAya che. "zakti more jIvakI udaya mahAbaLavAna.' ATheya karmomAM mohanIya karmanI mukhyatA gaNAya che. / / 15 / / aghArmI karmono udaya ke sAmagrI bAhA, temAM dehArdika to jaiva-kSetre baMghAya. 16 = artha :-- vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya e cAra aghAtI karmono udaya jIvane bAhya paulika sAmagrIno meLApa karAve che. jemAM zubha puNyanA udaye zAtAvedanIyano ane azubha pApanA udaye azAtAvedanIyano jIvane anubhava thAya che. temAM zarIra, rUpa, raMgAdi to jIvanA pradezo sAthe dUdha ane pANInI jema eka kSetrAvagAhI saMbaMgha karIne rahelAM che. / / 16 / /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ghana, kuTuMbAdi dIse AtmAthI ati bhinna, baMghana-kAraNa e nahIM; baMgha na para-AthIna. 17 artha : jyAre ghana kuTuMbAdi to AtmAthI sAva judA jaNAya che. e badhA kAMI jIvane karmabaMghanA kAraNa nathI. karmano baMgha thavo te paravastune AdhIna nathI. II1thA Atma-bhAva mamatAdi phaipa mithyAtvAdika nAma, dehAdika nimitta, paNa moha-karmanAM kAma. 18 artha - karmabaMgha thavAnA mukhya kAraNo A che :- AtmAnA moha mamatvAdi bhAva je mithyAtva kaSAyAdikanA nAme oLakhAya che, te vaDe jIvane navIna karmano baMgha thAya che. deha kuTuMbAdi to temAM nimitta mAtra che. huM dehAdi svarUpa chuM ane deha, strI, putrAdi mArA che evA moha mithyAtvanA bhAvo jIvane navA karmabaMghanuM kAraNa che, ane- "huM dehAdi svarUpa nathI, deha strI, putrAdi koIpaNa mArA nathI. zuddha caitanya svarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya." evI AtmabhAvanA te karma choDavAnA kAraNarUpa che. 18. nAmakarmanA udaye deha, vacana, mana thAya; te traNanI pravRttithI jIMva-pradeza kaMpAya. 19 artha - nAmakarmanA udayathI jIvane A zarIra, vacana ane mana prApta thAya che. e mana vacana kAyA traNeya yoganI pravRttithI eTale ceSTAnA nimittathI jIvanA pradezo kaMpAyamAna thAya che. 19 tethI zakti baMghanI AtmAmAM prerAya, jIva-pradeze vargaNA pugalanI baMghAya. 20 artha :- AtmAnA pradezo kaMpAyamAna thAya che tethI AtmAmAM karmabaMgha karavAnI zaktinI preraNA maLe che. AtmA karma tarapha prerAvAthI AtmAnA pradeze te paugalika kArmaNa vargaNAo AvIne baMdhAI jAya che. kAzmaNa vargaNAo anaMta pudgala paramANunI banelI hoya che. 20nA jIMva-pradeza ne vargaNA ekakSetra-avagAha; je zaktithI thAya te jANo yoga-pravAha. 21 artha - jIvanA pradezo ane kArmaNa vargaNAo eka kSetramAM avagAha eTale jagyA rokIne dUdha ane pANInI jema rahela che. je zaktivaDe kAzmaNa vargaNAone AvavArUpa kriyA thAya che tene manavacanakAyAnA yogano pravAha jANo. ra1AA samaya samaya tethI grahe karma-vargaNA jIva, jIva-vIrya karmo grahe, paNa sau karma ajIva. 22 artha - samaye samaye manavacanakAyAnA yogathI jIva karma-vargaNAne grahaNa kare che. paNa temAM AtmAnuM vIrya skurAyamAna thaI arthAt kaSAyabhAvamAM AvI jaI te kArmaNa vargaNAone karmarUpa pariNAve che tyAre karmano baMdha thAya che. paNa sarva karma ajIvarUpa che. 22
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) karmanA niyamo alpa yoga nimittathI paramANu te alpa; bahu~ yoga-baLathI grahe paramANuo analpa. 23 artha :- manavacanakAyAnA yogonI alpa pravRtti hoya to alpa nimittanA kAraNe alpa pudgala paramANuo grahaNa kare che ane vizeSa yogonI pravRtti hoya to vizeSa 52mANuo grahaNa kare che. / / 23 / / eka samayamAM jeTalAM paramANu levAya, te jJAnAvaraNAdimaya sAta, ATha rUpa thAya. 24 artha :- eka samayamAM jeTalA pudgala paramANu grahaNa thAya, te jJAnAvaraNIyAdi karmonI sAta prakRtimAM ke AyuSya karmano baMgha paDyo hoya to ATheya karmomAM siddhAMta pramANe ApoApa vaheMcAI jAya che. ane te te prakRtirUpe pariName che. / / 24 / yoga-vartanA be rIte, zubha, azubha gaNAya; deha, vacana, mana vartatAM dharma viSe, zubha thAya; 25 297 artha :-- manavacanakAyAnA yoganI vartanA eTale pravRtti be rUpe thAya che. te zubha yoga ane azubha yoga nAmanI che. manavacanakAyAnI pravRtti dharmanA kAryomAM thatAM te zubhayoga gaNAya che. tethI zubhakarmano baMdha thAya che. / / 25aa adharma-kArye yojatAM azubha yoga gaNAya; bannethI samyaktva vaNa ghAtikarmo thAya. 26 artha :- manavacanakAyAne adharma eTale pApanA kAryomAM yojatAM azubha yoga gaNAya che. tethI azubha karmano jIvane baMgha thAya che. have zubha yoga ho ke azubha yoga ho paNa samyakdarzana vinA to bannethI ghAtIyA karmano ja baMdha thAya che. / / 26 / mithyAtve sau ghAtiyAM niraMtara baMghAya, mATe te bhaeNla TALavA karavo prathama upAya. 27 artha :- jIvamAM mithyAtva hovAthI arthAt samyakdarzana nahIM hovAthI tene jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya ane mohanIya karma e cAra ghAtIyA karmanI sarva prakRtiono baMgha niraMtara thayA kare che. koIpaNa samaye koIpaNa prakRtino baMgha thayA vinA raheto nathI. mATe anAdikALathI cAlI AvatI mithyAtvanI bhUlane TALavA sauthI prathama upAya karavo joIe. dehamAM Atmabuddhi e sarva mithyAtvanuM mULa che. te dUra karavA ane AtmAne oLakhavA mATe sarvaprathama upAya karavo joIe. / / 27 / / Atma-vArtI ajJAnI jana; sva-dayA tyAM sadgharma; samyagdaSTi dayALu che, kare na pApI-karma. 28 artha :-- AtmAnA guNonI ghAta samaye samaye rAgadveSanA bhAvothI thAya che. rAgadveSa ajJAnI jana hamezAM kare che tethI te AtmaghAtI che. kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNa kare che. 'AtmaghAtI mahApApI' kahevAya che. jyAM AtmaghAtane rokanAra svadayA pragaTe che tyAM sadgharmano sadbhAva che. mATe samyaSTi puruSo kharA dayALu che ke je potAnA AtmaguNone ghAte evuM rAgadveSavALuM pApakarma karatA nathI. / / 28 / /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 aghAtiyAM karmo viSe zubha upayoge puNya, azubha yoge pApa-baMgha, mizrathI puNyApuNya. 29 artha :- vedanIyAdi aghAtIyA kamamAM zubha upayogathI zAtAvedanIyAdi puNya prakRtiono baMgha thAya che ane azubha upayogathI azAtA vedanIya Adi pApa prakRttiono baMdha thAya che. tathA zubhAzubha bhAvanA mizraNathI koI puNya ane koI pApa prakRtino jIvane baMgha thAya che. rA. yoga-nimitte karmano Asrava Avo thAya, yoge prakRti, pradeza be baMgha-prakAra gaNAya. 30 artha - upara pramANe mana vacanakAyAnA yoga nimittathI karmano Asrava eTale AvavApaNuM thAya che. mATe yoga che te AmravanA dvAra che. yoga dvArA grahaNa karAyelA pudgala paramANuonuM nAma ahIM pradeza che. teo AtmA sAthe maLI judI judI karma prakRtimAM vaheMcAI jAya che tethI prakRtibaMgha thayo. ema manavacanakAyAnA yogavaDe pradezabaMgha ane prakRtibaMgha thAya che. mATe yogathI be prakAre baMgha thayo ema gaNAya che. 30nA nAma karma-paramANanuM pradeza ahIM gaNAya, prakRti karma-svabhAvarRpa ATha, anaMta manAya. 31 artha :- yogavaDe je karma paramANuo AvyA tenuM nAma pradeza ahIM gaNAya che. karmanA svabhAvathI jotAM tenI jJAnAvaraNAdi mukhya ATha prakRtio che tathA karma pramANe jotAM tenA anaMta prakAra che. karma anaMta prakAranAM, temAM mukhya ATha; temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha." -zrImad rAjacaMdra /31nA mithyAtva, kroghAdi thatA, moha-udayathI bhAva, kaSAya nAma baghAyanuM; teno suNo prabhAva. 32 artha - mohanA udayathI jIvane mithyAtva ane krodhAdi kaSAyanA bhAvo thAya che. e sarvanuM sAmAnyapaNe "kaSAya' evuM nAma che. e kaSAyano have prabhAva sAMbhaLo. 3rA kaSAyathI karmo viSe sthiti, rasa baMghAya; amuka kALa-avaghi, sthiti; be bheda samajAya. 33 artha - kaSAya pramANe karma pravRtiomAM sthitibaMgha ane rasabaMgha paDe che. amuka kALanI maryAdA te sthiti kahevAya che. tenA abAghAkALa ane udayakALa ema be bheda che. 33 abAghAphaeNpa je sthiti, vAvyA ghAnya samAna; jamIna nIce palaLI rahe UgyA agAu mAna; 34 artha - abAdhArUpa karmanI je sthiti che te vavAyelA ghAnya samAna che. jema ghAna UgyA pahelAM jamInamAM nIce palaLI rahe, tenA samAna che. te teno abAghAkALa che. 34o. UgavArUpa udaya-sthiti, te pUrI nA thAya tyAM sughI paramANuno pravAha Avyo jAya. 35
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) karmanA niyamo 299 artha - ghAnya UgavArUpa sthiti te udayakALa kahevAya che. abAghAkALa pUro thaye udayakALa AvyA pachI jyAM sudhI te karmanI sthiti pUrI na thAya tyAM sudhI samaye samaye te prakRtino udaya AvyA kare che athavA te saMbaMdhI karma paramANuono pravAha AvyA kare che. ATheya karmano abAdhAkALa nIce pramANe che - karma prakRti utkRSTa sthitibaMgha utkRSTa abAghAkALa jJAnAvaraNIyakarma 30 koDAkoDI sAgaropama 3 hajAra varSa darzanAvaraNIyakarma vedanIyakarma aMtarAyakarma gotrakarma karma 20 koDAkoDI sAgaropama 2 hajAra varSa nAmakarma karma mohanIya karma 70 koDAkoDI sAgaropamAM 7 hajAra varSa AyuSya karma 33 sAgaropama pUrvakoTavarSa-tribhAga abAghAkALa daramyAna karmomAM bhAvAnusAra pheraphAra thaI zake che. Il3pA sura-manuSya-tiryaMcanA Ayu vaNa sthiti jANa ghAta-aghAtI karmanI kaSAya-vega pramANa. 36 artha - deva, manuSya ane tiryaMcanI AyuSya sthiti vinA bAkInA sarva ghAtI-aghAtI karma prakRtionI sthiti kaSAyanA vega upara AdhAra rAkhe che. 36nA alya kaSAye TUMka ne dIrgha yadi ati kaSAya, sthiti-maryAdA karmanI e rIte baMghAya. 37 artha - jyAM alpa kaSAya hoya tyAM karmano sthitibaMgha TUMko hoya che ane tIvra kaSAyabhAva hoya to karmano sthitibaMgha lAMbo paDe che. karmanI sthiti athavA maryAdA A rIte baMdhAya che. [3LA sura-nara-pazu-Ayusthiti bahu kaSAye alpa, alpa kaSAye lAMbI te; niyame zA vikalpa? 38 artha - deva, manuSya ane pazugatinI AyuSya sthiti, bahu kaSAya hoya to alpa paDe che ane alpa kaSAya hoya to lAMbI paDe che evA karmanA niyamo che, temAM zA vikalpa karavA? jaMgalamAM haraNane alpa kaSAya hovAthI, baLadevamunine rathakAraka AhAradAna karatAM joI anumodanA karato hato. tevAmAM uparathI DALa paDI. traNeyanA deha chUTI gayA, ane alpa kaSAyanA kAraNe traNeya pAMcamA devalokamAM utpanna thayA. [38aaaa. karmarasa anubhAga-baMgha, kaSAyayoge thAya; udaya Avye alpa-bahu, bAMdhyo tema jaNAya. 39 artha - karmamAM rasa devAnI zakti athavA phaLadAna zakti te anubhAga-baMgha athavA rasa-baMgha
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kahevAya che. te kaSAyanA yogathI thAya che. karma udaya AvyA pachI tenI phaLadAna zakti alpa hatI ke bahu hatI te jaNAya che. 39aaaa aghAtakarmanI pApar3epa-ghAtakarma so pApa prakRtimAM anubhAga alpa, alpa kaSAye mApa. 40 artha :- aghAtI karmanI pAparUpa sthiti che. jyAre ghAtakarma to sarva pAparUpa ja che. pApa prakRtimAM alpa kaSAya hoya to alpa phaLadAna zakti pragaTe che. I40aaaa. bahu kaSAye rasa bahuM; puNya viSe paNa bhinna, bahu kaSAye alpa rasa, bahu rasa jo te kSINa. 41 artha :- jIvanA kaSAyabhAva jo baLavAna hoya to temAM phaLadAna zakti paNa ghaNI hoya che. jyAre puNya prakRti viSe Ano prakAra bhinna jaNAya che. ghaNo kaSAya hoya to puNya ghaTatuM jAya che ane tIvra kaSAya hoya to puNyano sarvathA nAza thAya che. I41aaaa uttama madirA alpa de ghaNI kepha bahu kALa; alpa kepha, cira kALa nahi, bahu madirA hIna bhALa. 42 artha - uttama koTinI gaNAtI madirA eTale dArU te alpa hoya to paNa lAMbA kALa sudhI ghaNo nazo upajAve che. jyAre alpa nazAvALI ghaNI madirA paNa cirakALa sughI nazo ApI zake nahIM. kemake tenI zakti (pAvara) hIna che. 4rA tema karma-paramANu bahu de phaLa alpa ja kALa, alpa paramANu de bahuM kALa, phaLa bahu bhALa. 43 artha - tema manavacanakAyAnA yogavaDe karmanA ghaNA paramANuo baMghAyelA hoya chatAM tenI phaLadAna zakti alpa hoya che ane kaSAyavaDe baMdhAyelA alpa paramANu paNa ghaNI phaLadAna zakti ApavA samartha che. II43aaaa tethI prakRti-pradezarUpa yoge je je baMgha, te baLavAna gaNAya nA; baliSTha kaSAya-baMgha. 44 artha :- tethI manavacanakAyAnA yogathI thato pradezabaMgha ke pratibaMdha baLavAna gaNAya nahIM; paNa kaSAyathI thayelo karmabaMgha ja baliSTha eTale baLavAna gaNAya che. (44 tethI bhava karavA taNuM kaSAya kAraNa mukhya; jene bhava haravA haze, thaze kaSAya-vimukha. 45 artha :- tethI saMsAramAM jIvane navA navA bhava ghAraNa karavAnuM mukhya kAraNa to kaSAyabhAva che. mATe jene bhavano nAza karavo haze te puNyAtmA kaSAyathI vimukha thaze. paramakRpALudeve paNa upadezachAyAmAM jaNAvyuM che ke : "kaSAya ghaTe teTaluM kalyANa." II4pAA mukhathI grAsa viSe lIdhuM bhojana bhinna prakAra, hADa, oNdira, vIryAdirRpa bane niyama anusAra. 46
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) karmanA niyamo 3 0 1 artha - mukhathI koLiyArUpe lIghela bhinna bhinna prakAranuM bhojana, te tenA niyama pramANe hADakAM, lohI, vIrya, mAMsa, majArUpe bane che. kA. koI cIja tanamAM Take ghaNo kALa sukhakAra; koI alpa baLa ApatI, Take nahIM bahuvAra. 47 artha - koI miSTAnna vagere AhAranA pudagala paramANu zarIramAM ghaNo kALa sudhI TakI rahe ane baLarUpa sukhanA kartA thAya. jyAre koI bhAta jevA alpa baLavALA padArtho ghaNIvAra zarIramAM TakI zake nahIM. 4zA bhAna nathI bhojana viSe rasa, baLa devA kAMI, je je guNa jaDa vastumAM te dekhAtA AMhi. 48 artha - bhojanane kaMI bhAna nathI ke mAre ATalo rasa ke ATaluM baLa ApavuM. paNa je je guNadharma te te khAdyavastumAM rahyA che te pramANe te baLa Ape che. 48. tema ja kaSAya-yogathI paramANu pakaDAya; ATha karmaphaeNpa pariName, phaLa denArAM thAya. 49 artha - tevI rIte mana vacanakAyAnA yogathI karma paramANu Ave che ane kaSAyabhAvovaDe te pakaDAIne AtmA sAthe baMdhAya che. pachI ATha karmanI prakRtirUpe karmanA niyamo pramANe te pariNamI jAya che ane abAdhAkALa pUro thaye udayamAM AvI sukhaduHkharUpe phaLanA ApanAra thAya che. ema thavAnuM zuM kAraNa haze? 49aaaa. nimitta-naimittikatA paraspare samajAya; jaDamAM bhAna maLe nahIM; koI na phaLa daI jAya. 50 artha - to AtmAnA rAgadveSarUpa bhAva nimittane pAmI, navIna pudgala paramANuomAM AtmAnA jJAnadarzana Adi guNo upara AvaraNa karanArI zakti pragaTe che. ema AtmA ane kArmaNa vargaNAo vacce nimitta naimittika saMbaMdha jaNAya che. jaDa evA pudgala paramANune to kaMI bhAna nathI temaja koI phaLa ApanAra Izvara paNa nathI. ApaNA bAMdhelAM kamoM rahe sattAmAM je vAra. zubhAzuMbha jIMva-bhAvathI grahe che pheraphAra. 51 artha :- pUrve bAMdhelA karmo jyAM sudhI sattAmAM rahe tyAM sudhI jIvanA zubhAzubha bhAvavaDe temAM utkarSaNa eTale karmanuM vaLI javuM, apakarSaNa eTale ghaTI javuM ane saMkramaNa eTale pApanA daliyA puNyarUpa thaI javA ema pheraphAra karI zakAya che. parA sajAti prakRtirUpe koI koI palaTAya, sthiti-anubhAga vadhe, ghaTe; jIva kare te thAya. para artha - koI koI karma sajAti prakRtiomAM palaTo pAme che. jemake jJAnAvaraNIyAdi karma prakRtino sthitine anubhAga ghaTavAthI ke vaghavAthI temAM pheraphAra thAya che. jIva temAM potAnA zubhAzubha bhAva jevAM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 kare tevuM thAya che. parA prAvodha-vivecana bhAga-2 jIvabhAvanuM nA bane tevuM jo nimitta, to bAMdhyAM tevAM ; sattAmAM sau sthita. 53 artha - jIvanA zubhAzubhabhAvavaDe pheraphAranuM tevuM koI nimitta na bane to jevA karmo bAMdhyA hoya navA ja sau karmo sattAmAM sthita rahe che. pA udaya-kALa Avye svayaM bane karma-anusAra, jevo rasa karyuM rahyo tevo rasa denAra. 54 artha :- pachI udayakALa Avye svayaM te karmo ApoApa jevA rasathI baMdhAyelA che tevA ja phaLane ApanAra thAya che. 154 / / rasa daI karmapaNuM taje, puddagalarUpa palaTAya; paramANu 2he kraMthamAM ke chUTI dUra thAya. 55 artha :-- te karma potAno rasa zAtA azAtArUpe ApIne kharI jAya che ane karmapaNAne tajI pAchA pudgala paramANurUpe palaTAI jAya che. pachI te pudgalaparamANu kAM to saMghamAM rahe che, kAM to ghamAMthI chUTA paDI dUra thAya che. / / 55 / / sAthe baMdhAyela je udaya-krame dekhAya; pUrve baMdhAyAM hatAM temAM varSobhI jAya. 56 artha :-- eka samayamAM sAthe baMdhAyela karmaparamANuo potAno abAdhAkALa pUro thaye bAkI rahela sthitinA jeTalA samaya hoya te sarvamAM kramathI udaya Ave che. vaLI pUrve bIjA ghaNA samayamAM bAMdhelA paramANu ke je te ja samayamAM udaya AvavA yogya che te badhA bhegA maLI jaI udayamAM Ave che. / / 56 // paramANurUpa karma to dravya karma parakhAya, monita jIva-bhAva te bhAvakarma lekhAya. 57 - artha :- pudgala paramANunA banelA karmo te anaMta pudgala dravyono banelo piMDa che. te dravyakarma nAmathI oLakhAya che ane mohanIya karmanA nimittathI utpanna thayela mithyAtva, krodhAdirUpa bhAva thAya che. te azuddhabhAva jIvanA bhAvakarma che; arthAt rAgadveSa ajJAna e jIvanA bhAvakaryuM che. / / 5 / / nAmakarmathI je thayuM zarIra te nokarma, sukhadukha-kAraNa karmavat; sukhadukha daihika dharma. 58 artha :- A zarIra prApta thayuM che te nAmakarmano udaya che. tene nokarma kahevAya che. e nokarmarUpa zarIra paNa karmInI samAna jIvane sukhaduHkhanuM bhAjana thAya che. kemake zAtArUpa sukha ane azAtArUpa duHkha e dehano dharma che. zAtAazAtA dehamAM Upaje che. AtmAmAM nahIM. AtmA to mAtra teno jANanAra che. paNa motane laIne zarIramAM mArApaNuM hovAthI te azAtA jIvane duHkharUpa bhAse che. / / 5 / / dravya indriyo zarIramAM, dravya-manas jarUpa, vacana zvAsa-ucchavAsa sau daihika aMga anUpa. 59
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) mahapuruSonI anaMta dayA 3 0 3 artha :- A zarIramAM pAMca indriyo ane chaThThuM dravyamana raheluM che. e dravyamana kajarUpa eTale kamaLAkAre che tathA vANI ane zvAsocchavAsa e sau zarIranAM ja anupama aMgo che. //palA AtmA sauthI bhinna che, Atmika sukha che sAra; samyagvaSTi anubhave, vismarI sau saMsAra. 60 artha :- paNa AtmA to A zarIranA sarva aMgothI sAva bhinna che. te AtmAnA anubhavathI utpanna thatuM sukha e ja jagatamAM sArabhUta che. te sArabhUta Atmika sukhane samyavruSTi mahAtmAo jagatanuM vismaraNa karIne anubhave che. te ja svAdhIna, zAzvata, nirAkuLasukha sarva prANIoe prApta karavA yogya che. game te kriyA, japa, tapa ke zAstravAMcana karIne paNa eka ja kArya siddha karavAnuM che; te e ke jagatanI vismRti karavI ane sanA caraNamAM rahevuM." (2.5.299) //60nA karmanA niyamone je jANe tenA AtmAmAM kharI svadayA ke paradayAno udaya thavA saMbhava che. je samyakradarzanane pAmelA che te sarva mahAna puruSo che. temanA aMtaramAM anaMtI dayA jIvonA kalyANa arthe vidyamAna che. te dayAno jharo bogharUpe varasavAthI jIvo sukha zAMtine pAme che. eka aMza zAtAthI karI sarva samAdhinuM kAraNa puruSa che. te anaMtI dayAno vistAra atre samajAve che : (81) mahapuruSonI anaMta dayA (akSaya pada varavA bhaNI, suNo saMtAjI, akSata pUjA sAra re guNavaMtAjI-e rAga) zrI rAjacaMdra-caraNe namuM jayavaMtAjI, jenA guNa anaMta re guNavaMtAjI, ? tAraka tattva batAvatA jayavaMtAjI, akAma karuNAvaMta re guNavaMtAjI. 1 artha :- zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM praNAma karuM chuM. jenuM zuddha svarUpa traNe kALamAM jayavaMta che, arthAta jenA zuddha svarUpanuM astitva traNeya kALamAM vidyamAna che. te zuddha svarUpamAM anaMta guNa rahelA hovAthI te guNonA bhaMDAra che. je bhavyAtmAone saMsAra samudrathI tAranAra evA Atmatattvane batAvanArA che, evA paramakRpALu prabhu akAma eTale niSkAma karuNAzIla svabhAvavALA hovAthI sadA pUjanIya che. 1aaaa. guNa gurunA zuM varNavuM? jaya0 amApa e upakAra re guNa kevaLa karuNA-mUrti te, jaya0 mokSamArga-dAtAra re guNa0 2 artha :- zrI guru bhagavaMtanA guNonuM huM zuM varNana karI zakuM? jene mArA para koI kALe mApa na nIkaLI zake evo anaMta amApa upakAra karela che. A pAmara para prabhu karyo aho aho upakAra." -zrImad rAjacaMdra je mAtra karuNAnI ja mUrti hovAthI janmamaraNathI chUTavArUpa mokSano mArga batAvI mArA para anaMtI
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 0 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 dayA karI che. mArA bhaviSyamAM AvanAra anaMtakALanA duHkhone pheDI zAzvata sukhazAMtino mArga batAvI je upakAra karyo che teno pratyupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM. "samakitadAyaka guru taNo, pratyupakAra na thAya; bhava koDAkoDI lage, karatA kroDa upAya." ArA puSpa mogarAnAM kUMDAM, jaya kapUra ke zazI-teja re guNa0 aghika manohara guruM-guNo, jaya0 enA jevA e ja re guNa0 3 artha:- jema mogarAnuM phUla suMdara jaNAya che, kapUra ke caMdramAnuM teja zItaLatA ApanAra che; tethI vizeSa zrI gurunA guNo manohara eTale manane haraNa karanAra che, anupama che. jenI upamA koI sAthe ApI zakAya ema nathI. enA jevA e ja che; bIjA koI nathI. 3 dayA, dayA, nirmaLa dayA, jaya0 himagiri-sutA-pravAha re guNa jagata sukhI sapuruSathI, jaya0 uccarI javAya "vAha!" re guNa0 4 artha:nAnAmAM nAnA jIvane paNa hitakArI evI avirogha nirmaLa dayA sapuruSanI che. paramakRpALudeve jaNAvyuM ke "sarva prakAre jinano bogha, dayA dayA nirmaLa avirogha!" te satparuSanI dayAno pravAha himagiri eTale himAlaya parvatanI dIkarI gaMgAnA pravAhanI jema sadaiva vahyA kare che. te satpaSanA prabhAve ja jagatanA jIvo sadeva sukhI che. kAraNa ke pApa, puNya athavA AtmAnI oLakhANa karAvanAra sapuruSa che. temanA evA niSkAraNa karuNAzIla svabhAvanI smRti thatAM temanA pratye "vAha!" evo zabda bolI javAya che ke mArA vAlAe kevo adbhuta zAzvata sukhazAMtino mArga mane batAvyo. 4. dIrgha draSTithI dekhIne jaya, sarva jIva-hita kAja re guNa sva-para-dayA vistArathI jaya0 varNavatA jinarAja re guNa- 5 artha :- zrI jinarAje dIrgha draSTithI sarva jIvonuM kalyANa jemAM joyuM evI svadayA ke paradayAnA svarUpanuM vistArathI varNana karyuM che. "trIjI svadayA-A AtmA anAdikALathI mithyAtvathI grahAyo che, tattva pAmato nathI, jinAjJA pALI zakato nathI, ema ciMtavI gharmamAM praveza karavo te "svadayA'. cothI paradayA-chakAya jIvanI rakSA karavI te "paradayA." " -zrImad rAjacaMdra (va.pR.64) "bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, gharma na bIjo dayA samAna." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.59) //pA kevaLajJAna vahyA pachI jaya0 vicAre karuNA kAja re guNa karma-udaya bhagavaMtano jaya bhavAbdhimAMhi jahAja re guNa0 6 artha :- zrI jinarAja kevaLajJAna pAmyA pachI paNa pUrva bhavamAM "savi jIva karuM zAsana rasI' evI bhAvadayA bhAvelI hovAthI te karmane khapAvavA mATe karuNAthI aneka sthaLe vicare che. te karma udaya jinarAjano, bhavijana gharma sahAya." rUpa thaI paDe che. bhagavAnanI je vANI udayAthIna khare che te mumukSu bhavyAtmAone bhavAbdhi eTale saMsArarUpI samudrathI taravA mATe sapharI jahAja samAna bane che. kA. himagiri sama zAMti vahe jaya0 sarva dizAmAM sAra re guNa pUrNa caMdra sama sAgare jaya0 bhAva-bharatI karanAra re guNa0 7.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) mansuruSonI anaMta dayA 305 = artha - bhagavAnanI vANI kiMmAlayanA baraphanI samAna zItala hovAthI trividha tApane zamAvI zAMti ApanAra che. je sarva dizAomAM eTale sarva prakAre sArarUpa arthAt kalyANane ja ApanArI che. pUrNimAno caMdra jema sAgaramAM bharatI lAve tema bhagavAnanI vAnnI aMtaramAM navA navA bhAvo UbharAvI AnaMda pamADanAra che. kA bhAva ja ciMtAmaNi gaNo jaya icchita phaLa denAra re guNa mokSa vare koI bhAvathI jaya" sura-sukha ko varanAra re guNa- 8 artha :- e uttama bhAvone ciMtAmatri ratna samAna mAno ke jethI samakita athavA kevaLajJAnarUpa icchita phaLanI prApti thAya che. koI zuddhabhAva bhAvI mokSane pAme che, ane koI zubhabhAva bhAvI devalokanA indriyasukhane pAme che. sarvanuM kAraNa jIvanA zubhAzubhabhAva ke zuddha bhAva che. bharUcamAM ghoDAne bogha ApavA mATe zrI munisuvrata bhagavAna 60 yojanano vihAra karI AvyA. temanI vANI sAMbhaLI ghoDo khuba AnaMda pAmyo ane uttamabhAvathI anazana laI dehatyAgI devaloke gayo. tyAMthI cyavI mokSane pAmaze. game te gatimAM jIva uttama bhAva kare te ucca dazAne pAme che. II8aaaa kSepaka zreNi koI caDhe jaya- sarvajJa koI thAya re guNa upazama zreNInA baLe jaya koI amohna jaNAya 2 guNa ha artha :- satpuruSe anaMta dayA karI cilAtIputrane upazama, viveka, saMvara traNa zabdo ApyA. tenA vicAravarDa kSapaka zreNI mAMDI ne sarvajJa thayA athavA guruAjJAe mAtra 'mASa tuSa' nuM raTaNa karatAM zivabhUti muni kevaLI banI gayA. koI vaLI upazama zreNInAM baLe AgaLa vadhI agyAramAM upazAMta moha guNasthAnaka sudhI jaI chadmastha vItarAga jevA amohI jaNAyA. A baghI dazA prApta thavAnuM kAraNa mahatpuruSonI anaMta dayA che. / / 9 / darzanamoha khapAvatA jaya0 kSaya karI Adi kaSAya re guNa kSAyika darzana pAmatA jaya evA jyAM nara-rAya re guNa 10 artha satpuruSonI kRpAdRSTithI, darzanamoha eTale mithyAtvane ane Adi eTale prathamanA anaMtAnubaMdhI kaSAyano sAthe kSaya karavAthI jIva samakita pAme che, jyAre zreNika jevA mahArAjA bhagavAna mahAvIrano upadeza sAMbhaLI kSAyika samyakdarzanane prApta kare che. / / 10 / / apramatta muni ko bane jaya0 sarva-virati gharanAra re guNa deza-virati ko Adare jaya koI sudarzana sAra re guNa 11 artha :- bhagavAnanA upadezathI koI sarvasaMga parityAga karI apramatta muni bane che, koI sarva viratiyaMta munipaNuM aMgIkAra kare che, koI AnaMda zrAvaka ke kAmadeva zrAvaka jevA hAdazavratane ghAraNa karI deza virativaMta zrAvaka bane che. koI anAthImuninI kRpAthI zreNika mahArAjA jevA jagatamAM sArarUpa evA sudarzana eTale samyakdarzanane pAme che, / 11 / / sura nara tiryaMco ghaNA jaya kRSNapakSI jIva koI to jaya samakita sanmukha thAya re guNa zuklapI banI jAya re guNa 12
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - mahApuruSanI anaMta dayAvaDe keTalAya devatAo, manuSyo ane tiryaMco paNa samyaka zraddhAnAM baLe samakita sanmukha thAya che. bhagavAna pArzvanAtha pUrva bhavamAM hAthInA bhavamAMthI temaja bhagavAna mahAvIra siMhanA bhavamAMthI samakita pAmyA hatA. mithyAtvasaMyukta samakita vagaranA dIrgha saMsArI jIvo kaSNapakSI kahevAya che te paNa satparuSanA boghavaDe samyakdarzana pAmavAthI zuklapakSI banI alpa saMsArI thAya che. [12aaaa. jAti-smaraNe jANatA jaya0 pUrva bhavo vaLI koya re guNa paribhramaNa dukha TALavA jaya have na cUke soya re guNa0 13 artha - koI vaLI jAtismaraNajJAna pAmI pUrvabhavone jANe che. jemake mRgAputra dogaMdaka devanI jema sukha bhogavato hato. paNa muninA darzanathI A meM koI ThekANe joyeluM che. ema uhApoha karatAM jAtismaraNajJAna utpanna thayuM. tethI mAtApitAne narakAdi gatinuM bhayaMkara svarUpa samajAvI temaja anAdikALanuM paribhramaNa duHkha TALavA mATe have huM A avasarane cUkuM ema nathI vagere jaNAvIne dIkSA grahaNa karI. saMpratirAjA paNa munine jotAM jAtismaraNajJAna pAmavAthI zrI gurunI anaMtadayAvaDe draDha jainadharmI banI maMdira mUrtio vagere karAvI zAsananI ghaNI prabhAvanA karI. 13. avadhijJAnI bane ghaNA jaya0 dekhe bhUta, bhaviSya re guNa mana:paryayajJAne karI jaya0 mana vAMce munIza re guNa0 14 artha - satparuSanI AjJA uThAvavAthI AnaMda zrAvaka jevA ghaNA avadhijJAnI banI bhUta bhaviSyane jue che. AnaMda zrAvakane avadhijJAnanA baLe prathama devaloka ane nIce prathama naraka sughI dekhAtuM hatuM. koI mahAtmAo mana:paryavajJAna pAmI munIzvaronA manane vAMce che arthAt temanA manamAM zuM cAlI rahyuM che te jANI zake che. ||14. gaNaghara moTA je thatA jaya. Agama race azeSa re guNa gurugamathI Agama bhaNI jaya0 jANe sarva vizeSa re guNa 15 artha :- satparuSanI kRpAthI zrI gautama svAmI jevA moTA gaNatharo thAya che. te azeSa eTale saMpUrNa dvAdazAMgInI racanA kare che. koI gurumukhathI gurugama pAmI Agama bhaNIne tenA saMpUrNa rahasyane jANe che. 15 zrutakevaLI bhagavaMta te jaya0 de sAco upadeza re guNa labdhivaMta ghaNA jaNA jaya garva ghare nahi leza re guNa0 16 artha :- samasta vyutanA rahasyane jANanAra evA zrutakevaLI bhagavaMta te bhavyAtmAone sAco upadeza Ape che. keTalAya munio aneka labdhighArI hovA chatAM teno leza mAtra garva karatA nathI. zrI gautama svAmIe khIranA mAtra eka pAtrathI paMdaraso tApasone pAraNuM karAvyuM. "aMgUThe amRta vase, labdhitaNo bhaMDAra." evA zrI gautama svAmI hovA chatAM temano temane koI garva nathI. ||16aaaa vicare deza-videzamAM jaya gagana-vihArI koya 2 guNa gharma-prabhAva vaghAratA jaya0 vAda-rasika je hoya re guNa0 17
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) mahapuruSonI anaMta dayA 307 artha - koI mahApuruSo deza-videzamAM vicarIne, koI cAraNa munio AkAza mArge vihAra karIne ke koI anya gharmIo sAthe vAdavivAda karI vItarAga bhagavaMtanA boghelA mULa gharmanA prabhAvane vadhAre che. vacana-siddhi ko pAmatA jaya0 satya-prabhAve sAra re guNa camatkAra-bhaMDAra ko jaya0 kare svapara-upakAra re guNa0 18 artha - hemacaMdrAcAryanuM draSTAMta - koI mahApuruSone vacana-siddhi hoya che. te je kahe te pramANe thAya che. jemake zrI hemacaMdrAcArya AcAryapada pAmyA pahelA potAnA zrIguru sAthe gocarI mATe zrAvakane ghera gayA hatA. zrAvaka kahe gharamAM mAtra rAba che, te Apane ApatA mane zarama Ave che. tyAre zrI hemacaMdra muni AMgaNAmAM kolasAno Dhagalo joI bolyA ke ATaluM to che ane duHkhI thAya che. tyAre zrI gurue temane te kolasAnA DhagalA para besADyA ke te sonAno thaI gayo. zrAvaka kahe zrI hemacaMdra munine AcAryapada Apo tyAre teno kharca huM karIza. ema satyano prabhAva pragaTa jaNAya che ane te ja sArarUpa che. siddhasena divAkaranuM draSTAMta - koI mahAtmAo nirmaLa ArAghanAnA baLe camatkAranA bhaMDAra hoya che. temane jyAM yogya jaNAya tyAM camatkAra vaDe svaparano upakAra kare che. jemake zrI siddhasena divAkara zivaliMga upara paga mUkI sUI gayA. rAjAne jANa thatAM cAbakhA mAravAno hukama thayo. tema karatAM rANIone te cAbakhA vAgavA lAgyA. rAjAe AvI kahyuM mahAdevanI stuti karavAne badale Ama vartana? siddhasena kahe--e deva mArI stuti sahana karI zake nahIM. to paNa rAjA kahe bolo. tethI zrI siddhasena divAkara kalyANa maMdira bolatAM zivaliMga phATI jaI temAMthI bhagavAna zrI pArzvanAthanA pratimAjI pragaTa thayA. AvA camatkArathI rAjA vikramAditya jainadharmI banyo. 18 sau samRddhi AvI vase jaya0 AtmA nirmaLa jyAMya re guNa karuNA kAraNa sarvanuM jaya0 mahApuruSanI tyAMya re guNa0 19 artha - sarva riddhi siddhi, labdhi vagere jeno AtmA nirmaLa hoya temAM AvI vase che. A sarva samRddhionI prAptinuM kAraNa mAtra mahApuruSonI anaMta dayA che. pa.u.pa.pU. prabhuzrIjI junAgaDhathI lakhela eka patramAM jaNAve che : atre sukha zAtA gurupratApe che jI.......atre koI adbhuta vicAro ane Atmika sukha anubhavamAM Ave che te kahI zakAtuM nathI. anaMta zakti che, siddhio che, pUrva bhava paNa jaNAya che, AnaMda AnaMda varte che. eka ja zraddhAthI! kahyuM-lakhyuM jatuM nathI. ApanA cittane zAMti thavAno hetu jANI jaNAvyuM che. koIne jaNAvavAnI jarUra nathI. zAMtiH zAMtiH zAMtiH." -upadezAmRta (pR.16) I/19aaaa AtmA UMcA ANatA jaya, jJAna dayA-bhaMDAra re guNa0 niSkAraNa upadezathI jaya0 tAre nara ne nAra re guNa0 20 artha - jJAnI puruSo dayAnA bhaMDAra hovAthI aneka AtmAone uccadazAe pahoMcADe che. teo niSkAraNa karuNAthI upadeza ApI aneka naranArIone saMsAra samudrathI tAre che. nAstika evA paradezI rAjAne paNa zrI kezI munie upadeza ApI dRDha Astika banAvI UMca gatie pahoMcADyo. 20nA.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 anaMta dayA sapuruSanI jaya. koI na pAme pAra re guNa0 anaMta jIMva upara thato jaya0 kharekharo upakAra re guNa0 21 artha :- puruSonA hRdayamAM rahelI anaMtadayAno koI pAra pAmI zake nahIM. kalyANanA mArgane ane paramArtha svarUpane yathArtha rIte nahIM samajanArA ajJAnI jIvo, potAnI mati kalpanAthI mokSamArgane kalpI, vivigha upAyomAM pravartana karatA chatAM mokSa pAmavAne badale saMsAra paribhramaNa karatA jANI niSkAraNa karUNAzIla evuM amAruM hRdaya raDe che." -zrImad rAjacaMdra (pR.499) sapuruSa dvArA anaMta jIvo upara kharekharo upakAra thAya che. guru paraMparA anAdikALathI cAlI Ave che. anaMta jIvo para anaMta upakAro thayA che. teo zAzvata sukhano mArga batAvI evo upakAra kare che ke jethI koI kALe pharI duHkha Ave ja nahIM. mATe devavaMdanamAM temanI stuti karI che ke - "parAtpara gurave namaH paraMparAcArya gurave namaH paramagurave namaH sAkSAt pratyakSa sadgurave namo namaH" 21aaaa. anaMtanuM draSTAMta A jaya0 dekho vaDanuM bIja re guNa moTo vaDa tethI thato jaya0 phaLanI na gaNatrI ja re guNa0 22 artha :- puruSo anaMtadayA kevI rIte kare che te draSTAMtathI atre samajAve che. anaMtanuM draSTAMta eka vaDanuM bIja juo. temAMthI moTo vaDa thAya che. te vaDa uparanA phaLanI gaNatrI nathI. //rarA vaDavAI coTI thatA jaya0 aneka vaDa niraghAra re guNa tenA so TeTA gaNo jaya saMkhyA thaze apAra re guNa0 23 artha:- te vaDanI vaDavAI paNa pRthvImAM coTI jaI aneka bIjA vaDa UbhA kare che. te baghAnA sarva TeTAnI gaNatrI karo to tenI apAra saMkhyA thaze. 23 dareka phaLanA bIjathI jaya0 vaDa vaLI aparaMpAra re guNa0 te te vaDa upavaDa vaDe jaya0 bIja ane vaDa ghAra re guNa0 24 artha - dareka TeTAmAM rahela bIjavaDe vaDa thaI zake che. te pramANe vaDanI vaLI gaNatrI karatAM aparaMpAra vaDa thaze. te baghA vaDa, tenA vaDavAI vaDe thatA upavaDa, te badhAnA bIja ane tethI pharI navA utpanna thatA vaDa keTalA baghA thaze? rajA. vaghatI vaDa-saMkhyA taNo jaya aMta na Ave jema re guNa0 dayA mahapuruSo taNI jaya0 vaghatI jAtI tema re guNa0 25 artha - ema bIjamAMthI vaDa ane vaDamAMthI bIja, tenI vaghatI jatI saMkhyAno jema aMta Ave ema nathI, tema mahApuruSonI apaMrapAra dayAno paNa aMta Ave ema nathI; te vadhatI ja jAya che. jemake bhagavAna zrI mahAvIra svAmIe zrI gautama svAmIne ke zrI sugharmA svAmIne bogha Apyo. zrI sugharmA svAmIe zrI jaMbusvAmIne, zrI jaMbu svAmIe zrI prabhava svAmIne bodha Apyo. ema anaMtakALathI thayA rA cAlyA kare che ane anaMtakALa sudhI cAlyA karaze. tema mahApuruSonI anaMtI dayAno paNa koI kALe pAra Ave ema nathI. rapA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) mahatparuSonI anaMta dayA 3 09 jvalaMta kevaLa-jyotithI jaya0 gaNaghara Adi mazAla re guNa0 tethI bhavya paraMparA jaya0 ziva-patha race vizAla re guNa0 26 artha - kevaLajJAnarUpa jyoti sadA jvalaMta che. temAM gaNaghara Adi puruSo mArgamAM prakAza karavA mATe mazAla samAna che. tethI mokSamArganI bhavya vizALa paraMparA anAdikALathI cAlI Ave che. teno koI kALe bhaMga thato nathI. sarakA eka aMza sAtA thakI jaya0 thatAM lagI niSkAma re guNa sarva sukha-maeNLa mahapuruSa jaya parama dayAnA ghAma re guNa0 27 artha - eka aMza zAtA sukhathI lagAvI pUrNa niSkAmadazA prApta thatA sudhI sarva sukhanA mULabhUta kAraNa te puruSa che. kemake te paramadayAnA ghAma hovAthI puNyano ke saMpUrNa Atmazuddhino mArga batAvanAra teja che. "eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmatA sughInI sarva samAdhi, tenuM sanduruSa ja kAraNa che."AraNA paraMparA sapuSathI jaya sadAcAra-upadeza re guNa0 jagata bhayaMkara te vinA jaya0 pAme nahi sukha-leza re guNa0 28 artha - sapuruSonI paraMparAnA kAraNe sadAcArano upadeza paNa sadA cAlyo Ave che. jo te sadAcArano upadeza na hoya to A jagatanI dazA kevI bhayaMkara thAya? jIvo leza mAtra sukha pAmI zake nahIM evI sthiti thaI paDe. It28. nyAya, nIti nA hoya to jaya, kevo varte phleza re guNa pApI jana paNa pApane jaya0 oDhAve zubha veza re guNa0 29 artha - nyAyanItinuM calana jo rAjyamAM na hoya to kevuM klezanuM vAtAvaraNa thaI jAya. loko eka bIjAne lUTatA Dare nahIM. tethI sarva jIvo bhayabhIta banI sadA duHkhI rahyA kare. pApI jIvo paNa anyAyathI pApa karI tenA upara zubha veSa oDhAvI arthAt te pApane DhAMkI sAro dekhAva karatA thaI jAya. 29 sAruM je je sAMbhaLyuM jaya0 tevo de dekhAva re guNa0 tevuM vartana nA bane jaya0 topaNa varte bhAva re guNa0 30 artha - bhagavaMtanA upadezamAM je je sAruM sAMbhaLyuM hoya tevA thavAno sajjana puruSo prayatna kare che. paNa jo tevuM AcaraNa ekadama banI na zake to tevA thavAno bhAva temanA hRdayamAM sadA varte che. 30nA svArthI laMpaTatA TaLe jaya0 maitrI saunI sAtha re guNa karuNA jaga-jaMtu prati jaya0 jyAM jyAM jIva anAtha re guNa0 31 artha - satparuSanA upadezathI jene aMtaramAM sAcA thavAno bhAva varte che tenuM svArthIpaNuM ane indriya laMpaTatA TaLe che tathA sau jIvonI sAthe maitrIbhAvanI vRddhi thAya che. jagatamAM rahela ekendriyathI paMcendriya sudhInA sarva jIvo je anAtha, azaraNa che, temanA pratye tene karuNAbhAva utpanna thAya che. 31aaaa. guNI janonA guNathI jaya0 pAme jIva pramoda re guNa0 parahita jo na banI zake jaya0 kare na para para krogha re guNa 32 artha :- jagatamAM guNIjanonA guNo joIne tenA hRdayamAM pramodabhAva Upaje che. tathA je khala
