Book Title: Prabhavaka Sthaviro
Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001962/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucuas salasi '(bhAga 1 thI 6) ramaNalAla cI. zAha d inte atonal ivate & Pue www.jalne b Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. dIpacaMda tribhovanadAsa zAha TrasTa-graMthazreNI graMtha covIsamo prabhAvaka sthaviro (bhAga 1 thI 6) lekhaka ramaNalAla cI. zAha prakAzaka zrI muMbaI jena yuvaka saMgha 385, saradAra vI. pI. roDa, muMbaI-400 004. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRABHAVAK STHAVIRO By Dr. RAMANLAL C. SHAH (Biographies of Jain Saints) Published by - Shree Mumbai Jain Yuvak Sangh. 33, Mohamadi Minar, Khetwadi 14th Lane, Near A.B.C. Transport, Mumbai-400 004. Price : Rs. 350-00 prathama AvRtti H sapTembara-2002 dvitIya AvRtti: mArca-2006 NO COPYRIGHT prakAzaka : zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha 33, mahamadI minAra, khetavADI 14mI galI, e.bI.sI. TrAnsaporTanI bAjumAM muMbaI-400 004. mUlya rUA. 350-00 (rUpiyA traNaso pacAsa) mudraka : caMdrikA prinTarI mirajhApura roDa, amadAvAda-380 001 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - -- -- arpaNa vatsalamUrti, sarvocca dIkSAdAtA AcArya bhagavaMta parama pUjya vijaya premasUrIzvarajI mahArAja sAhebane (premasUridAdAne) bhaktipUrNa hRdaye sAdara vaMdanA sAthe -ramaNalAla cI. zAha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaoNpIrAITanuM visarjana mArA pragaTa thayela sarva graMtho ane anya sarva lakhANonAM anuvAda, saMkSepa, saMpAdana, punaHprakAzana ItyAdi mATenA koI paNa prakAranA kopIrAITa havethI rAkhavAmAM AvyA nathI. anya koI vyaktine ke koI prakAzakane koI paNa graMthanI prathama AvRtti mATe kopIrAITa ApelA hoya to tenuM paNa visarjana karavAmAM AvyuM che. have pachI prakAzita thanArA mArAM koI paNa lakhANa mATe kopIrAITa raheze nahi. muMbaI ramaNalAla cI. zAha tA. 1-1-1992 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- nivedana zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha taraphathI sva. dIpacaMda tribhovanadAsa zAha TrasTanI graMthazreNImAM pragaTa thayela "prabhAvaka sthaviro'-bhAga 1 thI 6 have eka ja graMthasvarUpe prakAzita thAya che jethI vAcakone suvidhA raheze. cha bhAgamAMthI koIka bhAga anupalabdha raheto ethI Akho seTa mAganArane te maLato nahi. vaLI kayuM caritra kayA bhAgamAM chapAyuM che tenI mAhitI paNa smaraNamAM rahetI nahi. have eka ja graMthamAM chae bhAganAM badhAM caritro ekasAthe pragaTa thAya che eTale vAMcananI anukULatA raheze ane tulanAtmaka dRSTithI paNa te joI zakAze. prabhAvaka sthaviro'mAM vikramanA ogaNIsamA ane vIsamA zatakamAM eTale ke ApaNA najIkanA bhUtakALamAM thaI gayelA jaina sAdhumahAtmAonAM caritro ApavAmAM AvyAM che. emanA jIvananI vigato vismarAI jAya te pahelAM sAcavI levAno ahIM namra prayAsa che. emAM phirakAbheda rAkhyo nathI. vaLI, ahIM caritro apAyAM che eTalA ja prabhAvaka sthaviro thaI gayA evuM paNa nathI. haju avakAza maLaze tyAre bIjA keTalAMka caritro lakhavAnI paNa bhAvanA che. prabuddha jIvana' nA taMtrI tarIke meM javAbadArI svIkArI tyArathI vIseka varSanA gALAmAM vakhatovakhata koika sAdhumahAtmA vize lakhavAnuM prApta thayuM hatuM. jema jema A caritro lakhAtAM gayAM hatAM tema tema graMthasvarUpe pragaTa thatAM gayAM hatAM e rIte pAMca bhAga prakAzita thayA hatA. chaThThA bhAga jeTalAM caritro lakhAyAM te A pustakamAM UmeryA che. emAM caritro "prabuddha jIvanamAM je krame chapAtAM gayAM te krame mUkavAmAM AvyAM hatAM. eTale emAM aitihAsika kAlAnukrama jovA nahi maLe. chae bhAga eka ja graMthasvarUpe pragaTa karatI vakhate paNa hAla to dareka bhAgano ja krama sAcavyo che. have pachI A badhAM caritro aitihAsika kAlAnukrame pragaTa karI zakAze. guruziSya athavA gurubaMdhu ema beyanAM caritro sAthe hoya to keTalIka ghaTanAonI punarukti thAya e svAbhAvika che, anivArya che. A graMthamAM paNa e jovA maLaze. eka apekSAe e jarUrI paNa che. ApaNA najIkanA purogAmI sAdhumahAtmAonA caritranA abhyAsathI mane potAne ghaNI preraNA maLI che. vAcakane paNa emAMthI preraNA maLaze tathA e yugane samajavAnI dRSTi maLaze evI AzA che. ramaNalAla cI. zAha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama bhAga 1 1. gaNivarya zrI muktivijayajI (zrI muLacaMdajI mahArAja) 2. zrI vijayAnaMdasUri mahArAja (zrI AtmArAmajI mahArAja) 3. zrI vijayavallabhasUri mahArAja 4. zrI buddhisAgarasUri mahArAja 5. zrI cAritravijayajI mahArAja bhAga-2 6. zrI buTerAyajI mahArAja (zrI buddhivijayajI mahArAja) 7. zrI vRddhicaMdrajI mahArAja 8. zrI mohanalAlajI mahArAja zrIvijayazAMtisUri mahArAja 9. 8-lev 10. zrI rAjendrasUri mahAhAja 11 zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 12. zrI ajarAmara svAmI bhAga-4 13. zrI vijayadharmasUri mahArAja (kAzIvALA) 14. zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja (zrI sAgarajI mahArAja) bhAga-5 15. paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 16. zrI vijayanemisUri mahArAja 17. zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja bhAgada 18. zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 19. zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 20. zrI puNyavijayajI mahArAja 21. zrI dharmasUrizvarajI mahArAja 22. zrI saMtabAlajI mahArAja 23. zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja 24. zrI kahaiyAlAlajI mahArAja (kamala) 25. zrI kalApUrNasUrIjI mahArAja 6xxx -- 93 119 141 177 207 249 282 290 336 382 408 464 478 506 525 535 551 578 588 599 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. ramaNalAla cI. zAhanAM pustako ekAMkIsaMgraha * zyAma raMga samIpe jIvanacaritra-rekhAcitra-saMsmaraNa * gulAmono muktidAtA * upAdhyAya zrI yazovijayajI * hemacaMdrAcArya * zrI mohanalAlajI mahArAja * vaMdanIya hRdayasparza, * zeTha motIzAha bhAga 1 thI 3 * prabhAvaka sthaviro, berarathI brigeDiyara bhAga 1 thI 6 * tiviheNa vaMdAmi * paMDita sukhalAlajI pravAsa-zodha-saphara * evaresTanuM ArohaNa * uttaradhruvanI zodha-saphara * rANakapura tIrtha * pradeze jaya-vijayanA AsTreliyA * pAsaporTanI pAMkhe * pAsaporTanI pAMkhe-uttarAlekhana * nyUjhIlenDa * pAsaporTanI pAMkhe-bhAga trIjo nibaMdha * sAMprata sahaciMtana, bhAga 1 thI 15 * abhiciMtanA sAhitya-vivecana * gujarAtI sAhityanuM rekhAdarzana (anya sAthe) * narasiMha pUrvenuM gujarAtI sAhitya * buMgAku-zumi * paDilehA * samayasuMdara * kitikA * 1962nuM graMthastha vAlmaya * naLa-damayaMtInI kathAno vikAsa * gUrjara phAgusAhitya saMzodhana-saMpAdana * nala-davadaMtI rAsa (samayasuMdarakata) * jaMbusvAmI rAsa (yazovijayakRta) kuvalayamALA (udyotanasUrikRta) mRgAvatIcaritra copAI (samayasuMdarata) * nala-davadaMtI prabaMdha (guNavinayakRta) - - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * thAvagyAsuta riSi copAI (samayasuMdarakRta) * nalarAya-davadaMtI caritra (RSivardhanasUrikRta) * dhannA-zAlibhadra copAI (guNavinayakRta). * be laghu rAsakRtio (jJAnasAgarakRti ane kSamAkalyANakRta) * nala-davadaMtI prabaMdha (vijayazekharakRta) dharma-tattvajJAna * jaina dharma (chaThThI AvRtti) * jaina dharma (hindI AvRtti) * jaina dharma (marAThI AvRtti) * bauddha dharma * nihanavavAda * Shraman Bhagwan Mahavir & Jainism . Budhism-An Introduction . Jina Vachana * jinatattva, bhAga 1 thI 8 * tAo darzana * kanphayUziyasano nItidharma * adhyAtmasAra, bhAga 1-2-3 * vIra prabhunAM vacano-bhAga 1-2 * adhyAtmasAra (saMpUrNa) * jJAnasAra saMkSepa * sarasvatIcaMdra, bhAga 1 (pAkyasaMkSepa) anuvAda * rAhula sAMkRtyAyana (sAhitya akAdamI, dilhI) * bhAratanI rASTrIya saMskRti (nezanala buka TrasTa, dilhI) saMpAdana (anya sAthe) * manISA * zreSTha nibaMdhikAo * zabdaloka * ciMtanayAtrA * nIrAjanA * akSarA * avagAhana * jIvanadarpaNa * kavitAlaharI * samayaciMtana * tattvavicAra ane abhivaMdanA * mahattarA zrI mRgAvatIzrIjI * jaina sAhitya samAroha, guccha 1-2-3-4 * zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha * zrI yatIndrasUri dIkSAzatAbdI graMtha prakIrNa * ena.sI.sI. * jena lagnavidhi Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijyajI (zrI mULacaMdajI mahArAja) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI zrI mULacaMdajI mahArAja] vikramanI vIsamI sadInI zarUAtamAM jaina zAsanamAM sAdhu-sAdhvIonI sthiti joIe tevI saMtoSakAraka nahotI. sAcA tyAgI, vairAgI, saMvegI sAdhuonI saMkhyA ghaNI ghaTI gaI hatI.. zrIpUjyo, yatio vagerenuM varcasva vadhI gayuM hatuM. Thera Thera emanI gAdIo sthapAyelI hatI. bIjI bAju paMjAbamAM sthAnakavAsI sAdhuomAM mUrtipUjA ane muhapatti vize khaLabhaLATa macI gayo hato. e vakhate paMjAbathI, potAnI zaMkAonA samAdhAna mATe vihAra karI gujarAtamAM AvanAra krAntikArI sAdhuomAM pU. zrI buTerAyajI mahArAja mukhya hatA. emanI sAthe mULacaMdajI mahArAja tathA vRddhicaMdrajI (vRddhicaMdajI) mahArAja paNa hatA. mULacaMdajI mahArAjano janma paMjAbamAM ziyAlakoTamAM vi.saM. 1886mAM bhAvaDA jaina jJAtimAM upakezavaMzamAM, baraDa gotramAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma sukhA zAha hatuM. mAtAnuM nAma bakorAbAI (mahatAbadevI) hatuM. bALaka mULacaMda nAnapaNathI ja bahu tejasvI hato. dekhAve paNa te sazakta ane pratibhAzALI hato. pAMca varSanI uMmare ene nizALamAM mUkavAmAM Avyo hato. nizALamAM vyAvahArika zikSaNa levA uparAMta te sthAnakamAM jAya, sAmAyika kare, pratikramaNa kare ane "thokaDA'no mukhapATha kare. te sAdhuonA paricayamAM AvIne temanI preraNAthI ghaNA niyama leto. ema karatAM kizora mULacaMdane dIkSA levAnI bhAvanA thaI. mAtA-pitAe e prastAvane anumodana ApyuM. soLa varSanI umare vi. saM. 1902 mAM RSi buTerAyajI pAse mULacaMde dIkSA lIdhI ane te mULacaMdajI svAmI banyA. e divasomAM paMjAbanA sAdhuomAM buTerAyajI mahArAjanuM nAma ghaNuM moTuM hatuM. cAritranA pAlanamAM teo atyaMta kaDaka ane zuddha hatA. zAstrono Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro ghaNo UMDo abhyAsa emaNe karyo hato. emanI jJAnanI bhUkha ghaNI moTI hatI. teo janme jATa komanA hindu hatA. saMskRta bhASAnuM jJAna temane nAnapaNathI ja vArasAmAM maLyuM hatuM. soLa varSanI vaye dIgrA lIdhA pachI temaNe potAnA guru RSi nAgaramalajI pAse, RSi amarasiMhajI pAse tathA zrIpUja (yati) rAmalAlajI pAse Agama graMtho uparAMta vyAkaraNa, nyAya vagereno paNa ghaNo sAro abhyAsa karyo. jema jema teo vadhu ne vadhu abhyAsa karatA gayA tema tema zAstromAM evA evA pATha emanA vAMcavAmAM AvyA ke je vize emanA mananuM samAdhAna koI karI zakatuM nahi. jinapratimAnI pUjA karavI ke nahi tathA muhapatti moDhe bAMdhavI ke nahi te vize buTerAyajI ane emanA ziSya mULacaMdajIsvAmIe ghaNAnI sAthe zAstracarcA karI, paraMtu tema chatAM mananuM samAdhAna na thatAM teo baMnee vi. saM. 1903mAM paMjAbamAM rAmanagaramAM muhapattino doro toDI nAkhyo. ethI saMghamAM ghaNo UhApoha thayo hato. potAnI zaMkAonA samAdhAna mATe buTerAyajI mahArAje potAnA be ziSyo mULacaMdajI ane vRddhicaMdrajI sAthe gujarAta bAju vihAra karavAnuM nakkI karyuM. eka hajAra karatAM vadhu mAIlano e kaThina ane ugra vihAra hato. rastAmAM yogya gocarI-pANI paNa maLe nahi, tema chatAM teonI laganI eTalI badhI tIvra hatI ke badhAM kaSTo sahana karIne paNa teo amadAvAda AvI pahoMcyA. tyAM teo paMnyAsa zrI maNivijayajI dAdAne maLyA. temanI sAthe satsaMga karyo, zAstracarcA karI ane badhI zaMkAonuM samAdhAna meLavyuM. teoe nirNaya karyo ke prathama zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrA karavI ane pachI paM. maNivijayajI dAdA pAse pharIthI saMvegI dIkSA levI. teoe amadAvAdathI vihAra karIne zatruMjayanI yAtrA karI ane cAturmAsa bhAvanagaramAM karyuM. tyArapachI vi. saM. 1912mAM amadAvAdamAM AvIne pU. maNivijayajI dAdA pAse teoe saMvegI dIkSA lIdhI. buTerAyajInuM nAma buddhivijayajI, mULacaMdajInuM nAma muktivijayajI ane vRddhicaMdrajInuM nAma vRddhivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. joke A navAM nAma karatAM potAnAM jUnAM nAmathI ja teo vadhu oLakhAtA rahyA hatA. gujarAtamAM e samaye sAcA tyAgI, saMvegI sAdhuonI saMkhyA ghaNI ja ochI thaI gaI hatI. kaThina sAdhanA-mArga ane pratikULa saMjogone kAraNe Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI samagra gujarAta, saurASTra, kaccha, rAjasthAna ane paMjAbamAM maLIne pacIsathI trIsa jeTalA ja saMvegI sAdhuo chUTAchavAyA vicaratA hatA. yati ane zrIpUjanI saMkhyA uttarottara vadhatI jatI hatI ane moTAM moTAM nagaromAM teonuM baLa ghaNuM rahyuM hatuM. paMjAbathI AvelA A traNa sthAnakavAsI sAdhu mahArAje jena sAdhusaMsthAmAM eka krAMtikAraka pagaluM bharyuM hatuM. tene kAraNe buTerAyajI mahArAja saMvegI mUrtipUjana samudAyanI saMvegI dIkSA dhAraNa karyA pachI jyAre paMjAba pAchA pharyA tyAre tyAM ghaNo khaLabhaLATa macI gayo hato. emanA prabhAvathI tyArapachI paMjAbanA vatanI ane janma brahmakSatriya evA AtmArAmajI mahArAja ane emanI sAthe paMdarathI vadhu sAdhuo paNa paMjAbamAMthI vihAra karIne gujarAtamAM AvyA ane teoe paNa saMvegI dIkSA dhAraNa karI. Ama paMjAbI sAdhuono gujarAta upara ghaNo moTo upakAra thayo. buTerAyajI, mULacaMdajI ane vRddhicaMdrajI mahArAjanA e upakAranA kAraNe Aje saMvegI sAdhuonI saMkhyA aDhI hajArathI vadhu thaI gaI che ane te mATe gujarAta paMjAbI sAdhuonuM haMmezA RNI raheze. buTerAyajI mahArAja prakhara zAstrajJAtA hatA. mULacaMdajI mahArAja anuzAsananA AgrahI hatA ane temanI pAse vyavasthAzakti ghaNI sArI hatI. mULacaMdajI mahArAje joyuM ke sAdhu vagara zAsanano uddhAra nathI mATe jema bane tema vadhu dIkSA ApavI joie. emano prabhAva paNa evo moTo hato ke maLavA AvanAra yuvAnane emanI pAsethI khasavAnuM mana na thAya. dIkSAnI zakyatA jaNAya tyAM teo vilaMba karatA nahi. jyAM dIkSArthInI saMmati hoya, paraMtu svajanono virodha hoya tyAM amadAvAdanA nagarazeTha premAbhAI sAthe evI yojanA karI hatI ke gujarAtanA evA dIkSArthIone paMjAba mokalavAmAM Ave ane paMjAbanA evA dIkSArthIo hoya to temane gujarAtamAM mokalavAmAM Ave ane temane mULacaMdajI mahArAja dIkSA Ape. A rIte thoDAMka varSomAM ja sAdhuonI saMkhyA je 25-30nI hatI temAMthI ekaso upara thaI gaI. Ama chatAM jovAnuM e hatuM ke mULacaMdajI mahArAja jene paNa dIkSA Ape tene potAno celo na banAvatAM buTerAyajI mahArAjano athavA vRddhicaMdrajI mahArAjano celo banAvatA, eTale ke potAnA hAthe thanAra navadIkSita sAdhune potAnA ziSya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro tarIke sthApavAne badale potAnA gurubhAI tarIke sthApIne potAno Adara navadIkSita pratye karatA. pU. AtmArAmajI mahArAje potAnI gAmaThI hiMdI bhASAmAM emane kahyuM, "meM tumhArA ziSya honeke AyA huM.' paraMtu AtmArAmajI mahArAjane paNa saMvegI dIkSA ApyA pachI ane temanuM nAma muni AnaMdavijaya rAkhyA pachI temane potAnA ziSya na banAvatAM potAnA gurubhAI banAvyA eTale ke buTerAyajI mahArAjanA ziSya banAvyA. mULacaMdajI mahArAjano A eka ghaNo moTo guNa hato. eTalA mATe AtmArAmajI mahArAje pote racelI pUjAnI DhALamAM muktivijayajI mahArAjane "saMprati rAjA' tarIke biradAvatAM lakhyuM che: mukti gaNi saMpratirAjA, mukti gaNi caMgI; tasa laghubhrAtA AnaMdavijaya. mULacaMdajI mahArAje bhAvanagara, pAlanapura, vaDodarA, zihora, pAlitANA, amadAvAda ema gujarAtamAM ghaNAM sthaLe cAturmAsa karyA. teo jJAna-dhyAnamAM paNa eTalA ja magna rahetA. teo sAdhu-sAdhvIone niyamita vAcanA ApatA. teo ochAmAM ochA traNa kalAka to dhyAna dharatA hatA. temaNe jyAM jyAM cAturmAsa karyuM tyAMnA saMgho temanAthI khUba prabhAvita thayA hatA. zihora jevA nAnA kSetramAM paNa temanAM cAturmAsathI vAtAvaraNa ghaNuM protsAhita thayuM hatuM. zihoramAM teo gAmanI pAsenI eka TekarI (je zatruMjayanI marudevA TUka tarIke oLakhAya che) upara bapore dhyAna dharavA jatA. vRddhicaMdrajI mahArAjanA AgrahathI chevaTe mULacaMdajI mahArAjane potAnA keTalAka ziSyo karavA paDyA hatA, jemAM haMsavijaya, gulAbavijaya, kamalavijaya, thobhaNavijaya, dAnavijaya vagere mukhya hatA. mULacaMdajI mahArAje saMghanI vAraMvAra vinaMtI chatAM AcAryanI padavI levAnI nA pADI hatI ane jIvananA aMta sudhI gaNi rahyA hatA. te divasomAM phoTogrAphInI zodha thaI hatI. ane AvA mahAna zAsanaprabhAvakano phoTo levaDAvavA mATe zeTha premAbhAI ane bIjAoe bahu Agraha karyo hato, paraMtu tevo phoTo teoe kyAreya levA dIdho nahoto. emanA kALadharma pachI emanuM AbehUba tailacitra haMsavijayajI mahArAje Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI banAvaDAvIne amadAvAdamAM ujamabAinI dharmazALAmAM rakhAveluM te eka citra Aje upalabadha che. e samaye sAdhuo ochA hatA ane kSetro ghaNAM hatAM eTale teoe kSetro vaheMcI lIdhAM hatAM. mULacaMdajI mahArAja vizeSataH amadAvAda ke enI AsapAsa vicaratA. vRddhicaMdrajI saurASTramAM gohilavADamAM vicaratA. buTerAyajI mahArAja pote ane AtmArAmajI mahArAja paMjAbamAM vicaratA. nItivijayajIne sUrata, khAMtivijayajIne lAhora, guNavijayajI ane thobhaNavijayajIne jhAlAvADa tathA dAnavijayajIne kaccha saMbhALavAnuM soMpavAmAM AvyuM hatuM. muktivijaya gaNi AcArapAlanamAM ghaNA custa hatA ane potAnA ziSyo mATe paNa ghaNA kaDaka rahetA. temanI saMghavyavasthA namUnArUpa gaNAtI. temanI pAse sarasa kAryazakti ane tvarita nirNaya levAnI sUjha hatI. temanI aMtaraMga nIti ane bahiraMga nIti paraspara susaMvAdI hatI. teo ziSyone atyaMta vAtsalyabhAvathI rAkhatA, paNa prasaMge eTalA ja kaDaka thaI zakatA. teo potAnA guru mahArAjanI AjJA ziSyo pAse barAbara paLAvatA ane na pALe to daMDa athavA prAyazcitta ApatA. temano prabhAva eTalo badho hato ke temanA ziSyo koI paNa saMghamAM hoya ane kaMI prazna Ubho thAya ane saMghanA AgevAno mAtra eTaluM ja kahe, 'bhale, ame e bAbatamAM mULacaMdajI mahArAjane lakhIzuM.' to paristhiti tarata badalAI jatI. temanA eka ziSya uttamavijaye eka nAnA chokarAnI mazkarI karI ane chokarAe mahArAjane lAta mArI, to bhASA-samiti na sAcavavA mATe emane mULacaMdajI mahArAje aThThamanuM prAyazcitta ApyuM hatuM. tevI ja rIte daMDAsaNa na vAparavAne kAraNe eka ziSyane kUtaruM karaDyuM to temane paNa aThThamano daMDa Apyo hato. muni bhaktivijaya potAnI saMsArI patnI mATe kaDavA zabdo, nA pADavA chatAM bolyA to temane upAzrayanI bahAra cAlyA javAnI AjJA karI. teo ujamabAinA upAzrayethI haThIbhAInI vADInA upAzraye gayA. tyAM temane potAnI bhUla mATe bahu pazcAttApa thayo ane jyAM sudhI mULacaMdajI mahArAja potAne pAchA na bolAve ane emanAM darzana na thAya tyAM sudhI AhArapANIno tyAga karyo. ema cAra upavAsa thayA tyAre zeTha dhoLazAjIne khabara paDI to 5 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro temaNe mULacaMdajI mahArAjane samajAvyA ane samAdhAna karAvI ApyuM. pAchA ujamabAinA upAzraye AvI bhaktivijaya munie AMkhamAM AMsu sAthe vaMdana karI kSamA mAgI. tyArapachI emanI pAtratA joI emane mULacaMdajI mahArAje paMnyAsapada ApyuM hatuM. lIMbaDInA saMghe patra lakhavAmAM avinaya dAkhavyo to mahArAje lIMbaDImAM sAdhuono vihAra baMdha karAvyo. eka ziSya muni motIvijaya tabiyatane kAraNe, paNa AjJA vagara lIMbaDI gayA to mULacaMdajI mahArAje emane saMghADA bahAra mUkyA. paraMtu tyArapachI motIvijaye mAphI mAgI ane gurubhAI vRddhicaMdrajIno bhalAmaNapatra Avyo ke tarata emane pAchA saMghADAmAM laI lIdhA hatA. mULacaMdajI mahArAja AjJApAlanamAM keTalA badhA custa hatA te AvA keTalAka prasaMgo uparathI jaNAI Ave che. pote paNa gurubhAI vRddhicaMdrajIno bola AjJAnI jema uThAvatA. gurumahArAjano amadAvAdathI eka vakhata bhAvanagara patra Avyo ke tarata ja unALAmAM bharabapore pote amadAvAda tarapha vihAra cAlu karI dIdho hato. muktivijaya gaNi-mULacaMdajI mahArAja vize keTalAka prasaMgo muni darzanavijayajIkRta "Adarza gacchAdhirAja'mAM noMdhAyA che. keTalAka prasaMgo anuzrutithI prApta che. ahIM evA keTalAka prasaMgo ApyA che. mULacaMdajI mahArAja yuvAnone dIkSA ApI samudAyanI vRddhi karatA hatA. tenI sAme amadAvAdamAM keTalAke virodha vyakta karyo ane nagarazeTha pAse saMgha bhego karAvI temAM paM. dayAvimaLajI, paM. ratnavijayajI gaNi ane gaNivarya muLacaMdajI mahArAja vagere badhA mahAtmAone paNa upasthita rahevA nimaMtraNa apAyuM hatuM. te sabhAmAM eka vRddha zeThe UbhA thaI hiMmatapUrvaka phariyAda karI ke, "muktivijayajI mahArAja mAtA-pitAnI rajA vagara jene tene mUMDI nAkhe che te barAbara nathI." sabhAmAM A rIte keTaloya UhApoha thayo, eTale mULacaMdajI mahArAje UbhA thaI kahyuM ke, "saMgha je nirNaya karaze te AjJA tarIke huM mAthe caDAvIza. paraMtu A bAbatamAM utAvaLo nirNaya na thAya te jovA vinaMtI che. pATa upara birAjamAna sarva mahAtmAo pratye tamane badhAne atyaMta pUjyabhAva che e huM jANuM chuM. tamArI hAjarImAM huM e badhAne pUchuM chuM ke temAMthI koNe koNe potAnAM mAtApitAnI rajA laIne dIkSA lIdhI hatI ?" eka pachI eka Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI sAdhubhagavaMtone saMgha samakSa pUchavAmAM AvyuM ane e badhAmAMthI eka paNa sAdhubhagavaMte ema kahyuM nahi ke pote mAtA-pitAnI rajA laIne dIkSA lIdhI che. e jANI saMghanA AgevAnone paNa Azcarya thayuM. mULacaMdajI mahArAje potAnA paMjAbI bulaMda avAjathI pachI saMghane kahyuM, "tame badhA joI zako cho ke tamane jemanA tarapha atyaMta pUjyabhAva che ane jemanA vaDe zAsananI zobhA che evA ApaNA A badhA ja birAjamAna pUjya sAdhubhagavaMtoe dareka potAnAM mAtApitAnI rajA vagara dIkSA lIdhI che. teoe bhale evI rIte dIkSA lIdhI hoya paraMtu Aje teo saMghanA pUjya banyA che ane temane joIne temanAM mAtA-pitA paNa Aje to bahu rAjI thAya che. dIkSA mATe rajA jarUrI che; paraMtu A viSama kALamAM evAM vivekI ane jJAnI mAtA-pitA kyAM che ke je potAnA putrane dIkSA mATe saharSa rajA Ape. ApaNane sArA sArA sAdhuo joie che. zAsananA sUtradhAro joIe che, paraMtu celAo jhADa upara kaMI UgatA nathI, ke halAvIne pADI levAya. e to tamArAmAMthI ja AvavAnA che, ane tame jo ene AvavA nahi do to paristhiti kevI thaze teno vicAra karo. mATe rajA sivAya dIkSA ApavI nahi evo TharAva karavA karatAM jene dIkSA levAnI bhAvanA hoya tene mAtApitA mAre nahi, trAsa na Ape, sAdhu pAse AvatAM na aTakAve evo TharAva karavo joie.' mULacaMdajI mahArAjanI A vANI sAMbhaLI saMgha vicAramAM paDI gayo; sAcI paristhiti samajI gayo ane kaMI paNa TharAva karyA vinA vIkharAI gayo. dhrAMgadhrAmAM devazI ane guNazI be bhAio hatA. teo mUrtipUjAnA virodhI hatA. temaNe Agama-batrIsIno abhyAsa karyo hato. temaNe dhrAMgadhrAmAM virodhano vaMToLa Ubho karyo hato. mULacaMdajI mahArAje e vAta jANI tyAre temaNe potAnA ziSya mahAna tapasvI, jJAnI ane sArI tarkazakti dharAvanAra muni dAnavijayajIne tyAM mokalyA. temaNe tyAM jaIne prema, zAMti, dhIraja ane vAtsalyabhAvathI baMne bhAIone zAstronA pATho batAvI evo sarasa pratibodha karyo ke baMne temanI pAse dIkSA levA taiyAra thaI gayA. dAnavijayajIe teo baMnene mULacaMdajI mahArAja pAse mokalyA. mULacaMdajI mahArAje e baMnene dIkSA ApI ane devazI te muni devavijaya thayA ane guNazI te muni guNavijaya Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro thayA. teo baMnee AgamazAstrono eTalo sarasa UMDo abhyAsa karyo hato ke tyArapachI paMjAbathI AvelA AtmarAmajI mahArAjane mUrtipUjA vize keTalIka zaMkAo hatI to tenuM samAdhAna karavAnuM kAma guNavijayajIne soMpavAmAM AvyuM. guNavijayajI pAse besIne AtmArAmajI mahArAje potAnI zaMkAonuM sarasa samAdhAna karI lIdhuM ane mULacaMdajI mahArAja pAse guNavijayajInI khUba khUba prazaMsA karI. e vakhate mULacaMdajI mahArAje AtmArAmajIne eTaluM ja kahyuM ke, guNavijayajI mahAna jJAnI mahAtmA che. paraMtu temanuM AyuSya TUMkuM che. vadhumAM vadhu teo cha mahinA sudhI vidyamAna raheze. tyArapachI guNavijayajI mahArAja mULacaMdajI mahArAje karelI AgAhI pramANe cha mahinAmAM kALadharma pAmyA. mULacaMdajI mahArAja dIkSA ApavAnA utsAhI hatA. paraMtu te pachI padavI ApavAnI bAbatamAM eTalA ja kaDaka hatA. emanA eka ziSya darzanavijayajI mahArAje yogavahananI kriyA karI lIdhI hatI. eTale emane padavI ApavA mATe premAbhAI zeTha ane saMghanA AgevAnoe bhalAmaNa karI hatI. paraMtu potAne yogya lAgaze te pachI ja padavI Apaze ema mULacaMdajI mahArAje kahyuM hatuM. tyArapachInuM darzanavijayajInuM comAsuM vaDodarAmAM hatuM ane mULacaMdajI mahArAjanuM keTalAka mAIla dUra chANI gAmamAM hatuM. eka divasa mULacaMdajI mahArAje darzanavijayajIne saMdezo kahevarAvyo ke atyaMta tAkIdanuM kAma che eTale tarata tame chANI AvI pahoMco. jyAre saMdezo ApavAmAM Avyo tyAre darzanavijayajI mahArAja gocarI vahorIne AvyA hatA ane vAparavAnI taiyArI karatA hatA. emanI sAthenA sAdhuoe kahyuM ke gocarI vAparIne pachI jAva, paraMtu gurumahArAjano saMdezo hato eTale darzanavijayajI gocarI vAparavA rokAyA nahi. teo tarata ja sIdhA cAlyA chANI tarapha. lAMbo vihAra karI teo mULacaMdajI mahArAja pAse AvyA. sukhazAtA pUchI ane zuM kAma che te jANavA mATe utsuka rahyA, paraMtu vinaya anusAra pUchyuM nahi ane gurumahArAja kahe tenI rAha jotA rahyAM. lagabhaga doDha-be kalAka gurumahArAje bIjI badhI vAto karI, paraMtu zA mATe bolAvyA che te kaMI kahyuM nahi. cAturmAsanA divaso hatA eTale potAne upAzraya pAchA AvavuM anivArya hatuM. pharI lAMbo vihAra karIne darzanavijayajI vaDodarAnA upAzraye pAchA pharyA. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI mULacaMdajI mahArAje saMdezAvAhaka dvArA jaNAvyuM hatuM ke darzanavijayajI gocarI vAparyA vinA cAlyA AvyA che. pharI eka vakhata evI ja rIte mULacaMdajI mahArAje saMdezo mokalAvyo. pharI gocarI vAparyA vagara darzanavijayajI AvyA. doDha-be kalAka beThA, paraMtu mUlacaMdajI mahArAje pote zA mATe bolAvyA che tenI kazI ja vAta karI nahi. darzanavijayajI prasanna citte vaDodarA pAchA pharyA. thoDA divasa pachI trIjI eka vAra mULacaMdajI mahArAje e ja pramANe saMdezo kahevarAvyo ane darzanavijayajI mahArAja AvI pahoMcyA. judA judA viSayo para bIjI ghaNI vAta thaI paNa pote zA mATe bolAvyA che te mULacaMdajI mahArAje kahyuM nahi. have darzanavijayajIthI rahevAyuM nahi. temaNe kahyuM, "gurumahArAja ! Ape mane ATale dUrathI vihAra karAvIne A trIjI vAra bolAvyo, paraMtu Apa zA mATe bolAvo cho te to kaMI kahetA nathI." mULacaMdajI mahArAje kahyuM, basa, mAre je kAma hatuM te A ja hatuM. tamArI padavI mATe pAtratA jovI hatI. tame haju kAcA cho eTale tamArAthI pUchyA vagara rahevAyuM nahi. tame have vaDodarA pAchA pharo." darzanavijayajI pAchA pharyA. paraMtu Akhe raste vicAramAM rahyA, ke gurumahArAje kharI kasoTI karI. adhIrI banavA mATe saMtApa potAne thayo. thoDA divasa pachI premAbhAI zeTha ane saMghanA AgevAno maLavA AvyA ane darzanavijayajInI padavInI vAta nIkaLI tyAre mULacaMdajI mahArAje kahyuM ke emanI haju joIe teTalI pAtratA thaI nathI. meM emanI traNa vAra kasoTI karI. trIjI kasoTImAM teo adhIrA banI gayA ane hArI gayA. ema chatAM gocarI vAparyA vagara ATalo lAMbo vihAra karIne javA-AvavAnA temanA kAryanI prazaMsA paNa karI. darzanavijayajImAM vinayaguNa ghaNo moTo che, paraMtu haju temAM thoDI nyUnatA che tema mULacaMdajI mahArAje jaNAvyuM. A vAta premAbhAIe darzanavijayajIne paNa karI. ethI darzavijayajIe AvI AkarI kasoTI karavA mATe gurumahArAja pratye roSa vyakta na karyo, paraMtu adhIrA banI prazna karavAnI potAnI bhUla mATe kSamA mAgI. tyArapachI thoDA ja vakhatamAM darzanavijayajInI have pAtratA che ema samajIne tathA premAbhAI zeTha ane saMghanA AgevAnonI bhalAmaNathI mULacaMdajI mahArAje darzanavijayajIne padavI ApI hatI. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro jaina zAsananA rakSaNane mATe jaladI jaladI dIkSA ApavAnA utsAhavALA mULacaMdajI mahArAja koI eka yuvAnane dIkSA ApavAnI vidhi amadAvAdamAM ujamabAinA upAzrayamAM karI rahyA hatA. dIkSA aMge te yuvAnanAM keTalAMka sagAMsaMbaMdhIono virodha hato. paraMtu jyAM sudhI yuvAnanI saMmati hatI tyAM sudhI mULacaMdajI mahArAja sagAMsaMbaMdhIonI paravA kare evA nahotA. jyAre upAzrayamAM dIkSAnI vidhi cAlu thaI tyAre keTalAMka sagAMsaMbaMdhIoe upAzrayanI bahAra bUmAbUma cAlu karI ane vAtAvaraNa ugra banatAM keTalIka strIoe to mULacaMdajI mahArAjanA nAmathI chAjiyAM levAM paNa cAlu karyA. paraMtu ethI mULacaMdajI mahArAja asvastha thAya tevA na hatA. temaNe to dIkSAnI vidhi yathAvat cAlu rAkhI ane niyata kramAnusAra pUrI karI. dIkSA apAI gaI. eka navA sAdhuno umero thayo. sagAMsaMbaMdhIo babaDatAM babaDatAM cAlyAM gayAM. bIje divase saMghanA AgevAnonI beThaka maLI. keTalAka AgevAnoe evo sUra vyakta karyo ke, "gurumahArAja ! tamAre AvI rIte dIkSA na ApavI joIe." mULacaMdajI mahArAje zAMti ane svasthatApUrvaka premabhAvathI kahyuM, "juo bhAIo ! jenazAsanane jIvaMta rAkhavuM hoya to sAdhuo joIze." dIkSAno prasaMga evo che ke sagAMsaMbaMdhIone potAnA gharano koI yuvAna jAya e game nahi. bahAra strIo chAjiyAM letI hoya ane huM dIkSA Apato houM to mane paNa e gamatI vAta nathI. ApaNI pAse sAdhuo bahu ja ochA che, to tame mane pahelo javAba e Apo ke jena zAsanane jIvaMta rAkhavuM che ke nahi ?" badhAe hA kahI eTale mULacaMdajI mahArAje kahyuM ke, "to saMgha have TharAva kare ke saMghanA jeTalA AgevAno che teo dareka potAnA kuTuMbamAMthI eka yuvAnane dIkSA mATe amane Ape. ema jo thAya to mArI paNa sthiti AvI kaphoDI na thAya." paraMtu saMghano kayo AgevAna potAnA saMtAnane dIkSA ApavA mATe sAmethI zarata svIkAre ? eTale badhA ja cUpa thaI gayA. eTale mULacaMdajI mahArAje teone badhAne vartamAna dezakALanI sthiti samajAvI ane temAM apavAdarUpa saMjogomAM sagAMsaMbaMdhIono virodha chatAM dIkSA ApavAnI jarUriyAta darzAvI. e jamAnAmAM sAdhuo ochA hatA, eTale ghaNAM nagarone sAdhuono Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI lAbha maLato nahi. emAM mahesANAmAM eka-be tapasvIo AvelA ane teo roTalA-roTalIno sakko TukaDo ane thoDuM pANI vahoratA. AthI mahesANAnA zrAvakomAM evI mAnyatA ane prathA thaI gayelI ke, "sAdhu mahArAja gocarI mATe Ave tyAre roTalA-roTalIno lukhkho nAno TukaDo ja mAtra vahorAvavo joIe. jaina sAdhune bIjuM kazuM vahorAvI zakAya nahi.' AthI bIjA sAdhuo mahesANA javAnuM pasaMda karatA nahi. paMjAbI sAdhuone to mahesANAmAM uNodarI vrata jevuM thaI jatuM. zrAvakoe sAdhubhakti mATe yogya dRSTi rAkhavI ghaTe ane mahesANAnA zrAvakone mAThuM na lAge e rIte yuktipUrvaka krame krame samajAvavuM joIe ema mULacaMdajI mahArAjane lAgyuM. e mATe emaNe devavijayajIne mahesANA cAturmAsa mATe mokalyA, kAraNa ke devavijayajIne AjIvana AyaMbilanuM vrata hatuM, eTale teo ja tyAM TakI zake. devavijayajIe mahesANA jaI lukhkho, nIrasa thoDo AhAra laI potAnI ArAdhanA cAlu karI. paraMtu temaNe vyAkhyAnamAM "bhagavatIsUtra'no viSaya lIdho ane supAtra dAna, gurubhakti, sAdhuo mATenAM zuddha AhArapANI, udAratA ane umaLakA sahitanI sAdhubhakti vagere viSayanI anekAnta dRSTie lokone samajaNa ApI. AthI mahesANAnA saMghane dAnadharmanuM sAcuM rahasya samajAyuM. sAdhuone roTalA-roTalIno mAtra lukho TukaDo vahorAvavAnI prathAmAM teoe pheraphAra karyo. eka vakhata mULacaMdajI mahArAja amadAvAdamAM ujamaphoInA upAzrayamAM nIce vyAkhyAna ApI rahyA hatA tyAre upAzrayamAM upara be navadIkSita yuvAna sAdhuo vacce bolAcAlI thaI. teo eTaluM moTethI bolatA hatA ke vyAkhyAnamAM paNa temano avAja saMbhaLAvA lAgyo. thoDI vAre uparanI garabaDa zAMta thaI. vyAkhyAna pUruM thayuM ane sau vIkharAyA. e vakhate premAbhAI zeTha ane bIjA keTalAka AgevAno e mULacaMdajI mahArAjane ekAMta sAdhIne kahyuM, "guru-mahArAja, ApanA sAdhuo Ama aMdaraaMdara laDe ane moTethI sAmasAme barADA pADe e keTalI zaramAvanArI vAta che !" mULacaMdajI mahArAje e sAMbhaLI lIdhuM, paNa kaMI uttara Apyo nahi. thoDA divasa pachI parvano eka divasa Avyo. vyAkhyAnamAM bhAIo ane Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 prabhAvaka sthaviro bahenonI ghaNI sArI hAjarI thaI. vyAkhyAnanA aMte patAsAMnI prabhAvanA hatI. e vakhate vyAkhyAna pUruM karIne gurumahArAja, premAbhAI zeTha ane bIjA AgevAno sAthe upAzrayamAM upara jaine beThA. eTalAmAM nIce bairAMono kolAhala vadhato gayo ane moTemoTethI keTalAMka bairAMo patAsAM mATe laDatAM hoya tevuM jaNAyuM. hAthA lAMbA karI karIne ekabIjAne "tuM tuM' karIne laDatI strIomAM koIkanuM hAthanuM ghareNuM paNa paDI gayuM. mULacaMdajI mahArAje AgevAnone kahyuM, "juo to kharAM. A kaI baheno laDe che ?' AgevAnoe joI AvIne kahyuM ke laDanArI bahenomAM keTalIka to moTI moTI zeThANIo paNa che. mULacaMdajI mahArAje taka sAdhIne kahyuM, "juo bhAI, pAMca patAsAM mATe A moTI moTI zeThANIo paNa aMdara aMdara jhaghaDe che. potAnAM ghareNAM karatAM paNa patAsAM emane vahAlAM lAge che. have nagaranI zeThANIo ja dharmanA prasaMge mAMhomAMhe jo Ama barADA pADatI hoya to amArI pAse je sAdhuo Ave che te tamArA gharanA ja yuvAno che. eTale amArA sAdhuone sArA saMskAra ApavAnuM kAma to ame karIe ja chIe. paraMtu navadIkSita hoya tyAre paNa teo sArA saMskArI yuvAno hoya evuM tame jo IcchatA ho to enI zarUAta tamArA gherathI ja karavI joIe." gurumahArAjanI e Takora sAMbhaLIne sau AgevAno paristhiti samajI gayA ane sAdhuonI TIkA karatAM pahelAM potAnI jAtane ane kuTuMbane sudhAravAnI prathama AvazyakatA che te temane samajAyuM. mULacaMdajI mahArAje amadAvAdamAM yatio-zrIpUjonuM jora toDI nAkhyuM. temane vaMdana karavAnuM, temanA sAmaiyAmAM javAnuM, temanI pAsethI padavI levAnuM baMdha karyuM. tenA sthApanAcArya upara chevaTe rUmAla oDhADavAnuM paNa na svIkAryuM. e divasomAM pAlitANAmAM paNa yationuM ghaNuM jora hatuM. ene lIdhe pAlitANAmAM koI sAdhuonuM sAmaiyuM paNa karI zakAtuM nahi. sAdhuo zatruMjayanI yAtrAe Ave to chAnAmAnA yAtrA karIne cAlyA jAya. jAheramAM bahu dekhAya to yatio taraphathI temane mAra paNa paDe. yationo Dara sAdhuone ane saMghane ghaNo raheto. AvI paristhitimAM yationuM jora toDavA mATe mULacaMdajI mahArAje kammara kasI. temaNe darzanavijayajI mahArAjane cAturmAsa mATe pAlitANA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI 13 mokalyA. darzanavijayajIe tyAM jaI haThIbhAInI dharmazALAmAM comAsuM karyuM. saMghanA AgevAno to yati pAse jatA, paraMtu yuvAno to sAdhuonI samAcArIthI prabhAvita thavA lAgyA. teo sAdhuo pAse AvavA lAgyA ane dharmanI vAto sAMbhaLavA lAgyA. yuvAnomAM nagarazeThanA be dIkarAoe to potAnI meLe evI pratijJA karI ke roja jyAM sudhI sAdhubhagavaMtanAM darzana na thAya tyAM sudhI ghI khAvuM nahi. sAdhuo pAse janAra yuvakonI saMkhyA divase divase vadhatI jatI hatI. eTale yatioe nagarazeThane te aTakAvavA mATe Agraha karyo. je koI jAya te saMgha bahAra thAya tevo TharAva karavA paNa kahyuM. e pramANe saMghanI sabhA bolAvI TharAva karI tenA upara sahI levAmAM AvI. keTalAke sahI karI, keTalAke na karI. jemaNe na karI temane thoDA divasanI mudata ApavAmAM AvI. te mudatamAM sahI na kare to saMgha bahAra mUkavAnI dhamakI ApavAmAM AvI. paraMtu ethI prazna Ukalyo nahi. khuda nagarazeTha harakhacaMda zeThanA ghare ja prazna Ubho thayo, kAraNa ke emaNe dIkarAone sAdhu pAse jatA aTakAvyA to teoe ghI khAvAnuM ane kuTuMbanA badhA sabhyo sAthe jamavAnuM baMdha karyuM. AvI sthiti bIjAM keTalAMka gharomAM paNa hatI. ethI mudata pUrI thayA pachI saMgha pharI jyAre maLyo tyAre nagarazeThe TharAva phADI nAkhyo ane kahyuM, "dareka potapotAnI marajI mujaba karI zake che. jene yati pAse javuM hoya te yati pAse jAya ane sAdhu pAse javuM hoya te sAdhu pAse jAya." yatio paNa paristhitine pAmI gayA ane potAno Agraha choDI dIdho. A ghaTanA pachI darzanavijayajI mahArAje vyAkhyAna vAMcavAnuM cAlu karyuM. emaNe samarAditya kevaLI caritrano viSaya vyAkhyAnamAM zarU karyo. divase divase vyAkhyAnamAM zrAvakonI saMkhyA vadhatI gaI ane yatio taraphathI koI trAsa na thAya e mATe dharmazALAnA vyavasthApakoe ane gAmanA sazakta yuvakoe saMgaThita thaIne pAkI vyavasthA karI e varSathI pAlitANAmAM sAdhuonA vyAkhyAnanI zarUAta thaI ane yationuM jora nabaLuM paDyuM. tyArapachI mULacaMdajI mahArAja paNa pAlitANA AvyA. teo yuvAnone zAstrajJAna ApatA ane bhaktisaMgIta sahita rAga-rAgiNImAM pUjA bhaNAvavAnuM zIkhavatA. e vakhate saMghamAM haju paNa keTalAka loko yatio Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prabhAvaka sthaviro pAse jatA hatA. Ama saMghamAM be bhAga paDI gayA hatA. mULacaMdajI mahArAje potAnA anuyAyIo mATe "saMgha" zabda vAparavAmAM vyavahAru muzkelIo joI. eTale emaNe "saMgha'ne badale "ToLI' evo zabda prayojyo ane e varSe "zrI siddhakSetra jaina moTI ToLI'nI sthApanA thaI. (A nAma Aje paNa pAlitANAnA saMgha mATe cAlu che. yatiomAM bhaNelA samudAya mATe tyAre "nAnI ToLI' evo vaparAyelo zabda, teo yatiomAMthI nIkaLI gayA pachI paNa temane mATe cAlu rahyo che. "moTI ToLI' saMgIta sAthe tAlabaddha rIte pUjAo bhaNAvavA mATe pAlitANAmAM Aje paNa jANItI che.) keTalAka mANasone niMdArasathI ane doSadRSTithI eka sAdhunI vAta bIjA sAdhune ane bIjA sAdhunI vAta trIjA sAdhune karavAnI Teva hoya che. tevo eka mANasa eka divasa mULacaMdajI mahArAja pAse Avyo ane kahyuM, "gurumahArAja ! Apa Thalle jaI AvyA pachI keTaluM ochuM pANI vAparo cho. jyAre vRddhicaMdrajI mahArAja to keTaluM badhuM pANI vApare che.' mULacaMdajI mahArAja e vyaktine jANatA hatA ane vRddhicaMdajI mahArAja sAthe visaMvAda karAvavA mATe AvuM te bolyo hato e teo tarata samajI gayA. emaNe tene samajAvIne kahyuM, "bhAI, pUrvanA paDelA saMskAro jaladI jatA nathI. gayA janmamAM vRddhicaMdrajI mahArAja brAhmaNa hatA. huM musalamAna hato ane tuM camAra hato. vRddhicaMdrajI mahArAja brAhmaNa hatA eTale pANI bahu vApare e dekhItuM che, kAraNa ke kahevata che ke bheMsa, brAhmaNa ne bhAjI, pANI joI thAya rAjI. gayA janmamAM huM musalamAna hato. musalamAno aThavADiye eka divasa, jummAnA divase ochA pANIthI nahAya. eTale huM ochuM pANI vAparuM te yogya che. ane gayA janmamAM tuM camAra hato. cAmaDAM cUMthavAnuM kAma tuM karyA karato hato. eTale A janmamAM paNa tuM badhAnA AtmA sAme nahi, paraMtu zarIranI cAmaDI sAme joyA kare che. badhAMnI cAmaDInA durguNo tane dekhAya che. tuM