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 puruSo che temanuM hita na karI zake to tenA doSa joI tenA upara krodha karatA nathI; paNa madhyastha bhAva rAkhe che, ke bhagavAna emane sadabuddhi Apo. If3rA para-duHkha kAraNa nA bane, jaya0 ziSTAcAra gaNAya re guNa kRta upakAra bheMle nahIM jaya0 mAnava te ja manAya re guNa0 33 artha - jenA upara mahapuruSonI anaMta dayA varSe che te jIvo koIne paNa duHkhanuM kAraNa banatA nathI ane e ja ziSTa AcAra gaNAya che. teo potA para karelA upakArane kadI bhUlatA nathI. tethI kharekharuM mAnavapaNuM samajavAthI te mAnava gaNAya che. [33nA. puNyathI je sukha bhogavo jaya, tenuM kAraNa saMta re guNa saMta-vacana suNyA vinA jaya0 nahi sanmArge khaMta re guNa0 34 artha :- puNyavaDe je sukha bhogavIe chIe tenuM kAraNa paNa saMta puruSo che. saMtapuruSonA vacano sAMbhaLyA vinA puNyapApanuM svarUpa kevI rIte jANI zakAya? ane puNyodaya thayA vinA satyamArga ArAdhavAnI kharI icchA paNa aMtarathI jAgRta thatI nathI. 34. narabhava denArA bhalA jaya0 mahatparuMSa manAya re guNa0 to tene zaraNe sadA jaya0 jIvo to e nyAya re guNa0 35 artha :- "bahu puNya kerA puMjathI zubhadeha mAnavano maLyo." te puNyanA kAraNo batAvanAra to sapuruSa che. mATe parokSa rIte jotAM A manuSyabhavane ApanAra kharekhara sapuruSa che. to have te sapuruSanA zaraNe rahI temanI AjJAmAM jIvana gALo to tame nyAyathI vArtA kahevAo. 13pA. uttama maLI AvI dazA jaya, jenA yoge jANa re guNo tenA vacane vartatAM jaya0 pAmo sau nirvANa re guNa0 36 artha - jANe ajANe pUrvabhavamAM ke A bhavamAM temanI AjJAnuM pAlana karavAthI AvI uttama dazA prApta thaI che. to have paNa temanA vacanAnusAra vartatAM ke jIvana jIvatAM tame zAzvata sukhasvarUpa evA nirvANa arthAt mokSapadane sau pAmazo; emAM koI saMdeha nathI. /36aaaa mahapuruSonI anaMta dayAvaDe jIvane sAco nirjarAno krama hAtha lAge che. karmonuM deNuM patAvavuM tenuM nAma nirjarA che. te kamanuM deNuM kema pate te krama A pAThamAM batAvavAmAM Avyo che. je jANI sarva karmane khapAvI jIva muktine meLavI zake. (82) nirjarA-krama (Thare jahAM samakita te sthAnaka, tehanA Sa vitha kahie re-e rAga) zrImad rAjacaMdra-pada praNamuM, bhAva nirjarA kAje re, jenAM vacana anupama pAmI, Atma-ratna virAje re;
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) nirjarA-krama 3 1 1 dravya nirjarA sarva gatimAM, hasti-snAna gaNAtI re; dhULa ghoI navI dhULa nAkhatAM zuddhi te na manAtI re. 1 artha :- zrImada rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM praNAma karIne mArA bhAvomAM rAgadveSa na thAya evI bhAva nirjarAno krama Apa samakSa yAcuM chuM. ApanA anupama vacanone pAmI mAruM AtmArUpI ratna mokSamAM jaI birAjamAna thAya athavA potAnA svabhAvamAM sthira thAya ema icchuM chuM. jJAnAvaraNAdi dravya karmonI nirjarA to sarva gatimAM anaMtIvAra thaI; paNa te hasti-snAnavatu gaNAya che. jema hAthI jaLavaDe jUnI dhULane ghoI pAchI navI dhULa potA para nAkhe to kharI zuddhi thaI ema manAtuM nathI. tema jIva jUnA kamanI nirjarA karatAM pAchA navA karmo bAMdhI le che. tethI kharI Atmazuddhi thatI nathI, paNa saMsArano saMsAra ja udayamAM rahyA kare che ane jIva mukta thato nathI. tenA karma-udaya-kALe varte jo rAgAdika vikAro re, to phaLa daIne karma jatAM, paNa navana karmano bhAro re; AtmA halako thAya nahIM, to nahIM nirjarA lekho re, mokSamArga nA pragaTa kare to dravya nirjarA pakho re. 2 artha :- karmanA udaya samaye jo rAgadveSAdi vikArabhAvo jIvamAM varte to junA karmo phaLa daIne kharI jAya che, paNa navA karmano bhAra jIva vadhArI le che. tethI AtmA karmabhArathI halako thato nathI. te kuvAnA reMTanI jema pANI bharAya ane khAlI thAya tema kare che. mATe tene kharI nirjarAno haju lekho eTale lakSa thayo nathI. je nirjarAvaDe mokSamArga pragaTa thAya nahIM tene mAtra dravyakarmanI nirjarA pekho eTale jANo. te mokSa ApI zake nahIM. rA. AtmavIryathI karma-prakRti udaya thavA nA dIghI re, to nA tevI narvI baMghAtI; saMvaratA tyAM kIthI re; bhAva nirjarA tene bhAkhI, devuM navuM na kIdhuM re, udaya-karma akSobha bhAvathI aMze bhogavI lIdhuM re. 3 artha - AtmAnA vIryabaLe, karma prakRtino udaya thatAM jJAnadhyAnathI ke tapathI rAgadveSanA bhAvone rokI le to navIna karmaprakRtino baMgha thAya nahIM. tene jJAnI puruSoe saMvara tattva kahyuM che. ane navuM karmanuM devuM na karatAM aMze udayamAM AvelA karmone akSobhabhAve eTale samatAbhAve bhogavIne khapAvI levA tene bhAva nirjarA kahI che. ||3mA je aMze rAgAdi varte baMgha-saMtati poSe re, samyaka jJAnAdi je aMze karma-mela te thoze remizra zuddhatA evI vartI rahe moha jyAM sughI re, ayogI guNasthAne pUrI bhAva nirjarA zuddhi re. 4 artha - jeTalA aMze bhAvomAM rAgadveSAdi vikAro che teTalA aMze karmabaMghanI saMtatine ja poSaNa maLaze. ane jeTalA aMze samyaka jJAnadarzanacAritranA baLe karmanA udayamAM jJAtAdraSTApaNuM raheze teTalA aMze te karma-melane ghoyA karaze. jyAM sudhI mohanIya karmano sadubhAva che tyAM sudhI rAgAdi ke jJAnAdi
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ema mizra zuddhatAnA bhAvo varcA karaze. paNa caudamA ayogI guNasthAnakane jyAre jIva pAmaze tyAre saMpUrNa bhAva nirjarA thavAthI AtmAnI saMpUrNa zuddhi thaze. jo darzanamoha-abhAve thAye zarU nirjarA sAcI re, samyagdarzana thayA vinA nA paDe vAsanA pAchI re; mokSa-svarRpa samajAyA vinA ruci rahe nahi tenI re, zuddha svaraeNpanA dhyeya vinAnI satya nirjarA zenI re? 5 artha - darzanamoha eTale mithyAtvano jyAre abhAva thaze tyAre kharI nirjarAno krama zarU thaze. samyagdarzana thayA vinA kharI rIte aMtaranI vAsanA ghaTatI nathI tathA mokSanuM yathArtha svarUpa samajAyA vinA samyagdarzana prApta karavAnI yathArtha ruci utpanna thatI nathI. ane zuddha AtmasvarUpa prAptinA dhyeya vagara sAcI karmonI nirjarA paNa kyAMthI hoI zake? pApA cothA guNasthAnakathI caTako mokSamArgano lAge re. game nahIM baMghananAM kAraNa tyAM vairAgya ja jAge re, bhava taravAno kAmI choDe bane teTalA karmo re, ghUMTavAno rasto ArAgha, bhAve Atmika tharmo re. 6 artha - cothA avirata samyadraSTi guNasthAnakathI mokSamArgano jIvane caTako lAge che. AtmAno sAkSAta anubhava tyAM thavAthI te sadA priya lAge che. rAgadveSAdi karmabaMdhanA kAraNo tene gamatA nathI paNa vairAgyabhAva ja sadA jAgRta rahe che. mohanA kAraNomAM tene muMjhavaNa thAya che. te have bhava eTale saMsAra samudra taravAno kAmI thayo hovAthI bane teTalA kamane choDe che. te AtmasvarUpamAM vAraMvAra DUbakI lagAvI karmabaMdhathI chUTavAno rasto ArAghe che. tathA AtmAnA samyakajJAnadarzanacAritrAdi ghamane saMpUrNa meLavavAnI bhAvanA karyA kare che. paramakRpALudeva paNa jaNAve che ke - "saullAsa cittathI jJAnanI anuprekSA karatAM anaMta karmano kSaya thAya che." (va.pR.646) IkA na chUTake vyavahAre varte, aMtarathI to tyAgI re, vRtti talase AtmahitArthe laganI sAcI lAgI re. mukta bhAvanA sadA mukAve, e ja nirjarA-hetuM re; vrata, niyama, tapa tene poSe bhavasAgaramAM setuM re. 7 artha - samyakdarzanane pAmela AtmA na chUTake vyavahAramAM varte che. aMtarathI te sAcA tyAgI che. temane saMsAra kAryamAM koI rasa nathI. temanI vRtti hamezAM Atmahitane mATe talase che. Atmaanubhava thavAthI sAcI laganI lAgI che. temane chUTavAnA bhAva niraMtara rahevAthI hamezAM te karmothI mukAya che ane eja kharI bhAva nirjarAnuM kAraNa che. tenA lakSa sahita karelA vrata, niyama, tapa paNa AtmAne poSaNa Ape che ane te bhavasAgara taravAmAM setu eTale pula samAna banI tene sahAyakArI thAya che. zA krama nirjarAno ati uttama mokSamArga darzAve re, paMcendriya, paryAya, saMjJI jIMva-bhavya mArgamAM Ave re;
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 ema mizra zuddhatAnA bhAvo varcA karaze. paNa caudamA ayogI guNasthAnakane jyAre jIva pAmaze tyAre saMpUrNa bhAva nirjarA thavAthI AtmAnI saMpUrNa zuddhi thaze. //4 darzanamoha-abhAve thAye zarU nirjarA sAcI re, samyagdarzana thayA vinA nA paDe vAsanA pAchI re; mokSa-svarUpa samajAyA vinA ruci rahe nahi tenI re, zuddha svarRpanA dhyeya vinAnI satya nirjarA zenI re? 5 artha - darzanamoha eTale mithyAtvano jyAre abhAva thaze tyAre kharI nirjarAno krama zarU thaze. samyagdarzana thayA vinA kharI rIte aMtaranI vAsanA ghaTatI nathI tathA mokSanuM yathArtha svarUpa samajAyA vinA samyagdarzana prApta karavAnI yathArtha ruci utpanna thatI nathI. ane zuddha AtmasvarUpa prAptinA dhyeya vagara sAcI karmonI nirjarA paNa kyAMthI hoI zake? po cothA guNasthAnakathI caTako mokSamArgano lAge re, game nahIM baMghananAM kAraNa tyAM vairAgya ja jAge re, bhava taravAno kAmI choDe bane teTalA karmo re, ghUMTavAno rasto ArAze, bhAve Atmika gharmo re. 6 artha :- cothA avirata samyakudraSTi guNasthAnakathI mokSamArgano jIvane caTako lAge che. AtmAno sAkSAtu anubhava tyAM thavAthI te sadA priya lAge che. rAgadveSAdi karmabaMdhanA kAraNo tene gamatA nathI paNa vairAgyabhAva ja sadA jAgRta rahe che. mohanA kAraNomAM tene muMjhavaNa thAya che. te have bhava eTale saMsAra samudra taravAno kAmI thayo hovAthI bane teTalA karmone choDe che. te AtmasvarUpamAM vAraMvAra DUbakI lagAvI karmabaMghathI chUTavAno rasto ArAghe che. tathA AtmAnA samyakajJAnadarzanacAritrAdi gharmone saMpUrNa meLavavAnI bhAvanA karyA kare che. paramakRpALudeva paNa jaNAve che ke - "saullAsa cittathI jJAnanI anuprekSA karatAM anaMta karmano kSaya thAya che." (va.pR.646) //kAI na chUTake vyavahAre varte, aMtarathI to tyAgI re, vRtti talase AtmahitArthe laganI sAcI lAgI re. mukta bhAvanA sadA mukAve, e ja nirjarA-hetuM re; vrata, niyama, tapa tene poSe bhavasAgaramAM setuM re. 7 artha - samyakradarzanane pAmela AtmA na chUTake vyavahAramAM varte che. aMtarathI te sAcA tyAgI che. temane saMsAra kAryamAM koI rasa nathI. temanI vRtti hamezAM Atmahitane mATe talase che. Atmaanubhava thavAthI sAcI laganI lAgI che. temane chUTavAnA bhAva niraMtara rahevAthI hamezAM te kamoMthI mukAya che ane eja kharI bhAva nirjarAnuM kAraNa che. tenA lakSa sahita karelA vrata, niyama, tapa paNa AtmAne poSaNa Ape che ane te bhavasAgara taravAmAM setu eTale pula samAna banI tene sahAyakArI thAya che. zA krama nirjarAno ati uttama mokSamArga darzAve re, paMcendriya, paryApta, saMjJI jIMva-bhavya mArgamAM Ave re;
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) nirjarA-krama mArgAnusArI-guNaghArI pAMcelabdhi pAme re; kSayopazama, ravizuddhi, dezanA, prAyogya, pakaraNa nAme re. 8 artha :- A nirjarAno ati uttama krama jIvane mokSamArga batAve che. have samakita koNa pAmI zake? tenI yogyatA jaNAve che. je jIva paMcendriya hAya, jene AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchvAsa, bhASA ane mana e paryApti pUrI thaI hoya, je saMzI eTale manasahita hoya, je bhavya hoya, jene mokSamArga anusaravAno bhAva hoya tathA guNone ghAraNa karanAra hoya evo jIva kSayopazama, vizuddhi, dezanA, prAyogya ane karaNa e pAMca labdhine pAme che. eTalI yogyatA hoya tyAre jIvane samakita prApta thAya che. 313 '(1) kSayopazama labdhi-- vizuddhabhAvanA baLe pUrve bAMdhelA karmanA rasa(phaLa)mAM da2eka samaye anaMtagaNI hAni thatI jAya tevI bhUmikA, eTale karma AkaruM phaLa ApatAM hatAM te maMda thavA lAge tevI yogyatA ane tevo bhAvarUpa puruSArtha. (2) vizuddhi labdhina uparanA puruSArthanA baLe kliSTa-bhAre karma dUra thatAM zAtA vagere zubha karmabaMdhanuM nimitta bane, pApa baMdhAya tevA bhAva pratye virodhabhAva athavA aNagamo thAya. (3) dezanA labdhi-- yathArtha tattvano upadeza, tevo upadeza denAra AcArya AdinI prApti tathA temaNe upadezelA arthane grahaNa karavAnI, ghAraNa karavAnI ane vicAraNA karavAnI zaktinI prApti thAya tevI bhUmikA. (4) prAyogya labdhi-- pUrve bAMdhelA karmonI sthiti TUMkI karI koDAkoDI sAgaropamathI kaMIka ochI karavI (aMtaHkoDAkoDI) ane navA baMdhAtA karmo paNa vizuddha pariNAmanA yoge aMtaHkoDAkoDI sAgarathI vizeSa lAMbI sthitinA na baMghAya tevI dazA. A cAra bhUmikA anaMtavAra jIva prApta karI cUkyo che.'' boghAmRta bhAga-3 patrAMka 593 (pR.541) (5) karaNa labdhi--'temAM AgaLa vadhatAM graMthibheda thAya. graMthibheda thAya tyAre upazama samakita thAya che. teno kALa aMtarmuhUrtano che. paNa te kSAyaka jevuM nirmaLa che.'' -boghAmRta bhAga-2 (pR.222) II8aaaa karaNa-labdhi paNa che traNa bhede : yathApravRtti sughI re, ghaNI vAra jIva AvI cUkyo vinA apUva zuddhi re; apUrva, anivRtti be karaNe pariNAma-vizuddhi re vadhatAM, vadhatAM ghaNI nirjarA, thaye samakita-labdhi re. 9 artha :- karaNa labdhi-- tenA traNa bheda che. temAM paheluM yathApravRttikaraNa che. tyAM sudhI jIva anaMtIvAra Avyo che. paNa apUrva bhAvazuddhine pAmyo nahIM. tethI maMda puruSArthI thaI pAcho paDI jAya che. athavA sakita thaI gayuM ema mAnI bese che tethI AgaLa vadhI zakato nathI. apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa A be karaNamAM apUrva bhAvanI vizuddhi vadhatA vadhatA jIva ghaNI karmanI nirjarA karato AgaLa vaghI samyagdarzanane pAme che. AlyA karaNa-labdhimAM thAya nirjarA tethI asaMkhyaguNI resamyagdaSTi jIvane kSaNa kSaNa thatI nirjarA, suNI re;
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 abhAva anaMtAnubaMghIno svarUpa-ramaNatA Ape re, viparIta dRSTi dUra thatAM bahu vartana-moha na vyApe re. 10 artha :- karaNa-labdhimAM karmonI je nirjarA thAya tethI asaMkhyAtaguNI nirjarA samyadRSTi jIvane kSaNe kSaNe thAya che. tyAM anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobhAdi kaSAyano abhAva hovAthI svarUpAcaraNa cAritra pragaTe che. te jIvane svarUpa sukhamAM ramaNatA karAve che. saMsAramAM sukha che vagere viparIta vRSTi dUra thavAthI ke anaMtAnubaMghI cAritramoha javAthI bahu mohanuM vyApakapaNuM tyAM hotuM nathI. te samyadRSTi AtmA svarUpasukhathI tRpta rahe che. 10nA apratyAkhyAna kaSAya khasatAM, pariNAma-vizuddhi re, vaghatAM prakarNapaNe, nirjarA asaMkhyaguNI vaghatI re, samyagdaSTi zrAvaka kerI ekAdaza bhUmikA re, krame krame vadhatA pariNAme unnatinI sUcikA 2e. 11 artha :-- pachI apratyAkhyAnI nAmanA krodha mAna mAyA lobha kaSAya khasatA bhAvonI baLavAna vizuddhi thAya che. te bhAvo prakarSapaNe eTale vizeSapaNe vadhatAM karmonI nirjarA paNa asaMkhyAtaguNI vadhe che. tethI te samyadRSTi zrAvaka ke jenI ekAdaza bhUmikA eTale agyAra pratimAo kahetA avasthAo che tene te pAme che. krame krame bhAvanI vizuddhi thatAM te agyAra pratimAone pUrNa kare che. te tenI unnatine sUcavanAra che. kAmadeva zrAvaka, AnaMda zrAvaka vagere zrAvakanI pratimAonA ghAraka puruSo bhagavAna mahAvIranA samayamAM hatA. ||11|| pratyAkhyAnI jAya kaSAyo sarva-virati ya paghAre re, nirmaLa pariNAme ya nirjarA asaMkhya guNAkAre re; anaMtAnubaMdhI-viyojaka adhika zuddhatAvALo re, asaMkhyaguNI nirjarA adhikI samapada sudhI bhALo re. 12 artha :- have zrAvakane je pratyAkhyAnI kaSAyano udaya che te paNa javAthI sarva-virati eTale munidazAnuM Agamana thAya che. tyAM bhAvonI vizeSa nirmaLatA hovAthI karmonI nirjarA paNa asaMkhyAtaguNI vRddhi pAme che. prathama anaMtAnubaMdhI kaSAyano viyojaka arthAt tene chUTA pADanAra evo samyagdaSTi AtmA have ahIM adhika zuddhatAvALo bane che. te samaye samaye karmonI asaMkhyAtaguNI vizeSa nirjarA karato karato sAtamA guNasthAnaka sudhI pahoMce che. / / 12 / darzanamoha kare kSaya jyAre saptamapada sudhImAM re, bhAva-vizuddhi atizaya yoge thAya asaMkhyaguNI tyAM re; karmanirjarA munithI adhikI, avirati pada toye re, kSAyika samyagdaSTi aMze siddhadazAmAM hoye 2. 13 artha :- jyAre AtmA sAtamA guNasthAnaka sudhI darzanamohano saMpUrNa kSaya karI kSAyaka samyadRSTi bane che tyAre atizaya bhAva vizuddhinA yoge te karmanI asaMkhyAtaguNI nirjarA kare che. te kSAyaka samyaSTi bhale avirati hoya arthAt gRhastha hoya to paNa tenI karma nirjarA virativaMta evA munithI
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) nirjarA-krama 31 5. paNa adhika hoya che. kAraNa kSayopazama samakitavALAnI nirmaLatA DohaLAyelA jaLa samAna che jyAre lAyaka samyakadraSTinI nirmaLatA saMpUrNa svaccha jaLa samAna che. athavA lAyaka sabhyadraSTinI dazA aMze siddha jevI hoya che. kemake saMpUrNa zraddhA guNa pragaTa thavAmAM je sAta prakRtio bAghaka hatI te ahIM mULamAMthI kSaya thayelI hovAthI zraddhA guNamAM temanI siddha jevI nirmaLatA hoya che. 13 kSAyika samyagdaSTi jyAre upazama zreNI caDhatA re, cAritramoha upazama karatAM bhAvazuddhithI vaghatA re, asaMkhyaguNI nirjarA karatA traNe karaNa saha pharIthI re, asaMkhyaguNa nirjarA kare vaLa sarva moupazamathI re. 14 artha - kSAyika samyadraSTi jyAre AThamA guNasthAnakathI upazama zreNIe caDhe che tyAre cAritramoha upazama karavAthI bhAvanI zuddhi vadhe che. tethI asaMkhyAtaguNI karmanI nirjarA karatA te AThamA apUrvakaraNa guNasthAnaka, navamA anivRti guNasthAnaka tathA dasamA sUkSmasAMparAya guNasthAnakamAM Ave che. tyAM pharIthI asaMkhyAtagaNI karmanI nirjarA karatA te agyAramAM upazAMtamoha guNasthAnakamAM pahoMce che. 14mA lobha-udayathI paDI, pharI jyAM kSapaka zreNI caDhatA re, kSaya cAritraprakRti karatA, bhAva prakarSe vaghatA re; asaMkhyaguNa nirjarA aghikI kara kSaNamohI banatA re, tyAM paNa asaMkhyaguNI nirjarA karI zuddha pariNamatA re. 15 artha -tyAM agyAramAM upazAMtamoha guNasthAnamAM sUkSma lobha kaSAyano udaya thAya che ke mane guNa pragaTyo athavA mane labdhi siddhio pragaTI tethI te tyAMthI paDI pAchA nIcenA guNasthAnakamAM Ave che. tyAMthI pharI puruSArtha karIne kSapaka zreNIe caDhI cAritramohanIya karmanI prakRtine mULamAMthI kSaya karatA jAya che. tethI bhAva prakRSTapaNe vRddhi pAme che. tenA phaLasvarUpa asaMkhyAtaguNI aghikI karmonI nirjarA karIne te bAramAM kSINamoha nAmanA guNasthAnakamAM Ave che. tyAM bAramA guNasthAnakamAM paNa kamoMnI asaMkhyAtaguNI nirjarA karIne potAnA AtmAne zuddha bhAvomAM pariNamAve che. 15aaaa bIjA zukladhyAna-agnithI ghAtakarma sau bALI re, jinapada pAmI bane ayogI, de sau karmo TALI re; pUrNa nirjarA sAthI, letA siddhadazA saMbhALI re, pAmo sarve jIva paramapada nija AtmA ajavALI re. 16 artha :- bAramA kSINamoha guNasthAnamAM bIjA ekatva vitarka avIcAra nAmanA zukladhyAnarUpa agnivaDe jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyarUpa ghAtakamane bALI aMte kevaLajJAna pragaTAve che. zukladhyAnanA kula cAra bheda che. temAM paheluM pRthakatva savitarka savIcAra ane bIjuM ekatva vitarka avIcAra nAmanuM zukladhyAna che. paheluM zukladhyAna agyAramAM guNasthAnaka sughI ane bIjuM zukladhyAna bAramAM kSINamoha guNasthAnakamAM hoya che. tyAM mAtra AtmA AtmadhyAnamAM magna hoya che. prathama zukladhyAnanAM prakAramAM savitarka eTale zrata tenA AdhAre suvicAra hoya che, jyAre bIjA zukladhyAnanA prakAramAM vitarka eTale zratano AdhAra che; paNa te saMbaMdhI vicAra nathI. tyAM AtmA, AtmAmAM sthita che
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ema bhagavatI ArAdhanAmAM pRSTha 835 upara jaNAvela che. have teramA sayogI kevaLI guNasthAnakamAM Ave che. A teramA guNasthAnakanA aMtamAM zukladhyAnano trIjo bheda sUkSmakriyA apratipAti nAmano hoya che. tyAM badhI kriyAone sUkSma karI caudamA ayogIkevaLI guNasthAnakamAM Ave che. A ayogI guNasthAnakamAM bhupatakriyAnivRtti nAmano zukladhyAnano cotho prakAra hoya che. te vaDe badhI kriyAothI AtmA nivRtta thAya che. A aMtima guNasthAnakamAM sarva kamane TALI AtmA mokSagamananI taiyArI kare che. saMpUrNa karmonI nirjarAne ahIM sAdhya karavAthI AtmA siddhadazAne pAmI uddhagamana kare che. anAdinI kamekedamAMthI chUTatAM ja AtmA zIdhra upara UThI siddhazilA para jaIne sarvakALa mATe zAzvata sukhamAM birAjamAna thAya che. mATe sarva jIvo potAnA AtmAne ajavALI eTale karmamelathI saMpUrNa zuddha karI paramapadasvarUpa evA mokSapadane meLavI zAzvata sukhazAMtine pAmo. 16 nathI nirjarA ke saMvara tyAM Asravahetu-abhAve re mithyAtvAdi rahyAM nathI to zAthI karmo Ave re? Asrava vinA baMgha na hoya to udaye zuM Ave re? udaya vinA nA koI nirjarA, krama kyAMthI to lAve re? 17 artha - mokSasthAnane pAmyA pachI tyAM koI karmonI nirjarA karavAnI nathI ke koI AvatA karmone rokavAnA nathI. kemake karmo AvavAnA kAraNo AmravanA dvAra che teno ja tyAM abhAva che. karmo AvavAnA kAraNo mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga che. te kAraNo mokSa pAmyA pachI rahyAM nathI to karmo kema AvI zake ? karmono Asrava na hoya to karma baMgha paNa kyAMthI hoya? karma baMgha na hoya to udayamAM zuM Ave? tathA karmanA udaya vinA karmonI nirjarA karavAno prazna udbhavato nathI. tethI nirjarAno krama ArAghavAnI paNa koI AvazyakatA rahetI nathI. //17nA karma karaja sama thoDe thoDe pUruM patI gayuM jo re, karI nirjarA, saMvara sAthI, khAtuM vasla thayuM to re, Asrava-hetuM sarva nivAryA, devuM navuM thatuM nA re, to hapatA bharavAnA zAnA? zAzvata sukha jatuM nA re. 18 artha :- karma e karaja samAna che. je thoDe thoDe samabhAve bhogavatA badhuM patI gayuM. jUnA kamanI nirjarA jJAna dhyAnanA baLe samabhAve bhogavIne karI lIdhI ane navA karmone rAgadveSAdi bhAvomAM taNAIne bAMdhyA nahIM, paNa te AvatA karmone saMvara tattvavaDe rokI laI jUnA karmonuM khAtuM cUkate karI dIdhuM. karma AvavAnA kAraNo je mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga hatA te sarvane nivAryA, jethI navuM karmanuM devuM thatuM nathI; to karma karaja cUkavavA mATe saMyamarUpa puruSArtha karI have haptA bharavAnA hoya nahIM. tathA AtmAnuM je svAbhAvika zAzvatasukha, nirjarAno saMpUrNa krama ArAghavAthI prApta thayuM che te paNa have koI kALe javAnuM nathI. mATe mokSamAM AtmA sarvakALa zAzvata sukhamAM ja birAjamAna raheze emAM koI zaMkAne sthAna nathI. 18aaaa.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ (83) AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? 317 karmonI nirjarA karavAno yathArtha krama jIva jo ArAdhe to vItarAgano mArga mUkI, paradharma pratye jIvane kadI AkarSaNa thAya nahIM, ane zraddhA malina thavAno avasara Ave nahIM. paradharmanI AkAMkSA eTale icchA te darzanamoha arthAt mithyAtvanA udayane laIne thAya che. tethI prayojanabhUta chapada Adi tattvomAM zaMkA Upaje che ane mULamArgathI paDI javAya che. mATe tevI paradharmanI AkAMkSA thAya to te sthAnake kema vartavuM? tenuM mArgadarzana A pAThamAM ApavAmAM Ave che H-- (83) AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? (saMto dekhIe be, paragaTa pudgala jAla tamAsA--e rAga) * sadguru sevIe re, sajjana, niHzaMkita thAvA-e AMkaNI. sadguru-vaMdana, sadguru-pUjana, sadguru-bhakti sArI, sadguru-bothe, tattva-vizothe UghaDaze ziva-bArI.sadguru. artha :- he sajjana puruSo! tame AtmAdi sat tattvane viSe zaMkArahita thavA mATe hamezAM sad gurunI sevA karo arthAt temanI kahelI AjJAnuM hamezAM pAlana karo. sadguru bhagavaMtane vaMdana karavuM, temanuM pUjana karavuM, temanI bhakti karavI teja sArI che arthAt te AtmAne hitakArI che, parama kalyANakArI che. sadguru bhagavaMtanA bodhavaDe jo AtmAdi tattvonuM vizeSa zodhana karavAmAM Ave to mokSanI bArI tamArA mATe UghaDI jaze. manuSyabhavamAM eja kartavya che. / / 1 / / karma mohanIya che be bhede : darzana cAritrarUpa, jJAnI darzana-moha varNave, kAMkSA-moha svarUpa. sadguru. artha :- mohanIya karmanA be bheda che. eka darzanamoha ane bIjo cAritra moha. jJAnIpuruSo darzanamohane ja kAMkSAmoha svarUpe varNave che. tenA kAraNe paradharmanI kAMkSA arthAt icchA thAya che. rA bhinna bhinna mata dekhI mumukSu, kAMkSA te te karatA. sAcA avalaMbanane choDI, mithyAtve jaI Tha2tA. sadguru artha :-- bhinna bhinna prakAranA mato jagatamAM vidyamAna che tene joIne mumukSu eTale mokSano kAmI tenI icchA kare che ane sAcA vItarAga mArganA avalaMbanane mUkI daI mithyAtvamAM jaI paDe che. / / 3 / / kAMkSA viSe gaNadhara pUche, de uttara vIra svAmI, bhagavartI sUtre, bahu vistAre; sAra kahuM zira nAmI. sadguru artha :-- kAMkSA viSe gaNadhara zrI gautama svAmI bhagavaMta zrI mahAvIra svAmIne pUche che. teno uttara bhagavatI sUtramAM bahu vistArathI kahela che. teno sAra ahIM bhagavAnane zira namAvIne jaNAvuM chuM. / / 4 / / mithyAtvAdi pramAda doSa, tema ja yoga-nimitte, bAMghe kAMkSA-moha karma jIva, he te asthira citte. sadguru
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 artha :- mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoganA nimitte jIva kAMkSA-moha eTale darzanamohanIya karmane bAMdhe che. tethI sAcA devagurudharma pratye zraddhA na AvavAthI tenuM citta asthira rahe che. pA pramAda-kAraNa tana-mana-vAcA-vartana vIrya-prabhAve; vIrya pravarte kAyAthI; jIva kAyA-kAraNa thAve. sadguru 318 artha :-- pramAda thavAnuM kAraNa tana-mana ane vacananuM vartana che. te vIryanA prabhAve varte che. te vIrya kAyAvaDe pravarte che. te kAyAnA pravartananuM mULabhUta kAraNa jIva dravya che. / / 6 / cAre gatinA jIvo vede kAMkSA-moha sadAye, pRthvI-ap-kAyAvALA paNa manarahita che toye. sadguru. artha :-- tethI pramAdanuM mULabhUta kAraNa jIva dravya pote hovAthI cAre gatinA jIvo sadAye darzanamoha eTale mithyAtvane vede che. pRthvIkAya, apa eTale jaLakAya, agnikAya, vAyukAya ane vanaspatikAyanA jIvo manarahita che to paNa mithyAtvanA udayane vede che. gA sAdhu-dazA pAmI paNa vede karma udaya jo Ave; kusaMgathI zraddhA palaTAtAM, mana saMzaya upajAve. sadguru artha :-- sAdhudazA pAmIne paNa jo karmano udaya Ave to mithyAtvane vede che. jo kusaMga hoya to zraddhA palaTAI jaI manamAM zaMkA utpanna thAya che. 8 / / zaMkA sadguru ke sanmArge, prere 52mata-prIti; vItarAgatA zuM phaLa deze? rahe nahIM bhava-bhIti. sadguru artha H-- - sadgurumAM zaMkA thavI ke A sAcA sadguru haze? athavA A sAco mokSamArga haze? evI zaMkA jIvane paramatamAM prIti karavAnI preraNA Ape che. A vItarAgatA jIvane zuM phaLa Apaze ? AvI vicAraNA mithyAtvamohane laIne karatAM jIvane bhavano bhaya paNa lAgato nathI. / / 9 / / Rddhi-siddhi atizaya guNo hajI nathI udbhavatA, jarUra viparIta mArge huM : ema muni anubhavatA. sadguru artha :-- ATalI ArAdhanA karavA chatAM mane hajI kema Rddhi-siddhivALA atizaya guNo pragaTatA nathI. mATe jarUra huM viparIta mArge chuM ema muni manamAM anubhave che arthAt vicAra kare che. / / 10 / mUMjhavatA A kALe jo jIva, maMda gaNe nija buddhi, vItarAga, sarvajJa ja sAcA, paramatamAM nahi zuddhi. sadguru artha :-- paNa ema jo muni vicAre ke A duSamakALamAM A pramANe darzanamoha mane mUMjhave che tenuM kAraNa A mArI buddhi maMdapaNAne pAmI che. vItarAga ke sarvajJa puruSo to sadaiva sAcA ja che. paradharmamAM Atmazuddhino Avo paripUrNa bodha kyAMya che nahIM. ||11|| pAchuM vALe mana DagamagatuM jo kusaMga tajIne, dazA vizeSa thaye zaMkA sau jaze, ema samajIne. sadguru artha :-- ema vicArI DagamagatA manane mithyAmatavAdIono kusaMga tajI jo pAchuM vALe to dazA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (83) AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? 31 9 vizeSa vardhamAna thaye A sarva zaMkAonuM ApoApa samAghAna thaI jaze. 12aaaa to te jinaAjJA-ArAghaka rahe, kahe bhagavaMta, ema parAkrama kara kAMkSA tarjI, lahe muni bhava-aMta. sadaguru artha - to te jina bhagavAnanI AjJAno ArAghaka banyo raheze, ema bhagavAna kahe che. A pramANe parAkrama karIne paramatanI kAMkSA eTale icchAne tajI, muni saMsArano aMta lAve che. 13nA mULa-mArgamAM zaMkA Upaje to bhava-mArge kAMkSA; aAyojanabhRta vacane je zaMkA te AzaMkA. saguru artha :- AtmAdi mULabhUta tattvamAM jo jIvane zaMkA utpanna thAya to tene haju saMsArasukhanI icchA che tathA aprayojabhUta tattvamAM zaMkA che to tene AzaMkA eTale samajavA mATenI zaMkA kahI che. 14 vATe jAtAM kAMTe kapaDuM bharAya tyAM zuM karavuM? ghUMTI zake to paTa laI cAlo, kAM tarjI cAlI nIkaLavuM. saguru artha :- A vAtane draSTAMtathI puSTa kare che. rastAmAM jatAM kAMTAmAM kapaDuM bharAI gayuM hoya to tyAM zuM karavuM? to ke chUTI zake to paTa eTale kapaDAne choDAvI AgaLa cAlavuM. na chUTI zake to kapaDAne tyAMja mUkI tyAMthI cAlI nIkaLavuM. "vATe cAlatAM eka phALiyuM kAMTAmAM bharAyuM ane rastAnI musApharI hajI che, to banI zake to kAMTA dUra karavA, paraMtu kAMTA kADhavAnuM na banI zake to teTalA sAru tyAM rokAI rAta na rahevuM; paNa phALiyuM mUkI daI cAlI nIkaLavuM. tevI ja rIte jinamArganuM svarUpa tathA tenuM rahasya zuM che te samajyA vinA, athavA teno vicAra karyA vinA alpa alpa zaMkAo mATe besI rahI AgaLa na vaLavuM te ucita nathI. jinamArga kharI rIte jotAM to jIvane karmakSaya karavAno upAya che, paNa jIva potAnA matathI gUMcAI gayela che." (va.pR.739) /15 tene mATe rAta na rahevuM, jIvana-jokhama jANI; alpa alpa zaMkAo kAje aTako nA he! prANI. saguru artha - te kapaDA mATe tyAM rAta rahevAya nahIM. ema karatAM jIvana jokhamamAM AvI jAya. tema alpa alpa zaMkAo mATe he prANIo! tame mokSamArgamAM gamana karatA aTakazo nahIM. ema karazo to tame A manuSyabhavane hArI jazo ane anaMta saMsAramAM rajhaLazo. 16 AtmAdika cha padamAM zaMkA koI divasa nA karavI; zaMkA sarva kahI jIMva-ghAtaka te suvicAre haravI. saguru artha - prayojanabhUta tattva AtmA che, te nitya che, karmano kartA che, bhoktA che, mokSa che ane mokSano upAya che. e cha padamAM ke sAta tattvamAM koI divasa paNa zaMkA karavI nahIM. AvI sarva prakAranI zaMkAne jIvanA guNonI ghAtaka kahI che. mATe teno satparuSanA boghe suvicAra karIne avazya nAza karavo. ./1NA koI koI sthAnaka evAM che jyAM buddhi nA cAle, tyAM buddhithana nija hita kAje, jJAnInI AjJA pALe. saguruva artha - koI koI evA sthAnaka che jyAM ApaNI buddhi cAlatI nathI tethI te vAta samajAtI nathI.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tyAM ema vicAravuM ke A buddhirUpI ghana mArA Atmahitane arthe che. nahIM ke AvI zaMkAo karavA mATe. jJAnInI AjJA huM pALIza to mArI yogyatA vacce badhuM ApoApa samajAI jaze. 18aaaa kevaLajJAna viSe bhAsyA te padArtha-gharmo kIghA, te ja prakAre pravartatA te, AjJA-ArthIna sIthA. sadaguru artha - kevaLajJAnamAM bhagavAne padArthanA jevA jevA gharmo dIThA tevA tevA varNavyAM che. teja prakAre AjJAthIna rahI pravartatA kALe karI potAnI yogyatA vaghatAM te te padArthonuM potAne paNa yathArtha zraddhAna thAya che. 19aaaa heya, zeya ne upAdeyarRpa vicAra mukhya karavA, upAdeya ne heya vicArI saMzaya sarve haravA. saguru artha - kevaLajJAnavaDe jANIne bhagavaMte je je tattvo kahyAM tene heya, zeya, upAdeyarUpe mukhyapaNe vicAravAM. temAMthI upAdeya eTale grahaNa karavA yogya zuM che ane heya eTale tyAgavA yogya zuM che ema vicArI sarva prakAranI zaMkAonuM nivAraNa karavuM. /20NI upAdeya to vItarAgatA, rAgAdika sau heya; temAM bhUla thatAM che hAni, aneka bhede joya. saguru artha :- sarva tattvomAM grahaNa karavA yogya vItarAgatA che ane rAga, dveSa, kAma, kroghAdinA bhAvo tyAgavA yogya che. A grahaNa tyAgamAM jo bhUla thaI to jIvane moTuM nukazAna thaze, saMsAra paribhramaNa ja raheze. zeya eTale jANavA yogya padArthanA to aneka bheda che. 21 bhAva bhAsavA karo parIkSA jIvAdika tattvonI, sva-para-bheda samajAtAM sAco, TaLe bhrAMti bhAvonI. saguru artha - vItarAgatAno bhAva bhAsavA mATe jIva ajIvAdi tattvonI parIkSA karo, arthAt tenI oLakhANa karo. jyAre sva zuM ane para zuM che teno sAco bheda samajAI jaze tyAre bhAvomAM rahelI anAdinI AtmabhrAMti TaLI jaze. 22aaaa bhrAMtithI duHkhI jIvo sau, te jAtAM sau savaLuM, zeya jJAnathI jaNAya, te pachI pariName nA avaLuM. saguru artha - jagatanA sarva jIvo AtmabhrAMtinA kAraNe duHkhI che. te AtmabhrAMtino nAza thatAM sarva savanuM che. zeya padArthonuM svarUpa samyakajJAnavaDe jaNAyA pachI te avaLuM pariName nahIM. 23 sUkSma, dUravartI yomAM AzaMkA vate tyAM. jina-AjJAthI mAnI letAM, zaMkA-sthAna rahe kyAM? saddaguru artha :- sUkSma padArtho ke ati dUra rahelA padArtho jemake soyanI aNI upara baTAkAnA kaNamAM anaMta jIva che athavA jagatamAM kAjaLanA kUpAnI jema sarvatra ThAsI ThAsIne bharela sUkSma jIvo che temaja ati dUra rahelA asaMkhyAta dvIpa samudra ke devaloka narakAdi che temAM jIvane AzaMkA thAya to tyAM jinezvare kevaLajJAnathI joIne kahyA pramANe mAnI letA zaMkAne kyAM sthAna rahe? pArajA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (83) AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? 3 2 1 prayojanabaeNta tattvo sAcAM, buddhi-grAhya thayAM jyAM, buddhithI para tattvomAM nA kAraNe asatyanuM tyAM. sadguru artha - bhagavaMte kevaLajJAnathI joI kahelA prayojanabhUta tattvo jyAre buddhithI grAhya thayA ane sAcA jaNAyA to je buddhithI para che evA aprayojanabhUta tattvonuM asatya nirUpaNa karavAnuM bhagavAnane koI kAraNa nathI. 2pAA mULa vastunA nirNaya pachIthI vizeSa kema haze te? ema jANavAnI AkAMkSA asthira-moha-vaze che. saguru artha - mULa vastu AtmAdi tattvo che teno nirNaya thayA pachI bIjA aprayojanabhUta padArthonuM zuM svarUpa haze? tene jANavAnI icchA thAya te asthira-moha eTale cAritramohane laIne che. 26 jAya ne tethI samyakrazraddhA, bhale AzaMkA hoya, potAthI samajAya, chatAM nA tALo maLato koya. saguru artha - cAritramohanA kAraNe tenuM thayeluM samya-zraddhAna jAya nahIM. bhale tattvanuM vizeSa svarUpa jANavA tene AzaMkA thAya. "samajavA mATe vicAra karI pUchavuM te AzaMkA kahevAya." mULa jANyA pachI uttara viSaya mATe AvuM kema haze, evuM jANavA AkAMkSA thAya tenuM samyakatva jAya nahIM, arthAt te patita hoya nahIM." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.705) potAthI vAta samajAya paNa te sUkSma vastuone pUravAra karavA mATe koI tALa besato na hoya ema paNa bane che. razA sAcuM jANyuM hoya chatAM jo, bhAva yathArtha na Ave, tyAM AzaMkA-moha kahyo che; karI vicAra zamAve. saddaguru artha - bhagavaMte kahyuM tene sAcuM jANyuM hoya chatAM kharekharo bhAva bhAse nahIM tene "AzaMkA-moha' kahyo che. tene paNa vicAra karIne zamAve ke AgaLa upara badhuM samajAze. "sAcuM jANyuM hoya chatAM kharekharo bhAva Ave nahIM te paNa "AzaMkA mohanIya." potAthI na samajAya te pUchavuM." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.705) 28 bahuzruta sAdhu Adi maLatAM pUchI vizeSa vicAre; khoTI pratItithI aNasamaje doSa dIce bhava hAre. sadguru artha :- bahazrata eTale ghaNA zAstronA jANanAra evA jJAnIpuruSo Adi maLatA temane pUchI vizeSa vicAra karIne samAghAna meLavIzuM ema manamAM rAkhe. paNa khoTI pratIti karI aNasamajaNe satya tattvomAM doSa jue to te A maLela durlabha manuSyabhavane hArI jAya che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA bhAMgAmAM pese che. "A to Ama nahIM, Ama haze" evo je bhAva te zaMkA." (va.pR.705) "khoTI bhrAMti thAya te zaMkA. khoTI pratIti te anaMtAnubaMghImAM samAya." (va.pR.706) rilA hAla mane samajAya nahIM te maMda mati che mArI, paNa sarvajJa satya kahyuM che; te ja mAnyatA sArI. saguru artha :- hAla mane samajAtuM nathI te mArI maMda buddhinA kAraNe che. paNa sarvajJa puruSoe to satya ja kahyuM che. te ja mAnyatA rAkhavI sArI che arthAta te ja jIvane kalyANakArI che. 30nA
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pUrva avasthAmAM bahu kAMkSA-moha sahita vicarato muni doSa TALI te bhavamAM mokSe paNa saMcarato. saguru artha :- pUrva avasthAmAM je muni bahu kAMkSA-moha eTale darzanamoha-mithyAtva sahita vicaratA hoya, te paNa te ja bhavamAM mithyAtvanA doSane TALI mokSe paNa cAlyA jAya che. [31aaaa mULa tattvonI zraddhA sAcI karI niHzaMka rahe che, tyAM ja ramaNa, saMtoSa, nRmithI uttama sukha lahe te. saguruva artha - je bhavyAtmA mULa AtmAdi tattvonI sAcI zraddhA karI niHzaMka rahe che te svasvarUpamAM ramaNatA karI, temAMja saMtoSathI vRddhi pAmI uttama Atmasukhane pAme che. 3rA mASa-teSa" draSTAMte sAcI zraddhA bhava-jaLa tAre, ati alpa mati paNa jo savaLI, mumukSatA ja vaghAre. saguru artha :- uparanI vAtane ahIM draSTAMtathI samajAve che ke zivabhUti muni guru AjJAe sAcI zraddhAthI mAtra "mASa tuSa' nuM raTaNa karatA kevaLajJAna pAmI saMsAra samudrane tarI gayA. ema bhale mati alpa hoya paNa te savaLI hoya to te jIvamAM mumukSatAnA guNane ja vadhAranArI che. zivabhUti muninI mati alpa hovAthI zrI gurue mAtra "mAruSa mAtuSa' ATalo ja saMkSepamAM maMtra Apelo chatAM te paNa bhUlI jaI tenuM mASa tuSa" thaI gayuM. paNa zrI gurumAM zraddhA draDha hovAthI ATaluM ja raTaNa karatA te kevaLajJAna pAmI gayA. mATe zraddhA guNane sarvoparI mAnavo hitakArI che. /33nA vizALabuddhi madhyastha rahe to dazA vizeSa vaghAre, saraLatA saha jitendriyatA saMzaya sarva nivAre. saguru artha - vastu tattvane syAdvAdathI saMpUrNa samajI zake evI vizALa buddhi hoya, mAruM te sAcuM nahIM paNa sAcuM te mAruM ema potAno Agraha mUkI satya svIkAravAnI madhyasthatA hoya, to te jIva potAnI dazAne vizeSa vadhArI zake che. vaLI prajJAsahitanI saraLatA hoya, sAthe jitendriyapaNuM hoya to buddhi nirmaLa thavAthI te tattvono yathArtha nirNaya karI sarva prakAranI zaMkAonuM nivAraNa karI zake che. [34 je je sAmagrI maLI AvI narabhavamAM hitakArI, te sau mukta thavA kAje che, ema gaNe aghikArI. saguru artha :- je je AtmAne kalyANakArI evI sAmagrI te saguru, satsaMga, bhakti, smaraNa, AjJA Adi A manuSyabhavamAM maLI AvyA che, te sau sAghana AtmAne janmamaraNathI mukta karavA mATe che. ema vairAgya upazamanI yogyatAvALo AtmArthI jIva mAne che. rUpA bane teTalI karI parIkSA satya bhAva pragaTAvo, buddhinA cAle tyAM AjJA zira gharI nahi gabharAo. sadguru sevIe re, sajjana, niHzaMkita thAvA. artha - bane teTalI sadevagurugharmanI parIkSA karIne have satya AtmabhAva hRdayamAM pragaTa karo. tathA je padArtha samajavAmAM buddhi na cAle tyAM bhagavAne je kahyuM te satya mAnI temanI kahelI AjJAne zira
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) muni-dharma-yogyatA para dhAraNa karIne nizciMta raho, paNa zaMkAmAM gaLakA khAI gabharAzo nahIM. ema pUjyazrI brahmacArIjI ApaNane premapUrvaka bhalAmaNa kare che. sarvano saraLa upAya eka sadguru bhagavaMtanI sevA che. mATe he sajjana ke zANApuruSo temanI AjJAne bhAvapUrvaka upAsI sadA niHzaMka raho. / / 36 / / paradharmanI AkAMkSA tajI, vItarAge bodhelA Atmadharmane pAmavA mATe athavA saMpUrNa vItarAgadazA pAmavA arthe, munidharma pALavAnI yogyatA meLavavAnI AvazyaktA che; ke jethI zIghra A duHkhada saMsArano aMta Ave. have munidharma zuM? te pALavA kevA prakAranI yogyatA joIe ? te kevI rIte prAma thAya, vagerenA khulAsA A pAThamAM karavAmAM AvyA che, te nIce pramANe che :- (84) muni-dharma-yogyatA (rAga sAraMga : zAMti jina eka muja vinati--e rAga) * zrI rAjacaMdra guruvara-pade praNamuM huM dharI bhAva munipadanI dejo yogyatA, je che bhavajaladhi nAva re. zrI rAja 323 artha :- * zrImad rAjacaMdra guruvaryanA caraNakamaLamAM 52mabhaktibhAva sahita huM praNAma karuM chuM. he prabhu! mane munipada prApta karavAnI yogyatA Apajo ke je bhavajaladhi eTale saMsArarUpI samudra taravA mATe nAva samAna che. muna dhAtu uparathI mauna, ane mauna uparathI muni zabda banela che. ghaNuM karIne prayojana vagara bolavuM nahIM tenuM nAma munipaNuM" che, munidharmanI yogyatA meLavavA arthe sarva prathama vairAgya upazama joIe arthAt saMsAra, zarIra ane bhogo pratye vairAgyabhAva joIe. te prApta thaye AtmajJAna pragaTaze. pachI zrAvakanI agyAra pratimA ke dvAdazavrata Avaze. tyArabAda munidharma aMgIkAra karavAnI yogyatAne pAmaze. saMsAramAM duHkha zuM che? ane duHkhanA mukhya kAraNo zuM che? te sadguru bodhe yathArtha jANI, tene dUra karavA mATe pratyakSa jJAnIgurunA Azraye je munipada aMgIkAra karaze te A anAdi duHkhamaya saMsArano zIghra aMta Avaze. jyAM AtmajJAna hoya tyAM munipaNuM hoya, arthAt AtmajJAna na hoya tyAM munipaNuM na ja saMbhave. naM saMmati pAsada te moLuMti pAmaka" - jyAM samakita eTale AtmajJAna che tyAM munipaNuM jANo ema 'AcArAMgasUtra'mAM kahyuM che. -zrImad rAjayaMdra (pR.537)||1|| rAtri vyatikramI gaI, thayo nabhavarUpa prabhAta re, nidrA pariharavA TALajo bhAva-nidrA he! bhrAta re. zrI rAja artha :- corAzI lAkha jIvayonimAM jyAre huM bhaTakato hato tyAre te rAtri samAna hatuM. te rAtri vyatikramI eTale maTIne A manuSyabhava maLyo ane temAM satpuruSano yoga thayo te prabhAta thayA samAna
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jANavuM. tethI have anAdinI moha nidrAne dUra karavA mATe bhAva nidrA eTale AtmAnA ajJAnane TALavAno he bhAI! tame puruSArtha karajo. #ArA "rAtri vyatikramI gaI, prabhAta thayuM, nidrAthI mukta thayA. bhAvanidrA TaLavAno prayatna karajo." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.3) pUjyazrI-rAtri vyatikramI gaI eTale zuM? rAtrimAM jIva UMdhe che, kaMI bhAna nathI; tema A jIva lakSacorAzImAM bhaTakato hato te vakhate rAtri jevuM hatuM, mokSamArgano yoga nahoto. te maTI manuSyabhava maLyo te rAtri vyatikramI gaI ane puruSano yoga thayo te prabhAta thayuM kahevAya. mumukSu-bhAvanidrA eTale zuM? pUjyazrI-AtmAnuM ajJAna. e ajJAna TALavA mATe puruSArtha karavAno che. manuSyabhava maLyo, sapuruSano yoga thayo to have karI levuM. sAmagrI maLI to teno upayoga karI mokSamArge cAlavuM." (bo.2 pR.4) //rA kSaNe kSaNe jIva baMghAya A, e ja anAdi vyApAra re, hA! kALa anaMta vItI gayo, bhavasAgara-duHkha apAra re. zrI rAja artha - ApaNo AtmA prati samaye zubhAzubha karmothI baMghAya che. e ja anAdikALano eno vyApAra che. pratidina 2,16000 vipaLano A jIva vyApAra kare che. manamAM ghATa ghaDe ane bhAMge e rUpa saMkalpa vikalpano vyApAra kare che. "zrI jine A jIvanA ajJAnanI je je vyAkhyA kahI che; temAM samaye samaye tene anaMtakarmano vyavasAyI kahyo che. (va.pR.412) hA! eTale Azcarya che ke cAra gatimAM AtmAne anaMtaduHkha bhogavatA anaMtakALa vyatIta thaI gayo! "kSaNa kSaNa jatAM anaMtakALa vyatIta thayo, chatAM siddhi thaI nahIM." zrImad rAjacaMdra A bhavasAgaramAM anaMta apAra duHkha hovA chatAM AtmAne ajJAnavaza tenuM bhAna thatuM nathI. kA Atmabuddhi ghArI dehamAM bhamuM mohavaze huM Ama re, te tajIne rAgadveSanA kSaye varuM mukti-ghAma re. zrI rAja artha - anAdikALathI A dehamAM Atmabuddhi karIne mohavaza huM cAragatimAM ja bhamyA karuM chuM. bIjA dehotaNuM bIja, A deha AtmabhAvanA; videha muktinuM bIja, AtmAmAM AtmabhAvanA." -samAdhizataka have te dehAtmabuddhi tajIne rAgadveSano kSaya karI muktidhAmane pAmuM. "rAgadveSAdi mojhAthI, hAle jo nA manojaLa; to Atmatattva te dekhe, te tattva anya niSphaLa." -samAdhizataka //4o maLyuM baMghananuM phaLa deha A, dehamAM iMdriya-grAma re, te rUpa, rasAdi viSayo grahe, thAya navA baMgha Ama re. zrI rAja artha - pUrve ATha karmo bAMdhyA tenA phaLasvarUpe A dehanI prApti thaI. te dehamAM pAMca indriyoe potAnuM gAma vasAvyuM. te indriyo potAnA rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabdarUpa viSayone grahaNa kare che. tethI pharI navA karmanAM baMgha thayA kare che. "indriya dvArathI cUkI, paDyo huM viSayo viSe; bhogo pAmI na meM pUrve, jANyuM rUpa yathArtha je." -samAdhizataka //pA.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) muni-gharma-yogyatA 32 5 A baMgha-paraMparA jANavI, cAlI rahI ghaTamALa re, viSayonI Asakti vaDe nabhe gRhastha-jaMjALa re. zrI rAja artha - anAdikALanI A baMgha paraMparA jANavI. bhAvakarmathI dravyakarma ane dravyakarmathI nokarmarUpa dehAdine ghAraNa karyA karuM chuM. A ghaTamALa eTale kuvAnA ghaDAnI mALasamAna ke ghAMcInA baLadanI jema huM A saMsAramAM ja tyAMno tyAM anAdithI bhamyA karuM chuM. pAMca indriyonA viSayonI AsaktinA kAraNe A trivigha tApAgnimaya gRhasthanI jaMjALa nabhI rahI che. viSayonI AsaktinA kAraNe karoLiyAnI jALa samAna kuTumbAdine pAtharI temAM phasAIne huM duHkhI thayA karuM chuM. IIkA jJAnInA saMge vicArathI, bheda-jJAne susAdhya re kAma-vikAra, zubha dhyAnathI TaLe jo tapa, vairAgya re. zrI rAja artha - jJAnIpuruSano saMga ke bogha maLe suvicAradazA jAgRta thAya che. tethI bheda-jJAna thAya che. vaLI tapa ane vairAgya hoya to zubha dhyAnathI jIvanA kAma-vikAra TaLatA jAya che. pa.pU.prabhuzrIjIe dIkSA lIdhA pachI bhAvathI kAma-vikArane jItavA pAMca varSa ekAMtarA upavAsa karI namutthaNano kAusagga karatA. paNa paramakRpALudeva maLyA pachI temanA upadezathI nIrasa bhojana temaja vairAgyasahita zubhadhyAnathI indriya jaya prApta thayo hato. zA. ghanya te je taje rAjane bheda-jJAnane kAja re, dhikkArapAtra A jIMva hajI vAMche kAma-sukha sAja re. zrI rAja artha - te puruSone ghanya che ke je bheda-jJAnane mATe rAjaRddhino tyAga kare che. paNa mArA AtmAne dhikkAra che ke je hajI sudhI kAma-sukha sAghanane icche che. dA zama-zrI AkarSe Ama mana, strI vaLI kheMce tema re, jotAM jotAM DhaLI jAya A mohasenA bhaNI kema re? zrI rAja, artha - zama-zrI eTale samatArUpI lakSmI eka taraphathI mArA manane AkarSaNa kare che. jyAre bIjI bAju vaLI strI mArA manane mohathI kheMce che. paNa jota jotAmAM mAruM mana moharUpI senA tarapha DhaLI jAya che ane samatArUpI lakSmIne choDI de che. to munigharmanI yogyatA mArAmAM kevI rIte Avaze? pAlAA aho ! hastameLApa mAtrathI sarvAge grahatI nAra re, bhAvuM AtmA dehathI jAdo paNa kAma ja bhUlavanAra re. zrI rAja artha - aho Azcarya che ke hastameLApa mAtrathI strI sarva aMgane grahI le che. dehathI AtmA judo che evI bhAvanA bhAvuM chuM paNa A kAma ja bhUlAvanAra che. 7/10 jo strI-abhilASA TaLI gaI, ghana-icchA kema thAya re? kAma-bhogAthe jana ghana cahe, pachI zaba-zobhA gaNAya re. zrI rAja artha - jo strI pratyeno mohAbhilASa TaLI gayo to ghananI icchA kema thAya che? kAmabhogane arthe loko ghanane icche che. te bhogecchA TaLI gaI to pachI ghanano saMgraha karavo te mAtra maDadAne zobhAvavA samAna che. ||11aaaa.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 26 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mokSa-pathe puruSArthI thA, he! mana, bhAvanA bhAva re, Atama-bhAvanA mokSa de, surasukha che tuccha sAva re. zrI rAja artha - he mana! have tuM mokSamArgamAM puruSArthI thA ane AtmabhAvanAne bhAva. kemake AtmabhAvanA mokSa Ape che. devalokanA sukha che te to sAva tuccha che. jIve anaMtIvAra bhogavelA che. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya." (va.pR.504) rAgadveSano kSaya thaye jIva mokSane pAme che. 12aaaa samatAsare haMsasama muni, mukti-haMsI para rAga re, te viSaya-jala, vaibhava-paMkaje alubdha ghare vairAgya re. zrI rAja artha - samatAsare eTale samatArUpI sarovaramAM vicaranArA haMsa samAna muni te muktirUpI haMsI para rAga kare che. tevA mahAtmAo viSayarUpI jaLa ane vaibhavarUpI paMkaja eTale kAdavamAM lubdhatA pAmatA nathI. paNa vairAgyabhAva ghAraNa karIne rahe che. [13 eka viveka mitra-menino, kare jaDa-cetana bhinna re, te grAhya grahe, tajI tyAjyane, rahe sva-svarUpe lIna re. zrI rAja artha :- munino viveka nAmano eka mitra che. te jaDa ane cetanane bhinna kare che. te grahaNa karavA yogyane grahaNa kare che ane tyAgavAyogyane tyAge che, tathA muni potAnA AtmasvarUpamAM lIna rahe che. /14 kyAre huM acaLa mUrti samo dhyAna viSe rahuM sthira re, ghase mRga tana ceLa TALavA; rahuM upasarge thIra re. zrI rAja, artha - he prabhu! huM kyAre pattharanI mUrti samAna aDolapaNe dhyAnamAM sthira rahI zakIza? koI mRga AvI potAnI ceLa eTale khAja maTADavA mArA zarIrane patthara samAna jANI ghase tevo sthira huM kyAre thaIza athavA game tevA upasarga Ave to paNa sthira rahuM evo zairyavAna kyAre banIza? I15nA jana je sparza-rasarUpa kAma ne svaragaMgha-oNpa rUpa bhoga re, ati tuccha, anitya, duHkhada gaNe, baMgha kAraNa payoga re. zrI rAja artha - je jana sparza, rasa, svara, saMgha ane rUpa Adi bhogone ati tuccha gaNe, anitya mAne ke duHkha devAvALA jANe ke karma baMdhanA kAraNo mAnI, AtmAthI para jANI teno yoga karatA nathI; te puruSo munigharmanI yogyatAne pAme che. 16aaaa jJAna vairAgyAdi kAraNe, lahe jina-mudrA sAra re, sahavA upasarga, parISaho, aMtaparyata taiyAra re. zrI rAja artha :- je jJAna vairAgya Adi prApta thavAthI eka jina vItarAga mudrAne ja jagatamAM sArarUpa mAne che tathA game tevA upasarga pariSaho jIvananA aMta paryata sahana karavAne taiyAra che te AtmAo munigharma aMgIkAra karavAne yogya che. 1LA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) muni-dharma-yogyatA anAdi mithyAvRSTi ya dIThA, kSaNamAM mokSe janAra re, anupama samatA ArAthIne, gharI sucAritra sAra re. zrI rAja artha :-- dRDhaprahArI ke aMjanacora jevA anAdi mithyAvRSTi jIvo paNa game tevA upasargamAM anupama samatAne ArAdhI, eka samyakcAritrane ja sArabhUta mAnI kSaNamAM mokSane pAmyA che. / / 18 / / vimalabuddhi, susaMskArI, jIva sahaje lahe vairAgya re, kRtajJa, janapriya, niHspRha, virtIta, sudharmamAM ghare rAga re. zrI rAja artha :-- jenI buddhi vimala eTale nirmala che, je pUrvanA susaMskArI che evA jIvo saheje vairAgyabhAvane pAme che. samarAdityanI jema je kRtajJI hoya, lokone priya hoya, nispRhI hoya, vinIta eTale vinayavAna hoya, sudharmano rAgI hoya evA jIvo munidharmanI yogyatA prApta karI zake. / / 19 / saMsAra gaNe duHkha-khANa te, saMyoga viyogavaMta re, cahe janmamaraNane TALavA, gharmadhyAne baLavaMta re. zrI rAja 327 artha :-- je saMsArane duHkhanI khANa jANe ane saMyogane viyogathI yukta mAne, je janmamaraNane TALavA icche tathA gharmadhyAnamAM je baLavAnapaNe lAgelA rahe te munidharmanI yogyatA pAmI zake. 52nA je moha gaNe viSa-vRkSa sama, bhava-vAsanArUpa mULa re, te jana sarvajJa-vANI suNI, thAya sAthaka anukULa re. zrI rAja artha :-- je mohane jherI jhADa samAna mAne, tathA tene saMsAranI vAsanAnuM mULa jANe, tevA puruSo sarvajJa bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne munidharma pALavAne yogya bane che. 21|| kleze. vAsita cittavaMtane karmamela bahu hoya re, malina vacce raMga nA caDhe tema ayogyatA joya re. zrI rAja artha :- have je jIvo munidharma pALavAne ayogya che te jaNAve che -- klezathI vAsita cittavALAne karmano mela bahu hoya che. jema malina vastra upara joIe tevo raMga caDhato nathI. tema tevA jIvomAM dharmano raMga joIe tevo na caDhavAthI ayogya gaNAya che. 22aa upadezathI nahIM aTakatuM bhUMDa viSTA bhaNI thAya re; prIti saMsA2e je jIva ghare, akAryamAM vahyo jAya re. zrI rAja artha :-- jema upadeza ApavAthI viSTA bhaNI jatuM bhUMDa aTakatuM nathI tema jene saMsAramAM prIti che tevA jIvo nahIM karavA yogya evA viSaya kaSAyamAM pravarte che. temanuM mana dharmamAM sthira thatuM nathI. / / 23 / / mithyAtva, krodhAdi doSathI adhikArI gaNAya re, bAhya parigraha tajI, rahe ArdradhyAne sadAya re. zrI rAja artha - mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA doSothIyukta evA jIvo munidharma pALavAne ayogya gaNAya che. tevA jIvo bhale bAhya parigrahane tajI dIkSA laI le to paNa AtmAnA lakSa vagaranA hovAthI sadAya ArttadhyAnamAM sthita rahe che.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvodha-vivecana bhAga-2 "je jIvo monidrAmAM sUtA che te amuni che; niraMtara AtmavicAre karI muni to jAgRta rahe; pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI, ema zrI jine kahyuM che.'" (va.pR.451) ||24|| jaeNva bAre kaSAya gayA vinA, le muni-veSa je ajJa re, te tarI zake nA nija baLe, jJAnI maLye bane sujJa re. zrI rAja 328 = artha :- anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cokaDI tathA apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnI kaSAyanI cokaDI, ema sarva maLI bA2e kaSAya gayA vinA je ajJAnI jIva muniveSane ghAraNa kare che te potAnA AtmabaLe tarI zake nahIM. paNa jJAnI maLavAthI te sujJa eTale samyajJAnavALo banI zake che. / / 25 / / ghare abhiniveza vezano, to nA lahe kalyANa re, che mohane haNavA veza tyAM Agraha moha-mokANa re. zrI rAja = artha :-- je mAtra sAdhuveSano abhiniveza eTale Agraha pakaDI rAkhe ke sAdhuveSa ghAraNa karavAthI jIvano mokSa thAya; te AtmakalyANane pAmI zake nahIM. sAdhuno veSa te mohane haNavA mATe sahAyakArI che. te tethI cepano mAtra Agraha na rAkhatA A mohanI mokANa karavAno pradhama Agraha rAkhavo kalyANakArI che; arthAt moha marI gayA pachI tenA pAchaLanI kriyA karI te mohane sAva bhUlavA yogya che. / / 26 / / dIkSA lIghAthI ja duHkha TaLe, e paNa bhrAMti mahAna re, zuM duHkha ne duHkha-kAraNo? kema TaLe? nathI bhAna re. zrI rAja artha :- dIkSA lIdhAthI ja duHkha TaLe e paNa jIvanI mahAna bhrAMti che. prathama to duHkha zuM? ane duHkhanA kAraNo mithyAtva vagere che te kema TaLe? tenuM ja jIvane bhAna nathI. to dIkSA kevI rIte phaLIbhUta thAya? rA klyANa zuM? zAthI pArmIe? tenA ja karo vicAra re, re! anaMta kALathI bhUla te, thatI AvI nirdhAra re. zrI rAja artha :- kalyANa eTale zuM? ane te kevI rIte pAmIe. teno ja vAraMvAra vicAra karavo joIe. are Azcarya che ke anaMtakALathI AvI bhUla dhatI AvI che. mATe have te vAtane khUba vicArI pagaluM bharavuM joIe. ''dIkSA levA vAraMvAra icchA thatI hoya topaNa hAla te vRtti samAveza karavI, ane kalyANa zuM ane te kema hoya tenI vAraMvAra vicAraNA ane gaveSaNA karavI. e prakAramAM anaMtakALa thayAM bhUla thatI AvI che, mATe atyaMta vicAre pagaluM bharavuM yogya che.'" (pR.35) ridvA te A bhave TaLe prathama to janma-paraMparA jAya re, bhrAMti sahita puruSArthathI mokSa kaho, kema thAya re?zrI rAja artha - te anAdinI bhUla prathama A bhavamAM TaLe to janmamaraNanI paraMparAno aMta Ave. paNa haju sudhI jIvane potAnA AtmAnuM bhAna thayuM nathI, AtmasrAMti TaLI nathI. to bhrAMtisati puruSArtha karavAthI jIvano mokSa kaho kevI rIte thAya? / / 29 / / sAcI samaja dhArI, TALavA sau parigraha-AraMbha re, nA TaLe tyAM udAsInatA, puruSArtha karo, na daMbha re. zrI rAja
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) muni-tharma-yogyatA 329 artha - have zrI gurunA bothathI AtmakalyANa mATenI prathama sAcI samaja meLavIne pachI sau AraMbha parigrahane TALavA joIe. nA TaLe tyAM udAsInatA eTale vairAgyabhAva rAkhI tene TALavAno puruSArtha karavo joIe. paNa parigraha tyAgavAno daMbha eTale DhoMga uparathI karavo nahIM. ||30nA saMsAra asAra vicArajo, karma-kASTha duHkha-lAya re, gRhasthapaNuM ja paga-zRMkhalA suvrata-kupANe kapAya re. zrI rAja artha - A saMsArane hamezAM asArarUpa vicArajo. karmarUpI kASTha eTale lAkaDA te duHkharUpI baLatarAne vaghAranAra che. A gRhasthapaNuM te pagamAM paDela zRMkhalA eTale sAMkaLa samAna che. paNa te sAMkaLane suvratarUpI kapANa eTale talavArathI kApI zakAya che. [31] vItarAga prarUpita gharma te ananya mukti-upAya re, te gharma ciMtAmaNithI caDhe, aciMtita nija sukhadAya re. zrI rAja artha :- vItarAga bhagavaMto dvArA prarUpita jainadharma te mukti meLavavAno ananya upAya che, te gharma ciMtAmaNi ratnathI caDhIyAto che. ciMtAmaNi ratna ciMtave tyAre phaLa Ape jyAre gharma to aciMtita che. te ciMtavyA vagara ja potAnA Atmasukhane ApanAra che. 32aaaa "zrImatu vItarAga bhagavatoe nizcitArtha karelo evo aciMtya ciMtAmaNi svarUpa, parama hitakArI, parama adbhuta, sarva duHkhano niHsaMzaya AtyaMtika kSaya karanAra parama amRta svarUpa evo sarvotkRSTa zAzvata gharma jayavaMta vartA, trikALa jayavaMta varto." (va.pR.626) sAMsArika sukhanI rucithI viSa-bhakSaNa hitakAra re, prajvalatI citAthI paNa vadhu gRha-ciMtA duHkhakAra re. zrI rAja, artha - saMsAra sukhanI ruci rAkhavA karatAM viSa bhakSaNa karavuM hitAvaha che. kAraNa viSa eka ja bhava mAre jyAre saMsArasukhano moha jIvane anaMta janmamaraNa karAve che. jvAjalyamAna baLatI citAthI paNa adhika gharanI ciMtA gRhasthane du:kha ApanAra che. 33 agni ke viSa naDe A bhave, moha bhave bhave ghAra re; vairAgya-vRddhithI jIvane thAya na moha-vikAra re. zrI rAja artha - agni ke viSa eka bhava naDe paNa A moha bhavobhava jIvane mAranAra che. jIva jo sapuruSanA boghavaDe vairAgyabhAva vardhamAna rAkhe to tene mohanA vikAra satAve nahIM. 34 je sadguru-bogha-samAgame pragaTe paMDita-vIrya re, de sarva-saMga-parityAganI yogyatA sahita zairya re. zrI rAja, artha - jo sadgurunA boghathI ke samAgamathI jIvane paMDita-vIrya eTale samyakajJAna sahita baLa pragaTe to te sarva-saMga-parityAganI yogyatAne Ape che. sAthe e bhAvo TakI rahe evA paiyane paNa Ape che. 3pAA daza lakSaNa yati-gharma AdarI, zobhAve je sugharma re, sva-para-hitanAM karI kArya te jJAnathI bALe karma re. zrI rAja,
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - je uttama kSamA, Arjava, mArdava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya nAmanA daza lakSaNarUpa munigharmane AdarI vItarAga prarUpita satyagharmane zobhAve che; arthAta tenI prabhAvanA kare che te bhavyAtmA sva-para-hitanA kArya kare che, tathA potAnA AtmajJAnanA baLe zeSa rahelA kamone bALI bhasmIbhUta karI muktine meLave che. 36 munigharmanI yogyatA meLavI AtmAnA upayogavaDe avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna pragaTAvavA joIe; jene bhagavaMte pratyakSa jJAna kahyAM che. pAMca indriyo ane mananI sahAyathI ke matizratajJAnathI je jJAna thAya te vyavahArathI pratyakSa dekhAvA chatAM paNa satparuSonI draSTimAM te indriya pratyakSajJAna athavA parokSajJAna che. kAraNa temAM bhula thavA saMbhava che. jyAre indriyo ke mananI sahAya vagara AtmAnA upayogavaDe je avadhi, mana:paryava ke kevaLajJAna pragaTe tene Atma pratyakSajJAna bhagavaMto kahe che. temAM bhUla thavA saMbhava nathI. vyavahArathI je najare dekhAya te pratyakSa ane najarathI eTale carmacakSuthI na dekhAya te parokSa jJAna ema kahevAya che; paNa te yathArtha nathI. yathArtha to indriyAtIta eTale indriyothI para AtmAnA upayogavaDe je pratyakSa jJAna thAya te ja pramANabhUta ane satyajJAna che. (85) pratyakSa ane parokSa (nadI yamunAne tIra--e dezI : viharamAna bhagavAna suNo muja vinati--e rAga) rAjacaMdra bhagavAna namuM huM bhAvathI, bALabuddhi muja jAya, karuM e vinati, jANo Apa yathArtha pratyakSa-parokSanI vistAra sahita vAta saMsAra-mokSanI. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhAvabhaktipUrvaka praNAma karuM chuM. mArI bALabuddhi arthAt ajJAnayukta buddhi nAza pAmI mane samyajJAnanI prApti thAya evI Apa prabhu pratye mArI vinaMti che. Apa to pratyakSa ke parokSa jJAna kone kahevuM athavA saMsAra ane mokSanuM vAstavika svarUpa zuM? te sarvanI vistAra sahita vAta jANo cho. kevaLajJAna che te AtmapratyakSa atIMdriya che. aMghapaNuM che te iMdriya vaDe dekhavAno vyAghAta che. te vyAghAta atIMdriyane naDavA saMbhava nathI." (va.pR.760) "jJAna be prakAre batAvavAmAM AvyuM che. AtmA iMdriyonI sahAya vinA svataMtrapaNe jANe dekhe te AtmapratyakSa. AtmA iMdriyonI sahAya vaDe eTale AMkha, kAna, jihAdika vaDe karI jANe dekhe te iMdriya-pratyakSa che." (va.pR.760) ||1|| samyagdarzananA na be bhedo e kahyAM; pramANarUpa je jJAna temAM banne rahyA. vyavahAre pratyakSa indriyajJAna che, indriyo gaNI akSa nyAye pramANa che. 2 artha - samyagdarzananA be bhedo - (1) parokSa zraddhA ane (2) pratyakSa zraddhA che tenuM ahIM varNana
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (85) pratyakSa ane parokSa 331 nathI. paNa ahIM to je jJAna pramANarUpa che, tenA be bhedo-eka pratyakSa pramANa ane bIjuM parokSa pramANa, te viSe jaNAvavuM che. vastunA svarUpane yathArtha jANavA mATe naya, nikSepa ane pramANa che. naya vastunA aMza svarUpane batAve che. jyAre pramANa che te vastunA sakaLa svarUpane prakAze che. te pramANanA be bheda che. (1) pratyakSa pramANa ane (2) parokSa pramANa. kevaLajJAnI bhagavaMta chae dravyonA guNo ane paryAyone potAnA jJAna upayogathI saMpUrNa jANe ane joI zake che mATe kevaLajJAna sarvoparI pratyakSa pramANa che. jyAre mana:paryavajJAna AtmAnA upayogavaDe manovargaNAne pratyakSa jANe che ane avadhijJAna potAnA jJAnanI avadhi pramANe pudgala dravyane pratyakSa jANI zake che. mATe kevaLajJAna sivAyanA A banne jJAna deza pratyakSa pramANa che; (jyAre AtmAne je pratyakSa che te pratyakSa pramANa che.) pAMca indriyo ane mana dvArA thatuM jJAna te matijJAna che, tene parokSa pramANa kahevAya che. temaja zrata dvArA thatuM jJAna te paNa parokSa pramANa che. jema zrutakevaLI AgamanA baLe kevaLI jeTaluM jANe paNa te kevaLI bhagavaMtanI jema pratyakSa nathI paNa parokSa jJAna che. mATe te parokSa pramANa che. tenA traNa bheda che. anumAna pramANa, Agama pramANa ane upamAna pramANa. 1. anumAna pramANakoI nizAnI koI vastunuM jJAna thAya. jemake ghumADo dekhAya tyAM agni hoya ema anumAna thAya che. te anumAna pramANa che. 2. Agama pramANa-zAstranA AdhAre devaloka, naraka, nigoda AdinuM jJAna thAya te Agama pramANa che. te paNa parokSa jJAna che. 3. upamAna pramANa-koI padArthane bIjI upamA ApI oLakhAvavo te upamAna pramANa athavA draSTAMta pramANa kahevAya che. e paNa parokSa jJAna che. -AgamasAra' graMthanA AghAre saMkSepamAM vyavahAramAM to indriyothI je jJAna thAya tene pratyakSa jJAna kahevAmAM Ave che. paNa nyAyathI yathArtha jotAM indriyo to mAtra akSa eTale gokhalA jevI che, te jaDa hovAthI kaMI jANatI nathI. sarvano jANanAra to mAtra AtmA che. "pAMca indriyanA viSayanuM paNa AtmAne bhAna." -zrImad rAjacaMdra //rA. pratyakSa paMcavitha laukika rItathI, jANo te na yarthAtha; kahaM saMkSepathI : indriyo to tAra, na jANI te zake, jIva kharo jANanAra smRti tene Take. 3 artha - pAMca indriyothI rUpa, rasa, gaMgha, sparza, zabdanuM pAMca prakAre je jJAna thAya che tene laukika rIte pratyakSa jJAna kahevAya che. paNa te yathArtha nathI. e vAtane saMkSepathI atre kahuM chuM. indriyo to mAtra dvArA eTale bArInI jema jovAnuM mAdhyama che. te kaMI jANI zakatI nathI. jonAra jANanAra to kharI rIte AtmA che. joyA jANyA pachI paNa AtmAne te te padArthanI smRti TakI rahe che. sA. koI khoI de AMkha, nA drazyo bhUlato; AMkha gayA pachI koNa viSaya saMbhALato? gokhe rahIM jonAra, jAdo gaNa gokhathI, pratyakSa karathI khAya, chatAM kara te nathI. 4 artha - koI AMkhanI indriyane khoI de arthAt AMdhaLo thaI jAya, to paNa joyelA drazyone bhUlato nathI, te AtmA che. AMkha gayA pachI paNa joyelA viSayane koNa yAda rAkhe che? toke AtmA mATe gokhamAM rahIne jonAra evA AtmAne tuM gokhathI judo jANa. pratyakSa karathI eTale hAthathI khAto dekhAya
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paNa te hAtha AtmA nathI. paNa te hAthane preraNA ApanAra AtmA che. jo dhUmra vaDe anumAna karI laho agnine, gaNo na te pratyakSa, lahI aMtarAyane; tema ja jANo AMkha, prakAza, samIpatA, camA Adika yoga; na tyAM pratyakSatA. 5 artha:- ghumADAnA anumAnathI kahIe chIe ke tyAM agni che paNa vacce aMtarAyanA kAraNe pratyakSa agnidarzana thayuM nathI mATe tene pratyakSa jJAna gaNo nahIM. tevI ja rIte AMkha, jovA mATe prakAza, vastunI samIpamAM eTale vastunuM sAva najIka hovApaNuM tathA cazmA Adikano yoga hovA chatAM paNa te pratyakSa jJAna kahevAya nahIM. kAraNa te indriya dvArA thatuM jJAna che mATe temAM bhula hoI zake. pA. doSa sahita jo AMkha, na dekhe spaSTa te; cAle jyAre nAva, khase zuM ghATa e? evo bhrama paNa thAya, ne tethI satya te, saMzaya Adi doSa sAkSAta thAya che. 6 artha :- AMkhamAM jhAMkhapa hoya ke motIyA AvelA hoya to te doSa sahita AMkha padArthane spaSTa joI zake nahIM, paNa AtmAnA upayogathI thayeluM jJAna te padArthane yathArtha jANI joI zake. athavA pANImAM nAva cAle tyAre jANe ghATa upara rahelI vastuo cAle che ema bhAse athavA gADI cAle tyAre jANe sTezana cAle evo bhrama jIvane thAya che. paNa te satya nathI. temAM zaMkA Adi doSo sAkSAta rahelA che kemake te indriyothI thatuM parokSajJAna che mATe. dA. praghAna nRpanI AMkha, hitAhita dAkhave, topaNa para AghAra parokSa ja sUcave; avagraha, IhA, avAya, ghAraNA thAya to matijJAna utpanna thatuM samajAya jo. 7 artha - praghAnamaMtrI te rAjAnI AMkha samAna che. tenA kahyA pramANe hitAhitane vicArI rAjA nyAya Ape che. to paNa te nirNaya parane AdhAre thayo gaNAya tethI parokSapaNAne ja sUcave che. jIvane matijJAna pAMca indriyo ane manathI thAya che. tethI te parokSajJAna che. te matijJAna thavAno krama A pramANe che :- prathama "arthAvagraha" thAya che. eTale vastune joI A kAMIka che evuM sAmAnya jJAna thavuM te. Ano kALa eka samayano che. pachI 'IhA' eTale tenA upara vizeSa vicAravALuM jJAna. jemake A jaMgala che, sUrya asta thayo che, mAnava koI ahI saMbhavato nathI mATe A vastu jhADanuM ThuMThuM hovuM joIe ityAdi tarkarUpa jJAna thavuM te. Ano kALa aMtarmuhUrtano che. pachI "avAya"eTale joyelA padArthano nizcaya thavo jemake A jhADanuM ThuMTha ja che evo nirNaya thavo te "avAya' nAmano matijJAna thavAno krama che. Ano kALa paNa aMtarmuhUrtano che. pachI "ghAraNA' nAmanA bhedamAM padArthano je nirNaya thayo tene ghArI rAkhavo te ghAraNA' che. ema kramapUrvaka matijJAna utpanna thAya che. "karma vipAka' nAmaka 'prathama karmagraMtha'nA AdhAre atre saMkSepamAM A jaNAvela che. zA. jo krama nA sacavAya, na indriya kAmanI; tvarita te sau thAya; vANI bhagavAnanI. matipUrvaka zrata thanAra, parokSa che; emAM nahi saMdeha, bhale e mokSa de. 8 artha - jo upara jaNAvela krama na sacavAya to indriyo dvArA pUruM kAma na thayuM; arthAt A krama sacavAyAthI ja indriyo dvArA matijJAna thAya che. A uparokta krama ghaNA jhaDapathI thAya che ema bhagavAnanI vANI kahe che. ane zrutajJAna paNa matipUrvaka thatuM hovAthI te paNa parokSa jJAna che. AmAM koI zaMkAne sthAna