camAra hato. eTale tArAmAM doSadRSTi Ave e svAbhAvika che." Ama kalpita vAta karIne mULacaMdajI mahArAje e mANasane yuktipUrvaka camAra jevo kahyo. tyArathI e mANasa sAdhuonA doSa joto baMdha thayo. amadAvAdanA nagarazeTha premAbhAine rojano niyama hato ke gharethI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI pAlakhImAM upAzraye AvI, sAmAyika laI, vyAkhyAna sAMbhaLavA bese ane vyAkhyAna pUruM sAMbhaLe. eka vakhata premAbhAI zeThe koIkane moDhe kahyuM ke, 'ApaNo vepArIono samaya to bajAramAM kyAM cAlyo jAya tenI khabara paDe nahi, paraMtu ApaNA jaina sAdhuo Akho divasa upAzrayamAM besIne zuM karatA haze ? emano samaya kema karIne pasAra tato haze ? temane sAdhujIvanano kaMTALo nahi Avato hoya ?' premAbhAI zeThe karelI A TIkA pharatI pharatI mULacaMdajI mahArAjane kAne AvI. emane ema lAgyuM ke premAbhAI zeThane A TIkAno javAba yuktithI Apavo joIze. eka divasa emaNe potAnA ziSyone sUcanA ApI ke, 'Aje mAruM vyAkhyAna game teTaluM moDe sudhI cAle to paNa tame mane samayanI yAda apAvatA nahi.' pachI e divase emaNe vyAkhyAnamAM adhyAtmano evo sarasa viSaya vividha dRSTAMto sAthe cAlu karyo ane traNa sAmAyika karatAM paNa vadhu samaya e viSaya calAvyo. premAbhAI zeTha ane bIjA badhA zrotAo to tallIna banIne sAMbhaLI ja rahyA hatA. vyAkhyAna pUruM thayuM tyAre premAbhAI zeThane khabara paDI ke, A eka nahi paNa traNa sAmAyika jeTalo samaya pasAra thaI gayo hato. emaNe mahArAjane kahyuM, 'gurumahArAja ! adhyAtmanI vAtomAM Aje to eTalo badho rasa paDyo ke samaya kyAM pasAra thaI gayo tenI khabara ja na paDI.' mULacaMdajI mahArAje kahyuM, 'premAbhAI, tame to koIka ja divasa AvI adhyAtmanI UMDI vAtamAM rasa lenArA cho, paraMtu ame sAdhuo to adhyAtmanI AvI vAtomAM divasa-rAta rasa lenArA rahyA. amAro samaya kyAM pasAra thaI jAya tenI khabara ja na paDe. UlaTuM amane to AvI vAtomAM divasa-rAta vItI jAya to paNa samaya ocho paDe.' 15 gurumahArAjano A javAba sAMbhaLI premAbhAI samajI gayA ke gurumahArAje Aje vyAkhyAna zA mATe vadhu samaya calAvyuM hatuM. agAu bIjA AgaLa karelI ajJAnayukta TIkA mATe pazcAttApa thayo ane te mATe temaNe mULacaMdajI mahArAjanI kSamA mAgI. eka vakhata premAbhAI zeThanA vaDe vaiSNavonI navanAta maLI hatI. te Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 prabhAvaka sthaviro vakhate nAtanA eka-be AgevAnoe jaina sAdhuonA AcAra vizenA potAnA ajJAnane kAraNe majAka karatAM kahyuM ke, "jaina sAdhuone khAvApIvAnI koI ciMtA nahi. roja miSTAna maLe ane sAruM sAruM khAine lahera kare.' e TIkA premAbhAIe sAMbhaLI. emaNe mULacaMdajI mahArAjane te kahI. eTale mahArAje kahyuM ke, "pharI vaiSNavonI nava jAta maLe tyAre mane jaNAvajo.' keTalAka divasa pachI premAbhAInA vaMDe vaiSNavonI navanAta pharI ekaThI thaI. premAbhAIe e vAta mahArAjane jaNAvI. eTale teo madhyAhnanA samaye eka tarapaNI laIne tarata vahoravA nIkaLyA ane vaMDe jaIne premAbhAIne dharmalAbha kahyuM. mahArAja vahoravA padhAryA che ema jANI premAbhAI sabhAmAMthI tarata UbhA thaI gayA ane gurumahArAjane rasoDe laI gayA. be-traNa miniTomAM ja mahArAja pAchA pharyA ane premAbhAI zeTha tarata pAchA AvIne nyAtanA AgevAno pAse beThA. koIke kutUhalathI pUchayuM, "tamArA mahArAja vahoravA padhAryA ane basa be miniTamAM ja pAchA pharyA ?' premAbhAIe kahyuM, "hA, emane mAtra capaTI mIThAno ja khapa hato, eTale te vahorIne pAchA gayA." e jANI AgevAno bolyA, "oho ! eka camaTI mIThA mATe tamArA mahArAja bharaunALAmAM A veLAe ughADA page keTale dUrathI vahoravA padhAryA ? zuM eTaluM mIThuM emanI pAse nahotuM ?' premAbhAIe kahyuM, "amArA jaina sAdhuo kazI ja khAdya vAnagI potAnI pAse vadhu samaya rAkhI na zake. dareka TaMke vahorI lAvIne te vAparI levI paDe. ghaNAkharA mahAtmAo to divasamAM eka ja vakhata AhAra kare ane keTalAyane to ghI-dUdha-dahIM-mIThAI vagerenI yAvat jIvana bAdhA hoya. sUryAstathI bIjA divase sUryodaya sudhI koI pANInuM TIpuM sudhdhAM mukhamAM nAkhe nahi." premAbhAInI A vAta sAMbhaLI jaina sAdhuonA AcAra vize nahi jANanAra ajaina lokone Azcarya thayuM. jena sAdhuo mAla-pANI uDAvIne lahera kare che evI TIkA karanArA vaiSNava AgevAnoe potAnI ajJAnayukta TIkA mATe kSamA mAgI. Ama, mULacaMdajI mahArAjanA vyaktitva ane cAritryapAlana upara prakAza pADanArA ghaNA prasaMgo che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNivarya zrI muktivijayajI mUlacaMdajI mahArAje vi. saM. 1944nuM comAsuM pAlitANAmAM zatruMjaya girirAjanI chAyAmAM karyuM. ahIM temanI tabiyata bagaDavA lAgI hatI. pagamAM je phollo UThyo hato te maTato na hato. eTale emane cAturmAsa pachI pAlitANAthI bhAvanagara padhAravA mATe vRddhicaMdrajI mahArAje vinaMtI karI hatI. te pramANe vinaMtI karavA bhAvanagara saMghanA AgevAno pAlitANA pahoMcyA hatA. mULacaMdajI mahArAja ziSya parivAra sAthe bhAvanagara padhAryA. vaidoe judA judA upacAro karyA, paraMtu khAsa pharaka paDyo nahi. azakti divase divase vadhavA lAgI. vRddhicaMdrajI mahArAja khaDe page temanI vaiyAvacca karavA lAgyA. saM. 194panA mAgasara vada-6 (mAravADI miti poSa vada 6)nA divase mULacaMdajI mahArAjanI tabiyata vadhAre bagaDI. teo potAno aMtima samaya pArakhI gayA ane anazana svIkArI lIdhuM. teo bolyAH bhAI vRddhicandrajI ! aba to hama cale / sabako samhAlanA / / hamase jina zAsanakI prabhAvanA upAsanA jo kucha bana paDI, so kara lI. aba tuma hI saba samhAlanA va | namo rihaMtA[ ll bapore traNa kalAka ane vIsa miniTanA samaye emaNe 19 varSanI vaye deha choDyo. bhAvanagaranA saMghe dAdAsAhebanA kampAunDamAM temanA pArthiva zarIrane agnisaMskAra karyo. jaina saMghanA eka mahAna yugaprabhAvaka mahAtmA svarge sidhAvyA. dAdAsAhebanA kampAunDamAM emanA agnisaMskAranA sthaLe tyArapachI samAdhi maMdira bAMdhavAmAM AvyuM. muktivijayajI gaNivaryane eTale ke mUlacaMdajI mahArAjane gacchAdhirAja tarIke tathA vIsamI sadInA jaina zAsananA rAjA tarIke oLakhAvavAmAM AvatA hatA. emanA kALadharma vakhate vRddhicaMdrajI mahArAja rAdhanapuramAM hatA. kALadharmanA samAcAra sAMbhaLatAM ja temaNe potAnA sAdhuoe gaMbhIra svare kahyuM : "sAdhuo, zAsana kA samrATa calA gayA / ve baDe the, baDe gaMbhIra guNajJa aura samayajJa the / ina meM zAsana ko netA banane ke guNa the, aura vo hI zAsana ke sacce ziratIna the ' muktivijayajI (mULacaMdajI) mahArAjane aMjali ApatAM keTalAMka gIto lakhAyAM che, emAMthI thoDIka paMktio juoH Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro jaya muktivijaya gaNi mahArAjA, jaya mULacaMda gaNi mahArAjA, jaya tapAgacchaka nAyaka tAjA, zAsana samrATa gururAjA. XXX mahAvIra vacana ke subhaTa the, mallAha jina zAsana naiyAkA, cAritra sudarzana guNa baDhe aise, gurudevako vaMdana ho ! temane aMjali ApatAM zrI darzanavijayajI (tripuTI) mahArAje lakhyuM cheH guru brahmacArI dharmadhorI mahAvatI guNapAvanA; paMjAbapANI sakalavANI mahAjJAnI zubhamanA; zrI jainazAsana ekachatra surAjya zAsaka maMDanA, te muktivijaya gaNIMdra gurunAM caraNomAM ho vaMdanA." Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja (zrI AtmArAmajI mahArAja) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] zrI vijayAnaMdasUri mahArAja [zrI AtmArAmajI mahArAja] nyAyAmbhonidhi, tArkika ziromaNi, sarvadarzananiSNAta, naiSThika bAlabrahmacArI, mahAna krAntikArI ane dIrghadraSTA, zAsana-prabhAvaka yugapravartaka, kavi ane saMgItajJa, tapasvI ane saMyamI, tejasvI jyotirdhara, mahAna jainAcArya zrImad vijayAnaMdasUri (zrI AtmArAmajI mahArAja)nuM jIvana aneka pre2ka ane romAMcaka ghaTanAothI ane bodhavacanothI sabhara che. gata zatakamAM paMjAbanI zIkha paraMparAnusArI komI taraphathI jaina dharmane maLelI be mahAna vibhUtionI bheTano RNasvIkAra avazya ka2vo joIe. jo potAnI dharmaparaMparAmAM teo rahyA hota to jeo kadAca mahAna zIkha dharmaguru banyA hota te be mahAtmAo saMjogonusAra mahAna jaina sAdhu mahArAja banyA, temanuM preraka krAMtikArI jIvana nihALavA jevuM che. vikramanI vIsamI sadInA AraMbhanA e be mahAtmAo te sva. pUjya zrI buTerAyajI mahArAja ane emanA ziSya sva. pUjya zrI AtmArAmajI mahArAja. pU. AtmArAmajI mahArAjanA jIvananAM saMsmaraNo eTale AjathI savAso-doDhaso varSa pahelAMnI paMjAbanI dharatI upara jaina dharmanA kSetre je moTo khaLabhaLATa macyo tenAM aitihAsika saMsmaraNo. AtmArAmajI mahArAjanA gurunuM nAma hatuM buTerAyajI mahArAja. buTerAyajI mahArAja janma zIkha hatA. emano janma vi. saM. 1863mAM ludhiyANA najIka dulavA gAmamAM thayo hato. emanuM nAma buTTAsiMha hatuM. emanI mAtAnuM nAma koMde ane pitAnuM nAma TekasiMha hatuM. bAlyAvasthAthI ja emane saMnyAsa levAnI tIvra bhAvanA thayA karatI hatI. ekano eka putra hovAnA kAraNe mAtA-pitAnI marajI buTTAsiMhane saMnyAsa levA devAnI na hatI. paraMtu buTTAsiMha potAnA nirNayamAM acala hatA. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. prabhAvaka sthaviro saMnyAsa konI pAse le ? buTTAsiMhanuM mana potAnA zIkha dharmanA guruo karatAM te vakhate te bAju vicaratA jaina paMca mahAvratadhArI, pAdavihArI ane rAtribhojananA tyAgI sthAnakavAsI sAdhuo tarapha kheMcAyuM hatuM. paMdara varSanI vaye eTale ke vikrama saMvata 1888mAM dilhImAM AvIne emaNe sthAnakavAsI sAdhumahArAja pAse dIkSA lIdhI, ane emanuM nAma buddherAyajI rAkhavAmAM AvyuM. - buTerAyajI tejasvI sAdhu hatA; kriyAkAMDamAM custa hatA. abhyAsa karavAmAM nipuNa hatA. emaNe saMskRta ane ardhamAgadhI bhASAno ghaNo UMDo abhyAsa karyo. zAstronuM adhyayana karyuM. sthAnakavAsI saMpradAyane mAnya evAM batrIsa AgamonuM jhINavaTapUrvaka vAraMvAra parizIlana karyuM. pAMceka varSa karelA AgamanonA adhyayanane kAraNe mUrtipUjAno virodha emanA manamAMthI nIkaLI gayo. jema jema zAstranA mULa pAThonuM vadhu ne vadhu ciMtavana teo karatA gayA tema tema mUrtipUjAmAM temanI zraddhA vadhu ne vadhu daDha thatI gaI. ane eka divasa, vi. saM. 1912mAM emaNe amadAvAda AvIne pU. maNivijayajI mahArAja pAse navesarathI saMvegI dIkSA dhAraNa karI. emanuM nAma buddhivijayajI rAkhavAmAM AvyuM, paraMtu buddhivijayajI karatAM buTerAyajI mahArAja tarIke ja teo vadhu jANItA rahyA. - paMjAbathI teo gujarAtamAM AvyA tyAre potAnA be paMjAbI ziSyone paNa laine AvyA hatAH (1) mULacaMdajI mahArAja ane (2) vRddhicaMdrajI mahArAja. teo baMnee paNa mUrtipUjaka samudAyamAM pharIthI dIkSA dhAraNa karI ane teonAM nAma anukrame muktivijaya ane vRddhivijaya rAkhavAmAM AvyAM. paraMtu emanA gurunI jema teo paNa potAnAM mULa nAmathI "mULacaMdajI mahArAja ane "vRddhicaMdrajI mahArAja' tarIke vadhu jANItA rahyA. potAnA gurumahArAja sAthe teo gujarAtamAM vicaratA rahyA. potAnA mArge bhaviSyamAM AtmArAmajI nAmanA potAnA karatAM paNa vadhu tejavI ane samartha evA eka paMjAbI sAdhumahArAja gujarAtamAM bIjA ghaNA sAdhumahArAjo sAthe Avaze evI tyAre emane svapnamAM paNa kalpanA nahotI. AtmArAmajI mahArAja janme kapUra brahmakSatriya jAtinA hatA. emano Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja janma vi. saM. 1892nA caitra suda 1 ne maMgaLavAranA roja paMjAbanA jIrAnagara najadIka laherA nAmanA gAmamAM thayo hato. emanuM nAma dittArAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. emanA pitAnuM nAma hatuM gaNezacaMdra ane mAtAnuM nAma hatuM rUpAdevI. emano paraMparAthI prApta thayelo kuladharma te zIkhadharma hato. nAnAMmoTAM rAjyonI sattA mATenI UthalapAthalano e jamAno hato. aMgrejI saltanata paNa dezI rAjyone laDAvavAmAM jAtajAtanA kAvAdAvA karatI hatI. nAnapaNamAM mAtA-pitA gumAvanAra azakta gaNezacaMdra thANedAra tarIke nokarI karI. tyArapachI mahArAjA raNajitasiMhanA sainika tarIke kAma karyuM. laherAnA jAgIradAra attarasiMgha zIkha dharmaguru hatA. gaNezacaMdranA, jotAM ja manamAM vasI jAya evA putra dittAne zIkha dharmaguru banAvavA teo IcchatA hatA. paraMtu potAnA putrane dharmaguru banAvavAnI IcchA gaNezacaMdranI na hatI. attarasiMghane e vAtanI gaMdha AvatAM gaNezacaMdrane kedamAM pUryA, to paNa gaNezacaMdre dittAne soMpavAnuM kabUla karyuM nahi. eka divasa jelamAMthI bhAgI jaine gaNezacaMdra attarasiMgha sAme bahAravaTe caDyA. ema karavAmAM aMgreja kaMpanI sarakAra sAthe paNa teo saMgharSamAM AvyA; pakaDAyA; dasa varSanI jela thaI. AgrAnI jelamAM temane rAkhavAmAM AvyA. eka vakhata uparIo sAthenI baMdUkanI jhapAjhapImAM goLI vAgavAthI teo mRtyu pAmyA. eka bahAdura saradAra gaNezacaMdranA jIvanano Ama karuNa aMta Avyo. gaNezacaMdrano putra bALaka dittArAma potAnI jema bahAdura ane nIDara hato. jyAre te agiyAra varSano hato tyAre eka vakhata temanA laherA gAma upara bahAravaTiyAonI eka ToLakIe humalo karyo. gaNezacaMdranI AgevAnI heThaLa gAmanA lokone bahA2vaTiyAone mAryA ane bhagADyA. pachI teo jyAre ghare pAchA AvyA tyAre gaNezacaMdre joyuM ke gharanA bAraNAmAM nAno dittArAma talavAra laIne Ubho hato, pitAe putrane pUchyuM, 'A tuM zuM kare che ?' dittArAme kahyuM, 'talavAra laine gharanuM rakSaNa karavA Ubho chuM.' e javAba sAMbhaLI pitAe bALaka dittArAmane zAbAzI ApI. dittArAmanI bahAdurIno bIjo eka prasaMga paNa che. eka vakhata jIrA 21 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prabhAvaka sthaviro gAmane pAdare eka musalamAna bAI keDamAM nAnuM chokaruM teDIne taLAvanA kinAre vAMkI vaLIne moDhuM dhotI hatI. evAmAM bAInA hAthamAMthI bALaka chUTI gayuM ane UMDA pANImAM paDyuM. bALakane bacAvavA bAI pANImAM paDI, paraMtu te paNa DUbavA lAgI, A ghaTanA pAse UbhelA dinArAme joI. soLa varSanI uMmare ene taratAM AvaDatuM hatuM. vaLI te hiMmatavALo paNa hato ane dayAvALo paNa hato. eNe tarata pANImAM jhaMpalAvyuM ane e DUbatI bAIne tathA enA bALakane bacAvI lIdhAM. gAmamAM jyAre badhAMne A ghaTanAnI khabara paDI tyAre saue zAbAzI ApavA sAthe dittArAmanI hiMmatanI prazaMsA karI. dittArAma bALapaNathI ja jema nIDara hato tema sAcuM bolavAno AgrahI hato. enAmAM nyAyapriyatA paNa hatI. eTale ja potAnA gAmamAM chokarAomAM jyAre kaMI jhaghaDo thato tyAre teo samAdhAna ke nirAkaraNa mATe dittArAma pAse AvatA, kAraNa ke teone khAtarI hatI ke potAno A dostadAra jUThuM nahi bole ane anyAya nahi kare. eka brahmakSatriya baMDakhora yoddhAno putra dittArAma (athavA devIdAsa athavA AtmArAma) te ja ApaNA AtmArAmajI mahArAja. pitA kedamAM jatAM pitAnA eka jaina mitra jodhamala osavAlane tyAM dittAno uchera thayo. jodhamalanA eka bhAInuM nAma devIdAsa rAkhavAmAM AvyuM. jodhamalane ghare jaina sAdhuo AvatA hatA. emanA satata saMparkane kAraNe sAmAyika-pratikramaNa vagere dharmakriyAo karavI ane sUtro kaMThastha karavAM ityAdi prakAranA saMskAra bALaka dittAnA mana upara paDyA. e divasomAM laherAmAM AvelA be sthAnakavAsI sAdhuo gaMgArAmajI mahArAja ane jIvanarAmajI mahArAjanI chApa dittAnA mana upara ghaNI moTI paDI. eNe emanI pAse dikSA levAno saMkalpa karyo. potAnA putranI jema ucheranAra jodhamalane paNa, nAmarajI chatAM dittAne dIkSA mATe chevaTe saMmati ApavI paDI. dittAe vi. saM. 1910mAM aDhAra varSanI vaye mAlerakoTalAmAM dIkSA lIdhI, ane jIvanarAmajI mahArAjanA teo ziSya banyA. emanuM nAma AtmArAmajI rAkhavAmAM AvyuM. AtmArAmajI mahArAjane jotAM ja harakoI kahI zake ke A tejasvI navayuvAna sAdhu che. emanI mukhamudrA evI pratApI hatI. emanI grahaNazakti Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja ane smaraNazakti ajoDa hatI. rojanI traNaso gAthAo teo kaMThastha karI zakatA. bhASA upara temanuM asAdhAraNa prabhutva hatuM. potAnA gurumahArAja sAthe temaNe paMjAba, rAjasthAna ane uttara bhAratamAM jayapura, pAlI, hoziyArapura, jIrA, ludhiyANA, dilhI, AgrA vagere sthaLe vihAra karyo hato. jema jema temane saMskRta bhASA ane vyAkaraNano abhyAsa thato gayo tema tema AgamanA keTalAka pAThonA khoTA artha vize temanA manamAM saMzaya thavA lAgyo. emane potAnA saMpradAyanI je pothIo vAMcavA maLatI hatI temAM keTalIka jagyAe haratAla (pILA raMganuM dravya) lagADI zabdo bhUMsI nAkhavAmAM AvyA hatA. AthI emanI zaMkA UlaTI vadhatI hatI. AtmArAmajI mahArAjanI adhyayana-bhUkha ghaNI moTI hatI. tIvra grahaNazakti ane smaraNazaktine lIdhe koI paNa graMtha teo jhaDapathI vAMcI letA. te samaye chApelA graMtho bhAgye ja maLatA. hastaprata-pothIo rUpe graMtho maLatA. te vAMcatAM temanI badhI vigato emane yAda rahI jatI. temaNe jaina Agama graMtho uparAMta vedo, upaniSado, purANo, bhagavadgItA, rAmAyaNa, mahAbhArata, bhAgavata, zAMkarabhASya ItyAdi hindu dharmanA paNa ghaNAbadhA graMtho vAMcI lIdhA hatA. kurAna ane bAibalano abhyAsa paNa temaNe karI lIdho hato. jaina dharmanAM Agamo ane tenI cUrNi, bhASya, TIkA vagere graMtho uparAMta bIjA ghaNA graMthonuM emaNe parizIlana karyuM hatuM. ethI pratimApUjana tathA anya bAbato vize temanA manamAM keTalAka prazno UThatA hatA, paraMtu temanA mananuM samAdhAna karAvI zake tevI, samartha jJAnI evI koI vyakti paMjAbamAM tyAre dekhAtI na hatI. 23 I. sa. 1920mAM AgrAmAM emaNe cAturmAsa karyuM te vakhate sthAnakavAsI samAjanA vRddha paMDita, vyAkaraNazAstranA niSNAta ratnacaMdrajI mahArAjano temane meLApa thayo. potAnI zaMkAonuM samAdhAna karAvI zake evI samartha vyaktino A meLApa hato. AtmArAmajI mahArAjanA prazno ane satyazodhananI sAcI laganI joIne ratnacaMdrajI mahArAjane paNa thayuM ke pote khoTA artho karI khoTe mArge AtmArAmajIne do2vA na joIe. eTale emaNe mUrtipUjA ane muhapatti viSe AtmArAmajI mahArAjanA mananuM sAcuM samAdhAna karAvyuM ane kahyuM, 'bhAI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 prabhAvaka sthaviro ! ApaNe sthAnakavAsI sAdhu bhale rahyA, paNa jinapratimAnI pUjAnI tuM kyAreya niMdA karato nahi." AtmArAmajIe ratnacaMdrajIne vacana ApyuM ane emano ghaNo upakAra mAnyo. zAstronuM adhyayana-manana A saMdarbhamAM pharI eka vAra AtmArAmajI jhINI najare karI gayA. evAmAM emane zIlAMkAcArya-viracita "zrI AcArAMgasUtravRtti' nAmanI eka pothI eka yatinA saMgrahamAMthI maLI AvI. e vAMcatAM emanI badhI zaMkAonuM barAbara samAdhAna thaI gayuM. mUrtipUjA ane muhapatti viSe spaSTa mArgadarzana emane maLI gayuM. jema jema sthAnakavAsI samudAyamAM anya sAdhuo sAthe teo A viSe nikhAlasa carcA karatA gayA tema tema te te sAdhuo emanI sAthe sahamata thatA gayA. paraMtu te samayanA paMjAbanA mukhya sthAnakavAsI sAdhu amarasiMghajIne bhaya peTho ke rakhene AtmArAmajI jevA tejasvI mahArAja buTerAyajInI jema saMpradAya choDIne cAlyA jAya. eTale emane aTakAvavA temaNe zakya eTalA prayatno karyA. paraMtu temAM teo phAvyA nahi. te samaye khaLabhaLATa to cAre bAju cAlato hato ane uttarottara AtmArAmajI sAthe sahamata thAya evA sAdhunI saMkhyA vadhatI jatI hatI. potAne je satyanuM darzana thayuM te anusAra pote dharma-jIvana jIvavuM joIe ema samajI AtmArAmajI mahArAja tyArapachI bIjA sattara sAdhuo sAthe paMjAbathI vihAra karI gujarAtamAM amadAvAdamAM padhAryA. tyAM buTerAyajI mahArAjane tathA mULacaMdajI mahArAjane maLyA ane potAnI saMvega pakSanI dIkSA dhAraNa karavAnI IcchA vyakta karI. sthAnakavAsI saMpradAyanA bAvIsa varSanA dIkSAparyAya pachI emaNe mULacaMdajI mahArAjanA kahevAthI pharIthI saMvedapakSanI dIkSA buTerAyajI mahArAja pAse lIdhI. emanuM nAma AnaMdavijaya rAkhavAmAM AvyuM. emanI sAthe AvelA bIjA 17 sAdhuoe paNa navesarathI dIkSA lIdhI. e jamAnAmAM A eka mahAna aitihAsika ghaTanA banI. sthAnakavAsI saMpradAyamAM emanI pavitratA ane tejasvitAne kAraNe emane guru gautamasvAmInA avatAra tarIkenuM mAna ane sthAna maLyuM hatuM te choDIne emaNe mUrtipUjaka saMpradAyamAM navesarathI saMvegI dIkSA dhAraNa karI, emAM emanI apUrva Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja 25 tyAgabhAvanA nihALI zakAya che. vi. saM. 1932mAM saMvegI dIkSA dhAraNa karyA pachI eka cAturmAsa emaNe bhAvanagaramAM karyuM. tyArapachI emaNe rAjasthAnamAM jodhapuramAM comAsuM karI paMjAba tarapha vihAra karyo. vihAramAM emane ghaNI takalIpha paDatI. virodhIo taraphathI upadrava thatA, paraMtu teo haMmezAM samatAbhAva rAkhatA. pAMca varSa paMjAbamAM ludhiyANA, jhaMDiyAlAguru, gujarAnavAlA, hoziyArapura ane aMbAlAmAM cAturmAsa karI emaNe sanAtana zuddha jaina dharmano DaMko vagADyo. AtmArAmajI mahArAja kuzAgra buddhivALA hatA, zAstrajJAtA hatA, asAdhAraNa tarkazakti dharAvatA ane vAda karavAmAM atyaMta nipuNa hatA. svasthatApUrvaka ane cittanI samatulA gumAvyA vagara teo samabhAvapUrvaka zAstrArtha karatA. eka vakhata ludhiyANAmAM eka hAjarajavAbI brAhmaNa paMDita bAbu kizanacaMde zAstrArtha mATe paDakAra pheMkyo. sabhA yojAI. kizanacaMde karelA praznonA javAba mahArAjazrIe barAbara ApyA. paraMtu mahArAjazrIe karelA praznonA javAba kizanacaMda ApI zakatA nahotA. eTale emanA pakSanA mANasoe ghoMghATa ane vitaMDAvAda cAlu karI dIdho. paraMtu mahArAjazrInA pavitra ane sahAnubhUtibharyA vyaktitvano prabhAva evo paDyo ke kizanacaMde ja potAnA pakSanA mANasone ghoMghATa karavAnI nA pADI ane potAno parAjaya svIkArI lIdho. kizanacaMda tyArapachI mahArAjazrInA pAkA bhakta banI gayA. mahArAjazrInA kALadharma pachI patiyAlAmAM eka utsavamAM mahArAjazrInAM smaraNo vize bolavA jatAM kizanacaMda dhrusake dhrusake raDI paDyA hatA. svastha thayA pachI kizanacaMde mahArAjazrI vize evuM sarasa vaktavya rajU karyuM ke, loko maMtramugdha banIne sAMbhaLI rahyA hatA. eka vakhata eka sthAnakavAsI bhAIe AvIne mahArAjazrIne jinamaMdira vize prazna karatAM kahyuM, "mahArAjajI ! Apa kaho cho ke jinezvara bhagavAnanuM maMdira baMdhAvanAra samyagdaSTi jIva svargamAM jAya che, to zuM e sAcuM che ?' mahArAjazrIe kahyuM, "hA bhAI ! zrutakevalI bhadrabAhusvAmIe e pramANe kahyuM che.' "to pachI maMdira mATe IMTapaththara lAvanAra gadheDo paNa svargamAM javo jAIe Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 prabhAvaka sthaviro ne ?" "bhAI, tame jinamaMdiramAM nathI mAnatA eTale e vAta bAju para rAkhIe. paraMtu sAdhu-sAdhvIone dAna devAnA puNyathI jIva svargamAM jAya che e to mAno cho ne ?' jarUra, bezaka.' koI tapasvI sAdhune pAraNA mATe koI mANasa bhAvathI dUdha vahorAve to tene svarga maLe ke nahi ?' jarUra." "to pachI e dUdha ApanAra bheMsane paNa svarga maLe ke nahi ? jo bheMsane svarga maLe to gadheDAne paNa maLe. jo bheMsane na maLe to gadheDAne paNa na maLe.' mahArAjazrInI takayukta dalIla sAMbhaLI e bhAI cUpa thaI gayA ane zaramAIne cAlyA gayA. paMjAbamAM pAMca varSa vicaryA pachI AtmArAmajI mahArAja vihAra karIne gujarAtamAM padhAryA ane tyAM temaNe amadAvAda, surata, pAlitANA, rAdhanapura ane mahesANAmAM cAturmAsa karyo. A vakhatanA emanA AgamanathI A bhavya ane pratApI mukhamudrAvALA prakhara medhAvI paMjAbI sAdhu bhagavaMtane nihALavA ane emanI upadeza-vANI sAMbhaLavA gAmegAma hajAro loko ekatrita thatAM. Thera Thera bahu moTA pAyA upara emanuM zAnadAra svAgata thatuM. saMghanA, mahAjananA AgevAno pAMca-daza mAIla sAme page cAlIne emanuM svAgata karavA jatA. pAlitANAmAM emane AcAryanI padavI ApavAmAM AvI tyAre pravAsanAM alpatama sAdhanonA e jamAnAmAM gujarAta, rAjasthAna ane paMjAbamAMthI pAMtrIsa hajArathI vadhu mANaso ekatra thayA hatA. teone have vijayAnaMdasUri tarIke jAhera karavAmAM AvyA, paraMtu lokonI jIbhe to "AtmArAmajI' nAma ja caDeluM rahyuM. - pAMca varSa gujarAtamAM vicaryA pachI AtmArAmajIe rAjasthAnamAM jodhapuramAM comAsuM karyuM. tyAMthI pharI pAchA teo paMjAba padhAryA. amadAvAdanA zreSThio sAthe vAta thaI hatI te mujaba pU. mahArAjazrInI bhAvanA anusAra ANaMdajI kalyANajInI peDhIe amadAvAdathI ane pAlitANAthI doDhasothI vadhu jinapratimAo Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja paMjAbanAM jinamaMdironAM nirmANa mATe mokalI ApI. paMjAbanAM keTalAMka mukhya nagaromAM emanA haste jinapratimAnI pratiSThA thaI. paMjAbamAM AnaMdollAsanuM eka mojuM pharI vaLyuM. vi. saM. 1947 thI 1953 sudhInAM sAta varSamAM paMjAbamAM teo vicaryA ane lokonA dhArmika temaja sAmAjika jIvanamAM temaNe ghaNI jAgRti ANI. AtmArAmajI udAra dRSTinA hatA. sarva jIvo pratye samabhAva dhAraNa karanAra hatA. eTale emaNe paMjAbamAM mUrtipUjaka ane sthAnakavAsI samudAya vaccenA vikhavAdane dUra karyo. eTaluM ja nahi jena, hindu, musalamAna ane zIkha e cAre dharmanA loko vacce paNa prema ane baMdhutva, saMpa ane sahakAranI bhAvanA Thera Thera vikasAvI. pariNAme emanA bhaktajanomAM mAtra jaino na hatA; hindu, musalamAna ane zIkha komanA keTalAya mANaso paNa emanA custa anuyAyI banyA hatA. emanA upadezathI keTalAye lokoe mAMsAhAra, dArU ane zikArano tyAga karI dIdho hato ane bhaviSyamAM tema na karavA mATe pratijJA lIdhI hatI. emanAmAM sAmI vyaktine samajAvavAnI zakti ghaNI sArI hatI. teo potAnA vartanamAM abhimAna dAkhavatA nahi. teo vyavahArakuzaLa ane svataMtra prakRtinA hatA. temanAmAM gajabanI vinodavRtti paNa rahelI hatI. potAnA ziSyo pAse jema kaDaka zistapAlana, saMyamapAlana karAvatA tema pote vinodavRtti dAkhavI haLavA banatA ane bIjAone haLavAzano anubhava karAvatA. paMjAba ane rAjasthAnamAM e divasomAM jaina sAdhuo karatAM jene yationuM jora ghaNuM moTuM hatuM. gRhasthAzramI yatio judAM judAM rAjyomAM rAjAono Azraya pAmavAne kAraNe jyotiSa, Ayurveda, maMtra-taMtra ItyAdi vaDe rAjAonAM mana jItI laine emanI pAse dhAryuM karAvatA. rAjya pAsethI keTalIka sattA dharmanA kSetre teo meLavatA. ethI keTalAMka nagaromAM yationI AjJA vagara sAdhuothI cAturmAsa thaI zakatuM nahi. yationA nivAsasthAna pAsethI pasAra thatAM sAdhuoe yatione vaMdana karavA javuM paDatuM. sAmaiyA ke ujamaNAnA prasaMgo mATe paNa yationI AjJA meLavavI paDatI athavA rAjanI AjJA yationI saMmati maLyA pachI ja maLatI. AtmArAmajI mahArAje potAnI prakAMDa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prabhAvaka sthaviro vidvattAthI keTalAka rAjavIone jaina sAdhuparaMparAnuM gaurava samajAvIne nIDaratAthI, lokonA premabharyA sahakArathI ane rAjAonI saMmatithI yationo sAmano karI emanuM jora ghaNuM narama karI nAkhyuM hatuM. sAdhuone mAthe caDI beThelI yati-saMsthAnA pAyA AtmArAmajIe hacamacAvI nAkhyA hatA. A paNa emanI jevItevI siddhi nahotI. bIjI bAju, je yatio samajadAra ane zAstrajJAtA hatA temane mahArAjazrI sAmethI maLavA jatA ane temanI sAthe sumeLa sthApatA. AtmArAmajI mahArAjanuM vyaktitva atyaMta prabhAvazALI hatuM. prazasta lalATa, caherA upara alaukika teja, dIrgha nayana, sarva jIvone abhaya ApavAnI zobhAvALuM mukhamaMDaLa ane samagra dehamAM devI teja-e emanA bharAvadAra zarIranI lAkSaNikatA hatI. teo nIDara hatA ane kSatriya hatA eTale zArIrika tAkAta paNa dharAvatA. eka vakhata mAravA AvelA eka talavAradhArI bhIlanuM kAMDuM pakaDIne vanavagaDAmAMthI gAmamAM ene DhasaDI gayA hatA. teo pratyutpanna mativALA paNa hatA. eka vakhata eka jaMgalamAMthI potAnA ziSyo sAthe vihAra karI rahyA hatA tyAre mArgamAM dUrathI bahAravaTiyAono avAja saMbhaLAyo. temaNe tarata potAnA ziSyone babbenI hAramAM cAlavA kahyuM ane darekane potAno daMDa (lAkaDI) rAIphalanI jema khabhe rAkhavAnuM kahyuM. bahAravaTiyAone dUrathI ema lAgyuM ke A koI baMdUkadhArI sainiko kUca karatA cAlyA Ave che eTale tarata teo nAsI gayA hatA. AtmArAmajI mahArAjamAM vinayano guNa keTalo moTo hato te viSe bhAvanagaranA te samayanA supratiSThita dharmAnurAgI zrAvaka zrI kuMvarajI ANaMdajI kApaDiyAe traNeka prasaMgo noMdhyA che. buTerAyajI mahArAja pAse saMvegI dIkSA letI vakhate buTerAyajInA ziSya mUlacaMdajI mahArAjanA ziSya thavAnI icchA AtmArAmajIe vyakta karI hatI. paraMtu mUlacaMdajI mahArAjano paNa vinaya guNa eTalo moTo hato. AtmArAmajI buTerAyajInA ja ziSya thAya te vadhu yogya che evo Agraha emaNe rAkhyo hato. AthI mUlacaMdajI mahArAja emanA guru nahi paNa vaDIla gurubaMdhu thayA. paMjAbamAM potAnI tabiyata bagaDI te vakhate AtmArAmajIne bezuddha avasthAmAM ludhiyANAthI aMbAlA laI javAmAM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja 29. AvyA tyAre zuddhi AvatAM temaNe, pote zAstrajJAtA hovA chatAM, mUlacaMdajI mahArAjane patra lakhIne emanI pAse AloyaNA maMgAvI hatI. mUlacaMdajI mahArAja gaNi hatA ane dIkSA paryAyamAM emanAthI moTA hatA, paraMtu potAne AcAryanI padavI maLI te pachI paNa AtmArAmajI mahArAje mUlacaMdajI mahArAja pratye eTalo ja vinaya dAkhavyo hato. saMvegI dIkSA pachI potAnA ziSyone vaDI dIkSA ke padavI ApavAnI hoya to pote AcArya hovA chatAM na ApatAM ane te mUlacaMdajI mahArAja pAse ja apAvatA. evI ja rIte eka vakhata AtmArAmajI mahArAja bhAvanagaramAM vRddhicaMdrajI mahArAjane maLavA AvyA tyAre vRddhicaMdrajI mahArAja haju muni hatA ane pote AcArya tayA hatA. tyAre agAunI jema ja temaNe vRddhicaMdrajIne khamAsaNAM devApUrvaka vaMdana karyA. vRddhicaMdrajI mahArAje nA pADI tyAre temaNe kahyuM, "tame mArAthI moTA cho. huM AcArya thayo chuM te zrAvakone mATe. tamAro to huM sevaka ja chuM." eka vakhata gujarAtanA be yuvAno ludhiyANAmAM temanI pAse dIkSA levA gayA. teo dIkSAne mATe ayogya hatA evuM jaNAtAM amadAvAdathI zeTha dalapatabhAI bhagubhAIe mahArAjazrIne patra lakhyo. paraMtu patra moDo pahoMcyo ane dIkSA apAI gaI hatI. te vakhate mahArAjazrIe potAnI bhUlano svIkAra karyo hato. bIjo prasaMga gurubaMdhu vRddhicaMdrajI mahArAja sAtheno che. zArIrika azaktine kAraNe vRddhicaMdrajI mahArAja bhAvanagaramAM sthira vAsa karIne rahyA hatA. tyAre temane maLavA, vaMdana karavA AtmArAmajI gayA hatA. te samaye teo pote pATa upara beThA nahi. sAme nIce besI gayA. paraMtu vRddhicaMdrajIe AjJA karI tyAre ja pATa upara beThA ane emanI AjJA thatAM temaNe lokone mAMgalika saMbhaLAvyuM. AtmArAmajInA vinaya-guNanA prasaMgo emanA ziSyo-praziSyoe paNa noMdhyA che. potAnAthI dIkSA paryAyamAM je koI moTA hoya (pachI bhale padavImAM nAnA hoya) to paNa AtmArAmajI emane vaMdana karatA. sAmI vyakti vaMdana karavAne nA pADe to paNa pote vaMdana karyA vagara rahetA nahi. AtmArAmajI mahArAjanI zArIrika tAkAta ane karuNAno eka prasaMga noMdhAyo che. teo jyAre bhAvanagaramAM hatA tyAre zaucakriyA mATe dariyAkinArA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. prabhAvaka sthaviro tarapha pharatA hatA tyAM joyuM to thoDe dUra kamalavijayajI tathA jazavijayajI mahArAja lAkaDAMnI be bhArIonI vacce phasAine paDelA eka gadheDAne kADhavAno prayatna karatA hatA, paraMtu kADhI zakatA nahotA. e vakhate AtmArAmajI mahArAje potAnA colapaTTAne laMgoTanI jema vALI, pUrI tAkAtathI lAkaDAMnI bhArI sAthe gadheDAne UMcakIne evo dUra phaMgoLyo ke gadheDAno paga chUTo thaI gayo ane Ubho thaine te cAlavA lAgyo hato. AtmArAmajI mahArAja samayapAlananA custa AgrahI hatA. sATha varSanA jIvanakALamAM teo ATaluM badhuM kArya karI zakyA tenuM kAraNa e che ke emaNe eka paLa paNa nakAmI javA dIdhI nahi. sva. suracaMdra badAmIe suratanA cAturmAsanA samayano eka prasaMga varNavatAM lakhyuM che ke saMvatsarI pratikramaNa nirdhArita samaye cAlu karavAmAM vilaMba thatAM mahArAjazrIe saMghanA AgevAnone kahI dIdhuM ke, "have jo moDuM thaze to ame amAruM pratikramaNa karI laIzuM. tame tamAruM pratikramaNa tamArI meLe karI lejo." mahArAjazrInI A cetavaNI pachI pratikramaNa roja nizcita samaye ja cAlu thaI jatuM. evo ja bIjo eka prasaMga amadAvAdano che. amadAvAdamAM tyAre zeTha premAbhAI saMghanA AgevAna ane nagarazeTha hatA. teo AtmArAmajI mahArAjanA vyAkhyAnamAM niyamita AvatA. AtmArAmajI mahArAja have amadAvAda choDIne vihAra karavAnA hatA. temaNe savArano vihArano samaya jAhera karI dIdho ane kahyuM ke pote koInI paNa rAha joyA vagara samayasara vihAra karaze. savAra thaI. emanA vihAra samaye sau koI ekatra thaI gayA. samaya thayo eTale emaNe mAMgalika saMbhaLAvI vihAra cAlu karyo. e vakhate keTalAka zreSThioe kahyuM ke, "nagarazeTha premAbhAI haju AvyA nathI. thoDI vAra rAha joIe. paraMtu emaNe kahyuM ke, "nagarazeTha hoya ke sAmAnya zrAvaka, amAre mana badhA sarakhA che; vaLI badhA jANe che ke huM samayapAlanano custa AgrahI chuM. eTale ame to vihAra karI daIzuM." emaNe vihAra karyo tyAM ja zeTha premAbhAI AvI pahoMcyA. temaNe mahArAjazrInuM mAThuM na lagADyuM. paraMtu moDA paDavA badala kSamA mAgI. evo ja eka prasaMga vaDodarAmAM banyo hato. zrI AtmArAmajI mahArAja Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja 31 vaDodarAthI chANI vihAra karIne javAnA hatA. emaNe vyAkhyAnamAM potAno vihAra jAhera karI dIdho hato. e vakhate kalakattAnA dhanADhaya ane jaina AgevAna bAbu badrIdAsajI emanI vANI sAMbhaLavA kalakattAthI vaDodarA AvI pahoMcyA. mahArAjazrInI vihAranI vAta sAMbhaLI temaNe mahArAjazrIne eka divasa vadhu vaDodarAmAM rokAI javA kahyuM. jaina samAjanA AvA moTA zrImaMta AgevAna mATe rokAvuM kone na game ? paraMtu mahArAjazrIe emane premapUrvaka jaNAvI dIdhuM ke "amAro vihAra nakkI thaI gayo che. emAM pheraphAra nahi thAya. mATe vyAkhyAna sAMbhaLavuM hoya to tame chANI Avo." eTale bAbu badrIdAsajI chANI gayA ane tyAM emaNe mahArAjazrInuM vyAkhyAna sAMbhaLyuM. mahArAjazrInI pratibhA eTalI moTI hatI ke zeTha badrIprasAde e bAbatamAM kaMI mAThuM lagADyuM nahi, balake potAno AnaMda vyakta karyo. AtmArAmajI mahArAja sAcA tyAgI hatA eTale teo zrImaMto tarapha pUro sabhAva rAkhatA, paNa zrImaMtonI zrImaMtAIthI teo aMjAtA nahi ke temanA tarapha parAdhInatAno bhAva dharAvatA nahi. - zrI AtmArAmajI mahArAjanI hAjarajavAbIno eka sarasa prasaMga paNa noMdhAyelo che. AtmArAmajI eka saradAra yoddhAnA putra hatA. eTale emano deha kadAvara, sazakta, khaDatala, UMco ane bharAvadAra hato. dekhAve teo pahelavAna jevA lAgatA hatA tyAre temane joIne eka kustIbAje bIjA kustIbAjane kahyuM, "Aje ApaNA akhADA tarapha A koI eka navo kustIbAja AvI rahyo che." AtmArAmajIe e majAka sAMbhaLI. teo paNa nirdoSa majAka karavAmAM nipuNa hatA. emaNe hasatAM hasatAM ene kahyuM, "bhAI, huM kustIbAja chuM e vAta sAcI che. paraMtu huM deha sAthe nahi, paNa indriyo sAthe kustI laDI rahyo chuM, ane temAM vijaya meLavavAnI mArI AkAMkSA che. sAcI kustI e che." AtmArAmajIno javAba sAMbhaLI pelo kustIbAja zaramiMdo banI gayo. zrI AtmArAmajI mahArAja pote ApeluM vacana pALavAnA AgrahI hatA ane e mATe je kaMI kaSTa sahana karavAnuM Ave te sahana karatA. evI rIte potAnA ziSyo pAse paNa vacanapAlana karAvatA. eka vakhata emanA eka ziSya zrI harSadavijayajI mahArAje ghoghAnA saMghane cAturmAsa mATe hA pADI. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 prabhAvaka sthaviro paraMtu pachIthI emane bIjA sthaLe vadhAre sAruM cAturmAsa thAya evI vinaMtI thaI eTale emaNe ghoghAnA gRhasthone nA pADI. e vAta AtmArAmajI mahArAja pAse AvI. emaNe harSavijayajIne kahyuM ke, "tame vacana ApyuM che eTale have tamAre ghoghA ja comAsuM karavuM joIze.' vaLI emaNe harSavijayajIne kahyuM, "vacana ApavAnI utAvaLa na karavI joIe. paNa vacana ApyA pachI tenuM pAlana karavuM ja joIe. tamArA zabdonI jo tame ja kiMmata nahi karo, to pachI tamArA zabdonI koI ja kiMmata nahi kare." emanI AjJAnusAra harSavijayajIe e cAturmAsa ghoghAmAM ja karyuM. AtmArAmajI mahArAja potAnA ziSyonI vatsalatApUrvaka sArI saMbhALa rAkhatA. saMyamapAlanamAM teo daDha rahe ane temanAmAM kaSAyo na AvI jAya te mATe paNa dhyAna rAkhatA ane yathocita Takora paNa karatA. eka vakhata emanA eka ziSya phariyAda karI ke amuka koIka zrAvaka upAzraye Ave che tyAre emane vaMdana karatA nathI. AtmArAmajI mahArAje mIThAzathI samajAvatAM kahyuM, "bhAI, dareka jaina roja navakAramaMtra bole che ane temAM "namo loe savvasAhUNaM' bole che temAM ApaNane sAdhuone te namaskAra kare che. jo ApaNAmAM sAdhunA guNa hoya to ApoApa ApaNane vaMdana thaI jAya che. pachI te upAzrayamAM AvIne vaMdana kare ke na kare. jo ApaNAmAM sAcuM sAdhupaNuM na hoya to ApaNe vaMdanane pAtra nathI ema samajavuM joIe." Ama, AtmArAmajI mahArAje hasatAM hasatAM evI sarasa tarkayukta dalIla sAthe e sAdhu mahArAjane samajAvyuM ke pachI emane koI phariyAda karavAnI na rahI. - I. sa. 1893mAM amerikAnA cikAgo (zikAgo) zaheramAM vizva dharma pariSada bharAvAnI hatI. emAM jaina dharmanA pratinidhi tarIke bhAga levAne mATe AtmArAmajI mahArAjane nimaMtraNa maLyuM hatuM, kAraNa ke teo AMtararASTrIya khyAti dharAvatA thayA hatA. paraMtu jena sAdhuo samudra para jatA na hovAthI AtmArAmajI mahArAje e pariSadamAM mokalavA mATe mahuvAnA yuvAna baeNrisTara zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhIne potAnI pAse be mahinA rAkhIne taiyAra karyA. vIracaMda gAMdhIne dariyApAra mokalavA sAme keTalAka lokoe virodha karyo hato, paraMtu mahArAjazrIe eno yogya pratikAra karyo ane potAnA nirNayamAM makkama Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja rahyA hatA. vIracaMda rAghavajIe pariSadamAM mahattvano bhAga lIdho, eTaluM ja nahi paNa amerikAmAM bIjAM aneka sthaLoe jaina dharma viSe mananIya vyAkhyAno ApyAM ane jaina dharmano ghaNo sAro prabhAva pADyo hato. zikAgo pariSada nimitte "zikAgo praznottara' nAmano grantha AtmArAmajIe taiyAra karyo hato. emAM Izvara saMbaMdhI jena dharmanI mAnyatA bIjA dharmanI mAnyatA karatAM kevI rIte ane zA mATe judI paDe che te samartha dalIlo sAthe samajAvyuM che. - pU. AtmArAmajI mahArAjanA samayamAM emanA jeTalo zAstrAbhyAsa ane emanA jeTalI vidvattA ane tarkapaTutA bhAgye ja koInI haze. jaina, hindu, bauddha vagere dharmanA vividha granthonA hajAro zloka emane kaMThastha hatA. pAzcAtya vidvAno paNa jaina dharma viSe kaMI jANavuM hoya to athavA kaMI zaMkAnuM samAdhAna meLavavuM hoya to emanI pAse AvatA. ruDolpha harnala nAmanA pAzcAtya vidvAne potAno grantha AtmArAmajI mahArAjane arpaNa karyo che ane enI arpaNapatrikA saMskRta bhASAmAM zloka-racanA karIne mUkI che e uparathI paNa AtmArAmajI mahArAjanI videzomAM tyAre prasarelI khyAtino khyAla AvI zakaze. AtmArAmajI mahArAje saMvegI dIkSA lIdhA pachI paMjAbamAM jude jude sthaLe je vihAra karyo ane zuddha sanAtana jaina dharmano bodha Apo tenA pariNAme paMjAbanA jainomAM mUrtipUjAno virodha ghaNo ghaTI gayo. sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka samudAya vacce sarasa sumeLa sthapAyo. te samaye rAjasthAnamAM Arya samAjanA sthApaka svAmI dayAnaMda sarasvatI padhAryA hatA. keTalAka loko ema icchatA hatA ke samakAlIna, samavayaska jevA, dekhAve paNa ekabIjAne maLatA Ave tevA A baMne mahApuruSo ekabIjAne maLe to sAruM. AtmArAmajIe dayAnaMda sarasvatIne jodhapuramAM maLavAno samaya Apyo. teo vihAra karIne jodhapura pahoMcyA, paraMtu tyAM to samAcAra AvyA ke dayAnaMda sarasvatInuM akALa avasAna thayuM che. Ama A baMne mahApuruSo maLavAnI icchA hovA chatAM ekabIjAne maLI zakyA nahi. jaina dharma uparAMta hindu dharmazAstromAM paNa pAraMgata evA AtmArAmajI mahArAjane jo dayAnaMda sarasvatI maLyA hota to kadAca kaMIka juduM ja pariNAma AvyuM hota. AtmArAmajI mahArAja te samaye mohanalAlajI mahArAjanA saMparkamAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 prabhAvaka sthaviro paNa AvyA hatA ane emanAM tyAga-vairAgya tathA zAstrajJAnathI ghaNA prabhAvita thayA hatA. suratanuM potAnuM cAturmAsa pUruM thayuM ane saMghanA AgevAnoe jyAre ema kahyuM ke, "ApanA jevA tejasvI mahAtmA have amane koI nahi maLe' tyAre emaNe kahyuM, "mohanalAlajI mahArAja mArA karatAM paNa vadhAre jJAnI che ane tejasvI che, tame emane cAturmAsa mATe vinaMtI karajo." Ama, teo bIjAnI zaktinI kadara karanArA, udAra dilanA hatA. ene lIdhe ja mohanalAlajI mahArAjane AtmArAmajI mahArAja pratye haMmezAM apAra prema-sadbhAva rahyo hato. AtmArAmajI mahArAja kALadharma pAmyAnA samAcAra AvyA tyAre pote potAnA ziSyo sAthe gocarI vAparavAnI taiyArI karatA hatA te baMdha rAkhIne temaNe tarata devavaMdana karyuM hatuM. AtmArAmajI mahArAjanI vyAkhyAnazailI paNa anokhI hatI. teo gujarAtamAM hatA tyAre temanI gujarAtI mizrita hiMdI bhASA atyaMta madhura lAgatI. temano avAja bulaMda hato. temanAM vyAkhyAno vidvattAthI sabhara chatAM sAmAnya zrotAjanone rasa paDe evAM hatAM. temanI vANImAM utsAha, preraNA, dhagaza varatAtAM. paraMtu e badhAM uparAMta anubhavIo kahetA ke emanI vANImAM saMgItanI surAvaTa paNa jaNAtI, kAraNa ke teo layabaddha ane tAlabaddha zabdo uccAratA. emAM rahelI saMgItanI svarabaddhatAnI AchI jhaNajhaNATI zrotAonAM dilane DolAvatI. AtmArAmajI mahArAja viSama paristhitine paNa AzAvAdI dRSTithI jotA ane teno paNa potAnI sUkSma ane pratyutpannamatithI viziSTa rIte artha ghaTAvatA. e divasomAM vihAramAM sAdhuone ghaNI takalIpha paDatI to te parISaha samabhAvapUrvaka sahana karavAno upadeza potAnA ziSyone ApatA. unALAnA divasomAM paMjAbanAM nAnAM gAmaDAMomAM pANInI achata rahetI ane zrAvakonuM ghara na hoya evA gAmamAMthI ukALeluM pANI to maLatuM ja nahi. eka vAra eka gAmamAMthI pANI na maLyuM ane koIe chAza paNa na vahorAvI tyAre gAmanA mukhIne tyAMthI joIe teTalI chAza maLI te vakhate e prasaMgano paramArtha ziSyone samajAvatAM emaNe kahyuM ke, mukhInI chAza e jaina darzana che, ane gAmanA lokoe potapotAnI jarUriyAta pramANe temAM pANI umerIne marImasAlA nAkhyA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja hoya e anya darzano che. AtmArAmajI mahArAje paMjAba, rAjasthAna ane gujarAtamAM ugravihAra karyo. vyAkhyAnapravRtti uparAMta temanA dvArA, temanI preraNAthI aneka dhArmika, sAmAjika pravRttio thatI. aneka vyaktio vaMdana, darzana ke mulAkAta mATe AvatI. potAnI dainika dhArmika kriyAo karavA uparAMta potAnA ziSyone roja niyamita teo zAstrAbhyAsa karAvatA. potAnA ziSyone paNa temaNe saMskRta bhASAmAM eTalA sarasa taiyAra karyA hatA ke keTalIka vakhata teo badhA mAMhomAMhe saMskRtamAM ja carcA karatA. ATalI badhI pravRttio chatAM AtmArAmajI mahArAja samaya kADhIne potAnuM lekhanakArya paNa karatA rahyA hatA. saMskRta ane ardhamAgadhI bhASA upara emanuM evuM asAdhAraNa prabhutva hatuM ke pote dhAryuM hota to potAnA badhA graMtho saMskRta ke ardhamAgadhI prAkRtamAM lakhI zakyA hota. paraMtu potAnA vicArone loko sudhI pahoMcADavAnI bhAvanAne lakSamAM rAkhI emaNe potAnA graMtho hindI bhASAmAM lakhyA hatA. potAnA samayamAM lokonI zAstrAbhyAsa mATenI, zAstragraMtho vAMcavA-sAMbhaLavA mATenI ruci ochI hatI te vize Takora karatAM emaNe kahelA zabdo Aje paNa eTalA ja sAcA che. teo kahetA ke 'zrAvaka-vANiyA lokonI be indriyo bahu sateja che. eka nAka ane bIjI jIbha. potAnuM nAka rAkhavA khAtara lagna ane bIjA sAmAjika prasaMge mANaso dhAmadhUmapUrvaka kharco karI vAhavAha bolAve che, ane potAnI jIbhanA svAdane khAtara kaMIka nimitta maLatAM moTA moTA jamaNavAro kare che. paraMtu nAka ane jIbha karatAM zrAvakoe potAnI zravaNendriyane ane nayanendriyane vadhu sateja karavAnI jarUra che ke jethI zAstragraMtho vAMcavA game, tattvamAM ruci janme ane dharmacarcA sAMbhaLavI game.' AtmArAmajI mahArAje eTalA mATe ja jinamaMdironA nirmANanI sAthe sAthe sarasvatImaMdiro UbhAM karavA upara bhAra mUkyo hato. teo mAnatA ke saMskRta ane ardhamAgadhI bhASAno barAbara abhyAsa karIne mANasa jo mULa bhASAmAM zAstragraMtho cIvaTapUrvaka vAMce to enI badhI zaMkAonuM samAdhAna thaI jAya. emaNe lakhelA graMtho A pramANe cheH jaina tattvAdarza, ajJAnatimirabhAskara, 35 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 prabhAvaka sthaviro tattvanirNayaprAsAda, samyakatvazalyodvAra, zrI dharmaviSayaka praznottara, navatattva tathA upadeza bAvanI, jaina matavRkSa, cikAgo praznottara, jaina matakA svarUpa, IsAimata samIkSA, caturthastutinirNayaH bhA. 1lo ane 2jo. A uparAMta temaNe snAtrapUjA, aSTaprakArI pUjA, vIzasthAnaka pada pUjA, sattarabhedI pUjA, navapada pUjA temaja saMkhyAbaMdha stavano, pado ane sakjhAyonI racanA karI che. A badhA graMthomAM emaNe jaina dharma ane tattvadarzananAM vividha pAsAMonI ghaNI vigate chaNAvaTa karI che. "jaina tattvAdarza" nAmano emano mAtra eka daLadAra graMtha vAMcIe to paNa jena dharmano samagra sAra emAM AvI gayelo jaNAze. AtmArAmajI mahArAje jaina dharmanI vizeSatA zI che te darzAvI che. ajJAnatimirabhAskara' nAmanA potAnA graMthamAM emaNe vaidika yajJakarma, vaidika hiMsA, mAMsAhAra, yajJanuM svarUpa ItyAdinI vicAraNA vedo, upaniSado, purANo vageremAMthI AdhAra ApIne karI che ane temAM rahelI mithyAtvabharelI ajJAna vicAraNAnuM vivecana karI, bauddha, sAMkhya, jaimineya vagere darzananonI muktinA svarUpanI vicAraNAnuM vizleSaNa karI jene darzananA siddhAMto kevA abAdhita ane doSarahita che te batAvyuM che. "caturthastutinirNaya' nAmanA graMthamAM emaNe traNa thAya (stuti) nahi paNa cAra thoya ja zAstrokta che e pUrvAcAryokRta vyAsI graMthonA AdhAro TAMkIne siddha karI batAvyuM che. samyakatvazalyodvAra' nAmanA graMthamAM jaina dharma mUrtipUjAmAM zA mATe mAne che te emaNe AgamagraMtho ane ItihAsamAMthI purAvA ApI siddha karI batAvyuM che. teo kavi hatA, eTale emaNe vividha pUjAo ane stavanonI racanA hindI bhASAmAM kAvyamAM karI che. emAM emanI zAstrIya saMgItanI jANakArI uparAMta jaina zAstronA siddhAMtone lokabhASAmAM vaNI levAnI khUbI paNa jovA maLI che. A prakAranuM pUjAsAhitya hindI bhASAmAM sauprathama temanA taraphathI ApaNane sAMpaDe che. AtmArAmajI mahArAje pote racelA sAhitya dvArA jainazAsananI bajAvelI ananya sevAnI suvAsa aneka varSo sudhI mahekatI raheze. zrI AtmArAmajI mahArAja maMtravidyAnA paNa ghaNA sArA jANakAra tathA upAsaka hatA. A mAhitI emanA eka vidvAna ziSya zAMtivijaya dvArA yati zrI bAlacaMdrAcAryane maLI hatI. zrI zAMtivijaya pAse rogopahAriNI, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja aparAjitA, saMpAdinI vagere vidyAo hatI ane tenI pratIti yati zrI bAlacaMdrAcAryane thatAM temaNe zrI zAMtivijayane A vidyAo konI pAsethI meLavI evuM pUchyuM tyAre zrI zAMtivijaye aMgata khAnagI rIte jaNAvyuM hatuM ke emane e vidyAo emanA guru zrI AtmArAmajI pAsethI maLI hatI. zrI AtmarAmajI mahArAjane A vidyAo konI pAsethI maLI hatI evuM pUchavAmAM AvatAM temaNe kahyuM hatuM ke meDatAmAM eka vayovRddha yati ghaNI maMtravidyAo jANatA hatA, paraMtu pAtratA vagaranI koI vyaktine teo ApavA nahotA IcchatA. zrI AtmArAmajIne jotAM ja temane potAnA yogabaLathI lAgyuM ke A bALabrahmacArI tejasvI sAdhune e maMtravidyAo ApI zakaze. e evI siddha vidyAo hatI ke mAtra paThana karavAthI paNa siddha thaI zakatI hatI. yatizrIe jyAre e vidyAo zrI AtmArAmajI mahArAjane ApI tyAre AtmArAmajIe kahyuM ke pote e vidyAono upayoga potAnA aMgata kArya mATe kyAreya nahi kare, paraMtu yogya samaye mAtra dharmanA hetu mATe ja upayoga karaze ane bhaviSyamAM yogya pAtrane ja te Apaze. zrI zAMtivijaya uparAMta zrI vijayavallabhasUrine emaNe e vidyAo ApI hatI evuM manAya che. AtmArAmajI mahArAjanI maMtrazakti vize eka prasaMga TAMkavAmAM Ave che. bIkAneranA cAturmAsa daramiyAna eka vakhata eka yuvAna emanI pAse dIkSA levAnI bhAvanA thaI hatI. paraMtu mAtA-pitAno ekano eka putra hato eTale mAtA-pitA ane sagAMsaMbaMdhIoe khUba virodha karyo hato. e yuvAna cAturmAsamAM roja mahArAjazrI pAse Avato hato ane cAturmAsa pachI ene dIkSA ApavAno divasa paNa jAhera thaI gayo hato. paraMtu mAtApitAnA virodhane kAraNe AtmArAmajI mahArAje ene dIkSA ApavAnI nA pADI dIdhI hatI. ethI mAtApitA rAjI thayAM hatAM ane virodha zamI gayo hato. cAturmAsa pachI mahArAjazrI vihAra karavAnA hatA tyAM eka yatie Takora karatAM kahyuM, tame dIkSA ApavAnA hatA ane enI jAherAta thaI gaI che. te pachI tamArA hAthe dIkSA na apAya e barAbara nathI. mane ema lAge che ke dIkSA apAvI joItI hatI." yatinI Takora mahArAjazrI samajI gayA. emaNe tarata kahyuM, bhale tamArI jo evI ja IcchA hoya to have nirdhArita samaye dIkSA apAze Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. prabhAvaka sthaviro ja.' ema kahyA pachI traNacAra divasamAM evuM parivartana AvI gayuM ke yuvAnanAM mAtA-pitAe sAmethI rAjIkhuzIthI AvIne potAnA dIkarAne dIkSA ApavA saMmati ApI ane e pramANe nirdhArita samaye dIkSA dhAmadhUma sAthe apAI. e joI mahArAjazrInI maMtrazaktinI yatizrIne pratIti thaI hatI. AtmArAmajI mahArAja keTalAMka varSathI paMjAbamAM vicaratA rahyA hatA. have temanI IcchA rAjasthAna ane gujarAta tarapha vicaravAnI hatI. paraMtu vi. saM. 1953nuM cAturmAsa gujarAnavAlA (je hAla pAkistAnamAM che)mAM nakkI thayuM hatuM. teo vihAra karatAM karatAM gujarAnavAlA AvI pahoMcyA, paraMtu mArgamAM emanI tabiyata bagaDavA lAgI hatI. pahelAM jeTalo ugnavihAra emanAthI have thato na hato. tarata thAka lAgI jato, hAMpha caDato. gujarAnavAlAmAM 1953nA jeTha sudI sAtamanA roja sAMje pratikramaNa karyA pachI rAtre teone ekadama zvAsa caDhyo. emanI nidrA UDI gaI. teo Asana upara beThA. temanA ziSyo ane bhakto emanI pAse doDI AvyA. Asana 52 besI 'arjun, arjun, arjuna,' ema traNa vAra maMtroccAra karI teo bolyAH lyo bhAI, aba hama calate hai, sabako khamAte hai.' ATaluM vAkya bolI temaNe AMkho mIMcI dIdhI. thoDIka kSaNomAM temanA bhavyAtmAe deha choDI dIdho. emanA kALadharmanA samAcAra samagra bhAratamAM seMkaDo tAra dvArA prasarI gayA. zrI AtmArAmajI mahArAjanA badhA ziSyo vaDodarAnA ziSyo pravartaka zrI kAMtivijayajI, zrI harSavijayajI vagerenuM sthAna mahattvanuM hatuM. ane temAM praziSya vallabhasUri mahArAjanuM nAma sauthI mahattvanuM hatuM. vaDodarAnA A chagana nAmanA kizorane rAdhanapuramAM dIkSA ApyA pachI emanuM muni vallabhavijaya evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. gurue emanI kuzAgrabuddhi, dRDha cAritryapAlana tathA vyavahAradakSatA pArakhI potAnA A ziSyane zAstrAbhyAsamAM sArI rIte taiyAra karyA hatA. ane emanI samajazakti, javAbadArI vahana karavAnI zakti, samudAyane jALavavAnI AvaData vagere joIne AtmArAmajI mahArAje potAnA samudAyanI javAbadArI vallabhasUrine soMpI hatI. 'mArI pAchaLa vallabha paMjAbane saMbhALaze' evA emanA kathanane vallabhasUrie paMjAbamAM ghaNAM varSa vihAra karIne, aneka dhArmika temaja Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayAnaMdasUri mahArAja samAjopayogI kAryo karIne sarva rIte sArthaka karI batAvyuM hatuM. emaNe potAnA guru AtmArAmajInuM nAma aneka rIte rozana karyuM hatuM. - sATha varSanA AyuSyakALamAM AtmArAmajI mahArAje aneka bhagIratha kAryo karyA. lokomAM temaNe adbhuta jAgRti ANI. zikSaNa ane saMskAranAM kSetre paNa aneka samAjopayogI kAryo temaNe karyA. pote jyAM jyAM vicaryA tyAM tyAM keTalIye vyaktio, kuTuMbo, saMsthAo, saMgho vagerenA vyaktigata ke sAmUhika praznonAM nirAkaraNa karAvI ApyAM. aneka zubha kAryo mATe lokone temaNe preraNA ApI. pariNAme emanI hayAtI daramiyAna ane emanA kALadharma pachI paMjAba, rAjasthAna, gujarAta ane anyatra emanA nAmathI aneka saMsthAo sthapAI. "AtmArAmajI' ane "vijaya AnaMdasUri' e baMne nAmono samanvaya karI "AtmAnaMda'nA nAmathI zALAo, kaoNlejo, pAThazALAo, pustakAlayo, davAkhAnAo dharmazALAo vagerenI sthApanA thaI. paMjAbamAM to jyAM jaIe tyAM AtmAnaMdanuM nAma guMjatuM hoya. emanAM nAma ane jIvanakAryane biradAvatAM aneka pado, bhajano kavioe lakhyAM che, je Aje paNa paMjAbamAM UlaTabhera gavAya che. jaina samAja upara, vizeSataH paMjAbanA loko upara AtmArAmajI mahArAjano upakAra ghaNo moTo rahyo che. pravartaka zrI kAMtivijayajIe emane aMjali ApatA padamAM lakhyuM che: vijayAnaMdasUri mahArAja, jaya jaya raho sadAnaMda meM; parama maMtra guru nAma he, sAco AtamarAma; tIna lokakI saMpadA, rahaneko vizrAma. xx x vIrajinaMdakI vANI mAnI, gurugama akhIyAM aMjanameM; saMjamarAja kIyo zirabhUSaNa, moharAja dala khaMDanameM. xxx viSayavirAgI, parigrahatyAgI, dhUla paDI kahe kaMcanameM; namana karata he narapati yatipati, janama saphaLa lahe vaMdanameM. vijayAnaMdasUri mahArAjA, jaya jaya raho sadAnaMdanameM. kAMtivijaya guru caraNakamalameM vaMdana hove anaMta meM. AtmArAmajI mahArAja jevI mahAna jainapratibhA chellA doDha-be saikAmAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 prabhAvaka sthaviro bIjI koI jovA nahi maLe. gujarAta, rAjasthAna ane paMjAba upara emano prabhAva ghaNo moTo rahyo che. emanA kALadharma pachI emanI pratimAnI ke pAdukAnI sthApanA aneka sthaLe karavAmAM AvI che. zatruMjaya tIrtha ane giranAra tIrtha upara paNa emanI pratimAnI sthApanA karavAnuM e samayanA bhaktoe ane e tIrthonA vahIvaTakartAoe nakkI karyuM e emanA taraphanI lokabhakti keTalI badhI daDha ane moTI hatI tenI pratIti karAve che. chellA be saikAmAM thayelA bahuzruta prabhAvaka AcAryomAM AtmArAmajI mahArAjanuM sthAna mukhya che. emane aMjali ApatAM paMDita sukhalAlajIe lakhyuM che, "AtmArAmajI parama buddhizALI hatA. zaktisaMpanna hatA ane tattvaparIkSaka paNa hatA. paraMtu e badhAM karatAM vizeSa to e che ke teo krAMtikAra paNa hatA. emaNe saMpradAyabaddhatAnI kAMcaLI pheMkI devAnuM sAhasa karyuM hatuM te ja batAve che ke te zAMta krAMtikAra hatA. krAMtikAranI preraNAe ja emane jUnA cIle cAlavAnI nA pADI. rUDhinA cIlA emaNe bhUsyA. trIseka varSa vadhu jIvyA hota to kSatriyocita krAMtivRtti emane kaI bhUmikAe laI jAta te nathI kalpAtuM.' zrI AtmArAmajI mahArAjanA eka ziSya zrI caturavijayajI mahArAje saMskRta bhASAmAM kalyANa maMdirastava-caraNapUrtisvarUpa 44 zlokamAM tathA prazastinA pAMca zlokamAM aMjalirUpa manohara racanA karI che, jenA AraMbhanA be zloka nIce pramANe cheH zreyaH zriyAM vimalakeligRhaM vikAzi pAdAravindayuglaM nRsurodhasevyam / bhavyAGginAM bhavamahArNavatAraNAya potAyamAnabhinamya jinezvaramya / / kIrti: sitAMzusubhagA bhuvi posphurIti yasyAnadhaM carikarIti mano jananAm / AnandapUrvavijayAntagasUribhartu stasyAhamepa kila saMstavanaM kariSye / / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[3]|| zrI vijayavallabhasUri mahArAja vikramanI ogaNIsamI sadInA mahAna jaina prabhAvaka sthaviromAM pa. pU. zrI vijayavallabhasUri mahArAjasAhebanuM sthAna anokhuM che. paMjAbIonI AMkhanI kIkI tarIke jemane oLakhAvavAmAM AvyA che evA e yugavIra AcArye potAnA jIvanakALa daramiyAna AtmonnatinI sAthe sAthe samAjasevA, sAdharmika bhakti temaja zikSaNa ane sAhityanA kSetre bhagIratha krAntikArI kAryo karyAM hatAM ane emanA vyaktigata saMparkamAM AvanAra anekanA jIvanamAM pArasamaNinI jema parivartana ApyuM hatuM. jaina sAdhumahAtmAomAM bhASA ane pradezanA bhedo vicalita thaI jAya che. teo jyAM vicaratA hoya te pradezanA loko sAthe ekarUpa banI jAya che. temanI bhASA paNa teonI jIbhe saraLatAthI caDI jAya che. vaLI lokone paNa potAnI bhASA gurumahArAja zuddha na bolI zakatA na hoya to kaThatuM nathI. pU. buTerAyajI mahArAja, pU. mULacaMdajI mahArAja tathA pU. AtmArAmajI mahArAja vagere paMjAbathI gujarAtamAM AvyA ane gujarAtIo sAthe ekarUpa banI gayA hatA. tevI ja rIte pU. vallabhasUri mahArAja, pU. mRgAvatIzrIjI vagere gujarAtI mahAtmAo paMjAbanA loko sAthe ekarUpa banI gayAM hatAM. zrI vijayavallabhasUri mahArAjane eka anAtha garIba kizoramAMthI tejasvI sAdhuratna banAvavAmAM zrI AtmArAmajI mahArAjano bahu moTo hisso rahelo che. zrI vallabhasUri mahArAjano janma vi. saM. 1927nA kArataka suda 2nA divase-bhAibIjanA divase vaDodarAmAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma dIpacaMdabhAI ane mAtAnuM nAma IcchAbAI hatuM. emanuM potAnuM nAma chaganalAla hatuM. teo vIsA zrImALI jJAtinA hatA. dIpacaMdabhAine sAta saMtAno hatAM, cAra dIkarA ane traNa dIkarIo. cAra dIkarAmAM chaganalAla trIjA dIkarA hatA. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 prabhAvaka sthaviro dIpacaMdabhAinuM AkhuM kuTuMba dharmAnurAgI hatuM. durbhAgye dIpacaMdabhAinuM nAnI uMmaramAM avasAna thayuM. tyArapachI mAtA IcchAbAinuM paNa avasAna thayuM. te vakhate putra chaganalAlanI umara daseka varSanI hatI. mAtA jyAre maraNapathArIe hatI tyAre teNe bALaka chaganalAlane arihaMta bhagavAnanuM zaraNa levAnI ane lokonuM bhaluM karavAnI zikhAmaNa ApI hatI. bALaka chaganalAle zALAmAM sAta dhoraNa sudhIno abhyAsa karyo. e divasomAM ghaNAkharA vidyArthIo sAta dhoraNa sudhIno abhyAsa karatA. aMgrejI keLavaNI levA hAiskUlamAM bahu ochA vidyArthIo jatA. bALaka chaganalAlane vaDIla bhAIo hatA, eTale khAvApIvAnI koI ciMtA na hatI. paraMtu vepAramAM ke nokarImAM temanuM mana lAgatuM na hatuM. derAsara ane upAzrayamAM teo niyamita jatA ane sAdhumahAtmAonI vaiyAvacca karatA. vi. saM. 1942mAM zrI AtmArAmajI mahArAja (zrI vijayAnaMdasUri) vaDodarA padhAryA hatA. paMdara varasanA kizora chaganalAle AtmArAmajI mahArAjanAM vyAkhyAno sAMbhaLyAM. emano upadeza e kizoranA aMtarane sparzI gayo. tyAga ane vairAgyanA saMskAro jAgrata thayA. eka divasa vyAkhyAna pUruM thayA pachI paNa chaganalAla tyAM besI ja rahyA. mahArAje pUchayuM, "bhAI, tuM haju kema besI rahyo che ? tAre zuM joIe che ?' mahArAje dhAryuM hatuM ke A koI garIba vidyArthIne paisAnI jarUra haze. kizora chaganalAla kaMI javAba na ApatAM rudana karavA lAgyA. ene zAMta ane svastha karI mahArAjazrIe tenuM kAraNa pUchyuM tyAre kizora chaganalAle kahyuM ke potAnI IcchA mahArAjazrI pAse dIkSA levAnI che. mahArAjazrIe sAMtvana ApyuM ane kahyuM ke vaDIlonI anumati maLe eTale ene jarUra dIkSA ApavAmAM Avaze. e tejasvI kizora jo dIkSA leze to jarUra zAsananuM ghaNuM moTuM kArya karaze evI khAtarI AtmArAmajI mahArAjane e kizoranI mukhamudrA jotAM ja tyAre thaI gaI hatI. AtmArAmajI mahArAje eka mahino vaDodarAmAM sthiratA karI. tyArapachI tyAMthI teo chANI padhAryA. kizora chaganalAla tyAM paNa mahArAjazrI pAse vAraMvAra AvatA. mahArAjazrI potAnA praziSya muni harSavijayajIne kizora Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 43 chaganalAlanuM dhyAna rAkhavAnI bhalAmaNa karIne AgaLa vihAra karI gayA. chaganalAlane moTAbhAI khImacaMdabhAI taraphathI dIkSA mATe saMmati maLI nahi, eTale vAta vilaMbamAM paDI gaI. tema chatAM kizora chaganalAle dIkSA levA mATe potAnI haTha cAlu rAkhI. chevaTe khImacaMdabhAIne nAnA bhAI chaganalAlanI tyAga-vairAgyanI bhAvanAnI khAtarI thaI. emaNe saMmati ApI. kizora chaganalAlanI dIkSA levAnI bhAvanA saphaLa thaI. vi. saM. 1943nA vaizAkha suda 13nA roja rAdhanapura zaheramAM AtmArAmajI mahArAje saMgha samakSa chaganalAlane dIkSA ApI. emanuM nAma muni vallabhavijaya rAkhavAmAM AvyuM ane muni vallabhavijayane muni harSavijayanA ziSya tarIke jAhera karavAmAM AvyA. dIkSA pachI temanuM prathama cAturmAsa rAdhanapuramAM ja thayuM. vi. saM. 194pamAM bIjuM cAturmAsa mahesANAmAM karI teo rAjasthAna tarapha gayA. 1946mAM pAlImAM zrI AtmArAmajI mahArAje emane vaDI dIkSA ApI. tyArapachI thoDA vakhatamAM e ja varSamAM emanA guru zrI harSavijayajI dilhImAM kALadharma pAmyA, eTale muni zrI vallabhavijayane to potAnA dIkSAguru zrI AtmArAmajI mahArAjanI sAthe rahevAnuM thayuM. emaNe emanI pAse rahIne zAstrAbhyAsa zarU karyo. emaNe "amarakoza', "abhidhAna ciMtAmaNi', "kalpasUtranI subodhikA TIkA', dazavaikAlikasUtra" uparanI, "haribhadranI TIkA", "AvazyakasUtra', nyAya, vyAkaraNa, jyotiSa ItyAdino abhyAsa zrI AtmArAmajI mahArAja pAse rahIne karyo. saM. 1952mAM AtmArAmajI mahArAja kALadharma pAmyA tyAM sudhI teo ghaNuMkharuM temanI pAse ja rahyA. AtmArAmajI mahArAjanI aMgata dekharekha nIce A rIte temaNe UMDo vidyAbhyAsa karyo. ethI samudAyanA badhA sAdhuomAM temanI paripakvatAnI ane tejasvitAnI AtmArAmajI mahArAjane pAkI pratIti thaI gaI hatI ane zAsananI dhurA potAnA pachI muni vallabhavijayane nizcitapaNe soMpI zakAze evo daDha vizvAsa temane beTho hato. ethI ja "mArA pachI vallabha paMjAbane saMbhALaze' ema AtmArAmajI mahArAje potAnA aMtima divasemAM paMjAbanA saMghone jaNAvyuM hatuM. jinamaMdironI sAthe sAthe sarasvatI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 prabhAvaka sthaviro maMdiro sthApavAnI preraNA muni vallabhavijaye potAnA e sadguru pAsethI meLavI hatI. AtmArAmajI mahArAjanA kALadharma pachI muni vallabhavijayane saM. 1981mAM lAhoramAM AcAryanI padavI apAI hatI. AtmArAmajI mahArAjanA samudAyanA AcArya vijayakamalasUri, pravartaka kAMtivijayajI, haMsavijayajI vagerenA sahavAsathI vallabhavijaya mahArAjanI pratibhA vadhu ghaDAI hatI. muni vallabhavijayajInI potAnA guru AtmArAmajI mahArAja pratyenI AsthA ane bhakti ananya hatI. temaNe potAnA jIvananA sarvasva tarIke . gurumahArAjazrI AtmArAmajIne mAnyA hatA. A aMge gujarAnavAlAmAM banelo eka prasaMga noMdavA jevo che. zrI AtmArAmajI mahArAja kALadharma pAmyA te vakhate keTalAka vighnasaMtoSIoe tenAM kAraNo vize zaMkA darzAvI polIsamAM phariyAda karI hatI. polIsa-adhikArIe tapAsa hAtha dharIne muni vallabhavijayajIne keTalAka prazno pUchyA hatA. e samaye emaNe pUrI svasthatAthI je lAkSaNika ane mArmika javAbo ApyA ethI polIsane saMtoSa thayo hato ke AtmArAmajI mahArAjanA kALadharma vize zaMkA karavAnuM koI kAraNa nathI. polIsa-adhikArI ane munizrI vallabhavijayajI vacce AraMbhamAM je savAla-javAba thayA te A pramANe hatAH polIsa-adhikArIe pUchyuM: "tamAruM nAma zuM ?' "vallabhavijaya." tamArA pitAnuM nAma ?' "AtmArAmajI mahArAja.' 'mAtAnuM nAma ?" AtmArAmajI mahArAja." A tame zuM kaho cho ?' huM barAbara ja kahuM chuM. mArA mATe AtmArAmajI mahArAja mAtA, pitA, gurudeva je kaMI kaho te sarvasva hatA." vi. saM. 1952mAM vijayAnaMdasUri-AtmArAmajI mahArAja Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 45 gujarAnavAlAmAM kALadharma pAmyA. e vakhate muni vallabhavijayajIe e comAsuM gujarAnavAlAmAM karyuM. te samaye potAnA guru AtmArAmajI mahArAjane zraddhAMjali arpavA rUpe temaNe nIce pramANe pAMca saMkalpa karyA hatAH (1) AtmArAmajI mahArAjanA nAmathI "AtmasaMvata' cAlu karavo ane saMkrAtinA divase AtmasaMvatanI paNa jAherAta karavI. (2) AtmArAmajI mahArAjanA agnisaMskAranA sthaLe gujarAnavAlAmAM samAdhimaMdira banAvavuM. (3) paMjAbamAM "AtmAnaMda jena sabhA'nI sthApanA karavI. (4) AtmArAmajI mahArAjanuM nAma joDIne eka sAmayika pragaTa karavuM. munizrI vallabhavijaye yuvAna vaye karelA potAnA A saMkalpo pAra pADyA. AtmasaMvata cAlu thayo. gujarAnavAlAmAM samAdhimaMdira banyuM. AtmAnaMda jaina sabhAnI sthApanA mAtra paMjAbamAM ja nahi, gujarAta, saurASTra, rAjasthAna ane muMbaImAM paNa thaI. sthaLe sthaLe pAThazALAo ane zALAo paNa thaI. aMbAlAmAM vi. saM. 1984mAM zrI AtmAnaMda jaina kaoNlejanI sthApanA paNa thaI ane AtmAnaMda jaina mahAsabhA, paMjAba taraphathI 'vijayAnaMda' nAme mAsika paNa pragaTa thayuM je Aja sudhI cAlu che. zrI AtmArAmajI mahArAjanA kALadharma pachI munizrI vallabhavijayajInI samartha zAstrajJAtA ane vyAkhyAtA tarIke khyAti vadhatI gaI. emanA hAthe dIkSAo paNa apAI. emanA ziSyomAM zrI lalitavijayajI nAmanA eka ziSya bahu tejasvI hatA ane emaNe zrI vallabhavijayajInuM ghaNuM kAma upADI lIdhuM hatuM. vi. saM. 1953mAM zrI vallabhavijayajIe AtmArAmajI mahArAjanuM jIvanacaritra lakhyuM. tyArapachI emanI lekhanapravRtti paNa vadhavA lAgI. "vizeSa nirNaya" ane "bhImajJAnatrizikA' nAmanA graMtho paNa tyArapachI emaNe taiyAra karyA. vaLI zrI vallabhavijayajIe potAnuM jIvanakArya paNa vicArI lIdhuM hatuM. emaNe kaheluM ke mArA jIvananA traNa mukhya Adarzo che : (1) Atma-saMnyAsa, (2) jJAnapracAra ane (3) zrAvaka-zrAvikAono utkarSa. samAjanA utkarSa mATe emaNe sevA, svAvalaMbana, saMgaThana, zikSaNa ane sAhitya e pAMca upara Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 prabhAvaka sthaviro ghaNo bhAra mUkyo hato. AtmArAmajI mahArAja sthAnakavAsI saMpradAya choDI, gujarAtamAM AvI pharIthI saMvegI dIkSA laI mUrtipUjaka samudAyamAM joDAyA hatA ane pAchA jyAre teo potAnA ziSyo sAthe paMjAba padhAryA tyAre sthAnakavAsIo tathA sanAtanadharmIo taraphathI temanA upara upadravo thatA, paraMtu teo nIDaratApUrvaka teno sAmano karatA. temanuM jJAna eTaluM agAdha hatuM ke temanI pAse AvIne koI zAstrArtha karavAnI hiMmata karatuM nahi. evI ja zakti zrI vijayavallabhasUrinI paNa hatI. zrI vijayavallabhasUri mahArAja vi.saM. 1964mAM paMjAbathI vihAra karIne gujarAta tarapha AvI rahyA hatA. evAmAM mArgamAM eka gAmamAM teo hatA, tyAre vijayakamalasUrino gujarAnavAlAthI tAra Avyo. emAM lakhyuM hatuM ke ahIMnA sanAtanadharmIo gurudeva AtmArAmajI mahArAja sAhebanA jainatattvAdarza" ane "ajJAna timira bhAskara' e be pustako khoTAM che evo pracAra karI rahyA che ane e mATe zAstrArtha karavA paDakAra pheMkyo che. mATe tame tarata vihAra karIne gujarAnavAlA AvI pahoMco." zrI vallabhasUri te vakhate 37 varSanA yuvAna muni vallabhavijaya hatA. tAra maLatAM ja temaNe tarata gujarAnavAlA pahoMcavAno nirNaya karI lIdho. jeTha mahinAno unALAno samaya hato. sakhata garamInA e divasomAM sADA cAraso mAIlano vihAra karavAno hato. teo savAranA vIsa mAIla ane sAMjanA dasa mAIla ema rojanA trIsa mAIlano ugra vihAra karIne vIsa divasamAM gujarAnavAlA pahoMcI gayA. garamIne lIdhe ane satata vihArane lIdhe emanA pagamAM chAlAM paDI gayAM hatAM ane lohI nIkaLatuM hatuM to paNa AtmArAmajI mahArAjanI pratiSThAne khAtara teo harSapUrvaka tyAM pahoMcI gayA. paraMtu muni vallabhavijaya zAstrArtha mATe Ave che evI vAta vahetI thatAM ja sanAtanIoe potAno virodha baMdha karI dIdho. kAraNa ke vallabhavijayanA gahana zAstrajJAnanI ane vAdazaktinI emane khabara hatI. vallabhavijayajI tyAM pahoMcyA tyAre zAstrArtha karavAno koI prazna rahyo na hato. evI ja rIte paMjAbamAM samAnA nAmanA gAmamAM sthAnakavAsI muni Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja sohanalAlajIe mUrtipUjA vize zAstrArtha karavA paDakAra pheMkyo ane AtmArAmajI mahArAje "jaina tattvAdarzamAM mUrtipUjA vize AdhAra vagara lakhyuM che evo dAvo karyo tyAre muni vallabhavijaye e paDakAra jhIlI lIdho ane jAheramAM vidvAno samakSa pote badhA AdhAro rajU karaze ema jaNAvyuM. paraMtu jyAre nagaranA cokamAM sabhA yojAI tyAre muni sohanalAlajI sAcI paristhiti samajI jaine padhAryA nahi ane emaNe mokalelA ziSyo to muni vallabhavijayanA jJAnathI ane vAtsalyabharyA ziSTAcArathI prabhAvita thaI, sabhA choDI cUpacApa cAlyA gayA hatA. x x x zrI vallabhasUrinI gurubhakti, jJAnapratibhA, saMyamanI sAdhanA ane ugra vihAranI zaktino khyAla A ghaTanAo parathI AvI zake che. paMjAbamAM zrI vallabhasUrine mUrtipUjA vize zAstrArtha karavAnA bIjA keTalAka prasaMgo prApta thayA hatA. tene prasaMge teo sAmI vyaktine ugratA ke abhiveza vagara, premathI ane zAMtithI, vyavahAranayathI ane nizcayanayathI samajAvatA. mUrtipUjA vize temaNe eka prasaMge kahyuM hatuM ke, "pratyeka dharmamAM mUrtipUjA eka yA bIjA svarUpe che ja. mUrtio bhAvanI pratIka che. vividha saMskRtio, vividha sthaLo vagerene lIdhe bhAvanuM pratIka bhale badalAya, paraMtu mAnavInA jIvanane udAtta banAvavA mATe pratIka hovuM joIe. A pratIka vinA koIne na cAle. koI chabIne mAne, koI graMthane mAne. hinduo haradvAranI yAtrAe jAya, musalamAno pAka thavA mATe makkAnI haja karavA jAya, pArasIo agiyArImAM jAya, zIkho gurudvArAmAM jAya, IsAIo devaLamAM jaI prArthanA kare. AmAM sau koino hetu jIvanane dhanya banAvavAno ane jIvanano bhAra ocho karavAno che. mUrtipUjAmAM na mAnanArA nAstiko paNa potAnAM mAtApitAnI chabIo paDAve che ane te sArA sthaLe rAkhe che. A mUrtipUjA nathI to zuM che ? prabhunuM nAma akSaromAM lakhAya e paNa mUrtipUjAno eka prakAra che. to pachI emanI pratimA rAkhIne ApaNA hRdayamAM pUjyabhAva jAgrata karIe to emAM kazuM khoTuM nathI." AtmArAmajI mahArAjanA kALadharma pachI muni vallabhavijayajIe codeka Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 prabhAvaka sthaviro varSa paMjAbamAM ja mAle2koTalA, hoziyArapura, amRtasara, aMbAlA, ludhiyANA, jIrA, gujarAnavAlA vagere sthaLe cAturmAsa karyAM ane samagra paMjAbamAM jaina dharmano DaMko vagADyo. saM. 1956mAM teo gujarAta tarapha AvyA ane daseka varSa gujarAta ane muMbaImAM vicaryA. tyArapachI traNeka varSa cAturmAsa rAjasthAnamAM karIne teo pharI pAchA paMjAba gayA. tyArapachI pharIthI teo gujarAta ane muMbaI padhAryA ane daseka varSa gujarAta, rAjasthAna ane muMbaimAM vicarIne pharI pAchA paMjAba padhAryA. paMjAbathI muMbaI sudhIno temano vihA2 traNeka vAra thayo ane aMte muMbaImAM temaNe deha choDyo. Ama eka jainAcAryane zobhe e rIte temano jhaDapI vihA2 muMbaIthI paMjAba sudhI satata rahyA karyo hato. e dvArA aneka lokone temanA dharmopadezano lAbha maLyo. 84 varSanA AyuSyakALamAM emanI preraNAthI aneka sthaLe dhArmika, zaikSaNika ane samAjopayogI evI vividha prakAranI yojanAo thaI hatI. jhaDapI vihAra, svAdhyAya ane saMghonI vividha pravRttio mATe mArgadarzanamAM pravRtta rahetA sAdhubhagavaMto keTalIka vAra ugra tapazcaryA karI zakatA nathI. zrI vallabhasUri mahArAjathI paNa bahu AkarI tapazcaryA thatI nahotI. to paNa temaNe khAnapAnamAM dasa vAnagIno niyama kAyama mATe lIdho hato ane temAM paNa bane teTalI ochI vAnagI teo vAparatA. vi. saM. 1977mAM bIkAnerathI paMjAba vihAra karavAno hato tyAre temaNe pratijJA karI hatI ke jyAM sudhI paMjAbamAM pahoMcAya nahi tyAM sudhI roja ekAsaNuM karavuM. paMjAba pahoMcyA pachI paNa temaNe pharI pAchAM ekAsaNAM zarU karyAM hatAM. teo upavAsa, chaThTha, aThTham vagerenI tapazcaryA paNa karatA. paryuSaNanA divasomAM teo aThThama karIne kalpasUtranuM vAMcana karatA. vaLI teo bAra tithie mauna rAkhatA ane svAdhyAyamAM cittane parovatA. vadhu paDatI tapazcaryAne kAraNe emanA zarIra u52 jyAre asa2 thavA mAMDI tyAre emanA mukhya ziSya zrI lalitavijayajI mahArAje temane have vadhu tapazcaryA na karavA vinaMtI karI hatI. tyArapachI tabiyatane kAraNe zrI vallabhasUri mahArAje AThama, caudasa ke anya parvatithi sivAya upavAsa-ekAsaNAM karyAM na hatAM, to paNa teo chUTuM moDhuM rAkhatA nahi. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 49 zrI vallabhasUri mahArAjanAM upadeza ane preraNAthI vakhatovakhata charI pALatA saMghonuM Ayojana paNa thayuM hatuM. gujarAnavAlAthI rAmanagara, dilhIthI hastinApura, rAdhanapurathI zatruMjaya, vaDodarAthI kAvI ane gAMdhAra, zivagaMjathI kesariyAjI, phalodhIthI jesalamera, jayapurathI khogAma, verAvaLathI zatruMjaya, hoziyArapurathI kAMgaDA ItyAdi saMghonuM Ayojana temanI preraNAthI thayuM hatuM. zrI vallabhasUri mahArAjanAM upadeza ane preraNAthI keTalAMka navAM jinamaMdironuM nirmANa thayuM hatuM eka keTalAMka jUnAM jinamaMdirono jIrNoddhAra thayo hato. temanA haste lAhora, rAyakoTa, ziyALakoTa, jhaMDiyAlAguru, surata, vaDodarA, cArUpa, khaMbhAta, DabhoI, sAdaDI, vijApura (rAjasthAna), muMbaI, akolA vagere zaheromAM jinamaMdiromAM aMjanazalAkAnI vidhi athavA pratiSThAnI vidhi thaI hatI. zrI vallabhasUri mahArAjanI yuvAnIno samaya dezanI svataMtratA mATenA AMdolanano samaya hato. e samaye gAMdhIjInA prabhAva nIce keTalAye jaina sAdhuoe milanA kApaDane badale khAdI paheravAnuM cAlu karI dIdhuM hatuM. zrI vallabhasUri mahArAja paNa khAdI paheratA ane khAdI ja vahoratA. gAMdhIjInA prabhAva heThaLa temame rASTrIya bhAvanAthI prerAIne A niyama karyo hato. vaLI temAM milanA kApaDa karatAM hiMsA paNa ochI thatI. pachIthI to emanA samudAyanAM sAdhu-sAdhvIo paNa khAdI paheratAM. vi. saM. 1981mAM zrI vallabhasUrine jyAre AcAryanI padavI ApavAmAM AvI tyAre paM. hIrAlAla zarmAe potAnA hAthe kAMtelA sUtaranI khAdInI cAdara vahorAvI hatI. eka vAra eka gAmamAM mahArAjazrIno jyAre praveza hato tyAre gAmanA badhA ja lokoe nakkI karyuM ke khAdInAM vastro paherIne mahArAjazrInuM sAmaiyuM karavuM ane te pramANe sAmaiyuM thatAM tyAM sau koIe kaMIka judo ja harSollAsa anubhavyo hato. AjhAdInI laDatanA e divasomAM aMgrejo cAre bAju lokonI hilacAla upara cAMpatI najara rAkhatA. e divasomAM baMgALanA keTalAka hiMsaka krAMtivIro aMgrejo upara hiMsaka humalAo karI bIjA pradezanAM gAmaDAMomAM chupAI jatA athavA sAdhuno veza paherIne pharatA. eka vakhata zrI vallabhasUri mahArAja potAnA ziSyo sAthe jayapuramAM eka daherAsaramAM darzana karavA jatA hatA te vakhate Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 prabhAvaka sthaviro sAthe zreSThi lakSmIcaMdajI DhaDhA paNa hatA. e vakhate eka aMgreja amaladAre teone joyA eTale teNe polIsa dvArA lakSmIcaMdajIne bolAvIne pUchayuM ke, tamArI sAthe AvelA A saMnyAsI mahemAno koNa che ? teo gupta veze amane krAMtikArI hovAno amane vahema paDe che." lakSmIcaMdajIe polIsane samajAvyuM ke, "A amArA ahiMsaka jaina sAdhuo che.' polIse ApelI A mAhitIthI aMgreja amaladArane saMtoSa thayo nahi. eNe A sAdhuonI hilacAla upara najara rAkhavA mATe guptacaro goThavAvI dIdhA. paraMtu e guptacaroe aMgreja amaladArane jaNAvyuM ke A jaina sAdhuo hiMsaka krAMtikArIo nathI. paraMtu tyAra pachI banyuM evuM ke vAraMvAra mahArAjazrI pAse AvavAne kAraNe e guptacaro paNa jaina sAdhumahArAjonA uttama ane udAtta AcAra-vicAro joIne zrI mahArAjazrInA bhakta banI gayA. zrI vallabhasUri mahArAja aMbAlA zaheramAM hatA tyAre eka divasa e. javAharalAla naherunA pitA 5. motIlAla naherune eka sabhAmAM maLavAnuM thayeluM. te vakhate zrI vallabhasUrinI sAthe vAtacIta karatAM karatAM motIlAla naheru sigareTa pItA hatA. vallabhasUrie e joIne premathI, zAMtithI, samabhAvathI, mRdu svare Takora karatAM motIlAla naherune kahyuM ke, "tame dezane AjhAda karavA mATe AMdolana upADyuM che, paraMtu tame pote to sigareTanuM vyasana dharAvo cho ane temAM paNa paradezI sigareTa pIo cho to te keTale aMze yogya che ?' e sAMbhaLI motIlAla naherue tarata sigareTa pheMkI dIdhI ane sigareTa na pIvAnI mahArAjazrI pAse bAdhA lIdhI. tyArapachI motIlAla naheru keTalIka jAhera sabhAomAM kahetA ke, "huM jyAre paradezI sigareTa pIto hato tyAre meM mArI akkala gumAvI dIdhI hatI, paraMtu eka jaina sAdhue premathI mArI akkala pAchI lAvI ApI ane huM tyArathI sigareTa pIto baMdha thaI gayo bhAratane svarAjya maLyuM te pahelAMnA e divaso hatA. dezI rAjyonA hiMdu rAjAo tathA musalamAna navAbo vagerenI sattAno prabhAva lokajIvana upara tyAre ghaNo moTo hato. evA sattAdhArIo paNa sIdhu mahAtmAonA cAritrya ane upadezathI prabhAvita thatA ane pote sAmethI mahAtmAone vaMdana Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja ka2vA ke temano upadeza sAMbhaLavA jatA. zrI vallabhasUrinI tejasvI pratibhAno prabhAva gujarAta, rAjasthAna, paMjAba ane uttara pradezamAM lokomAM A rAjakuTuMbomAM ghaNo moTo rahyo hato. vaDodarA, udayapura, jesalame2, rAdhanapura, bhAvanagara, bIkAnera, kAzmIra, nAMdoda, nAbhA, lIMbaDI, khaMbhAta, mAlekoTalA, pAlanapura, mAMgaroLa vagere rAjyonA rAjAo ke navAbo, rANIo, dIvAno ane emanAM kuTuMbIjano zrI vallabhasUri mahArAja pAse AvatAM. e darekanA saMparkathI lokakalyANanuM je kaMI kArya thAya te karAvavA ane AvI vyaktionA aMgata jIvanamAM dharmano prabhAva vadhe tathA mAMsa-madirA, zikAra vagerenAM dUSaNo ghaTe te mATe teo upadeza ApatA. bIjI bAju evI moTI moTI vyaktionA saMparkathI potAnAmAM sthULa ke sUkSma ahaMkAra na AvI jAya te mATe teo sadAya jAgrata rahetA. teo sAmethI akAraNa saMparka na sAdhatA. evI moTI oLakhANo vize manathI teo haMmezAM alipta rahetA. zrI vallabhasUri mahArAja pAse viziSTa prakAranI sarjaka pratibhA hatI. zabdo uparanuM temanuM prabhutva asAdhAraNa hatuM. vaLI teo zAstrajJAtA hatA. temanI vyAkhyAnazailI paNa rocaka hatI. teo dareka viSayamAM UMDANamAM jatA ane pUrI chaNAvaTa karatA. teo bahuzruta hatA. anya dharmono temano abhyAsa paNa ghaNo sAro hato. 51 zrI vallabhasUri mahArAja sarjananA kSetre prakRtie kavi hatA. kAvyaracanA temane mATe sahaja hatI. temaNe bhaktirasathI sabhara evI zrI pArzvanAtha paMcakalyANaka pUjA, zrI paMcaparameSThI pUja, zrI AdinAtha paMcakalyANaka pUjA, zrI samyagdarzana pUjA, zrI zAMtinAtha paMcakalyANaka pUjA, zrI paMcajJAna pUjA, dvAdaza vrata pUjA, zrI mahAvIra svAmI paMcakalyANaka pUjA, zrI brahmacarya vrata pUjA, zrI cauda rAjaloka pUjA ItyAdi ogaNIsa jeTalI moTI pUjAnI DhALo lakhI che. e u52thI paNa emanI ucca kavitvazaktinI pratIti thAya che. emaNe lakhelI brahmacarya vratanI pUjA to suvikhyAta che ane ghaNe sthaLe bhaNAvAya che. emaNe potAnA guru AtmArAmajI mahArAjanuM jIvanacaritra 'navayuga nirmAtA'nA nAmathI lakhyuM che. A uparAMta emaNe 'zrI jaina bhAnu', 'vizeSa nirNAyaka' vagere keTalAMka pustako siddhAMtacarcAnA prakAranAM lakhyAM che. emaNe 7 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 prabhAvaka sthaviro aneka sthaLoe ApelAM vyAkhyAno paNa saMgrahita thayAM che. "vallabha pravacana', navapada sAdhanA ane siddhi' vagere emanA keTalAka pravacana-graMtho hindI ane gujarAtImAM pragaTa thayA che, je emanI vidvattAnI ane rajUAtanI samartha zailInI jhAMkhI karAve che. alabatta, teo vividha yojanAomAM satata kAryarata rahetA tathA vihAra, ziSyono vidyAbhyAsa ane avirata janasaMparkane kAraNe emanA hAthe vyavasthita rUpe jeTaluM lekhanakArya thavuM joIe teTaluM thayuM nahi. tema thaI zakyuM hota to jaina sAhityanA kSetre temanuM yogadAna che tethI ghaNuM moTuM hota zrI vallabhasUri mahArAja pAse jaina ane jainetara vidvAno potAnI zaMkAonuM samAdhAna karavA AvatA. teo e darekane premathI ane zAMtithI, jarA paNa adhIrA thayA vagara samajAvatA. snAna vagara zuddhi nathI ema kahenAra brAhmaNa paMDitane temaNe tarkayukta dalIlo ane daSTAMto sahita samajAvyuM hatuM ke dehanI zuddhi karatAM aMtaranI zuddhi ghaNI caDhiyAtI che. paMcamahAvratadhArI ane paMcAcAranuM kaDaka pAlana karanArA jaina sAdhuo snAna na karatA hovA chatAM manathI ane zarIrathI keTalA badhA pavitra hoya che te paNa emaNe sArI rIte samajAvyuM hatuM. evI ja rIte brahma satya che ane jagata mithyA che ema mAnanAra eka vedAMtI brAhmaNane temaNe jagata paNa kaI rIte ane kevI apekSAe satya che te sarasa rIte samajAvIne pachI karmano siddhAMta temAM kevI rIte kAma kare che tenI tene pratIti karAvI hatI. zrI vallabhasUri mahArAja jena-jenetara evAM vividha zAstronA samartha jJAtA hatA. temanI pAse samanvayakArI dRSTi hatI. eTale temanI pAse Itara dharmanA vidvAno paNa potAnI zaMkAnA samAdhAna mATe ghaNI vAra AvatA. jaina sAdhuo dvArA samAjopayogI prakAranuM eka mahattvanuM kArya jo thatuM hoya to te vividha sthaLe paraspara viruddha evAM jutho vacce ekatA sthApavAnuM che. sAcA jaina sAdhuo samatAnA dhAraka hoya che ane temanI potAnI saMyamanI pavitra ArAdhanA eTalI UMcI hoya che ke teo jyAM jyAM vicare tyAM tyAM temanA samagra cAritryanA ane upadezanA prabhAvathI ane keTalIka vAra to mAtra upasthitinA ja prabhAvathI visaMvAda TaLI jato hoya che. gAmegAma ane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja nagarenagaramAM jaino ane anya dharmIo vacce athavA jainonA judA judA phirakAo vacce ke saMghanAM judAM judAM jUtho vacce koIka ne koIka kAraNasara visaMvAda, matabheda, saMgharSa, kalaha, vikhavAda, jhaghaDA ke mArAmArI udbhave che. teve vakhate baMne pakSane barAbara nyAya ApI zake evI taTastha vyaktinI jarUra paDe che. jaina sAdhuo bahArathI AvatA hovAne lIdhe tathA teo thoDA samayamAM anyatra cAlyA javAnA hovAne lIdhe tathA teo satya ane saMyamanA upAsaka hovAne lIdhe niHsvArtha taTastha madhyasthI tarIke yogya nyAya ApI zake che. vaLI temanI pavitra pratibhAnI asara paNa lokonA jIvana para paDe che. mahAna AcAryonA jIvanano samAja upara pratyakSa ke parokSa rIte ghaNo moTo upakAra rahe che. zrI vallabhasUri mahArAja paNa evA eka mahAna AcArya hatA ke jemanI upasthitie aneka sthaLe kalaha, veravirodha ke saMgharSanA prasaMgo zamI gayA che. jayapuramAM kharataragaccha ke tapagaccha vacce tathA sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka vacce, pAlanapuramAM saMghamAM be pakSo vacce, vaLAmAM tapagaccha ane lokAgaccha vacce, miyAgAmamAM be gAmanA saMgho vacce, vaNacharAmAM dazA zrImALInA be pakSo vacce, piMDavADAmAM zrAvakonA be pakSo vacce, khivANadI gAmamAM zrAvakonA judA judA pakSo vacce, samAnAmAM jaino ane arjuno vacce, nAbhAmAM sthAnakavAsIo ane mUrtipUjako vacce, vApImAM eka kuTuMbanA sabhyo vacce, bharUcamAM zrImALI ane lADavA vaNiko vacce, mAlekoTalAmAM navAba ane hindu prajA vacce ema vividha prakAranA saMgharSo emaNe dUra karAvyA hatA. evI ja rIte jhaMDiyAlAguru, gujarAnavAlA, navasArI, pUnA, burahAnapura, vAMkalI, amadAvAda, ziyAlakoTa, jIrA, bIkAne2, ludhiyANA, sAdaDI, khuDAlA, pAlitANA, muMbaI, pAlanapura vagere aneka sthaLe temaNe vividha pakSo vaccenA jhaghaDAonuM samAdhAna karAvyuM hatuM. samAdhAna karAvavA mATe baMne pakSo pratye nyAyapUrvakanI sahAnubhUtinI jarUra rahe che tathA jhaghaDAnA mULane samajavA mATe tathA tenuM yogya ane samAdhAnapUrvaka nirAkaraNa karavA mATe tIkSNa buddhizaktinI apekSA rahe che. jenA aMtaramAM badhAMne mATe apAra vAtsalya rahyuM hoya teo AvA jhaghaDAonuM samAdhAna saraLatAthI ane jhaDapathI karAvI zake che. zrI vallabhasUri mahArAja pAse e mATe evuM vAtsalya hatuM, evI kuneha hatI ane para Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 evI dIrghadRSTi paNa hatI. zrI vallabhasUri mahArAja jaina phirakAone uddezIne kahetA ke, 'bhale tame zvetAmbara ho, digambara ho, sthAnakavAsI ho, terApaMthI ho, bhale tamArA guru judA judA hoya, bhale tamArI kriyAomAM thoDo pheraphAra hoya paNa tame badhA ja prabhu mahAvIranAM saMtAna cho ane ethI tamArI pharaja che ke jaina siddhAMtono jagatamAM pracAra karavA ane ahiMsA dvArA jagatamAM zAMti sthApavAmAM sau koIe potAno phALo Apavo joie. dharma e kaMI baMdhiyAra pANI nathI athavA e koIno ijAro nathI. dharma e mAnavInA jIvanane unnata karanArI vastu che. je vastu sAMkaDI manovRtti jagave, je vastu saMkucita rIte vicAra karavA prere e sAco dharma nathI. 