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ (85) pratyakSa ane parokSa 333 nathI. pachI bhale te zrutajJAna jIvane mokSa apAve paNa te jJAna parokSa che. IITA mana-indriyanI sahAya paDe je jJAnamAM yathArtha mAna parokSa, pratyakSa mAna mA; smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ne Agama nAme pAMca parokSa pramANa che. 9 artha:- je jJAna prAptimAM mana ane indriyonI sahAyatA levI paDe te jJAnane kharekhara parokSa mAna paNa pratyakSa mAna nahIM. tenA smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama nAmanA pAMca parokSa pramANa che. vA jAyuM Ave yAda smRti te jANaje, maLyAthI oLakhAya pratyabhijJAna tedraSTAMte samajAya, pratyabhijJAna te; hetuthI lItho lakSa tene tarka mAnaje. 10 artha - pUrve jANeluM yAda Ave tene paheluM smRti nAmanuM parokSa pramANa jANaje. jAtismaraNajJAnano A smRtimAM samAveza thAya che. bIjuM pratyabhijJAna eTale koI maLyAthI pahelAnI smRti AvavI te athavA koI draSTAMta ApavAthI vAta samajAya te pratyabhijJAna che. jemake ApaNe phalANA gAme, phalANI jagyAe maLyA hatA ema sAMbhaLavAthI yAda AvI jAya ke hA vAta sAcI che. trIjuM tarka pramANa eTale koI hetu vizeSathI vAtane lakSamAM ANavI te tarka pramANa che. jemake nAstika evA paradezI rAjAne kezI munie tarkathI AtmA nAmano padArtha che ema samajAvI Astika banAvyo hato tema. I10nA hetuthI sAthe sAdhya anumAna mAnavuM, AgamathI je jJAna parokSa pramANavu; Agama ne anumAna anubhava-hetu che, zraddhA durlabha ghAra bhavAbdhi-setu che. 11 artha - cothuM anumAna pramANa. AtmAne sAdhya karavA mATe anumAna pramANathI vastune jANI nirNaya karavo te. jemake bhagavAne tiryaMcagatinA ke manuSyagatinA duHkha jaNAvyA te ApaNane spaSTa dekhAya che. te uparathI naraka ke devaloka vagerenuM varNana paNa satya ja haze ema anumAna karavuM te anumAna parokSa pramANa che. pAMcamuM Agama pramANa. AgamathI je jJAna thAya te paNa parokSa pramANa che. jemake bhagavAne Agama dvArA cauda rAjaloka, bharata, airAvata ke mahAvideha kSetra che ema jaNAvyuM. te mahAvidehamAM tIrthakaro, kevaLI bhagavaMto vagere vicarI rahyAM che te jANavA chatAM paNa parokSa pramANa che. bhagavaMte jaNAvela Agamo ane tenA parathI thatuM anumAna jJAna te Atmaanubhava karavAmAM mukhya kAraNabhUta che. paNa bhagavaMtanA vacano upara zraddhA thavI ati durlabha che. jo te zraddhA thaI jAya to te bhavarUpa samudra taravA mATe setu eTale pula samAna kAryakArI che. ||11|| prere je paramArtha, vyavahAra kArya che; pratyakSa-hetuM thAya parokSe lakSa je. te arthe puruSArtha sajjano Adare, zothI sadaguru-yoga, kahe te Acare. 12 artha :- je paramArthane prere te satya vyavahAra che. jJAnI puruSone te saMmata che. prere te paramArthane te vyavahAra samaMta." -zrImad rAjacaMdra AvA uttama vyavahArano parokSa lakSa paNa kALAMtare pratyakSa AtmajJAna prAptino hetu thAya che. pa.pU.prabhuzrIjI kahe : parokSamAMthI pratyakSa thaze. te mATe sajjana puruSo puruSArtha Adare che. puruSArthamAM prathama sadaguruno yoga zoghI, pachI temanI AjJA pramANe varte che. 12
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pratyakSa saguru-lAbha, gaNo sarvoparI; e jo cUko lakSa, Uge na vRSTi kharI; pratyakSa saguru-yoga thaye durlabha nathI-AtmajJAna amUlya; kathA kharI A kathI. 13 artha - have pratyakSa sadagurunuM mAhAsya samajAve che. pratyakSa sarunA lAbhane sarvoparI mAno. "pratyakSa saguru prAptino, gaNe parama upakAra; traNe yoga ekatvathI, varte AjJAghAra." -zrImad rAjacaMdra pratyakSa sapuruSano lakSa cUkI jAo to AtmadraSTi udaya pAmaze nahIM. "pratyakSa saguru sama nahIM, parokSa jina upakAra; evo lakSa thayA vinA, Uge na AtmavicAra." -zrImad rAjacaMdra pratyakSa sadaguruno yoga thayA pachI amUlya evuM AtmajJAna pAmavuM paNa durlabha nathI. A sAcI vAta tamane kahI jaNAvI. "svaccheda mata Agraha tajI, varte sadguru lakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa." -zrImad rAjacaMdra /13 Atma-vicAra tathApi na udaya Avato, jo nA jAgyo prema, bhakti vaghArato saguru-bhakti na hoya, vacana ura nA vase; AzayamAM anurAga vinA hita zuM thaze? 14 artha :- sadaguruno yoga thayo chatAM AtmavicAra kema utpanna thato nathI? to ke saguru pratye divase divase bhakti vadhe evo prema Avyo nathI to AtmavicAra kyAMthI utpanna thAya? sadguru pratye bhakti na hoya to temanA kahelA vacano hRdayamAM Utaraze nahIM. "tamane jevI jJAnanI jijJAsA che tevI vyaktinI nathI. bhakti, premarUpa vinA jJAna zunya ja che; to pachI tene prApta karIne zuM karavuM che? je aTakyuM te yogyatAnI kacAzane lIdhe. ane jJAnI karatAM jJAnamAM vaghAre prema rAkho cho tene lIdhe. jJAnI pAse jJAna icchavuM te karatAM boghasvarUpa samajI bhakti icchavI e parama phaLa che. vaghAre zuM kahIe?" -zrImad rAjacaMdra patrAMka 263 (va.pR.295) jJAnIpuruSanA vacananA AzayamAM premabhakti thayA vinA to AtmAnuM kalyANa kema thaze? "jJAnInA vAkyanA zravaNathI ullAsita thato evo jIva, cetana,jaDane bhinnasvarUpa yathArthapaNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che." -zrImad rAjacaMdra (patrAMka 901) 14ll mahApuruSamAM hoya guNAtizayapaNuM, samyaka vartana-veja paramajJAnIpaNuM, parama zAMti, nivRtti; mumukSu jIvanI TALe vRtti azubha, bhare zubha bhAvanI. 15 artha:-mahApuruSamAM guNanuM atizayapaNuM hoya che. temanuM prabaLa samyak vartana hoya che, paramajJAnathI teo yukta hoya, paramazAMti temanA hRdayamAM prasarelI hoya tathA aMtarathI sarva prakAranI pravRttithI nivRtta hoya. tethI teo mumukSu jIvanI azubha vRttione TALI, zubhabhAvane bhare che. /15aa. sva-svarUpa oLakhAya, krame e yogathI; AjJAthI raMgAya, vaghu anuyogathI; saMyama-vRddhithI jAya AvaraNa karmanAM, jJAna thatuM pratyakSa; AtmArthI jANatA. 16 artha - satpaSanA kramapUrvaka yogathI potAnA AtmAnuM je zuddha svarUpa che tenI oLakhANa thatI
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) unmattatA 33 5 jAya che. temanI AjJAthI jIva raMgAto jAya che. ane caraNAnuyoga, dravyAnuyoga vaDe AtmA AgaLa vadhato jAya che. pachI saMyama vardhamAna thavAthI karmanA AvaraNa nAza pAme che. tenA phaLasvarUpa AtmAno pratyakSa anubhava thAya che. e vAta AtmArthI jIvo sArI rIte jANe che. "jema jema saMyama vardhamAna thAya che, tema tema dravyAnuyoga yathArtha pariName che. saMyamanI vRddhinuM kAraNa samyakradarzananuM nirmalatva che, tenuM kAraNa paNa 'dravyAnuyoga thAya che." -zrImad rAjacaMdra patrAMka 866 (pR.632) I/16nA avadhi, mana:paryAya, kevaLa suMnAmanAM jJAna gaNo pratyakSa; phaLa e sugharmanA. indriya, manana sahAya nathI te jJAnamAM, kevaLa jJAna ja pUrNa, vikala be jANavAM. 17 artha - avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e traNeyane pratyakSa jJAna mAno. samyaka gharmanI ArAdhanAnA phaLasvarUpa A jJAna pragaTe che. A traNeya jJAnamAM indriya ke mananI sahAyatA nathI. e jJAno indriyAtIta che. jemAM kevaLajJAna e saMpUrNa pratyakSa che ane avadhijJAna tathA mana:paryayajJAna e be jJAna aMze pratyakSa che. 17thI suavadhi-kuavaghi bheda sudRSTi thaye-gaye, bAkInAM be jJAna jJAnInAM hRdaye. zAstra-AjJA parokSa, maLe phaLa yogyatA; jJAnInI pratyakSa, de aho! muktatA. 18 artha - suavadhi ane kuavadhi e avadhijJAnanA be bheda AtmA samyagdaSTi thaye maTI jAya che. pachI te je jANe te samyaka hoya che. bAkInA mana:paryayajJAna ane kevaLajJAna, e be jJAna jJAnInA hRdayamAM saMyamanI atyaMta vizuddhi thaye pragaTa thAya che. jJAna prApti mATe zAstromAM je AjJAo kahI che te parokSa AjJAo che. tenuM phaLa jJAnaprAptinI yogyatA Ave che. jyAre jJAnanI pratyakSa AjJA jIvane aho! zIdhra mukti apAve che. "zAstramAM kahelI AjJAo parokSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che; mokSa thavA mATe jJAnInI pratyakSa AjJA ArAghavI joIe." -zrImad rAjacaMdra patrAMka 200 (pR.262) I/18aaaa AtmAnuM pratyakSa jJAna meLavavA mATe jIve unmattadazAno tyAga karavo. unmattatA eTale mohanuM gAMDapaNa, mohanI ghelachA. tethI jIvanI dArU pIthA jevI dazA thaI jAya che. jene viveka nathI pragaTyo te jIva unmatta che. tene hitAhita ke katyAkayanuM paNa bhAna nathI. unmattatAvALo jIva gharmamAM atyaMta bedarakAra hoya, gharmanI tene kaMI paDI na hoya. evA jIvonuM mana samapaNe na rahe, niraMkuza thAya. tethI sadA azAMta rahe. A viSe vizeSa samajaNa A pAThamAM ApavAmAM Ave che. (86) unmattatA (arihaMta namo, bhagavaMta namo, paramezvara zrI jinarAja namo-e rAga) ja namo-e rAga) ( ) zrI rAjacaMdra bhagavaMta-pade huM karuM vaMdana agaNita aho! - jenI kSAyika bhAve thaI gaI unmattatA vyatIta aho! zrI rAja,
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvodha vivecana bhAga-ra artha :zrImad rAjacaMdra bhagavAnanA caraNakamaLamAM huM agaNita vAra praNAma karuM chuM. aho! Azcarya che ke jenI AvA bhayaMkara kaLikALamAM paNa unmattatA eTale mohanI ghelachAno kSAyika bhAve aMta AvI gayo. jene sAyaka samati thavAthI mithyAtvAdi sAthe prakRtio jaDamULamAMthI naSTa thaI gaI tethI pharI kadI paNa mohanI ghelachAno temane udaya thaze nahIM. ||1|| 336 moha-ghelachA jaga AkhAmAM vyApI rahI apAra aho! janmamaraNanAM duHkha keTalAM teno nahIM vicAra aTho! zrI rAja artha :-- moinuM gAMDapaNa jagata AkhAmAM apArapaNe vyApI rahyuM che. tethI janmamaraNanA keTalAM mathuM kara duHkha che teno tene aho! vicAra paNa Avato nathI. "eka taruNa sukumArane rome rome lAlacoLa soyA ghoMcavAthI je asahya vedanA Upaje che te karatAM AThaguNI vedanA garbhasthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. maLa, mutra, lohI, parumAM lagabhaga nava mahinA ahorAtra mUrchAgata sthitimAM vedanA bhogavI bhogavIne janma pAme che. janma samaye garbhasthAnanI vedanAthI anaMtaguNI vedanA utpanna thAya che." (va.pR.70) I // 2 // dina upara dina cAlyA jAtAM, Ave maraNa najIka aho! moha-madirAnA chAke jaiva jANe na ThI-aThIka aho!zrI rAja artha :- divaso upara divaso cAlyA jAya che ane maraNa najIka Ave che. chatAM jIva moharUpI dArUnA chAkamAM eTale nazAmAM potAne mATe zuM ThIka ane zuM aThIka che te jANI zakato nathI. tethI zarIramAM abhAva ane kuTuMbAdimAM mamatvabhAva karI jIva navIna karmathI baMghAyA ja kare che. / / 3 / najare maratA jana jagamAM bahu dekhe toye aMdha aho ! viparItatA koI evI UMDI, lAMbI kALa anaMta aho!zrI rAja artha ::- jagatamAM ghaNA lokone maratA najare jue che to paNa aMdha jevo rI potAne paNa eka divasa A pramANe maravuM paDaze teno khyAla Avato nathI. A jIvanI anaMtakALanI evI viparIta dazA hovAthI AnA mULIyA ghaNA UMDA che. te sahaja rIte nIkaLI zake ema nathI. "koIno vIza varSano putra marI gayo hoya, te vakhate te jIvane evI kaDavAza lAge che ke A saMsAra khoTo che. paNa bIje ja divase e vicAra bAhyavRtti vismaraNa karAve che ke 'eno chokaro kAla savAre moTo thaI raheze; ema thatuM ja Ave che; zuM karIe?' Ama thAya che; paNa ema nathI thatuM ke putra jema marI gayo, tema huM paNa marI jaIza. mATe samajIne vairAgya pAmI cAlyo jAuM to sAruM. Ama vRtti thatI nathI. tyAM vRtti chetare che.'' (va.pR.689) ||4|| kare vAta--maravAnuM saune, le nahi nija saMbhALa aho! khaTako khaTake uramAM jarI nA, vaDe bA~ vAcALa aho! zrI rAja artha :-- ApaNe badhAne eka divase maravAnuM che ja ema vAto kare, paNa potAnA AtmAnI saMbhALa leto nathI. teno jarIka paNa khaTako manamAM khaTakato nathI ke marI gayA pachI huM kaI gatimAM jaIne paDIza. mAtra vAcALanI jema anekavAra bolyA kare che. paII
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) unmattatA 337 verajheramAM kALa gumAve, svArtha viSe mazagUla aho! durlabha mAnavabhavanI kiMmata gaNI na e mahA bhUla aho!zrI rAja artha :- potAno amUlya samaya veranA jhera vaghAravAmAM gumAve che ane potAno svArtha poSavAmAM nizadina mazagula che. aho! durlabha mAnavadehanI kiMmata eNe kaMI paNa gaNI nahIM e ja enI mahA bhUla che. phA pazu sama gALe narabhava te nara kare na je puruSArtha aho! kAma-artha puruSArtha na sAcA, gharma ja eka yathArtha aho! zrI rAja artha - pazu samAna khAvApIvAmAM ke bhogo bhogavavAmAM je manuSyabhava gALe te nara nathI paNa vAnara che. te sAco gharma puruSArtha karatA nathI. paNa kAma puruSArtha ane artha eTale ghana meLavavAnA puruSArthamAM ja maMDyA rahe che. te sAco puruSArtha nathI. te to mAtra saMsArane ja vadhAranAra che. gharma ja eka yathArtha puruSArtha che ke je kALAMtare jIvane mokSa apAve che. zA. sapuruSArthe mokSa maLe che; eno jo nahi lakSa aho! asatyuSArtho to mAno, bhavaphaLa ke pratyakSa aho! zrI rAja artha - sat eTale AtmA. te je vaDe prApta thAya evo sanduruSArtha karavAthI jIvane mokSa maLe che. eno jIvane lakSa nathI. ane asatu puruSArtho je vaDe AtmAne karmabaMgha thAya evA karavAthI jIvane pratyakSa saMsAra phaLanI vRddhi thAya che. dA. mUDha, bALa, unmatta kahyA je lahe nahIM viveka aho! kanaka-thALamAM ghULa bharyA sama viSaya-vAsanA dekha aho! zrI rAja artha - je hitAhitanA vivekane pAmatA nathI tene satparuSoe mUDha, bALa eTale ajJAnI ane unmatta eTale gAMDA kahyAM che. kemake te kanaka eTale sonAnA thALamAM dhULa bharyA samAna A amUlya mAnavadehano samaya dhULa samAna viSaya vAsanAmAM gALe che. lo kAca laI de ciMtAmaNi te, ghove amIthI pAya aho! gajavara-pIThe vahe iMghana, ghana kAje bhava jAya aho! zrI rAja, artha - koI kAcanA TukaDAne laI ciMtAmaNi ratna ApI de, koI amRtathI paga dhove, koI rAjAnA paTahasti upara lAkaDA bhare, tema je AtmA ghana bheguM karavA mATe A amUlya mAnavadehano upayoga kare te paNa tevuM ja kare che. (10gA. sAcAM moTAM motI vere, toDI hAra le sUtra aho! kalpataru chedI are! vAve ghatUrA, vicitra aho! zrI rAja artha :- je hArane toDI sAcA moTA kiMmatI motIne verI nAkhI temAMthI sUtra eTale dorAne grahaNa kare athavA koI je mAge te maLe evA kalpavRkSane chedI nAkhI vaMtUrAne vAve tevuM vicitra kArya viSaya kaSAyamAM paDelA ajJAnI jIvo A jagatamAM karI rahyAM che. 11aaaa
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 bharadariye khIlA kAje hA! kANI karato nAva aho! bhasma kare uttama caMdana dahI, tevA bane banAva aho! zrI rAja artha - koI dariyAnI vacce khIlo meLavavA mATe nAvane kANI karI che, koI uttama kiMmatI caMdanane bALI tenI bhasma banAve, te mUrkha ziromaNi gaNAya. tema mohathI unmatta thayelA jIvanA tevA ja banAvo che. ||12nA jo ghana, bhogo kAje narabhava gALo gharmarahita aho! zA mATe A janma gharyo che? kevo karo vyatIta aho! zrI rAja, artha - jo ghana prApta karavA ke bhogo bhogavavA arthe A manuSyabhavane gharmarahita gALo cho to tame A janma zA mATe ghAraNa karyo che? ane tene kevA prakAre vyatIta karo cho teno jarA vicAra karo. nathI gharyA deha viSaya vaghAravA, nathI tharyA deha parigraha ghAravA." -zrImad rAjacaMdra /13 e vicAro Uge kyAre? satsaMgati jo thAya aho! bhava-bhaya jAge, guNo pragaTe, pApo dUra paLAya aho! zrI rAja artha :- evA vicAro kyAre Uge? to ke jIvane satsaMga thAya to. satsaMga thAya to saMsAranI cAragatinA duHkha jaNAya tethI bhaya lAge, guNo pragaTe ane pApa karavAthI jIva dUra rahe. 14o. deva, guru, gharmAdi sAcA satsaMge samajAya aho! dayA, dAna, tapa, bhakti yoge narabhava saphaLo thAya aho! zrI rAja artha :- sAcA devaguru ane gharmAdinuM svarUpa tene satsaMge samajAya tathA svadayA paradayAnuM svarUpa samajAya temaja dAna, zIla, tapa, bhAva, bhakti AdinA yogathI teno A manuSyabhava saphaLa thaI jAya. ||12|| unmattatA TaLI thAya unnati, graho alaukika mArga aho! viSaya-skha kiMpAka phaLo sama pakaDAve kumArga aho! zrI rAja artha - uparokta guNo pragaTya mohanuM gAMDapaNa TaLI jaI AtmAnI unnati thAya. ane alaukika paramArtha mArganuM jIvane grahaNa thAya. A viSayasukha to kiMpAka phaLa samAna duHkhadAI che. je jIvane durgatinA kumArge laI jAya che. "kAma bhoga pyArA lage, phaLa kiMyAka samAna; mIThI khAja mujAvatAM, pIche duHkhakI khAna." bRhada AlocanA /16aaaa khaye khAja nahi tRmi pAmo, tevA jANo bhoga aho! tRSNA vaghatI UlaTI bhoge, vahI jAya suMyoga aho! zrI rAja artha - jema khAja khaNavAthI tRpti thatI nathI paNa vizeSa khaNavAnI icchA thAya che. tevA ja A bhogone jANo. bhogone bhogavavAthI UlaTI tRSNA vadhe che ane A manuSyabhavamAM maLelo sapuruSano amUlya suyoga hAthamAMthI cAlyo jAya che. [1LA. sajjana je je oNkI kADhe pAmara te te khAya aho! zvAnadazA cAlI AvI A; samaje te ja zakAya aho! zrI rAja,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) unmattatA 339 artha - sajjana puruSo jene tuccha gaNI oNkI kADhe tene viSayAbhilASI evo pAmara jIva khAya che. A zvAnadazA anAdithI cAlI AvI che. jema kUtaro tyajelI viSThAne khAya che tenA jevuM vartana kare che. A vAtane je samaje te ja viSaya kaSAyane mUkI svarUpamAM samAya che. I/18nA viSaya-vAsanA lAkho dukhanuM jANo jUnuM mULa aho! nirmULa karatAM savicAre, ziva-sAghana anukULa aho! zrI rAja artha - A viSaya-vAsanAne lAkho duHkha ApanAra anAdikALanuM junuM mULa jANo. ene sapuruSanA boghe suvicArathI nirmaLa karatAM mokSa sAghanAmAM ghaNI anukULatA thaI Ave che. eka viSayane jItatA, jItyo sahu saMsAra; nRpati jItatA jItae, daLa,pUra ne adhikAra." -zrImad rAjacaMdrA/19mAM jJAna ane vairAgya vase ura jene, tenA kArya aho! UMgha ane unmatta dazA paNa mukta kare Azcarya aho! zrI rAja artha :- jJAna ane vairAgyadazA jenA hRdayamAM jAgRta che tenA A kAryo che, te viSayakaSAyane jItI zake. evA jJAnI puruSonI UMghavALI dazA hoya ke unmatta dazA hoya to paNa temanI sadA aMtarmukha dazA hovAthI te sadeva mUkAya che e ja Azcarya che. ||20Iii. rAga-roSa vikAra thatA te nirmaLa karatA jAya aho! kSaNe kSaNe te karma choDatA koIkathI samajAya aho! zrI rAja artha - udayAthIna rAga-dveSanA vikAra utpanna thAya to paNa jJAna vairAgyanA baLe jJAnI puruSa AtmAne nirmaLa karatA jAya che. kSaNe kSaNe teo karmane choDe che. A vAta koIkane ja samajAya che. 21aaaa saviveke kaSAya TALe te ja kharo puruSArtha aho! aMtarcaryA jJAnInI te pragaTAve paramArtha aho! zrI rAja artha - jJAnIpuruSane jaDacetanano sadaviveka pragaTa hovAthI teo kaSAyane TALe che. e ja kharo puruSArtha che. jJAnIpuruSanI aMtarcaryA te paramArthane pragaTAve che. jarA ajJAnInI kriyA zuMbha paNa kare ne tene mukta aho! niraMtara bhava-vRddhi karatI; saMsAre Asakta aho! zrI rAja artha :- ajJAnI jIvanI zubhakriyA paNa tene saMsArathI mukta kare nahIM. te niraMtara bhavavRddhi kare che. kemake tenI UMDe UMDe paNa saMsAramAM Asakti banI rahe che. mohanIMda ke jora jagavAsI ghUme sadA, karma cora cahuM ora, sarvasva lUTe sugha nahIM." pArakA. azeSa zAstro zIkhI gokhe, jAge AkhI rAta aho! sarva kahI kriyA karatA muni-veSe vikhyAta aho! zrI rAja artha - azeSa eTale bAkI rAkhyA vagara sarva zAstro bhale zIkhIne gokhe, AkhI rAta jAgaraNa kare, sarvajJa puruSoe kahelI badhI kriyA muniveSane ghAraNa karIne kare chatAM ajJAnI jIvanI aMtarathI mohanI unmattatA eTale ghelachA nAza pAmatI nathI. 24
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 toya na chUTe ajJAnI te baMghana viSe pravINa aho! anaMta kALa gayo e rIte, thayo moha nA kSINa aho! zrI rAja artha :- toya te ajJAnI A saMsArathI chUTato nathI. kemake te karma bAMdhavAmAM ja pravINa che. e rIte anaMtavAra jinadIkSA laIne anaMtakALa vyatIta thaI gayo; toya A moha aMtarathI haju sudhI kSINa thayo nathI. mArapAA saMsAra asAra ure nA bhAsyo, dehAdhyAsa na jAya aho! jIMvatAM maDadAMmAM mana ramatuM, bhAva zubhAzubha thAya aho! zrI rAja artha - mohanI unmattatAne laIne A saMsAra aMtaramAM asAra nA bhAsyo to A dehAdhyAsa paNa jAya nahIM. hAlatA cAlatA eka bIjAnA maDadArUpa zarIramAM A mana moha kare che. te vaDe jIvane zubhAzubha bhAvo thayA kare che. ane tenA phaLamAM deva narakAdi gatiomAM te bhaTakyA kare che. rajA jana-mana-raMjana bhAvo ure hure te ja vibhAva aho! bhUla anAdi pariharavAno vahI jAya A dAva aho! zrI rAja artha :- lokonA mana raMjita karavAnA bhAvo hRdayamAM spharyA kare che ane te ja vibhAva che. A rAgAdi bhAvonI anAdinI bhUlane pariharavAno Avelo amUlya avasara hAthamAMthI jaI rahyo che. raNA jagata-bhagatanA rastA jAdA, sau saumAM tallIna aho! ekabIjAne gAMDA mAne, jANe akkala-hIna aho! zrI rAja artha :- jagatavAsI jIvonA ane bhagatanA rastA beya judA che. sarva pota potAmAM tallIna che. banne eka bIjAne gAMDA ane akkala-hIna mAne che. jagatavAsI jIva bhagatane gAMDo ane akkalahIna mAne che ane bhagata trividha tApamAM paDelA jagatavAsI jIvone gAMDA ane akkalahIna mAne che. 28 vyavahAra kuzaLa te DAhyA, jagamAM bahu paMkAya aho! ghana-saMcaya karI kIrti pAme, laukika lAbha bakAya aho! zrI rAja artha - jagatavAsI jIvo ema kahe ke je vyavahAramAM kuzaLa che te DAhyA puruSo che. te jagatamAM bahu vakhaNAya che. te ghanano saMcaya karI kIrti meLave che. ema laukika lAbha saMbaMdhI te bakavAda karyA kare che. rA . bhagata kahe e bhAna bhUlIne karato para-paMcAta aho! soya sarakhI sAthe nA Ave, nahi kIrti-saMghAta aho! zrI rAja artha :- paNa bhagavAnano bhagata ema kahe che ke e saMsArI jIva potAnA AtmAnuM bhAna bhUlIne jagatanI ke kuTuMbanI parapaMcAtamAM paDyo che. paNa bhegu karyAmAMthI eka soya sarakhI paNa enI sAthe Avaze nahIM ke meLavelI kIrti paNa parabhavamAM jatAM eno saMghAta karaze nahIM. 30) parabhavanuM bhAthuM nA bAMdhyuM re! Akhara pastAya aho! bALaka peThe chIpa, kAMkarA levA khoTI thAya aho! zrI rAja artha - jagatanI parapaMcAtamAM paDI jo parabhavanuM bhAthuM samyakdarzanajJAnacAritranuM sAthe na bAMdhyuM
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) unmattatA to maraNa samaye Akhare pastAvo thaze. bALaka jema chIpa ke kAMkarA levA khoTI thAya tema A jIva dhana ke kIrti kAje khoTI thaze to A janmamaraNathI chUTavAno Avelo avasara hAthamAMthI cAlyo jaze. / / 31 / / peTa-veTha ne parAdhInatA, vaLI pApano bhAra aho! Adhi-vyAdhi-upAdhivALA saMsAre zuM sAra? aho! zrI rAja 341 artha :-- peTane mATe jIva aneka prakAranI veTha kare tathA parAdhInatA bhogave ane vaLI aDhAra pApasthAnaka sevIne lakSmI meLavI pApano bhAra bhare, evA Adhi-vyAdhine upAdhivALA saMsAramAM zuM sAra che / / 32 / ema vicArI, gI hitakArI, Atmahita karanAra aho! jagajanane bhAse che gAMDo, svArthI, bedarakAra aho!zrI rAja artha :- ema saMsAranI asAratAne vicArI, Atmatine ja hitakArI mAnI pravartanAra bhagata AtmA, jagatavAsI jIvone gAMDo bhAse che, svArthI jaNAya che ane bedarakAra manAya che. ||3|| dhaMghAmAM nA dhyAna jarA de, bhikSuthI bharamAya ahIM! kuTuMbakabIlAne kakaLAvI, ghara tag bhaTakI khAya aho! zrI rAja. artha :- vaLI bhagata mATe teo kahe che ke e dhaMdhAmAM jarA paNa dhyAna Apato nathI. bhikSuka evA sAdhupuruSothI bharamAI gayo che. potAnA kuTuMba-kabIlAne kakaLAvI ghara tajI daIne bhaTakI bhaTakI bIjAnuM khAya che. / / 34|| bannenI jodI che dRSTi jUThI, sAcI ke dIrgha aho ! Atma-hitakArI te sAcI, jAThI jaganI adIrgha aho!zrI rAja -- artha :-- saMsArI jIvonI ke bhagavAnanA bhaktanI, bannenI vRSTi judI che. temAM konI dRSTi jUThI che, sAcI che ke dIrgha dRSTi che ? je dRSTi AtmAne hitakArI che te sAcI ane dIrghadRSTi che. jyAre jagatavAsI jIvonI sRSTi saMsAra vaghAranAra hovAthI jUThI che ane adIrgha eTale lAMbI sRSTi nathI. / / 35 / / AtmahitamAM saunuM hita che, moha ghacce samajAya aho! daihika hita karavA sau doDe, Atmahita rahI jAya ho!zrI rAja artha :- AtmahitamAM sarva jIvonuM hita samAyeluM che. paNa A vAta darzanamoha ghaTe tyAre samajAya evI che. mohanI unmattatAne lIdhe sarva jIvo A dezanuM hita karavA doDe che; tethI amUlya evA AtmAnuM kti karavAnuM rahI jAya che. / / 36 / / unmattatA eTale mohanI ghelachA jenI saMpUrNa naSTa thaIne kevaLajJAna pragaTyuM che evA tIrthaMkara zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM bodhadAyaka jIvanacaritra atre varNavavAmAM Ave che. je bhavya AtmAone preraNAdAyaka ane kalyANakArI che.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zrI zAMtinAtha bhAga-1 (mana madhukara mohI rahyo-e dezI : saMbhava jinavara vinatI--e rAga) rAjacaMdra gurune namuM, zAMtidAyaka svAmI re; zAMtinAtha bhava varNavuM, gharI bhakti niSkAmI re. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra guruvarya, je mane parama AtmazAMti ApanAra che ane mArA svAmI hovAthI temane huM praNAma karIne zrI zAMtinAtha bhagavAnanA pUrva bhavonuM varNana, temanA pratye niSkAma bhaktibhAva ghAraNa karIne karuM chuM. /15 tripuSTa vAsudevanI svayaMprabhA paTarANI re zrIvijayakuMvara tathA jyotiprabhA rUpa-khANI re. 2 artha - potanapura nAmanA nagaramAM tripuSTa vAsudeva rAjya kare che. tenI svayaMprabhA nAme paTarANI che. teno putra zrI vijayakuMvara tathA rUpanI khANa samAna jyotiprabhA nAmanI eka putrI che. rA. vidyAra mAtA taNAM bALaka banne guNI re; svayaMvaramAM te varI (1amitateja-guNa suNI re. 3 artha - mAtA svayaMprabhA vidyAtharInA A banne guNavAna bALaka che. emanI putrI jyotiprabhA te amitateja je zrI zAMtinAtha bhagavAnano jIva che tenA guNa sAMbhaLIne svayaMvaramAM tene vare che. [3] amitatejanI sahodarI svayaMvare sutArA re zrIvijaya-kaMThe ghare mALA prItighArA re. 4 artha:- amitatejanI sahodarI eTale bahena te sutArA nAme che. te svayaMvaramAM zrI vijayakuMvaranA kaMThamAM prItipUrvaka mALA paherAvIne tene vare che; je amitatejanA ja sALA che. 4. sagAI-maitrI-prItithI bhaginI-darzana kAje re amitateja zrIvijayane ghera pathAryA Aje re. 5 artha :- sagAIvaDe sasurAla tathA zrI vijayakuMvara pratye maitrI tathA bahena sutArA pratye prItinA kAraNe bahenanA darzana kAje zrI amitateja zrI vijayane ghera akasmAta AvI pahoMcyA. //pA. utsava potanapuramAM vinA parva jaNAto re, kAraNa pUMchatAM varNave zrIvijaya harakhAto re : 6 artha - potanapuramAM parva vinA utsavanuM vAtAvaraNa joI tenuM kAraNa pUchatAM zrIvijayakuMvara harSapUrvaka zrI amitatejane te saMbaMdhI varNana karI jaNAve che. dA.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 343 "ATha divasa upara ahIM Avyo nimittavAdI re, svasti" kahI bolyo : "prabhu, potanapura-nRpa-gAdI 2-7 artha :- ATha divasa upara ahIM eka nimittavAdI Avyo hato. te svasti eTale tamAruM kalyANa thAo ema bolIne kahevA lAgyo ke prabhu! potanapura rAjAnI gAdI viSe mAre kaMI kahevuM che. zA bhoktAnA zira para paDe vIjaLI; jANyuM joSe re; sAta divasa bAkI hajI, rjIvaze te sau joze re. 8 artha - potanapura rAjAnI gAdInA je bhoktA haze tenA zira upara vIjaLI paDaze; ema meM jyotiSa vidyAvaDe jANyuM che. tene haju sAta divasa bAkI che. jIvaze te sau A joze. IITA upAya zothI Adaro, jo oNvavAne cAho re." yuvarAjA kope kaheH "zA tuja zira pravAho re?" 9 artha - jo jIvavAne icchatA ho to teno upAya zothI amala karo. tyAre yuvarAje kopabharyA avAje kahyuM: tArA zira upara zAno pravAha cAlaze? arthAt tArA mAthA upara zuM paDaze? sAlA prahAra-yogya gaNI pUMche; kaheH "muja zira suvarNo re, ratna-vRSTithI zobhaze, vaLI puSya ne paNe re.' 10 artha - prahArayogya eTale pratyAghAtarUpe A vacano mane pUche che ema jANI te nimittavAdI bolyo ke mAruM zira to suvarNa ane ratnonI vRSTithI zobhaze tathA puSpa ane parNa eTale pAMdaDAothI pUjita thaze. 10gA. Azcaryacakita thaI pachI, pUchyuM meM: "zuM zIkhyA re? konI pAse? nAma zuM? lIthI kyAre dIkSA re?" 11 artha - tyAre vijayakuMvara kahe : meM Azcaryacakita thaI te nimittavAdIne pUchyuM ke tame jyotiSa saMbaMthI zuM zIkhyA? konI pAse zIkhyA? tenuM nAma zuM? tathA dIkSA kyAre lIdhI? 11aaaa nimittavAdI kahe haveH "baLabhadra sAthe dIkSA re lIthI, sanzAstro bhaNyo, camatkAra paNa zikSA re. 12 artha :- have nimittavAdI kahevA lAgyo : meM tripuSTa nArAyaNanA bhAI baLabhadra sAthe dIkSA lIdhI. sanzAstro bhaNyo tathA camatkArI zikSA paNa lIdhI hatI. 12aaaa suguru-ziSya vizArade dIthI nimitta-vidyA re, ATha prakAre mukhya che - aMtarikSa-graha-lakSyA re. 13 artha :- sugurunA vizArada eTale vidvAna ziSya mane A nimitta vidyA ApI che. tenA mukhya ATha prakAra che. pahelI aMtarIkSa eTale AkAzamAM graha vagere joIne zuM thaze te lakSamAM AvI zake tevI vidyA che. I13aaaa baeNmimAM dATeluM dIse, bhauma nimitta gaNAtuM re; aMgopAMgo pArakhI, bhUMDuM bhaluM jaNAtuM re. 14
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - bIjAM bhaumanimittanA baLe bhUmimAM dATeluM paNa joI zakAya. trIjuM zarIranA aMga upAMga joIne pArakhIne vyaktinuM bhaMDu thaze ke bhaluM te jANI zakAya. //14 svara-parIkSA zabdathI suNI pazupakSa-avAjo re, cAThAM, tala vyaMjana gaNo, dhvajAdi lakSaNa vAMco re. 15 artha :- cothuM pazu pakSInA avAjo zabda mAtrathI sAMbhaLI te kayA pakSIno avAja che tenI parIkSA karI zakuM. pAMcamuM cAThA, tala ke koI vyaMjana eTale zarIra upara nizAnI ke avayava joIne tenuM zuM phaLa thaze te kahI zakuM. chaThTha dhvajA Adi joI tenA lakSaNovaDe zuM thavAnuM che te jANI zakuM chuM. I/15nI vastra, zastra cheda je uMdara Adi yoge re, zubhAzubhasvapro phaLe pUrvakarma saMyoge re. 16 artha :- sAtamuM vastramAM paDela udara AdivaDe cheda tathA zastramAM bIjA prakAre paDela cheda AdithI bhAvi kahI zakuM. tathA AThamuM pUrvakarmanA yoge zubhAzubha svapnanuM zuM phaLa Avaze te jaNAvI zakuM chuM. ./16aaaa amogha-jillA nAmathI mane jagata-jana jANe re, munipada-duHkhothI Daryo, mAmA nija ghara ANe re. 17 artha - amogha-jillA eTale jenuM kaheluM acUka phaLe evA nAmathI mane jagatavAsI jano jANe che. meM pahelA dIkSA lIghelI paNa munipadanA duHkhothI DarIne te meM choDI dIdhI. pachI mAmAe mane potAne ghera ANyo ane sukhI karyo. 1thI kanyA, ghana banne daI, karyo mane gharabArI re, ghaMghe mana coryuM nahIM, aMte thayo bhikhArI re. 18 artha :- mAmAe potAnI kanyA ane ghana banne ApI mane gharabAravALo karyo. ghaMghAmAM mAruM mana coMTyuM nahIM. tethI aMte pAcho bhikhArI jevo thaI gayo. 18 strI-ghana to pUruM thayuM, karI na kAMI kamANI re, graha gaNavAnI koDIo pIrasI thALe ANI re. 19 artha :- strI taraphathI AveluM ghana to pUruM thayuM ane navI kamANI kAMI karI nahIM. tethI ekavAra mArI strIe jyotiSa vidyAmAM graha gaNavAnI koDIo lAvIne mArI thALImAM pIrasI. 19aaaa kAMtA kahe: 'have jamo, dhyAna tamAruM AmAM re." mukhya koDI mAthe paDe skuliMga UDI evAmAM re. 20 artha - pachI mArI strI kahevA lAgI ke have jamo. A koDIomAM tamAruM dhyAna che. to ene khAo. bIjuM to gharamAM kaMI khAvAnuM che nahIM. te koDIo mArI thALImAM nAkhatA temAMnI eka koDI te, sphaliMga eTale taNakho UDIne paDe tema te mArA mAthAmAM paDI. 20gA. hAtha ghoI chAMTyo ane tethI meM anumAnyuM re, jyotiSanA AghArathI, ghana maLaze manamAnyuM re." 21 artha - vaLI strIe hAtha ghoI mArA para chAMTyo tethI meM jyotiSavidyAnA AghArathI anumAna
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 34 5. karyo ke mane manamAnyuM ghana maLaze. 21. vidAya joSIne daI, maMtrI saha vicAryuM re, upAya karavo zo have? eka prathAne ghAyuM - 22 artha :- pachI joSIne vidAya daI, maMtrI sAthe vicAra karyo ke have zo upAya karavo? tyAre eka prathAne teno upAya batAvyo. rA. loDhAnI peTI karI nRpa pUrI dariye rAkho re." bIjo kahe: 'Dara tyAM vaLI magara-matsyano Akho re." 23 artha :- eka loDhAnI peTI karI temAM rAjAne pUrI dariyAmAM rAkhIe. tyAre bIjo praghAna kahe : tyAM to magara-matsyano pUrepUro Dara rahelo che. ll13nA trIjo kahe : "girinI guphA zoghIne saMtADo re," "ajagara Adi tyAM ghaNA, bIjo rasto kADho re." 24 artha :- trIjo praghAna kahe : koI pahADanI guphA zodhIne tyAM rAjAne saMtADI mUkIe. tyAM paNa ajagara Adi ghaNA hovAthI koI bIjo rasto zodhI kADho. 24 matisAgara maMtrI kahe: "potanapuranA svAmI re sAta divasa suthI bIjA, banAvatAM zI khAmI re?" 25 artha :- tyAre mahisAgara maMtrIe kahyuM : A potanapuranA svAmI sAta divasa sudhI bIjA banAvIe to kAMI vAMdho Ave? garapAA. mare are! mAre lIdhe bIjo te nA sAruM re,' baghA maLI kahe : "yakSanuM paeNtaLuM karIzuM, vAru re." 26 artha :- sAMbhaLI meM kahyuM : mAre lIdhe are! koI bIjo mare te yogya nathI. tyAre badhA maLI kahe: eka yakSanuM pUtaLuM karI tene rAjA tarIke sthApita karIzuM. 26aaaa. yakSa-mUrti siMhAsane sthApI saunI sAkhe re, AjJA tenI laI kare kArya, mAna bahu rAkhe re. 27 artha - pachI saunI sAkSIe yakSanI mUrti siMhAsana upara rAjA tarIke sthApita karI temanI AjJA laIne baghA kArya karavA lAgyA. te mUrtinuM pratyakSanI jema bahumAna jALavavA lAgyA. //rA. gharma-kAryamAM huM rahyo sAta divasa bhaya choDI re, gaI kAle vijaLI paDI, yakSa-pratimA toDI re. 28 artha :- zrI vijayakuMvara kahe : A kAraNathI bhaya choDI sAta divasa sudhI huM gharmakAryamAM rahyo hato. gaI kAle te vIjaLI paDI ane yakSanI pratimAne toDI nAkhI. 28 dAna daithuM so gAmanuM vaLa brahmAnI kheDI re, pUMjI kanaka-ratnAdithI nimittavAdI teDI re. 29 artha - have te nimittavAdIne bolAvI mane jIvitadAna ApanAra hovAthI tene brahmA samAna mAnI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 so gAmanuM dAna dIdhuM tathA sonA ane ratna AdithI tenI pUjA karI. muralA Aja muMja abhiSekano utsava nUtana thAto re, tame paghAryA to ure harSa have nA mAto re." 30 artha :- zrI vijayakuMvara kaheH Aje mAro nUtana rAjyAbhiSekano utsava thAya che ane temAM vaLI ociMtA tame paghAryA tethI hadayamAM harSa samAto nathI. 30 thoDA dina rahIne gayo amitateja nija pure re; sutArA vidyAtharI ramI rahIM patinA ure re. 31 artha - thoDA divasa sAsarAmAM rahI amitateja potAnA nagaramAM gayo. tenI bahena sutArA vidyAdharI je rAjA vijayakuMvarane paraNAvela che te patine priya hovAthI tenA hRdayamAM ramI rahI AnaMda saha kALa nirgamana karavA lAgI. 31nA mAtAnI zikSA vaDe zravijaya vidyA sAthe re, sutArA saha te vane, gagane jAya abAdhe re. 32 artha - ekavAra mAtAnI zikSAthI zrI vijayakuMvara sutArA sAthe AkAzamArge abAghApUrvaka vanamAM jaI vidyA sAdhavA lAgyo. rA. vana-krIDA karato phare, prema-madirA pIto re, siMhAdinA sthAnamAM pharatAM te nA bIlo re. 33 artha - jaMgalamAM premarUpI madirA pIto te vanakrIDA karavA lAgyo. siMha AdinA sthAnamAM paNa pharatAM te bIto nathI. 33aaaa. haraNuM avanavuM dekhIne kahe sutArA, "jhAlo re, ramavA laI jaIzuM bhaluM, jarphera mane e Alo re."34 artha :- tyAM vicitrarUpavALuM haraNane joI sutArA bolI : ene jhAlI mane Apo. ene ramavA laI jaIzuM. te jarUra mane lAvI Apo. 34o. zrIvijaya caturAIthI tenI pAchaLa cAlyo re, te paNa doDe vaLI care, kALa ema bahu gALyo re. 35 artha:- zrI vijayakuMvara caturAIthI tene pakaDavA pAchaLa cAlyo. te haraNa paNa doDe, vaLI caravA lAge. ema karatAM bahu samaya pasAra karyo. sapanA vidyAghara kapaTI bIjo zrIvijaya thaI Avyo re : hAtha na AvyuM haraNa te, koI rIte nA phAvyo re; 36 artha - tyAM sutArA pAse bIjo eka vidyAdhara kapaTathI zrI vijayakuMvaranuM rUpa laI Avyo. ane kahevA lAgyo ke bahu prayatna karavA chatAM te haraNa hAthamAM AvyuM nahIM; huM koI rIte temAM saphaLatA meLavI zakyo nahIM. 36o.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 347 sAMja paDI cAlo have jhaTa beso vimAne re," ema kahI te harI gayo zrIvijaya-priyAne re. 37 artha - have sAMja paDI gaI mATe cAlo jhaTa vimAnamAM beso ema kahI te vidyAghara zrI vijayakuMvaranI priyA sutArAne harI gayo. If3LA sutArA sthAne pheMkI vidyA tevAM rUpe re, zrIvijaya Avyo dekhI te sApa Dasyo kahI rUe re. 38 artha - sutArAnA ThekANe vaitAlinI vidyAnA baLe sutArA jevI rUpavALI bIjI strIne mUkI dIdhI. tyAM zrI vijayakuMvara Avyo jANI mane sApa Dasyo che ema kahI te mAyAthI banAvelI sutArA rovA lAgI. 38aaaa. zrIvijaya ghAyo chatAM marI gayelI bhALe re, maNimaMtrAdi auSathI yoje te tatkALa re. 39 artha :- zrI vijaye tenA upAya karyA chatAM tenI sAme ja marI gayelI hoya tema AMkho mIMcI dIdhI. zrI vijayakuMvare tatkALa tene ThIka karavA mATe aneka maNi maMtra taMtrAdikanI auSaghIrUpe yojanA karI. 39aaaaN niSphaLa sarve lAgatAM, jIvana tajavA ghAre re, khaDakI citA, strIne meMkI lagADI jyAM paga ghAre re-40 artha - tene jIvADavAnA badhA upAyo niSphaLa lAgatAM zrIvijayakuMvara pote potAnA paNa prANa tajavA taiyAra thayo. tenA mATe citA khaDakI, temAM strIne mukI, Aga lagADI, temAM pote deha choDavA mATe paga mUkavA ghAre che. 40 vidyAghara AvI caDhe, maMtrita jaLa tyAM chAMTe re, lAta lagAvI te strIne, vidyA paDI gaI vATe re. 41 artha :- teTalAmAM tyAM eka vidyAdhara AvI caDhyo. teNe maMtrita jaLa chAMTI banAvaTI sutArAne lAta mArI ke te vaitAlinI vidyA tyAMthI bhAgI gaI. 41aaaa. zrIvijaya pUche, "aho! koNa tame upakArI re? zuM dekhuM svaprA samuM? koNa hatI e nArI re?" 42 artha - zrI vijayakuMvara vidyAdharane pUchavA lAgyo ke aho! mArA upara Avo upakAra karanAra tame koNa cho? A huM svaprA jevuM zuM joI rahyo chuM? te banAvaTI sutArA koNa hatI? I4rA vidyAghara bole have : "amitateja ama svAmI re, tene pokArI raDe, sutArA zubhanAmI re. 43 artha - vidyAghare javAbamAM kahyuM : amitateja amArA svAmI che. tene pokArIne raDatI zubhanAmavALI sutArAne ame joI che. 43aa. svAmI-bhaginI oLakhI, pUchyuM "koNa hare che re?" bole azanighoSa tyAM : "laDavA hAma ghare che re? 44
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- A to amArA svAmI amitatejanI ja bahena che ema oLakhIne meM pUchyuM : tamane ahIM koNa harI lAvyuM? tyAre azanighoSa bolyo ke zuM mArI sAthe laDavAnI hAma eTale hiMmata gharAve che? I44 camaracaMcA-purI-pati, zrIvijayanI kAMtA re, harI lAvyo choDAva tuM, jo nahi jIvana-ciMtA re." 45 artha :- huM camara caMcApurIno rAjA chuM. A vijayakuMvaranI strI che. huM ene harI lAvyo chuM. tane tArA jIvananI ciMtA na hoya to mArI pAsethI ene choDAva. I4pA. kahe sutArA : "mA laDo, muja pati pAse jAo re, vidyA muja veSe chaLe teno jIva bacAvo re.'46 artha - e sAMbhaLI sutArA kahevA lAgI : tame laDo mA. pahelA mArA pati pAse jAo. tene vaitAlinI vidyA mAro veSa gharIne chaLe che mATe prathama teno jIva bacAvo. 46nA te suNI A ApanI pAse Avyo doDI re, AjJA Apo tema sau kArya karuM tana toDI re."47 artha :- sAMbhaLIne huM ApanI pAse zIdhra Avyo chuM. jema Apa AjJA Apo tema huM tanatoDa mahenata karavA taiyAra chuM. 4LA zrIvijaya kahe: "Apa to mArA jIvana-dAtA re, amitateja saha Avajo, bolAvI muja mAtA re."48 artha - zrI vijayakuMvara kahe : Apa to mArA jIvanadAtA cho. mArI mAtAne bolAvI zrI amitateja sAthe ahI Avajo. ||48 amitateja-pratApathI azanighoSa jitAyo re, oNva laI nAsI te gayo, zrIvijaya pUThe ghAyo re. 49 artha - amitatejanA pratApathI yuddhamAM azanighoSa jitAI gayo. te jIva laIne nATho ane tIrthakaranI sabhAmAM peTho tyAre zrI vijayakuMvara tenI pAchaLa doDyo. 49o. zravijaya tIrthaMkara-sabhA dekhI temAM peTho re, amitateja paNa AvIne zrIvijaya saha beTho re. 50 artha :- zrI vijayakuMvara paNa tIrthaMkaranI sabhA joI temAM peTho. pachI amitateja paNa tyAM AvIne zrI vijayakuMvara sAthe beTho. 50nA sabhA viSe tA~ vaira sau suNe prabhunI vANI re, azanighoSanI mArjIe sutArA tyAM ANI re. 51 artha :- sabhA madhye baghAe prabhunI vANI sAMbhaLIne vairabhAvano tyAga karyo. azanighoSanI mAtAe sutArAne paNa tyAM ANI. pa1AA putra-doSane khamAvatI, satI patine Ape re, jAti-vera pazu paNa taje, kSamA sahaja tyAM vyApe re. para
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 349 artha - potAnA putra azanighoSanA doSane khamAvatI evI mAtA, satI sutArAne potAnA patine Ape che. bhagavAna AgaLa jAtivera pazuo paNa taje che. tyAM bhagavAnanA pratApe badhAmAM sahaja kSamAbhAva vyApe che. parA azanighoSa khamAvato kahe : "pUrvanA doSe re, harI lAvyo A bAIne, prabhu muja doSo khoze re. pa3 artha - azanighoSa paNa potAnA doSo khamAvato kahe che ke pUrvakarmanA doSe huM bAI sutArAne harI lAvyo. paNa prabhu mArA A doSone mApha karaze. palA akhaMDita-zIlavaMtI e, gharma-mAta muja sAcI re; bhUtakALa bhUlI javA, kharI kSamA A yAcI re." 54 artha - A akhaMDita zIlavaMtI sutArA e mArI gharmamAtA che. mane mAruM kartavya zuM hovuM joIe te darzAvanAra hovAthI temaja sAcA Atmagharmane batAvanArI hovAthI mArI kharI gharmamAtA che. bhUtakALane bhUlI javA mATe huM sarvanI samakSa kharI kSamA yAcanA karuM chuM. [54mAM amitateja vanave "prabhu, bhagineM harI muja zAthI re?" kahe kevaLI : "sau suNo, kahuM vAta e AkhI re. papa artha - have amitateja vinayapUrvaka kahevA lAgyo ke prabhu! A mArI bahenanuM eNe zA mATe haraNa karyuM? tyAre kevaLI bhagavAna kahevA lAgyA huM te sarva vRttAMta jaNAvuM chuM; te tame baghA sAMbhaLo. papA acaLa gAmanA viprano kapila putra dAsIno re, bIjA be putro bhaNe, kapila na udAsI, jo re. 16 artha - acaLa gAmanA brAhmaNathI utpanna thayelo kapila, te dAsIputra hato. te brAhmaNanA bIjA be putro hatA. te pitA brAhmaNa pAse bhaNavA lAgyA. kapila paNa bhaNavAmAM udAsIna nahI paNa utsAhI hato. //pakA kapila adhikArI nahIM, paNa suNI kaMThe ghAre re; buddhibaLathI te banyo paMDita zAstra-vicAre re. 57 artha - kapila dAsIputra hovAthI tene bhaNavAno adhikAra Apyo nahIM. chatAM teNe vidyA sAMbhaLIne kiMThe ghAraNa karI lIdhI. pachI buddhinA baLe zAstro vicAravAthI te paMDita banI gayo. //palA veda na zobhe tujane," kahIne kADhI mUkyo re, ratnapuramAM te gayo, paNa vidyA nA cUkyo re. 18 artha - tuM dAsIputra hovAthI tArA kaMThe veda zobhe nahIM. ema kahI kapilane kADhI mUkyo. paNa vidyAne bhulyA vinA te ratnapura nagaramAM gayo. pa8AA. akhaMDita buddhibaLe paMDita mukhya manAyo re, rAja-purohite dathI kanyA, ati pujAyo re. 59 artha - akhaMDita buddhinA baLe ratnapuramAM te paMDitomAM mukhya gaNAyo. tyAMnA rAja purohite tene
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kanyA ApI. tethI tyAM ati pUjyapaNAne pAmyo. 19 satyabhAmA sunAmanI kanyA buddhizALI re, pati paramezvara mAnatI, sevA kare rasALI re. 60 artha - satyabhAmA nAmanI te kanyA buddhizALI hatI. te patine paramezvara mAnatI ane tenI bhAvapUrvaka sevA karatI hatI. /60aaaa nATaka jovA pati gayo, thayuM mAvaThuM tyAre re, kapaDAM korAM laI jAe rAha satI nija dhAre re. 61 artha :- ekavAra nATaka jovA satyabhAmAno pati kapila gayo. tyAre varasAdanuM mAvaThuM thayuM. te vakhate hAthamAM korA kapaDAM laIne satI satyabhAmA potAnA gharanA dvAra upara UbhI patinI rAha jotI hatI. 61aaaa kapila nagna rAte thaI kapaDAM kApe rAkhI re, doDI ghera gayo ane kahe strIne, "vidyAthI re-62 artha:- te vakhate varasAdanA kAraNe kapila rAtanA nagna thaI kapaDAM kAkhamAM sameTI doDato doDato potAne ghera Avyo ane strIne kahevA lAgyo ke mArI vidyAno prabhAva jo. IkarA kapaDAM muja palaLyAM nathI'; paNa ajavALe dekhe re zarIra palaLeluM badhuM, nagna thayelo lekhe re. 63 artha :- kapila kahe : mArI vidyAnA baLe jo kapaDAM palaLyAM nathI. paNa satyabhAmAe ajavALAmAM tenuM badhuM zarIra palaLeluM joyuM. tethI tene nagna thaIne ghara pAse AvI kapaDAM paherelA che ema jANyuM. 63. uttama janane nA sUjhe AvI vRtti nIcI re, saMzaya manamAM te ghare, manovRtti thaI UMcI re. 64 artha - jo A uttama kuLano hoya to rAtre paNa varasAdamAM nagna thaIne ghera AvavAnI nIca vRtti sUjhe nahIM. Ama satyabhAmAnA manamAM zaMkA thavAthI kapila pratye tenuM mana UMcu thaI gayuM. 64 nirNana kapila-pitA suNe, kapila thayo ghanavALo re, ratnapuramAM AvatAM, thayo kapila bhayavALo re- 65 artha - have bIjA acaLa nAmanA gAme rahelA kapilanA nirdhana brAhmaNa pitAe sAMbhaLyuM ke putra kapila ghanavAna banI gayo che. tethI te ratnapura Avyo. te jANI kapilanuM mana bhayavALuM thayuM. 6pAA rakhe! vAta sAcI thatAM pragaTa, kapaTa jaga jANe re," mATe rAjI rAkhavA bahumAna kare A TANe re. 66 artha - rakhene mArI dAsIputravALI sAcI vAta pragaTa thAya to loko mane kapaTavALo jANaze. mATe brAhmaNa pitAne rAjI rAkhavA temanuM ghaNuM bahumAna karavA lAgyo. dukA vinaya ghaNo dekhADato, jAdI rasoI banAvI re, saMzaya strIno tyAM vadhyo, ghana daI pUMche manAvI re. 67
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 35 1 artha - kapila temanA pratye ghaNo vinaya dekhADato hato chatAM pitA brAhmaNa hovAthI temanI rasoI judI banAvI. A joI satyabhAmAne saMzaya vadhyo ke ema kema karyuM? tethI teNIe pitAne ghana daI manAvIne badhuM pUchI lIdhuM. 67LA. ekAMte teNe kahyuM : "dAsI-putra amAro re, ghana laI raste te paDyo; satI gaNe bhava khAro re. 68 artha - tyAre ekAMtamAM brAhmaNa pitAe kahyuM : A amAro dAsIputra che. pachI te to ghana laI raste paDyo. paNa satI evI satyabhAmAe A badhI vigata jANavAthI tene mana A saMsAra khAro jhera jevo lAgyo. II68. rAjAne jaI te kahe, kapilane bolAve re; kahe satyabhAmA : "mane Atma-hita bahu bhAve re; 69 artha - rAjA zrISeNa pAse jaI satyabhAmAe kahyuM : kapilane bolAvo. mane mArA AtmAnuM hita karavuM bahu game che. 69o. tajavA de saMsAra to dIkSA laIne pAchuM re." kapila kahe : "tenA vinA huM nA jIvana gALuM re. 70 artha - jo mane kapila saMsAra tajavA de to huM dIkSA laI tenuM pAlana karuM. tyAre kapila kaheH tenA vinA huM A jIvana gALI zakuM nahIM. 70nA vezyA-tyAga karAvavo, kahyo gharma, nRpa, mAno re, paraNelI strIno nahIM tyAga kadI karavAno re. 71 artha - he rAjA! vezyAno tyAga karAvavo tene gharma kahyo che. paNa paraNelI strIne tyAgavAnuM kadI kahyuM nathI. //71aaaa. spaSTa satyabhAmA vada : dAsI-putra na sevuM re, marIza DUbI ke baLI, nIca banI nahi jIvuM re." 72 artha - tyAre spaSTapaNe satyabhAmA bolI ke huM dAsIputrane sevIza nahIM. bhale huM DUbIne ke baLIne marI jaIza paNa nIca banI have jIvIza nahIM. 72aaaa zrISeNa nRpa kahe : "nahIM sukha tamane saMyoge re, bhale rahe putrI samI thoDA dina muja saMge re.' 73 artha - tyAre zrISeNa rAjA bannene zAMti pamADavA mATe bolyA ke tamArA bannenA saMyogamAM have sukha nathI. mATe bhale thoDA divasa satyabhAmA putrInI jema mArI sAthe rahe. 73nA kapila kabUle te rIte satI soMpI rANIne re, eka divasa muni AviyA, bhAve te jJAnIne re- 74 artha - kapile te vAta kabUla rAkhI. tethI satI satyabhAmAne rANIne soMpI. eka divasa tyAM muni mahAtmA padhAryA. te jJAnIne bhAvapUrvaka baghAe dAna ApyuM. [74
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 be rANI, nRpa dAna de; satI ati anumode re, yugalika Ayu bAMghatA cAre jIva pramode re. 75 artha - te jJAnI munine rAjAnI be rANI tathA rAjA bhAvathI dAna ApavA lAgyA. tenI ati anumodanA satI satyabhAmAe karI. te cAreya jIvoe guNa pramodanA kAraNe yugalika AyuSyano baMgha karyo. [7pA nRpa-putro be ekadA laDe eka strI kAje re, nRpa vAre, mAne nahIM, nRpa levAyo lAje re. 76 artha :- ekadA rAjA zrISeNanA be putro eka strIne mATe laDavA lAgyA. rAjAe ghaNA vAryA chatAM mAnyuM nahIM. tethI rAjAne ghaNI lajjA AvI ke AvA mArA putro che to huM bIjAne zuM moDhuM batAvuM. 76aaaa. viSa-puSpa sUMghI mare nRpa sAthe be rANI re, kapila-patnI sAthe mare nija anAthatA jANI re. 77 artha - tethI rAjAe viSanuM puSpa sUMghI deha tyAga karyo. tenI sAthe beya rANIoe paNa tema karyuM. kapilanI patnI satyabhAmAe paNa potAnI have anAthatA jANI teNe paNa deha tyAga karyo. A7LA kapila bahu bhavamAM bhamI azanighoSa-bhava pAme re, yugalika-sura-bhava bhogavI satI sutArA nAme re. 78 artha - kapila, tiryaMcAdi ghaNA bhavomAM bhaTakIne azanighoSano A bhava pAmyo che. tathA yugalika ane devano bhava bhogavI kapilanI strI satyabhAmA, te A bhavamAM satI sutArA banI che. T78mAM tema ja zrISeNa-jIva tuM amitateja gaNAto re; tuja patnI rANI hatI pUrve e kharI vAto re. 79 artha - temaja zrISeNa rAjAno jIva te tuM A bhavamAM amitateja banyo che. tArI hamaNAM je patnI jyotiprabhA che te ja pUrvabhavamAM tArI rANI hatI. e badhI kharI vAto che. I79aaaa. bIjuM rANa-jjaiva A bhave zrIvijayarRpa jANo re, yugalika-sura-sukha bhogavI Aja rAja-sukha mANo re. 80 artha - zrISeNa rAjAnA bhavamAM je tArI bIjI rANI hatI teno jIva A bhavamAM zrI vijayakuMvara banela che. te paNa yugalika ane devalokanA sukha bhogavI Aje rAjasukhane mANe che. ll80 be kuMvara laDatA hatA tyAM vidyAghara AvI re, kahe : "bena kAje nahIM jhUjho prIti lAvI re." 81 artha - zrISeNa rAjAnA be kuMvara je eka suMdara strIne meLavavA mATe laDatA hatA. tyAM eka vidyAghara AvIne kahevA lAgyo ke tame tamArI bahenane meLavavA mATe prIti lAvIne paraspara yuddha karo nahIM. 81aaaa banne vIra pAchA haThI pUche : "zuM tuM bole re? koNa? kyAMthI? AvIne? hRdaya-dhAra ama khole re? 82
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (87) zrI zAMtinAtha bhAga-1 353 artha - banne vIra pAchA haThIne pUchavA lAgyA ke A tuM zuM bole che? tuM koNa? kyAMthI AvIne amArA hRdayanA dvAra khole che? arthAt A amArI bahena che ema te kevI rIte jANyuM? II8rA te vadato : "Aje gayo, amitayaza jina pAse re, vidyAghara zAthI thayo?" pUMchatAM prabhu prakAze reH 83 artha - tyAre te vidyAghara kahevA lAgyo ke huM Aje amitayaza nAmanA jinezvara pAse gayo hato. huM vidyAdhara kevI rIte thayo? ema pUchatA prabhu sarva vRttAMta prakAzavA lAgyA. //83 vatazokA nagarI viSe ratnadhvaja nRpa jANo re, tenI tuM rANI hato, putrI traNa pramANo re. 84 artha - vItazokA nAmanI nagarImAM ratnadhvaja nAme rAjA hato. pUrvabhavamAM tenI tuM rANI hato. tyAM tAre traNa putrIo hatI. 84. paghA nAme je hatI te sAdhvI-vrata pALe re, eka divasa be yuvako, strI dekhI laDatA bhALe re. 85 artha :- traNa putrImAM paDyA nAmanI je putrI hatI te sAdhvI thaIne vrata pAlana karatI hatI. eka divasa be yuvAna puruSone eka strIne meLavavA mATe laDatA teNIe joyA. I8pA. nidAna te sAdhvI kareH "Ama muja kAje hojo re, marIne te devI thaI pachI suMdarI thaI, jojo re. 86 artha - eka strIne mATe be yuvAnone laDatA joI sAdhvIe evuM nidAna karyuM ke Ama mArA mATe paNa hojo arthAt mane paNa puruSo evI rIte icche. pachI te sAdhvI marIne devI thaI. tyAMthI cyavIne A suMdarIrUpe avatAra pAmI che. 86. be beno bIjI hatI te kuMvara thaI jhUjhe re, Aje ratnapura, aho! jyAM sAdhvInarjIva jAe re. 87 artha:- pUrvabhavamAM tenI je be baheno bIjI hatI te A beya kuMvararUpe janma laIne Aje A ratnapuramAM aho!te sAdhvInA jIvane joI, teNIe je nidAna karyuM hatuM tethI tene meLavavA mATe laDI rahyAM che. ll8LA rANIno rjIva tuM hato, bannenI tuM mAtA re, dAnAdi gharme thayo vidyAghara vikhyAtA re. 88 artha - pUrvabhavamAM ratnadhvaja rAjAnI rANIno jIva tuM hato. ane be beno je Aje kuMvara thaIne strI mATe laDI rahyAM che, te bannenI tuM mAtA hato, temaja sAdhvI padmA paNa tArI ja trIjI putrI hatI. te bhavamAM dAna, zIla, tapa, bhAva Adi gharmanuM AcaraNa karavAthI te A bhavamAM prasiddha vidyAdhara thayo chuM. 88aaaa tuja vacano te mAnaze, dIkSA banne leze re; vrata pALI mokSe jaze, jo tuM jaI upadeze re." 89 artha - tArA vacano te laDatA beya yuvAno mAnaze; kemake pUrvabhavanI te beya tArI putrIo che. tuM tyAM jaI temane upadeza Ape to te banne dIkSA laI, vrata pALIne mokSe jaze. II89aaaa
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tethI tamane boghavA, Avyo turta suNIne re, suNa banne sAthe thayA, mAtA-guru gaNIne re."90 artha - bhagavAna amitayaza jinezvara pAse A vAta sAMbhaLIne huM turta tamane samajAvavA mATe ahIM Avyo chuM. temanI vAta sAMbhaLI, pUrvabhavanI mAtAne guru gaNI banne sAdhu thaI gayA. 90gA. amitateja pUche pharI: he! prabhu, huM chuM kevo re? hoIza bhavya abhavya ke? kRpA karI darzAvo re."91 artha :- zrI amitateja bhagavAnane pharI prazna pUche che ke he prabhu! huM kevo chuM? huM bhavya chuM ke abhavya? te kRpA karI mane darzAvo. 91. kahe prabhu : "navamA bhave thazo tIrthapati yogI re, bharata-cakravartI taNI padavInA paNa bhogI re. 92 artha - tyAre prabhu kahevA lAgyA ke AjathI navamA bhave yogIzvara zrI zAMtinAtha nAme tame tIrthapati thazo. tathA bharatakSetramAM cakravartInI padavInA paNa sAthe bhoktA thazo. 92aaaa tuja anuja zrIvijaya thaI gaNathara padavI leze re." pharI pUMche : "sadgharma zuM?" kevaLI vaLI upadeze re - 93 artha :- zrI vijayakuMvara te bhavamAM tAro anuja eTale nAno bhAI thaI, dIkSA laI gaNaghara padavIne pAmaze. zrI amitateje pharI prazna pUchyo ke he prabhu! sagharma kone kahevo? tyAre zrI kevaLI bhagavAna te viSe vistArathI tattvano upadeza A pramANe ApavA lAgyA. 93aaaa "bhava-hetu to karma che, te mithyAtvAdithI re, mithyAtve viparItatA jJAna viSe dekhAtI re. 94 artha - A saMsAramAM jIvane rajhaLavAnuM kAraNa to karma che. te karma AvavAnA mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga nAmanA pAMca prakAra che. have darekanuM svarUpa samajAve che. mithyAtva eTale ajJAnanA kAraNe jIvanuM jJAna paNa viparIta thayeluM jaNAya che. 94o. pAMca bheda mithyAtvanA : prathama bheda "ajJAnI re, bhAna na gharma atharmanuM, e enI nizAnI re. 95 artha :- mithyAtvanA ajJAna, saMzaya, ekAMta, viparIta ane vinaya ema pAMca bheda che. temAM prathama bheda ajJAnano che. ajJAna eTale potAnA AtmagharmanuM eTale potAnA svarUpanuM jene bhAna nathI, oLakhANa nathI te. ane adharma eTale zarIrAdi pudagala dravya je potAno gharma eTale svabhAva nathI tene potAnA mAnavA. ema hitAhitanuM bhAna na hovuM te A ajJAnanI nizAnI che. pA. Agama, A sahAyathI, suNa nirNaya nA lAve re, saMzaya tattva viSe rahe, bheda bIjo batalAve re. 96 artha :- AgamathI athavA Ata eTale mokSamArgamAM vizvAsakaravA lAyaka evA jJAnI puruSanI
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) zrI zAMtinAtha bhAga-1 355 sahAyatA laIne ke temano upadeza sAMbhaLIne paNa jIvAdi padArthonA svarUpano nirNaya na karavo ane tattvomAM zaMkA sahita mAnyatA rAkhavI te saMzaya nAmano mithyAtvano bIjo bheda che. 596 // samakita-jJAnAcAramAM ke dravyAdi tattve re, ekAMte aMzo grahe, ekAMtika mithyAtve re. 97 artha :-- koI mAtra jJAna vAMcI nizcayAbhAsI thaI potAne samakitI mAne athavA koI ekAMte kriyAne ja vaLagI rahI potAne samakitI mAne. paNa 'jJAnakriyAbhyAm mokSaH' arthAt jJAna sahita kriyAthI mokSa che te na mAne; temaja koI jIvAdi tattvonA paNa ekAMte aMzo grahaNa kare jemake AtmA nitya ja che. athavA te anitya ja che ema ekAMte mAne paNa syAdvAdathI na mAne tene ekAMtika mithyAtvano trIjo prakAra kahyo che. hyA jJAna-sAyaka-jJeyano nirNaya UMgho ghAre re, tyAM viparIta mithyAtva che; adharma-dharma vicAre re. 98 artha :-- jenuM jJAna viparIta che arthAt jenI samajaNavaDe karelo nirNaya UMgho che. sAyaka eTale sarva padArthane jANanAra evA AtmAnuM svarUpa paNa je deharUpe mAne che, temaja jJeya eTale jagatanA sarva padArtho je potAnA nathI chatAM potAnA che ema viparIta rIte jenA magajamAM nirNaya karelo che, tathA potAnA vicAre karIne je adharma eTale mithyAdharmane saddharma mAne che, ema sarvanuM viparIta svarUpa nirdhArI levuM te viparIta nAmano mithyAtvano cotho bheda che. / / 8 / / trividha vinaya saghaLuM kare, vinA viveka ajANyo re, mukti-hetu mAne badhe, aMtima bheda vakhANyo . 99 je ke artha :- je trividha eTale mana,vacana,kAyAthI satu deva ke asatu deva Adino athavA sadguru asadguruno athavA sadgharma ke satzAstra temaja asat dharma ke asat zAstra Adi sarveno eka sarakho vinaya kare tene pAMcamo bheda vinaya mithyAtva nAmano kahyo che. te puruSa viveka rakSita che, sadaiva gurudharmanA svarUpathI ajANyo che. mATe sarvano eka sarakho vinaya karavo tene muktinuM kAraNa mAne che, A mithyAtvano aMtima bheda bhagavAne kahyo che. zAllA asaMyama avratI-kriyA mana-vANI-tanuM yoge re, indriya-asaMyama ane prArthI-asaMyama bhaMge 2. 100 = artha :- have aviratinuM svarUpa jaNAve che. avirati eTale asaMyama. je mana vacana kAyAthI vrata vagaranI kriyA kare te asaMyama kahevAya che. te asaMyamanA bAra prakAra che. pAMca indriyo ane mana pramANe viSayomAM pravRtti karavI te cha prakArano indriya asaMyama che ane pAMca sthAvara ane chaThThA trasa jIvonI hiMsAne na rokavI te cha prakArano prANI asaMyama che. / / 10 / / guNasthAnaka cothA sudhI asaMyama baMdha-ketu re, vratamAM doSa pramAda che, chaThThA sudhI suNI le tuM re. 101 artha :-- cothA guNasthAnaka sudhI uparokta bAra prakArano asaMyama athavA avirati jIvane
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 karmabaMdhanA kAraNa che. pAMcamA guNa sthAnakamAM deze vrata AvavAthI tathA chaThThA guNasthAnakamAM munine sarva vratarUpa saMpUrNa saMyama AvavAthI avirati saMbaMdhI thato baMgha aTake che, paNa pramAdavaDe thato baMgha cAlu rahe che. tethI vratomAM doSa lAge che. te pramAda chaThThA guNa sthAnaka sughI karmabaMdhanuM kAraNa thAya che. 101aaaa paMdara bheda pramAdanA, kaSAya soLa prakAre re; guNasthAnaka dazamA sughI baMgha kaSAya-vikAre re. 102 artha :- pramAdanA paMdara bheda che. pAMca viSaya, cAra kaSAya, cAra vikathA, nidrA ane sneha. have sAtamA apramatta guNa sthAnakamAM pramAdathI thato baMgha aTakI gayo paNa kaSAyathI thato baMgha cAlu rahe che. te kaSAya soLa prakAranA che. te dazamA sUkSma sAMparAya nAmanA guNasthAnaka sudhI hoya che. te kaSAyarUpI vikArane kAraNe jIvane karmano baMgha cAlu rahe che. /102aa. traNe guNasthAne pachI sAtavedana Ave re, kaMpe Atma-pradeze te yoga, karmane lAve re. 103 artha - pachI agyAra, bAra ane teramA guNasthAnake jIvane sAtavedanIyano baMgha thAya che. kaSAyathI thato baMgha aTakI javAthI have A traNa guNasthAnakamAM jIvane baMdhanuM kAraNa mAtra yoga che. te mana vacana kAyAnA yoganI pravRtti thavAthI Atmapradezo kaMpAyamAna thAya che ane karmane potA tarapha AkarSe che. jenA nimittathI AtmAnA pradeza sakaMpa thAya ane karmonuM kheMcANa thAya tene yoga kahe che." -sahajasukha sAdhana (pR.354) 103ii paMdara bhede yoga che, prakRti-pradeza-hetu re; kaSAyathI rasa ne sthiti; karma pAkI rasa detuM re. 104 artha :- yoganA paNa paMdara bheda che. te A pramANe satyamana, asatyamana, ubhayamana, anubhayamana, satyavacana, asatya vacana, ubhaya vacana, anubhaya vacana, audArika yoga, audArikamizra yoga, vaikriyika, vaikriyika mizra - cha paryApti pUrI na thAya tene mizra kahevAya che. AhAraka, AhArakamizra, kArmANa, vigraha gatimAM kArmANayoga hoya che. e mana vacanakAyAnA yoga te prakRtibaMgha ane pradezabaMghanA kAraNo che. jyAre karmomAM rasa ane sthiti paDe te kaSAyabhAvothI paDe che. pachI karmano abAghAkALa pUro thaye te karma pAkIne sukhaduHkharUpa phaLane ApanAra thAya che. "je vicAra ane vacanane satya ke asatya kAMI na kahevAya tene anubhaya kahe che." -sahajasukha sAghana (pR.353) I/104o. mithyAtva, avirati ane kaSAya, pramAda, yoge re, eka so vIsa prakRtio bAMghI karma-saMyoge re. 105 artha :- karmabaMdhanA kAraNo mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga che. te te karmabaMghanA saMyoge jIva ekaso vIsa prakRtino baMgha kare che. te A pramANe che. pAMca jJAnAvaraNIyanI, nava darzanAvaraNIyanI, chavIsa mohanIya karmanI, pAMca aMtarAyakarmanI, saDasaDha nAmakarmanI, be vedanIya karmanI, be gotrakarmanI tathA cAra AyuSyakarmanI. 10pA. bhame jIva bhavamAM ati; lahIM karaNAdi labdhi re, mokSamArga je pAmatA. te pAme che siddhi re. 106
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 357 artha - ApaNo AtmA karma bAMdhIne A saMsAramAM atyaMta paribhramaNa kare che. paNa pAMca karaNAdi labdhine pAmI mokSamArga meLavI apUrva evA AtmAnI siddhine pAme che. te pAMca labdhio A pramANe :(1) kSayopazamalabdhi-manuSyabhava, pAMca indriya vagere maLe te. (2) vizuddhilabdhi-khoTAM kAmathI trAsa pAme ne sArA bhAva bhaNI jIva vaLe tethI puNya bAMdhe. tethI sapuruSano yoga thAya. (3) dezanAlabdhi-sapuruSano yoga thAya, satparuSa kahe te samajavAnuM mAhAbhya lAge. (4) prAyogyalabdhi-dezanAno vicAra karI temAM ja jIvana gALe tethI sIttera koDAkoDInI karma-sthiti ghaTIne aMtaHkoTAkoTInI thaI jAya. (5) karaNalabdhi-temAM AgaLa vadhatAM graMthibheda thAya." -boghAmRta bhAga-2 (pR.222) II106nI tuja sama bhavya eNvo lahI ratnatraya zivapaMthe re bhavasamudra UtarI rahe zAzvata muktAnaMde re." 107 artha:- upara mujaba sadgharmanI prAptimAM bAghaka evA kAraNo mithyAtvAdine batAvI, je bhaviSyamAM zAMtinAtha bhagavAna thavAnA che evA amitatejane saMbodhI bhagavAne jaNAvyuM ke tArA jevA bhavya jIvo paNa ratnatrayane pAmI zivapaMthe eTale mokSanA mArge caDhaze. te jIvo saMsArarUpI samudrane pAra UtarI zAzvata evA muktinA AnaMdane meLavaze. 10thA. amitateja su pAmiyo samyagdarzana-zuddhi re, zrAvakanAM vrata AdarI lahe bhAvanI vRddhi re. 108 artha - amitateja paNa bhagavAnano Avo zreSTha upadeza sAMbhaLI samyagdarzananI zuddhine pAmyo. tethI zrAvakanA vratone grahaNa karI dinodina zreSTha bhAvonI vRddhi karavA lAgyo. ||108 (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 (saMbhava jinavara vinati avaghAro guNajJAtA re-e rAga) azanighoSa sAdhu thayo, mAtA saha te kALe re, sa-sAsu sutArA grahe dIkSA, prIte pALe re. 1 artha - bhagavAna tIrthakaranI vANIvaDe azanighoSa vidyAghara je pUrvabhavamAM kapila hato te pote ja hato ema jANI vairAgya pAmI sAdhu thayo. tenI mAtA paNa sAthe dIkSita thaI. tathA sutArA je pUrvabhavamAM kapilanI patnI satyabhAmA hatI ane A bhavamAM amitateja je zAMtinAtha bhagavAnano jIva che tenI bahena ane zrI vijayanI patnI che. teNe paNa A bhavanI sAsu svayaMprabhA je tripuSTa vAsudevanI rANI che tenI
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvodha-vivecana bhAga-2 358 sAthe dIkSA grahaNa karI. sau premapUrvaka muninA AcAra pALavA lAgyA. ||1|| amitateja Adi gayA sarve nija nija sthAne re, pUrva upavAso kare, ThaMtA pAtre dAne re, 2 artha :-- amitateja Adi sarve pota potAnA sthAne gayA. teo paNa AThama caudasa Adi parva divasomAM upavAsa karavA lAgyA ane supAtre dAna ApI zrAvaka dharmano udyota karavA lAgyA. III jina-pUjA nitye kare, dharmakathA paNa suMze re, bhavya jaivone bodha de, rAye paranA guz2a 2. 3 artha :-- have amitateja hamezAM jinapUjA kare che, dharma kathA paNa sAMbhaLe che tathA aneka bhavya jIvone dharmano upadeza Ape che tathA paranA alpa guNamAM pakSa prIti dharAvI pramoda pAme che. "guNI janoko dekha hRdayameM, mere prema umaDa Ave; bane jahAM taka unakI sevA, karake yaha mana sukha pAve.'' -merI bhAvanA ||3|| vidyAdhara-cakrI samo amitateja virAje re, aneka vidyA sAdho, zrIvijaya-maitrI chAje 2. 4 artha :- vidyAdharono rAjA amitateja cakravartI samAna rAjyAsana para virAjamAna che. je aneka vidyA sAdhato kALa nirgamana kare che. tene tripuSTa vAsudevanA putra zrI vijaya sAthe gADha mitratA che. / / 4 / / amaraguru munine namI banne besI pUche re : "tripuSTanA bhava AgalA, vAsudevasukha zuM che re?'' pa artha :- amaraguru munino samAgama thatAM banne temane namIne temanI samakSa besI, vijayanA pitA tripuSTa vAsudevanA AgalA bhavo pUchavA lAgyA tathA vAsudeva padavInuM sukha zuM che? te jaNAvavA kahyuM. / / 5 / / dharma-Lo muni varNave zrIvijaya te yoge re, bhoga-nidAna kare are! citta gharI sukha-bhoge re. 6 artha :- tyAre muni bhagavaMte gharma ArAdhanAnuM A phaLa che ema varNana karyuM. te sAMbhaLIne zrI vijaye vAsudevanA sukha bhoga bhogavavAnI icchAe karI manamAM evA bhoganuM are! nidAna eTale niyANuM karI lIdhuM. // 6 // eka divasa banne suNe vimalamati muni pAse re, 'eka mAsa AyuSya che' muni bI je saMnyAse rR. 7 artha :-- eka divasa vimalamaMti nAmanA muni pAse potAnuM mAtra eka mAsanuM AyuSya sAMbhaLIne banne muni banI, saMnyAsa maraNa svIkA2I pAopagamana anazana grahaNa karyuM. IInA (Anata svarga UpajI, sura-sukha banne mANe re, pUrva puNya phaLa bAkI te, videha kSetre ANe re. 8 artha :- have banne Anata nAmanA navamA devalokamAM utpanna thaI devatAI sukhane mANavA lAgyA. pUrve karelA puNyanA phaLo bhogavavA bAkI hovAthI tyAMthI temane mahAvideha kSetramAM karme ANyA. / / 8 / /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 359 prabhAkarI nagarI viSe janma nRpa-kumAro re, svimitasAgara-ghare phure kula-dIpaka saMskAro re. 9 artha - mahAvideha kSetramAM prabhAkarI nagarImAM timitasAgara rAjAnA ghera rAjakumAro tarIke beya janma pAmyA. kuLane dIpAve evA saMskArothI yukta banne kumAro vRddhi pAmavA lAgyA. gAlA (3) aparAjita nAme thayo, amitateja-oNva moTo re, anaMtavIrya sunAmathI zrIvijaya-oNva choTo re. 10 artha - je pUrvabhavamAM amitateja hato te have aparAjita nAme moTo bhAI thayo tathA pUrvabhavamAM je zrI vijaya hato te ahIM anaMtavIrya nAmano nAno bhAI thayo. 10aaaa. baLabhadra, vAsdeva be Uchare puNya pramANe re; kirAtI barbarI be naTI nAcata hartA je TANe re, 11 artha - moTobhAI aparAjita te baLadeva ane nAnobhAI anaMtavIrya te vAsudeva thavAno che. te puNya pramANe atre Uchera pAme che. ekavAra kirAtI ane barbarI nAmanI be dAsIo je gIta nATya kaLAmAM ghaNI kuzaLa hovAthI suMdara gAyana ane nRtya karatI te yuvatIo balabhadra ane anaMtavIryanA cittane raMjana karatI hatI. 11. abhinaya bhAve sarvanAM citta harI te letI re; nArada RSi AvyA chatAM, mAna sabhA nA detI re. 12 artha - te abhinaya eTale manobhAvadarzaka evuM nRtya karatAM sarvanA cittane haraNa karatI hatI. te samaye nArada RSi tyAM AvyA chatAM sabhAmAM koIe temane mAna ApyuM nahIM. 12aaaa apamAnita pAchA gayA, 'damitArinI pAse re, mAna daI sAmo jaI RSine te upAse re. 13 artha - apamAnita thayelA nArada pAchA pharyA ane damitAri nAmanA prati vAsudevanI pAse gayA. tyAre damitArie temanI sAme jaI mAna daIne te RSinI bhaktipUrvaka upAsanA karI. 13nA pUche pachaH "Azcarya zuM apUrva Ape bhALyuM re? "prabhAkarI nagarI viSe naTa-nATaka nihALyuM re," 14 artha - pachI rAjAe nArada RSine pUchyuM ke Apa sarvatra pharo cho to A jagatamAM apUrva AzcaryakAraka evuM Ape zuM bhALyuM? tyAre avasara joI nArada bolyA : prabhAkarI nagarImAM naTIonuM eka nATaka meM nihALyuM che. II14 ema kahI AzcaryathI nArada vadana vikAse re e be naTa cakrI-sabhA mATe janmI bhAse re, 15 artha :- "ema kahIne AzcaryathI nAradanuM mukha vikasita thayuM ane jaNAvyuM ke e be naTIo to tamArA jevA cakrInI sabhA mATe ja janmI hoya ema lAge che. ||15aa.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 tuja sukha-maMdira-zikhare kaLaza caDhe e AvyuM re, trikhaMDapatine te ghaTe," kahI kleza-bIja vAve re. 16 artha :-- vaLI nArade kahyuM : jo e naTIo ahIM Ave to tArA sukharUpI maMdiranA zikhara upara laza = caDhe evuM thAya. e naTIo traNa khaMDanA adhipatine ghera zobhe ema kahI klezanA bIja vAvI dIdhA. / / 16 / damitAri dUta mokale magAvavA nI banne re, nI-veSe be bhAIo gupta gayA dyUta-saMge re. 17 artha :-damitAri rAjA e banne naTIone potAnA rAjyanI zobhA mATe ApI devA arthe eka dUta mokalyo. dUtanI sAthe kutUhalathI vidyAnA baLe aparAjIta ane anaMtavIrthe poteja kirAtI ane barbarInuM rUpa dhAraNa karI gupta rIte tyAM gayA. / / 17|| vidyA baLathI rIjharve nATaka karI rAjAne re, nRpa nija kanyA soMpatA sunRtya zIkhavavAne re. 18 artha :-damitArInA rAjyamAM vidyAnA baLathI nATaka karI rAjAne rIjhavyo. tethI rAjAe potAnI kanyA kanakazrIne paNa nATyakaLA zIkhavavA mATe temane soMpI. / / 18 / kaLA zIkhavatAM varNave, "anaMtavIrya rUpALo re, prabhAkarI purIno pati jagaziromaNi bhALo re." 19 artha :- kanakazrIne kaLA zIkhavatA aparAjIta, anaMtavIryanA rUpanuM ane guNonuM varNana kare che, ke = te prabhAkarI nagarIno rAjA che, ane te jagatamAM ziromazirUpa che. 19nA prInivaMta banI cUke pati karavAne tene re, vInave lajjA mukI ke svarUpa batAve ene re. 20 artha :-- jyAre kanakazrI lajjA mUkIne anaMtavIrya upara prItivaMta banI tene potAno pati karavA = icche che tyAre anaMtavIrthe potAnuM vAstavika svarUpa pragaTa karyuM. / / 20 / / rUpamugdha sAthe javA tatpara thaI ke cAlyA re, "kanakazrI nRpa-kanyakA harI meM' gagane bolyA re. 21 artha :- jyAre kanakazrI tenA manohara rUpamAM mugdha banI, tenI sAthe javA taiyAra thaI tyAre AkAzamArge jatAM anaMtavIrya bolyo : huM rAjakanyA kanakazrIne harIne jAuM chuM, // 21 // yuddha thayuM tyAM kAramuM, cakra mUke damitAri re, anaMtavIrya-kare Thare, cAlyA tene mArI re. 22 artha : anaMtavIryanA zabdo sAMbhaLI minAra ane anaMtavIrya vacce bhayaMkara kAranuM yuddha thayuM. aMte damitArie anaMtavIrya upara cakra mUkyuM. te anaMtavIryanA hAthamAM AvI sthira thayuM. aMte damitArinA vacanothI kruddha thaI anaMtavIrthaM tenA upara cakra mUkI tene mArIne AgaLa cAlyA. / / 22 / / vimAna thobhe jyAM nabhe nIce sabhA jaNAtI re, kIrtighara kevaLI dIThA, divyadhvani suNAtI 2. 23
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 361 artha :- nabha eTale AkAzamAM jatuM vimAna thoLyuM tyAre nIce joyuM ke tyAM sabhA beThelI jaNAI ane kIrtidhara kevaLI bhagavaMtane dIThA. jyAM temanI divyadhvani baghA sAMbhaLI rahyA che. gArA damitArinA te pitA, nIce jaI sau vaMde re, darzana karI suNI dezanA, saunA mana AnaMde re. 24 artha - te kIrtighara kevaLI damitAri rAjAnA pitA che. vimAnane nIce laI jaI sarve e vaMdana karyA. darzana karI temanI dezanA sAMbhaLavAthI saunA mana AnaMdamAM AvI gayA. 24 pUMche pitAmahane pachI kanakazrI kara joDI re : kayAM pUrvika pApathI thaI huM pApI choDI re?" 25 artha - pachI kanakazrI potAnA pitAmaha eTale dAdA kIrtighara kevaLIne hAtha joDI pUchavA lAgI ke he prabhu! huM kayAM pUrvanA pApathI mArA pitA damitArine mAravA mATe nimittarUpa putrI banI. 1rapA kIrtighara kevaLI kahe: "pUrva bhave zrIdatA re, zaMkhapure putrI hatI, garIba mAtA-pitA re, 26 artha -tyAre kIrtighara kevaLI kaheH pUrvabhavamAM tuM zaMkhapuramAM zrIdattA nAmanI garIba mAtApitAnI putrI hatI. pArakA muni maLatAM duHkha TALavA cakravrata teM ghAyuM re, dAna dIdhuM teM sAghune, sAghu-vacana avaghAryuM re. 27 artha -tane muni mahAtmAno yoga maLavAthI temanA upadezathI duHkha TALavA teM cakravrata ghAraNa karyuM hatuM. cakravratanA vighAnamAM prathama aThThama, pachI eka upavAsa ane pAraNuM pachI bIjo upavAsa ane pAraNuM ema sADatrIsa upavAsa karI aMte aThThama karavAnuM hoya che. puNya prabhAve eka divasa varasAdanA kAraNe tArA gharanI bhIMta paDI javAthI suvarNathI bharelo caru nIkaLyo. pachI te sAghu puruSone bhAvathI dAna ApyuM tathA sAdhu jJAnI puruSonA vacanane dhAraNa karyA hatA. razI. mahAsatI AryA hatI tene teM bolAvI re, upavAse UlaTI thaI, glAni tane thaI AvI re. 28 artha - eka mahAsatI AryAne teM AhAradAna arthe bolAvI tene upavAsa hovAthI UlaTI thaI. te joI temanA pratye tane glAni thaI AvI. 28 doSa guNInA dekhatAM pApa-kamANI kIthI re, puNya phaLe nRpati-kuLa padavI AvI lIthI re. 29 artha - guNI evI mahAsatInA doSa dekhatAM teM pApanI kamANI karI. paNa puNyanA phaLamAM A rAjyakuLamAM te kanakazrInI padavIne pAmI. 29 pApa-phaLe pitA-vaghe duHkha-dazA tuM dekhe re; vAve tevuM sau laNe, kazuM na jAya alekhe re. 30 artha - temaja pApanA phaLamAM pitAno vagha thavAthI te viyoganI duHkhadazAne anubhave che. jevuM