'savi jIva karuM zAsanarasI' e ApaNA dharmanI mukhya vastu che. ethI ApaNe saue AMtarika jhaghaDAo ke matabhedo eka bAju mUkI daIne AtmakalyANane mArge AgaLa dhapavuM joie.' prabhAvaka sthaviro zrI vallabhasUri mahArAje dharmopadezanI sAthe sAthe prasaMga ane paristhiti anusAra samAjasudhArAnuM paNa mahattvanuM saMgIna kArya karyuM hatuM. samAjamAM keTalAka kurivAjo paDI jatA hoya che. zrI vallabhasUri mahArAjanI preraNA ane upadezathI paMjAbamAM ghaNe sthaLe varavikraya ke kanyAvikraya na karavAnA, lagna prasaMge paisAno dhumADo na karavAnA, prabhupUjAmAM carabInI kAMjI caDAvelAM kapaDAM na paheravAnA, carabIvALA sAbu na vAparavAnA, hAthIdAMtano ratanacUDo na banAvavAnA ItyAdi prakAranA niyamo ghaNA lokoe lIdhA hatA. zrI vallabhasUri mahArAje jaina samAjanI unnati karavA mATe vyAvahArika zikSaNanI samAjamAM yogya vyavasthA thAya e mATe paNa upadeza Apyo hato. emanI preraNAthI aneka sthaLe vividha vidyAsaMsthAonI sthApanA thaI che. evI saMsthAomAM agragaNya saMsthA te muMbainI zrI mahAvIra jaina vidyAlaya che, jenI aMdherI, pUnA, vaDodarA, vallabhavidyAnagara, amadAvAda ane bhAvanagaramAM zAkhAo che. lagabhaga 75 varSathI vidyAbhyAsanuM ane Agamo sahita sAhityagraMthonA prakAzananuM saMgIna kArya karatI A saMsthAe samAjane hajAro jaina vidyArthIo ApyA che, jeo potAnI ujjavala kArakirdI vaDe potapotAnA kSetramAM ghaNuM mahattvanuM kArya karIne saMsthA mATe gauravarUpa banyA che. pU. vallabhasUri Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja mahArAjanI preraNAthI A uparAMta jUnAgaDha, verAvaLa, pAlanapura, sAdaDI, aMbAlA, ludhiyANA, lodhI, jhaghaDiyA, varakANA, mAlerakoTalA, hoziyArapura, jhaMDiyAlAguru, phAlanA vagere sthaLoe vividha prakAranI vidyAsaMsthAonI sthApanA thaI che. jaina samAjamAM vidyAkIya teja vadhAravAmAM ane strIkeLavaNI dvArA strIonI unnati karavAmAM e rIte zrI vallabhasUri mahArAjano phALo ghaNo moTo rahyo che. mAtra vyAvahArika keLavaNI mANasane svArthI ke ahaMkendrI banAvI de. eTale vyAvahArika keLavaNI paNa dhArmika saMskAravALI hovI joIe. e mATe zrI vallabhasUri mahArAjanA vicAro atyaMta vizada hatA. temaNe kahyuM che, 'keLavaNI vinA ApaNo Aro nathI. keLavaNI paNa dhArmika zraddhA ane saMskArathI suvAsita hovI joie. jyAM sudhI A prakAranI dhArmika keLavaNI nahi hoya tyAM sudhI ApaNo uddhAra ja nathI. phakta keLavAyelA jaina ja zAsananI rakSA karaze. svAmIbhAinI kamAvAnI tAkAtamAM vadhAro karo. eka divasanI roTI ApyA karatAM tene niraMtara roTI maLe evI vyavasthA karo. jJAnIoe sAta kSetra kahyAM cheH (1) jinacaitya, (2) jina-pratimA, (3) sAdhu, (4) sAdhvI, (5) sadnAna, (6) zrAvaka ane (7) zrAvikA. tIrthano viccheda thatAM prathama zrAvaka-zrAvikA, pachI sAdhu ane sAdhvIno viccheda thaze. tIrthamAM zrAvaka-zrAvikA paNa che. mATe saMghanA e aMgane paNa majabUta banAvavuM paDaze. zrI mULacaMdajI mahArAjanA samayamAM kusaMpa nahoto. jyAM kusaMpa hoya tyAM jaMpa nathI thato. te samaye jhINAM kapaDAM nahotAM vaparAtAM; hamaNAM to tame amane jhINAM kapaDAM vahorAvo cho. te samaye ame cA-dUdha mATe vahoravA nahotA nIkaLatA. Aje ame tema karatA thaI gayA chIe. amAre ne tamAre A samajavAnuM che ke ApaNI A sahelANIpaNAnI Teva tyAgI-phakIrane lAyaka che kharI ? svadharmIo mATe udyama karo. ekalI paudgalika keLavaNIthI koIno uddhAra nathI thavAno. dhArmika keLavaNI haze to dhArmika saMskAra maLaze. to ja vivekaprApti thaze. to ja zAsanahitanAM sArAM kAmo thaze.' zrI vallabhasUri mahArAjanI sAMpradAyika udAratAnA paNa aneka prasaMgo noMdhAyelA che. an Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro vi. saM. 1976mAM mahArAjazrInI nizrAmAM kesariyAjIno saMgha nIkaLyo hato. saMgha udepura pahoMcyo hato. te vakhate udepuramAM zrI vijayanemisUri mahArAja birAjamAna hatA. e vakhate samayanI pratikULatA hovA chatAM ane baMne samudAya vacce keTaloka vicArabheda hovA chatAM zrI vallabhasUri mahArAja nemisUri mahArAjanI sukhazAtA pUchavA gayA hatA ane doDha kalAka sudhI baMnee vAtacIta karI hatI. e samaye zrI nemisUri mahArAje zrI vallabhasUri mahArAjane kareluM ke "tame mane maLavA Avazo evuM meM dhAreluM nahi. paraMtu tame AvyA tethI mane bahu AnaMda thayo che. tamArI sAthe vAtacIta karyA pachI tamAre mATe mArA manamAM je pUrvagraha hato te nIkaLI gayo che.' eka vakhata mahArAjazrI vihAra karatA karatA paMjAbanA AgA nAmanA gAmamAMthI pasAra thatA hatA. e gAmamAM jainono koI upAzraya nahoto. eTale teo zIkhonA eka gurudvArAmAM UtaryA hatA. gAma nAnuM hatuM ane loko garIba hatA. gurudvArA paNa jIrNa hAlatamAM hatuM. teno keTaloka bhAga paDI gayo hato. enuM samArakAma karAvI zake evI gAmanA zIkhonI Arthika sthiti nahotI. e joIne mahArAjazrIe potAne vaMdana karavA AvelA AsapAsanA gAmanA jaina zreSThIone upadeza ApIne kahyuM ke, "A gurudvArAno jIrNoddhAra tamAre jainoe karAvI Apavo joIe. tarata Tipa thaI ane e kAmanI javAbadArI eka bhAIne soMpavAmAM AvI. e rIte thoDA vakhatamAM e gurudvArAno jIrNoddhAra thaI gayo. A prasaMga zrI vallabhasUri mahArAjanI udAra dRSTino dyotaka che. evI ja rIte bIjA eka gAmamAM harijanone kuvA uparathI pANI bharavAnI takalIpha paDatI hatI mATe teo badhA musalamAna banI javAnA hatA tyAre lokone upadeza ApI, harijano mATe kUvo baMdhAvI ApavAnI preraNA emaNe karI hatI. emanAmAM samayajJatA kevI hatI te AvA prasaMgomAM jovA maLe che. zrI vallabhasUri mahArAje lAuDaspIkarano upayoga zarU karyo hato. ane tyArapachI temaNe vRddhAvasthA ane azaktinA kAraNe DoLIno upayoga cAlu karyo hato. te vakhate samAjanA rUDhicusta varga taraphathI temanI TIkA karatI patrikAo pragaTa thaI hatI. muMbaImAM teo hatA tyAre temanA hAthamAM koI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja bhAIe AvIne evI eka patrikA mUkI tyAre temaNe te bhAIne svasthatA ane samatAbhAvathI kahyuM ke, "kAdavanI sAme kAdava uchALavo e ApaNuM kAma nathI. mATe tenI upekSA ja karavI joIe. patrikAbAjI e dharmano nahi paNa adharmano mArga che. jene e mArge javuM hoya te bhale e mArge jAya. ApaNe e mArge javuM vi. saM. 2009nA kArataka suda bIjanA divase zrI vallabhasUri mahArAjanA 83mA janmadivasa nimitte bhAyakhalAmAM eka vizALa maMDapamAM samAroha rAkhavAmAM Avyo hato. temanuM pravacana cAlatuM hatuM tyAre maMDapanA eka cheDe Aga lAgI, paraMtu te tarata bujhAvI nAkhavAmAM AvI. te vakhate keTalAka loko ema bolavA lAgyA ke virodhIoe jANI-joine A Aga lagADI che. tyAre AcArya mahArAje kahyuM, "bhAIo ! jANyA vagara AvI rIte koInA upara doSAropaNa karavuM te yogya nathI. kadAca Aga Akasmika ja lAgI hoya. divALInA divaso che eTale koI bALakanA phaTAkaDAthI paNa Aga lAgI hoya.' zrI vallabhasUri mahArAjanI preraNAthI muMbaImAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA thaI hatI te vakhate vallabhasUri mahArAja vyAvahArika zikSaNane protsAhana ApI sAMsArika kAmo kare- karAve che evo AkSepa karatI patrikAo bahAra paDI hatI. paraMtu enA tarapha lakSya na ApatAM zrI vallabhasUri mahArAje potAnA bhaktone zAMta rahevA kahyuM hatuM. mahArAjazrInuM vi. saM. 199panuM cAturmAsa paMjAbamAM rAyakoTa nAmanA nagaramAM karavAnuM nakkI thayuM. te mATe temaNe rAyakoTamAM praveza karyo tyAre saMghanA keTalAka AgevAnoe AvIne kahyuM ke, "gurumahArAja ! ahIM cAturmAsa karavAnuM salAmata nathI. ahIM keTalIka uzkeraNIbharI patrikAo vaheMcAI che. e parathI lAge che ke AgaLa jatAM moTuM tophAna thaze." mahArAjazrIe saMghanA AgevAnonI e vAta sAMbhaLI lIdhA pachI kahyuM ke, patrikAothI ApaNe DarI javAnI jarUra nathI. cAturmAsa nakkI karyuM che. tethI ahIM ja te karIzuM. tame badhA zAMti ane svasthatA rAkhazo. gAmamAM zIkho ane musalamAnonI paNa evI vinaMtI che ke amAre ahIM ja comAsuM karavuM. eTale e pramANe ja karIzuM.' cAturmAsamAM mahArAjazrInI vyAkhyAnazailI eTalI sarasa ane preraNAmaya Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 prabhAvaka sthaviro hatI ane emanI vANImAM evuM vAtsalya hatuM ke tophAnanI badhI ja vAto zamI gaI. mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM jaino uparAMta zIkho ane musalamAno paNa AvatA. eka zIkha bhAIe to derAsaramAM daravAjAnuM kAma karIne temAMthI thayelI badhI kamANI derAsarane arpaNa karI dIdhI hatI. - paMjAbamAM akAlagaDha nAme nAnusarakhuM gAma che. e gAmamAM zrAvakonuM eka paNa ghara na hatuM. mahArAjazrI potAnA ziSyo sAthe jyAre e gAmamAMthI pasAra thayA tyAre lokoe potAnA gAmamAM rokAI javA mATe bahu ja Agraha karyo. mahArAjazrI tyAM rokAyA. emanA vyAkhyAnamAM gAmanA badhA ja loko AvavA lAgyA. ekAda divasano mukAma vicAryo hato tene badale lokonA Agraha tathA premabhaktinA kAraNe mahArAjazrI tyAM paMdara divasa sudhI rokAyA hatA ane lokone dharmanA raMge raMgyA hatA. brahmaniSTha tapomaya jIvana jIvanAra sAdhakone kyAreka vacanasiddhi prApta thatI hoya che. eka vakhata emanA mukhamAMthI zabda nIkaLe to te pramANe ja bane. zrI vallabhasUri mahArAjanuM pavitra aMtaHkaraNa jagatanA sarva jIvo mATe prema, karuNA ane vAtsalyathI evuM sabhara hatuM ke bIjAnuM duHkha teo sahana karI zakatA nahi. "saba kucha acchA ho jAyegA' ema kahIne teo jyAre AzIrvAda ApatA tyAre bIjAnuM duHkha dUra thaI jatuM. AthI keTalAka loko AvA prasaMgone camatkArika gaNAvatA. joke zrI vallabhasUri mahArAja spaSTa kahetA ke pote AvA koI camatkAro karatA nathI. ema chatAM emanA jIvanamAM evA keTalAka prasaMgo banyA che, je camatkAra jevA lekhAya che. meraTha jillAnA eka vakIlane khoTI rIte phAMsInI sajA thaI hatI. enAM patnI zrI vallabhasUri mahArAja pAse raDatAM raDatAM AvyAM hatAM ane badhI vigata jaNAvI hatI. te vakhate zrI vallabhasUri mahArAje "saba kucha acchA ho jAyegA" ema kahI sAMtvana ApI tene vAsakSepa Apyo hato. tyArapachI e vakIlanI phAMsInI sajA rada thaI hatI. te vakhate mahArAjazrI muMbaImAM hatA. potAno jIva bacI gayo e harSa vyakta karavA mATe te vakIla muMbaI AvyA hatA ane mahArAjazrIne potAnA prANadAtA tarIke jAheramAM oLakhAvyA hatA. bIjA eka prasaMge zrI vallabhasUri mahArAja jyAre pAlitANAmAM hatA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 59 tyAre suprasiddha paMjAbI saMgItakAra lAlA ghanazyAmajI jaina paNa pAlitANA AvyA hatA. e vakhate ghanazyAmajIne sApa karaDyo hato ane emanI sthiti gaMbhIra ane ciMtAjanaka thaI gaI hatI. emanA mitra lAlA ratanacaMdajI tarata gurumahArAja pAse doDyA ane vigata jaNAvI. zrI vallabhasUri mahArAje saba kucha acchA ho jAyegA' ema kahI vAsakSepa Apyo. e vAsakSepanA upayoga pachI tarata jhera UtaravA lAgyuM ane dhIme dhIme teo sAjA thaI gayA. tyArathI lAlA ghanazyAmajInI gurumahArAja pratyenI zraddhA ananya banI gaI. eka vakhata zrI vallabhasUri mahArAja paMjAbamAM unALAmAM pasura nAmanA eka gAmamAMthI pasAra thatA hatA. unALAne kAraNe pANInI taMgI hatI. gAmamAM jainonI bilakula vastI nahotI. zrI vallabhasUri mahArAjane ane emanA sAdhuone pANI vAparavAnI jarUra hatI, paraMtu gAmamAMthI koI paNa gharethI emane pANI vahorAvavAmAM AvyuM nahi. eTale zrI vallabhasUri mahArAje potAnA sAdhuo sAthe tarata tyAMthI vihAra karyo. emanA gayA pachI e gAmanA badhA ja kUvAonuM pANI khAruM thaI gayuM ane pANI kUvAmAM paNa nIce UtarI gayuM. gAmanA lokone tAtkAlika to khabara na paDI, paraMtu pachIthI samajAyuM ke jaina sAdhuone pANI nathI vahorAvyuM mATe Ama thayuM che. eTale teo zrI vallabhasUri mahArAja pAse gayA, pANI na vahorAvavA mATe kSamA mAgI ane potAnA gAmamAM pharI padhAravA mATe ArtatApUrvaka vinaMtI paNa karI. keTalAka samaya pachI zrI vallabhasUri mahArAjano pharIthI e bAjuno vihAra thayo tyAre gAmanA lokoe pharIthI bahu AgrahapUrvaka temane potAnA gAmamAM padhAravA vinaMtI karI ane temanuM bhavya sAmaiyuM karyuM. e samayathI gAmanA kUvAonuM pANI pharI mIThuM thaI gayuM ane tenI sapATI paNa UMce AvI gaI. ja baDota nagaramAM jinamaMdiranI pratiSThAno prasaMga hato. badhI taiyArIo thaI gaI hatI. paraMtu gAmanA musalamAnoe potAnI masjida pAsethI rathayAtrA pasAra thavA mATe temaja tyAM AgaLa Dhola-nagArAM vagADavA mATe rajA na ApI. e vakhate AkAzamAM acAnaka ghora vAdaLo chavAI gayAM. vIjaLInA moTA kaDAkAo thavA lAgyA. bhayaMkara kudaratI tophAnathI jenonI sAthe musalamAna paNa gabharAyA. te vakhate keTalAka jaina ane musalamAna AgevAno zrI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6o prabhAvaka sthaviro vallabhasUri mahArAja pAse AvI pahoMcyA ane potAnI ciMtA vyakta karI. zrI vallabhasUri mahArAje premathI kahyuM, "saba kucha acchA ho jAyegA." thoDI vAramAM ja AkAzamAMthI dhIme dhIme vAdaLAM vIkharAyAM ane sUraja prakAzavA lAgyo. pratiSThAnA mahotsavamAM kaMI paNa vighna na AvyuM ethI rAjI thaI musalamAnoe saMghane vinaMtI karI ke potAnI masjida pAsethI rathayAtrA pasAra thavA devAmAM Avaze ane Dhola-nagArAM paNa vagADI zakAze. Ama gAmamAM saMgharSanuM je vAtAvaraNa hatuM te ullAsabharyA utsavamAM pheravAI gayuM. jyAre hindustAnane AjhAdI maLI ane bhArata tathA pAkistAna evA be bhAga paDyA te vakhate paMjAbamAM sarahada paranAM gAmomAM taMgadilIbharI paristhiti UbhI thaI hatI. pAkistAnanA bhAge AvelAM paMjAbanAM keTalAMya gAmomAM jenonI vastI hatI. e jenoe tyAM rahevuM ke bhArata cAlyA AvavuM e ciMtAno moTo viSaya hato. je rIte sAmudAyika dhoraNe ramakhANo cAlyAM ane Thera Thera hajAro mANasonI katala thaI te joI te vakhate pAkistAnamAM rahevAmAM potAnI salAmatI nathI evuM hinduone ane jenone lAgyuM. e samaye zrI vallabhasUri mahArAja gujarAnavAlAmAM hatA. emane bacAvIne bhArata laI AvavA mATe bahu UhApoha thayo. paMjAbanA jainoe ucca sarakArI stare prayatno karyA ke jethI potAnA guru bhagavaMtane vimAna dvArA bhArata laI AvavAmAM Ave. jyAre A samAcAra zrI vallabhasUri mahArAjane maLyA tyAre temaNe e vyavasthAno spaSTa asvIkAra karyo ane kahyuM ke jyAM sudhI pAkistAnamAMthI chellAmAM chello phena bhArata nahi Ave tyAM sudhI pote paNa bhArata nahi Ave. temaNe gujarAnavAlA ane AsapAsanAM gAmonA jainone, zakya eTalI jhaDapathI strIone ane bALakone bhArata ravAnA karavA mATe sUcanA karI dIdhI hatI ane e pramANe seMkaDo kuTuMbo gharabAra mUkIne, hAthapage nIkaLI jaIne bhAratabhegA thaI gayAM hatAM. have je keTalAMka bhAIbaheno gujarAnavAlAmAM rahI gayAM hatAM temanI sAthe chelle zrI vallabhasUri mahArAja paNa nIkaLavAnA hatA. lokonA manamAM gabharATa ghaNo hato. paraMtu guru mahArAja teone sAMtvana ApatA. jyAre gujarAnavAlAmAMthI badhA ja hinduo nIkaLI gayA tyAre aDhIso jeTalA zrAvako mahArAjazrI sAthe upAzrayamAM AvIne rahyA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja hatA. sthAnika musalamAno to mahArAjazrIne eka oliyAbAbA tarIke pUjatA hatA. paraMtu bahAragAmathI Avela guMDA musalamAno lUMTaphATa karatA hatA, Aga lAgaDatA hatA ane keTalAyanAM khUna karatA hatA. e vakhate eka musalamAne upAzraya upara eka pachI eka ema traNa baoNmba nAkhyA. moTA dhaDAkA thayA. eka baoNmba to zrI samudravijayajInI pAse paDyo hato. paraMtu sadbhAgye koIne kazI ijA thaI nahi. bIje divase e yuvAna musalamAna potAnI ja komanA koIkanI goLIthI vIMdhAI gayo hato. AvI rIte gabharATamAM divaso vItatA hatA. salAmata vyavasthA na thAya tyAM sudhI upAzraya choDIne nIkaLavAmAM ghaNuM jokhama hatuM. evAmAM paryuSaNa parva AvyAM. enI ArAdhanA karavAmAM zrAvakone asvastha cittane lIdhe anukULa lAgatuM na hatuM. paraMtu zrI vallabhasUri mahArAje to kahyuM ke saMkaTa samaye to parvanI ArAdhanA vadhAre sArI rIte karavI joIe. temaNe pote zAMta ane svastha citte parvanI ArAdhanA karI ane badhAMne sArI rIte karAvI. jANe e ArAdhanAno ja pratApa hoya tema paryuSaNa pachI tarata amRtasarathI traNa moTaralorIo AcArya mahArAjane ane sAdhu-sAdhvI samudAyane moTaralorImAM besI javA kahyuM. paraMtu AcArya mahArAje kahyuM ke, "pahelAM zrAvako jAya ane chelle ame sAdhu-sAdhvIo jaizuM. amAre gharasaMsAra nathI. amArI pAchaLa koI raDanAra nathI." daramiyAna amRtasarathI bIjI paMdara moTaralorIo AvI pahoMcI ane saMghanI surakSA mATe lazkaranA keTalAka sainiko paNa sAthe AvyA. eTale mahArAjazrI ane saMghanA sabhyoe gujarAnavAlA choDavAnI taiyArI karI. ghareNAM vagere kImatI cIjo sAthe laI lIdhI. rastAmAM vacamAM dAdAguru AtmArAmajI mahArAjanA samAdhi maMdiranAM chellAM darzana bhInAM nayane karyA. guMDAoe tyAM paNa phoTAonI toDaphoDa karI nAkhI hatI. sthAnika musalamAna bhaktoe AjIjIpUrvaka kahyuM, "mahArAja ! Apa ahIM rokAI jAva. Apane kaMI paNa AMca nahi AvavA daie." paraMtu paristhiti have badalAI gaI hatI. gujarAnavAlAmAM paMdara jeTalI Traka AvI che evI khabara paDatAM luMTavAno A moTo avasara maLyo che ema samajIne be hajAra jeTalA guMDAo gAmanI bahAra naheranI sAme saMtAI gayA. e samAcAra AcArya mahArAjane pahoMcI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro gayA. emaNe rastAmAM Trako aTakAvI dIdhI. sAthe AvelA sainikonA kaMTane dUrabInathI joyuM to ema lAgyuM ke ATalA badhA hathiyAradhArI guMDAono sAmano potAnA thoDA sainiko barAbara karI zakaze nahi. eTale AcArya mahArAje badhAne TrakamAMthI nIce UtarI javA kahyuM. kAusagga ane navakAra maMtranI dhUna macI. eTalAmAM jANe koI devI sahAya AvI pahoMcI hoya tema eka lazkarI jIpa tyAMthI pasAra thaI. emAM eka zIkha brigeDiyara potAnI patnI sAthe jaI rahyA hatA. patnIe jIpa UbhI rakhAvI. UtarIne eNe zrI vallabhasUri mahArAjanAM darzana karyA ane potAnA brigeDiyara patine Agraha karyo ke, "basa, have to ApaNe A badhA lokone sahIsalAmata pAra utArIne pachI ja javuM joie.' brigeDiyare tarata lazkaranA bIjA sainikone bolAvI lIdhA. badhI TrakonI AsapAsa sainiko goThavAI gayA. te joI be hajAra lUMTAruoe nAsabhAga karI mUkI. badhI Trako sahIsalAmata pAkistAnanI sarahada vaTAvI amRtasara AvI pahoMcI, jANe ke gurumahArAjanuM tapa phaLyuM che. badhAne pratyakSa anubhava thayo ke gurumahArAjanA pratApe koIka devI sahAya maLI che. gujarAnavAlAthI zrI vallabhasUri mahArAja amRtasara AvyA. tyArapachI pAkistAnathI pAchA pharelA nirAdhAra zrAvakone Arthika rIte pagabhara karavA mATe ghaNI moTI jhuMbeza upADI hatI. pAkistAnamAMthI chellAmAM chelluM zrAvaka kuTuMba bhArata pahoMcI jAya te pachI pote pAkistAnamAMthI vihAra karaze evo saMkalpa temaNe karyo hato. paraMtu amRtasara AvyA pachI jyAre temane koIka samAcAra ApatuM ke amuka kuTuMba haju pAkistAnamAM rahI gayuM che to te sAMbhaLIne emanI AMkhamAMthI AMsu sAratAM ane te kuTuMba sahIsalAmata bhAratamAM AvI jAya te mATe saMghanA AgevAnone kahIne goThavaNa karAvatA. pAkistAnathI AvelAM hajAro jaina kuTuMbone gharabAra ane vepAra-dhaMdhAmAM thALe pADavA mATe paNa zrI vallabhasUri mahArAje muMbaI, gujarAta, rAjasthAnamAM potAnA bhakta zrImaMtone apIla karI hatI ane eno ghaNo sAro pratisAda emane sAMpaDyo hato. paMjAbanA jeno upara emanA gurudeva zrI vallabhasUri mahArAjanuM A rIte ghaNuM moTuM RNa rahyuM che. pAkistAnamAMthI bhAratamAM amRtasaramAM AvyA pachI mahArAjazrI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja bIkAnera, sAdaDI, pAlanapura ane pAlitANA thaI muMbaI padhAryA. teo jyAM jatA tyAM anekavidha yojanAo thatI ane temanI preraNAthI dareka yojanA mATe sAro Arthika sahayoga maLI raheto. muMbaImAM paNa temaNe dharmazALA, bhojanazALA vagere mATe yojanAo karAvI hatI. muMbaImAM teo paMdareka varSa pachI padhAryA hovAne kAraNe Thera Thera temanA pravacano ane vividha kAryakramo yojAyAM hatA. muMbaimAM beeka cAturmAsa pachI temanI bhAvanA zatruMjayanI yAtrA karIne paMjAba pAchA pharavAnI hatI, paraMtu have emanI umara 84 varSanI thavA AvI hatI. prosTeTa glAnDanI takalIphane kAraNe temanI tabiyata bagaDavA lAgI hatI. muMbaInA nAmAMkita DokTaroe ane paMjAbathI AvelA vaidyoe emanI tabiyata sArI thAya e mATe vividha upacAro karyA, paraMtu pahelAM hatI tevI tabiyata thaI nahi. bIjI bAju paMjAbanA loko AturatAthI emanI rAha jotA hatA. eTale mahArAjazrIe potAnA paTTadhara zrI vijayasamudrasUrine paMjAba tarapha vihAra karavA mATe mokalyA, paraMtu teo vihAra karIne gujarAtamAM ANaMda pAse borasada pahoMcyA tyAM temane pAchA bolAvI levAmAM AvyA. mahArAjazrIe keTaloka samaya mahAvIra jaina vidyAlayamAM sthiratA karI hatI. paraMtu tyArapachI nAdurasta tabiyatane kAraNe tarata upacAra thai zake e mATe 12 mI ogasTa, 1955nA roja teo zeTha kAMtilAla izvaralAlanA marInaDrAIva para AvelA nivAsasthAne gayA. have divase divase emanI tabiyata vadhu lathaDatI jatI hatI. tema chatAM teo rojerojanI dharmakriyAo apramattabhAvathI karatA. saM. 2010nA bhAdaravA vadi 10, tA. 22-9-1954nI rAtre temanI asvasthatA vadhI gaI ane rAtre 2 kalAka ane 32 miniTe temaNe deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra vAyuvege muMbaImAM ane samagra bhAratamAM tAra-Teliphona dvArA prasarI gayA. paMjAbathI aneka bhakto muMbaI AvI pahoMcyA. temanI bhavya smazAnayAtrA nIkaLI. hajAro jaina-jainetara mANaso temAM joDAyA hatA. muMbaImAM bhAyakhalAnA maMdiranA cogAnamAM temanA pArthiva dehane agnisaMskAra karavAmAM Avyo. e sthaLe tyArapachI temanuM suMdara smAraka racavAmAM AvyuM. Ama, 84 varSanA AyuSyakALamAM ane temAM paNa sADA cha dAyakAthI vadhu samayanA dIkSA paryAya daramiyAna pU. zrI vallabhasUri mahArAje je kAryo Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 prabhAvaka sthaviro karyA, je siddhio meLavI ane jaina-jainetara samAja upara emano je prabhAva paDyo tenuM aitihAsika mahatva ghaNuM badhuM che. gurumahArAja pU. AtmArAmajI mahArAje emane soMpelA paMjAbanA kAryakSetranuM sukAna emaNe barAbara saMbhALyuM ane dIpAvyuM. paMjAbIonA guru tarIke teo ananya banI gayA. ghare ghare emanuM zubha nAma prAtaH smaraNIya banI gayuM. paMjAbanA bhaktone bhaktisaMgItano rasa ghaNobadho rahyo che. paMjAbamAM AtmArAmajI mahArAjanA samayathI thayelI "saMkrAMti dina' UjavavAnI prathA Aja divasa sudhI cAlI AvI che. mAtra besatA varSanA divase ja nahi, paraMtu dara mahine saMkrAMta dina UjavAya che, ane aMte gurumukhe mAMgalika saMbhaLAya che. evI ujavaNImAM bhaktinAM vividha pado rajU thAya che. zrI vallabhasUri mahArAja vidyamAna hatA tyAre paMjAbamAM aneka kavioe potAnA gurumahArAja zrI vallabhasUri mATe pado lakhyAM che. emanA kALadharma pachI paNa emane aMjali ApatAM aneka pado jaina-jainetara kavionI kalame lakhAyAM che ane madhura kaMThe aneka vAra te gavAyAM che. zrI vallabhasUri mahArAja vize vartamAna samayamAM vadhumAM vadhu pado jo lakhAyAM hoya to te zrI vallabhasUri mahArAja vizenAM che. e badhAM pado parathI ApaNane pratIti thAya che ke zrI vallabhasUri mahArAjanA pavitra jIvanano prabhAva janajIvana upara ane bhakta-kavio upara keTalo badho rahyo che ! potAnA gurumahArAja pratyenA pUjayabhAvane mUrtimatta svarUpa ApavA mATe dareka dharma-saMpradAyamAM vividha yojanAo samaye samaye thatI hoya che. gurumahArAjanI pratimAnI sthApanA thAya che ane bhavya gurumaMdironuM nirmANa thAya che. dilhImAM "vallabha smAraka'nuM je bhavya Ayojana thayuM che e zrI, vallabhasUri mahArAjanA bhaktonA emanA pratyenA pUjyabhAva ane bhaktibhAvanuM dyotaka che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buddhisAgarasUri mahArAja Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[4] || zrI buddhisAgarasUri mahArAja | gaI sadImAM aMgrejonuM zAsana bhAratamAM cAlatuM hatuM tyAre khristI mizanarI pAdarIo khristI dharmano pracAra garIba gAmaDAMomAM ane khAsa karIne AdivAsI vistAromAM jorazorathI karatA hatA. aMgrejonI sattA hatI eTale mizanarIo sAme bahu virodha thaI zakato nahoto. eka vakhata dharmapracAranuM kAma rokaToka vinA vegathI cAle eTale emAM dharmAntara karAvavA mATe vividha tarakIbo paNa ajamAvAya. gAmaDAMonA abhaNa ane abudha lokone potAnA dharmanA camatkAranI vAtothI Azcaryamugdha karI devAnA prayAso paNa thatA. eka pAdarI potAnI pAse be nAnI sarasa raMgelI mUrtio rAkhatA. eka bhagavAna viSNunI ane eka kraoNsa sahita izu khristanI. gAmaDAnA lokone bhegA karI teo upadeza ApatA ke sAcA bhagavAna e ja ke je pote tare ane bIjAne tAre. evo upadeza ApyA pachI loko pAse eka moTuM vAsaNa magAvI temAM pANI bharAvatA. pachI potAnI thelImAMthI bhagavAna viSNunI mUrti kADhI badhAnAM dekhatAM teo pANImAM te mUkatA. e mUrti pANImAM DUbI jatI. tyArapachI potAnI thelImAMthI Izu khristanI sarasa raMgIna mUrti kADhatA ane te pANImAM mUkatA ane saunA Azcarya vacce te mUrti pANImAM taravA lAgatI. Avo camatkArabharyo prayoga karIne gAmaDAMnA garIba abudha lokonA manamAM teo ThasAvatA ke je pote tarI zake te ja bIjAne tArI zake. mATe sAcA bhagavAna izu khrista ja che, kAraNa ke te pote tare che ane bIjAne tAre che. mATe temano dharma svIkAravo joie. dharmAntaranI temanI A pravRttinI vAta sAMbhaLI kutUhalathI prerAIne eka vakhata eka yuvAna paNa tyAM Avyo hato. lokonI vacce besIne pracAraka pAdarIno prayoga teNe nihALyo. pote buddhizALI hato eTale prayoganuM rahasya tarata samajI gayo. teNe prayoga pUro thayA pachI pAdarIne kahyuM ke, "sAcA-khoTA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro bhagavAnanI jaLaparIkSA pUrI thaI. have mAre tamane A bhagavAnanI agniparIkSA karI batAvavI che. mATe baMne bhagavAna mane Apo." pAdarI tarata vAta pAmI gayA, kAraNa ke bhagavAna viSNunI mUrti paththaranI hatI ane izu khristanI mUrti lAkaDAnI hatI. paraMtu baMne raMgelI hatI eTale bhoLA lokone tenA pharakanI khabara paDatI nahi. jo agniparIkSA karavAmAM Ave to izu khristanI mUrti baLIne khAkha thaI jAya. eTale pAdarIe ADAMavaLAM gallAtallA karyA ane tarata tyAMthI teNe vidAya lIdhI. pelA yuvAne lokone AvA bharamAvanArA dharmapracArathI na doravAI javA mATe zikhAmaNa ApI. pAdarInI sAme paDakAra pheMkanAra e yuvAnanuM nAma hatuM bahecaradAsa paTela, jeo pAchaLathI jaina dharmanI dIkSA aMgIkAra karI zrImad buddhisAgarasUri tarIke suvikhyAta banyA. bahecaradAsa jAte pATIdAra hatA. gujarAtamAM mahesANA jillAnA vijApura gAmamAM vi. saM. 1930mAM (i. sa. 1874)mAM mahA vada caudasanA roja, mahAzivarAtrinA parvanA divase rAtanA bAra vAge emano janma thayo hato. emanA pitAnuM nAma zivadAsa hatuM ane mAtAnuM nAma hatuM aMbAbAI. zivadAsanA e pAMcamA saMtAna hatA. zivadAsa kheDUta hatA. pati-patnI Akho divasa khetaramAM kAma karatAM. kheDUto sAmAnya rIte jhADanI nIcI DALI upara jhoLInI jema lUgaDuM bAMdhIne temAM nAnA bALakane suvADe. evI rIte nAnA bALaka bahecaradAsane roja suvADatA hatA. eka divasa khetaramAM evI rIte bALakane suvADyuM hatuM tyAre te DALane bAMdhelI jhoLI upara eka kALo moTo nAga Avyo. e joIne aMbAbAI DaghAI gaI. nAga DaMkha mAre to UMghatA bALakanuM tarata mRtyu thAya. e dazya joI emanA mukhamAMthI cIsa nIkaLI gaI. sAthe sAthe potAne jemAM parama zraddhA hatI evI bahucarA mAtAnI tarata mAnatA paNa mAnI lIdhI. thoDI vAramAM nAga tyAMthI cAlyo gayo. bALaka bacI gayuM. eTale mAtA-pitAe bALakanuM nAma bahecaradAsa rAkhyuM. bahecaradAsa moTA thatAM emane gAmanI prAthamika zALAmAM mUkavAmAM AvyA. bhaNavAmAM te tejasvI hatA. sahAdhyAyIomAM eka DAhyAbhAI nAmano jena Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buddhisAgarasUri mahArAja vidyArthI hato. eNe bahecaradAsane sarasvatIdevIno maMtrajApa zIkhavyo hato. pote kaNabIno chokaro che eTale potAne vidyA nahi caDe ane pote paMDita nahi thai zake evo Dara bahecaradAsanA manamAM hato. paraMtu vidvAna banavAnI tathA sArA vaktA banavAnI emane ghaNI hoMza hatI. mitra DAhyAbhAie emane sarasvatIdevIno maMtrajApa eka jUnI hastalikhita pothImAMthI utArI Apyo ane gAmanA derAsaramAM jaI, ekAMta samaye padmAvatI devInI pratimA sAme besI maMtrajApa karavAnuM kahyuM. ema karavAthI bahecaradAsane jANe sarasvatIdevI prasanna thayAM hoya evo anubhava thayo. emanI vaktatvachaTA ane lekhananI kalA jANe vikasavA lAgI. bahecaradAsano vaccharAja nAmano eka sahAdhyAyI hato. te jAte bAroTa hato ane kavitA kema vAMcavI te jANato hato. eNe bahecaradAsamAM kavitAno rasa jagADyo hato. zALAmAM bhaNavuM ane khetaramAM kAma karavuM e be bahecaradAsanI mukhya pravRtti sAthe maMtrajApa ane joDakaNAM banAvavAnI pravRtti cAlatI. bahecaradAsa bharatharI, jogI, sAdhubAvAo, rAvaNahaththAvALAo vagere pAse besI pado, bhajano sAMbhaLatA. e sAMbhaLIne evI kavitA lakhavAnuM temane mana thaI jatuM. kizorAvasthAmAM ja bahecaradAsanI kavitA-saravANI phUTI hatI. e divasomAM emaNe eka prArthanA-kAvya lakhyuM hatuM jenI AraMbhanI kaDIo nIce pramANe hatIH o Izvara ! mAbApa tuM, tuM che tAraNahAra; sAro kara mujane, prabhu ! le mArI saMbhALa. sArI vidyA Apa tuM, durguNa-doSo TALa; kRpA karI mujane, prabhu ! gaNaje tAro bALa, eka vakhata vijApuranA vidyArthImaMDaLamAM mitra vaccharAjanA AgrahathI emaNe moTA thavA vize kAvyaracanA rajU karI hatI, jenI AraMbhanI kaDI nIce pramANe hatI : jano moTA thAtA, jano paMkAtA, sArAM karIne kAja; duHkhane veThI vidyA bhaNe je, heDe rAkhI hAma.. khaMtIlA, utsAhI TekI, udyamI rAkhe nAma. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 prabhAvaka sthaviro zrI buddhisAgarajIe ghaNAM pado, bhajano, stavano lakhyAM, moTI pUjAo lakhI tathA saMskRtamAM zlokaracanAo karI e emanI vikasita kavitvazaktinAM bIja kizorAvasthAnI emanI kAvapravRttiomAM joI zakAya che. emanI pAse naisargika kAvyazakti hatI tenI e pratIti karAve che. zALAnA mitro sAthe bahecaradAsa gAmanI sImamAM, khetaromAM pharavA, rakhaDavA jatA. bahecaradAsa zarIre khaDatala hatA. jhADa upara caDIne kUdako mAratA. emane taravAnuM AvaDatuM nahi. pANImAM paDatAM Dara lAgato. eka divasa gAmanA taLAvanI pALe UbhA hatA tyAM pAchaLathI eka mitre dhakko mAryo. UMDA pANImAM paDyA. have hAthapaga halAvyA vagara chUTako nahoto. hAthapaga jorathI halAvyA ane UMDA pANImAMthI bahAra AvyA. ema karatAM karatAM taravAnuM zIkhI gayA. pachI taravAmAM ekkA thaI gayA ane gAmanA bIjA chokarAone paNa zIkhavavA lAgyA hatA. potAnI zArIrika tAkAta, nirbhayatA ane manobaLa vaDe bahecaradAsa gAmanA badhA chokarAonA netA jevA banI gayA hatA. evAmAM vIjApuramAM visAgara nAmanA jainAcArya padhAryA hatA. eka divasa savAramAM gAmane pAdara teo sthaMDila mATe jatA hatA tyAre be bheMso laDatI laDatI ravisAgara tarapha dhasatI hatI. bahecaradAse e dRzya joyuM. emane bhaya lAgyo ke rakhene A bheMso jaina mahArAjane aDapheTamAM laI pADaze to mahArAja motanA paMjAmAM paDaze. eTale emaNe potAnA hAthamAM rahelI DAMga eka bheMsane jorathI phaTakArI. ethI baMne bheMso chUTI paDIne cAlI gaI. ravisAgarajI bacI gayA. paraMtu e dRzya jonAra ravisAgarajI mahArAje bahecaradAsane pAse bolAvI premathI kahyuM, 'bhAI ! mUMgA Dhorane Ama marAya nahi. ene keTaluM duHkha thAya !' ravisAgarajI mahArAje je vAtsalyabhAvathI thoDA zabdomAM A zikhAmaNa ApI te bahecaradAsanA hRdayamAM evI soMsarI UtarI gaI ke jANe ke A ghaTanAe emanA samagra jIvanamAM parivartana karI nAkhyuM. A koI moTA mahAtmA che, emanA paricayamAM AvavA jevuM che evI aMtaramAM tarata pratIti thaI gaI. upAzraya jaI ravisAgarajI mahArAjano vadhu paricaya karyo ane pUrvanA koI RNAnubaMdhathI ravisAgarajI mahArAjane paNa bahecaradAsanA jIvanamAM rasa paDyo. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 66 paraMtu teo vadhu hoziyAra thAya e mATe aMgrejI, saMskRta, ardhamAgadhI, urdU vagere bhASAo zIkhavA mATe ravisAgarajIe jene gRhasthone bhalAmaNa karIne prabaMdha karAvI Apyo. vIjApuramAM te samayanA nathurAma maMcchAcaMda dozI nAmanA gRhastha temAM ghaNI Arthika madada karI ane badhI sagavaDa karAvI ApavAmAM aMgata rasa lIdho. bahecaradAse vIjApuramAM jaina vidyArthIo mATe sAMje cAlatI pAThazALAmAM jenA sUtro bhaNavAnuM cAlu karyuM. pAThazALAnA brAhmaNa zikSakanuM nAma hatuM ravizaMkara jAnI. emaNe bahecaradAsane samajAvyuM ke jaina pAThazALAmAM abhyAsa karavAnuM to ja vadhu yogya gaNAya jo rAtribhojanano tyAga thAya ane DuMgaLI, lasaNa vagere khAvAnuM choDI devAmAM Ave. bahecaradAsane pAThazALAmAM abhyAsa karavAnI laganI lAgI hatI. eTale emaNe rAtribhojana ane kaMdamULano tyAga karyo. Ama, bAlyAvasthAthI ja bahecaradAsamAM jainatvanA saMskAra paDavA lAgyA hatA. vidyAbhyAsa karyA pachI khetInA vyavasAyamAM na rahetAM tejasvI bahecaradAsa, pAse AvelA gAma AjolanI pAThazALAmAM zikSaka banyA. tyAM temaNe vidyArthIone sUtro zIkhavyAM. pote zrIpAla rAjAno rAsa, caMda rAjAno rAsa vagere rAsAo vAMcatA. enI asara emanA jIvana upara paNa paDatI. ahIM teo gorajI gaNapatasAgarajI, "sanmitra'nA nAmathI suprasiddha zrI kapUravijayajI, AjolanA brahmacaryavratadhArI zrAvaka vaidya premacaMda vagerenA gADha saMparkamAM AvyA. AjolamAM teo "mAstara'nA nAmathI vadhu prasiddha banyA. emanA pavitra vyaktitvanA prabhAvathI AjolanA keTalAMye paTela kuTuMboe jaina dharma svIkArI lIdho hato. ahIM ja emane vaLagelo cothiyo tAva ghaNA upacAra chatAM nahoto maryo te yati gaNapatasAgarajIe ApelA maMtranA jApathI maTI gayo hato ane tethI maMtrazaktimAM emanI zraddhA daDha thaI hatI. AjolamAM ja teo ThAkaraDA-bahAravaTiyAono sAmano karavA hAthamAM DAMga laI gAmanA rajapUtonI sAthe nIkaLI paDyA hatA. emanI yuvAnInuM kSAtrateje tyAre jhaLakI UDyuM hatuM. ravisAgarajI mahArAja sAtheno temano saMparka uttarottara gADha thato gayo. e saMparkathI jaina dharmanA vadhu UMDA saMskAra temanAmAM AvatA gayA. rAtribhojana Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 prabhAvaka sthaviro ane abhakSyano temaNe tyAga karyo hato. have emaNe sAmAyika, pratikramaNa vagere kriyAo cAlu karI. pAThazALAnI inAmI spardhAomAM temane inAmo maLavA lAgyAM. keTalAMye stavano temaNe kaMThastha karyA. teo judA judA sAdhumahArAjonA saMparkamAM AvyA. emAM eka vayovRddha sAdhumahArAja zrI gumAnavijayajI pratye temane ghaNI zraddhA thaI hatI. vaLI, potAnA aMtima divasomAM ravisAgarajI mahArAje bahecaradAsane pote je gaNatA hatA te navakAravALI potAnI smRti tarIke ApI ane AtmasAdhanA karavAnI bhalAmaNa karI. bahecaradAsanI tyAre 23 varSanI umara hatI. teo mahArAjanI sevAcAkarI karatA. avAja emano bulaMda hato. teo mahArAjazrIne ucca svare stavana-sakjhAya saMbhaLAvatA. jaina sAdhuonuM jIvana joI emane saMyamano rasa lAgyo hato. dIkSA laI sAdhu thavuM ke na thavuM tenuM maMthana temanA dilamAM cAlu thayuM hatuM. paraMtu eTaluM to nakkI karI lIdhuM hatuM ke paraNIne gRhasthAzrama mAMDavo nathI. AjolamAM bahecaradAsano vidyAbhyAsa vadhato jato hato. tyAM kAzIthI eka vRddha yati AvyA hatA. e yatie bahecaradAsane "vardhamAna vidyA", RSimaMDala" tathA "sUrimaMtra'nI gurugama AmnAyo batAvI hatI. yati kAzI pAchA pharatA hatA tyAre kAzI jaI vadhu abhyAsa karavA bahecaradAsane mana thayuM, paNa pachI e ajANyA dezamAM javAnuM mAMDI vALIne, mahesANAmAM ja gurumahArAja zrI ravisAgarajInI preraNAthI sthapAyelI "zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA'mAM abhyAsa karavA mATe teo Ajola choDI mahesANA jaIne rahyA. vRddhAvasthAne kAraNe zrI ravisAgarajI mahArAje tyAM sthiravAsa karyo hato. bahecaradAsa tyAM emanA vadhu gADha saMparkamAM AvyA. ghaNuMkharuM emanI pAse ja rahetA ane emanI vaiyAvacca karatA. paMcotera varSanI vayanA zrI ravisAgarajI mahArAje keTalAka divasa pahelAM potAnA kALadharmanA divasanI AgAhI karI dIdhI hatI ane e divase padmAsana vALIne, kAusagga dhyAnamAM samAdhipUrvaka, aneka lokonI hAjarI vacce potAno deha choDyo hato. bahecaradAsa aMtima kSaNa sudhI emanI pAse ja rahyA hatA. zrI ravisAgarajI mahArAje potAnA aMtima divasomAM evI eka AgAhI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 71 karatAM bahecaradAsane kahyuM hatuM ke AgaLa jatAM tuM dIkSA leze ane amArA samudAyamAM tuM moTuM nAma kADhaze. bahecaradAsane emaNe nIce pramANe keTalIka mahattvanI zikhAmaNo paNa ApI hatI : (1) bhaNatara AtmAne tAravA mATe che. cauda pUrvanA dhAraka munio paNa pramAdathI patita thayA che. mATe bhaNIgaNIne rAgadveSa na thAya e ja dhyAnamAM rAkhavAnuM che. (2) bhaNyA-gaNyAno ahaMkAra na karavo. (3) darekanI sAthe kAraNa pazya jarUra pUratuM ja bolavuM. (4) ghaNA sAdhuonA samAgamamAM viveka ne vinayapUrvaka bhale AvavuM, paNa ekabIjAe karelI vAto manamAM rAkhavI. sAdhuonI pAse khAnagImAM bahu besavuM nahi. (5) koi paNa manuSya mATe ekadama sAro ke ekadama khoTo abhiprAya bAMdhI devo nahi. (6) potAnA abhyAsamAM citta rAkhavuM. (7) koinA ghare jamavA javuM tyAM strIvarga sAme jovuM nahi, jamyA bada tarata upAzrayamAM cAlyA AvavuM. (8) dararoja nava vAge mane 'navasmamaNa' saMbhaLAvavAM, kAraNa ke tane zuddha rIte bolatAM AvaDe che. zrI ravisAgarajI mahArAjanA kALadharmathI bahecaradAse jANe zirachatra gumAvyA jeTaluM duHkha anubhavyuM. teo temanI pAse hRdaya kholIne vAta karI zakatA ane temanI pAsethI niHsvArtha, sAcuM mArgadarzana vAtsalyapUrvaka maLI zakatuM. zrI ravisAgarajInA kALadharma pachI bahecaradAsa ane temanA eka mitra mohanalAle DAbhalA nAmanA gAme sanmitra' pU. karkharavijayajI pAse AjIvana brahmacaryanI pratijJA lIdhI hatI. vi. saM. 1956mAM bhayaMkara dukALa paDyo. chappaniyA dukALa tarIke te jANIto thayo. e arasAmAM bahecaradAsa jyAre amadAvAdamAM hatA tyAre zeTha nAthubhAino patra maLyo. temAM jaNAvyuM hatuM ke bahecaradAsanAM mAtA ane Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 prabhAvaka sthaviro pitA baMne pAMceka divasanA aMtare avasAna pAmyAM che. bahecaradAsa tarata vIjApura AvyA. mAtA-pitAnI uttarakriyA karI. e nimitte mAnelI zatruMjayanI tIrthayAtrA paNa teo karI AvyA. vairAgya tarapha emanuM mana vadhatuM jatuM hatuM. vi. saM. 1957mAM emaNe ravisAgarajInA ziSya sukhasAgarajI mahArAja pAse jaI pAlanapuramAM 27 varSanI yuvAna vaye dIkSA aMgIkAra karI. bahecaradAsa paTela have muni buddhisAgara banyA. muni tarIke AjIvana khAdI paheravAno temaNe niyama lIdho. munijIvananuM teo custapaNe pAlana karavA lAgyA. potAnI UMcI paDachaMda kAyAne anurUpa jADo vajanadAra dAMDo teo hAthamAM rAkhatA. teo potAnI brahmacaryanI sAdhanA nava vADa sAthe niSThApUrvaka karatA. strI sAme dRSTi karatA nahi. vyAkhyAna sivAya strIo potAnA saMparkamAM Ave nahi te mATe saMghone kaDaka sUcanA ApatA. buddhisAgara mahArAja atyaMta tejavI, zraddhAvAna ane vidyAvyAsaMgI hatA. emaNe jhaDapathI zAstrAbhyAsa cAlu karyo. jaina ane anya dharmanA aneka graMtho teo vAMcavA lAgyA. bRhasaMgrahaNI, kSetrasamAsa, uttarAdhyayana, dazavaikAlika, karmagraMtha, tarkasaMgraha, sUyagaDAMga sUtra, prakaraNa ratnAkara, jaina kathAratna koza, yazovijayajI, AnaMdaghanajI ane devacaMdrajInI covIsIo, zrI AtmArAmajI mahArAjanA graMtho vagere uparAMta anya darzanonA graMthomAM zrImad bhagavadgItA, zrImad bhAgavata, tulasIkRta rAmAyaNa, zikSApatrI vagere aneka graMtho vAMcI lIdhA hatA. rojanAM pAMcaso jeTalAM pAnAM teo vAMcI letA. emanI grahaNazakti ghaNI sArI hatI. AvA aneka graMthonA vAMcanathI emanI tarkazakti, tAratamyazakti vizeSa khIlavA lAgI hatI. dIkSA pachI prathama cAturmAsa vi. saM. 1957mAM suratamAM thayuM. e samaye jaina sAdhumAMthI khristI banI gayelA jayamalla nAmanA eka bhAI khristI dharmano bahu pracAra karavA lAgyA hatA. tyAre tenI ekeeka dalIlono tarkayukta zAstrIya uttara Apato "jaina dharma ane khristI dharmano mukAbalo' nAmano graMtha buddhisAgarajI mahArAje lakhyo. emanA e prathama graMthathI lekhaka tarIkenI, vicAraka tarIkenI ane zAstrajJa tarIkenI temanI UMcI zaktino paricaya badhAne thayo. A rIte yuvAna sAdhu buddhisAgarano prabhAva aneka loko upara paDavA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 73 lAgyo. suratanA cAturmAsa daramiyAna bIjI eka ghaTanA banI. suratamAM zrI kamalavijayanA zrI mohanavijaya nAmanA eka ziSya hatA. emane acAnaka gAMDapaNa UpaDeluM ane bahu tophAna teo macAvatA. emane phepharuM paNa AvatuM. ghaNA upacAra karyA chatAM te maTatuM ja nahotuM. bhUta, preta ke vaLagADamAM zrI kamalavijaya mAnatA nahotA. paraMtu potAnA A ziSyathI teo have thAkyA hatA ane ziSyane paNa ghaNo badho trAsa paDato hato. loko paNa temane kaMIka maMtrasAdhanA karavA vinaMtI karatA hatA. muni buddhisAgara maMtrataMtranA sArA jANakAra hatA ane gRhasthAvasthAmAM paNa teo sApa, vIMchI, AdhAzIzI vagere utArI ApatA hatA. emane kahevAmAM AvyuM gurumahArAjanI AjJA laI munizrI buddhisAgara zrI mohanavijaya pAse gayA. maMtra bhaNIne vaLagADane paDakAra karyo. mohanavijaye ghaNuM tophAna macAvyuM, paNa pachI dhIme dhIme zAMta paDyA ane svastha thayA. e kSaNathI emano e roga kAyamane mATe cAlyo gayo. ethI zrI buddhisAgaranI maMtrazaktinI comera prazaMsA thavA lAgI. zrI buddhisAgaranA camatkAraka prabhAvanI suratamAM banelI bIjI eka ghaTanA paNa noMdhAyelI che. eka divasa savAramAM teo tApI nadInA kinAre spaMDila jaI pAchA pharatA hatA tyAM kinArA upara eka mAchImAra mAchalI pakaDavA mATe potAnI jALa pANImAM nAkhI rahyo hato. mahArAjazrIe ene tema na karavA samajAvyo; jaina sAdhunI hAjarImAM AvuM hiMsAnuM kAma karavuM yogya nathI ema paNa kahyuM. paraMtu mAchImAra mAnyo nahi ane uddhatAIthI javAba ApavA lAgyo. eTale mahArAjazrIe ene kahyuM ke, "bhale, tAre je karavuM hoya te kara, paNa Aje eka paNa mAchalI nahi Ave.' ema kahIne mahArAjazrI tyAM besI gayA. maMtra bhaNIne eka kAMkarI pANImAM nAkhI ane e jagyA sAme tAkIne besI rahyA. kalAkathI vadhu samaya thaI gayo paNa eka paNa mAchalI pakaDAI nahi eTale mAchImAra vimAsaNamAM paDyo. mahAtmAno ja A camatkAra che enI khAtarI thatAM e emane page paDuyo. mAphI mAgI ane potAnI jALa saMkelI cAlyo gayo. surata pachI mahArAjazrInuM cAturmAsa pAdarAmAM hatuM. tyAM eka divasa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 prabhAvaka sthaviro emaNe aDadhI rAte jAgIne, padmAsana vALIne dhyAna dharyA pachI AgAhI karI hatI ke pAdarA upara koI moTI Apatti AvI rahI che. tyArapachI thoDA divasamAM ja pAdarAmAM plegano bhayaMkara rogacALo phATI nIkaLyo hato. aneka mANaso e upadravamAM mRtyu pAmyA. gAma khAlI thavA lAgyuM. saMghanI vinaMtIthI khuda sukhasAgarajI mahArAja, zrI buddhisAgara mahArAja vagere sAdhuo cAturmAsa daramiyAna pAdarA choDI, vaDodarA padhAryA ane tyAM temaNe cAturmAsa pUrNa karyuM hatuM. lekhanazakti sAthe sAthe zrI buddhisAgara mahArAjanI vyAkhyAnanI zakti paNa khIlavA lAgI. zikSaka tarIke bolavAno mahAvaro to hato ja. temane sAMbhaLavA mATe jena-ajena ghaNA zrotAo AvatA. buddhisAgara mahArAje potAnA gurumahArAja sAthe tyArapachI pAdarA, mahesANA, mANasA, vIjApura, sANaMda, amadAvAda, surata, muMbaI, pethApura vagere sthaLe cAturmAsa karyA. uttarottara temanI zakti ghaNI vikasatI jatI hatI. vi. saM. 1969mAM emanA guru sukhasAgarajI mahArAja amadAvAdamAM jhaverIvADa, AMbalI poLanA upAzraye kALadharma pAmyA. have samudAyamAM pote sauthI moTA rahyA hatA. eTale pethApuramAM tyAMnA saMghe vi. saM. 1970mAM emane AcAryanI padavI ApI. teo zrI buddhisAgarasUri thayA. buddhisAgara mahArAja ekAvana varSanI nAnI uMmare vIjApuramAM saM. 1981mAM kALadharma pAmyA hatA. dIkSAnAM covIsa jeTalAM varSa emane maLyAM. eTalAM varSa daramiyAna emaNe je kArya karyuM te ajoDa che. emanA saMparkamAM AvelI keTalIka vyaktio pAsethI buddhisAgara mahArAjanA prabhAvazALI vyaktitvanI aneka yAdagAra vAto jANavA maLelI che. covIsa varSanA dIkSAparyAyamAM buddhisAgara mahArAje 110 karatAM vadhu graMthonI racanA karI, jemAMthI 108 jeTalA graMtho emanI hayAtI daramiyAna chapAI gayA hatA. teo pote kavi hatA, saMzodhaka hatA, vivaraNakAra hatA, adhyAtmayogI hatA. "karmayoga', "AnaMdaghanajInAM pado', "paramAtmajyoti', paramAtmadarzana', "tattvajJAna-dIpikA", "yogadIpaka', "adhyAtmazAMti', padravyavicAra', "dhyAnavicAra', "tIrthayAtrAnuM vimAna', "ziSyopaniSada', Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 75 adhyAtma mahAvIra', 'bhajanapada saMgraha', "zrImad devacaMdra' (bhA. 1 ane 2) vagere temanA aneka graMtho suprasiddha che. saMskRta bhASAmAM emaNe "mahAvIragItA" nAmano maulika kAvyagraMtha lakhyo che je kavi, lekhaka, ciMtaka tarIkenI temanI viziSTa koTinI pratibhAno paricaya karAve che, temaja saMskRta bhASA uparanA emanA prabhutvanI pratIti karAve che. zrI buddhisAgara mahArAje dIkSA lIdhA pachI paNa vividha dharmonA aneka graMthonuM vAMcana karyuM hatuM. emaNe devacaMdrasUri-kata "AgamasA2' graMtha so vakhata vAMcyo hato. zrImad bhagavadgItA cha vakhata vAMcI hatI. eka beThake saLaMga cha kalAka besI teo te vAMcI jatA. "AcArAMgasUtra'nuM adhyayana traNa vAra karyuM hatuM. temanI ekAgratA abhuta hatI. temano Akho divasa lekhana ane vAMcanamAM pasAra thato. pethApuramAM cAturmAsa daramiyAna potAno aMtakALa najIka Avyo jANIne potAnA 20 thI vadhu graMtho ekasAthe emaNe chApavA mATe ApI dIdhA hatA. emanA samayamAM phAunTana-pena (te samayano zabda InDIpena)no vaparAza cAlu thayo hato, paraMtu temaNe pote InDIpena kyAreya vAparI na hatI. ghaNuM kharuM pensilathI lakhatA athavA zAhInA khaDiyAmAM baruno kinno boLIne lakhatA. jyAre lakhatA tyAre rojanI bAreka jeTalI pensilo vaparAtI. emanuM lekhanakArya 20 hajAra pAnAMthI vadhuM thayeluM che. teo lakhavA mATe meja vAparatA nahi. paraMtu potAnA ghUMTaNa upara kAgaLa rAkhI TaTTAra besI lakhatA. teo sAdhujIvanamAM kyAreya bhIMtane aDhelI beThA nahotA. AvI ekAgratAthI cIvaTapUrvaka teo potAnuM lekhanakArya karye jatA. teo potAnI rojanIzI lakhatA ane temAM pote vihAra vize tathA je graMtho vAMcyA hoya athavA jenI jenI sAthe tattvacarcA karI hoya tenI noMdha rAkhatA. zrI buddhisAgara mahArAje borIA mahAdeva (Ajola ane lodarA gAmanI pAsamAM rahetA. dakSiNI svAmI sadAziva sarasvatI borIA svAmI pAse haThayoga, prANAyAma, dhyAna, samAdhi ItyAdino UMDo abhyAsa karyo hato. teo kalAko sudhI samAdhimAM sthira besI zakatA. temane keTalIka yogasiddhio prApta thaI hatI. alabatta teo tenI jAherAta karatA nahi. paraMtu koI adhikArI jijJAsu Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro hoya to tene potAno prayoga gupta rIte batAvatA. yogasamAdhimAM lIna thaI potAnA zarIrane teo jamInathI adhdhara rAkhI zakatA. emanA e prayoganI noMdha najare jonArAoe lakhelI che. vaDodarAnA sara manubhAI dIvAna ane DaoN. sumaMta mahetAnI vinaMtIthI temaNe potAnA hRdaya ane nADInA dhabakArA baMdha karI batAvyA hatA. aneka lokone temanA AzIrvAdathI ke sparzathI potAnuM duHkha dUra thayAnA anubhavo thayA hatA. zrI buddhisAgara mahArAja potAnI dhyAnasAdhanA mATe ekAMta sthaLa vadhu pasaMda karatA. kyAreka te mATe nadIkinAre ke jaMgalamAM ke pahADa upara jatA; bhoMyarA jevI jagyAmAM besatA. vi. saM. 1967mAM cAturmAsa mATe muMbaI padhArelA tyAre pAchA pharatAM rastAmAM borIvalI pAsenI kenerInI guphAo vize mAhitI maLatAM e guphAomAM jaIne temaNe yogasAdhanA karI hatI. teo jyAM jyAM vicaratA tyAM tyAM vedAMtI saMnyAsIo, svAminArAyaNa saMpradAyanA sAdhuo, AryasamAjI vidvAno, musalamAna oliyA ane phakIro, khristI pAdarIo, bhajaniko, bharatharIo vagere sarva dharmanA loko temanAM darzana mATe ane temanuM vyAkhyAna sAMbhaLavA ekatra thatA. temanA vihAranuM mukhya kSetra sAbarakAMThA hatuM. vIjApura, amadAvAda, mANasA, pethApura, mahesANA, sANaMda, pAdarA vagere sthaLoe temanAM cAturmAsa thayAM hatAM. e jamAno briTiza sarakAranI sAthe sAthe dezI rAjAono paNa hato. IDara, mANasA, pethApura, dharamapura, lIMbodarA, aluvA, sANaMda, varasoDA vagere rAjyanA rAjavIo, ThAkoro temanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA mATe padhAratA. vaDodarAnA sayAjIrAva gAyakavADe khAsa nimaMtraNa ApIne potAnA lakSmIvilAsa mahelamAM emanuM jAhera vyAkhyAna goThavyuM hatuM, jethI emanA kuTuMbano mahilAvarga mahArAjazrInA vyAkhyAnano lAbha laI zake. mahArAjazrInI vyAkhyAnazailI eTalI saraLa, rocaka ane prasaMgAnusAra rahetI ke jethI keTalAya rAjavIoe zikAra, mAMsa, jugAra ane madirAno tyAga karyo hato. sayAjIrAva gAyakavADe dazerAne divase vaDodarAmAM thato pADAno vadha, zrI buddhisAgarasUrijInI preraNAthI kAyama mATe baMdha karAvI dIdho hato. zrI buddhisAgara mahArAjanI pratibhA evI hatI ke jyAM jyAM pote vicaratA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja tyAM tyAM tarata temanAM vyAkhyAno goThavAtAM ane sarva dharmanA seMkaDo, hajAro loko temane sAMbhaLavA AvatA. dareka sthaLe saMgha, samAja ke gAmanA AgevAno paNa temanA vyAkhyAnamAM AvIne besatA. amadAvAdamAM hatA tyAre sva. AnaMdazaMkara dhruva, sva. kezava harSada dhruva, kavi nAnAlAla vagere paNa temanI pAse AvatA. mahArAjazrI pote paNa koI paNa prakArano saMkoca ke moTAI rAkhyA vagara sArA sArA mANasone, sAdhu-saMnyAsIone, kavi-lekhakone sAmethI maLavA jatA ane nikhAlasa carcA karatA. teo gAMdhIjIne paNa maLyA hatA. vAdavivAdathI teo dUra rahetA hatA. ane niSpakSa tathA ni:svArthabhAvathI vicAraNA karatA. amadAvAdamAM zrI amIrakhajI vagere sthAnakavAsI sAdhuoe, mUrtipUjA vize emanI sAthe carcA karI tyAre eTalI taTastha rIte, AdhAro sahita, baMne pakSa pratye pUrA samabhAvathI rajUAta karI ke zrI amIrakhajI svAmI emanI pAse, potAnA munione laIne AvyA ane teoe emanI pAse mUrtipUjaka samudAyanI dIkSA lIdhI. zrI amIrakhajI svAmI bahu tejasvI ane dekhAve prabhAvazALI hatA. teo zrI buddhisAgarasUrinA ziSya zrI ajitasAgarajI banyA ane samaya jatAM mahArAjazrInA paTTaziSya banyA. teo kuzaLa vaktA hatA ane temaNe paNa ghaNA graMtho lakhyA hatA. zrI buddhisAgarasUri mahArAjanA jIvana ane sAhitya upara AnaMdaghanajI, devacaMdrajI ane upAdhyAya yazovijayajInA sAhityanI ghaNI UMDI asara paDI che. e traNenuM jIvanacaritra emaNe lakhyuM che. devacaMdrajInA graMthonuM emaNe saMpAdana karIne be bhAgamAM prakAzana karyuM hatuM. AnaMdaghanajInAM pado upara emaNe savistara je vivecana karyuM che te jotAM tattvanA UMDANamAM javAnI temanI adhikArazakti keTalI moTI che tenI pratIti thAya che. sva. buddhisAgarasUrie pote paNa aneka pado, stavano, sajhAyo, pUjAo vagerenI racanA karI che, jemAM emanI bhaktivairAgyayukta kavitvazaktinuM subhaga darzana thAya che. emaNe vi. saM. 1967mAM bhAkhelI bhaviSyavANI ke "rAjAo sAmAnya mAnava thaze, rAjAzAhI jaze ane vijJAnanI vidyArthI eka khaMDanI khabaro bIjA khaMDamAM tatkaNa Avaze" e sAcI paDI che. zrI buddhisAgarajI mahArAje jainonA vyAvahArika ane dhArmika vidyAbhyAsa Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 prabhAvaka sthaviro upara ghaNo bhAra mUkyo hato. vaNika jaino vepAra-dhaMdhAmAM jeTalI pravINa hoya che teTalA vidyAvyAsaMgI nathI hotA. e mATe emanI bhAvanA jaina gurukuLo sthApavAnI hatI. emaNe pAlitANAmAM zrI yazovijayajI jaina gurukuLanI sthApanA ane vikAsa mATe preraNA ApI hatI. amadAvAdamAM tathA vaDodarAmAM paNa jaina baoNrDiganI sthApanA karAvI hatI. emaNe jinAlayonI prANapratiSThA, upadhAna mahotsavo, cha'rI pALatA saMgho ItyAdinuM Ayojana paNa karAvyuM hatuM; pAThazALAo ane dharmazALAonI sthApanA karAvI hatI. vijApuramAM hastalikhita pratonA bhaMDAra mATe "jJAnamaMdiranI sthApanA karAvI hatI. mahuDInuM ghaMTAkarNa mahAvIranuM sthAnaka e emanI jIvaMta smRti samAna banI gayuM che. emanI preraNAthI mANasAmAM sthapAyeluM "zrI adhyAtma jJAnaprasAraka maMDaLa" emanA graMthonA prakAzananI pravRtti Aja divasa sudhI karatuM AvyuM che. - zrI buddhisAgarasUri mahArAje emanA jamAnAmAM joyuM hatuM ke keTalAya duHkhI jene loko potAnAM duHkha dUra karavA mATe pIra vagerenI mAnatA rAkhatA hatA. AthI emaNe lokonA e pravAhane vALavA mATe ghaMTAkarNa vIra nAmanA devanI sAdhanA karIne eno sAkSAtkAra karyo hato. temAM potAne jevI AkRti dekhAI tevI mUrti mahuDIthI mULacaMda mistrIne bolAvIne temanI pAse taiyAra karAvIne mahuDImAM zrI paprabhunA jinAlayanI bahAra tenI sthApanA karAvI. tyArathI e tIrthakSetra mahimAvaMtu banI gayuM che. yoganA UMDA abhyAsI hovAnA kAraNe zrI buddhisAgarasUri mahArAjane potAno aMtimakALa jaNAI gayo hato. vi. saM. 1981nA jeTha vada 2nA divase teo mahuDImAM hatA tyAre potAne vIjApura laI javA mATe bhaktone kahyuM hatuM. savAre ATha vAge nIkaLavAno samaya jozIe kADhI Apyo hato. temAM pote pheraphAra karAvyo ane vahelA nIkaLyA, ane jeTha vada 3nA divase savAre ATha vAgatAM vijApura pahoMcI gayA. badhAne khamAvIne potAno praya maMtra " mam mahAvIra'no jApa pote cAlu karyo ane ziSyo tathA ekatra thayelI mAnavamedanI pAse e jApa cAlu rakhAvyo. padmAsanamAM besI pote samAdhi lIdhI ane prANa rUMdhIne savA ATha vAgye deha choDyo. emanA kALadharma pAmyAnA samAcAra cAre bAju prasarI gayA. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayavallabhasUri mahArAja 79 zrI buddhisAgarasUri mahArAjanA jIvananA aneka preraka prasaMgo che. emanuM sAhitya atyaMta vipula che. emanA jIvana ane sAhityano abhyAsa karavAthI zAstrajJa, marmajJa, bahuzruta, saMyamapAlanamAM atyaMta kaDaka, anekanAM dila jItanAra, vAtsalyamUrti zrI buddhisAgarasUri mahArAjanI eka anokhI chApa ApaNA cittamAM aMkita thAya che. aneka lokone sanmArge vALanAra e bhavyAtmAnuM jIvana-kavana sau koIne mATe preraNArUpa thAya tevuM che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cAritravijayajI mahArAja gata zatakamAM je keTalAka mahAna jena AcArya bhagavaMta ke sAdhu bhagavaMta thaI gayA temAM pU. buTerAyajI mahArAja, pU. mULacaMdajI mahArAja, pU. AtmArAmajI mahArAja, pU. buddhisAgarajI mahArAja, pU. vijayanemisUri mahArAja, pU. vijayadharmasUri mahArAja (kAzIvALA), pU. vijayavallabhasUri mahArAja, pU. sAgarAnaMdasUri mahArAja vagerenI sAthe svargastha pUjya zrI cAritra vijayajI mahArAjane paNa avazya yAda karavA joie. pAlitANAmAM zrI yazovijayajI jaina gurukuLa nAmanI jainonI vikhyAta vidyAsaMsthA che. aneka sAdhAraNa sthitinA jaina tejasvI vidyArthIonA jIvanaghaDataramAM e saMsthAe ghaNuM mahattvanuM yogadAna ApyuM che. e saMsthAnA svapna sevI sthApaka ane ene sthira karavAmAM athAga parizrama uThAvanAra te zrI cAritravijayajI mahArAja hatA. cotrIsa varSanI yuvAna vaye teo kALadharma pAmyA, paraMtu eTalA alpa AyuSyakALamAM emaNe bhagIratha kAryo karyAM hatAM. zrI cAritravijayajI mahArAja kacchanA vatanI hatA. temano janma vi. saM. 1940mAM kALI caudazanI rAte kacchamAM gAma patrImAM veDhA kuTuMbamAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma ghelAzA hatuM ane mAtAnuM nAma subhadrAbAI hatuM. ghelAzAe potAnA A saMtAnanuM nAma dhArazI pADyuM hatuM. bAla dhArazI sazakta bAMdhAno ane kaThaNa svabhAvano hato. te khaDatala ane sahanazIla hato. zArIrika parizrama karavAmAM te pAcho paDe tevo nahoto. pitA ghelAzA khetI karatA. bALaka dhArazI cAra-pAMca varSano thayo tyArathI pitAnI sAthe khetare javA lAgyo. sAteka varSano thatAM gAmanI zALAmAM te bhaNavA lAgyo hato ane phAjala samayamAM khetare paNa jato. vAvaNI ane kApaNInA divasomAM koI koI vakhata ekalA AkhI rAta khetaramAM rahevAno eTalI nAnI uMmare ene mahAvaro paDyo hato. aMdhArI rAte ekalAM rAtavAso Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cAritravijayajI mahArAja 81 karavAthI enI hiMmata ghaNI vadhI gaI hatI. nAnAM bALakone e jamAnAmAM ghora aMdhArAmAM bhUtapretanI bIka lAge e svAbhAvika hatuM, paraMtu dhArazIne evI kazI bIka kyAreya lAgatI nahi. koIka bhUtanI vAta kare to dhArazI tenI sAthe zarata lagAve. evI rIte zarata lagAvI koIka aMdhArI jagyAmAM kalAko sudhI himmatabhera te ekalo besI raheto. enI e hiMmatanI cAre bAju prazaMsA thatI. dhArazI have bAreka varSano thayo hato. tophAnI paNa evo ja hato. jAtajAtanAM parAkrama karato. eka vakhata aMdhArI rAte dhArazI potAnA eka anubhavI dostAra sAthe eka khetaramAM maganI ziMga khAvA ghUsyo. kaMIka avAja thatAM rakhevALa jAgI gayo. avAjanI dizAmAM chokarAone pakaDavA doDyo. dhArazIno dostAra paricita raste bhAgI gayo. dhArazIne aMdhArAmAM rasto jayo nahi. doDato kAMTAnI vADa pAse te AvI pahoMcyo. A bAju pakaDAvAno bhaya hato. bIjI bAju kAMTA vAgavAno bhaya hato. dhArazI jora karIne kAMTAnI vADa kUdyo. paraMtu ethI vADanI pelI bAju AvelA eka avAvarU kUvAmAM paDyo. kUvo bahu UMDo nahoto. paNa dhArazIne vAgyuM ghaNuM. lohI paNa nIkaLyuM. paNa pakaDAvAnI bIke cUpacApa, jarA paNa UMhakAro karyA vagara besI rahyo. paroDhiye jarA ujAsa thatAM doDIne ghare pahoMcI gayo. kapaDAM badalIne UMghI gayo. gharamAM ke gAmamAM potAnA A parAkramanI koIne khabara na paDavA dIdhI. patrI gAmane pAdara eka bAvaLa hato. e bAvaLamAM bhUtano vAsa che evI mAnyatA hatI. eTale tyAMthI jatAM-AvatAM loko DaratA. gAmanA paTelane thayuM ke e bAvaLa kapAvI nAkhIe to lokonI bIka jAya. divase kapAvatAM vahemI lokono UhApoha thAya. eTale eNe aMdhArI rAte te bAvaLa kapAvavAnuM vicAryuM, paraMtu rAtane vakhate e kApavAnI koInI hiMmata cAlatI nahotI. chevaTe e kAma eNe kizora dhArazIne soMpyuM. dhArazIe aMdhArI rAte ekale hAthe bhUtanA vAsa samuM bAvaLanuM e vRkSa kApI nAkhyuM. enI A mardAnagI mATe gAmanA paTele ene savA korInuM InAma ApyuM hatuM. - kizora dhArazImAM vicAreluM kAma pAra pADavAnI tamannA hatI. patrI gAmane pAdara Dhorone pANI pIvA mATe eka vRkSa ugADavA mATe ghaNA lokoe prayatna Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 2 prabhAvaka sthaviro karelA, paraMtu sakhata garamI ane lUne kAraNe koI vRkSa UgI zakatuM nahotuM. dhArazIe nakkI karyuM ke gAmane pAdara vaDalo vAvavo. zarUAtamAM enA prayatno niSphaLa gayA, paraMtu rAtadivasanI zramabharelI satata kALajIthI gAmane pAdara eNe vaDalo ugADyo. dhIraja, daDha nizcaya ane puruSArthanA sadguNoe dhArazInA vyaktitvane ghaDyuM. dhArazI codaka varSano thayo. kacchamAM pitAnA khetInA vyavasAyamAM bahu kasa nahoto. e divasomAM sTImara mAraphata kacchI bhAIo muMbaI AvatA ane anAjano vepAra karI sAruM kamAtA. dhArazIne kamAvA mATe pitAe muMbaI mokalyo. muMbaImAM tuveranI dALanA eka kArakhAnAmAM dhArazI nokarIe rahyo, sAruM kAma karyuM. zeThe rAjI thaI dhArazIne bhAgIdAra banAvyo. rahevA mATe dhArazIe potAnI judI oraDI lIdhI. kacchamAMthI mAtA tathA nAnAM bhAI-bahenane paNa muMbaI bolAvyAM. ghara, jamIna, khetI vagerene kAraNe pitA hajI kacchamAM rokAyA. dhArazI vepAramAM uttarottara pragati karato jato hato tyAM si. saM. 1956mAM muMbaImAM plegano rogacALo phATI nIkaLyo. dhArazInI mAtA subhadrAbAI ane bahena ratana plegamAM mRtyu pAmyAM. emanI sevAcAkarI karatA dhArazIne paNa pleganI traNa gAMTha nIkaLI. bacavAno koI upAya nahoto. thoDA divasamAM mRtyu have nizcita hatuM. dhArazI maraNapathArIe paDyo. evAmAM eno eka mitra velazI tene maLavA Avyo. najara sAme aneka lokone mRtyu pAmatAM joIne saMsAranI anityatA ane asAratA dhArazIne dekhAI AvI. velazI dharmano jANakAra hato. teNe dhArazIne kahyuM ke, "tAruM mRtyu pleganI gAMThone kAraNe have nizcita jaNAya che. paNa eka pratijJA karI ke kadAca jIvI jAya to dharmanA mArge vaLIne, sAdhu thaIne jIvana kRtArtha karIza ane lokone dharmanA mArge vALIza." keTalAka samayathI dhArazInA manamAM dharmamaMthana cAlatuM hatuM. temAM mitranI zikhAmaNa gamI gaI. eNe sattara varSanI vaye pratijJA lIdhI ke jIvI jAuM to jaina sAdhu thaIne potAnuM ane lokonuM kalyANa karIza. ane kharekhara ema ja banyuM. mitre lAvI ApelI davAthI dhArazInI gAMTho phUTI gaI. tAva UtarI gayo ane plegathI mRtyunA mukhamAM dhakelAI gayelo Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cAritravijayajI mahArAja dhArazI bacI gayo. saMkalpo to ghaNA mANaso kare che; keTalAka pratijJA paNa le che, paraMtu Apatti TaLI gayA pachI, lIdhelI AkarI pratijJA niSThApUrvaka pAra pADavAnuM kAma to koIka virala vyaktio dvArA ja thAya che. dhArazI potAnI pratijJAmAM aDaga rahyo. vepAra karIne moTA vepArI thavAnuM pralobhana choDI daI dIkSA levA mATe muMbaIthI sTImaramAM besI te kaccha gayo. mAMDavI baMdare UtarI, pitAne maLavA na jatAM baMdara pAse ja rastAmAM maLelA kAnajI svAmI nAmanA eka sthAnakamArgI sAdhu pAse teNe dIkSA levAnI bhAvanA darzAvI. kAnajI svAmI potAnA guru vrajapALa svAmI pAse tene laI gayA. vrajapALa svAmIe dhArazIne dhArIdhArIne joyo. enI AMkho tejasvI hatI. cenA caherA upara camaka hatI. enI mukhAkRti sarasa hatI. emAM ujjavaLa bhAvinI AgAhI jaNAtI hatI. chatAM dIkSA ApatAM pahelAM mANasane cakAsavo joIe. vrajapAla svAmIe kahyuM, 'bhAI ! jeNe dIkSA levI hoya e mANasa nirvyasanI hovo joIe. tane koI vyasana che ?' dhArazIe DokuM namAvyuM. vrajapALa svAmIe kahyuM, 'to pachI tuM dIkSA kaI rIte laI zake ? zAnuM vyasana che ?' dhArazIe kahyuM, bIDInuM vyasana che. paNa huM te choDI zakIza. svAmIe kahyuM, 'ema vyasana sahelAIthI chUTatuM nathI.' dhArazIe kahyuM, 'atyArathI ja huM te kAyama mATe choDI daIza.' ema kahI te sthAnakanI bahAra gayo. eka oTalA para beTho. potAnI poTalImAMthI muMbaIthI lAvelI bIDIo kADhI. pivAya eTalI pI lIdhI ane bAkInI badhIne dIvAsaLI cAMpI dIdhI. dhArazI sthAnakamAM pAcho Avyo ane pote kAyama mATe bIDI choDI devAnI pratijJA levA taiyAra thayo. vrajapALa svAmIe dhArazInI makkamatAnI prazaMsA karI. emaNe dhArazI pAse pratijJA levaDAvI. paraMtu emaNe mAtA-pitA ke saMghanI AjJA vagara tarata dIkSA ApavAnI nA pADI. AjJA maLe te daramiyAna potAnI sAthe rahIne vidyAbhyAsa karavA jaNAvyuM. daramiyAna dhArazIne teDavA mATe potAne gAmamAMthI nIkaLelA paraMtu sTImara para moDA pahoMcelA pitA ghelAzA dhArazIne baMdara upara na jotAM nirAza thaI pAchA ghare pharyA. pAchaLathI dhArazInI bhALa maLatAM teo tene levA mATe vrajapALa 83 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 prabhAvaka sthaviro svAmI pAse AvyA. paraMtu dhArazI dIkSA levA mATe have makkama hato. tethI pitA krodhe bharAyA. potAnI pAsenI calamanA aMgArA dhArazInA moDhA para nAkhyA, paraMtu dhArazI svastha ane zAMta besI rahyo. chevaTe pitAnuM hRdayaparivartana thayuM. temaNe dIkSA mATe saMmati ApI. dhArazIne vrajapALa svAmInA hAthe dIkSA vi. saM. 1957mAM sattara varSanI vaye apAI. kAnajI svAmInA ziSya tarIke te jAhera thayA. dhArazImAMthI te "dharmasiMha svAmI' banyA. muni dharmasiMha svAmIe zAstrAbhyAsa zarU karyo. temanI buddhipratibhA tejasvI hatI ane dharmatattvanI jhaMkhanA UMDI ane adamya hatI. krame krame potAnI meLe vadhu zAstrAbhyAsa karI zake evI zakti temanAmAM pragaTa thaI. zAstrAbhyAsa mATe bhASAjJAna, vyAkaraNa, nyAya vagereno abhyAsa Avazyaka gaNAya. dharmasiMha svAmIe potAnI haiyAsUjhathI keTaluMka jJAna meLavyuM. paraMtu joyuM ke AgamonA tathA vyAkaraNa ane nyAyanA svataMtra abhyAsane gurumahArAja taraphathI bahu protsAhana maLatuM nahi, tenAM keTalAMka kAraNo hatAM. saMpradAyane amAnya evA mUrtipUjAnA saMdarbhavALA graMtho vAMcavAnI ziSyone anujJA na maLe. mAnya graMthone AdhAre vyAkhyAna vaMcAya. saM. 1958mAM bhujanA cAturmAsa daramiyAna "sUyagaDAMga"nuM vAcana cAlatuM hatuM. svAmI e vAMcatA hatA. jinapratimA dvArA AdrakumAranA pratibodhano prasaMga hato. emAM pothI ane gurumahArAjanA vyAkhyAnamAM dharmasiMha svAmIne pharaka jaNAyo. zaMkA thatAM citta manomaMthane caDyuM. gurumahArAja sAthe ghaNI dalIlo thaI, paNa saMtoSa na thayo. "amArA gurumahArAja je kahI gayA te zuM khoTuM kahI gayA ? gurumahArAja kahe e ja sAcuM. bIjo kazo vicAra karavAno ja na hoya." Avo Adeza dharmasiMha munine potAnA gurumahArAja taraphathI maLato. potAnA thoDA vAMcana ane tarkathI ja keTalIka bAbato spaSTa thatI hoya to vizeSa abhyAsathI kema na thAya ? dharmasiha munine lAgyuM ke jaina zAstrono zuddha, vyavasthita ane sAMgopAMga abhyAsa karavo hoya to ardhamAgadhI uparAMta saMskRta bhASA, vyAkaraNa ane nyAyanA abhyAsanI bahu jarUra che. potAne e pramANe abhyAsa karavAnI tAlAvelI lAgI. evAmAM aMjAramAM eka divasa emane svapna AvyuM. svapnamAM potAne Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cAritravijayajI mahArAja muMbaInA goDIjI maMdiranA pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAnAM darzana thayAM. tethI emanuM manomaMthana vadhu tIvra banyuM. chevaTe guru vrajapALa svAmIe emanI vAtano svIkAra karyo, paraMtu potAnI vRddhAvasthAmAM jAheramAM kazo svIkAra ke pheraphAra karavAnuM potAne mATe zakya nathI ema spaSTa jaNAvyuM. paraMtu satyazodhaka tIvrAbhilASI dharmasiMha svAmInuM manomaMthana vadhu vega pakaDatuM gayuM. e pachI aMjAranA cAturmAsa daramiyAna temaNe maMdiramAM darzana karavA javAnuM cAlu karyuM. ethI sthAnakavAsI samAjamAM cakacAra thaI. kanaDagata cAlu thaI. mota sudhInI dhamakIo vAraMvAra maLavA lAgI. paristhiti asahya thatAM cAturmAsa pUruM thAya te pahelAM dharmasiha svAmI potAno samudAya choDI ekalA cAlI nIkaLyA. temane pakaDIne pAchA lAvavA mATe sAMDhaNIsavAra mokalavAmAM AvyA. dUrathI emane AvatA joI teo eka jhADa pAchaLa saMtAI gayA ane AkhI rAta jaMgalamAM besI rahyA. bhacAu jaI jAmanagara pahoMcyA ane 1960mAM mULacaMdajI mahArAja ane AtmArAmajI mahArAjanA samudAyanA zrI kamalavijayajI mahArAjanA ziSya zrI vinayavijayajI pAse pharIthI saMvedI dIkSA lIdhI. emanuM nAma have "cAritravijaya" rAkhavAmAM AvyuM. munizrI cAritravijayajI potAnA gurumahArAja sAthe saurASTramAM vihAra karavA lAgyA. vi. saM. 1960mAM munizrI pAlitANAmAM AvyA tyAre e divasomAM zatruMjaya tIrtha upara lAgo ugharAvanArA bAroTo taraphathI ghaNI AzAtanA thatI ane gRhastha tathA sAdhu-yAtrALuone ghaNI kanaDagata thatI. bAroTono sAmano karanAra sAdhuone kyAreka mAravAmAM paNa AvatA. e divasomAM ekavIsa varSanA yuvAna, sazakta cAritravijayajIe eka divasa potAne mAravA AvatA nazAmAM cakacUra banelA pacAseka jeTalA bAroTonA jUthano hAthamAM daMDo laI hiMmatabhera sAmano karI teo badhAne bhagADyA hatA. tyArathI bAroTonuM jora narama paDyuM hatuM. tyArapachI zrI cAritravijayajIe zatruMjaya tIrtha upara bAroTo dvArA thatI AzAtanA baMdha thAya e mATe maMtrasAdhanAno saMkalpa karyo. e mATe emane zrI ratnavijayajI nAmanA eka munimahArAjano uttarasAdhaka tarIke sahakAra maLyo. baMnee aThThamanuM traNa upavAsanuM tapa karI, taLeTImAM eka baMdha koTaDImAM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 prabhAvaka sthaviro uvasaggaharaM stotrano akhaMDa jApa zarU karyo. be divasa-rAta sArI rIte pUrAM thayAM. trIjI rAte have chello prahara bAkI hato tyAM uttarasAdhakanI ujAgarA ane thAkane kAraNe AMkho mIMcAvA lAgI. eTalAmAM eka moTo nAga tyAMthI nIkaLyo. zrI cAritravijayajInuM dhyAna te tarapha gayuM. maMtramAM upayoga rahyo nahi. hAthamAMthI mALA paDI gaI. uttarasAdhaka paNa jAgrata thaI gayA. baMne koTaDInI bahAra nIkaLI gayA. jarA mATe sAdhanA adhUrI rahI. bahAra eka lIMbaDA nIce saMthAro karI sUI gayA. svapnamAM gebI avAja Avyo ke, 'bhale tamArI sAdhanA jarAka mATe adhUrI rahI, paNa tamAruM kArya jarUra pAra paDaze.' zrI cAritravijayajIe banelI A ghaTanAnI vAta savAra thatAM potAnA dAdAgurune karI. emaNe e mATe zrI cAritravijayajIne zAbAzI ApI, ane tIrtharakSA mATe emanI sAdhanAnI anumodanA karI. tyArapachI thoDA ja divasomAM zatruMjaya tIrtha upara bAroTo dvArA IrAdApUrvaka zaucAdine kA2Ne thatI AzAtanA baMdha thaI. potAno vidyAbhyAsa vadhatAM cAritravijayajIne kAzI jaI vadhu vidyAbhyAsa karavAnI IcchA thaI. gurumahArAjanI AjJA maLI. e divasomAM jaMgalomAM thaI kAzI sudhIno vihAra karavo e ghaNI kaparI vAta hatI. to paNa aDaga mananA cAritravijayajIe kAzI pahoMcI tyAM te samaye yazovijayajI jaina pAThazALAnI pravRttithI prakhyAta banelA zrI vijayadharmasUri sAthe rahI vidyAbhyAsa karyo ane emanI sAthe sametazikharanI ane AsapAsanAM bIjAM tIrthonI yAtrA paNa karI. gujarAtamAM pAchAM pharatAM zrI cAritravijayanuM eka ja svapna hatuM ke kAzI jevI vidyAsaMsthA pAlitANAmAM UbhI karavI. teo gujarAtamAM padhAryA. amadAvAda, kapaDavaMja, godharA vagere sthaLe vicarI, giranAranI yAtrA karI teo pAlitANA padhAryA ane tyAM cAturmAsa karyuM. temaNe gurukuLanI sthApanA mATenA potAnA vicAro bIjAo AgaLa vyakta karyA, paraMtu kyAMyathI utsAhajanaka abhiprAya maLyo nahi. e mATe phaMDa paNa nahotuM tema chatAM emaNe vi. saM. 1968nA jJAnapaMcamInA divase pAlitANAmAM 'yazovijaya jaina saMskRta pAThazALA'nuM udghATana karAvyuM. e mATe emaNe muhUrtanuM zrIphaLa paNa vepArIne Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cAritravijayajI mahArAja copaDe udhAra lakhAvIne maMgAvyuM. tyArapachI A saMsthAnuM temaNe 'yazovijaya jaina gurukuLa'mAM rUpAMtara karyuM. A saMsthA emaNe bhADUtI makAnamAM thoDAka vidyArthIo sAthe zarU karAvI hatI, ane A saMsthAnA nibhAva ane vikAsa mATe e kaparA divasomAM emaNe ghaNAM varSo sudhI tanatoDa mahenata karI hatI. mahArAjazrIne sattaramA zatakamAM thaI gayelI mahAna vibhUti upAdhyAya nAmamAM khUba zraddhA hatI. kAzImAM teo temanA nAmavALI zrI yazovijayajI jaina pAThazALAmAM rahyA hatA ane vidyAbhyAsa karyo hato ane tyArathI ja e nAmamAM emane apUrva zraddhA thaI gaI hatI. teo kahetA ke upAdhyAyajI mahArAja svapnamAM temane darzana daI jAya che ane game tevI vikaTa paristhiti UbhI thAya paNa upAdhyAyajI mahArAjanuM nAmasmaraNa karatAMnI sAthe te muzkelIo dUra thaI jAya che. eTalA mATe ja temanuM puNyazloka nAma ApelI saMsthAne bhaviSyamAM kaMI paNa muzkelI Avaze to te dUra thaI jaze evI acala zraddhA emane hatI. zrI cAritravijayajI mahArAjane yAda rAkhavA mATe eka ja prasaMga basa thaze. jIvadayAnA kSetre jaina sAdhuo potAnA prANanA bhoge paNa kevuM apratima kArya karI zake che enA eka uttama udAharaNa tarIke zrI cAritravijayajIno e prasaMga avazya TAMkI zakAya. vi. saM. 1968mAM mahArAjazrI pAlitANAmAM hatA tyAre eka rAte thoDAka kalAkomAM varasAda eTalo badho tUTI paDyo ke AkhA gAmamAM pANInAM dhasamasatAM pUra AvyAM, Dhora ane mANaso taNAvA lAgyAM, lokonI cIso ane bUmAbUmathI munizrI ane vidyArthIo jAgI gayA. joyuM to pUramAM loko taNAtA hatA. e vakhate yuvAna zrI cAritravijayajIe potAnI buddhi, sUjha, kuneha ane zakti vAparI, potAnA vidyArthIonI sahAya laI pAThazALAthI sAmenA davAkhAnA sudhI jADuM moTuM doraDuM bAMdhI dIdhuM. ane dhasamasatA pUramAM pote ane potAnA vidyArthIo doraDuM pakaDIne pANImAM UbhA rahI gayA. ane pANImAM taNAI AvatA mANaso ane Dhorane pakaDI laI doraDAne sahAre sahIsalAmata bacAvI levAmAM AvyAM. A rIte rAtri daramiyAna traNa-cAra kalAkamAM lagabhaga cAraso mANasone ane keTalAMya pazuone emaNe ugArI lIdhAM hatAM. nagna ke ardhanagna dazAmAM ghasaDAI AvelAM keTalAMya mANasone tarata pAThazALAmAMthI je maLyAM te vastra ApavAmAM AvyAM, . 