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vAve tevuM sau bhaNe che. kaMI paNa kareluM alekhe jatuM nathI. gharma saMbaMghI kiMcit paNa kalaMka atyaMta duHkha Ape che. karelA kAryanA phaLa saune bhogavavA paDe che. /30nA prabhAkarI nagarI gayA, maLI sau rAjA sthApe re, puNya anaMtavIryane ardhacakrIpada Ape re. 31 artha - prabhAkarI nagarIe gayA pachI badhAe maLI anaMtavIryane puNyanA baLe rAjA tarIke sthApita karyA ane ardhacakravartInuM pada ApyuM. ||31aaaa. baLabhadra-putrI sumati yauvana vayamAM AvI re mahAmunine dAna de, paMca divya pragaTAvI re. 3ra. artha - aparAjita te baLabhadra kahevAya che. temanI putrI sumati yauvana vayamAM AvI. ekavAra mahAmunine dAna ApatA tenA puNya prabhAve, ratna, suvarNa vagere paMca divyanI vRSTi thaI. //3rA. AvyA sau AzcaryathI, mahAmuni vaMde re; ummaralAyaka sumati dekhI, nRpa nimaMtre re. 33 artha - paMca divya thayA sAMbhaLI AzcaryathI baghA tyAM AvI mahAmunine vaMdana karyA. potAnI putrI sumatine have ummaralAyaka thaI jANIne rAjAe svayaMvaramAM AvavA badhA rAjAone nimaMtraNa ApyuM. [33] svayaMvarA AvI UbhI sabhA viSe laI mALA re, zobhA adhikI ghAravA kare kumAro cALA re. 34 artha - svayaMvarA evI sumati sabhAmAM mALA laIne AvI UbhI rahI tyAre potapotAnI aghikI zobhA batAvavA rAjakumAro aneka prakAranI mohamayI ceSTA karavA lAgyA. 34 devI nabhathI UtarI, kaMvarane upadeze re ? aho! ghanazrI, yAda che? hatI tuM devI-veSe re. 35 artha - tyAM eka kautuka banyuM. eka devI AkAzamAMthI nIce UtarIne sumati kuMvarIne upadezavA lAgI ke aho! ghanazrI, tane yAda che? tuM devalokamAM devI veSe hatI. //3pI. zarata karelI ApaNe jJAna thatAM e rIte re "cyave prathama tene kare, subogha bIjI prIte re." 36 artha - jyAre tuM devI hatI tyAre ApaNe pUrvabhavanuM jJAna thavAthI evI zarata karelI ke je prathama devalokamAMthI auve tene bIjIe premapUrvaka ahaMtu gharmano bogha karavo. 36 kathA ApaNI huM kahuM, vicAra te suNIne re, ativikrama nRpa to pitA, mAta anaMtamatIne re- 37 artha - have huM tane ApaNI kathA kahuM chuM. te sAMbhaLIne vicAra kara. pUrvabhavamAM ativikrama rAjA ApaNA pitA hatA ane mAtA anaMtamatI hatI. [3thA be kuMvarIo ApaNe, nAma ghanazrI tAruM re, anaMtazrI mAruM hatuM; naMdana guru saMbhAruM re. 38
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 363 artha - tyAre ApaNe temanI be kuMvarIo hatI. tAruM nAma ghanazrI hatuM ane mAruM nAma anaMtazrI hatuM. tathA naMdanagirI nAmanA ApaNA guru hatA. IT38aaaa vrato bogha suNI lIghAM; vidyAghara harI jAtAM re, vidyAtharIne dekhatAM, veNuvanamAM nAkhyAM re. 39 artha :- ApaNe zrIguru pAse bogha sAMbhaLIne zrAvakanA bAra vrato aMgIkAra karyA hatA. ekavAra vIrAMga nAmano eka yuvAna vidyAghara ApaNane harI gayo. paNa zubhAzayavALI potAnI strI vajazyAmalikAne jotAM teNe ApaNane veNuvanamAM nAkhI dIdhA. //39nA saMnyAse mara ApaNe svarge UpajyAM jyAre re dhRtiSeNa munine pUMchyuM: "mokSa thaze ama kyAre re?"40 artha -tyAM maraNAMta Apatti jANIne anazanavrata laI maMtranA dhyAnapUrvaka saMnyAsa maraNa karI huM saugharma devalokanA indranI agramahiSI thaI ane tuM ghanazrI kubera lokapAlanI mukhya devI thaI. tyAMthI nadIzvara dvIpa vagere tIrthonI yAtrA karatAM dhRtiSeNa munine pUchyuM ke he prabhu! amAro mokSa kyAre thaze? I40aaaa bhava cothe bhava chedazo', kahyuM hatuM, che smRti re? durlabha narabhava pAmI tuM; vAta karI meM vItI re."41 artha :- tyAre temaNe kahyuM hatuM ke cothA bhavamAM tame saMsArano cheda karazo. tenI tane smRti che? have tuM devatAne durlabha evA manuSyajanmane pAmI chuM. mATe ApaNA jIvanamAM vItelI A vAta tane jaNAvI che. 41aaaa jAti-smRti UpajI, sumati mUcha choDe re, devI to cAlI gaI; sau sAme kara joDe re -42 artha - A sAMbhaLI sumatine jAti-smaraNajJAna utpanna thayuM. jethI jANe saMsArano bhaya lAgavAthI mUrNita thaI pRthvI para paDI gaI. pachI caMdananA jaLa ane paMkhAnA pavanathI te sumatinI mUcha dUra thaI. devI to vimAnamAM besI AkAzamArge svargamAM gaI. have sarvanI sAme hAtha joDIne sumati kahevA lAgI. //4rA he narapati, sau AviyA muja kAje, paNa mAre re, dIkSA levA bhAva che, dukha lAgyuM che bhAre re. 43 artha - he sarva kulIna rAjAo! tame sau mArA mATe AvyA cho. paNa mane jAtismaraNajJAna thayuM che. mane A saMsAra have bhayaMkara duHkhamaya bhAsyo che mATe mAre have dIkSA levAnA bhAva che. A43. AjJA Apo sarva to bhagavartI dIkSA ghAruM re, bhavavyAdhinI auSadhi kara, kama saMhAruM re."44 artha - huM tamane prArthanA karuM che ke tame sarva mane bhagavatI dIkSA levAnI AjJA Apo to huM dIkSA grahaNa karuM. je vaDe saMsArarUpa vyAdhinI auSadhI karI mArA sarva karmono saMhAra karuM. I44. 'tathAstu' kahI harSathI sarve AjJA detA re, anumodana suMgharmanuM karI puNya-phaLa letA re. 45
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - te sAMbhaLI sarva rAjAoe 'tathAstu' kahI harSathI AjJA ApI. ema sagharmanuM anumodana karIne teoe paNa puNyaphaLa prApta karyuM. 4pAA sAta so sakhIo laI dIkSA lai banI devI re, vAsudeva narake gayA; karma taNI gati evI re. 46 artha - pachI sumatie sAtaso sakhIo sahita dIkSA grahaNa karI. ArAghanA karI svargamAM te devI thaI. vAsudeva anaMtavIrya te niyANAnA kAraNe nikAcita karmanI gati pramANe pahelI narake gayA. //46aaaa aparAjita saMyama gharI thayA indra (acyate re, svimitasAgara muni banI, thayA zaraNendra cUke re. 47 artha - aparAjita rAjAe paNa soLa hajAra rAjAo sAthe saMyama ghAraNa karyo. cirakALa tapa tapI aMte anazana karI zubhadhyAnavaDe mRtyu pAmI bAramA ayyata devalokamAM indra thayA. timitasAgara muni je aparAjita ane anaMtavIryanA pitA hatA te kiMcita bhUlacUkathI gharaNendra padavIne pAmyA. //4zA narake putra kane gayA, bothI suSTi karAve re, narakagati pUrI thatAM, khecara-nRpa-ghara Ave re. 48 artha:-gharaNendra thayA pachI pUrvabhavanA potAnA putra anaMtavIrya pAse narakamAM gayA tyAM tene bogha ApI samyakudraSTi karAvI. naraka gatinuM betAlIsa hajAra varSanuM AyuSya pUrNa thatAM anaMtavIryano jIva vaitADhaya parvata upara rahetA vidyAdhara rAjAnA ghera putrapaNe utpanna thayo. 48 meghanAda nAme thayA sau vidyAghara-svAmI re, acyatendra AvIne bogha dagho niSkAmI re. 49 artha - tenuM meghanAda nAma rAkhavAmAM AvyuM. te yuvAna thavAthI pitAe rAjya soMpI dIkSA grahaNa karI. have te sarva vidyAgharono svAmI thayo. ekadA meru parvata upara zAzvatI jina pratimAonA darzana karavA te gayo. tyAM svargavAsI devo sAthe aparAjitano jIva je acyatendra thayela che te paNa Avyo hato. teNe meghanAdane joyo eTale pUrvabhavanA snehathI bolAvI pUrvabhavanuM svarUpa kahI niSkAmabhAve gurunI jema gharmano bogha Apyo ke tuM "A saMsArano tyAga kara." II49o. AtmajJAna muni thayA, pratimA yoge UbhA re, asura verI pUrvano paDe tyAM akSubdhA re- 50 artha - acyatendranA upadezathI vairAgya pAmI meghanAda khecarendra amaraguru nAmanA munIndra pAse dIkSA grahaNa karI AtmajJAnI mUni thayA. ekadA naMdanagirI nAmanA parvata upara jaI eka rAtrinI pratimA ghAraNa karI tyAM pUrvabhavano verI prativAsudevano putra azvagrIva je asura thayo hato. te upasargo karI pIDA pamADatA chatAM muni akSubdhA eTale manamAM kSobha rahita ja rahyA. 50gA. rahyA, thAkIne te gayo; saMnyAse ta kAyA re, pratIndra ayyate thayA, bhAIne mana bhAyA re. 51 artha - tethI te asura eTale rAkSasa thAkIne cAlyo gayo. aMte anazana karI saMnyAsa maraNa
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 3 65 sAthI A kAyAne tajI azruta devalokamAM pratIndranI padavIne pAmyA. tyAM rahelA pUrvabhavanA bhAI paNa hAla acyatendranA manane AnaMda ApanAra thayA. pratIndra eTale ayyatendranA sAmAnika devapaNAne pAmyA. palA aparAjita-oNva janmato kSemakaMra nRpane tyAM re, (5vajAyugha ghara nAma, sau de sukha puNya phaLe jyAM re. para artha - aparAjita je zAMtinAtha bhagavAnano jIva che te have pAMcamA bhavamAM kSemakara rAjA je A bhavamAM tIrthaMkara thavAnA che temane tyAM janma lIdho. temanuM vajAyugha nAma rAkhavAmAM AvyuM. temane puNyanA phaLamAM sarvejaNA sukha ApavA lAgyA. //parA lakSmIvartIne te vare, yauvana gALe sukhe re, pratIndra-oNva tyAMthI cyavI vase lakSmavartI kUkhe-re. 53 artha - te vajAyugha lakSmIvatIne varyA. yauvana sukhapUrvaka gALavA lAgyA. have anaMtavIryano jIva je ayyata devalokamAM pratIndra thayo hato te tyAMthI cyavIne A lakSmIvatInI kUlImAM putrapaNe utpanna thayo. IfpayA sahastrAyugha nAma de; yauvanavayamAM jene re vare zrISeNA kuMvarI, kanakazAMti suta tene re. 54 artha - samaye thaye janma letA tenuM sahastrAyugha nAma rAkhavAmAM AvyuM. yauvanavaya prApta thatAM zrISeNA kuMvarI sAthe tenA lagna thayA. tethI kanakazAMti nAmano temane eka putra thayo. 54l. samakita vajAyuMghanuM Indra vakhANe jyAre re, mithyAtvI sura suNIne caLAvavAne ghAre re. 25 artha - vajAyunA samakitanI jyAre devalokamAM indra prazaMsA karI tyAre eka mithyAtvI devane A vAta mAnavAmAM na AvavAthI tene calAyamAna karavA mATe Avyo. papA. buddhacati banI Aviyo; vajAyugha saMghAte re vAdavivAda cahI kahe : "kSaNikavAda vikhyAta re- 56 artha - te buddhamuni banIne vajAyugha sAthe vAdavivAda karavAnuM jaNAvI bolyo ke A jagatamAM kSaNikavAda prasiddha che. pakA. nAzavaMta vastu nathI, moha aho! nRpa, kevo re! tela-dIpaka ghUma-khela jo, AtmA paNa gaNa evo re."57 artha :- he rAjA! A jagatamAM sarva vastuo jyAre nAzavaMta che. to aho tenA upara moha zo karavo? jema telathI dIpaka saLage, dIpakathI ghumADo thAya ane ghumADo UDI jAya tevo A khela jo. tema AtmAne paNa tuM evo ja kSaNika mAna. //paLA kahe kumAra vivekathI : "vastumAtra be bhede re tattva, avasthA sarvamAM, rahe svarUpa a7the re. 58 artha - tenA javAbamAM vajAyughakumAra vicArIne vivekathI kahevA lAgyA ke vastumAtranA be bheda che. eka dravya ane bIjI tenI paryAya. pratyeka tattvamAM arthAta dravyamAM tenI avasthAo eTale paryAyo
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rahelA hovA chatAM paNa te vastunuM svarUpa to achedya ja che, arthAt te vastuno nAza kadI thaI zake tema nathI. /paTA AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; bALAdi vaya trayanuM, jJAna ekane thAya." -zrI Atmasiddhi zAstra kara saMkocce mUThIM, A nAza avasthA kero re, karano nAza thayo nathI; samajI hara bhava-phero re. 19 artha - jema ke kara eTale hAthane saMkocavAthI mUThI bane che. tyAre hAtharUpa avasthAno nAza ane mUThIrUpa avasthAno janma thayo. paNa tema karavAthI hAthano nAza thayo nathI. mATe A vAta samajI have corAzIlAkha jIvayonimAM vAraMvAra pharavAnuM mUkI de. 59o taddana nAza thayo gaNe te to nabhaphUla chuMde re viMdhyA-suta zaza-zRMgathI, mUrkha-ziromaNi vRMde re." 60 artha - padArthano sarvathA nAza thayo ema kahenAra to vaMdhyAnA putravaDe athavA sasalAnA zIMgaDAvaDe AkAzanA puSpane chUMde che ema kahevA tulya che. te mUrkhanA vRMda eTale samUhamAM ziromaNi samAna gaNAya che. 60nA pharI vade: sarve kahe, svapna samI A sRSTi re, kema tame mAno nahIM? kevI che tama draSTi re?" 61 artha :- buddha sAdhu pharI kahevA lAgyo ke sarva kahe che ke A sRSTi to svapnA jevI che. to tame kema mAno nahIM? tamArI draSTi kevA prakAranI che? 61. kahe kumAra: "aho!juo, svapna viSe viSa khAvuM re, mare tethI? suMbhojane thaze tRti? he sAghu re. 62 artha - tyAre vajAyughakumAra kahe : he sAdhu! "aho! svapnamAM koIe viSa khAdhuM hoya to te mare ? athavA svapnamAM koI sAruM bhojana karavAthI vRddhi pAme? 6rAA. satya vicAre jo graho svAduvAda jina-vANI re, saMzaya koI rahe nahIM, saghaLuM lezo jANI re." 63 artha - mATe satya vicAravaDe jo tame kSaNikavAdane mUkIne syAdvAdamaya evI jinavANIne grahaNa karazo to tamane koI prakArano saMzaya manamAM raheze nahIM ane sarva tame jema che tema jANI lezo. jemake dravya apekSAe AtmA nitya che ane paryAyanI apekSAe AtmA anitya che athavA kSaNika che. kemake pratyeka dravyanI paryAya vyavahArathI jotAM kSaNika hoya che, paNa te dravyanuM hovApaNuM nizcayathI jotAM traNe kALa zAzvata che. kalA deva-rRpe pragaTI kahe : "aho! aho! tuma zraddhA re, indra prazaMse Apane, mane hatI azraddhA re- 64 artha - have deva potAnuM mULa svarUpe pragaTa karI kahevA lAgyo : aho! aho! tamArI zraddhA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 367 AzcaryakAraka che. inDe ApanI prazaMsA karI paNa mane te viSe azraddhA hatI. /64| TaLI tamArAM darzane, tIrthaMkara-suta sAcA re; saMzaya muja Ape haryA, aho! tamArI vAcA re."65 artha - te mArI azraddhA tamArA darzana samAgamathI TaLI gaI. tame tIrthakaranA sAcA putra cho. tame mArI zaMkAno nAza karyo. aho! tamArI vANIne ghanya che. I6pA indra kane jaI te kahe : "tame kahyuM tevA te re, karI parIkSA Aviyo, zlAdhya gaNuM sau vAte re."66 artha:- indra pAse jaIne paNa kahyuM : tame kahyuM tevA ja che. temanI parIkSA karIne huM Avyo chuM. have temane sarva vAte glAdhya eTale prazaMsavA yogya gaNuM chuM. II66aaaa. kSemaMkarane cetave kahIM lokAMtika devo re : tIrtha pravartAvo, prabhu, saMyama-tapane sevo re." 67 artha - kSemaMkara rAjAne laukAMtika devoe niyoga pramANe AvI cetAvyAM ke he prabhu! have saMyamatapane sevI tIrtha pravartAvo. IIkazA vajAyuthane rAjya de, ArAdhe tapayukti re, kevaLajJAna vare khare! janahita karI le mukti re. 68 artha - potAnA putra vajAyuthane rAjya soMpI kSemakara rAjAe dIkSA grahaNa karI. tapane yuktipUrvaka ArAthI kevaLajJAna pragaTAvyuM. pachI janahita karI muktine meLavI zAzvata sukhanA bhoktA thayA. 68aaaa vajAyutha cakrI bane chaye khaMDane jIte re, sukha anupama bhogave, avadhijJAna lahI te re. 69 artha :- zAMtinAtha bhagavAnano jIva vajAyutha te have cakravartI banI cha khaMDane jItyA. tathA avadhijJAna pAmIne anupama sukhanA bhoktA thayA. kalA rAjasabhAmAM ekadA vidyAghara gabharAto re zaraNe AvIne Ubho, zvAsa nathI mukha mAlo re. 70 artha - rAjasabhAmAM ekavAra gabharAto evo vidyAghara zaraNe AvI Ubho rahyo. jeno zvAsa paNa mukhamAM mAto nathI evo hAMphato te Avyo hato. [70] sazastra vidyAgharI pUMThe vege AvI bole re ? "rakSaNa dyo nA duSTane, pApa-daMDa e cho le re." 71 sahita vidyAtharI AvIne kahevA lAgI ke A duSTane rakSaNa Apo nahIM. bhale e pApanA daMDa bhogave. 71aaaa. vidyAghara gharaDo bIjo, kahe AvIne : "suNo re, zAMtimatI muja putrI A, aneka enA guNo re. 72 artha - bIjo gharaDo vidyAra te vakhate AvIne kahevA lAgyo ke mArI vAta sAMbhaLo. A
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 zAMtimatI mArI putrI che. enA aneka guNo che. 72aaaa. giri para vidyA sAghatI, dekha UMcakI lIghI re, vidyA pragaTI dekhane, lAgI ene bhIti re. 73 artha - e giri upara vidyA sAdhya karatI hatI. tene dekhIne A vidyAghare UMcakI lIdhI. paNa vidyA pragaTa thaI javAthI have ene bhaya lAgyo. [73aaaa jIMva laIne nATho, Apane zaraNe e saMtAyo re, yama-gharano me'mAna e, pApa-ghaDo purAyo re."74 artha - bhaya lAgavAthI potAno jIva laIne nAsI jaI ApanA zaraNamAM AvI saMtAyo che. have e yama-gharano memAna che kemake enA pApano ghaDo bharAI gayo che. II74. avadhijJAne jANIne cakkI kahe samatAthI re : "kathA kahyuM te suNo, harI suMdarI zAthI re? 75 artha - avadhijJAnanA baLe jANIne cakravartI vajAyugha samatApUrvaka kahevA lAgyA ke ene zA kAraNathI A suMdarInuM haraNa karyuM tenI kathA kahuM chuM te sAMbhaLo. //75nA sudatta-strI prItiMkarA vanamAM pharatI dekhI re, kumAra nalinaketue anyAye te rAkhI re, 76 artha :- ekavAra sudatta zeThaputra potAnI strI prItikarA sAthe vanamAM krIDA karavA gayo hato. tyAM te ja nagaranA rAjAno putra nalinaketu paNa Avyo hato. teNe vanamAM pharatI A manohara rUpavALI prItiMkarAne joI, tenuM haraNa karI anyAyathI potAnI pAse patnInI jema rAkhI. II76aaaa datta virakta thaI grahe dIkSA jinavara pAse re, samAdhi-maraNe te marI, svarga-sukho upAse re. 77 artha - zeThaputra sudatte gharmopadeza sAMbhaLI saMsArathI virakta thaI jinavara pAse dIkSA grahaNa karI aMte samAdhimaraNane sAthI te svarga sukhono bhoktA thayo. deva marIne A thayo vidyAghara jo khAso re, pUrvakarmathI A thayuM; banne mokSe jAzo re. 78 artha - te svargamAMthI cyavIne vidyAgharendrano ajitasena nAme ghaNo baLavAna putra thayo. pUrvabhavamAM prItiMkArA potAnI patnI hovAthI tenA snehane lIdhe tenuM haraNa karyuM. mATe AnA uparanA krodhano sarvee tyAga karavo. banne jaNA mokSe javAnA cho. 78 nalinaketue ekadA tAro kharato bhALyo re, niMdA pAponI karI, muni thaI mokSe cAlyo re. 79 artha - rAjaputra nalinaketue paNa ekavAra tArAne kharato joI vairAgya pAmI vicAra karyo ke saMsAranI sarva vastuo Ama nAzavaMta che. meM ajJAnavaza parastrInuM haraNa kSaNika sukha mATe karIne ghaNuM pApakarma upArjana karyuM. te pAponI niMdA karato kSemaMkara jinezvara pAse dIkSA grahaNa karI, niraticArapaNe
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 3 69 tenuM pratipAlana karIne kevaLajJAna meLavI mokSane pAmyo. [79aaaa AryA prItiMkarA thaI devagati te pAmI re, zAMtimatI tyAMthI thaI;" suNI vRtti virAmI re. 80 artha - prItiMkarA paNa suvratA nAmanI gurUNI pAse dIkSA laI devagatine pAmI. tyAMthI cyavIne zAMtimatI nAmanI tArI putrI thaI che. A sarva vRttAMta sAMbhaLIne sarvanI vRtti virAma pAmI gaI. 80nA kanakazAMti vasaMtamAM vilase himagiri-iMge re, be rANI saha vicare vana, gagane AnaMde re. 81 artha - bhagavAna zAMtinAthano jIva A bhavamAM vajAyugha thayo. pUrvabhavano bhAI vijaya te A bhavamAM sahastrAyugha nAmano putra thayo. te sahastrAyughano putra kanakazAMti ekadA vidyAnA baLathI vasaMta RtumAM himAdrI parvata upara potAnI be rANIo sahita svecchAe AnaMdapUrvaka vanamAM pharato hato. I81 muni vimalaprabha dekhIne vaMdI suNe vANI re, vairAgya muni te bane, tarjIne banne rANI re. 82 artha - tyAM vimalaprabha nAmanA vidyAghara munine joI temanA caraNe namana karI banne priyA sahita beTho. temanI amRtamaya vANI sAMbhaLIne vairAgya pAmI banne rANIone tajI munivrata aMgIkAra karyuM. ITarA rANI be AryA banI, kulavartI satIne chAje re; kanakazAMti to kevaLI bane, pitAmaha pUje re. 83 artha - kulavatI satIne chAje tema tenI banne rANIo paNa vimalamatI nAmanI sAthvI pAse saMyama aMgIkAra karIne tapa tapavA lAgI. kanakazAMti muni to zukladhyAnanA baLe kevaLajJAna pAmyA. te vakhate deva, vidyAghara ane asuroe AvI temano kevaLajJAna mahotsava karyo. tyAre zrI vajAyugha cakravartI je kanakazAMtinA pitAmaha eTale dAdA thAya temaNe ane bIjA manuSyoe paNa temanI moTI bhakti karI. 83yA kSemaMkara-prabhunI kane vajAyutha le dIkSA re, alpa kALamAM te thayA gItArtha grahIM zikSA re. 84 artha - kSemaMkara tIrthaMkara pAse A bhavanA putra ane bhaviSyamAM thanAra zAMtinAtha bhagavAnanA jIva vajAyu cakravartIe cAra hajAra rAjAo tathA sAtaso putro sAthe dIkSA grahaNa karI. anukrame alpa kALamAM gItArtha thaI pRthvI para ekalA vihAra karavA lAgyA. 84 siddhagiri para ekalA varSa-pratimAyoge re, UbhA bAsuMbalI samA aDola kAyotsarge re, 85 artha - ekavAra vajAyugha muni siddhagirI nAmanA zreSTha parvata upara eka varSanI bAhubalInI jema aDola pratimAne ghAraNa karI kAyotsarga dhyAne UbhA rahyA. 8pA zarIra para velo caDhI, caraNa rAphaDA DhAMke re, vALa viSe mALA kare cakalAM, paNa nA hAMke re, 86 artha :- temanA zarIra upara velo caDhI gaI. caraNa rAphaDAthI DhaMkAI gayA. vALamAM cakalAoe
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mALA karyA chatAM tene hAMkatA nathI. 86nA bhamarI dara karse karI, varSomAM bhIMjAtA re, sUrya tape zira upare, vAryuM ThaMDA vAtA re. 87 artha - kAnamAM bhamarIe dara karI dIdhA. varasAdamAM bhIMjAya che. sUrya mAthA upara tape che ane ThaMDA vAyu paNa thAya che. dazA pUrva vairI asura be Ave duHkho devA re, nabhe jatI raMbhAdie vidhra TALI karI sevA re. 88 artha - A avasare pUrvanA vairI azvagrIva prativAsudevanA be putro je devapaNuM pAmela che. temaNe AvI siMha, vAgha, hAthI, sApa ane rAkSasonuM bhayaMkararUpa vikarvi te duSTa devoe munizvarane aneka upadravo karyA; chatAM muni leza paNa kSobha pAmyA nahIM. te avasare AkAzamArge jatI devendranI mukhya rANI raMbhA ane tilottamAe A duSTa devono vacanovaDe tiraskAra karI vigha dUra karyuM. tathA temanI samakSa bhaktibhAvathI manohara nRtya karI munine vAMdI potAnA sthAne gaI. 88. varSa pachI te vicare, saMyama uttama pALe re, sahastrAyutha yati bane, deha saMyame gALe re. 89 artha - eka varSanI ati duSkara pratijJAne pUrNa karI uttama saMyama pALatA vicaratA vicaratA ekadA te muni sahastrAyugha rAjAnA nagaramAM AvyA. temano upadeza sAMbhaLI sahastrAyutha yati eTale muni banI have deha mAtra saMyamane arthe gALavA lAgyA. IITalA saMnyAse marI be muni (gaiveyakamAM jAtA re, ahamiMdra-sukha bhogavI ghanaratha nRpa-suta thAtA re. 90 artha -vajAyugha ane sahastrAyugha banne muni ISatmAgubhAra nAmanA parvata upara caDhI tyAM pAdogamana anazana svIkArI zubhadhyAnavaDe saMnyAsa maraNa karI navamA raiveyakamAM devapaNAne prApta thayA. tyAM ahamiMdranuM sukha lAMbo kALa bhogavI ghanaratha rAjA je tIrthakara thavAnA che temanA ghare beya putrapaNe utpanna thayA. II90nA pitA-jIva baMdu vaDo nAma (megharatha ghAre re, daDharatha nAma bIjA taNuM; avadhi nA visAre re. 91 artha - pUrvabhavanA pitA vajAyuthano jIva A bhavamAM moTobhAI thayo. jenuM nAma megharatha rAkhavAmAM AvyuM. e zAMtinAtha bhagavAnano sAtamo bhava che. tathA pUrvabhavano putra sahastrAyudha A bhavamAM nAno bhAI thayo. jenuM nAma daDharatha rAkhavAmAM AvyuM. megharatha pUrvabhavamAM pAmela avadhijJAna visaryA nathI. 91 pheMkaDA be laDatA hatA, sarva sabhA-jana dekhe re, ghanaratha bhava tenA paeNche, jJAnI megharatha bhAkhe reH 92 artha - ekavAra sabhAmAM be kUkaDAne laDatA sarva sabhAjano jue che. tyAre ghanaratha rAjAe temanA pUrvabhavo pUkyAM. tenA javAbamAM avadhijJAnI evA megharathakumAra temano pUrvabhava kahevA lAgyA. 9rA
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) zrI zAMtinAtha bhAga-2 "kheDUta be pUrve hatA, eka baLadane kAje re laDI maryA; hAthI thayA, pUrvavairathI jhUjhe re. 93 artha :-- pUrvabhavamAM A beya kheDUta hatA. eka baLadane mATe teo laDI marI hAthI thayA. tyAM paNa - pUrvatai2thI paraspara khUba jhUjhyA. 193 / / marI pharI pADA thayA, laDI marI, meMDhA thAtA re, laDI marI maraghA thayA,'suNI vai2 bhUlI jAtA re- 94 artha :~ tyAMthI pharI marI pADA thayA. tyAM paNa laDI marIne meMDhA thayA. te bhavamAM paNa laDI marIne have A beya maraghA thayA che. A badhuM sAMbhaLIne te maraghAo potAnA karelA vairabhAvane bhUlI mahApApanI manavaDe niMdA-garhA karI ghanaratha rAjAnA caraNane namI potAnI bhASAmAM bolyA he prabhu! ame have zuM karIe ? tyAre rAjAe temane ahiMsAdharma pALavAno upadeza Apyo. tethI cAre prakAranA AhArano tyAga karI anazanavrata laIne aMtamAM saMnyAsa ghAraNa karyuM. // 4 // zAMti tharI, marI deva be thayA, eTale Ave re, darzAvI upakAra te, vimAna nija batAve 2, 95 371 artha : te ahiMsAdharmanA pAlanavarDa zAMti gherIne tyAMthI deha tyAgI banne nAmacUla ane kanakabUla nAmanA bhUtajAtimAM vyaMtara deva thayA. tethI upakArano badalo vALavA ekavAra te AvI potAnuM vimAna batAvI temAM besavAnuM jaNAve che. / / 5 / / megharathAdi sarvane vimAnamAM besArI re, dIpa-samudro dAkhave, mAnava-sRSTi sArI. 96 artha :-- megharathAdi sarva kuTuMbIone vimAnamAM besADIne dvIpa samudro tathA samasta mAnava sRSTi je = aDhI dvIpamAM rahela che tene batAvI te rAjI thayo. / / 96 / / yAtrA pUrNa kAryone pAchA lAvI mUke re, divya alaMkAro dIdhA, sura upakAra na cUke re, 97 artha :-- yAtrA pUrNa karAvI saune mULa sthAne pAchA lAvI mUkyA. pachI divya alaMkAro bheTamAM ApyA. devatAo karelA upakArane bhUlatA nathI. / / 7 / / phUMkaDA kRta upakArano badalo vALe dekho re, mAnava bhule to pazu karatAM halako lekho . 98 artha - kUkaDI jevA pazuo paNa karelA upakArano badalo vALe che; ane koI mAnava bIjAnA karelA upakArane bhUle to tene pazu karatAM paNa halako samajavo. / / 98 / / ghanaratha manamAM ciMtave : "zarIra viSTAvADo re, jIva vicAre kema nA? duHkha taNo bhava khADo re ! 99 artha :-- ekavAra ghanaratha rAjA manamAM ciMtavavA lAgyA ke A zarIra viSTA-vADo che. chatAM jIva -
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 te viSe kema vicArato nathI? ke A zarIra upara rAga karavo te pharI navA deha ghAraNa karIne cAra gatirUpa saMsAramAM duHkha bhogavavAnA khADAmAM paDavA samAna che. tA. pApa-bIjaphaeNpa rAjyamAM jIvana jAya alekhe re, moha-madirA-chAkamAM sukha duHkhe jana dekhe re. 100 artha - vaLI vicAre che ke pApanA bIjarUpa A rAjyanA vahIvaTamAM A jIvana alekhe jAya che. mokSa rUpI madirAnA nazAmAM A jIva jagatanI Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa duHkhane ja sukharUpa mAne che. 100nA oNvana anizcita janmathI, Atma-hita karI levuM re, baMdhu baMdhana mAnavA; saghaLuM svapnA jevuM re." 101 artha - A manuSya jIvana janmathI ja anizcita che. eka kSaNano paNa bharoso nathI. mATe sau prathama Atmahita karI levuM e ja yogya che. sarva baMdhuo mohanA nimitta kAraNa hovAthI baMghana samAna mAnavA. A jagatamAM sarva svapnA jevuM che. AyuSya pUrNa thaye sarva saMbaMgho svapnA jevA phoka jaNAya che. /101 lokAMtika sura AvIne pUjI, stava cetAve re, avasara tyAga taNo kahI, svarge te sighAve re. 102 artha :- samaye laukAMtika devoe AvI pUjA stavanA karI cetAvyA ke he svAminuM! gharmatIrtha pravartAvo. A avasara tyAga karavAno che ema kahI pAchA te svargamAM cAlyA gayA. /102aa rAjya megharathane daI, dIkSA grahIM tapa ghAre re, kevaLajJAnI te thaI, gharmamArga vistAre re. 103 artha - te sAMbhaLI jJAnathI potAnI dIkSAno samaya jANI sAMvatsarika dAna ApI, megharatha putrane rAjya para sthApana karI, ghanaratha rAjAe dIkSA lIdhI. pachI tapa tapI sarvakarmano kSaya karI kevaLajJAna pAmyA. have tIrthaMkara thaI pRthvImaMDaLa upara gharmamArgano upadezavaDe vistAra karavA lAgyA. /103 puNyakarmathI bhogave rAjya megharatha moTuM re, gharmAdi puruSArthathI tajatA vartana khoTuM re. 104 artha - have megharatha puNyakarmanA upArjanathI moTA rAjyanA bhoktA thayA, to paNa gharmAdi puruSArthane hamezAM Adare che ane khoTA vartanano tyAga kare che. I/104o. nRpa upavAsa karI kare vAta gharmanI jyAre re, eka kabUtara kaMpatuM pAse AvyuM tyAre re- 105 artha - je zAMtinAtha bhagavAnano jIva che evA A megharatha rAjA ekavAra upavAsa karI pauSaghavrata grahaNa karIne pauSadhazALAmAM yogAsane ArUDha thaI samagra rAjAonI pAse gharmadezanA karatA hatA. te samaye zarIre kaMpatuM ane bhayathI capaLa locanavALuM eka kabUtara UDatuM AvIne megharatha rAjAnAM usaMgamAM paDyuM. ||10pA. vege gagha AvI kahe : "deva mane ugAro re, bhUkhe prANa jatA are! kabUtara muja AghAro re." 106
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 373 artha :- tenI pAchaLa vegathI gItha paNa UDIne pAse AvI manuSyanI vANImAM kahevA lAgyuM ke he deva! mane ugAro. A bhukhathI mArA prANa jAya che, ane A kabUtara mArA bhUkha zamanano AdhAra che, A mAruM bhojana che mATe ene mane Apo. 106 daDharatha pUche bhAIne : pakSI nara-sama bole re, zI Azcarya-banA aho!" rahasya nRpati khole reH 107 artha -daDharathe bhAI megharathane pUchyuM A pakSI manuSya samAna bole che. aho! A zI AzcaryabInA che! tyAre tenuM rahasya megharatha rAjA khole che. ||10zA "deva gharI A rUpa be, kare parIkSA mArI re, indra bhuja stuti karI uttama dAtA ghArI re." 108 artha - eka deva A be rU5 ghAraNa karI mArI parIkSA kare che. IzAna indra devalokamAM uttama dAtA kahI mArI stuti karI che. tethI A deva mArI parIkSA karavA mATe atre Avela che. 108 (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 (saMbhava jinavara vinati avaghAro guNajJAtA re-e rAga) kahe megharatha devane : "avaghAro, saMkSepe re, kahuM dAnAdi-lakSaNo : svapara-hita samaje je re. 1 artha - megharatha rAjA gIghanuM rUpa laIne Avela devane kahe che ke huM saMkSepamAM dAnAdinA lakSaNo kahuM chuM tene tuM avaghAraNa kara. je sva ane paranA hitane samaje te A vAta samajI zakaze. 1aaaa nija cIja de pAtrane to te dAna gaNAtuM re, zraddhA, vijJAna AdithI dAtA-svaphaeNpa jaNAtuM re. 2 artha :- potAnI gaNAtI ke manAtI vastu, jo pAtra jIvane Ape to tene dAna gaNavAmAM AvyuM che. tathA dAna denAra dAtAnuM svarUpa, tenI pAtra evA mahAtmA pratye kevI zraddhA bhakti che ane temane devA yogya padArtha saMbaMdhInuM tene keTaluM vizeSa jJAna che, tenA uparathI dAtAnI vizeSatA jaNAya che. rAA kare na avaguNa je cIjo, guNavardhaka bannene re, devA yogya gaNAya te; cAra bheda che dAne re. 3 artha - je cIjo pAtra jIvane avaguNa na kare, tevI vastuo dAnamAM ApavAthI dAna lenArane, ane dAna ApanAra bannene lAbhadAyaka thAya che. tevI vastuo devA yogya gaNAya che. evI dAnamAM devA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 374 yogya vastuonA cAra bheda che. gA jJAna, davA, AhAra ne abhaya-dAna e cAre re, paraMparAe mokSa che, manAya e suvicA2e re, 4 artha :-- jJAnadAna, auSaghadAna, AhAradAna ane abhayadAna; e cAra prakAranA dAna che. je paraMparAe jIvane mokSanuM kAraNa thAya che. A vAta suvicAra karavAthI manAya che, // 4 // mokSamArgamAM sthita je, pote tarIne tAre re, dAna-yogya supAtra te, bogha daI uddhAre re. pa artha :- je jJAnanA baLe mokSamArgamAM sthita che ane je porna tarIne bIjAne tAre che. te dAna devA = yogya supAtra mahAtmA che ke je bogha daI bIjAno paNa udghAra kare che. pA mAMsAdi nA deya che, pAtra na te jo yArca 2, dAtA naThi denAra te; naka-hetu te sAcuM re. 6 artha :- mAMsa madirAdi vastuo dAnamAM devA yogya nathI. je AvI pApamaya vastunI yAcanA kare te pAtra jIva nathI. tathA AvI hiMsaka vastune dAna tarIke ApanAra te dAtA nathI. kharekhara e badhA narakagatinA kAraNo che. / / tethI gIgha na pAtra che, karbutara deya na jANo re,' suNI e deva kare stuti, dAna-viveka vakhANyo re. 7 artha :-- tethI gIgha e dAna levAne pAtra jIva nathI, ane kabUtara e kaMI dAna devA yogya padArtha -- nathI. AvA megharatha rAjAnA vacanone sAMbhaLIne jyotiSI deve potAnuM vAstavika svarUpa pragaTa karyuM ane megharatha rAjAe batAvela uttama dAna vivekanA khUba vakhANa karI temanI stuti karI. IIII vastrAbhUSaNa daI gayo, karI kusumanI vRSTi re, iMdra pharI stuti kare : "dhanya! ghIra suSTi '8 artha :-- pachI deve khuza thaI puSponI vRSTi karI, uttama vastra AbhUSaNa ApIne devaloke gayo. = have eka divasa megharatha rAjAe naMdIzvara parvamAM mahApUjA karIne upavAsa karyo. te ja rAtrie pratimA ghAraNa karIne meruparvatanI jema ghyAnamAM aDola sthira hatA tyAre devalokamAM IzAnendre pharI devonI sabhAmAM harSathI kahyuM ke 'aho Azcarya che ke A saMsAramAM tuM ja zuddha samyakdgaSTi cho ane tuM ja kharekhara dhIra-vIra cho. II) prazna pUchatAM te kahe : "megharatha pariNAmo re, pratimA-yoge sthira che, tene karuM praNAmo re.'" 9 artha :- ema indrane stuti karatA sAMbhaLIne devoe indrane pUchyuM ke Apa kayA sajjana puruSanI A stuti karo cho ? tyAre indre kahyuM megharatha rAjA zuddha samyaSTi che ane Aje teo meruparvata jevI aDola pratimA ghArIne zuddhabhAvamAM sthita che. temane huM bhAvabhaktithI praNAma karuM chuM. / / 9 / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 37 5 te suNI be devIo calAvavAne Ave re, hAvabhAva-dekhAvathI nRpane bahu lalacAve re. 10 artha : - te sAMbhaLIne megharathane calAvavA svargamAMthI be devIo AvI aneka hAvabhAvanA dekhAva karI rAjAne bahu lalacAvavA prayatna karyo. 10nA meruM para vIjaLI paDe toya na te to Dole re, nRpa-mana tema aDola che, jANI devI bole re : 11 artha :- meru parvata upara vIjaLI paDe toya te calAyamAna thAya nahIM. tema megharatha rAjAnuM mana aDola che ema jANIne devI bolI. |11aaaa "ghanya, ghanya!nRpa ghanya tuM, iMstuti tuja sAcI re." kSamA yAcI pUjA karI, svarge gaI te pAchI re. 12 artha - he rAjA! tane ghanya che, ghanya che, ghanya che. indra tArI karelI stuti sAva sAcI che. potAnI karela zaMkAnI kSamA yAcI, pUjA karIne te devIo pAchI svargamAM gaI. II12nA iMdra vade vaLI ekadA : "priyamitrA nRpa-rANI re, rUpavatI ati sRSTimAM," gaI jovA indrANI re. 13 artha :- indra vaLI ekadA kahyuM ke megharatharAjAnI rANI priya mitrA te A jagatamAM ati rUpamati che te jovA iMdrANI tyAM gaI. II13aa. snAnArthe jAtAM daThI, vAta indranI mAnI re; kAyA-kAMti kAramI, pUrva-puNya-nizAnI re; 14 artha :- vakhate priya mitrAne snAnane arthe jatAM joI indrANIe indranI vAta mAnya karI ke aho! kAyAnI kAMti kevI kAramI eTale suMdara che. e badhI pUrve karelA puNyakarmanI nizAnI che. 14o. kanyA-rUpa gharI maLI, rUpa prazaMsA kIthI re, kahe rANI : "thobho jarI;" karI snAnAdi vidhi re, 15 artha:- have indrANIe kanyAnuM rUpa dhAraNa karI priya mitrA rANIne maLI tenA rUpanI khUba prazaMsA karI. tyAre rANI kahe jarA thobhajo, huM snAna Adi zaNagAranI vidhi karIne AvuM chuM. 15aa gharI alaMkAro pheMDA, AvI garva gharI te re kahe kanyA: "kAMti nathI, prathama samAna zarIre re!" 16 artha :- snAna karI rUDA alaMkArane paherI garvane ghAraNa karatI te AvI tyAre kanyArUpane dhAraNa karelI indrANI kahe : have prathama samAna tamArA zarIre kAMti jaNAtI nathI. 16aaaa megharatha bhaNI jyAM jAe, kahe: "yathArtha kahe che re, paeNnama pachInA caMdranI zobhA deha lahe che re." 17 artha :- pachI rANIe megharatha rAjA bhaNI joyuM tyAre rAjAe paNa kahyuM : e yathArtha kahe che. have A deha pUnama pachInI UtaratI kaLAnI jema zobhAne dhAraNa kare che. 1LA.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 395 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pragaTajhuMpe indrANIe kahyuM kema te AvI re; "kSaNabhaMgura oNpa-kAMti A, deha-gati to AvI re"- 18 artha :- pachI pragaTarUpe indrANIe potAnA AgamananuM kAraNa kahyuM ke huM ApanuM rUpa jovA AvI hatI. paNa rUpanI kAMti kSaNabhaMgura che. dehanI gati sarvanI AvI ja che mATe eno zo garva karavo. 18 kahIM, sanmAnI temane svasthAne te cAlI re; kheda-khinna rANI thaI, patie ghIraja AlI re. 19 artha :- ema kahI priya mitrAnuM sanmAna karI te svasthAnake devalokamAM cAlI gaI. rANI zarIranI rUpakAMtinI kSaNabhaMguratA jANI khedanakhinna thaI. tyAre pati megharatha rAjAe tene ghIraja ApI zAMta karI. 19aaaa gharatha tIrthakara taNAM darzananI utkaMThA re, thatAM mALI AvI kahe : "udyAne prabhu beThA re." 20 artha :- ghanaratha tIrthaMkara prabhunA darzana karavAnI megharatha rAjAne utkaMThA jAgI ke mALIe AvI kahyuM : prabhu udyAnamAM paghArI birAjamAna thayA che. 20nA prajA sahita nRpa tyAM gayA, pradakSiNA daI vaMde re, suNI prabhunI dezanA vInave nRpa AnaMde re - 21 artha - rAjAe prajA sahita tyAM jaI prabhune pradakSiNA daI vaMdana karyA. pachI dezanA sAMbhaLI rAjA AnaMda sahita prabhune vinavavA lAgyA. rilA "rAjyabhAra bahu meM vahyo, he! prabhu, vArasa sAco re karo, mokSanA mArgamAM; dIThA bahu bhava-nAco re. 22 artha - ApanI AjJAthI rAjyano bhAra meM bahu vahana karyo. have he prabhu!mokSanA mArgano mane sAco vArasadAra banAvo. A saMsAramAM aneka navA navA deharUpa veSa ghAraNa karIne huM bahu nAcyo chuM. mArA bhoga bhayAnaka huM gaNuM, janma-keda sama kAyA re, vizva tAranArA prabhu, muMkAvo muja mAyA re." 23 artha :- have A indriyabhogone bhayAnaka gaNuM chuM. A kAyAne janmakeda samAna mAnuM chuM. mATe he vizvane tAranArA prabhu! mArI A saMsAranI moha mAyAno nAza karo. 23 draDharathane kahe: "bhAI, A rAjya tame saMbhALo re, dIkSA levA huM cahuM, prajA prItithI pALo re." 24 artha :- megharatha rAjA draDharathane kahevA lAgyA ke bhAI, A rAjyane have tame saMbhALo. huM dIkSA levA icchuM chuM. A prajAnuM prItipUrvaka pAlana karo. 24 paNa draDharatha evuM kahe : "rAjya-doSa huM dekhuM re, grahaNa karI je choDavuM, nA grahavuM ThIka lekhuM re; 25 artha :- paNa draDharathe javAbamAM ema kahyuM : A rAjya karavAmAM ghaNA doSa thavA saMbhave che ema huM dekhuM chuM. vaLI grahaNa karIne choDavuM che, tene prathamathI ja grahaNa na karavuM e vAta vadhAre ThIka lAge che. ||rapA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 377 paMke paga nA mUkavo ThIMka, kharaDI ghoyAthI re; mukti-mArga game mane, bhava-saMkaTa joyAthI re." 26 artha :- paMka eTale kIcaDamAM paga kharaDIne ghovo tenA karatAM paga na mUkavo te vaghAre ThIka che. A saMsAramAM aneka saMkaTa rahelA hovAthI mane to A muktimArga ja priya lAge che. pArakA meghasena sutane daI rAjya, ghare te dIkSA re, sAta sahastra rAjA bIjA, dIkSA laI le zikSA re. 27 artha :- potAnA putra meghasenane rAjya daI megharatha rAjAe dIkSA grahaNa karI tyAre bIjA sAta hajAra rAjAo paNa dIkSA laI AtmazikSAne bhaNavA lAgyA. razA eka mokSanA lakSathI, jIva-arjIva che jANe re, ratnatraya upAsatA, niSkaSAyatA ANe re. 28 artha :- teo mAtra mokSa prAptinA lakSathI jIva ajIva e be tattvone yathArtha jANe che. tathA samyakdarzanazAnacAritramaya ratnatrayanI upAsanA karatAM niSkaSAyabhAvane hRdayamAM ANe che. 28nA paMca viSaya-viSa te taje, chakAya jIvo rakSe re, sAte bhaya te TALatA, AThe mada upekSe re, 29 artha :- zabda, rUpa, rasa, gaMdha, ane sparza e paMca viSayane viSarUpa mAnI teno tyAga kare che. pAMca sthAvara ane trasa maLI chakAya jIvanI rakSA kare che. Alokabhaya, paralokabhaya, maraNabhaya, vedanAbhaya, arakSAbhaya, aguptibhaya ane akasmAtabhaya nAmanA sAta bhayone TALe che ane rUpa, aizvarya, baLa, ghana, tapa, jJAna, kula ane jAtimada e ATheya madanI upekSA kare che arthAt tene mAna ApatA nathI. rilA brahmacarya navaghA ghare, yati-gharma daza Ave re, agiyAre aMgo bhaNe, bAra bhAvanA bhAve re, 30 artha :- je navavADa sahita brahmacarya vratane pALe che. uttama kSamA, Arjava, mArjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya ane brahmacarya e daza yatigharmane pALe che. AcArAMga, sUyagaDAMga ThANAMga, samavayAMga, bhagavatI vagere agiyAra aMgone jANe che. ane anitya, azaraNa, saMsAra vagere bAra bhAvanAne bhAve che. 30aa. pravacana-vrata tere cahe, caudamA guNa-lakSya re, pramAda paMdara TALatA, soLa bhAvanA rakSe re- 31 artha - pAMca samiti ane traNa gatirUpa aSTa pravacana mAtA tathA pAMca mahAvrata maLIne tera thAya tene te cahe che. caudamA guNasthAnakane prApta karavAno jene lakSa che. pAMca viSaya, cAra kaSAya, cAra vikathA ane nidrA ane sneha maLI paMdara pramAdane je TALe che tathA tIrthaMkara pada prAptinI soLa kAraNa bhAvanAnI je rakSA kare che arthAta te bhAvanAone bhAve che. 31nA tIrthaMkara-padahetu te darzana-vizuddhi ghAre re AThe aMga sahita te, vinaya sarva prakAre re, 32