87 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 prabhAvaka sthaviro pANImAM thIjI gayelAMne davAo ane khAvAnuM ApavAnI vyavasthA karI. bebhAna thaI gayelAM mATe upacAro cAlu karI temane bacAvI levAmAM AvyAM. sarakArI davAkhAnAnA pArasI DaoNkTara zrI horamasajI A kolAhalathI jAgI gayA. munizrI ane emanA vidyArthIoe lokone bacAvavA je bhagIratha kArya karyuM te temaNe najare joyuM. temaNe e vize lekhita ahevAla briTiza eDaminisTreTara mejara sTroMgane lakhI mokalyo. munizrInA A sAhasanI tArIpha te samaye muMbaInA aMgrejI dainika "TAImsa opha inDiyAmAM paNa AvI ane briTiza amaladAroe emanI mulAkAta lIdhI hatI. cAritravijayajI kahetA ke potAne jANe koI devI sahAya thaI hatI. taNAI jatA eka bALakane teo na bacAvI zakyA e dazyane najara sAme jyAre teo yAda karatA tyAre emanI AMkhamAMthI AMsu vahetAM. te arasAmAM pAlitANAnA rAjavI mAnasiMhajI gujarI gayA hatA. temanA vArasa sagIra vayanA hatA ane vidyAbhyAsa mATe briTanamAM rahetA hatA. eTale briTiza sarakAre pAlitANAnA rAjya mATe briTiza eDaminisTreTara tarIke gorA amaladAra mejara eca. esa. sTroMganI nimaNUka karI hatI. teo bhalA ane samajadAra hatA. jyAre DaoNkTara horamasajIno ahevAla temaNe vAMcyo tyAre te Azcaryacakita thaI gayA. pAlitANAnA cArasothI vadhu nAgarikone DUbatA bacAvanAra sAdhu mahAtmAne maLavA teo jAte ghoDA upara besIne AvyA. munizrIne rAjya taraphathI ane potAnA taraphathI khUba khUba dhanyavAda ApyA. emanAM sevA ane zoryanI prazaMsA karI ane rAjya taraphathI jyAre kaMI paNa madada joItI hoya to jaNAvavA kahyuM. | munizrIe kahyuM ke, jIvarakSA potAno dharma che, ane pote je kaMI karyuM che te kartavyabuddhithI prerAIne karyuM che. mejara sTroMga eTalA badhA prabhAvita thayA hatA ke munizrIno phoTo ane jaLapralayano ahevAla vilAyatanAM chApAMomAM chapAvyA. mejara sTroMgano paricaya munizrIne lAbhakAraka thayo. je makAnamAM emaNe borDiMga cAlu karI hatI te khAlI karAvavA mATe keTalAka vakhata pachI rAjya taraphathI hukama thayo hato. munizrIne lAgyuM ke A bAbatamAM mejara sAheba ja Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cAritravijayajI mahArAja 89 madada karI zake. teo gopanAtha hatA. munizrI vihAra karIne tyAM pahoMcI gayA. ATalo vihAra karIne munizrI AvyA che ema jANyuM eTale bAbata kaMIka mahattvanI hovI joIe ema mejara sAheba tarata samajI gayA. munizrIe badhI paristhiti samajAvI. enuM pariNAma sAruM AvyuM. munizrInI muzkelI samajI jaIne sAhebe sarasa ukela kADhI Apyo. saMsthA mATe relave sTezana pAse pAMca vighA jamIna 99 varSanA paTe karI karI ApI. ane temAM saMsthAnuM potAnuM navuM makAna na thAya tyAM sudhI sarakArI makAnamAMthI temane khAlI nahi karAvavAmAM Ave evo hukama karI Apyo. AthI AnaMdavibhora thayelA munizrIe mejara sAhebane vinaMtI karI ke gurukuLanA navA makAnanuM khAtamuhUrta mejara sAhebanA hAthe ja thAya. mejara sAhebe e vinaMtI svIkArI ane pramANe "zrI yazovijayajI jaina gurukuLanA makAnano pAyo vi. saM. 1970nA vaizAkha suda trIja-akhAtrIjanA divase mejara eca. esa. sTroMganA hAthe nakhAyo. kevo virala subhaga samanvayabharyo saMyoga ! athAga parizrama laI zrI cAritravijayajI mahArAje sthApelI A saMsthAe tyArathI aneka tejasvI vidyArthIonAM jIvanaghaDataramAM keTalo badho mahattvano bhAga bhajavyo che ! eTalA mATe ja AraMbhanA vakhatamAM koI koI TIkAkAro mahArAjazrIne ema kahetA ke A saMsthA bahu lAMbA vakhata sudhI cAlaze nahi tyAre mahArAjazrI pUrA AtmavizvAsapUrvaka kahetA ke kema nahi cAle? ame enA pAyAmAM jAtamahetananuM sIsuM pUryuM che. enA pAyA ema koI hacamacAvI zakaze nahi. AraMbhamAM Arthika muzkelI ghaNI paDatI, paraMtu mahArAjazrI nirAza thAya evA nahotA. eka vakhata munIme AvIne kahyuM, "mahArAjazrI ! silakamAM paisA nathI. AvatI kAle zuM karIzuM?' mahArAjazrIe kahyuM, "AvatI kAle manIoNrDara Avaze." ane barAbara e ja pramANe Arthika madadano manIoNrDara Avyo hato. mejara sTroMganA paricayathI mahArAjazrIne pharI eka vAra paNa lAbha thayo. saM. 1971nuM cAturmAsa mahArAjazrIe pAlitANAmAM karyuM. e vakhate tyAM plegano rogacALo phATI nIkaLyo. gurukuLanA vidyArthIone laine mahArAjazrI TANA gAme cAlyA gayA. tyAM emane vicAra Avyo ke bahAragAmathI AvatA yAtrALuonuM zuM thatuM haze ? sukharUpa jAtrA karI zakatA haze ? pAlitANA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 prabhAvaka sthaviro AvI tapAsa karI to jANavA maLyuM ke rAjya taraphathI pharamAna nIkaLyuM che ke DuMgara uparanI jAtrA baMdha karavAmAM AvI che ane jAtrALune pAlitANAmAM praveza karavA nahi devAya. bhAratanA judA judA pradezomAMthI roja seMkaDo jAtrALuo kArtikI pUrNimA mATe AvI rahyA hatA. paNa te badhA sihoranA sTezane ane sihora gAmanI dharmazALAomAM paDI rahyA hatA. mahArAjazrIe rAjyane samajAvavA koziza karI ane kaMIka rasto kADhavA kahyuM, paNa rAjya taraphathI jarA paNa macaka ApavAmAM AvI nahi. eTale mahArAjazrI mejara sAheba pAse pahoMcyA. emanI sAthe vicAravinimaya karI evo upAya nakkI karyo ke yAtrALuo gAma bahAra gurukuLamAM Utare. tyAMthI bahAranA raste thaI, gAmamAM dAkhala thayA vinA, jAtrA karI pAchA gurukuLamAM Ave. tyAM bhojanautArAnI pAkI vyavasthA karavAmAM AvI. mejarasAhebano hukama rAjyane mAnavo paDyo ane yAtrALuo nirvine zatruMjayanI yAtrA karI zakyA. pAlitANAmAM Ama mahArAjazrInI dhAraNA pramANe badhuM pAra paDe che. mahArAjazrI vacanasiddha puruSa che evI vAta jANItI thaI hatI. naiSThika, brahmacarya, niHsvArtha paropakAravRtti ane maMtrasAdhanAne kAraNe mahArAjazrInI evI zaktinI pratIti paNa keTalAkane thaI hatI. gurukuLanA menejara jhaveracaMda mAdhavajIno eka prasaMga paNa noMdhAyelo che. emanAM lagna thayAMne daseka varSa thayAM hatAM chatAM koI saMtAna prApta thayuM nahotuM ane have koI saMtAna thAya evI AzA paNa jaNAtI nahotI. ethI teo "eka dIkaro hota to sAruM..." ema ni:sAso nAkhatA ane mahArAjazrInA kaMIka AzIrvAda maLe ema icchatA. eka divasa teo nAmuM lakhatA hatA ane Avo niHsAso nAkhyo tyAre mahArAjazrIe tyAM AvIne ramatA kUtarAnA eka galUDiyAne batAvI kahyuM, "dIkaro dIkaro zuM kare che ? le pelo dIkaro. ene roja navaDAvI-dhovarAvI dUdha pAje." mahArAjazrInA vacana anusAra menejare e galUDiyAne gharamAM rAkhI sArI rIte sAcavyuM. thoDA vakhatamAM ja eNe mahArAjazrIne samAcAra ApyA ke potAnI patnI sagarbhA thaI che. tyArapachI ghare dIkarAno janma thayo. moTo thatAM e dIkarAe gurukuLamAM ja rahIne abhyAsa karyo hato. jIvananAM aMtima varSomAM cAritravijayajIe potAnA vatana kacchamAM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cAritravijayajI mahArAja gAmegAma vihAra karI aneka lokone bodha Apyo. keTalAMya gAmomAM kuTuMbo vacce, saMghanA sabhyo vacce ke hindu-musalamAna vaccenA vejherane dUra karAvI sulehasaMpa karAvyAM. mALiyA ane bIjAM keTalAMka rAjyonA rAjavIone pratibodha ApI dArU, jugAra ane mAMsAhAra choDAvyAM. kacchamAM The2 The2 emanuM umaLakAbhe2 svAgata thayuM. potAnA sthAnakamArgI gurumahArAja ane dAdAgurune maLIne teonuM paNa hRdayaparivartana karAvyuM. vrajapALasvAmIe kahyuM ke pote have pArzvanAtha bhagavAnanuM triraMgI citra rAkhyuM che ane roja enAM darzana kare che tathA je bhakto Ave che temane paNa pote jinapratimAnAM darzana karavAnI bhalAmaNa kare che. mahArAjazrInA pitAzrI ghelAzA paNa temane maLavA AvyA hatA. ghaNAM varSe putrane jotAM premanA ane vAtsalyanA Avegane kAraNe teo tarata bebhAna thaI gayA hatA. mahArAjazrIe emane svastha karyA ane dharmArAdhanA karavA upadeza Apyo hato. 91 kacchanA vihAra daramyAna emaNe be zrAvakone dIkSA ApI ane emanAM nAma rAkhyAM munizrI darzanavijayajI ane ane munizrI jJAnavijayajI. tyArapachI keTalAka samaye emaNe trIjI eka vyaktine dIkSA ApI hatI ane emanuM nAma rAkhyuM munizrI nyAyavijayajI. A traNe munio vidvAna ane zAstranA sArA jANakAra hatA. teo 'tripuTI mahArAja' tarIke jaina samAjamAM ane jaina sAhityamAM jANItA thayA hatA. e divasomAM vAraMvAra rogacALA phATI nIkaLatA. plega, kaoNlerA, inphaluenjhA jevA jIvaleNa rogo jyAre acAnaka phATI nIkaLatA tyAre aneka loko TapoTapa mRtyu pAmatA. zrI cAritravijayajI mahArAjane saM. 1973mAM pAlitANAmAM pharIthI pleganI gAMTha nIkaLI hatI chatAM teo bacI gayA. paraMtu vi. saM. 1974mAM kacchamAM aMgiyA nAmanA gAmamAM cAturmAsa hatA, tyAre teo inphaluenjhAmAM paTakAI paDyA. jyAre emane tAva Avyo tyAre vilAyatI davA levAthI tAva maTI jaze evI AzA hatI. paraMtu emaNe vilAyatI davA levAnI spaSTa nA kahI ane potAnA ziSyone kahyuM, 'mAro vakhata have pUro thayo che. huM phakta ATha divasano mahemAna chuM.' barAbara e ja pramANe Aso Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro vada 9nI sAMje pratikramaNa karI saune khamAvI pote padmAsana vALI besI gayA ane potAno maMtrajApa cAlu karyo ane rAtre 12-45 vAge samAdhipUrvaka deha choDyo. cotrIsa varSanI bharayuvAna vaye teo kALadharma pAmyA. - sva. pU. cAritravijayajI mahArAje sattara varSanI uMmare dIkSA laI, sattara varSanA dIkSAparyAyamAM ajoDa kAryo karyA. aMtarathI virakta, zarIre sazakta, brahmacaryanA tejathI dIptivaMta, AtmakalyANanI sAthe janakalyANanAM vividha prakAranAM kAryo karavAnAM svapna sevanAra sva. pU. cAritravijayajI mahArAjanuM sAdhujIvana virala ane anekane mATe preraka bane tevuM che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja (zrI buddhivijayajI mahArAja) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] ogaNIsamI sadInA uttarArdhamAM gujarAta, rAjasthAna ane paMjAbamAM jaina tyAgI saMyamI sAdhuonI saMkhyA alpa thaI gaI hatI. jaina yationo prabhAva-pracAra ghaNo vadhI gayo hato. te vakhate janme jaina na hoya evA paMjAbanA mahAtmAoe gujarAtamAM AvI, saMvegI dIkSA dhAraNa karI sanAtana zuddha jaina dharmano DaMko vagADyo. temAM agresara hatA pUjya zrI buTerAyajI mahArAja. tyAga-vairAgyanI sAcI bhAvanA, zAstra-jJAnanI tIvra bhUkha, sAmAjika nIDaratA, sAcuM AtmArthIpaNuM, tejasvI ane pratApI mukhamudrA dharAvanAra zrI buTerAyajI mahArAjano e jamAnAmAM jaina dharmanA punarutthAnamAM ananya phALo rahyo che. zrI buTerAyajI mahArAja [zrI buddhivijayajI mahArAja] zrI buTerAyajI mahArAjano janma paMjAbamAM ludhiyAnA pAse duluA nAmanA gAmamAM vi. saM. 1863mAM thayo hato. temanA pitAzrInuM nAma TekasiMha hatuM. teo jATa jAtinA hatA. teo jamInadAra hatA ane gAmanA mukhI hatA. temanuM gotra gila hatuM. TekasiMhanAM patnInuM nAma karmo hatuM. teo paMjAbamAM patiyAlA rAjyanAM jodhapura nAmanA gAmanAM vatanI hatAM. TekasiMha ane karmonuM dAmpatyajIvana sukhI hatuM, paraMtu temane eka vAtanuM moTuM duHkha hatuM. temane saMtAna thatAM, paNa jIvatAM rahetAM nahi. janma pachI bALaka paMdaravIsa divase gujarI jatuM. AthI teo ghaNAM nirAza thaI gayAM hatAM. eka divasa koI saMnyAsI mahArAja padhAryA hatA. teo siddhavacanI tarIke oLakhAtA hatA. TekasiMha ane karmo temanI pAse gayAM ane potAnAM duHkhanI vAta karI. te vakhate e saMnyAsI mahArAje temane AzIrvAda ApIne AgAhI karatAM kahyuM ke, 'tamAre have eka saMtAna thaze. te putra haze. tamAro e putra Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 prabhAvaka sthaviro jIvaze, paraMtu te sAdhu-saMnyAsI thaI jaze. ene sAdhu-saMnyAsI thatAM tame aTakAvatAM nahi." - sAdhu mahArAjanA AzIrvAdathI TekasiMha ane karmone AnaMda thayo. temaNe kahyuM, "gurumahArAja ! amAro dIkaro jo jIvato rahe to pachI bhalene e sAdhu-saMnyAsI thAya. ethI amane to AnaMda ja thaze. ene joIne amAruM jIvyuM lekhe lAgaze. ame vacana ApIe chIe ke ene saMnyAsI thatAM ame aTakAvIzuM nahi.' tyAra pachI saM. 1863mAM temanA ghera bALakano janma thayo. bAlaka atyaMta tejasvI hatuM. patipatnI bALakane lADakoDathI ucheravA lAgyAM. paMdara-pacIsa divasa thavA chatAM bALakane kazuM thayuM nahi. ethI temano Dara nIkaLI gayo. temano utsAha vadhI gayo. sAdhu mahAtmAnuM vacana jANe sAcuM paDatuM hoya tevuM lAgyuM. ema karatAM bALaka moTuM thavA lAgyuM. bALakanuM nAma "TalasiMha' rAkhavuM evI bhalAmaNa sAdhu mahAtmAe karI hatI. paMjAbI bhASAmAM Tala eTale vAjiMtra. sAdhu mahAtmAe kahyuM hatuM ke, A bALaka jyAre moTA sAdhu-saMnyAsI thaze tyAre teo jyAM jaze tyAM temanI AgaLa benDavAjAM vAgatAM haze. mATe bALakanuM nAma TalasiMha rAkhazo. eTale mAtA-pitAe bALakanuM nAma Talasiha rAkhyuM. paraMtu loko mATe AvuM nAma taddana navIna ane aparicita hatuM. paMjAbanA lokomAMthI lazkaramAM-daLamAM joDAnArA ghaNA hoya che eTale bALakanuM nAma TalasiMhane badale dalasiMha pracalita banI gayuM. jo ke A nAma paNa vadhu samaya cAlu rahyuM nahi, kAraNa ke mAtApitA eka gAma choDIne bIje gAma rahevA gayAM. tyAM zerInAM chokarAMoe dalasiMhanuM nAma buTAsiMha karI nAkhyuM. loko bALakanA nAma mATe Aje jeTalA sabhAna che teTalA tyAre nahotA. sarakArI daphtara vageremAM adhikRta nAma-noMdhaNInA prazro tyAre mahattvanA nahotA. eTale dalasiMhane pachIthI to mAtApitA paNa "buTA" (buTAsiMha) kahIne bolAvatAM. baTAsiMhane potAne bALapaNathI ja khAvApIvA vageremAM ke bIjI AnaMdapramodanI vAtomAM bahu rasa paDato nahoto. emane sAdhu-saMnyAsIonI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja sobatamAM ane tyAga-vairAgyanI vAtomAM vadhu rasa paDato hato. duluA nAnuMsarakhuM gAma hatuM. tyAM prAthamika zALA paNa nahotI eTale buTAsiMhane zALAmAM abhyAsa ka2vAnI koI taka maLI nahotI. gAmamAM zIkha dharmanuM maMdira gurudvArA hatuM. buTAsiMhanAM mAtA-pitA zIkha dharma pALatAM hatAM ane gurudvArAmAM jatAM. 95 buTAsiMha jyAre ATheka varSanA thayA tyAre emanA pitAnuM avasAna thayuM hatuM. have kuTuMbamAM mAtra mAtA ane putra be ja rahyAM hatAM. mAtA pote jyAre gurudvArAmAM jatI tyAre te sAthe nAnA bALaka buTAsiMhane laI jatI. gurudvArAmAM niyamita javAne kAraNe mAtAnI sAthe buTAsiMha paNa dharmapravacana karanAra graMthisAheba je dharmopadeza ApatA te sAMbhaLatA hatA. vaLI bapore buTAsiMha gurudvArAmAM jatA. tyAM chokarAone zIkhonI gurumukhI bhASAlipi zIkhavavAmAM AvatI. Ama karatAM karatAM buTAsiMhane gurumukhI bhASA lakhatAM-vAMcatAM AvaDI gaI. zIkha dharmanA graMtho jevA ke, 'graMthasAheba', 'mukhamaNi', 'japujI' vagere vAMcavAnI taka paNa temane sAMpaDI. vaLI gurudvArAmAM padhAranAra saMtono paricaya paNa thavA lAgyo. Ama roja niyamita guruvANInA zravaNa dvArA vadhatA jatA dharmAbhyAsI buTAsiMhane dharma pratye ruci vadhavA lAgI. soLeka varSanI uMmara thaI haze tyAre eka divasa buTAsiMhe potAnI mAtAne kahyuM, 'mA ! mAre lagna karIne gharasaMsAra mAMDavo nathI. mAre sAdhu thavuM che.' e sAMbhaLatAM ja mAtAne siddhavacanI bAbAe karelI AgAhI sAcI paDatI lAgI. buTAsiMhe jyAre saMnyAsa levA mATe mAtAnI AjJA mAMgI tyAre mAtAe emane samajAvatAM kahyuM, 'beTA, mArA jIvanano tuM ja eka mAtra AdhAra che. tArA pitAno svargavAsa thayo che. tAre bIjAM koI bhAIbahena nathI. eTale tuM gha2nI aMdara paNa saMnyAsI tarIke rahI zake che. tAro svabhAva jotAM huM tane lagna ka2vAnuM kyAreya kahIza nahi. tArA mATe siddhavacanI mahAtmAe karelI AgAhI huM jANuM chuM. tuM sAdhu thaze e vAta sAcI che, paraMtu tuM gharamAM rahIne sAdhupaNuM pALI zake che. ema karaze to mane paNa sahAro raheze. tAre jo sAdhu thavuM hoya to mArA gayA bAda tuM thaje.' buTAsiMhe kahyuM, 'mAtAjI ! gharamAM mAruM jarA paNa mana lAgatuM nathI. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 prabhAvaka sthaviro jIvanano bharoso nathI. vaLI paMjAbanA ItihAsamAM to keTalIya mAtAoe dharmane khAtara potAnA saMtAnane arpaNa karI dIdhAM hoya evA dAkhalA che. mATe mane ghara choDIne javAnI AjJA Apo.' e vakhate mAtAjIe kahyuM, 'beTA, tuM jo ghara choDIne javA mATe makkama hoya to mArI tane eTalI ja salAha che ke A eka gharasaMsAra choDIne bIjA prakArano gharasaMsAra tuM vasAvato nahi. tuM sAco tyAgI saMnyAsI bane e mane vadhu gamaze. mATe bhale vAra lAge, paNa tuM koI sAcA tyAgI--vairAgI-vidvAna sAdhunI zodha karIne pachI emanI pAse saMnyAsa leje. tane jyAM jyAM javAnuM mana thAya tyAM tyAM tevA saMnyAsIo pAse jaIne raheje ane tAruM mana na Thare to ghare pAcho Avato raheje. A ghara tAruM ja che ane tAre mATe haMmezAM khulluM ja che. tuM je mahAtmA pAse saMnyAsa levAnuM nakkI kare enI vAta pahelAM mane karaje ane pachI saMnyAsa leje.' mAtAnI AjJA maLatAM buTAsiMhe sadgurunI zodha zarU karI. jyAM kyAMyathI mAhitI maLatI to te sAdhu mahAtmAne maLavA mATe teo doDI jatA ane emanI sAthe thoDA divasa rahetA. e rIte teo koI koI vakhata zIkha dharmaguru sAthe rahyA, koI vakhata phakIro sAthe rahyA, koI vakhata nAtha saMpradAyanA bAvAo sAthe rahyA, koI vakhata dhUNI dhakhAvanAra ane carasa-gAMjo pInAra khAkhI bAvAo sAthe rahyA, paraMtu temane kyAMya pUro saMtoSa thato nahi. saMnyAsIonI sAthe rahevAthI te te saMnyAsIonA svabhAvanI vicitratAo ke maryAdAono ane temanA jIvanamAM dhana, milakata, kIrti, nArI ke evA koI mATe rahelI vAsanAono paricaya thato. teo ghare AvIne potAnI mAtAne darekanA anubhavanI vAta karatA. mAtA temane AzvAsana ApatAM kahetI ke, 'beTA, bhale moDuM thAya, bhale javA-AvavAno kharca vadhu thAya. paNa tuM phikara karato nahi. A ghara tAruM ja che. mATe sadgurunI zodhamAM utAvaLe nirNaya leto nahi.' A rIte buTAsiMhe paMjAbamAM TheTha kAMgaDA ane kulu manAlI sudhI ane bIjI bAju jammu ane kAzmIra sudhI sAta-ATha varSa sudhI ghaNI rakhaDapaTTI karI, keTalAya saMnyAsI, phakIra, liMgiyA, nAtha, jogI vagereno saMparka karyo, paraMtu kyAMya emanuM mana TharatuM nahi. ghaNAkharA to gAMjo, carasa, aphINa, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja bhAMga vagerenA vyasanI hatA. keTalAka to dhana-dolata ane parivAravALA hatA. emanuM aMgata jIvana joIne emanI pAse saMnyAsa levAnuM mana thatuM nahi. ema karatAM buTAsiMhanI umara covIsa varSanI thavA AvI. eka divasa koIkanI pAse buTAsiMhe sAMbhaLyuM ke moDhe vastranI paTTI bAMdhanArA jaina sAdhuomAM nAgaramalajI nAmanA eka sAdhu mahAtmA ghaNI UMcI koTinA che. buTAsiMhe emano saMparka sAdhyo. sthAnakamArgI e jaina sAdhu bAvIsa ToLAvALA' tarIke oLakhAtA hatA. tyAre sAdhuonA samudAya mATe "ToLA" ke ToLI' zabda vaparAto ane sAdhu mATe RSi ke rIkha zabda vaparAto. paMjAbamAM tyAre sthAnakavAsI sAdhuonA mukhya be samudAya hatA, bIsa tolA ane bAIsa tolA. RSi malakacaMdajInA ToLAnA RSi nAgaramalajInA paricayamAM AvatAMnI sAthe emanA saraLa, nirdabha, tyAgI, saMyamI jIvanathI buTAsiMha prabhAvita thayA. vaLI temanuM pravacana sAMbhaLatAM paNa buTAsiMhane khAtarI thaI ke A sAdhu mahAtmA vidvAna che, tyAgI che, saMyamI che ane siddhAMtonA jANakAra che. yuvAna, tejasvI buTAsiMhanI saMyamanI ruci ane zAstrajJAnanI sAcI jijJAsAno RSi nAgaramalajIne paNa paricaya thayo. ghare AvIne potAnI mAtAne muni nAgaramalajInI vAta karI. e sAMbhaLIne mAtAjIe emane nAgaramalajI pAse dIkSA levAnI anumati ApI. RSi nAgaramalajI te samaye paMjAbamAM vicaratA ane moTo samudAya dharAvatA sthAnakamArgI mahAtmA RSi malakacaMdajI mahArAjanI ToLInA sAdhu hatA. vihAra karatAM karatAM teo dilhI pahoMcyA hatA. emanI pAse dIkSA levA buTAsiMha dilhI gayA. dilhImAM gurumahArAja nAgaramalajIe emane vi. saM. 1888mAM 25 varSanI umare dIkSA ApI. emanuM nAma RSi buTerAyajI mahArAja rAkhavAmAM AvyuM buTerAyajI mahArAje potAnA gurumahArAja nAgaramalajI sAthe dilhImAM cAturmAsa karyuM. cAturmAsa daramiyAna nAgaramalajI AcArAMga sUtra ane sUyagaDAMga sUtra upara vyAkhyAno ApatA hatA. e vyAkhyAno buTerAyajI dhyAnapUrvaka sAMbhaLatA hatA. vaLI e sUtronI pothIo laIne gurumahArAja pAse besIne teo vyavasthita adhyayana karavA lAgyA hatA. bIjA cAturmAsa Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro daramiyAna saMskRta ane ardhamAgadhI bhASA paNa emaNe zIkhI lIdhI hatI. vaLI, potAnI meLe AgamagraMtho vAMcavAnI sajjatA teo prApta karatA jatA hatA. emanI tIvra samajazakti, vadhu adhyayana mATenI laganI, agharA viSayonI grahaNazakti, asAdhAraNa smaraNazakti vagere joIne guru mahArAjane paNa bahu harSa thato. AgamagraMtho vize gurumahArAja pAsethI sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM buTerAyajI mahArAjane jaina sAdhuonA AcAra tathA siddhAMto vize keTalAka prazno thatA, paraMtu gurumahArAja pAsethI tenuM samAdhAna maLatuM nahi. alabatta, gurumahArAja nAgaramalajI eTalA badhA udAra hatA ke potAnI zaMkAonA samAdhAna mATe buTerAyajIne jyAM javuM hoya tyAM javAnI rajA ApatA. e divasomAM rAjasthAna ane paMjAbamAM sthAnakamArgI ane terApaMthI sAdhuo vacce vAraMvAra vivAda thato. dilhImAM e vakhate terApaMthI sAdhu jitamalajI hatA. buTerAyajIne temanI pAse javAnI jijJAsA thaI. guru mahArAjanI AjJA laIne teo maLavA gayA. temanI sAmAcArI joIne teo prabhAvita thayA ane pAchA AvIne potAnA gurumahArAjane te vize vAta karI. nAgaramalajI udAra mananA hatA, chatAM buTerAyajI terApaMthI sAdhuonA vadhu saMsargamAM Ave e vAta emane gamI nahi. buTerAyajI yuvAna satyazodhaka sAdhu hatA. teo terApaMthI sAdhuo pAse javA icchatA hatA. emanI pAkI marajI joI saraLa prakRtinA RSi nAgaramalajIe chevaTe AjJA ApI. buTerAyajI terApaMthInA sAdhu pAse pharIthI gayA. tyArapachI muni jitamalajI dilhIthI vihAra karIne jodhapura cAturmAsa karavAnA hatA. buTerAyajIe jodhapura javAnI AjJA mAgI. guru mahArAjane gamyuM nahi, tema chatAM temaNe jodhapura javA mATe AjJA ApI. buTerAyajIe vihAra karI jodhapura pahoMcI muni jitamalajI sAthe cAturmAsa karyuM. cAturmAsamAM satata sAthe rahevAne kAraNe tathA vicAra-vinimayane kAraNe tyAM paNa temane keTalAka prazno thayA, jenuM samAdhAna muni jitamalajI karI zakyA nahi. buTerAyajI mahArAjane keTalIka apekSAe sthAnakavAsI sAdhuo karatAM terApaMthI sAdhuo caDiyAtA lAgyA ane keTalIka apekSAe terApaMthI sAdhuo karatAM sthAnakavAsI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja sAdhuo caDiyAtA lAgyA. AthI emanuM mana DAmADoLa rahevA lAgyuM. teo potAnA sthAnakavAsI guru nAgaramalajI sAthe rahevAnuM nakkI karIne jodhapurathI vihAra karIne pAchA dilhI AvI pahoMcyA. dilhImAM emaNe gurumahArAja sAthe be cAturmAsa karyA. vRddhAvasthA ane nAdurasta tabiyatanA kAraNe RSi nAgaramalajIe dilhImAM ja sthiravAsa karyo hato. buTerAyajI emanI pAse pAchA AvyA hatA. paraMtu gurumahArAjano pahelAM jeTalo ullAsabharyo bhAva have jaNAyo nahi. to paNa buTerAyajI daMbha-kapaTa vinA saraLatAthI gurumahArAja sAthe rahIne temanI vaiyAvacca karavA lAgyA. buTerAyajIe gurumahArAjane vinaMtI karI ke teo potAne vadhu zAstrAbhyAsa karAve. paraMtu gurumahArAja have mana mUkIne zAstrAbhyAsa karAvatA hoya evuM buTerAyajIne lAgatuM nahi. keTalAka samaya pachI gurumahArAja vadhu bImAra paDyA. buTerAyajIe divasa-rAta joyA vagara athAga parizramapUrvaka emanI sevA-cAkarI karI. temanAM Thallo-mAtru paNa teo jarA paNa kacavATa vagara, balake hoMzathI sApha karatA ane AsapAsa kyAMya javuM hoya to buTerAyajI temane UMcakIne potAnA khabhA upara besADIne laI jatA. roja ujAgarA thatA to paNa teo gurumahArAjanI pAse khaMtathI, utsAhathI ane gurusevAnA bhAvathI besI rahetA ane temanI satata saMbhALa rAkhatA ane rAtre jyAre jyAre samaya maLe tyAre pote gokhelAM sUtro, thokaDA, bola vagere bolIne yAda karI letA. buTerAyajInI vaiyAvacca nAgaramalajI mahArAjanA hRdayane sparzI gaI. temanA hRdayanuM parivartana thayuM. aMtima samaye emaNe kahyuM, "buTA, te mArI bahu sevAcAkarI karI che, meM tane joIe teTalo abhyAsa karAvyo nathI. tArI jijJAsA ane jJAnanI bhUkha ghaNI moTI che, mATe tuM A mArI pAMca mUlyavAna hastalikhita prato tArI pAse ja rAkhaje. tuM sadA sukhI raheje ane dharmano pracAra karaje. tuM koI paNa kadAgrahI sAdhuno saMga karato nahi. jyAM tane zuddha dharmanI puSTi thatI lAge tyAM te raheje ane te pramANe karaje." Ama AziSa ApI RSi nAgaramalajI mahArAja kALadharma pAmyA. potAnA gurumahArAjanA kALadharma pachI buTerAyajI mahArAja vihAra karIne Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 prabhAvaka sthaviro patiyAlA padhAryA. emanAmAM tyAga-vairAgyanA saMskAra bALapaNathI hatA eTale ugra tapazcaryA mATe temane vizeSa ruci hatI. patiyAlAmAM emaNe ghaNI kaDaka tapazcaryA zarU karI hatI. teo chaThTha, aThThama ke paMdara divasanA upavAsa vAraMvAra karatA. AyaMbila to emanAM vakhatovakhata cAlu rahetAM. gocarI vahoravA jAya tyAre teo judA judA abhigraha dhAraNa karIne jatA. gocarIne mATe teo eka ja pAtra rAkhatA. badhA loko bhojana karI le te pachI teo gocarI vahoravA jatA. badho ja AhAra teo eka ja pAtramAM letA ane te bhego karIne khAtA ane svAda upara vijaya meLavavA prayatna karatA. ghaNuMkharuM teo divasanA eka ja vakhata AhAra letA. gocarImAM paNa teo lukhkho AhAra pasaMda karatA. teo TADha-taDakAnA parISaha svecchAe vadhu ne vadhu sahana karatA. divase eka ja vastra dhAraNa karatA ane ziyALAnI kaDakaDatI ThaMDImAM rAtre oDhavA mATe phakta eka ja sutarAu vastra pAse rAkhatA. keTalIka vAra to rAtre teo vastra oDhatA nahi. vaLI teo ziyALAnI ThaMDImAM paNa divase chAtI upara koI vastra dhAraNa karatA nahi. potAnI Atmika zakti khIlavavA mATe teo ziyALAnI kaDakaDatI ThaMDImAM eka baMdha kamarAmAM AkhI rAta nagna avasthAmAM padmAsana vALIne besavAnI tapazcaryA karatA. AvI rIte temaNe potAnA zarIrane ghaNuM kahyuM hatuM. teo tyAra pachI mAlerakoTalAmAM cAturmAsa hatA tyAre lagabhaga cha mahinA sudhI rojeroja abhigrahapUrvaka gocarI vahorI lAvatA. Ama buTerAyajI mahArAja yuvAna vayathI ja ugra tapasvI banyA hatA. buTerAyajI mahArAja tapazcaryAnI sAthe sAthe svAdhyAya paNa karatA ane upAzrayamAM vyAkhyAna paNa ApatA. AthI emano cAhakavarga vadhato gayo hato. daramiyAna khAnadAna kuTuMbanA be yuvAnoe emanI pAse dIkSA lIdhI hatI. teo paMjAbathI vihAra karI dilhI padhAryA. tyAM sthAnakamArgI samudAyanA RSi rAmalAlajInuM cAturmAsa hatuM. teo kavi paNa hatA. temanI pAse amRtasaranA eka osavAle dIkSA lIdhI hatI. emanuM nAma RSi amarasiMhajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. amarasiMhe gurumahArAja pAse sAro svAdhyAya karyo Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja hato. teo buddhizALI ane tejasvI hatA. guru rAmalAlajI vRddhAvasthAne kAraNe rogagrasta thayA hatA. eTale vyAkhyAna ApavAnI javAbadArI amarasiMhajIe lIdhI hatI. buTerAyajI amarasiMhajInA saMparkamAM AvyA. buTerAyajI yuvAna, buddhizALI tathA saMskRta-ardhamAgadhInA jANakAra ane jijJAsu che e jANI amarasiMhajIne emano saMga gamI gayo. teo pAse je kaMI navI navI pothIo AvatI te buTerAyajIne batAvatA ane vAMcavA ApatA. eka divasa amarasiMhajIe buTerAyajIne 'vipAkasUtra'nI pothI batAvI pUchyuM, 'A tame vAMcyuM che ?' pothI jo buTerAyajIe kahyuM, 'vipAkasUtra' meM vAMcyuM to nathI, paNa enuM nAma paNa Aje pahelI vAra tamArI pAsethI sAMbhaLuM chuM.' amarasiMhajIe 'vipAkasUtra' buTerAyajIne vAMcavA ApyuM. buTerAyajI 'vipAkasUtra' bahu rasapUrvaka, cIvaTathI vAMcI gayA. zAstronuM adhyayana karavAnI emanI bhUkha gurumahArAje pUrI saMtoSI nahotI, eTale te vAMcatAM vadhu AnaMda thayo. paraMtu 'vipAkasUtra' vAMcatAM temAM Avato mRgA--loDhiyAno prasaMga paNa temaNe vAMcyo. temAM varNavyA pramANe gautamasvAmI mRgAvatInA, mAMsanA locA jevA, satata lohI ane paru nIkaLatA, tIvra durgaMdha mAratA putrane jovA jAya che, te vakhate durgaMdhane kAraNe mRgAvatI gautamasvAmIne moDhe vastra DhAMkavA kahe che. eno artha e thayo ke tyAre gautamasvAmIe moDhe muhapattI bAMdhI nahotI. moDhe muhapattI bAMdhavAnuM pharamAna AgamasUtromAM AvatuM nathI. eTale emaNe potAnI zaMkA amarasiMhajI pAse darzAvI. amarasiMhajI pAse eno javAba nahoto. emaNe eTaluM ja kahyuM ke, 'ApaNe moDhe muhapattI na bAMdhIe to loko ApaNane yati kahe. mATe moDhe muhattI bAMdhavI jarUrI che.' paraMtu A khulAsAthI buTerAyajIne saMtoSa thayo nahi. vaLI, jina pratimAnAM darzana-vaMdanano niSedha AgamasUtramAM kyAMya Avato nathI. e vize paNa emaNe amarasiMhajI pAse potAnI zaMkA vyakta karI, paraMtu teno paNa koI saMtoSakAraka khulAso maLyo nahi. dilhInA cAturmAsa pachI buTerAyajI potAnA ziSyo sAthe patiyAlA, amRtasara, siyAlakoTa, rAvalapiMDI vagere sthaLoe vicarI pAchA patiyAlA padhAryA. tyAM rastAmAM amarasiMhajI maLI gayA. temaNe buTerAyajIne kahyuM ke, 101 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 prabhAvaka sthaviro buTerAyajI, tame sAro zAstrAbhyAsa karyo che. mArA karatAM tame moTA cho. ApaNe eka ja guruRSi malakacaMdajInA ToLAnA chIe to ApaNe sAthe vicArIe to kema ?' amarasiMhajInI darakhAsta buTerAyajIe svIkArI lIdhI. teo sAthe vihAra karavA lAgyA. ema karatAM amRtasara teo baMne padhAryA, paraMtu amRtasaramAM buTerAyajI muhapattI ane jinapratimA vizenA potAnA vicAro bIjA sAdhuo pAse vyakta karatA te amarasiMhajIne gamatuM nahi. buTerAyajI sAthe zAstrArtha karavAnuM paNa emanuM gajuM nahotuM. amarasiMhajI amRtasaranA moTA zrImaMta parivAramAMthI AvelA hatA. eTale amarasiMhajIno anuyAyI varga moTo hato. potAnA anuyAyI varga pAse buTerAyajI muhapattI ane jinapratimAnI vAta kare te temane gamatuM nahi. AthI buTerAyajI ane amarasiMhajI vacce matabheda cAlu thayo. chevaTe baMne judA paDyA. pachI buTerAyajInI viruddha amarasiMhajIe pracAra cAlu karI dIdho. zrAvakone mokalIne teo vyAkhyAnamAM zuM bole che, loko sAthe zI vAta kare che tenI jAsUsI karavA lAgyA. potAne koI maLavA Ave to teno buTerAyajI mATe abhiprAya pUchatA ane koI sAro, UMco abhiprAya ApatA te temane gamatuM nahi. vaLI teo zrAvakone taiyAra karIne buTerAyajInI pAse mokalIne muhapattI ane pratimApUjana vize prazna karAvatA. buTerAyajIne lAgyuM ke have badhAMne spaSTa vAta karavAno vakhata pAkI gayo che. eTale temaNe potAnA vicAro zAstranA jANakAra karamacaMdajI zAstrI, gulAbarAyajI vagere zrAvakone jaNAvyA. bIjI bAju amarasiMhajIe buTerAyajIno jAheramAM virodha cAlu karI dIdho. AthI zrAvakomAM paNa be pakSa paDI gayA. paMjAbamAM badhe A bAbata jAhera carcAno viSaya banI gaI. amarasiMhajIe potAnA kSetranA zrAvakone taiyAra karyA hatA ane dhamakI ApI ke buTerAyajI jo potAnA kSetramAM Avaze to emano veza kheMcI levAmAM Avaze. A samaya daramyAna buTerAyajI pAse khAsa koI ziSyo rahyA na hatA. sthAnakavAsI saMpradAyanA bAvIsa ToLAmAM temaNe cAra ziSyo banAvyA hatA. paraMtu emAMthI mAlerakoTalAvALA be ziSyo emane choDIne cAlyA gayA hatA. eka ziSya kALadharma pAmyA hatA. eka jATa jAtinA ziSya hatA, temaNe dIkSA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja 103 choDI daIne gRhastha veza aMgIkAra karyo hato. AthI buTerAyajI ekalA paDI gayA hatA. paraMtu AvI dhAkadhamakIothI teo DaratA nahotA, kAraNa ke teo AtmArthI hatA ane jinatattvamAM aDaga zraddhA dharAvanAra hatA. evAmAM premacaMdajI nAmanA eka sAdhue potAnA gurumahArAjane choDIne buTerAyajI pAse AvIne pharIthI dIkSA lIdhI hatI. teo temanI sAthe cAreka varSa rahyA hatA. buTerAyajIe premacaMdajIne AgamazAstrono sAro abhyAsa karAvyo hato. paraMtu kuMjarAvALA nagaramAM teo cAturmAsa hatA tyAre eka divasa muni premacaMdajIe kahyuM, "gurudeva, mArAthI have dIkSA paLAtI nathI. mAruM mana DAmADoLa thaI gayuM che. mArI kAmavAsanA bahu jAgrata rahe che. mArAM bhogAvalI karmano udaya thayo lAge che. mATe mane dIkSA choDavAnI AjJA Apo." buTerAyajI mahArAje emane khUba samajAvyA, paraMtu jyAre lAgyuM ke e sAdhujIvanamAM have TakI zake tema nathI, tyAre temaNe dIkSA choDavAnI anumati ApI. muni premacaMdajIe dIkSA choDIne, lagna karIne gRhastha jIvana svIkAryuM. lAhoramAM jaIne emaNe sipAInI nokarI lIdhI. gRhastha veze teo koI koI vAra gurumahArAjane vaMdana karavA AvatA. saM. 1902nuM cAturmAsa buTerAyajI mahArAje parsaramAM karyuM. te vakhate eka navayuvAna emanA saMparkamAM Avyo. emanuM nAma mULacaMda hatuM. emanI umara nAnI hatI, paNa emanI buddhinI paripakvatA ghaNI hatI. vaLI emaNe judA judA sAdhuo pAse zAstrAbhyAsa paNa karyo hato. buTerAyajInA muhapattI ane pratimApUjananA vicAro emaNe jANI lIdhA hatA, ane te potAne sAcA jaNAtAM temaNe paNa carcA upADI hatI. tyArapachI soLa varSanI vaye emaNe buTerAyajI pAse dIkSA lIdhI. emanuM nAma mULacaMda hatuM eTale sAdhu tarIke emanuM nAma mULacaMdajI rAkhavAmAM AvyuM. temaNe gurumahArAja buTerAyajI sAthe rAmanagaramAM cAturmAsa karyuM. mULacaMdajI mahArAja jevA tejasvI ane nIDara ziSya maLatAM buTerAyajInI naitika hiMmata hatI te karatAM paNa vadhI gaI. vi. saM. 1903nuM cAturmAsa teo baMnee lAhora pAse caMdrabhAgA nadInA kinAre AvelA rAmanagaramAM karyuM. te vakhate guru-ziSya vacce muhapattI vize ghaNI vicAraNA thaI, ane Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prabhAvaka sthaviro cAturmAsa pachI mAgasara mahinAmAM teo baMnee rAmanagaramAM muhapatIno doro toDI nAkhyo. teoe muhapattI havethI hAthamAM rAkhaze evuM jAhera karyuM. paMjAbamAM A krAMtikArI ghaTanAthI ghaNo khaLabhaLATa macI gayo. have sthAnakamArgI upAzrayomAM javuM temane mATe muzkela banI gayuM. alabatta ATalA samaya daramiyAna temanI sAthe saMmata thanAra zrAvakono samudAya hato, paraMtu paristhiti have vikaTa thavAnI hatI. A samaya daramiyAna dIkSA choDI janAra premacaMdajIne gRhastha jIvananA kaDavA anubhavo thatAM ane vairAgyano udaya thatAM teo pharI dIkSA levA taiyAra thayA. paraMtu te vakhate buTerAyajIne ziyAlakoTa javAnuM anivArya hatuM. eTale emaNe potAnA ziSya mULacaMdajI mahArAjane piMDadAdanakhA nAmanA gAme premacaMdajIne pharI dIkSA ApavA mokalyA. paraMtu premacaMdajI have dIkSA mATe eTalA adhIrA thaI gayA hatA ke vihAra karIne mULacaMdajI mahArAja tyAM pahoMce te pahelAM to temaNe buTerAyajI mahArAjane potAnA guru tarIke dhAraNa karIne, saMgha samakSa tathA jinapratimAnI sAkSIe sAdhunAM vastra paherI lIdhAM hatAM. tyArapachI teo mULacaMdajI mahArAja sAthe vihAra karIne buTerAyajI mahArAja sAthe joDAI gayA hatA. buTerAyajI mahArAje muhapattIno doro kADhI nAkhyo te pachI paMjAbamAM vicaravAnuM AraMbhamAM emane mATe bahu kaThina banI gayuM. tema chatAM evA virodhanA vaMToLa vacce paNa teo svasthatAthI ane niDaratAthI vicaratA rahyA hatA. eka bAju emanI vidvattA, vinamratA, saraLatA ane lokapriyatA kevI hatI ane bIjI bAju temane mAthe kevAM saMkaTo AvI paDyAM hatAM tenA keTalAka prasaMgo noMdhAyA che. zarUAtano eka prasaMga patiyAlA zaherano che. paMjAbanA sthAnakavAsI saMpradAyanA mukhya RSi amarasiMhajI tyAre patiyAlAmAM birAjamAna hatA. amarasiMhajInA gurubhAIe sittera jeTalA upavAsanI tapazcaryA karavA dhArI hatI. sATha jeTalA upavAsa pachI tapazcaryA daramiyAna ja teo kALadharma pAmyA. e prasaMge patiyAlAmAM eka guNAnuvAda mahotsava rAkhavAmAM Avyo hato. e avasare cAre bAjuthI hajAro Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja 105 zrAvaka-zrAvikAo tathA aneka saMto-mahAsatIo patiyAlA padhAryA hatAM. tyAM AvatAM ja temaNe joyuM ke temaNe muhapattIno je doro choDI nAkhyo che tenI carcA patiyAlAmAM ThekaThekANe cAlI rahI hatI. ATalAM badhAM sAdhu-sAdhvIo ekatra thayAM che teno lAbha laI te badhAMnI samakSa potAne paDakAraze. eTale buTerAyajI mahArAje vicAryuM ke AvI paristhitimAM ahIM patiyAlAmAM rahevuM potAne mATe ucita nathI. ahIM rahIne saMgharSa karavAno ke lokonA upadravano bhoga banavAno koI artha nathI. ToLAnI sAme zAstrasiddhAMtanI vAta cAlaze nahi. mATe patiyAlA choDIne AgaLa vihAra karavo yogya che. Ama vicArIne buTerAyajI mahArAje gocarI-pANI karyA pachI tarata patiyAlAmAMthI vihAra karyo. jyAre amarasiMhane A vAtanI khabara paDI tyAre teo ane temanA sAdhuo vicAramAM paDI gayA, kAraNa ke buTerAyajIne pATha bhaNAvavAnI temanI yojanA niSphaLa thatI hatI. teoe thoDAka yuvAnone bolAvIne samajAvyuM ke, "tame buTerAyajI pAse jAva ane temanI prazaMsA karI, tathA temane AgrahapUrvaka vinaMtI karI game te rIte yuktipUrvaka samajAvIne ahIM pAchA bolAvI lAvo.' teo buTerAyajI mahArAja pAse pahoMcI gayA. emanI muhapattInI ghaTanAnI teoe bahu prazaMsA karI. pachI bahu ja AgrahapUrvaka jAtajAtanAM vacano ApIne teo buTerAyajI mahArAjane patiyAlA pAchA teDI lAvyA. buTerAyajI mahArAje potAnA ziSya sAthe patiyAlAnagaramAM pAcho praveza karyo. sthAnaka tarapha teo jyAre jatA hatA te vakhate je rIte keTalAka zrAvako temanA tarapha karaDI najarathI jotA hatA ane kAnamAM vAto karatA hatA te parathI temane lAgyuM ke temane mATe vAtAvaraNa dhAravA karatAM vadhu pratikULa ane taMga banyuM che. paraMtu have bIjI vAra pAchA pharavAnuM temanA jevA sAdhu mATe yogya na kahevAya. eTale have to je thavAnuM haze te thaze ema samajIne teo zrAvako laI gayA te sthAnakamAM UtaryA. teo tyAM beThA hatA eTalAmAM pacIseka sAdhuo ane lagabhaga 400 strI-puruSo tyAM AvIne temane gherI vaLyAM. amarasiMhajInI yojanA evI hatI ke buTerAyajI pAse muhapattI moDha baMdhAvavI ane jo na Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 bAMdhe to badhAMe bhegAM maLI temano sAdhuveza kheMcI levo. bhegA thayelA ToLAmAMthI gaMgArAma nAmanA eka sAdhu ke je jabarA hatA ane je potAne ghaNA vidvAna ane zAstranA jANakA2 tarIke oLakhAvatA hatA temaNe UbhA thaIne badhAMnI vacce jorathI moTA avAje badhAMne saMbhaLAya e rIte buTerAyajIne kahyuM, 'buTerAyajI, jo tame Agama sUtrone mAnatA ho to pachI AcAryanuM kahyuM paNa tamAre mAnavuM joIe. paraMtu tame te mAnatA nathI.' buTerAyajIe kahyuM, 'huM sUtra siddhAMtamAM mAnuM chuM, ane AcAryanuM kahevuM paNa mAnuM chuM.' gaMgArAmajIe kahyuM, 'jo tame AcAryanuM kahyuM mAnatA ho to tamArA guru nAgaramalajI muhapattI moDhe bAMdhatA hatA ane jinapratimAmAM mAnatA nahotA, to tame enI viruddha kema varte cho ? tame tamArA gurunI AjJAnuM ullaMghana kema karo cho ? tame mRSAvAdI cho; tame nihnava cho, tame mithyAdRSTi patita sAdhu cho.' A sAMbhaLI buTerAyajIe kahyuM, mane mArA guru nAgaramalajIe zikhavADyuM che ke *-- prabhAvaka sthaviro arihaMto maha devo jIvajjajIvaM susAhuNo guruNo / jiNapatrataM tattaM, iha sammataM mae gahiyaM / / [sudeva arihaMta, susAdhu guru tathA jinezvara bhagavAna dvArA prarUpita tattva(dharma)nuM jAvajIva huM zaraNa grahaNa karuM chuM.] mArA guru nAgaramalajIe mane je A zikhavADyuM che teno huM svIkAra karuM chuM. emAM sUtra siddhAMta ane gurunI AjJA baMneno svIkAra AvI jAya che. mAre mATe e pramANa che, phuguru, phudharma mAre mATe pramANa nathI. A sAMbhaLI nakkI karelI yojanA pramANe gaMgArAmajIe bUma pADIne badhAMne kahyuM, 'bhAIo ! buTerAyajI sAthe vadhAre vAta karavAno koI artha nathI. jo teo atyAre muhapattI na bAMdhe to tame badhAM atyAre ja emano veza utArI lo ane emane mArIne ahIMthI bahAra kADhI mUko.' Ama vAdavivAda ugra jhaghaDAmAM pariNamyo. e jo vadhe to jaina sAdhuonI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja 107 zobhA nahi rahe ema samajIne buTerAyajInA eka anurAgI banAtIrAma nAmanA eka jabarA zrAvake UbhA thaIne moTA avAje saMta-mahAsatIone kahyuM ke, zuM tame badhAM ahIM zAstranI carcA karavA AvyAM cho ke mArAmArI karavA AvyAM cho ? tamane jaina sAdhu-sAdhvIone Ama karavuM zobhe che ? tame badhAM ahIMthI haTho ane potapotAnA sthAne jAva. khabaradAra, buTerAyajIne koIe hAtha aDADyo to." banAtIrAmanA avAjathI badhA DaghAI gayA. emanI sAthe bIjA keTalAka zrAvako paNa joDAI gayA. gaMgArAmajIne khAtarI thaI gaI ke ahIM potAnuM kazuM cAlaze nahi. teo tyAMthI AghA khasI gayA. tyArapachI temaNe potAnAM keTalAMka saMta-satIone eka bAjue laI jaIne dhImA avAje khAnagImAM kahyuM, "buTerAyajI ahIM patiyAlAmAM vAraMvAra Ave che. ahIM ghaNI tapazcaryA karI che. eTale emanA anurAgI zrAvako ahIM ghaNA che. eTale teo buTerAyajIno veza utAravA deze nahi. paraMtu have buTerAyajI ahIMthI aMbAlA tarapha vihAra karavAnA che. joke aMbAlAmAM paNa temanA anurAgI zrAvako ghaNAM che, to paNa ApaNA zrAvako paNa ochA nathI. emanA dvArA tyAM ApaNe emano veza utarAvI laizuM. chatAM jo aMbAlAnA zrAvako tema nahi kare to mArA ghaNA vaNava bhakto che. temanI pAse emaNe e kAma karAvI laIzuM. mATe ApaNe badhAM ahIMthI jaladI vihAra karIne aMbAlA pahoMcI jaIe ane buTerAyajI tyAM Ave te pahelAM lokone taiyAra karI daIe.' gaMgArAmajI tarata vihAra karIne potAnA sAdhuo sAthe aMbAlA pahoMcI gayA. buTerAyajIe pAMceka divasa patiyAlAmAM sthiratA karIne aMbAlA tarapha vihAra karyo. aMbAlAnA kAvatarAnI temane khabara na hatI. vihAra karatAM karatAM jyAre teo aMbAlA zahera tarapha jatA hatA tyAre rastAmAM keTalAka anurAgI zrAvakoe buTerAyajIne cetavyA ke, "gurudeva, aMbAlA zaheramAM vAtAvaraNa bahu taMga thaI gayuM che. vakhate ApanA upara saMkaTa AvI paDe. mATe aMbAlAmAM praveza karavo te Apane mATe hitAvaha nathI. Apa AgaLa cAlyA jAva.' buTerAyajIne emanA ziSya muni premacaMdajIe paNa vinaMtI karI ke, "gurumahArAja, aMbAlA zaheramAM ApanA mAthe bhaya che. mATe ApaNe aMbAlA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prabhAvaka sthaviro zaheramAM na jatAM aMbAlA kenTonamenTa-chAvaNI tarapha vihAra karIe.' buTerAyajIe kahyuM, "bhAI premacaMda ! ema upasargothI DarI jaIe te kema cAle ? bhagavAna mahAvIrane paNa upasargo ane parISaho thayA hatA. eTale ApaNe DaravuM na joIe. paraMtu jo tane Dara lAgato hoya to tuM sIdho aMbAlA chAvaNI pahoMcI jA. huM aMbAlA zaheramAM be-traNa divasa rokAIne pachI tyAM AvIza." | muni premacaMdajI sAce ja DarI gayA hatA. teo aMbAlA zaheramAM na jatAM sIdhA chAvaNImAM pahoMcI gayA. buTerAyajI ekalA vihAra karatA aMbAlA zaheramAM padhAryA. pote sthAnakamAM UtaryA ane gocarI lAvIne AhAra-pANI karyA. aMbAlA zaheramAM RSi amarasiMha, gaMgArAmajI vagere agAuthI AvI gayA hatA. aMbAlAmAM mohorasiMha nAmanA eka jaina zrAvaka hatA, teo sUtra-siddhAMtanA abhyAsI hatA ane buTerAyajInA paNa anurAgI hatA. gaMgArAmajIe buTerAyajIne samajAvavA mATe mohorasiMhane mokalyA. mohorasiMha buTerAyajI pAse AvyA ane muhapattInI carcA karI. buTerAyajIe kahyuM, "bhAI mohorasiMha, tame sUtrasiddhAMtanA abhyAsI cho. tame emAMthI muhapattI moDhe bAMdhavAno pATha batAvo to huM muhapattI moDhe bAMdhI laIza." teo baMne vacce muhapattI vize zAstranAM vacanonI carcA-vicAraNA thaI. ethI mohorasiMhane khAtarI thaI ke muhapattInI moDhe bAMdhavAnI vAta jinAgamamAM kyAMya AvatI nathI. eTale emaNe kahyuM, "gurudeva, ApanI vAta satya che. huM svIkAruM chuM. paraMtu ahIMnuM vAtAvaraNa pratikULa che. ahIM ApanuM apamAna thavAnA saMjogo che. jo ame ApanA pakSe rahIe to amAre paNa takalIpha bhogavavAnI Ave, mATe Apa muhapattI moDhe bAMdhI lo te sArI vAta che." paraMtu buTerAyajIe tema karavAno spaSTa InkAra karI dIdho. mohorasiMhe AvIne gaMgArAmajIne kahyuM ke, "buTerAyajI muhapattI moDhe bAMdhavAnI spaSTa nA kahe che. teo potAnI zraddhAmAM ane potAnA nizcayamAM bilakula aDaga che." bIje divase aMbAlA zaheramAM eka sthAnakamAM badhAM sAdhu-sAdhvI ekatra Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja thayAM ane teoe zrAvakonI sabhA bharIne kahyuM, 'buTerAyajI jo AvatI kAle savAre pratikramaNa karatI vakhate moDhe muhapattI na bAMdhI le to te ja vakhate emano veza chInavI laIne, emane nagna karIne ane mArIne sthAnaka bahAra kADhI mUkIzuM.' sabhAno Avo nirNaya jANIne buTerAyajInA anurAgI zrAvako mohorasiMha, sarasvatIdAsa vagerene lAgyuM ke A barAbara nahi thAya. emAM zAsananI avahelanA thaze. jaina sAdhu-samAjanI koI zobhA nahi rahe. mATe teo rAtane vakhate buTerAyajI pAse pahoMcyA. teoe kahyuM, 'gurudeva, Apane mAthe bhayaMkara saMkaTa che. mATe Apa sUryodaya pahelAM zahe2mAMthI vihAra karI jajo ane pratikramaNa vagere Avazyaka kriyAo pAchI tyAM karajo.' buTerAyajIe temane kahyuM, 'bhAIo, AvI rIte gabharAIne huM keTalA divasa rahI zakuM ? mane koIno Dara nathI. paraMtu mArA lIdhe tamane takalIpha thAya evuM huM icchato nathI. mATe savAre jyAre badhA loko mAro veza utAravA Ave tyAre tame mane bacAvavA Avazo nahi. huM mAruM saMbhALI laIza. huM to ekalo chuM. mArI pAchaLa koI rovAvALuM nathI. je zrAvako mAro veza utAravA Ave teone kahejo ke potAnI bairInAM baloyAM phoDIne pachI mArI pAse Ave. ahIM rAja aMgrejonuM che. mAro veza koI utA2ze to tene pUchanAra paNa koI sattAvALA haze ne ? koNa aparAdhI haze te to chevaTe nakkI thaze ne ? mAre kaMI DarI javAnuM kAraNa nathI. huM mArA nirNayamAM aDaga chuM. jeo veza chInavI levA Ave teone kahejo ke teo potAnuM ghara saMbhALIne Ave. vagara levedeve sarakAra taraphathI temane kaMI takalIpha na thAya.' 