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - tIrthaMkara pada prAptinI soLa kAraNa bhAvanAo A pramANe che. pahelI darzana vizuddhi bhAvanAne ghAraNa kare che. je nizaMkita, niSkAMkSita, nirvicikitsA, amUDha draSTi, upagRhana, sthitikaraNa vAtsalya ane prabhAvanA e ATha aMgathI sahita che, bIjI vinaya saMpannatA bhAvanAne bhAve che. jenA pAMca prakAra che. darzanavinaya, jJAnavinaya, cAritravinaya, tapavinaya ane upacAravinaya. IT3rA zIlavrate aticAra nA lAge, mana saltAtre re, 'abhISNa zrute bhAvanA, virAga vastumAtra re, 33 artha - trIjA zIlavratamAM aticAra na lAge evI bhAvanAne bhAve che. tenA mATe manane sanzAstranA vicAramAM roke che. kAraNa kAmasevana nAmanuM ekaluM pApa hiMsA Adi sarva pApone puSTa kare che tathA krodhAdi kaSAyonI tIvratA karAve che. cothI abhIsma jJAnopayoga bhAvanAne bhAve che. abhIsma eTale niraMtara AtmA saMbaMdhI jJAnamAM upayogane roke che. pAMcamI saMvega bhAvanAne bhAvavAthI vastumAtra pratye viraktabhAva rAkhe che. "mukta thavA sivAya bIjI koIpaNa prakAranI icchA nahI, abhilASA nahIM te saMvega." -zrImad rAjacaMdra (33aaaa jJAnAdinA dAnathI tyAgabhAvanA bhAve re, yathAzakti AjJA vaDe bAra tape mana lAve re, 34 artha :- chaThThI zakti pramANe tyAga bhAvanAne bhAve che. bIjAne samyakajJAna AdinuM dAna ApI svayaM bAhya daza prakAranA parigrahane ane aMtaraMga cauda prakAranA parigrahano yathAzakti tyAga kare che. sAtamI zakti pramANe tapabhAvanAmAM yathAzakti AjJA sahita cha bAhya ane cha aMtaraMga tapane tape che. tapa che te karma nirjarAnuM kAraNa che. [34. tapa-vidhrone TALatAM, "sAdhu-samAdhi sAcI re, avadya sau upAyathI sevA kare ayAcI re. 35 artha :- saMyamIne koI kAraNe vighna AvI paDe to vidgone dUra karI vrata, zIlanI rakSA karavI te AThamI sAdhu-samAdhi nAmanI bhAvanAne bhAve che. koI jIvono vagha na thAya evA avadya sarva upAyathI munivaronI paraspara ayAcIpaNe arthAt niSkAmabhAve sevA karavI te navamI vaiyAvRtti nAmanI bhAvanAne bhAve che. rUpAA jina, sUri, vAcaka, zAstranI vivigha bhAve bhakti re Sa Avazyaka* nA taje, kare yathA-vidhi-zakti re. 36 artha - jina eTale arihaMtabhakti bhAvanA nAmanI dasamI bhAvanA che. agyAramI AcAryabhakti bhAvanA. bAramI vAcaka eTale upAdhyAya jemane zrutajJAnarUpa divyanetra che evA mahAtmAonI bhakti karavI te bAramI bahuzruta bhaktibhAvanA. zAstranI vivigha bhAve bhakti karavI te teramI pravacanabhakti bhAvanA. caudamI Avazyaka aparihANi bhAvanA bhAvavAmAM tatpara munio sAmAyika, stavana, vaMdanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna ane kAyotsarga e cha Avazyakane karavAnuM choDatA nathI. paNa yathAvidhi temaja yathAzakti pramANe tene avazya kare che. 36aaaa
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 379 kare 15mArga-prabhAvanA jJAna-tapAdi-yoge re, gAya-vatsa sama rAkhatA prema mumukSa-loke re. 37 artha - jJAnasahita tapa Adine AdarI mahAtmAo paMdaramI sanmArga prabhAvanAnI bhAvanAne bhAve che. gAya jema potAnA vAcharaDAmAM niSkAma prema rAkhe tema uttama ArAghanA karanAra mumukSuo pratye prema rAkhavo te soLamI pravacana vAtsalya bhAvanA che. gharma pratye, gharmAtmA pratye, gharmanA sthAna pratye ke paramAgama pratye prIti rAkhavI te pravacana vAtsalya bhAvanA che. (3LA e soLe hetu vaDe tIrthapati-bIja vAve re, megharatha muni te bhalA uttama saMyama bhAve re. 38 artha :- e soLe tIrthaMkarapada prAptinI bhAvanA bhAvavAvaDe uttama saMyamane pALatA evA bhalA megharatha muni tIrthaMkara pada prAptinA bIjanI atre vAvaNI kare che. 38 dRDharatha saha saMnyAsathI deha tajI sura thAtA re, sarvArthasiddha vimAnamAM ahamiMdra padavI letA re. 39 artha - draDharatha sAthe saMnyAsa maraNa sAthI megharatha deha tajIne devatA thaI sarvArthasiddha vimAnamAM ahamiMdra padavIne pAmyA. 39aaaa. eka ja bhava karI mokSamAM janAra sura vasatA tyAM re, laukika sukhamAM nA maNA, suMdRSTi sura sau jyAM re. 40 artha - sarvArthasiddha vimAnamAM sarva eka ja bhava karIne mokSe janAra devo nivAsa kare che. tya laukika sukhamAM koI khAmI nathI. tyAM rahenArA sarva samyakadraSTi devo hoya che. 40nA rahyuM oNvana ahamiMdranuM cha mAsa bAkI jyAre re, sautharmendra kuberane bolAvI kahe tyAre reH 41 artha :- jyAre A megharathanA jIva ahamiMdranuM jIvana cha mAsa bAkI rahyuM tyAre sautharmendra kuberane bolAvI nIce pramANe AjJA karI. 41aaaa hastinApuranA pati vizvasena vikhyAtA re, mahArANI acirA DaeNDI jinapatipitAmAtA re. 42 artha :- hastinApura nagaranA svAmI vizvasena rAjA prasiddha che. temanI pavitra rUDI mahArANI acirA hAlamAM jinapatinI mAtA thavAnI che. 4rA ranavRSTi karavI ghaTe have hastinApure re, paMdara mAsa sadA karo." vacana ghare sura ure re. 43 artha :- mATe hastinApuramAM have ratnavRSTi karavI yogya che. paMdara mAsa suthI sadA ratnonI vRSTi karo. A vacanane devatAe saugharmendranA kahevAthI hRdayamAM ghAraNa karyuM. 43. acirA rANInI kUkhe, megharatha-jjaiva Ave re, bhAdaravA vada sAtame, svapna soLa darzAve re. 44
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 artha H- acirA rANInI kUkhe megharatha rAjAno jIva sarvArthasiddha vimAnamAMthI cyavIne bhAdaravA suda sAtame Avyo tyAre mAtAe soLa svapnone nihALyA. te hAthI, vRSabha, siMha, lakSmIno abhiSeka, puSpamALA, caMdra, sUrya, dhvaja, pUrNa kuMbha, sarovara, sAgara, vimAna, ratnano rAzi, nighUma agni, mInayugala ane dharaNendra e soLa svapno hatA. te harSathI potAnA bharathAra rAjA vizvasenane jaNAvyA. tyAre temaNe kahyuM : he priyA! tane zubha lakSaNothI saMpUrNa ane sarva aMge suMdara evo putra 421.118811 garbha-mahotsava jANIne, indrAdi sura Ave re, mAtapitAne pUjaeNne prabhune nIrakhe bhAve re. 45 380 artha * prabhuno garbha-mahotsava athavA cyavana kalyANaka jANIne indrAdi devonuM Agamana thayuM. mAtApitAne pUjI bhAva bhaktithI prabhune nIrakhI sau AnaMda pAmyA. / / 45 / / sevA karatI devIo mAtAnI sau vAte re, jeTha mAsa vada caudaze, janmyA prabhu prabhAte 2. 46 artha :- jinamAtAnI sau vAte chappana dikkumArI devIo sevA karatI hatI tyAre jeTha mAsanI vada caudaze prabhAtamAM prabhu janma pAmyA. // 46 // janma-mahotsava kAraNe devadevI bahu Ave re, indrANI prasUti-gRhe jaI vaMde prabhu bhAve re. 47 artha :-- janma-mahotsavanA kAraNe devadevIo bahu AvI tyAre indrANIe prasUti-gRhamAM jaI prabhune bhAvathI vaMdana karyAM. 547 / / jananIne UMghADIne, prabhune preme UMcakI, mAyA-bALaka mUkI re, harSabhArathI jhUkI 248 artha :- indrANIe prabhumAtAne avasvApinI nidrA ApI tathA temanI pAse mAyAmaya bIjuM bALaka mUkI prabhune premapUrvaka UMcakI, harSabhArathI jhUkI jhUkIne te indra samIpa AvI. / / 48 / / arpe indrakare zacI, meru upara laI jAtA re, snAtra karI ullAsathI, lAvI mUke jyAM mAtA re. 49 artha :- bhaktibhAva sahita zacI eTale indrANIe prabhune saudharma indranA hAthamAM arpaNa karyA. tyAre indre potAnA pAMca svarUpa banAvyA. eka rUpe prabhune be hAthamAM lIghA. bIjA rUpe prabhu upara chatra dhAraNa karyuM, trIjA ane cothA rUpe prabhunI beya bAju cAmaro vIMjavA lAgyA ane pAMcamA rUpe prabhu AgaLa vajra uchALatAM meru parvatanA zikhara tarapha prayANa karyuM. tyAM jaI zAzvatI atipAMDukabalA nAmanI zilAnA Asana upara saudharmendra prabhune potAnA utsaMgamAM besADyA. pachI acyutendra vigere devoe suvarNa, maNi vagere kaLazo vikurtI sugaMdhI tIrthajaLavaDe harSollAsathI prabhuno janmAbhiSeka karyo. pachI pAchA bhaktipUrvaka prabhune lAvI mAtA pAse pagharAvyA. / / 49 / / divya vastra-AbhUSaNe maMDita nIrakhe mAtA re nidrA indre TALI jyAM; nRtya karI sura jAtA 2e. 50
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 381 artha - "indra prabhumAtAnI avasthApinI nidrA dUra karI tyAre divya vastra ane AbhUSaNathI maMDita prabhune nIrakhIne mAtA ati harSita thaI. zakrendra bhagavAnanA aMgUThAmAM amRtano saMcAra karyo. te amRtanA AhArathI prabhu rUpa ane lAvaNyanI saMpatti sahita vRddhi pAmavA lAgyA. devatAoe prabhu AgaLa nRtya karyuM. pachI saugharmendra vagere nadIzvara dvIpe gayA. tyAM bIjA sarva indro vagere meru parvatathI parabhArA AvelA. tyAM sarvee janmotsava nimitte aSTAlikA mahotsava AdarI khUba bhAvabhakti karIne badhA potapotAnA sthAne gayA. 50gA. "zAMtinAtha suMnAma de, Uchare te AnaMde re, pUrva puNya pUruM kare, sura saha rame umaMge re. pa1 artha - rAjA vizvasene paNa AkhA nagaramAM prabhuno mahAna janma mahotsava karyo. bArame divase potAnA samagra baMdhuvargane potAne ghera bolAvI uttama bhojana karAvI temanI samakSa prabhunA pitAe kahyuM: he sajjano! A putra garbhamAM Avyo tyArathI AkhA nagaramAM marakInA upadravanI zAMti thaI hatI, tethI A putranuM nAma huM 'zAMtinAtha" pADuM chuM. te nAma sarvane ghaNuM rucikara thayuM. prabhu AnaMdamAM dinodina UcharavA lAgyA. devatAo sAthe umaMgathI ramatA prabhu pUrve bAMdhelA puNyakarmane pUruM karavA lAgyA. //palA traNa sujJAne dIpatA, sukhazAMti phelAve re, kanaka-kAMti zarIranI uSA ravi batalAve re. para artha - mati, zruta, avadhi e traNa jJAnathI daidipyamAna prabhu sarvatra sukhazAMti phelAvatA hatA. prabhunuM AkhuM zarIra suMdara suvarNavALuM hatuM. tenI kAMti eTale prabhA te uSAkALa arthAt prAtaHkALamAM UgatA sUryanI kAMtine batAvatI hatI. /parA dRDharatha-jjaiva suratA tajI, vizvasena-suta thAto re, cakrAyughanA nAmathI, yazavartI-suta prakhyAta re. 53 artha - pUrvabhavamAM draDharathano jIva have devapaNuM tajIne vizvasena rAjAnI bIjI rANI yazavatInA kukhe AvI janma pAmyo. tenuM cakrAyugha nAma rAkhavAmAM AvyuM. //parA yauvanavayamAM AvatAM, caMdra-ravi sama bhrAtA re, pitA paraNAve have suMdarIo, harakhAtA re. 54 artha :- beyabhAI yauvanavayamAM AvatAM caMdrasaryanI jema zobhA pAmavA lAgyA tyAre pitAe harSathI aneka rUpavatI kuLavatI suMdarIo sAthe temanuM pANigrahaNa karAvyuM. 54mA vizvasena hita sAthavA, zAMtinAthane detA re rAjyAbhAra bhoge bharyo, dIkSA pote letA re. papa artha - vizvasena potAnA AtmAnuM hita sAdhavA mATe rAjyano bhAra je bhogothI bharyo che te zAMtinAthane ApI pote dIkSA grahaNa kare che. zAMtinAthane paccIsa hajAra varSa vyatIta thayA tyAre pitAe temane rAjyasana para sthApita karyA. papA.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 cakraratna-utpattithI AyughazALA AyudhazALA zobhe, chaye khaMDa sAthI lIMghA, jJAne rahI alobhe re. 56 artha :-- ekadA zAMtinAtha rAjAnI AyudhazALAmAM hajAra ArAvALuM tathA hajAra yakSothI adhiSThita uttama cakraratna utpanna thavAthI pote cakravartI padane pAmyA. jJAnanA baLe alobhathI jene kaMI joItuM nathI evA prabhue paNa pUrva puNyane bhogavI kheravI levA arthe cha khaMDa sAdhyA. II56 / / cauda ratna, nava nidhi ne bharata-bhUminI Rddhi re, saMnyAsI sama bhogave, cUke na Atma-samRddhi re. 57 artha - prabhu cauda ratna, nava nidhi ane bhAratabhUminI RddhinA svAmI hovA chatAM, gharamAM rahyAM chatAM, paNa manathI saMnyAsI samAna nirlepa rahI kadI AtmAnI jJAna samRddhine bhulatA nathI. prabhu batrIsa hajAra mukuTabaddha rAjAonA svAmI che. aneka prakAranI moTI samRddhi sahita cakravartIpadane bhogavatAM svAmIe paccIsa hajAra varSAM nirgamana karyA. 57 // darpaNa sAme ekadA UbhA rahI jyAM dekhe re, aneka rUpa nihALatAM, pUrva bhavo nija pekhe re, 58 artha :- ekadA darpaNa sAme UbhA rahI zarIranA aneka rUpa nihALatAM potAnA aneka pUrva bhavono vicAra jAgRta thayo. // 5 // pratibiMdha sama meM karyAM aneka bhava hA! AvA re, A bhavamAM cUkuM nahIM," e vicA2e AvyA re. 59 artha :-- darpaNamAM A zarIranA aneka pratibiMbanI jema meM pUrve hA! aneka bhavo karyA che. paNa have -- A bhavamAM saMpUrNa Atmasiddhi prApta karavAnuM huM cUkIza nahIM, evA dRDha vicAra para AvyA. // 5 // brahmalokathI deva tyAM sArasvatAdika Ave re, "pragaTAvo prabhu, tIrthane" saMdezo daI, jAve re. 60 artha :- ekaThA pAMcamA brahmadevalokamAM vasanArA sArasvatAdika vagere lokAMtika devoe AvI bhaktipUrvaka prabhune vinaMtI karI ke prabhu tIrtha pravartAvo. evo temano niyoga hovAthI prabhune saMdezo daI pAchA cAlyA gayA. / / 6 / / indrAdi sura AvIne kare mahotsava moTo re, prabhu paNa sau saMbaMdhIne, samajAve bhava khoTo re. 61 = artha :- prabhue paNa jJAnathI dIkSAno samaya jANI eka varSa sudhI yAcakone vAMchita dAna ApyuM. indrAdi devoe AvI moTo dIkSA mahotsava karyo. prabhue paNa sarva saMbaMdhIone samajAvyA ke A saMsAra bahu khoTo che ane aMte duHkhane ApanAra che. / / 1|| kurururi putra sthApIne gAdI 52, sau tyAge re, divya pAlakhImAM gayA 'sahaAmravana' bAge re. 62 artha:- = zrI zAMtinAthe potAnA putra kuruharine rAjyagAdI 52 sthApI pote sarva padArthono tyAga
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 ryo. surendro vagere dvArA upADela divya pAlakhImAM virAjamAna thaI dIkSAnA varaghoDArUpe sahasramravana nAmanA moTA udyAnamAM jaI prabhu pAlakhImAMthI nIce UtaryA. // 6 // jeTha vada cothe ghare chaThTha-niyama upavAsI re, khare! klezarUpa kezano loca kare tyAM besI re. 63 artha = jeTha mAsanA kRSNapakSanI catudarzIe prabaLa vairAgyaraMgathI raMgita thayelA prabhue siddhone namaskAra karI chaThThatapano niyamapUrvaka upavAsa karI klezarUpa kezano loca karyo. tathA sarva virati sAmAyikano uccAra karI samyak cAritra grala karyuM. / / vastrAbhUSaNa sau tajI, yathAjAta zizu jevA re; cakrayupa sAthe thayA sahastra nRpa muni tevA re. 64 artha :- sarva prakAranA vastra AbhUSaNano tyAga karI janmelA bALaka jevA nagna banyA. bhAI cakrAyudha sAthe bIjA hajAra rAjAoe paNa e pramANe dIkSA grahaNa karI, 564 // apramatta banatAM prabhu mana-paryava pragaTAve re, bhakti-bhAthuM bAMdhIne indrAdika sura jAve re. 65 383 artha :- dIkSA grahaNa karI apramatta banatAM prabhune manaHparyavajJAna pragaTa thayuM, indrAdi devo paNa prabhuno dIkSA mahotsava ullAsabhAve karatAM bhaktinuM bhAthuM bAMdhI devaloke gayA. // 65 / / sumitra nRpa-ghera pAraNuM prathama kare prabhu, dekho re, paMcAcarya thayAM, aho! dhyAnamUrti muni pekho re. 66 artha :- sumitra rAjAne ghera prabhunuM prathama pAraNuM thayuM, tyAre paMca Azcarya thayA. aho! prabhu to sadA dhyAnanI ja mUrti che ema jANo. / / 66 / / *= soLa varSa chadmasthatA vItatAM kevaLajJAne re dIpe hastinApure prabhu te ja udyAne re. 67 artha :- cAra jJAnanA thatA prabhu maunapaNe vicaratAM je hastinApuranA udyAnamAM dIkSA lIdhI hatI. - tyAM padhAryA. ane chaThThatapa karI kAyotsarga ghyAne UbhA rahyA. prabhu soLa varSa chadmastha muni paryAya pALI Aje zreSTha zukladhyAnamAM vartatA poSa sudI navamIne divase cAra pAtIyAkarmano kSaya thavAthI nirmaLa devaLajJAnane pAmyA. ||3|| indrAdi AvI race samavasaraNa rUpALuM re; kururi Adi gayA kalyANa jyAM bhALyuM re. 68 artha indrAdike AvI prabhune kevaLajJAna UpajavAthI rUpALA evA suMdara samavasaraNanI racanA karI. kuruhari Adie paNa tyAM jaI prabhunA kevaLajJAna kalyANakanI zobhA nihALI. samavasaraNamAM bAra prakAranI sabhA hoya che te A pramANe - pUrva dizAnA dvArathI praveza karatA sAdhunI sabhA, tenI pAchaLa sAdhvInI sabhA ane tenI pAchaLa vaimAnika devIonI sabhA hoya. dakSiNa dizAthI pravezatAM jyotiSI devInI sabhA, tenI pAchaLa bhavanapati devInI sabhA ane tenI pAchaLa
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vyaMtaradevInI sabhA hoya. pachI pazcima dizAthI praveza karatAM prathama jyotiSka devonI sabhA, tenI pAchaLa bhuvanapati devonI sabhA ane tenI pAchaLa vyaMtara devonI sabhA hoya. tyAra pachI uttara dizAthI pravezatAM prathama vaimAnika devonI sabhA, tenI pAchaLa manuSya puruSonI sabhA ane tenI pAchaLa manuSya strIonI sabhA bese che. I68aaaa. cakrAyutha Adi thayA chatrIsa gaNaghara jJAnI re, indrAdi saghaLA suNe kharatI prabhunI vANI re - 69 artha - cakrAyugha Adi prabhunA chatrIsa jJAnI puruSo gaNaghara thayA. indrAdika sarve prabhunI kharatI divya vANIne premapUrvaka sAMbhaLavA lAgyA. /69 "bhavarUpa moTuM mULa che duHkhavRkSanuM jANo re, kaSAya-bhUmimAM Take, te khaNavA mana ANo re. 70 artha -prabhue dezanAmAM jaNAvyuM ke duHkharUpI vRkSanuM A saMsArarUpI moTuM mULa che. te duHkharUpIvRkSa kaSAyarUpI bhUmithI Takela che. mATe te kaSAyarUpI bhUmine khodI duHkharUpI vRkSanuM umULana karo. II70. kaSAya jo pocA paDe bhava-duHkhataru sukAtuM re, indriya-jaya vinA nahIM kaSAya-baLa jitAtuM re. 71 artha - kaSAya jo moLA paDe to A saMsArarUpI moTA mULavALuM duHkharUpI vRkSa sukAtuM jAya che. paNa pAMca indriyono jaya karyA vinA A krodhAdi kaSAyonuM baLa jitAtuM nathI. II71aaaa indriya-azvo nAkhatA dama vagara duHkha khADe re, ghAta, pAta, vagha Akaro durgatimAM dekhADe re. 72 artha - A indriyarUpI ghoDAo jIvane sukhe dama arthAt zvAsa paNa na laI zakAya evA duHkharUpI khADAmAM nAkhe che. jyAM jIvanI ghAta kare, pAta eTale patana kare, vagha kare evA AkarA durgatinA du:khone dekhADe che. I72aaaa indriyavaza zAstrI chatAM bALabuddhie varte re; bharata-bAhubalI yuddha hA! lajjAspade pravarte re, 73 artha - zAstrano jANakAra evo zAstrI paNa indriyavaza thavAthI bALabuddhi jevuM vartana karavA lAge che. bharata bAhubalI jevA sajjana puruSo paNa hA! lajjAspada evA yuddhamAM pravarte che. II73aaaa caramazarIrI bhAI be, indriyo ja laDAve re; sura, nara, pazu sarve laDe indriya-mohanacAve re. 74 artha :- bharata bAhabalI jevA caramazarIrI arthAta teja bhave mokSe janAra puruSone paNa A indriyo ja laDAve che. A indriyo pratyenI Asakti jIvane sarva bhavamAM nacAve che. devatA, manuSya, pazu Adi sarvene laDAvanAra e ja che. 74. bhakSyAbhaDhya gaNe nahIM, gamyAgamya na jANe re, indriya-dAsa thayA pachI gaMdI vAta vakhANe re. 75
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 385 artha - jillA indriyane vaza thayela jIvo zuM bhakSya che ane zuM abhakSya che tene gaNatA nathI. sparzendriya Adine vaza thayela jIvone kyAM gamana karavuM joIe, ane kyAM na javuM joIe tenuM bhAna hotuM nathI. indriyono dAsa thayA pachI gaMdI evI vAtone paNa vakhANanAra thaI jAya che. II7pAA re! indriya-vaza indrathI kIDA suthI sau jIvo re, vItarAga vinA baghA viSaya-vAruNI pIvo re. 76 artha :- re! Azcarya che ke indrathI lagAvIne nAnA jaMtu suthInA sarva jIvo indriyone vaza paDyAM che. vItarAgatA prApta karyA vinA jagatanA sarva jIvo A viSayarUpI vArUNI eTale madirAnuM ja pAna karanArA jaNAya che. II76aaaa indriya-vaza jAgyA nahIM, UMdhyA kALa atIte re, manazuddhithI indriyo mahAmati jIMva jIte re. 77 artha - atIta eTale gata anaMtakALathI jIvo indriyone vaza rahevAthI jAgyA nathI; mohanadrAmAM ja UMdhyA kare che. paNa mahAmativAna evA jJAnI puruSo manazuddhivaDe A indriyo upara jIta meLave che. II7LA mAtra indriyo rokatAM jIta nahIM rjIva pAme re, rAga-dveSI nA thavuM; Ave mukti sAme re. 78 artha :- mAtra indriyo upara jIta meLavavAthI jIva mokSane meLavI zakato nathI. paNa rAga ane dveSano sarvathA tyAga karavAthI ja muktirUpI lakSmI sAme Ave che. II78. jitendriya-jitamohane mokSapaMthamAM mAno re, indriya-dAsa bhame bhave mohapaMtha pichAno re, 70 artha :- je jitendriya che tathA jeNe rAgadveSarUpa mohane jItyo che tene mokSamArgamAM jANo. paNa je indriyono dAsa che arthAta temAM Asakta che te jIva saMsAramAM bhamyA kare che. indriyonI Asakti e ja mohano mArga che. enI tame oLakhANa karo. II79o. baMgha-mokSanA mArgane samajI gamato levo re, baMghamArga duHkhe bharyo, bIjo sukha de evo re. 80 artha - karmabaMghano mArga zuM? ane karmathI mukta thaI mokSa meLavavAno mArga zuM? ene samajI, AtmAne game te mArga levo. karmabaMdhano mArga duHkhathI bharelo che ane karmathI mukAvAno mArga sAcuM sukha Ape evo che. 80nA viSayo bhava bhava bhogavyA, Atmasukha nathI cAkhuM re; apUrva AtmAnaMdathI kRtArtha jIvana bhAkhyuM re. 81 artha - pAMca indriyanA viSayo jIve sarva bhavamAM bhogavyA chatAM hajI Atmasukhano svAda cAkhyo nathI. apUrva evA AtmAnaMdane pAmavAthI A mAnava jIvana kRtArtha thAya ema mahApuruSoe jaNAvyuM che. ll81aaaa sAMsArika sukha-lAlasA TaLatAM kaSAya kaMpe re; akSaya sukha lIdhA vinA kema mumukSu jaMpe re?" 82
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - sAMsArika indriya sukhanI lAlasA manamAMthI TaLatAM A kaSAyo paNa kaMpavA lAge che. to akSaya evA Atmika sukhane lIghA vinA sAco mumukSu kema jaMpe? na ja jaMpe. te zAzvata svAdhIna potAno AtmAnaMda meLavavA sadA viSaya kaSAyane kADhavAno ja puruSArtha karyA kare. A pramANe bhagavAna zAMtinAthe samavasaraNamAM besI dezanA ApI. 8rA. kuhari prabhune namI, pUMche "huM pAmyo zAthI re nRpa-pada, uttama bheTane bhogavI zuM na zakAtI re?" 83 artha :- A bhavano prabhu zAMtinAthano putra rAjA kuruhari prabhune namIne pUchavA lAgyo ke prabhu! A rAjapada huM zAthI pAmyo? ane mane maLelI uttama bheTa huM kema bhogavI zakato nathI? enuM zuM kAraNa che te kRpA karI jaNAvo. An83aaaa. kahe kevaLI : "dAnathI nRpa-padavI A lAthI re, aneka AthIna bhoga nA bhogavAya ekalAthI re. 84 artha - tyAre kevaLI thayelA bhagavAna zAMtinAtha kahe : teM pUrvabhavamAM dAna karela che tethI A rAjapadavIne pAmyo chuM. anekanA puNyabaLe maLelA A bhoga tArA ekalAthI bhogavI zakAtA nathI. II84 pUrvabhava vistArathI kahuM suNo : zrIpure re ghanezvara, ghanapati ane sughana, ghanada e cAre 2 85 artha - tAro pUrvabhava vistArathI kahuM chuM te sAMbhaLa. zrIpuranagaramAM dhanezvara, ghanapati, sudhana ane ghanada e cAre vaNika rahetA hatA. 8pI. vaNika mitro premathI rahe sahodara jevA re; droNa mA~ra-mAthe maeNkI bhAthuM, jAya ghana levA re. 86 artha - A cAre vaNika mitro paraspara premathI sahodara eTale bhAInI jema rahetA hatA. te ekavAra droNa nAme majUranA mAthe khAvAnuM bhAthuM mUkI ghana kamAvA mATe ravAnA thayA. 86aaaa mahA aTavImAM munine, dekhI pAye lAgyA re, bhAthuM alpa hatuM chatAM dAnabhAva bahu jAgyA re. 87 artha - raste cAlatA mahA aTavImAM eka munine dekhI temanA caraNa kamaLamAM baghAe namaskAra karyA. khAvAnuM alpa bhAthuM hatuM chatAM munine dAna devAnA bhAva khUba jAgyA. 8thA. kahe vaNiko droNane : "dAna munine de, de re," zraddhA adhikI ANa te munine AnaMde de re. 88 artha :- cAre vaNiko droNane kahevA lAgyA ke A munine dAna de dAna de. tyAre droNe sauthI adhika zraddhA ANI bhAvapUrvaka munine dAna ApI AnaMda pamADyo. tethI teNe mahA bhogaphaLakarma upArjana karyuM. daTA svAti nakSatra TIpuM jo, chIpe paDatAM motI re, tema supAtre dAnathI pragaTI puNyanI jyoti re. 89 artha - svAti nakSatramAM varasAdanuM TIpuM chIpamAM paDe te motI banI jAya che, tema supAtramAM
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 0 2 kAra 0 5 ) sAMDerAvamAM zrI zAMtinAtha bhagavAna nI pratimA
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 387 bhAvapUrvaka dAna ApavAthI puNyanI jyota pragaTa thAya che. dulA droNa pUrNa AyuM thaye thayo kurRhari rAjA re, sughana, ghanada ghanADhya A, strI thAtAM be bIjA re. 90 artha :- droNa majUra hovA chatAM bhAvapUrvaka adhika zraddhA ANIne munine dAna ApavAthI tathA cAreya vaNiko karatAM enI vRtti zuddha hovAthI te hastinApura rAjAno putra kuruhari thayo. cAreya vaNika putromAMthI sughana ane ghanada A bhavamAM paNa vaNika putra thayA tathA ghanezvara ane ghanapati mAyAvI hovAthI A bhavamAM strI avatAra pAmI vaNika putrIo thaI. 190aaaa. suMghana-jIva vasaMta A kAMDityapure Ave re, ghanezvara-oNva kesarA dekhI harSita thAve re. 91 artha - suthana vaNikano jIva kAMpilyapuramAM vasaMta vaNikano putra thayo che ane ghanezvarano jIva kesarA nAme vaNika putrI thayela che. te ekavAra udyAnamAM kesarAne dekhI pUrva snehanA kAraNe harSita thAya che. II91aaaa ekabIjAnA premane dAsI nirakhI poSe re, prema-pAza e pUrvano, viraha vaDe tanu zoSe re. 92 artha - ekabIjAno paraspara prema joI kesarAnI dAsIe tene poSaNa ApI temanA premamAM vRddhi karAvI. te prema-pAza pUrvabhavano hovAthI beya jaNA eka maMgaLa vAjAM sAMbhaLI karI tapAsa vasaMte re, lagna kesarAnAM lIghAM, anya sAtha suNI ciMte re. 93 artha :- ekavAra kesarAnA ghera mAMgalika vAjAM sAMbhaLIne vasaMte tenI tapAsa karI. to kesarAnA pitAe tenA lagna bIjA zeThaputra sAthe karavAnuM nakkI karyuM. te jANI ciMtAtura thayo. 93 dAsI tyAM AvI kahe : "kahe kesarA evuM re thazo prANapati Apa ke muja mRtyu gaNI levuM re.' 94 artha - tyAre dAsIe AvI vasaMtane kahyuM : kesarA ema kahe che ke kAM to prANapati vasaMta ja thaze nahIM to mAruM mRtyu jANI levuM. 94. vasaMta saMdezo kahe: "pratijJA muja evI re, jo kesarA nahIM varuM kaMThe phAMsI devI re." 95 artha :- vasaMte paNa kesarAne jaNAvavA dAsI mAraphata evo saMdezo mokalyo ke mArI paNa evI ja pratijJA che ke jo kesarAne nahIM varuM to kaMThe phAMso ApI marI javuM paNa jIvavuM nahIM. 9pA. niSphaLa sau yatno gayA, jAna savAre AvI re, priyA jarphera maraze, gaNI DALe phAMsI banAvI re, 96 artha :- badhA prayatno niSphaLa gayA. savAre kesarAne paraNavA jAna AvI. priyA kesarA jarUra maraNa pAmaze ema jANI vasaMte paNa marI javA mATe jhADanA DALe phAMsI banAvI. II96aaaa
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kAmapAla nara kApIne phAMsI turta jivADe re, suNI vAta vasaMtanI hita-vizvAsa pamADe re - 97 artha :- najIkamAM rahela kAmapAle AvI te phAMsIne turta kApI tene jivADyo. zA mATe tuM maraNa pAme che e vAta jANI tene hita kare evA vacano kahI zAMti pamADI. ane kahyuM ke koI paNa kAma mATe kadI maravuM nahIM; paNa te kArya siddha karavA prayatna karavo. kAraNa jIvatA nara bhadra pAme ema kahyuM che. zA 'hiMmata hAra nahIM hajI, kAma-maMdire Aje re, A ja vane te Avaze kulAcArane kAje re."98 artha - tuM hajI hiMmata hAra nahIM. kesarA kulAcAra pramANe Aje A vanamAM rahelA kAmadevanA maMdiramAM darzana karavA Avaze. II98. kAma-pratimA pAchaLe, saMtAyA te sAMje re, kanyA aMdara ekalI peThI pUjA kAje re. 99 artha :- ema vicArI beya jaNA sAMje te kAmadevanA maMdiramAM jaI kAmadevanI pratimAnI pAchaLa saMtAI gayA. kanyA kesarA ekalI pUjA karavA mATe te maMdiranI aMdara peThI. palA dvAra baMgha karai te kahe: 'vasaMta bhartA thAjo re, maravA taiyArI kare, pragaTa vasaMta ja thAto re. 100 artha - pachI maMdiranA dvAra baMgha karI te devane kahevA lAgI. bhavAMtaramAM paNa mAro bhartAra vasaMta thajo. ema kahI jyAM maravAnI taiyArI kare che teTalAmAM tyAM vasaMta ja pragaTa thavAthI te harSa pAmI. II100nA ghana-jIMva kAmapAla A, ghanapati madirA jANo re; madirA mAmA-putrI che, kesaranI mana ANo re. 101 artha - pUrvabhavano vaNika mitra ghanadano jIva ja A bhavamAM kAmapAla thayela che. ane pUrvabhavano vaNika ghanapati mitra mAyA karavAthI A bhavamAM madirA nAme strI avatAra pAmela che. madirA te kesarAnA mAmAnI ja putrI che te paNa ahIM kesarAnA lagnamAM AvI che. 101 kAmapAla ne kesarA kapaDAM badalI le che re, kAmapAla nIce mukhe, jaI sakhI-saMga maLe che re. 102 artha - have kAryasiddha karavAnI yukti vicArI kAmapAle kesarAnA kapaDAM paheryA ane kesarAe kAmapAlano puruSaveSa ghAraNa karyo. kAmapAla kesarAnA kapaDAM paherI lajjAthI mukha DhAMkI nIce mukhe maMdiramAMthI bahAra nIkaLI sakhIonI sAthe maLI gayo. ane vasaMta ane kesarA thoDA samaya pachI maMdiramAMthI nIkaLI dUra palAyana karI gayA. /10rA ghera jaI ekAMtamAM beTho tyAM ja madirA re, sagI kesarAnI hatI, te kahe banI athIrA re-103 artha - ghera jaI kAmapALa kesarAnA veSe ekAMtamAM beTho tyAM madirA je kesarAnA mAmAnI dIkarI bahena hatI te AvIne adhIrI thaI kahevA lAgI. ||103
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) zrI zAMtinAtha bhAga-3 389 mane bacAvI jemaNe hAthIthI udyAne re, gaI rAtre svapna maLyA, maLaze mana anumAne re, 104 artha :- mane udyAnamAM hAthIthI haNAI jatAM jeNe bacAvI e puruSa para mane anurAga che. gaI rAtre svapnamAM paNa te maLyA. tethI anumAnathI lAge che ke temano mane meLApa thaze. 104l duHkhanI vAto duHkhIne karI AzvAsana pAmuM re kAmapAla mukha kholIne jue tenA sAmuM re. 105 artha - tAruM mana jema vasaMtamAM che tema mAruM mana paNa te puruSamAM che. paNa daiva viparIta hovAthI ApaNe banne duHkhI chIe. duHkhanI vAto duHkhIne karavAthI bannene AzvAsana maLe che mATe A vAta karuM chuM. teTalAmAM kesarAnA veSe rahelA kAmapAle ghUMghaTa UMco karI tenA sAme joyuM. 10pA ekabIjAne oLakhe, chAnAmAnA phAvyAM re vasaMtanA nivAsamAM jaI, A puramAM AvyAM re. 106 artha :- ekabIjAne tarata oLakhI gayA. chAnAmAnA phAvI gayA. tyAMthI banne nIkaLI jaI vasaMtanA nivAsamAM AvI have cAreya jaNA A nagaramAM Avela che. I106aaaa abhuta bheTo te ghare dekhI nahi je pUrve re, vagara oLakhANe tame saMgharI; lyo sukha sarve re." 107 artha - he rAjana! teo cAre jaNA pUrvabhavamAM vaNika hatA tyAre bhAthuM upaDAvavA tamane sAthe laI ratnadIpe gayA hatA. te pUrvanA sneha saMskArathI nitya AvI pUrve joI nathI evI adbhuta pAMca vastuo tamane bheTa kare che. je vastuo vagara oLakhANe tame saMgharI rAkhI che. te sarva vastuono A iSTa jananI sAthe tame bhogavavAne samartha thazo. kemake e puNya upArjanamAM baghAno sAtha che. have baghA maLI sarva sukhI thAo. prabhunA AvA vacana sAMbhaLI rAjA kuruhari jAtismaraNajJAna pAmyo ane bhagavaMtane namI vasaMta Adi cAreyane sahodaranI jema snehathI potAne ghera laI gayo. devatAo vagere paNa prabhune namI sahu potapotAne sthAnake gayA. ||10zA. aneka deze vicarI sameta-zikhare Ave re, prabhu ayogI-yogathI mokSanagara sigAve re. 108 artha - bhagavAna zAMtinAtha paNa aneka dezamAM vicarI jIvonuM kalyANa karI aMte sameta zikhare paghAryA. tyAM navaso munionI sAthe eka mAsanuM anazanavrata grahaNa karI aMte caudamuM ayogI guNa sthAnaka prApta karI mokSa nagare padhAryA. prabhue kaumArapaNAmAM, mAMDalikapaNAmAM, cakravartIpaNAmAM ane vratamAM pratyeka pacIsa pacIsa hajAra varSo vyatIta karI kula eka lAkha varSanuM AyuSya bhogavyuM. /108nI deva mahotsava Adare, bhakti karI harakhAtA re, zAMtinAtha-guNagAnathI puNya kharIdI jAtA re. 109 artha - prabhu mokSe padhAravAthI devoe prabhunA mokSa kalyANakano mahotsava Adaryo. bhagavAnanI bhakti
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 karI khUba harSa pAmyA. zrI zAMtinAtha bhagavAnanA guNagAna karavAthI sarve puNyanI kamANI karI gayA. 109aaaa zrI zAMtinAtha bhagavAna pUrve samyadarzanane pAmI A bhavamAM kevaLajJAnane pAmyA. tema he prabhu! amane paNa eka aMtarmuhUrta kALa paryata samyakdarzana Apo. jethI ame paNa kALakrame kevaLajJAna pAmI zAzvata evA muktisukhane meLavIe. muhUrta eTale aDatAlIsa miniTa. aMtarmuhUrta eTale aDatAlIsa miniTamAM eka samaya ocho hoya tyAM sudhI aMtarmuhUrta kALa kahevAya. te aMtarmuhUrta nava samayathI zarU thAya che. tene jaghanya aMtarmuhUrta kahe che. teTalA jaghanya kALa sudhI paNa jIva samyagdarzanane pAme, ane vame nahIM to paMdara bhavamAM teno mokSa nizcita che. vame to paNa teno mokSa arthapudgala parAvartanakALamAM to avazya thAya che. te aMtarmuhUrta saMbaMdhI atre samaja Ape che : (90) aMtarmuhUrta (svAmI sujAta suhAyA, dIThA AnaMda upAyA re, manamohanA jinarAyA-e dezI) zrI rAjacaMdra guru ure, AnaMda anupama pUre re, karuM vaMdanA bahu bhAve. - kaLikALe ati upakArI, maLI satya sahAya tamArI re, karuM, artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra guruvaryanA vacanAmRto mArA hRdayamAM anupama AnaMdane ApanAra hovAthI temane huM parama bhaktibhAve praNAma karuM chuM. A ThaMDAavasarpiNI kaLikALamAM Apa amArA atyaMta upakArI cho. satya mokSamArga batAvavAmAM ApanI amane parama sahAya maLI che mATe huM ApanA caraNakamaLamAM koTIzaH praNAma karuM chuM. nA. aMtarmuhUrta amone, prabhu samyagdarzana ghone re, karuM, satsaMga vaziSTha RSino, aMtarmuhUrta sughIno re, karuM artha:- he prabhu! pUrve anaMta aMtarmuhUrto vyartha khoyA. paNa have Apa prabhuno amane bheTo thayo che to eka aMtarmuhUrta mAtra paNa amane samyagdarzana Apo arthAt AtmAno sAkSAt anubhava karAvo; jethI amAro mokSa nizcita thAya. jema eka aMtarmuhUrta sughIno vaziSTha RSino satsaMga keTalo baLa ApanAra thayo tema amane paNa Apano samAgama samakita ApanAra siddha thAo. |rA raho raho re rasabhara do ghaDIyA, do ghaDIyA dilase aDiyA, raho raho re rasabhara do ghaDIyA." gharaNI aththara gharI rAkhe, ati AzcaryakArI bhAkhe re, karuM, re! samyagdarzana tevuM, bhava-bhAra hare, gaNI levuM re, karuM, artha - vaziSTha RSino alpa samAgama pRthvIne aththara gharI rAkhe e kevuM AzcaryakArI che. tema zrI gurunI kRpAthI jo samyakdarzana prApta thayuM to te saMsAranI trividha tApAgni ke janmamaraNanA sarva
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90) aMtarmuhUrta kALanA bhArane saMpUrNapaNe ha2vA samartha che ema gaNI levuM. vaziSTha RSinA satsaMganuM dRSTAMta - vaziSTha RSine maLavA vizvAmitra AvyA tyAre vaziSTha RSie kahyuM "Avo rAjarSi' eTale vizvAmitre vivAda cAlu karyo ke mane rAjarSi kema kahyo ? eTale banne jaNe nakkI karyuM ke ApaNe mahAdeva pAse nyAya mAMgIe. mahAdeva pAse jaIne pUche che ke vaziSTha RSie mane rAjarSi kahyo te yogya che?'' mahAdeva vicAramAM paDI gayA. thoDI vAra pachI vicArIne mahAdeve kahyuM "Ano uttara viSNu pAsethI maLaze. huM ApI zakuM ema nathI.' tyAMthI traNe jaNa viSNu pAse gayA. viSNue paNa mahAdevanI jema brahmA pAse javAnuM kahyuM. cAreya jaNa brahmA pAse gayA. brahmAe paNa tevI ja rIte zeSanAga pAse javAnuM kahyuM. pAMce jaNa zeSanAga pAse jaIne prazna pUchyo tyAre zeSanAge kahyuM "A mAre mAthethI bhAra thoDo ocho thAya to huM uttara ApI zakuM.'' te bhAra puNya Apo to ochuM thAya.'' mahAdeva kahe mArA tapanuM je phaLa hoya te tane prApta thAo.'' paNa zeSanAganA mAthethI bhAra ocho thayo nahIM. tema brahmA viSNue paNa potapotAnA tapanuM phaLa ApyuM paNa kaMI bhAra ocho thayo nahIM. pachI vizvAmitra kahe "mArA 10,000 varSanA tapanuM phaLa tane prApta thAo.'' topaNa kaMI phera paDyo nahIM. pachI 30,000 varSanAM tapanuM phaLa kahyuM paNa kaMI phera paDyo nahIM. chevaTe 60,000 varSanAM tapanuM phaLa tane prApta thAo. eTalAmAM zeSanAge jorathI bUma pADI are bhAI have basa karo. A to mAro bhAra ghaTavAne badale vadhI gayo. have tapanuM phaLa nathI joItuM. pachI zeSanAge vaziSThane kahyuM ''have tame game tema karIne A bhAra ocho karo. tyAre vaziSThe kahyuM ''meM to phakta lava (aMtarmuhUrta) satsaMga karela che, tenuM je phaLa hoya te tane prApta thAo.'' ATaluM kahetA ja zeSanAganA mAthethI AkhI pRthvI adhdhara thaI gaI. A che lava satsaMganuM mAhAtmya. lava satsaMganuM phaLa paNa AzcaryakArI Ave che, mATe AtmArthIe sadA satsaMga ja kartavya che. gA ciMtAmaNi narabhava tethI, hita pUrNa sadhAtuM ethI re, karuM eka aMtarmuhUrta mAtra, ka2e jIvane mukti-pAtra re, karuM 391 artha :- A manuSyabhavane ciMtAmaNi kema kahyo? A manuSyabhavamAM jIva puruSArtha karI mokSa meLavavA ciMtave to paNa maLI zake ema che. je bIjI koI gatimAM prApta thaI zake ema nathI. AtmAnuM saMpUrNa hita mukti meLavavAmAM che. eka aMtarmuhUrta mAtra sadguru AjJAe yathArtha puruSArtha karI jIva svarUpamAM sthiratA kare to samyakdarzanane pAmI mukti meLavavAne pAtra te banI jAya che. samyakdarzana e kevaLajJAna pragaTAvavA mATe bIja samAna che. / / 4 / / vare bharata kevaLajJAna, jyAM pragaTyuM zukla dhyAna 2, karuM eka aMtarmuhUtaeN jAtA jIva mokSa, ghanya gaNAtA re, karuM artha :- bhagavAna RSabhadevanI sadA AjJAmAM rahenAra temanA putra zrI bharata mahArAjAe apUrva AtmapuruSArtha baLe arIsA bhuvanamAM AtmopayoganI akhaMDa ekadhArAthI AgaLa vaghI zukladhyAnanI zreNi vaDe aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna pragaTa karyuM. IlAyacI kumAre nATakano khela karatAM zukladhyAnamAM AvI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna meLavyuM. A emanA apUrva AtmapuruSArthanuM baLa che. gajasukumAra jevA prabhu neminAthanI AjJAne zirodhArya karI smazAnamAM zukladhyAna pragaTAvI
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 iaaN kevaLajJAna pAmyA. tema anaMtA pUrve aMtakata kevaLI bhagavaMto zukla dhyAnanI zreNIe caDhI aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna pAmI mokSe padhAryA. te sarva mahAna AtmAo ghanyavAdane pAtra che. paNa bahu aMtarmuhUrtA khoyAM, sudarzanAdi nahIM joyAM re, karuM, ure AjJA dRDha ghAruM, have gaNuM na bIjuM sAruM re, karuM, artha - pUrvakALamAM aneka aMtarmuhUrtI khoyA. "kSaNa kSaNa jatAM anaMtakALa vahI gayo chatAM siddhi thaI nahIM. kAraNa sudarzanAdi eTale samyakdarzanajJAnacAritrAdinI prApti thaI nahIM. samakita navi lahyuM re e to rUlyo caturgati mATe." have hRdayamAM satparuSanI AjJAne draDhapaNe ghAraNa karuM. kAraNa ke - "anaMtakALa sudhI jIva nija chaMde cAlI parizrama kare to paNa pote potAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAno ArAghaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme." (va.pR.23) "anaMtakALathI jIva rakhaDe che, chatAM teno mokSa thayo nahIM. jyAre jJAnIe eka aMtarmuhUrtamAM muktapaNuM batAvyuM che! jIva jJAnInI AjJA pramANe zAMtapaNAmAM vicare to aMtarmuhUrtamAM mukta thAya che." (va.pR.766) mATe have puruSanI AjJAthI vizeSa bIjA pratye premabhAva rAkhuM nahIM. jethI jIvane samyakdarzananI prApti thAya. "para prema pravAha baDhe prabhuseM, saba Agamabheda suura base; vaha kevaLako bIja glAni kahe, nijako anubhau batalAI diye." -zrImad rAjacaMdra kA. hana upayoga eka paLano, kaustubha gayAthI vadhu kaLavo re, karuM, ghaDI sAguNI jatI evI, hAnikAraka gaNI levI re, karuM, artha :- manuSyabhavanI eka paLano hIna upayoga karavo te kaustubhamaNi khovA karatAM paNa vizeSa gaNavA yogya che. durlabha evo kaustubha maNi zrI kRSNane prApta hato, jemAMthI sonuM jhare. eka paLanI ATalI kiMmata che to 60 paLanI eka ghaDI eTale 24 miniTa thAya ane 60 ghaDInA 24 kalAka eTale eka divasa thAya. ema eka divasa jIvano pramAdamAM jAya to keTalI badhI AtmAne hAni thAya teno vicAra jIve karavo joIe. eka paLano hIna upayoga te eka amUlya kaustubha khovA karatAM paNa vizeSa hAnikAraka che, to tevI sATha paLanI eka ghaDIno hIna upayoga karavAthI keTalI hAni thavI joIe? ema ja eka dina, eka pakSa, eka mAsa, eka varSa ane anukrame AkhI AyuSya sthitino hIna upayoga e keTalI hAni ane keTalAM azreyanuM kAraNa thAya e vicAra zukla hRdayathI tarata AvI zakaze." (va.pR.486) //zI dina, mAsa, varSa ne Ayu hIna upayoge gaLAyuM re, karuM, to mahAna hAni gaNAya, azreyanuM kAraNa thAya re, karuM, artha :- divasa, mAsa, varSa ane manuSyanuM saMpUrNa AyuSya jo saMsAranA kAmomAM ja vyatIta thayuM ane AtmArtha na sadhAyo to jIvane mahAna hAni thaI arthAt cAra gatirUpa saMsAranI vRddhi thaIne AtmAnuM atyaMta azreya eTale akalyANa thaze mATe "jema bane tema yatnA ane upayogathI gharmane sAdhya karavo yogya che. sATha ghaDInA ahorAtramAM vIza
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90) aMtarmuharta 393 ghaDI to nidrAmAM gALIe chIe. bAkInI cAlIsa ghaDI upAgha, TelaTappA ane rajhaLavAmAM gALIe chIe. e karatAM e sATha ghaDInA vakhatamAMthI be cAra ghaDI vizuddha gharmakartavyane mATe upayogamAM laIe to banI zake evuM che. enuM pariNAma paNa kevuM suMdara thAya?paLa e amulya cIja che. cakravartI paNa eka paLa pAmavA AkhI riddhi Ape topaNa te pAmanAra nathI. eka paLa vyartha khovAthI eka bhava hArI javA jevuM che ema tattvanI vRSTie siddha che!'' (va.pU.94 ||8|| sUkSmamAM sUkSma je kALa, kahe 'samaya' dIna-dayALa re, karuM saMkhyAta te saMkhyA yogya, asaMkhyAta te upamA jogya re, karuM artha - kALa dravyanA sUkSmamAM sUkSma bhAgane dInadayALu evA kevaLajJAnI prabhu 'samaya' kahe che. jenI saMkhyA thaI zake tene saMkhyA yogya kALa kahe che. jemake divasa, mAsa, varSa vagere. paNa je saMkhyAmAM na AvI zake evA aMsakhyAta kALane samajAvA mATe palyopamanI upamA ApI samajAve che. je cAra kozanA lAMbA, pahoLA, UMDA khADAmAM vALanA TukaDA karI nAkhI so varSe eka vALa kADhe te khADo pUro thaye eka palyopama kALa kahevAya che. ghaNA jeno nA aMta pamAya, te kALa anaMta kahAya re, karuM thatAM 'samaya' zabdoccAra samaya vIte asaMkhya ghAra re, karuM artha :-- jeno kevaLajJAnamAM paNa aMta dekhAto nathI athavA koI prakAre jeno aMta pamAto nathI. = evA kALane anaMtakALa kahevAya che. eka 'samaya' e keTalo kALa kahevAya? te samajavA mATe kahyuM ke 'samaya' zabdanA traNa akSara bolatAM ja aMsakhyAta samaya vyatIta thaI jAya che. eTalo sukSma e kALano aMza che ke jenA be vibhAga na thaI zake. / / 10 / eka samaya kevaLI jANe, vizvAse anya pramANe re; karuM gaNa ATha samaya uparAMta, prati samaye aMtarmuhUrta re, karuM artha :-- kALa dravyanA avibhAgI aMza eka samayane kevaLI bhagavAna jANI zake che. bIjA badhA temanA vizvAsathI emanI vAtane pramANabhUta mAne che. ATha samayathI uparAMta eTale nava samayathI lagAvIne, aDatAlIza miniTanI aMdara eka samaya bAkI hoya tyAM sughI prati samaye vadhatA kALane aMtarmuhUrta kALa kahevAya che. / / 11 / / thAya ghaDI na be jyAM sudhI, asaMkhya bheda tyAM sudhI re, karuM be ghaDInuM eka muhUrta, samaya ma aMtarmuhUrta re, karuM artha :-- nau samayathI eka eka samaya vadhatAM jyAM sudhI be ghaDI eTale 48 miniTa pUrI na thAya tyAM sudhI eka aMtarmuhUrtanA asaMkhyAta bheda thAya che. paNa 48 miniTa pUrI thAya tyAre te eka muhUrta kahevAya che. eka muhUrtamAM eka samaya krama hoya tyAM sudhI te aMtarmuhUrta gaNAya che. / / 12 / bhava kSudra aMtarmuhUta, jIva kare pApa utkRSTa re karuM chAsaTha hajAra uparAMta, traNa so chIsa bhava-aMka re, sai artha :- jIva utkRSTa pApa karavAthI tenA phaLamAM eka aMtarmuhUrtamAM kSudra eTale halakA ekendriya AdinA vadhAremAM vadhAre chAsaTha hajAra traNasone chatrIsa bhava kare che. sahajasukha sAdhananA prathama
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 adhyAyamAM AnuM varNana Apela che. I13mA vyasabhava ghare baso cAra, bAkI ekendriya ghAra re, karuM, kAca be ghaDIno e kALa, re! janma-maraNa vikarALa re, karuM, artha - AgaLanI gAthAmAM je saMkhyA kahI temAM trasakAyanA baso cAra bhava ane bAkInA badhA chAsaTha hajAra ekaso batrIsa bhava ekendriyanA eka aMtarmuhUrtamAM jIva kare che. eka aMtarmuhUrtanA aMdarano kALa te kAcI be ghaDI kahevAya che, ane aDatAlIsa miniTa pUrI thaye pAkI be ghaDI kahevAya che. hA! vikarALa evA hajAro vAra janma maraNa jIva pApanA phaLamAM eka aMtarmuhUrtamAM kare che. A vAraMvAra janma maraNa thavAnuM mULa kAraNa jIvanuM anAdikALathI cAlyuM AvatuM svarUpanuM ajJAna che athavA mithyAtva che. "je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta." -zrImad rAjacaMdra /14mA pAramArthika puNya kamAtAM, kahuM kAma te kevA thAtAM re?- karuM, jIMva yathApravRttikaraNeH sthiti-baMgha-apasaraNe re, karuM, artha :- have e mithyAtvane dUra karavA jIva jo pAramArthika eTale AtmArthanA lakSe puNyanI kamANI kare to kevA kAma thaze te kahuM? jIva samyakdarzana pAmI krame karI kevaLajJAna meLavIne sarvakALane mATe sarvaduHkhathI mukta thaI jaze. A mahAkArya eka samyagdarzanathI ja thaI zake che. te viSe paramakRpALudeva jaNAve che : "anaMtakALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyakdarzanane namaskAra." (va.pR.625) te samyagdarzana prApti arthe puruSanA boghane AjJAnusAra jIva anusare to yathApravRttikaraNa sudhI AvIne karmonI sthiti ane baMghanuM apasaraNa eTale temane khaseDato jAya. /15nA eka ja aMtarmuhUrta prati samaya zuddhi anaMta re, karuM, vaze anubhAga prazasta, ghaTe vaLI aprazasta re, karuM artha - yathApravRtikaraNamAM AvyA pachI eka ja aMtarmuhUrtamAM AtmAnI zuddhi prati samaye anaMtagaNI thAya che. jethI prazasta bhAvono anubhAga vadhato jAya che ane aprazasta bhAvono anubhAga ghaTato jAya che. "pahelAM aMtarmuhUrta kALa sughI aghaHkaraNa ke yathApravRttikaraNa hoya tyAre cAra Avazyaka (jarUranI kriyA) bane che. (1) samaye samaye anaMtaguNI vizuddhatA hoya. (2) eka eka sUkSma aMtarmuhUrte navA baMghanI sthiti ghaTatI jAya te sthitibaMgha-apasaraNa Avazyaka thAya. (3) samaye samaye prazasta prakRtiono rasa anaMtagaNo vadhe ane (4) samaye samaye aprazasta prakRtiono anubhAga (rasa) baMgha anaMtamA bhAge thAya; evAM cAra Avazyaka thAya." ghAmRta bhAga-3 patrAMka 232 (pR.237) //16ll A aMtarmuhUrta-lIlA, kare azubha baMtho DhIlA re, karuM, pachI apUrva-karaNano kALa, te AthI ya ocho bhALa re, karuM, artha - A prazastabhAvonI eka aMtarmuhUrta mAtranI lIlA che. je karmonA azubha baMghone DhIlA karI de che. pachI jIva puruSanA Azraye karakaDIyA karIne AgaLa vadhI apUrvakaraNamAM Ave che.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90) aMtarmuhUrta 395 apUrvakaraNamAM rahevAno kALa yathApravRttikaraNa karatAM ocho che. karmakSayamAM 'apUrvakaraNa" e moTAmAM moTo bhAga bhajave che. e AtmAnA apUrva puruSArthane sUcavanAra che. apUrvakaraNa eTale anAdikALanA bhavabhramaNamAM kadI paNa pUrve evo karaNa eTale bhAva Avyo nathI evo AtmAno prazasta zubha bhAva. te jo AgaLa vadhI puruSArtha phorave to aMtarmuhUrtamAM anivRttikaraNamAM jaI graMthibheda karI samyagdarzanane pAme. 1ii. sthitikAMDathI ghaTatI sthiti, anubhAganI ya e rIti re, karuM, nirjarA-krama guNazreNI, karmabhAranI karatI hANi re, karuM, artha - have apUrvakaraNamAM puruSArtha baLe sattAmAM rahelA pUrvakarmanI sthitine ghaTADe te sthitikAMDaka ghAta eTale aMtaHkoDAkoDIsAgara pramANa karmonI sthiti thaI jAya che tene kahevAya che. ane tethI pUrvakarmano anubhAga eTale rasa athavA phaLadAnazaktine ghaTADe te anubhAgakAMDakaghAta kahevAya che. guNa zreNInA kALamAM kramapUrvaka asaMkhyAta guNA karmone nirjarA yogya banAve te guNazreNI nirjarA che; te jIvanA karmabhArane halako karatI jAya che. te pachI apUrvakaraNa (kadI nahIM thayelAM tevAM maMdamohavALA pariNAma) thAya che. teno kALa yathApravRttinA kALano saMkhyAtamo bhAga che. temAM eka vadhArAnuM Avazyaka thAya che : eka eka aMtarmuhUrte sattAmAMnA pUrvakarmanI sthiti ghaTADe te sthitikAMDaka ghAta che tethI nAnA eka eka aMtarmuhUrta pUrvakarmano rasa (anubhAga) ghaTADe te anubhAgakAMDaka ghAta che; guNazreNInA kALamAM krame asaMkhyAtaguNA pramANapUrvaka karma nirjarAne yogya banAve che, te guNazreNI nirjarA che." othAmRta bhAga-3 patrAMka 232 (pR.237) //18nI parzI anivRtti-karaNa kALa, te ethI ya ocho bhALa re, karuM, kriyA thatI pUrvokta temAM, kare aMtara-karaNa emAM re, karuM, artha - apUrvakaraNa pachI anivRttikaraNano kALa Ave che. je apUrvakaraNathI paNa asaMkhyAtamAM bhAge nyUna hoya che. temAM paNa upara kahI te badhI kriyAo thAya che. anivRttikaraNanA kALa pachI be ghaDI sughI mithyAtvanA daliyA udayamAM na Ave, temAM AMtaro paDe tevuM kare che. tene aMtarakaraNa kriyA kahe che. pachI kamanuM upazamakaraNa kare che. e sarva uparokta kriyAthI be ghaDI sudhI mithyAtva udayamAM na AvIne AtmAno anubhava thAya tene prathama upazama samakita kahevAya che. A apUrvakaraNa pachI anivRttikaraNa thAya che, teno kALa apUrvakaraNanA kALathI asaMkhyAtamAM bhAge jANavo. temAM upara kahelAM Avazyaka sahita thoDo kALa gayA pachI anivRttikaraNa kare che. anivRttikaraNanA kALa pachI eka muharta (be ghaDI suthI)mAM udaya AvavA yogya mithyAtva karmano abhAva kare che eTale te karmanI sthitine AghIpAchI kare che eTale be ghaDI sudhI mithyAtva udayamAM na Ave, AMtaro paDe tevuM kare tene aMtarakaraNa kriyA kahe che. pachI upazamakaraNa kare che, ityAdi kriyAthI be ghaDI sughI mithyAtva udayamAM na Ave tevuM banyuM te prathama upazama samyakatva kALa che." .bhAga-3 (pR.237) I/19aaaa kare upazama sAta prakRti, samakita upazama le tethI, re karuM, je darzana-moha haThAve te sucAritre Ave re, karuM, artha - je darzanamohanI traNa prakRti-mithyAtva mohanIya, mizramohanIya ane samyakatva mohanIya
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 ane cAritramohanInI anaMtAnubaMdhI kaSAya saMbaMdhInI cAra prakRti krogha, mAna, mAyA, lobha; ema kula sAta prakRtiono je upazama kare te upazama samakitane pAme che. je darzanamohane haTAve che te vratarahita hoya to paNa svarUpa-ramaNatArUpa samyakcAritrane pAme che. pachI samakita sahita dezavratI hoya to pAMcamA dezavratI guNasthAnakane ane saMpUrNavrata grahaNa karI AtmajJAnI muni banyA hoya to chaThThA sarvavirati guNasthAnakane pAme che. aa2aa chadmastha upayoga apramatta, rahe che aMtarmuhUrta re, karuM te sAtizaya apramatta thaye thato zreNI-2kta re, karuM artha - sAtamA apramatta guNasthAne rahela chadmastha AtmajJAnI munino upayoga aMtarmuhUrta mAtra Take che. pachI sAtizaya eTale apramatta AtmasaMyamanA yoga sahita tIkSNa AtmopayogavaMta banatA AThamA apUrvakaraNa guNasthAnakamAM AvI apUrva AtmazaktinA baLe kSapaka zreNIno AraMbha kare che. / / 21 / / caDhI aMtarmuhUrta zreNI, bane amama, kevaLajJAnI re, karuM zailezI-karaNa-yoge, ayogI siddhatA bhoge re, karuM artha :-- have kSapaka zreNI para caDhela mahAtmA zukala AtmadhyAnanA pracaMDa baLe sarva ghAtIyA karmonI prakRtione jaDamULathI sarvathA naSTa karato karato 8,9,10 ane 12mAM guNasthAnakane zIghra vaTAvI jaI eka aMtarmuhUrta mAtramAM te teramA sayogI kevaLI guNasthAnake pahoMcI amama eTale sarvathA mamatArahita kevaLajJAnI bane che. sayogI kevaLI avasthAmAM AyuSya pramANe jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa deze uNA eka pUrva koTi varSa sughI sthiti karI rahe che. ane AyuSyanA aMtamAM zailezIkaraNa eTale meru parvata jevI mana, vacana, kAyAnI niSkapa aDola sthiti karavAthI caudamA ayogI kevaLI guNasthAnamAM Ave che. tyAM pAMca hrasva akSara te a,i,u,R,lU bolIe teTalo kAla sthiti karI sarva karmathI rahita thayela te zuddha AtmA potAno urdhvagAmI svabhAva hovAthI upara siddhAcalamAM jaI virAjamAna thAya che. / 22 / / kRtakRtya thatA te aMte, rahe zAzvata sukha anaMte re, karuM tyAM darzana-jJAna anaMta, sukha-vIryAdi anaMta re, karuM artha :-- AtmAnA apUrva sAmarthya yoge anaMtakALanA karmono sAmaTo goTo vALI nAkhavAnI prakriyA eka aMtarmuhUrtamAM karavAthI aMte kRtakRtya banI jaI have mokSamAM AtmAnA zAzvata sukhamAM sarvakALa birAjamAna raheze; evA anaMtajJAna, darzana, sukha, vIryanA svAmI paramAtmAne amArA koTizaH praNAma ho. / / 23 / / mATe aMtarmuhUrta karI saphaLa vyo samyaktva re, karuM to narabhava Avyo lekhe, tethI sau zivapada dekhe re, karuM artha :-- mATe he bhavyo ! A mAnavadeha pAmIne sadguru kRpAe eka aMtarmuhUrta svarUpamAM sthiratA karI samyakdarzanane prApta karI lyo to A tamAro manuSyabhava avazya saphaLa thayo ema mAno. A samyakdarzanathI athavA AtmajJAnathI ja sarve AtmAo mokSapadane pAmyA che. tethI zrImadbhue kahyuM : "sarva kleza ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che." / / 24 / /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ (91) darzana-stuti 397 eka aMtarmuharta mAtra prabhu kRpAe AtmAmAM sthiratA thAya to jIva samyagdarzanane pAme che. enA vinA japa, tapa, kriyA Adi sarva, ekaDA vagaranA mIMDA jevA che. zraddhArUpa samyagdarzana prApta thaye paNa jIvanI kevI dazA thAya tathA te AgaLa vadhato Atma anubhava karIne TheTha kevaLajJAna sudhI pahoMcI jAya che. te sarvanuM varNana A pAThamAM kare che te nIce pramANe che : (91) darzana-stuti (kavAli-gajhala. calAvA rAjataMtrone nIme rAjA dIvAnone-e rAga) vItI sau kRSNa rajanIo, Ugyo A rAjato caMdra, namAve zira kara joDI, jano ura ghAra AnaMda. 1 artha - kRSNapakSa samAna ajJAnarUpa aMdhakAranI sarva rAtrio jenI vyatIta thaI gaI che evA paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhuno zuklapakSamAM kArtika pUrNimAnA divase janma thavo te pUrNimAnA caMdra samAna hato. te rAjacaMdra prabhune joI bhatroe hRdayamAM AnaMda pAmI hAtha joDIne paramakRpAvatArane namaskAra karyo ke have amAro paNa ajJAnarUpa aMdhakAra emanA dvArA avazya nAza pAmaze. ||1|| batAve AMgaLIthI ko, kahe : "jo sUkSma-draSTithI" racAtI stutio gAtAM, jhIle sau rAga-puSTithI. 2 artha - pa.u.pa.pU.prabhuzrIjI jevA AMgaLIthI paramakRpALudevane batAvI AtmArthIne premapUrvaka kahe che ke have tArI paryAyadraSTi mUkI daI sUkSmadraSTithI eTale aMtaraMga guNone jovAnI draSTithI jo, to e paramapuruSa tane jJAnAvatAra lAgaze, gharamAM beThA chatAM vItarAga lAgaze. aneka bhavyo emanA viSe racAyelI stutione-padone bhakti bhAvapUrvaka gAya che, ane tene puSTi ApavA bIjA mumukSuo paNa te bhakti-rAgone premapUrvaka jhIle che. rA. sudarzana sapuruSonuM, kaLi-kALe gaNo evuM, saphaLa netro thayA tenAM, patyuM re ! pApanuM devuM. 3 artha - have samyagdarzananA guNagAna kare che. samyagdarzanane pAmelA evA puruSonA A kaLikALamAM jene darzana thayA tenA netro saphaLa thaI gayA. tathA paramakRpALudeva pratye jo sAcI zraddhA thaI gaI to anAdikALanuM pApanuM devuM hatuM te patI gayuM ema jANajo. AvA maLyA jo saMta ne suyuM kathana sAcuM kahyuM tenuM, ane jo mAnI lIdhuM te, pate to pUrvanuM leNuM. 4 artha - pUrvanA puNya jo AtmajJAnI saMtapuruSo maLI gayA ane ekAgracitte temanuM kaheluM sAcuM kathana jo bhAvabhaktipUrvaka sAMbhaLIne hRdayamAM mAnya karI lIdhuM to tenA pUrvakarmanuM pApapuNyanuM leNuM jarUra patI jaze, arthAt te boghathI AtmA samabhAvane pAmI kAlAMtare sarvakamano nAza karaze. "anAdikALanA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che. mAtra 'sat" maLyA nathI. "sa" sucyuM nathI, ane "sat" zradhyuM nathI, ane e maLe, e suye ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze." (va.pR.246) //4o. "ETuM chUTuM are! kyAre?" thaze bhaNakAra e ure, game nA sukha saMsArI, prathama to pApa te cUre. 5 artha :- puruSano bogha hRdayamAM pariNamavAthI have huM A duHkhamaya saMsArathI kyAre chUTIza. evA chUTuM chUTuMnA bhaNakArA aMtaramAM thayA karaze. tene saMsAranA kahevAtA kSaNika indriyasukho gamaze nahIM. tethI prathama te pApano cUro karatAM vairAgyabhAvamAM AgaLa vadhaze. pA. gaNe baMghana samA baMdhu, kanaka kIcaDa samuM lAge, gaNe nArI naraka-bArI, stuti nija suNatAM bhAge. 6 artha:- te baMdhu eTale bhAIone baMghana karAvanAra jANaze, kanaka eTale sonuM tene kIcaDa samAna lAgaze. "kicaso kanaka jAke." te strIne narakamAM javAnI bArI samAna mAnaze. strImAM doSa nathI paNa potAne mohanuM prabaLa nimitta hovAthI tene narakamAM laI janAra jANaze. ane potAnI stuti eTale prazaMsA karatA sAMbhaLIne tethI dUra bhAgaze. kA. Thare nA citta mitromAM, na putro prIti upajAve, bhUle nA bhaktinA bhAvo, ure guNa gurunA lAve. 7 artha :- tenuM mana mitromAM vizrAma pAmaze nahIM. na tene potAnA putro prItinuM kAraNa thaze; paNa prabhu bhaktinA bhAvone te kadI bhUlaze nahIM. ane hRdayamAM hamezAM zrI gurunA guNone saMbhAryA karaze. e kharA prabhu bhaktanI dazA che. "prema lagyo paramezvara soM tava, bhUli gayo sigaro gharu bArA / jyoM unamatta phire jitahI tita, neka rahI na zarIra saMbhArA // zvAsa usAsa uThe saba roma, calai daga nIra akhaMDita dhArA / suMdara na kare navadhA vidhi, vikapa rasa pI matavArA " -pravezikA pR.41 ||zA sajaLa netre stuti gAtAM, bheMle saMsAra so bhAvo, ghare dRDhatA ati ure, Dage nA kaSTa sau Avo. 8 artha - azrusahita bhAvapUrvaka bhagavAnanI stuti gAtAM te baghA saMsArI bhAvone bhUlI jaze. sapuruSanA vacana pratye ati vRDha vizvAsa hovAthI game tevA kaSTo Abe paNa te calAyamAna thaze nahIM. ITA Dare saMsAra-vAse te, game jJAnI taNI sevA; maraNa te nitya saMbhAre, cahe nija hita kara levA. 9 artha:- Avo uttama vairAgyavALo jIva saMsAramAM nivAsa karatAM bhaya pAme che ke rakhene mane kyAMya moha na thaI jAya. tene jJAnI puruSonI sevA arthAta AjJA uThAvavI priya lAge che. kAle huM marI gayo to sAthe zuM Avaze ema mRtyune nitya saMbhArI prathama potAnA AtmAnuM hita karavAnI ja icchA manamAM rAkhe che. lA
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ (91) darzana-stuti 399 ghare ura tattva-vicAre, na zaMkA alpa paNa ghAre, tajI bhaya sAta AnaMde, thavA niHsaMga nirdhAre. 10. artha :- je potAnA AtmAnA kalyANa arthe hRdayamAM AtmA AdinA tAttvika vicAra sadA jAgRta rAkhe che. bhagavAnanA kahelA tattvomAM alpa paNa zaMkA karato nathI. Alokabhaya, paralokabhaya, akasmAta bhaya, maraNabhaya, vedanAbhaya, arakSAbhaya ke agubhiya, e sAteya bhayane tajI sadA AnaMdamAM rahe che tathA aMtaramAM sadA niHsaMga eTale sarva saMga parityAga karavAnI bhAvanA rAkhe che. 10nA ghaNI ghAryA ghuraMghara to maLe nA zudra bhAvomAM; saphaLa nara-jiMdagI karavA, rame te ramya bhAvomAM. 11 artha - paramakRpALudeva jevAne kharA hRdayathI ghaNI ghAryA to have te kSudra eTale viSayakaSAyAdinA halakA bhAvomAM maLI raheze nahIM. paNa durlabha evA manuSya jIvanane saphaLa karavA mATe te ramya eTale suMdara, pavitra nirdoSa bhAvomAM ja ramaNatA karaze. ||11aaaa kSaNekSaNa kAmanI jANe, pramAde nA paLe gALe, samAgama sugarano rAkhe, suguru-AjJA sadA pALe. 12 artha :- mAnavadehanI kSaNe kSaNe kAmanI jANIne prasAdamAM eka paLa paNa gALaze nahIM. te sagaranA athavA tenA vacanonA samAgamamAM rahI tenI AjJAnuM sadA pAlana karaze. ||12nA vasaMte Amrataru khIle, navA saeNra kokilo tANe, sudarzanathI rjIvana palaTe, navo bhava Aviyo jANo. 13 artha :- vasaMtaRtumAM AMbAnA jhADa pharI khIlI uThavAthI tenA upara navo mora Ave che. tene khAIne kokilano kaMTha navo surIlo mITho banI jAya che. tema zraddhArUpa samyagdarzanathI bhaktanA jIvanamAM palaTo Ave che ane A ja bhavamAM jANe navo bhava Avyo hoya ema tene lAge che; arthAta saMsAra pratyenI prIti haTI jaI mAtra mokSa abhilASa thAya che. 13 nirakhatAM jJAnane bhavyo, samajatA nija zaktine, pragaTa Adarzane yoge, sahaja le sAthI muktine. 14 artha - jJAnIpuruSanA darzana karavAthI AtmArthIne potAnA AtmAmAM keTalI zakti rahelI che teno khyAla Ave che. jJAnI puruSo ApaNA mATe pragaTa Adarza che, arIsA jevA che. arIsAmAM joIne jema DAgha dUra karAya che tema jJAnIpuruSanuM jIvana joI potAnA viSayakaSAyanA DAghone dUra karI bhavyAtmA muktine sahajamAM sAdhya kare che. ||14 zizu jo siMhanuM hoya ajA-gacche chatAM dekhe bIjo kesarI vane jyAre, kharI nija jAtane pekhe. 15 artha - siMhanuM baccuM ajA-gacche eTale bakarAnA ToLAmAM hoya ane potAne paNa bakaruM mAnatuM hoya paNa jyAre vanamAM bIjA kesarI siMhane jue tyAre te potAnI kharI jAtane oLakhI zake che. tema jJAnIpuruSanA pavitra jIvanathI ApaNe potAnI jAtane oLakhI zakIe chIe ke huM paNa puruSArtha karIne
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 0 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 temanA jevo viSaya-kaSAyathI rahita pavitra zuddhAtmA banI zakuM ema chuM. 1panA cahe saMsAra-vRddhi je, nathI darzana karyA teNe, nathI jJAnI taNI vANI suNI, evuM kahyuM jine. 16 artha:- je jIva spaSTa prItithI saMsAranI vRddhine icche, teNe jJAnI puruSanA darzana karyA nathI. teNe jJAnIpuruSanA vacana paNa sAMbhaLyA nathI. ema jinezvara bhagavAne kahyuM che. "saMsAra spaSTa prItithI karavAnI icchA thatI hoya to te puruSa jJAnInAM vacana sAMbhaLyAM nathI; athavA jJAnIpuruSanAM darzana paNa teNe karyo nathI, ema tIrthakara kahe che." (va.pR.376) //16 vacanaphaeNpa lAkaDI vAgye pheMTe saMsAra-rasa-goLo, prathamanI doDa choDI de, rahe jo bhAva, to moLo; 17. artha :- sapuruSanA vacanarUpa lAkaDIno prahAra thAya to A saMsArarUpa rasano goLo phUTI jAya, arthAt saMsAranI moha mIThAsa maTI jAya. pahelA je bhAve viSayAdimAM rakta hato te doDa choDI daI saMsAramAM sukha che e bhAva teno moLo paDI jAya. "jenI keDano bhaMga thayo che, tenuM prAye badhuM baLa parikSINapaNAne bhaje che. jene jJAnIpuruSanAM vacanarUpa lAkaDIno prahAra thayo che te puruSane viSe te prakAre saMsAra saMbaMthI baLa hoya che, ema tIrthakara kahe che." (va.pR.376) I/17thA. pachI satsaMganA raMge udAsInatA vaghe jyAre, zarIra nArItaNuM zaba zuM nihALe sneha paNa tyAre. 18 artha - pachI satsaMganA yogathI jyAre vairAgyano raMga vadhI jAya tyAre nArInA zaba jevA zarIrane sneharahita thayelo evo te jIva zuM nihALe? "jJAnIpuruSane joyA pachI strIne joI jo rAga utpanna thato hoya to jJAnI puruSane joyA nathI, ema tame jANo. jJAnIpuruSanA vacanane sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM." (va.pR.376) 18aaaa Thare jJAnI vinA mana nA bIje kyAMye ghaDI vAre, nihALI alpa guNa paranA prIti temAM ati ghAre. 19 artha :- tenuM mana jJAnI puruSa vinA bIje kyAMya ghanAdi saMpattimAM ghaDIvAra paNa sthiratA pAme nahIM. paNa bIjAnA alpa guNa joI temAM atyaMta prIti gharI tenuM mana sukha pAme. kharekhara pRthvIno vikAra ghanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM. jJAnIpuruSa sivAya teno AtmA bIje kyAMya kSaNabhara sthAyI thavAne viSe icche nahIM." (va.pR.376) I/19 svadoSo alpa paNa khUMce, cahe te TALavA khaMte; TaLe doSo, prayatnone vaghAre jJAnanA paMthe. 20 artha - evA uttama AtmArthI puruSone potAnA alpa doSo paNa bahu kheMce che. tene te khaMtapUrvaka TALavA icche che. te doSo TaLI javAthI jJAnIpuruSanA boghelA mokSamArgamAM te vizeSa puruSArtha vaghAre che. "sarvathI smaraNajoga vAta to ghaNI che, tathApi saMsAramAM sAva udAsInatA, paranA alpaguNamAM paNa prIti, potAnA alpadoSane viSe paNa atyaMta kleza, doSanA vilayamAM atyaMta vIryanuM spharavuM, e vAto
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ (91) darzana-stuti 4 0 1 satsaMgamAM akhaMDa eka zaraNAgapaNe dhyAnamAM rAkhavA yogya che." (va.pR.376) 20aaaa kare vairAgyanI vRddhi, taje te deza-paMcAto, suNe nA strIkathA rAge, na bhojana-nRpa taNI vAto. 21 artha - te hamezAM tattva vicAraNAthI vairAgyanI vRddhi kare che. deza-paMcAtanI eTale deza saMbaMghI kathAone taje che. te strIkathAne rAgapUrvaka sAMbhaLato nathI ke bhojananI kathA athavA rAjakathAne paNa karato nathI. 21 sadA sadbhAvanA bhAve, suNelI jJAnInI vAto vicAre, heya Adino karI nirNaya, svarRpa dhyAtA. 22 artha - evA vairAgyavAna mArgAnusArI puruSo hamezAM bAra bhAvanAo vagerene bhAve che. jJAnI puruSo pAse sAMbhaLelI vAtono vicAra kare che. heyane tyAgI, upAdeyane grahaNa karavAno nirNaya karI sadA dehathI bhinna potAnA sahaja AtmasvarUpanuM ciMtana kare che. "e Adi vacano te pUrve jJAnI puruSo mArgAnusArI puruSane boghatA hatA. je jANIne, sAMbhaLIne te saraLa jIvo AtmAne viSe avaghAratA hatA. prANatyAga jevA prasaMgane viSe paNa te vacanone apraghAna na karavA yogya jANatA hatA, vartatA hatA." (va.pR.376) 22aaaa suNI AtmA, vicArIne anuprekSAthI anubhavato; ceMke nA jJAna-Azrayane, svahitano paMtha ura gharato. 23 artha - jJAnIpuruSanA boghathI AtmA saMbaMdhInuM jJAna meLavI tenA upara vAraMvAra vicAra karI, bhedajJAnanI bhAvanA bhAvIne AtmAne anubhavavAno prayatna kare che. te jJAnI puruSanA Azrayane choDyA vinA svaAtmahitanA mArgane hRdayamAM ghAraNa kare che. "jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bogha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bogha pAmyo che te jIvane samyakradarzana thAya che." (va.pR.325) I/23ii. pragaTa A mokSanI mUrti, kharA upakAra to jJAnI; gaNe evuM sadA citte, triratna zobhatA mAnI. 24 artha - puruSo pragaTa mokSanI mUrti samAna che. jaMgama tIrtharUpa che. jagatamAM thatA janma, jarA, maraNa ke AdhivyAghiupAdhirUpa trividhatApathI mukta karanAra jJAnIpuruSo hovAthI te AtmAnA kharA upakArI che. temane samyakdarzana, jJAna, cAritrarUpa triratnathI zobhatA jANI ArAghaka hamezAM temanA pratye cittamAM bhaktibhAva rAkhe che. "samyakadarzananuM mukhya lakSaNa vItarAgatA jANIe chIe; ane tevo anubhava che." (va.pR.315) 24. sudarzana mokSa darzAve, kharo te deva, nA re; karAve sarva saMmata te rahyuM che jJAnanA ure. 25 artha - samyagdarzanavaDe AtmAno anubhava thAya che. tethI mokSamAM kevuM sukha che te batAve che. tathA kharo deva te AtmA potAthI dUra nathI ema anubhavavaDe jaNAya che. samyagdarzana thavAthI sukha saMbaMdhInI viparIta mAnyatA TaLI jaI jJAnIpuruSanA hRdayamAM je rahyuM che te sarva sammata karAve che. paraMparA