109 buTerAyajInI nIDaratA ane AtmavizvAsa joIne tathA veza kheMcavA jatAM mArAmArI thAya to polIsanuM lapharuM thAya e bIke koI AvyuM nahi. buTerAyajIe tyAM ja savAranuM pratikramaNa karyuM ane tyAM ja traNeka divasa rokAyA. zrAvakomAM paNa be bhAgalA paDI gayA. eTale paNa A vivAda thALe paDavA lAgyo. buTerAyajI tapazcaryA, zAstrAbhyAsa ane cAritrapAlanamAM ucca koTinA hatA. eTale temano paNa anuyAyIvarga hato, je divase divase vadhato jato hato. amarasiMhajI ane emanA ziSyo taraphathI zrAvakone caDAvavAmAM AvatA ke Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 prabhAvaka sthaviro jethI buTerAyajIne sthAnakamAM UtaravAnI sagavaDa ke gocarI-pANI maLe nahi, paraMtu teo bahu phAvatA nahi. aMbAlAnA A prasaMga pachI buTerAyajI mahArAja aMbAlA chAvaNI gayA. tyAMthI muni premacaMdajIne sAthe lIdhA. tyAMthI vihAra karIne meraTha thaI dilhI padhAryA. eka mahino tyAM rahI pharI paMjAba tarapha padhAryA. aMbAlA, mAlerakoTalA, patiyAlA, ludhiyAnA, hoziyArapura, jalaMdhara, aMDiyAlA guru, amRtasara vagere sthaLe vicarI teo gujarAnavAlA padhAryA, potAnA ziSya muni mUlacaMdajI ahIM karmacaMdajI zAstrI pAse abhyAsa karavA rokAyA hatA temane laI vihAra karatA teo dilhI padhAryA. dilhImAM saM. 1908mAM temaNe be yuvAnone bahu dhAmadhAmapUrvaka dIkSA ApIne ekanuM nAma rAkhyuM vRddhicaMdrajI ane bIjAnuM nAma rAkhyuM muni AnaMdacaMdajI. buTerAyajI mahArAjanI bhAvanA hatI siddhAcalanI yAtrA karavAnI ane gujarAtanA saMvegI sAdhuone samAgama karI potAnI zaMkAonuM samAdhAna karavAnI. eTalA mATe dilhIthI emaNe potAnA cAre ziSyo muni mUlacaMdajI, muni premacaMdajI, muni vRddhicaMdrajI ane muni AnaMdacaMdajInI sAthe gujarAta tarapha pahoMcavAnI bhAvanA sAthe vihAra karyo. eka pachI eka gAme vihAra karatA teo pAMceya jayapura mukAme padhAryA. vi. saM. 1909nuM cAturmAsa teoe jayapuramAM karyuM. cAturmAsa pachI teo badhA vihAra karI kisanagaDha thaI ajamera pahoMcyA. ajamerathI teo nAgora pahoMcya.nAgoramAM muni vRddhicaMdrajInA pagamAM saMdhivAnA kAraNe asahya pIDA thavA lAgI. eTale teone nAgoramAM rokAI javuM paDyuM. daramiyAna mUlacaMdajI mahArAje gujarAta bAju vihAra karyo. AnaMdacaMdajI mahArAjanuM citta saMyamapAlanamAM Dagumagu rahevA lAgyuM. thoDA vakhatamAM teo sAdhuno veza choDIne yati banI gayA ane jyotiSano vyavasAya karavA lAgyA. thoDA vakhata pachI bikAnerathI saMghanA AgevAno nAgora AvyA ane buTerAyajI mahArAjane bikAnera cAturmAsa mATe padhAravA vinaMtI karI. e vinaMtIno svIkAra karI buTerAyajI mahArAje bikAnera tarapha vihAra karyo. daramiyAna vRddhicaMdrajI mahArAjane paganI pIDA ochI thaI gaI, eTale teo Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja paNa gurumahArAja sAthe bikAnera padhAryA. premacaMdajI mahArAja cAturmAsa mATe nAgoramAM ja rokAyA. mUlacaMdajI mahArAja vihAra karatA karatA pAlitANA pahoMcI gayA ane temaNe cAturmAsa pAlitANAmAM karyuM. vi. saM. 1910nuM cAturmAsa A rIte buTerAyajI mahArAje potAnA ziSya vRddhicaMdrajInI sAthe bikAneramAM karyuM. tyAM osavAla jainonAM 2700 jeTalAM ghara hatAM. buTerAyajI mahArAjanI vANIthI teomAM sArI dharmajAgRti AvI gaI. bikAneranA kharataragacchanA yatione paNa buTerAyajI mahArAja pratye AdarabhAva thayo. teoe paNa potAnI pauSadhazALAmAM sthiratA karavA mATe temane vinaMtI karI. bikAnerathI buTerAyajI mahArAjanI bhAvanA zatruMjayanI yAtrA karavAnI hatI. paraMtu ajame2nA saMghano patra Avyo ke huMDhiyAnA pUjya ratanacaMdajI rIkha ApanI sAthe mUrtipUjA vize zAstrArtha ka2vA icche che. A patra maLatAM buTerAyajI mahArAje gujarAta tarapha potAnA ziSya vRddhicaMdrajI sAthe vihAra karyo. zAstrArtha karavA mATe teo IcchatA hatA, kAraNa ke e viSayamAM emano abhyAsa have ghaNo UMDo thayo hato. teo ajame2 tarapha jaI rahyA hatA tyAre mArgamAM jANavA maLyuM ke muni ratanacaMdajIe terApaMthInA matanuM khaMDana karatI vakhate eka prata lakhI che. enI tapAsa karAvIne buTerAyajI mahArAje e prata meLavI lIdhI. e vAMcatAM ja temane lAgyuM ke muni ratanacaMdajInAM potAnAM ja vAkyo vaDe mUrtipUjA sAbita thaI zake ema che. vihAra karatAM karatAM teo potAnA ziSya sAthe ajamera pahoMcyA. paraMtu tyAre Azcarya sAthe jANyuM ke muni ratanacaMdajI ajamerathI cUpacApa vihAra karIne bIje cAlyA gayA che. buTerAyajI sAthe mUrtipUjA vize pote zAstrArtha nahi karI zake ane ka2ze to parAjita thaze evo Dara emane lAgyo hato. 111 buTerAyajI mahArAja je hetuthI ajamera padhAryA te hetu have rahyo nahi. paraMtu ajame2 padhAravAnA kAraNe eka vizeSa lAbha thayo. ajame2thI e vakhate eka saMgha kesariyAjInI jAtrA mATe jaI rahyo hato. jainonA gharabAra vagaranA pradezomAM ekalA vihAra karavA karatAM saMgha sAthe vihAra karavAmAM munimahArAjone sUjhatA AhAra vagerenI anukULatA rahe che. buTerAyajI mahArAja e rIte saMgha Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 2. prabhAvaka sthaviro sAthe kesariyAjI padhAryA. tIrthayAtrAno A emano prathama anubhava hato. kesariyAjInA AdinAtha bhagavAnanI camatkArika pratimAnAM harSollAsapUrvaka darzana karIne teoe atyaMta dhanyatA anubhavI. kesariyAnA mukAma daramyAna vaLI bIjo eka anukULa yoga sAMpaDyo. gujarAtamAMthI te vakhate kesariyAjInI yAtrA karavA mATe eka saMgha Avyo hato. saMghapati prAMtija pAse AvelA Ilola nagaranA zeTha becaradAsa mAnacaMda hatA. teo bIjA AgevAno sAthe buTerAyajI mahArAjane maLavA AvyA. temaNe kahyuM, "mahArAjazrI ! amane thoDIka jijJAsA thaI che. Apane derAsaramAM darzana karatA joyA hatA. ApanA veza parathI Apa sthAnakamArgI sAdhu lAgo cho. paraMtu sthAnakavAsI sAdhu muhapattI moDhe bAMdhe, jyAre Apa muhapatI hAthamAM rAkho cho tethI amane prazna thAya che. amane jaNAvazo ke Apa koNa cho to AnaMda thaze.' buTerAyajI mahArAje kahyuM, "bhAI, janmathI ajena chuM. amAro parivAra zIkha dharmane pALe che. meM yuvAnavaye sthAnakamArgI bAvIsa ToLAmAM dIkSA lIdhI hatI. paraMtu zAstronuM UMDuM adhyayana karyA pachI mane khAtarI thaI gaI che ke jinapratimAno siddhAMta sAcI che. vaLI moDhe muhapattI bAMdhavAnuM AgamasUtramAM kyAMya pharamAna nathI. eTale muhaparI hAthamAM rAkhuM chuM. amArI bhAvanA gujarAta tarapha vihAra karI zatruMjaya tIrthanI yAtrA karavAnI che." saMghavIe kahyuM, "to pachI gurumahArAja ! Apa baMne amArA saMgha sAthe joDAine amane lAbha Apo. vaLI ApanI paNa anukULatA raheze, kAraNa ke rastAmAM ghaNe ThekANe jainonAM ghara nathI." buTerAjI mahArAja ane vRddhicaMdrajI mahArAje saMghapatinI vinaMtIno svIkAra karyo ane teo saMgha sAthe joDAI gayA. prAMtija sudhI saMgha sAthe pahoMcI tyAMthI teo vihAra karI amadAvAda pahoMcyA. nagara bahAra zeTha haThIsiMhanI vADIe UtaryA. emanA AgamananA samAcAra amadAvAdanA saMghamAM pahoMcI gayA. sobhAgyavijayajI mahArAje mANasa mokalI emane upAzraye teDAvyA. dAdA maNivijayajI, saubhAgyavijayajI vagere saMvegI sAdhuonAM darzana karI teoe Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja 113 dhanyatA anubhavI. thoDA divasa rokAIne teo zatruMjayanI yAtrAe saMgha jato hato tenI sAthe joDAI gayA. zatruMjayanI tIrthayAtrA pahelI vAra karIne teoe ananya dhanyatA ane prasannatA anubhavI. thoDA divasa teo tyAM rokAyA. tyAM yatieonuM jora ghaNuM hatuM. eTale cAturmAsa AsapAsa karavAno emaNe vicAra karyo. najIkamAM vihAra karIne vRddhicaMdrajI ane premacaMdajI mahArAja bhAvanagaramAM sthaLanI anukULatA joI AvyA. bhAvanagaranA saMghe pAlitANA AvIne temane vinaMtI karatAM buTerAyajI mahArAje gujarAtamAM prathama cAturmAsa bhAvanagaramAM karyuM. bhAvanagaranA cAturmAsa pachI pharI teo bhAvanagaranA saMgha sAthe siddhAcalanI yAtrAe gayA. pAlitANAmAM thoDo samaya rokAI temaNe amadAvAda tarapha vihAra karyo. vRddhicaMdrajI ane premacaMdajI mahArAje giranAranI yAtrA mATe jUnAgaDha tarapha vihAra karyo. grAmAnugrAma vihAra karatA buTerAyajI mahArAja ane mUlacaMdajI mahArAja lIMbaDI padhAryA. tyAM thoDA divasa rokAyA te daramiyAna mUlacaMdajI mahArAjane tAva Avyo. e vakhate buTerAyajI mahArAje mUlacaMdajI mahArAjanI ghaNI sevAcAkarI karI hatI. evAmAM vRddhicaMdrajI mahArAja giranAranI jAtrA karI tyAM AvI pahoMcyA hatA. premacaMdajI chUTA paDI ekalavihArI thaI gayA hatA. mUlacaMdajI mahArAjane taddana sAruM thaI gayuM. tyArapachI vihAra karIne teo traNe amadAvAda AvI pahoMcyA ane ujamaphoInI dharmazALAmAM UtaryA. tyAM paMnyAsa dAdA maNivijayajI tathA gaNi saubhAgyavijayajInA gADha samAgamamAM teo AvyA ane teo traNee maNivijayajI dAdA pAse mUrtipUjaka samudAyamAM saMvegI dIkSA levAno nirNaya karyo. e mATe saubhAgyavijayajI mahArAja pAse yogavahana paNa karyA. tyArapachI saM. 1912mAM caturvidha saMgha samakSa maNivijayajI dAdAe teo traNene saMvegI dIkSA ApI. muni buTerAyajInuM nAma buddhivijayajI, muni mUlacaMdajInuM nAma muni muktivijayajI ane muni vRddhicaMdrajInuM nAma muni vRddhivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. saMvegI dIkSA dhAraNa karIne teo traNee harSollAsa sAthe kRtArthatA ane dhanyatA anubhavI. jaina zAsananA itihAsamAM A eka jabarajasta krAMtikArI ghaTanA banI. ethI paMjAbathI AtmArAmajI Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 prabhAvaka sthaviro mahArAjane paNa bIjA sattara sAdhuo sAthe gujarAtamAM AvI sthAnakamArgI dIkSA choDI saMvegI dIkSA dhAraNa karavAnI preraNA maLI. Ama gujarAta upara paMjAbI sAdhuonA Agamanano ghaNo moTo prabhAva paDyo. buTerAyajI mahArAja kharekhara eka UMcI koTinA sAdhu hatA. teo brahmacaryanA pAlanamAM tathA svAdendriya upa2 vijaya meLavavAmAM ghaNA makkama hatA. tapazcaryA, vihAra vagere karavA mATe temanI pAse sAruM zarIrabaLa ane manobaLa hatuM. bhAvanagaramAM cAturmAsa karyA pachI buTerAyajI mahArAja potAnA ziSyo sAthe pAlitANA padhAryA hatA. te samayanA beeka prasaMgo noMdhAyelA che. pAlitANAmAM mUlacaMdajI gocarI vahoravA jatA. teo paNa potAnA guru mahArAjanI jema eka ja pAtramAM badhI gocarI vahorI lAvatA. evI rIte mizra thaI gayelI gocarI teo vAparatA jethI svAda upara vijaya meLavAya. paMjAbanA loko dALazAkamAM goLa na nAkhe. eka divasa mUlacaMdajI mahArAja gocarI vahorI lAvyA hatA. gocarI vAparatAM buTerAyajI mahArAje mUlacaMdajIne kahyuM, 'mUlA, A kaDhI bahu gaLI lAge che.' te vakhate mULacaMdajI mahArAje kahyuM, 'gurudeva, e kaDhI nathI paNa kesariyA dUdha che. e to gaLyuM ja hoya.' Ama buTerAyajI mahArAje khAvAnI vAnagIomAM rasa lIdho nahoto. pAtramAM je Ave te teo vAparI letA. zikhaMDa, dUdhapAka ke kaDhI vacce emane bahu phe2 jaNAto nahi. pAlitANAmAM eka divasa mUlacaMdajI mahArAja eka zrAvakanA ghare gocarI vahoravA gayA tyAre te zrAvaka pAsethI jANavA maLyuM ke pAlitANAmAM ghaNA zrAvako rIMgaNAnuM zAka khAya che, ane sthAnakavAsI sAdhuo rIMgaNAnuM zAka vahore paNa che. bahubIjanA prakAranuM A zAka abhakSya gaNAya che. jenothI te khavAya nahi. mUlacaMdajI mahArAja jyAre e zrAvakane ghare gocarI vahoravA gayA tyAre te zrAvake acAnaka utsAhapUrvaka rIMgaNAnuM zAka pAtramAM ThAlavI dIdhuM. mUlacaMdajI mahArAje upAzrayamAM AvIne guru mahArAja buTerAyajIne A vAta kahI. e gocarI to teone kalpe nahi, eTale na vAparatAM paraThavI dIdhI. paraMtu buTerAyajI mahArAje e prasaMge mUlacaMdajI mahArAjane kahyuM ke 'mUlA! AmAM zrAvakono kaMI doSa nathI. vastutaH zuddha AhAra mATe dharmapracAranI jarUra Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja 115 che. dharmapracAra sAdhuo vagara saraLatAthI thaI zake nahi. ApaNA zvetAmbara saMvegI sAdhuo ghaNI alpa saMkhyAmAM che. jo ApaNe gujarAta, rAjasthAna, paMjAba vagere pradezamAM sArI rIte dharmapracAra karavo haze to ghaNA sAdhuonI jarUra paDaze. eTale mArI tane bhalAmaNa che ke jeno upadeza baLavAna teno dharma baLavAna e nyAye sArA cAritrazIla sAdhuone taiyAra karavA joIe. e jo thAya to ApoApa zrAvakono AcAra sudharI jaze. atyAre cAre bAju aMdhAruM che. mATe yogya pAtra joIne emane saMyamanA mArge vALavA joie. e kAma tuM bahu sArI rIte karI zake ema che, kAraNa ke tArI pAse dharmAnurAgI yuvAna bhakto ghaNA Ave che." buTerAyajI mahArAjanI A vAta mULacaMdajI mahArAjanA manamAM vasI gaI. emaNe nizcaya karyo ke yogya pAtrone zodhIne dIkSA ApIne saMvegI sAdhuonI saMkhyA vadhAravI joIze. e kAma emaNe hoMzabhera upADI lIdhuM. buTerAyajI mahArAje saMvegI dIkSA lIdhA pachI gujarAtamAM amadAvAda, bhAvanagara vagere sthaLe cha cAturmAsa karyA. te samaya daramiyAna temaNe zAstrIya adhyayana sArI rIte karyuM. bhAvanagaramAM hatA tyAre 45 Agamanono paMcAMgI sahita abhyAsa karI lIdho hato. amadAvAdanA ane bhAvanagaranA saMghoe emane mATe paMDitonI vyavasthA karI ApI hatI. te vakhatanA jANItA paMDita harinArAyaNa pAse emaNe haribhadrasUri, hemacaMdrAcArya, lakSmIsUri, vinayavijayajI uparAMta upAdhyAya yazovijayajInA saMskRta, prAkRta ane gujarAtImAM lakhAyelA graMthono UMDANathI abhyAsa karyo. emAM yazovijayajI upAdhyAyanA graMthoe emane bahu prabhAvita karyA. tarka ane nyAyamukta e graMthonA abhyAsathI emanI dRSTi khUlI gaI. emanI zraddhA aDaga thaI gaI. emaNe pote ja potAnA AtmakathanamAM lakhyuM cheH 'upAdhyAyajI ke graMtho kI racanA dekhake mereko parama upakArI uttama puruSa dIse haiM, tattva to kevalajJAnI jaanne| mereko mahArAjajI isa bhava meM mile nthii| parabhavakA sabandha to jJAnI milase taba puchpe|...... piNa merI saradhA to zrI jazovijayajI ke sAtha ghaNI mile hai ! paMjAbathI nIkaLyAMne mahArAjazrIne ghaNAM varSa thaI gayAM hatAM. relave ke Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 6 prabhAvaka sthaviro tAraTapAla vagaranA e divasomAM paMjAbanA rAmanagara, jammu, gujarAnavAlA vagere zaheromAMthI emanA bhakto paMjAba padhAravA mATe jatA-AvatA musApharo sAthe vinaMtIpatra mokalatA. AthI saM. 1918mAM amadAvAdamAM cAturmAsa karI buTerAyajI mahArAje paMjAba tarapha vihAra karyo. pAlI ane dilhI cAturmAsa karI teo paMjAbamAM patiyAlA, amRtasara vagere sthaLe vicaryA ane lokone bodha Apyo. have muhapattI ane pratimApUjananI carcA karavAnI emanI bhAvanA na hatI. paraMtu amarasiMhanA zrAvakoe 1923mAM pharI carcA upADI. zAstrArtha karavAmAM sAkSI tarIke taTastha paMDito paNa rAkhavA paDaze, ane tophAna na thAya eTalA mATe becAra sipAIo paNa rAkhavA paDaze. paraMtu amarasiMhe eka athavA bIjuM bahAnuM kADhI zAstrArtha karavAnuM TALyuM. amarasiMhanA zrAvaka bhaktoe paNa emane carcA TALavAnuM ane khamatakhAmaNA karI levAnuM samajAvyuM. e jANI buTerAyajI khamatakhAmaNA karavA AvyA hatA paNa amarasiMhajIe to emanI sAthe kaMI carcA karavAnI nA pADI dIdhI. bIje divase buTerAyajInA keTalAka bhakto amarasiMhajI pAse gayA ane kahyuM ke, "jema buTerAyajI mahArAje tamArI pAse khamatakhAmaNA karyA che tema tamAre paNa emanI pAse jaIne khamatakhAmaNA karavA joIe. paraMtu eTalI vAta thatAMmAM to amarasiMhajInA zrAvakoe buTerAyajInA zrAvakone dhakko mArI bahAra kADhyA, ane amarasiMhajIno bIjA divasano vihAra paNa jAhera karI dIdho. paraMtu bIje divase savAre buTerAyajI jaMgalamAM Thalle gayA tyAre amarasiMhajI tyAM rastAmAM maLyA. emaNe buTerAyajIne kahyuM, "buTerAyajI ! huM tamane khamatakhAmaNA karavA Avato hato, paraMtu zrAvakoe mane aTakAvyo. loko bahu vicitra che. huM tamane vAraMvAra khamAvuM chuM.' Ama buTerAyajI mahArAja sAthe zAstracarcA nivArI amarasiMhajIe kSamApanA karI lIdhI. ethI vivAdano vaMToLa zamI gayo ane jene jemAM zraddhA hoya te pramANe AcaraNa karavA lAgyA. alabatta buTerAyajI mahArAjanA Agamanane kAraNe paMjAbamAM AtmArAmajI mahArAja vagere bIjA ghaNA sAdhu-mahAtmAoe paNa potAnA saMpradAyamAMthI nIkaLI gujarAtamAM jaI saMvegI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buTerAyajI mahArAja 117 dIkSA levA mATe hilacAla cAlu karI dIdhI hatI. paMjAbanAM potAnAM kSetro saMbhALI, Thera Thera jinamaMdiranA nirmANanI yojanA karI gujarAta tarapha AvavA mATe buTerAyajI mahArAje paMjAbathI nIkaLI saM. 1927nuM cAturmAsa bikAneramAM kahyuM. teo gujarAta tarapha AvI rahyA che e samAcAra maLatAM emanA ziSyo mUlacaMdajI mahArAja ane vRddhicaMdrajI mahArAja temane sAme levA mATe gujarAtathI vihAra karI AbuthI AgaLa pAlI sudhI pahoMcyA hatA. amadAvAdamAM AvIne buTerAyajI mahArAje potAnA ziSyo sAthe jaina zAsananI unnati mATe vividha yojanAo vicArI. temaNe amadAvAda, bhAvanagara, pAlitANA vagere sthaLe cAturmAsa karyo. amadAvAdamAM teo hatA tyAre yatimAMthI sAdhu thayelA ratanavijayajI nAmanA eka zithilAcArI sAdhue paMjAbI sAdhuone utArI pADavA prapaMco karelA, paraMtu amadAvAdanA saMghanA zreSThIoe emane phAvavA dIdhA nahotA. vi. saM. 1932mAM buTerAyajI mahArAja bhAvanagarathI amadAvAda padhAryA. temanI uMmara have 65 vaTAvI gaI hatI. temanI tabiyata have joIe tevI sArI rahetI nahotI. e varSe paMjAbanA tejasvI mahAtmA AtmArAmajI mahArAja amadAvAda AvI pahoMcyA. buTerAyajI mahArAje emane tathA emanI sAthe AvelA bIjA 17 sthAnakamArgI sAdhuone saMvegI dIkSA ApI. Ama saMvegI sAdhuonI saMkhyA vadhatI gaI. buTerAyajI mahArAje potAnA traNa mukhya ziSyomAM kSetronI vaheMcaNI karI ApI. mUlacaMdajI mahArAja amadAvAda ane gujarAta saMbhALe, vRddhicaMdrajI mahArAja kAThiyAvADa saMbhALa ane AtmArAmajI mahArAja pAchA paMjAba padhAre ane paMjAbanAM kSetro saMbhALe. buTerAyajI mahArAje saM. 1932thI 1978 sudhI, jIvananA aMta sudhI amadAvAdamAM sthiravAsa karyo. teo have AtmasAdhanAmAM vadhu magna rahetA. ziSyone teo jarUra pUratuM mArgadarzana ApatA. temanI pAse zeTha premAbhAI, zeTha dalapatabhAI, zeTha hemAbhAI vagere amadAvAdanA zreSThIo AvatA ane temanI saMbhALa letA. mahArAjazrI nagarazeThanA vaMDe chellAM pAMca-cha varSa sthiravAsa Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prabhAvaka sthaviro rahyA hatA. nagarazeTha dalapatabhAI roja emane vaMdana karavA AvatA hatA. amadAvAdamAM te jamAnAmAM nagarazeThanuM sthAna ane mAna ghaNuM moTuM hatuM. zeTha dalapatabhAInAM patnI gaMgA zeThANI paNa dharmAnurAgI jAjavalyamAna nArI hatAM. chatAM brahmaSThi buTerAyajI mahArAja eTalA badhA nispRha, anAsakta hatA ke potAne vaMdana karavA AvanArI bahenomAM gaMgA zeThANI koNa che te jANavAnI kyAreya utsukatA darzAvI nahotI. vi. saM. 1935nA Aso mahinAmAM dAdAguru gaNi maNivijayajI amadAvAdamAM kALadharma pAmyA. vi. saM. 1938mAM buTerAyajI mahArAje amadAvAdamAM paMcotera varSanI uMmare paMdara divasanI bImArI pachI phAgaNa vada amAsa (paMjAbI caitra vada amAsa)nA roja rAtre samAdhipUrvaka deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra gujarAta, rAjasthAna ane paMjAbamAM jhaDapathI prasarI jatAM tyAM tyAM emanA bhaktavargamAM zoka chavAI gayo. caitra suda ekamanA roja sAbaramatI nadInA kinAre caMdananI citAmAM emanA pArthiva dehano jyAre agnisaMskAra karavAmAM Avyo tyAre tyAM hajAro nagarajanonI AMkhomAMthI AMsu vahyAM hatAM. buTerAyajI mahArAjane aMjali ApatAM zrI nyAyavijayajI mahArAje lakhyuM che ke, 'buTerAyajInI dehamudrAmAM pratApa hato, AtmamudrAmAM guNagaurava hatAM ane vizAla lalATapaTamAM brahmacaryanuM alaukika ojasa hatuM. emanA paMjAbI khaDatala dehamAM suMdaratA, sukumAratA ane sajjanatA taravaratI. buTerAyajI mahArAja eTale parama tyAgamUrti, mahAyogIrAja, satya ane saMyamanI pratimA.' Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja (zrI vRddhivijayajI mahArAja) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [] || zrI vRddhicaMdrajI mahArAja potAnA guruvarya zrI buTerAyajI mahArAja tathA gurubaMdhu zrI mUlacaMdajI mahArAja sAthe paMjAbathI gujarAtamAM AvIne pU. zrI vRddhicaMdrajI mahArAje je bhagIratha kArya karyuM teno ItihAsa bhavya che. zrI vRddhicaMdrajI mahArAjano janma paMjAbamAM gujarAnavAlA jillAmAM rAmanagara nAmanA zaheramAM vi. saM. 1890nA poSa suda 11nA roja thayo hato. mAtApitAe emanuM nAma kRpArAma rAkhyuM hatuM. emanA pitAnuM nAma hatuM lAlA dharmayazajI ane mAtAnuM nAma hatuM kRSNAdevI. teo vIsA osavAla jJAtinA, bhAvaDA vaMzanA ane gadahiyA gotranA jaina hatA. kRpArAmane cAra bhAIo ane eka bahena hatAM. bhAIonAM nAma hatAM? (1) lAlacaMda, (2) musadIlAla, (3) hajArImala ane (4) hemarAja, bahenanuM nAma hatuM rAdhAdevI. lAlA dharmayazajI sukhI zrImaMta hatA. temano vepAra sonAcAMdIno, kApaDano ane zarAphIno hato. zaheramAM temanI moTI dukAna hatI. kRpArAme gAmanI zALAmAM abhyAsa karyo ane cauda varSanI uMmara thatAM pitAnI dukAne sonA-cAMdInA vepAramAM joDAI gayA hatA. e divasomAM nAnI uMmaramAM lagna thatAM. kRpArAmanA moTA bhAIonAM lagna thaI gayAM hatAM. tyArapachI kRpArAmanI sagAI karavAmAM AvI hatI. paraMtu koIka kAraNasara e sagAI tUTI gaI hatI. eTale emanI bIjI sagAI karavA mATe mAtApitA vAtacIta calAvI rahyAM hatAM. paraMtu kRpArAmano jIvanano rAha kaMI judo ja hato. e divasomAM rAmanagaramAM pUjya buTerAyajI mahArAjanuM comAsuM hatuM. emanI sAthe emanA ziSya mUlacaMdajI mahArAja paNa hatA. mUlacaMdajI paMjAbanA e pradezamAM e kALe lukApaMthI sthAnakavAsI sAdhu, DhuMDhaka rIkho (RSi) hatA. dharmayazajInuM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 prabhAvaka sthaviro kuTuMba emanI madhura vANI sAMbhaLavA upAzraye jatuM. kizora kRpArAma upara enI ghaNI prabaLa asara paDI. emaNe potAnI sagAI karavAno mAtApitAne InkAra karI dIdho ane potAne dIkSA levAno bhAva thayo che ema jaNAvyuM. AthI mAtApitA, bhAIbhAMDuo ciMtAmAM paDI gayAM. teo kRpArAmane upAzraya jatA aTakAvavA lAgyAM. eTale lAga joI upAzraye jaI tyAM ja divasa-rAta rahevAnuM kRpArAme cAlu karyuM. mAtA-pitAe kRpArAmane zrImaMta sukhI gharanI sagavaDo, kauTuMbika jIvanano AnaMda, sAdhupaNAnAM kaSTo vagere samajAvavA mAMDyAM. paNa kRpArAma to haTha laIne beThA hatA ke potAne dIkSA ja levI che. cAturmAsa pachI buTerAyajI mahArAja to vihAra karIne cAlyA gayA. tAra-TapAla ke relave vagaranA e divasomAM emano saMparka rAkhavAnuM saheluM nahotuM. paraMtu kRpArAme to dIkSA levAnI ja vAta karyA karI. ethI pitAjI tathA moTA bhAIo emane vAraMvAra dhamakAvavA lAgyA. kyAreka mAravA lAgyA. tema chatAM tenI koI asara na thaI. kRpArAma mAnyA nahi. AthI krodhe bharAyelA bhAIoe zaheranA tahasIladAra hAkima pAse jaIne phariyAda karI. zaheranA zrImaMta vepArI eTale tarata phariyAdanI asara thaI. tahasIladAra zekha jAtino musalamAna hato. eNe sipAine mokalI kRpArAmane pakaDIne kacerImAM laI AvavA kahyuM. kRpArAmane pakaDI lAvIne kacerImAM pUravAmAM AvyA. tahasIladAre paNa kRpArAmane dhamakAvyA, satAvyA, paNa kRpArAme emanI sAthe saMsAranI asAratAnI ja vAta karI ane pote dIkSA levA mATe pratijJAbaddha che ema kahyuM. chevaTe tahasiladAra paNa thAkyA. emaNe lAlA dharmayazajIne bolAvIne kahyuM ke, tamAro dIkaro koI paNa rIte mAnaze nahi. saMsAranI asAratA ene samajAI che. vairAgya enA dilamAM sAcI rIte vasyo che. dIkSA levAno eno nirdhAra che. e lagna nahi ja kare. mATe tame ene dIkSA levAnI rajA Apo e ja barAbara che." A rIte samajAvavAmAM, dhAkadhamakI ApavAmAM, herAna karavAmAM traNa varSa pasAra thaI gayAM. chevaTe mAtApitAne lAgyuM ke, dIkarAne dIkSA ApavI ja paDaze eTale teoe nAchUTake saMmati ApI. te vakhate buTerAyajI mahArAja vihAra karIne dilhI pahoMcyA hatA. temanuM Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja cAturmAsa dilhImAM hatuM. kRpArAmane dIkSA levAnI saMmati maLI eTale emanA eka ajaina mitra aroDA jAtinA yuvAna jIvanamale paNa dIkSA levAno vicAra karyo. eNe paNa dIkSA mATe mAtA-pitA pAse ghaNI mahenata pachI saMmati meLavI. teo baMne dilhI javA nIkaLyA. e divasomAM tyAM relave nahotI. pravAsanAM khAsa sAdhano nahotAM. baLadagADI ane ghoDA upara pravAsa hato. kRpArAmane mAtApitA ane kuTuMbIjanoe bhAre haiye vidAya ApI. temanI sAthe mAsInA dIkarA tathA eka nokarane mokalyA. vaLI buTerAyajI mahArAjane bhalAmaNaciThThI lakhI ke hAla kRpArAmane gRhasthaveze abhyAsa karAvajo ane cAturmAsa pachI dIkSA Apajo. kRpArAma ne jIvanamala dilhI AvI pahoMcyA. buTerAyajI mahArAja pAse abhyAsa cAlu karyo. ema karatAM doDha mahino thaI gayo. have cAturmAsa zarU thavAne thoDA divasa hatA. kRpArAmano vairAgya eTalo tIvra hato ke cAturmAsa pahelAM dIkSA levAno temaNe Agraha rAkhyo, kAraNa ke cAturmAsamAM dIkSA apAya nahi. vaLI cAra mahinAmAM saMjogo kevA badalAI jAya enI zI khabara paDe ? eTale avasara barAbara jANI laI tathA baMne yuvAnonA vairAgyanA bhAvanI barAbara kasoTI karIne gurumahArAje cAturmAsa besatAM pahelAM aSADha suda 13 (saM. 1908)nA roja teo baMnene dIkSA ApI. kRpArAmanuM nAma muni vRddhicaMdrajI rAkhavAmAM AvyuM ane jIvanamalanuM nAma muni AnaMdacaMdajI rAkhavAmAM AvyuM. cAturmAsa pahelAM dIkSA ApavAmAM AvI e sAruM ja thayuM. kAraNa ke dIkSA pachI thoDA divase rAmanagarathI kRpArAmane teDI javA mATe pitAzrIno mANasa Avyo hato, kAraNa ke kRpArAmanA eka bhAInuM avasAna thayuM hatuM. dIkSA samayasara levAI gaI ethI muni vRddhicaMdrajIne bahu AnaMda thayo. dilhIthI vihAra karI buTerAyajI mahArAja potAnA ziSyo sAthe jayapura padhAryA. emanI bhAvanA gujarAta bAju vihAra karavAnI hatI. vRddhicaMdrajI mahArAje saM. 1909nuM cAturmAsa gurumahArAja sAthe jayapuramAM karyuM hatuM. sAthe muni mUlacaMdajI, muni premacaMdajI tathA muni AnaMdacaMdajI mahArAja paNa hatA. A cAturmAsamAM abhyAsano vizeSa lAbha thayo kAraNa ke jayapuramAM 121 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 2 prabhAvaka sthaviro hIrAcaMdajI nAmanA eka vidvAna yati hatA. vRddhicaMdrajIne jotAM ja temane temanA upara prIti thaI hatI. temaNe vRddhicaMdrajIne saMskRta-prAkRtamAM vyAkaraNa bhaNAvavAnuM tathA bIjA keTalAka graMthono abhyAsa karAvavAnuM utsAhathI svIkAryuM. vRddhicaMdrajInI sAthe anya munione paNa A lAbha maLyo. jayapuramAM hatA tyAre gurumahArAja traNe ziSyo ane keTalAka zrAvako sAthe pAsenA sAMganeramAM darzana karavA gayA hatA. rastAmAM nadI AvatI hatI te pAra karavAnI hatI. jatAM to teo pahoMcI gayA, paraMtu buTerAyajI mahArAjane pagane taLiye phollA UpaDI AvyA. have calAtuM baMdha thaI gayuM. eTale teone rAtrivAsa tyAM ja rahevuM paDyuM. paraMtu darda jeTaluM zamavuM joIe teTaluM zamyuM nahi. bIjI divase pAchA pharatAM gurumahArAjathI calAtuM nahotuM. Teko laIne thoDuM cAlatA, thoDo ArAma karatA. paraMtu nadInA kAMThAno pradeza Avyo tyAM to cAlavuM azakya thaI gayuM hatuM. e vakhate vRddhicaMdrajIe guru mahArAjane potAnA khabhe UMcakI lIdhA. bIjA zrAvakoe paNa temAM madada karI. paNa sauthI vadhu jahemata to vRddhicaMdrajIe uThAvI hatI. jayapuranA cAturmAsa pachI gurumahArAja sAthe vihAra karI teo kizanagaDha padhAryA. tyAMthI ajamera padhAryA. te vakhate teonI have jinapratimAmAM zraddhA dRDha thaI hatI eTale zatruMjaya tIrthanI yAtrA karavAnI abhilASA jAgI. daramiyAna bikAneranA zrAvako cAturmAsa mATe vinaMtI karavA AvyA hatA. cAturmAsa pachI zatruMjayanI yAtrA mATe tarata vihAra karavo hato paNa A varSe vRddhicaMdrajIne page vAnuM sakhata darda cAlu thayuM hatuM, eTale teo bahu lAMbo vihAra karI zakatA nahi. eTale teo guru mahArAja sAthe bikAnera padhAryA. mUlacaMdajI mahArAjanuM jaMghAbaLa sAruM hatuM eTale teo lAMbA vihAra karI zakatA. temaNe guru mahArAjanI AjJA laI sIdho pAlitANA tarapha vihAra cAlu karyo ane tyAM pahoMcI zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrA karI cAturmAsa tyAM ja karyuM. muni premacaMdajI ane muni AnaMdacaMdajIe gurumahArAjanI AjJA laI potapotAno svataMtra vihAra karI anyatra comAsuM karyuM. bikAneranA cAturmAsa daramiyAna muni vRddhicaMdrajIe gurumahArAja pAse zAstrono gahana abhyAsa karyo, paraMtu ahIM kharataragacchanA yationuM varcasva Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja 1 2 3 vadhAre hatuM. zrAvakonI kriyAvidhi paNa judI hatI. eTale teo potAnI sUMDhaka samAcAramAM paNa thoDo thoDo pheraphAra karatA rahyA hatA. bikAneramAM hatA tyAre ajameranA saMghano baTerAyajI mahArAja upara patra Avyo ke, "ajameramAM DhuMDhiyAnA pUjya ratanacaMda zIkha ApanI sAthe mUrtipUjA vize zAstrArtha karavA mAge che." buTerAyajI to e mATe sajja ja hatA. tarata teo vRddhicaMdrajI sAthe tyAMthI vihAra karI ajamera pahoMcyA. ratanacaMdajIe terApaMthanuM khaMDana karatI eka prata lakhI hatI. rastAmAM buTerAyajIne e prata maLI. te vAMcatAM ja lAgyuM ke ratanacaMdajInAM vAkyothI ja mUrtipUjA siddha thaI zake ema che. paraMtu teo ajamera pahoMcyA tyAre Azcarya sAthe jAyuM ke ratanacaMdajI tyAMthI cUpacApa nIkaLI bIje cAlyA gayA hatA. Ama ajamera AvavAnuM prayojana na saryuM. paraMtu ethI bIjo eka lAbha thayo. teonI icchA siddhAcalajInI yAtrAe javAnI hatI. vihAra lAMbo ane kaThina hato. mArgamAM zrAvakonAM ghara ochAM AvatAM. evAmAM ajamerathI kesariyAjIno eka saMgha nIkaLato hato. teoe buTerAyajI ane vRddhicaMdrajIne joDAvA vinaMtI karI eTale teo temAM joDAI gayA. teoe saMgha sAthe prayANa karyuM. eTale vihAra-gocarI vagerenI anukULatA paNa rahevA lAgI. udayapuramAM thaI kesariyAjI tIrthanI teoe jAtrA karI. tyAM vaLI bIjI anukULatA prApta thaI. te vakhate gujarAtamAM prAMtijathI kesariyAjI Avelo eka saMgha pAcho pharI rahyo hato. saMghapatie vinaMtI karI eno svIkAra karI buTerAyajI mahArAja tathA vRddhicaMdrajI mahArAja e saMgha sAthe joDAI gayA. eTale gujarAta sudhIno vihAra karI teo baMne amadAvAda pahoMcyA ane zahera bahAra zeTha haThIsiMhanI vADIe UtaryA. te vakhate derAsaranA darzane AvelA nagarazeTha hemAbhAie rastAmAM temane joyA. koI sAdhuo AvyA haze ema mAnI vaMdana karI zaheramAM upAzraya tarapha jatA hatA tyAM emane thayuM ke sAdhuo gujarAtI jevA nathI. vaLI ajameranA eka vepArInI peDhI amadAvAdamAM hatI tyAM saMdezo Avyo hato ke be paMjAbI sAdhuo gujarAta tarapha AvI rahyA che ane teo bahu vidvAna, guNavAna, cAritrazIla ane paricaya karavA jevA che. e vAta zeTha hemAbhAie sAMbhaLI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 prabhAvaka sthaviro hatI. eTale rastAmAM emane thayuM ke A e be paMjAbI sAdhuo to nahi hoya ne! tarata DelAnA upAzraye AvIne teo gaNi saubhAgyavijayanA vyAkhyAnamAM beThA. te daramiyAna saubhAgyavijayajIne e be sAdhuonI vAta karI. tarata temane teDavA mANasa mokalAyo. buTerAyajI mahArAja tathA vRddhicaMdrajI mahArAja DelAnA upAzraye AvI pahoMcyA. temano paricaya thatAM saubhAgyavijayajI bahu AnaMdita thayA. bIjI bAju gujarAtamAM AvA saMvegI sAdhuonAM darzana thatAM buTerAyajI ane vRddhicaMdrajIne paNa bahu harSa thayo. teo thoDA divasa amadAvAdamAM rahyA. tyAM vAta sAMbhaLI ke kezarIsiMgha gaTA nAmanA eka zreSThI amadAvAdathI siddhAcalano saMgha laI jAya che. A be paMjAbI sAdhuoe siddhAcalajInI yAtrA karavAnI potAnI bhAvanA darzAvelI hatI. eTale zeTha hemAbhAie kezarIsiMghane bhalAmaNa karI ke A be sAdhuone paNa sAthe laI levAmAM Ave. kezarIsiMghe kahyuM ke, "hA, jarUra ame emane saMghamAM sAthe laI laIzuM; paraMtu amArA saMghamAM badhA yuvAno che ane je vRddho che temane mATe gADAMnI vyavasthA che. ame ATha divasamAM jhaDapathI tyAM pahoMcavAnA chIe. buTerAyajI uMmaralAyaka che. vaLI lAMbo vihAra karIne AvyA che mATe temane mATe DoLInI vyavasthA karIzuM.' paraMtu buTerAyajIe DoLIno upayoga karavAnI nA pADI ane pote lAMbA vihAra karaze ema jaNAvyuM. teo baMne saMgha sAthe joDAI gayA ane caitra suda terase pAlitANA pahoMcyA. vRddhicaMdrajIne page vAnI takalIpha hatI. chatAM te sahana karIne paNa teo sahunI sAthe pAlitANA pahoMcI gayA, eTaluM ja nahi paNa siddhAcalajInI yAtrAnuM varSonuM svapna sAkAra thatuM hatuM. eTale pAlitANA pahoMcIne bIje divase caitra suda caudaze savAre ja DuMgara caDIne jAtrA karI. Adizvara dAdAnAM darzana karI baMnenAM hRdaya harSathI gadgad thaI gayAM. bIjI divase teoe pharIthI DuMgara caDIne caitrI pUnamanI paNa jAtrA karI. pAlitANAmAM mULacaMdajI mahArAja AvIne judI judI dharmazALAmAM UtaryA hatA. have buTerAyajI mahArAja ane vRddhicaMdrajI mahArAja AvI pahoMcatAM guruziSyo eka varSa pachI pAchA ekatra thayA. pAlitANAmAM hatA tyAM sudhI jyAre jyAre anukULatA maLI tyAre tyAre teo DuMgara caDhIne jAtrA karI AvatA. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja 125 teo cetra-vaizAkha palitANAmAM rokAyA. paNa tyAM yationuM jora hatuM. eTale cAturmAsa bIje karavuM hatuM. e mATe buTerAyajI mahArAje vRddhicaMdrajI mahArAja taLAjA, mahuvA, trApaja, ghoghA, sAvarakuMDalA vagere sthaLe vihAra karIne pachI bhAvanagara AvyA. anya kSetro karatAM bhAvanagaranuM kSetra emane vadhu anukULa lAgyuM. moTuM zahera hatuM. jenonI vasatI sArI hatI. loko dharmAnurAgI hatA. alabatta yati-gorajIne vadhAre mAnanArA hatA. paraMtu vRddhicaMdrajI mahArAjanA paricayamAM AvyA pachI zrAvakoe temane ane buTerAyajI mahArAjane cAturmAsa mATe padhAravA AgrahapUrvaka vinaMtI karI. eTale saM. 1911nuM cAturmAsa buTerAyajI mahArAje potAnA be ziSyo vRddhicaMdrajI ane premacaMdajI sAthe bhAvanagaramAM karyuM. mULacaMdajI mahArAja pAlitANAmAM yati akhecaMdajI pAse abhyAsa karavA mATe rokAyA. bhAvanagaranA cAturmAsamAM zrAvako upara teonI ghaNI moTI asara paDI. teonA custa saMyamapAlana ane zAstrajJAna mATe lokone bahu Adara thayo. buTerAyajI mahArAjanuM vyAkhyAna to sarasa rahetuM, paNa pachIthI loko vRddhicaMdrajI mahArAjane vadhu maLavA AvatA. kudaratI rIte emaNe lokonAM dila jItI lIdhAM hatAM. emanI vAtacItanI ane prakRtinI saraLatAthI, sAcA verAgyathI, karuNAdaSTithI, tarkayukta rIte samajAvavAnI zailIthI temaja madhura bhASAthI maLavA AvanArA lokonuM emanA pratyenuM AkarSaNa ghaNuM vadhI gayuM. emane pAMcadasa miniTa maLavA AvelA loko kalAka sudhI khasatA nahi. jyAre juo tyAre emanI sanmukha zrAvaka-zrAvikAo beThelAM ja hoya ane emanA mukhethI nIkaLatI vANI sAMbhaLavAmAM magna ja hoya. teo potAnI zaMkAonuM samAdhAna ane navuM mArgadarzana meLavatAM ja hoya. vRddhicaMdrajI mahArAje prathama cAturmAsamAM ja bhAvanagaranA zrAvakone gheluM lagADI dIdhuM. yatio taraphano lokono rAga ocho thayo. bhAvanagaranA cAturmAsa pachI vRddhicaMdrajI mahArAja pAchA siddhAcalanI yAtrA karavA ane gurumahArAja sAthe rahevA pAlitANA gayA. tyArapachI buTerAyajI mahArAje tathA mUlacaMdajI mahArAje pAlitANAthI amadAvAda tarapha vihAra karyo ane vRddhicaMdrajI tathA premacaMdajI mahArAje giranAranI yAtrA mATe Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 prabhAvaka sthaviro jUnAgaDha tarapha vihAra karyo. mArgamAM premacaMdajI mahArAja temanAthI judA paDI gayA. teo AcAramAM zithila thatA jatA hatA. jUnAgaDhamAM giranAranI yAtrA mATe amadAvAdathI saMgha Avyo hato, temAM muni kevaLavijayajI ane muni tilakavijayajI nAmanA be sAdhuo hatA. vRddhicaMdrajIne maLatAM ja teone potAnI sAthe joDAI javA vinaMtI karI jethI emanA zAstrajJAnano paNa potAne lAbha maLe. vRddhicaMdrajI mahArAjanI prakRti atyaMta saraLa ane gamI jAya evI hatI. teo saMgha sAthe joDAyA, paNa potAnI paganI takalIphane lIdhe thoDA vihAra pachI, ArAmanI jarUra rahetI. eTale emaNe saMghane potAnI jhaDape AgaLa prayANa karavA kahyuM ane pote dhorAjImAM thoDA divasa mukAma karavAno vicAra karyo. paraMtu baMne munio, saMghapati ane saMghanA mANasone vRddhicaMdrajIno saMga choDavAnuM gamatuM nahotuM. eTale teoe saMghanA vihAranI jhaDapa ochI karI najIka najIkanA mukAmo nakkI karyA ane yAtrAno Akho kAryakrama badalI kADhyo paNa vRddhicaMdrajI mahArAjane potAnI sAthe ja rAkhyA. vRddhicaMdrajI mahArAja tyAre bAvIsa varasanA yuvAna hatA. baMne munio kevaLavijayajI ane tilakavijayajI temanA karatAM uMmare moTA hatA ane tapasvI hatA. eTale mukAma para pahoMcyA pachI vRddhicaMdrajI mahArAja te baMne mahAtmAnI vayAvacca karatA. vRddhicaMdrajI mahArAja zAstrArtha karavAmAM kuzaLa hatA. temano abhyAsa ghaNo UMDo hato ane manana paNa ghaNuM karyuM hatuM. pote sthAnakavAsI hatA, paNa mUrtipUjAmAM mAnatA hatA. yAtrA daramiyAna kAlAvaDa, jAmanagara vagere sthaLe sUMDhaka matanA je koI temanI pAse carcA karavA AvatA temane teo potAnA jJAnathI niruttara karI detA. teo amadAvAda tarapha pAchA pharI rahyA hatA tyAre samAcAra maLyA ke buTerAyajI mahArAja ane mUlacaMdajI mahArAja lIMbaDImAM rokAI gayA che, kAraNa ke mUlacaMdajI mahArAjane tAva Ave che. AthI vRddhicaMdajI mahArAja tarata tyAM pahoMcI gayA. buTerAyajI mahArAja potAnA mAMdA ziSyanI sevAzraSA premathI karatA hatA. have e javAbadArI vRddhicaMdrajI mahArAje laI lIdhI. tethI mUlacaMdajI mahArAja prasanna thayA. kAraNa ke gurumahArAja pAse sevAcAkarI karAvatAM temane kheda thato hato. thoDuM sAruM thayuM eTale teo traNee lIMbaDIthI vihAra karyo, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja 127 paNa vihAranA zramane lIdhe mUlacaMdajI mahArAjane pAcho tAva Avyo. eTale lIMbaDI pAchA pharavuM paDyuM. tAva sAva maTI gayo. tyAra pachI vihAra karI teo traNe amadAvAdamAM AvI ujamaphaInI dharmazALAmAM UtaryA. amadAvAdamAM have teo paMnyAsa dAdA maNivijayajI tathA gaNi sobhAgyavijayajInA vadhu gADha saMparkamAM AvyA. ethI teo traNene dAdA maNivijayajI pAse mUrtipUjaka samudAyamAM saMvegI dIkSA levAnI IcchA thaI. zeTha hemAbhAIne vAta karI. temaNe dAdA maNivijayajIne vAta karI. e mATe yogavahana karavAnI vyavasthA thaI. yoga pUrA thayA eTale saM. 1912mAM caturvidha saMgha samakSa dAdA maNivijayajIe teo traNene saMvegI dIkSA ApI ane muni buTerAyajInuM nAma muni buddhivijayajI, muni mUlacaMdajInuM nAma muni muktivijayajI ane muni vRddhicaMdrajInuM nAma vRddhivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. jaina dharmanA itihAsamAM A eka moTI krAntikAraka ghaTanA banI. sAcA tyAgI, vairAgI, khamIravaMtA A traNe paMjAbI mumukSu mahAtmAono prabhAva gujarAta, saurASTra, rAjasthAna, paMjAba vagere sthaLe ghaNo moTo paDyo. ethI paMjAbathI AtmArAmajI mahArAja sthAnakavAsI saMpradAya choDInI potAnA paMdareka bIjA sAdhuo sAthe gujarAta AvI pahoMcyA ane teoe paNa mUrtipUjaka samudAyamAM saMvegI dIkSA lIdhI. buTerAyajI mahArAja ane emanA ziSyonAM navAM nAma rAkhavAmAM AvyAM. paNa teonAM potAnAM mULa nAma eTalAM badhAM pracalita banI gayAM hatAM ke navAM nAmo bahu rUDha thayAM nahi, eTale muni vRddhivijayajI paNa vRddhicaMdrajI mahArAja tarIke ja vadhu jANItA rahyA. saM. 1912nuM cAturmAsa teo traNe e dAdA maNivijayajI sAthe amadAvAdamAM ja karyuM. potAnI sAmAcArIne paNa barAbara zuddha karI lIdhI. have gujarAtI bhASA paNa teo barAbara bolatA thaI gayA hatA, eTaluM ja nahi paNa potAnI paMjAbI bhASAmAM bole-lakhe to temAM gujarAtI zabdo ane bhASAprayoga ajANatAM AvI jatA. amadAvAdanA samaya daramiyAna teo traNene abhyAsa karavA mATe zeTha hemAbhAIe tathA saMghe paMDitonI vyavasthA karI ApI. emAM te vakhatanA jANItA paMDita haranArAyaNa zAstrI pAse saMskRta kAvyagraMtho Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 28 prabhAvaka sthaviro uparAMta yazovijayajInA graMthono abhyAsa karavAnI sArI taka maLI. saM. 1914mAM vRddhicaMdrajI mahArAje amadAvAdathI vihAra karI. zatruMjaya ane giranAranI yAtrA karIne bhAvanagaramAM cAturmAsa karyuM. guru mahArAje emane have vyAkhyAna vAMcavAnI AjJA ApI hatI. tyAre emanI uMmara covIsa varSanI hatI. A cAturmAsa daramiyAna paNa temaNe bhAvanagaranA zrAvakone pharI pAchA ghelA karI dIdhA hatA. vRddhicaMdrajI mahArAjanI pratibhA ghaNI tejasvI hatI. teo zarIre UMcA, gorA ane bharAvadAra hatA. temano cahero paNa bharAvadAra ane prazAMta hato. teo bALabrahmacArI hatA. emanuM cAritra eTaluM badhuM nirmaLa hatuM ane bhakti, vinaya, vaiyAvacca tathA zAstrajJAna vagere guNothI temanuM jIvana eTaluM badhuM pavitra hatuM ke emanI pAse rahevAthI ghaNAne vairAgyano bodha thato hato, keTalAka dIkSA levA taiyAra thatA ane keTalAka gRhastho emanI pAse AjIvana caturtha vratanI-brahmacaryanI bAdhA letA. A varSa daramiyAna vRddhicaMdrajI mahArAjanI gurubhaktino eka viziSTa prasaMga noMdhAyelo che. bhAvanagarathI potAnA gurumahArAja zrI buTerAyajI mahArAja tathA gurubaMdhu zrI mUlacaMdajI mahArAja sAthe teo siddhAcalajInI yAtrAe AvyA hatA. pAlitANAmAM mukAma karyo hato. eka divasa mUlacaMdajI mahArAja gurudevane mATe dUdha vahoravA gayA. koIka zrAvikAne ghare jaI dUdha vahoryuM. paraMtu e zrAvikAe bhUlathI dUdhamAM daLelI khAMDane badale daLeluM mIThuM nAkhI dIdheluM. A bhUlanI khabara nahotI zrAvikAne ke nahotI mUlacaMdajI mahArAjane. upAzrayamAM AvyA pachI jyAre teo gocarI vAparavA beThA tyAre buTerAyajI mahArAje dUdhano ghUMTaDo pItAM ja kahyuM, "mUlA ! mArI jIbha kharAba thaI gaI lAge che. dUdhano svAda kaDavo lAge che.' tarata gurudevanA hAthamAMthI pAtra laIne mUlacaMdajI mahArAje dUdha cAkhyuM to khabara paDI ke dUdhamAM sAkarane badale bhUlathI mIThuM nakhAI gayuM che. eTale emaNe kahyuM, "gurudeva, Apa e dUdha pIvuM rahevA do. huM e dUdha pI jaIza.' tyAM vRddhicaMdrajI mahArAje dUdhanuM pAtra laI lIdhuM ane kahyuM, "A dUdha tamArA baMnene pIvAne yogya nathI. vaLI paraThavAthI jIvahAni thavAno saMbhava Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja 129 che. mATe huM ja A dUdha pI jAuM chuM." ema kahI teo badhuM dUdha pI gayA. buTerAyajI mahArAja tathA mUlacaMdajI mahArAja to e jotA ja rahI gayA. vRddhicaMdrajI mahArAje apathya dUdha pI to lIdhuM, paraMtu ethI emane jhADA thaI gayA. emAMthI AgaLa jatAM emane saMgrahaNIno roga thayo, je ghaNA oSadhopacAra karavA chatAM jIvanaparyata maTyo nahi. ethI emanuM zarIra kSINa ane azakta thaI gayuM hatuM. saM. 1914nA varSa daramiyAna vRddhicaMdrajI mahArAjanA saMsArI pitA lAlA dharmayazajInA avasAnanA samAcAra AvyA. mahArAjazrIe emanA upakAronuM smaraNa karyuM. paraMtu badhI sAMsArika mAyA have emaNe utArI nAkhI hatI. - saM. 191panuM comAsuM vRddhicaMdrajI mahArAje keTalAka zrAvakonI vinaMtIthI ghoghAmAM karyuM. tyAM yationuM jora hatuM. eTale upAzrayamAM UtaravA na maLyuM. teo eka gRhasthane ghare UtaryA. tyAMnA yati dalIlacaMdajIe emane vyAkhyAna vAMcavAnI manAI pharamAvI. AvI paristhiti UbhI thaze e teo jANatA ja hatA. eno saraLatAthI emaNe svIkAra karI lIdho. paNa divase divase zrAvako vRddhicaMdrajInA rAgI thatA gayA. vyAkhyAna paNa cAlu thayuM. ane paryuSaNamAM emaNe upAzrayamAM kalpasUtra vAMcyuM. tyArathI ghoghAmAMthI yatino mahimA ocho thaI gayo. saM. 1916nuM cAturmAsa bhAvanagaramAM karI teo saM. 1917mAM amadAvAda AvyA, kAraNa ke gurudeva buTerAyajI mahArAje have paMjAba bAju vihAra karyo hato. amadAvAdamAM vRddhicaMdrajI mahArAje cAra cAturmAsa karyA. te daramiyAna amadAvAdanA zreSThIo zeTha hemAbhAI, zeTha premAbhAI, zeTha dalapatabhAI, zeTha maganabhAI vagere upara temano ghaNo prabhAva paDyo. zeTha dalapatabhAI bhagubhAIe siddhAcalajIno saMgha kADhavAnI bhAvanA vyakta karI, paNa te zarate ke sAthe vRddhicaMdrajI mahArAja padhAre. mahArAjazrIe saMmati ApI eTale bahu dhAmadhUmapUrvaka saMgha kADhavAmAM Avyo. zeThazrIe A mATe e divasomAM rUpiyA eMsI hajAranuM kharca karyuM hatuM. tyAra pachI bhAvanagara, amadAvAda, rAdhanapura vagere sthaLe mahArAjazrIe cAturmAsa karyo. 1927mAM jyAre temaNe jANyuM ke guruvarya buTerAyajI mahArAja Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 prabhAvaka sthaviro pAchA gujarAta tarapha AvI rahyA che tyAre temanuM svAgata karavA mUlacaMdajI mahArAja sAthe teo pATaNa, pAlanapura thaI TheTha rAjasthAnamAM pAlI sudhI pahoMcyA hatA. ghaNAM varSe pAchA teo traNe ekatra thayA. AbunI jAtrA karI teo gujarAtamAM padhAryA ane Thera Thera vicarI yatio-zrI pUjyonA jorane - ochuM karI nAkhyuM. e divasomAM RddhisAgara nAmanA eka sAdhu lokone maMtra-taMtra zikhavADI vahemamAM nAkhatA ane tattvasiddhAntathI vimukha banAvatA hatA. bIkanA mAryA ghaNA loko traddhisAgarane anusaratA. jyAre vRddhicaMdrajI mahArAjanA jANavAmAM A vAta AvI tyAre temaNe e daMbhI sAdhunA mohamAM na phasAvA mATe ghaNo pracAra karyo ane lokone emanI mAyAjALamAMthI choDAvyA hatA. mahArAjazrIe lokone sanmArge vALavA jAgRtipUrvaka kevA kevA prayAso karyA hatA eno bIjo eka prasaMga paNa noMdhAyelo che. vi. saM. 1939mAM jeThamalajI nAmanA eka sAdhue "samakitasAra' nAmano graMtha chapAvIne pragaTa karyo hato, emAM jaina dharmanI keTalIka avaLI prarUpaNA karavAmAM AvI hatI. e vAMcavAthI keTalAye lokonA manamAM zaMkA-kuzaMkA thavA lAgI hatI. mahArAjazrIe jyAre e graMtha vAMcyo tyAre emane thayuM ke enuM khaMDana thavuM jarUrI che. pote te lakhe tenA karatAM potAnA laghu gurubaMdhu AtmArAmajI mahArAja te kAma karavAne vadhu samartha che ema samajIne temanI pAse te lakhAvavAnuM vicAryuM. AtmArAmajI mahArAja tyAre amadAvAdamAM hatA. vRddhicaMdrajI mahArAjanI AjJA thatAM tarata temaNe "samakita zalyoddhAra' nAmano graMtha khaMDanamaMDanarUpe hiMdImAM lakhI Apyo. enuM gujarAtI bhASAntara thayuM. vRddhicaMdrajI mahArAja paNa e joI gayA ane AtmArAmajI mahArAja paNa pharI tapAsI gayA. tyArapachI jaina prasAraka sabhA taraphathI e graMtha pragaTa thayo. enI samAja upara ghaNI sArI asara thaI ane lokonA manamAM jAgelI zaMkAonuM samAdhAna thayuM. vRddhicaMdrajI mahArAjane emanA guru buTerAyajI mahArAje bhalAmaNa karI hatI ke jaina zAsanane sudaDha karavuM hoya to sAdhuo vadhAravA joIze. buTerAyajI mahArAja pote to adhyAtmarasamAM vadhAre lIna hatA eTale A javAbadArI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja vRddhicaMdrajI mahArAje ane mUlacaMdajI mahArAje upADI lIdhI. paraMtu eka divasa rAte ekAMtamAM besI baMnee nirNaya karyo ke koIe potAnA celA na karavA, paraMtu je koI dIkSArthI hoya tene dIkSA ApIne tene gurudeva buTerAyajInA ziSya karavA, eTale ke tene potAnA gurubhAI karavA. ziSyano moha keTalo badho hoya che e to sAdhupaNAmAM je hoya tene vadhAre samajAya. vRddhicaMdrajI mahArAja ane mUlacaMdajI mahArAje ziSyamoha upara vijaya meLavyo hato. paraMtu eka divasa dharmasaMkaTa UbhuM thayuM. mUlacaMdajI mahArAja pAse be yatio dIkSA levA AvyA. te jANIne buTerAyajI mahArAje AjJA karI, 'mUlA ! A baMnene have vRddhinA celA banAvaje.' gurudeve vRddhicaMdrajI mahArAjane paNa kahyuM ke, vRddhi ! have A bene tArA celA banAvaje.' e divase rAtre pharI vRddhicaMdrajI mahArAja ane mUlacaMdajI mahArAja ekAMtamAM maLyA. vRddhicaMdrajI mahArAje mUlacaMdajI mahArAjane kahyuM, 'tame jANo cho ke meM pratijJA lIdhI che ke mAre koI ziSya na karavA, eTale teone huM celA tarIke kevI rIte svIkArI zakuM ?' mUlacaMdajI mahArAje kahyuM, 'tamArI pratijJAnI vAta sAcI che. meM paNa evI pratijJA lIdhI che. paraMtu bIjI bAju gurudevanI AjJAnA pAlanano prazna che. have gurudevanI AjJAnuM pAlana e aMgata pratijJA karatAM caDiyAtI vastu che. mATe tamAre celA svIkAravA ja paDaze.' 131 vRddhicaMdra mahArAje kahyuM ke, 'jo gurudevanI AjJA hoya to eka celo tame karo ane eka celo mane Apo.' mUlacaMdajI mahArAje kahyuM, 'ema banI nahi zake, kAraNa ke guru mahArAje mane AjJA karI che ke dIkSA ApIne mAre e baMnene ApanA ja ziSya ka2vAnA che.' chevaTe mULacaMdajI mahArAje dIkSA ApIne temane vRddhicaMdrajI mahArAjanA ziSya banAvyA. ekanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM muni gaMbhIravijayajI ane bIjAnuM nAma muni cAritravijayajI. potAne be ziSyo thayA eTale samaya joIne vRddhicaMdrajI mahArAje gurudevane kahyuM, 'gurudeva ! mAre be celA che ane mUlacaMdajI mahArAjane eka paNa celo nathI.' e sAMbhaLI buTerAyajI mahArAje mUlacaMdajI mahArAjane kahyuM, 'mUlA ! Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 prabhAvaka sthaviro have jene dIkSA Ape tene tAro celo banAvaje." guru mahArAjanI AjJA thatAM kizanagaDhathI AvelA eka yatine dIkSA ApIne mUlacaMdajI mahArAje emane potAnA celA banAvyA. emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM muni gulAbavijayajI. vRddhicaMdrajI mahArAjanI ane mUlacaMdajI mahArAjanI nispRhatA ane udAratA keTalI badhI hatI te AvA prasaMgo uparathI joI zakAya che. zrI vRddhicaMdrajInA vaDIla gurubaMdhu mUlacaMdajI mahArAja emanA karatAM umaramAM cAra varSa moTA hatA. temaNe dIkSA paNa vahelI lIdhI hatI. vaLI teo zarIre sudaDha ane sazakta hatA. eTale emaNe yogavahana karIne gaNinI padavI meLavI hatI. paraMtu vRddhicaMdrajI mahArAja potAnI nAdurasta tabiyatane kAraNe IcchA ane bhAvanA hovA chatAM yogavahana karI zakyA nahotA. eTale emaNe potAnA munipadathI pUro saMtoSa mAnyo hato. potAnA gurubaMdhu pratye teo pUro vinaya sAcavatA temanI AjJA svIkAratA. vi. saM. 1938mAM gurumahArAja buTerAyajI amadAvAdamAM kALadharma pAmyA. ethI jANe eka AdhArastaMbha gayo hoya evo emane kheda thayo. have samudAyanI javAbadArI gaNivarya mUlacaMdajI mahArAja upara AvI. varSe varSe sAdhu-sAdhvIonI saMkhyA vadhatI jatI hatI. paNa enI badhI vyavasthAmAM mUlacaMdajI mahArAja atyaMta kuzaLa hatA. jaina dharma prasAraka sabhA taraphathI vi. saM. 1954mAM zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanuM jIvanacaritra gadyamAM pragaTa thayeluM, eno AdhAra laIne vaLAvALA zrI durlabhajI mahetAe padyamAM sAta paricchedamAM DhALa ane duhAnI maLIne 1125 kaDImAM rAsanA prakAranI sudIrgha racanA saM. 1972mAM karI che. zrI vRddhicaMdrajI mahArAja pratye emanA bhaktonI vANI kevI kevI rIte mahorI che te AnA uparathI joI zakAya che. ane te uparathI e mahAtmAno prabhAva keTalo badho preraka ane protsAhaka haze tenI pratIti thAya che. kRtinA AraMbhamAM kavi kahe che: zrI zubha vIra prabhu namI, zAradA mAya pavitra, mahA muni vRddhicaMdanuM kahIzuM janmacaritra. brahmacArI saMyama grahI, bhArata bhUmi mojAra, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja 133 vicaryA nispRha bhAvathI kIdho ati upacAra. zAsana soha vadhArIne, svarga gayA gururAya. durlabha" padapaMkaja namI, guNa giruA tasa gAya." kavi pote vaLAnA hatA ane mahArAjazrInA saMparkamAM AvyA hatA eTale emaNe bIje na maLatI evI vaLAnI keTalIka vigato A rAsakRtimAM ane pAdanoMdhamAM vaNI lIdhI che. teo lakhe che : pratibodha suNatAM nitya bhAve, mithyAtva timirane dUra haThAve, zuddha jinamata bIja vAve, muni zrAvaka AcAra batAve, loMkA tapa sahu suNavA Ave, zuddha paMtha jAgRti thAve. gocarI re paNa pote Ave, bhakSyAbhaDhya viveka batAve, zrAvakAcAra samajAve, mithyAtvanAM paravo nahIM karavA, rasoDe pANiyare caMdaravA. sUcave jayaNA dharavA, kADhI garAziyAno ziNagAra, jotA ghaNA zrAvakane dvAra. kahe, "A zuM ? viruddhAcAra ?' loMkA tapAno bheda nivAre re, jinamata, zuddha sarave dila dhAre re, upagAra karyo e bhAre re." Ama vRddhicaMdrajI mahArAje vaLAmAM potAnI vANIthI ghaNo utsAha pragaTAvyo hato. emanuM vyAkhyAna sAMbhaLavA lokAgacchanA ane tapAgacchanA (sthAnakavAsIo ane mUrtipUjaka) badhA ja AvatA ane teo vaccenA bhedabhAva temaNe nivAryA hatA. vaLI loko garAsiyA jevo ja AcAra pALatA hatA temAM paNa pheraphAra karAvyo hato. kavi pAdanoMdhamAM lakhe che ke jainonA ghare Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 prabhAvaka sthaviro garAsiyAnI jema je hukkA pivAnA hatA te temaNe baMdha karAvyA hatA. eka ja divasamAM cAlIsa jeTalAM kuTuMbomAM mahArAjazrInA preraka upadezathI zrAvakoe hukkA phoDI nAkhyA hatA. vaLA-vallabhIpuramAM emaNe devaddhigaNinI smRtimAM derAsara, upAzraya, smAraka vagere karavA mATe paNa upadeza Apyo hato. vRddhicaMdrajI mahArAjane siddhAcalajInI yAtrAnuM AkarSaNa ane anukULatA vizeSa rahyAM hatAM. temaNe pahelI yAtrA paMjAbathI amadAvAda AvIne karI hatI. tyAra pachI teNe judA judA saMgho sAthe vihAra karIne vIsathI vadhu vAra zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrA karI hatI. emaNe eka vakhata zatruMjaya mahAtIrthanI navvANuM yAtrA" paNa karI hatI. vRddhicaMdrajI mahArAje zatruMjaya tIrthanI bAbatamAM emanA jamAnAnI dRSTie eka mahattvanuM kArya karyuM hatuM. pAlitANAnA ThAkore jyAre yAtrikavero nAkhyo tyAre tenI sAme virodha noMdhAvavA rAjakoTamAM poliTikala ejanTa pAse kesa dAkhala karavAmAM Avyo hato. te vakhate amadAvAdamAM rahI vRddhicaMdrajI mahArAje badhAM zAstro jhINavaTapUrvaka vAMcIne zreSThIone zAstrIya purAvAo ApIne amadAvAdathI rAjakoTa mokalyA hatA. ghaNAM varSa kesa cAlyo hato. paraMtu emanI daramiyAnagIrIthI vyaktigata yAtrikavero rada karavAno ane zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe dara varase rUpiyA paMdara hajAra pAlitANAnA ThAkorane ApavAno cUkAdo Avyo hato. saM. 1944mAM mUlacaMdajI mahArAjanI nizrAmAM amadAvAdathI zatruMjayano saMgha nIkaLyo hato. vRddhicaMdrajI mahArAja tyAre potAnI nAdurasta tabiyatane kAraNe pAlitANA AvI zake tema nahotA. eTale saMgha bhAvanagara AvIne pachI pAlitANA javAno hato. vRddhicaMdrajI mahArAjane A saMgha nIkaLavAnA samAcAra maLatAM teo potAnA gurubaMdhune maLavA AturatApUrvaka rAha jovA lAgyA hatA. jyAre saMgha bhAvanagara Avyo tyAre vRddhicaMdrajI potAnA sAdhu-sAdhvInA samudAya sahita zahera bahAra sAmaiyuM karavA gayA ane ghaNAM varasa pachI mUlacaMdajI mahArAjane maLatAM atyaMta harSa anubhavyo. vaDIla gurubaMdhunuM Agamana thatAM ane eka udyAnamAM teo pATa upara birAjamAna thatAM vRddhicaMdrajI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja 135 mahArAje potAnAM sAdhu-sAdhvI sahita vidhipUrvaka vaMdana karyA ane mUlacaMdajI mahArAjanAM caraNakamalamAM potAnA mastaka vaDe sparza karyo. A dazya jonAra bhAvavibhora banI gayA ane jaina dharmamAM vinayane keTaluM badhuM mahattva apAyuM che te samajIne te mATe rucivALA thayA. tyArapachI mUlacaMdajI mahArAjanA parivAranAM sAdhu-sAdhvIoe vRddhicaMdrajI mahArAjane vaMdana karyA. Ama paraspara vaMdanavidhi patI gayA pachI bhAvanagara zaheramAM saMghano bhavya praveza thayo. saMgha be divasa rokAyo te daramiyAna baMne gurubaMdhuoe paraspara anubhavonI, adhyayananI ane zAsananA kAryonI vicAraNA karI. vRddhicaMdrajI mahArAje joyuM ke pAThazALAo ane vidyAzALAo vagara zrAvakomAM teja nahi Ave. e mATe emaNe ghaNe sthaLe bALako mATe pAThazALAo cAlu karAvI hatI. pAlitANAmAM saMskRta vagerenA abhyAsa mATe murzIdAbAdanA bAbu buddhisiMhajIne preraNA karIne buddhisiMhajI pAThazALA'nI sthApanA karAvI hatI. bhAvanagaramAM jaina dharma prasAraka' nAmanI saMsthAnI sthApanA karAvI hatI tathA "jainadharma prakAza' patranuM prakAzana karAvyuM hatuM. lIMbaDImAM temaNe jJAna bhaMDAra vyavasthita karAvyo hato. jJAnavRddhinAM AvAM aneka kAryo emanA hAthe thayAM hatAM. saM. 1944nA cAturmAsa pachI pAlitANAmAM gaNivarya zrI mUlacaMdajI mahArAjanI tabiyata bagaDI. temanA zarIramAM raktavAtano vyAdhi thaI Avyo ane te vadhato gayo. ethI zarIramAM ghaNI azakti AvI gaI ane cAlavAnI zakti paNa rahI nahi. vRddhicaMdrajI mahArAja emanA satata samAcAra meLavatA rahyA hatA, paraMtu jyAre jANyuM ke pAlitANAmAM auSadhopacArothI kaMI pharaka paDyo nathI tyAre temane bhAvanagara bolAvI sArA vaidyo-DokTaro pAse upacAra karAvavAnuM vicAryuM. temaNe bhAvanagarathI zreSThIone mokalyA. gaNivarya mahArAja cAlI zake ema nahotA. eTale temanA mATe svAnA (pAlakhI jevuM vAhana) vyavasthA karAvI temAM besI mUlacaMdajI mahArAja bhAvanagara padhAryA. bhAvanagaramAM ghaNA upacAro karAvyA paNa vyAdhi vadhato rahyo. AyuSya pUruM thatAM saM. 194panA mAgasara vada chaThThanA divase emaNe deha mUkyo. gaNivaryanA aMtima avasthAnA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 prabhAvaka sthaviro samAcAra sAMbhaLI emanA saMghADAnA bAvIsa jeTalA sAdhuo bhAvanagaramAM ekatra thayA hatA. muni jhaverasAgarajI to udayapurathI vihAra karIne AvI gayA hatA. sIe ane khAsa karIne vRddhicaMdrajI mahArAje mUlacaMdajI gaNivaryanI ghaNI sArI sevAbhakti karI hatI. kALadharma pAmyA pachI gaNivarya mUlacaMdajI mahArAjanA dehane mahArAjazrInI sUcanAthI dAdAvADImAM agnisaMskAra karavAmAM Avyo hato ane tyAM ArasanI derI karI emanAM pagalAM sthApana karavAmAM AvyA hatA. e mATe kharca karavAmAM bhAvanagaranA saMghe pAchuM vaLIne joyuM nathI, kAraNa ke tapagacchanA saMvegI sAdhuonA punarutthAnanuM mahattvanuM kendra bhAvanagara banI gayuM hatuM. vRddhicaMdrajI mahArAjanA chelle dasa ziSyo hatA : (1) kevaLavijayajI (2) gaMbhIravijayajI (3) uttamavijayajI (4) caturavijayajI (5) rAjavijayajI (6) hemavijayajI (7) dharmavijayajI (kAzIvALA vijayadharmasUri) (8) nemavijayajI (zAsanasamrATa vijayanemisUri) (9) premavijayajI ane (10) kapUravijayajI (sanmitra). A ziSyomAM vijayadharmasUri ane vijayanemisUrie zAsananA bhagIratha kAryo karI ghaNuM ujjavaLa nAma karyuM hatuM. vRddhicaMdrajI mahArAjane vidyAbhyAsa ane jJAnasaMpAdana pratye ghaNI ruciprIti hatI. temaNe svayaM zAstrasiddhAMta uparAMta vyAkaraNa, kAvya, koza, alaMkAra vagereno sAro abhyAsa karyo hato, eTale bhAvanagaranAM cAturmAsa ane sthiravAsa daramiyAna e dizAmAM emaNe pote ghaNuM saMgIna kArya karyuM hatuM ane saMgha pAse karAvyuM hatuM. keTalAya jaina yuvAno emanI pAse zaMkA-samAdhAna mATe, jJAnacarcA mATe ke vyAkaraNAdinA abhyAsa mATe niyamita AvatA. bhAvanagaranA kuMvarajI ANaMdajI ane amaracaMda jasarAja to roja roja emanI pAse niyamita AvatA. teo rAtanA bAra-eka vAgyA sudhI mahArAjazrI sAthe jJAnagoSThi karatA rahetA. aMtima varSomAM mahArAjazrInI tabiyata lathaDatI jatI hatI ane ujAgarA thatA nahotA. e vakhate paNa teo e zrAvakone vahelAM cAlyA javAnuM kahetA nahi. paraMtu jyAre ghaNI agavaDa thavA lAgI tyAre emaNe potAnA ziSya muni nemavijayajIne kahyuM hatuM, "jo ne nemA ! mAruM zarIra AvuM narama che ne A loko mane bahu ujAgarA karAve che." e Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja 137 sAMbhaLI, guru mahArAjanI amati meLavI nemavijaya mahArAje zrAvakone vahelAM AvavA ane vahelAM javA mATe kaDaka sUcanA ApI hatI. vRddhicaMdrajI mahArAjanA aMtima divasomAM je zrAvakoe emanI divasa-rAta sevA-bhakti karI hatI temAM zrI kuMvarajI ANaMdajI ane zrI amaracaMda jasarAjanAM nAma mukhya hatAM. mahArAjazrIne vA ane saMgrahaNInAM asAdhya dardo to hatAM ja temAM chAtImAM vAraMvAra thaI AvatA dukhAvAnuM darda vadhatuM cAlyuM hatuM. vaidarAjonA upacAro chatAM emAM pharaka paDato nahoto. eTale AvA zarIre mahArAjazrI keTaluM kheMcI zakaze e prazna hato. mahArAjazrInA A aMtima kALe emanI yAdagIrIrUpe emano phoTo pADavAnI icchA saMghanA keTalAka zreSThIone thaI. e divasomAM phoTogrAphInI zodha thaI cUkI hatI ane baoNksa kaeNmerA vaDe phoTo pADavAmAM Avato. mahArAjazrIe agAu keTalIya vAra potAno phoTo paDAvavA mATe anicchA darzAvelI, paraMtu have to zreSThIo kemerAvALAne pahelAM taiyAra rAkhIne vinaMtI karatA ke jethI mahArAjazrI jo hA pADe to tarata ja phoTo pADI levAya. saM. 1948nA paryuSaNa pachI eka divasa zreSThIoe bahu ja AgrahapUrvaka vinaMtI karI ane saMghanA premane vaza thaI mAtra dAkSiNyatA khAtara mahArAjazrIe hA kahI ke tarata ja emano phoTo kemerAvALAe pADI lIdho hato. phoTAnI aneka nakalo kaDhAvI jaina dharma prasAraka sabhAe gurubhaktone ApI hatI. mahArAjazrIno A eka ja phoTo maLe che je Aja sudhI pracalita rahyo che. evI ja rIte mahArAjazrInuM jIvanacaritra lakhavA mATe keTalAke koziza karI hatI. e mATe joItI mAhitI to mahArAjazrI pAsethI ja maLI zake. ekabe vakhata koIka-koIke mahArAjazrIne emanA jIvana vize prazno karyA tyAre mahArAjazrIe sahaja rIte enA javAba ApyA hatA, paraMtu pachIthI jyAre potAne vahema paDyo ke jIvanacaritra lakhavA mATe A prazno puchAya che tyAre temaNe javAba ApavAno spaSTa InkAra karI dIdho hato. mahArAjazrIne vihAra karIne siddhAcalajI ane taLAjA javAnI bhAvanA vAraMvAra thatI paraMtu cAlavAnI zakti rahI nahotI. saMghe emane mATe DoLInI vyavasthA karavAnuM nakkI karyuM paNa DoLIno upayoga karavAnI emaNe spaSTa nA Jain Education.International .. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 prabhAvaka sthaviro pADI dIdhI hatI. teo kahetA ke pote samudAyamAM vaDA che ane pote DoLIno upayoga kare to emano dAkhalo laI bIjAo paNa DoLImAM besavA lAge ane ema karatAM sAdhusamudAyamAM zithilAcAra vadhe. mahArAjazrInI zArIrika pIDA jema jema vadhatI gaI tema tema temano Atmopayoga paNa vadhato gayo. dehabhAvamAMthI chUTI adhyAtmasvarUpamAM ane anubhavajJAnamAM teo vadhu lIna rahevA lAgyA hatA. zarIranI vedanA tIvratama thatI tyAre paNa temanA mukhamAMthI UMhakAro nIkaLayo nahi. teo "arihaMta, siddha, sAhu' e traNa zabdonuM niraMtara raTaNa karavA kahetA. evA azAtAnA vakhatamAM paNa teo causaraNa payatrAnuM raTaNa karatA ane koI koI gAthAno artha ullAsapUrvaka samajAvatA, jANe ke zarIramAM kaMI vyAdhi ja nathI. saM. 1949nA vaizAkhamAM mahArAjazrInI tabiyata vadhu bagaDI ane vaizAkha suda 7nI rAtre 9-30 vAge emaNe samAdhipUrvaka deha choDyo. A zokajanaka samAcAra samagra zaheramAM pharI vaLyA. bhaktonAM ToLeToLAM UmaTyAM. gAmegAma tArathI khabara apAyA. bIje divase savAre bhAvanagaramAM badhAM bajAro-zALAo vagere baMdha rahyAM. suzobhita pAlakhImAM mahArAjazrInA dehane mUkIne bhakto jaya jaya naMdA, jaya jaya bhadrA'nA uccAro karatA dAdAvADImAM laI AvyA. hajAronI medanI tyAre ekatra thaI hatI. mahArAjazrInA dehane agnisaMskAra karavAmAM AvyA. eka mahAna jyoti vilIna thaI gaI. e prasaMge aneka lokoe ane judA judA saMghoe emanI smRtimAM saMsthAonI sthApanAnA, tapazcaryAnA, anukaMpAdAna, supAtradAna vagerenA saMkalpo jAhera karyA hatA. vRddhicaMdrajI mahArAja paNa potAnA vaDIla gurubaMdhu mUlacaMdajI mahArAjanI jema pa9 varSanI vaye kALadharma pAmyA. baMne bhAvanagaramAM kALadharma pAmyA. baMnenI umara vacce cAra varSanuM aMtara hatuM ane kALadharma vacce paNa cAra varSanuM aMtara rahyuM hatuM. baMneno agnisaMskAra bhAvanagaramAM dAdAvADImAM thayo hato. baMnenAM pagalAMnI derI paNa pAse pAse karavAmAM AvI che. paMjAbathI bharayuvAna vaye nIkaLelA A be sAcA saMyamI, sAcA tyAgI, samartha dharmopadezaka mahAtmAoe gujarAta upara ananya upakAra karI gujarAtamAM ja deha choDyo. pU. buTerAyajI mahArAja, pU. mUlacaMdajI mahArAja ane pU. vRddhicaMdrajI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhicaMdrajI mahArAja mahArAja paMjAbathI vihAra karI gujarAtamAM AvyA ane saMvegI dIkSA dhAraNa karI. tyArapachI buTerAyajI mahArAja ane mUlacaMdajI mahArAja paMjAba jaI AvyA, paraMtu vRddhicaMdrajI mahArAja to pAchA paMjAba kyAreya gayA ja nahi. temaNe paMjAba u52thI, potAnA vatana ane kauTumbika svajano u52thI Asakti kyAranIya utArI nAkhI hatI. teo gujarAtanA thaIne, gujarAta sAthe, bhAvanagara sAthe ekarUpa thaIne rahyA hatA. guru mahArAja buTerAyajI mahArAje emane kAThiyAvADa ane temAM paNa bhAvanagara kSetra saMbhALavAnI AjJA karI tyArathI teo te kSetrane savizeSapaNe sAcavavA lAgyA hatA. agAu gujarAta karatAM paNa kAThiyAvADa dharma ane saMskAramAM pachAta hatuM. vaLI tyAM sthAnakavAsI mArga vadhu pracalita banyo hato. e dRSTie maMdiramArgane tyAM vadhu cetanavaMto banAvavAmAM vRddhicaMdrajI mahArAjanuM moTuM yogadAna raheluM che. samagra bhAvanagara jillA upara ane temAM paNa bhAvanagara zahera upara emano upakAra ghaNo moTo rahyo che. emaNe paMjAba choDyA pachI kula 38 cAturmAsa gujarAtamAM karyAM emAM covIsa cAturmAsa kAThiyAvADamAM karyAM ane aDadhAM cAturmAsa-19 jeTalAM cAturmAsa bhAvanagaramAM karyAM. e uparathI paNa A vAtanI pratIti thaze. bhAvanagaranA saMgha pAse emaNe vakhatovakhata vividha suMdara dhArmika, sAmAjika, zaikSaNika kAryo karAvyAM ane pariNAme e jamAnAmAM bhAvanagara mAtra gujarAtanuM ja nahi, samagra bhAratanuM eka mahattvanuM saMskArakendra banI gayuM hatuM. vRddhicaMdrajI mahArAjanA svargavAsa pachI aMjali ApatI vividha kAvyakRtionI racanA thaI che. gujarAtImAM racAyelA ATha zlokanA eka aSTakamAM enA ajJAta kavi lakhyuM che : 'moTA-nAnA sarava janane mAna Ape suharSe, hete bolI madhura vacano bhaktanA citta karyo. jenA citte avicaLa sadA tulya dRSTi vibhAse, te zrI vRddhivijaya gurune kema bhUlI javAze ? vidvAnonAM vadana nirakhI nitya AnaMda pAme, graMtho dekhI abhinava ghaNo harSa je citta jAme, 139 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 prabhAvaka sthaviro tattvo jANI jinamata taNA jJAnadaSTi prakAze, te zrI vRddhivijaya gurune kema bhulI javAze ? vRddhicaMdrajInA praziSya kAzIvALA zrI vijayadharmasUrie stutirUpa aSTakanI racanA saMskRta zlokamAM karI che. enI viziSTatA e che ke emaNe prathama sAta zlokamAM pratyekamAM prathama caraNamAM pahelo zabda bevaDAvyo che, jema ke vAve vAve, pAve pArva, rAya sAthe ItyAdi tathA te pratyeka zlokanuM aMtima caraNa nIce pramANe ekasarakhuM ja rAkhyuM che : svargasthau'sau visalati sukhaM sadgururvRddhicandraH / / pU. zrI vijayanemisUrijI mahArAjanA praziSya pU. zrI vijayanaMdanasUrie saMskRta padyamAM vRddhistotram nAmanA kAvyanI dasa zlokamAM racanA karI che, jemAMnA prathama ATha zlokanuM aMtima caraNa tuve sohaM dhyAno e pramANe rAkhyuM che. zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanA uttama guNono mahimA gAtA A stotranA AraMbhanA zlokamAM teo kahe cheH sadA smaryAsaD:khyAskhalita guNaM saMsmArita yugapradhAnaM pIyUSopamadhUravAcaM vratidhUram / vivekAdvijJAtasva parasamayAzeSa viSayaM stRvaM so'haM dhyAnollasitahRdayaM vRddhivijayam / / [sadA smaraNa karavAlAyaka, asaMkhya ane asmalita guNo vaDe yugapradhAnanuM smaraNa karAvanAra, amRtasamAna mIThI vANIvALA, muniomAM agresara, svarUpa-siddhAMtanA sarva viSayone vivekathI jANanAra ane dhyAnamAM (athavA soDadaM te ja chuM evA dhyAnamAM) ullasita hRdayavALA zrI vRddhivijayanI huM stuti karuM chuM.] * * zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanI yazojjavala gAthAnuM jema jema pAna karIe chIe tema tema temanA pratye mastaka vadhu ne vadhu name che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ad AYHERRI rAnI pahelI va zrI mohanalAlajI mahArAja moTo Dat Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 [8] [ zrI mohanalAlajI mahArAja vi. saM. 2046-47nuM varSa eTale muMbaImAM jaina sAdhu bhagavaMtonA vihAra-vicaraNanuM zatAbdI varSa. jena muni tarIke muMbaI nagarImAM prathama praveza karanAra sva. pU. mohanalAlajI mahArAja hatA. vi. saM. 1947mAM caitra suda 6nA roja emaNe muMbaImAM bhAyakhalAmAM praveza karIne pachI lAlabAganA upAzrayamAM cAturmAsa karyuM hatuM. emaNe muMbaI nagarIne e vakhate dharmollAsathI bahu DolAvI dIdhI hatI. aMgrejonA zAsanakALa daramiyAna muMbaInA TApu upara aMgrejonI vastI ThIka ThIka pramANamAM hatI. pArasIonI vastI paNa ghaNI moTI hatI. eTale muMbaI mleccha nagarI tarIke oLakhAtI hatI. muMbaImAM tyAre jainonI vastI vadhatI jatI hatI. jinamaMdiro hatAM, paNa jaina sAdhuo muMbaImAM padhAratA na hatA. jo ke vasaInI khADI upara pula baMdhAyo tyArapachI pagapALA vihAra karIne muMbaI pahoMcavuM agharuM nahotuM. gata zatakamAM jaina zvetAmbara paraMparAmAM maMda paDelI dharmabhAvanAne DhaMDhoLIne jAgrata karanAra ane aneka ziSyo dvArA gujarAta, saurASTra, rAjasthAna ane paMjAbamAM dharmanI prabhAvanA karanAra mahAtmAo mukhyatve hindu dharmamAMthI AvelA hatA. evA mahAtmAomAM buTerAyajI mahArAja jATa jAtinA kSatriya hatA. AtmArAmajI mahArAja brahmakSatriya hatA. mohanalAlajI mahArAja brAhmaNa hatA. buddhisAgarasUri mahArAja kaNabI pATIdAra hatA. AbuvALA vijayazAMtisUri mahArAja rabArI hatA. A ane evA bIjA keTalAka hindu mahAtmAoe svayaM preraNAthI jaina dharma aMgIkAra karIne je samAja upara ghaNo moTo upakAra karyo mohanalAlajI mahArAjanI tarata dhyAna kheMce evI keTalIka mahattvanI ghaTanAo nIce pramANe che : (1) teo janme brAhmaNa hatA. paraMtu vidyAbhyAsa pachI temaNe jaina yatinI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 prabhAvaka sthaviro dIkSA dhAraNa karI hatI. (2) abhyAsa ane jJAna vadhatAM ane tyAga-saMyamamAM ruci jAgrata thatAM yati-jIvananI jAhojalAlI choDIne, teo tyAga-vairAgyamaya saMvegI dIkSA dhAraNa karIne jaina muni banyA hatA. (3) teo kharataragacchanA muni hatA, chatAM samayane pArakhIne temaNe pote tapagacchanI samAcArI svIkArI hatI. e jamAnAmAM AvuM krAMtikAraka gaNAtuM pagaluM bharavA mATe ghaNI moTI naitika hiMmatanI jarUra hatI. (4) temaNe muMbaImAM pahelI vAra jaina sAdhu tarIke praveza karyo hato ane tyArathI jaina sAdhuonA vihAra ane vivacaraNa mATe muMbaI baMdara haMmezane mATe khulluM mukAyuM hatuM. (5) muMbaInA AMgaNe temaNe dIkSAo ApI hatI. muMbaInI prajAne jaina muninI dIkSAno mahotsava jovAnI taka pahelI vAra sAMpaDI hatI. () pote muni tarIke ja rahyA hatA ane potAnA ziSyone gaNi ane paMnyAsanI padavI potAnI nizrAmAM ja apAvI hatI. emanA evA keTalAka ziSyo samaya jatAM AcAryanuM pada pAmyA hatA. (7) potAnA saMparkamAM AvanAra jaino uparAMta hindu, musalamAna, pArasI, khristI vagere aneka lokone temaNe pratibodha pamADIne dharma tarapha vALyA hatA. (8) pote bALabrahmacArI tapasvI mahAtmA hatA. jyAM jyAM teo vicaratA tyAM tyAM tapano prabhAva vadhI jato. (9) teo vacanasiddha mahAtmA tarIke paMkAyA hatA. anekane emanI vacanasiddhinA anubhavo thayA hatA. emanI AziSathI aneka lokonA jIvana ujjavaLa banyAM hatAM. emanI hAjarImAM vividha sthaLe lokoe dAnano asAdhAraNa pravAha vahevaDAvyo hato. mohanalAlajI mahArAjano janma vi. saM. 1885nA caitra vada 6nA divase cAMdapora (caMdrapura) nAmanA gAmamAM thayo hato. A cAMdapora mathurAthI lagabhaga cAlIsa mAIla dUra mAravADanA pradezamAM AveluM che. temanA pitAzrInuM nAma bAdaramala hatuM. teo brAhmaNa kuLanA ane sanATya jAtinA hatA. teo paMDita Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 143 hatA, vidyAvyAsaMgI hatA, zAstrajJa hatA. mohanalAlajInAM mAtuzrInuM nAma suMdarI hatuM. eka divasa mAtA suMdarIne svapna AvyuM ke potAnA mukhamAM pUrNimAno caMdra praveza karI rahyo che. emaNe e svapnanI vAta pati bAdaramalane karI. zAstranA jANakAra patie kahyuM ke, A svapnano artha e thAya che ke eka tejasvI putraratnanI ApaNane prApti thaze. jANe A AgAhI sAcI paDI hoya tema emane tyAM putraratnano janma thayo. bALaka mohana janmathI ja atyaMta tejasvI ane hoziyAra hato. mAtApitAne ema lAgyuM ke AvA tejasvI bALakane sArI rIte abhyAsa karAvavo joIe. e jamAnAmAM rAjasthAnanAM gAmaDAMomAM aMgrejI keLavaNI hajI AvI na hatI. prAcIna bhAratIya paraMparAnI keLavaNI apAtI hatI, paNa te bahu saMtoSakAraka nahotI. bAdaramala pote ja paMDita hatA. mohanane ghare teo bhaNAvatA. enI grahaNazakti joIne emane ema thatuM ke A bALakane vadhu abhyAsa mATe koI moTA sArA paMDita pAse rAkhavo joIe. keTalAka mitroe bAdaramalane salAha ApI ke, jena yatio pAse ghaNI vidyAo hoya che. mohanane jo moTo paMDita banAvavo hoya to nAgoramAM birAjatA jANItA yati zrI rUpacaMdrajI pAse mokalavo joIe. teo vidyArthIone bahu sarasa abhyAsa karAve che. bAdaramala ane suMdarI nava varSanA bALaka mohanane laIne yatizrI rUpacaMdrajI pAse nAgora pahoMcyAM. e vakhate paNa kahevAya che ke be svapnano yogAnuyoga evo thayelo ke suMdarIne eka svapna AvyuM hatuM ane temAM dUdhapAka bharelo potAno thALa koI laI jaI rahyuM hatuM. bIjI bAju yatizrI rUpacaMdrajIne evuM svapna AveluM ke dUdhapAka bharelo thALa potAne koI vahorAvI raheluM che. jANe ke A svapnanA saMketa anusAra evuM banyuM ke yatizrIne jotAM ja bALaka mohanane emanI pAse rahevAnuM gamI gayuM. mohanane joIne yatizrInA hRdayamAM paNa vAtsalya UbharAyuM. mAtApitAe mohanane vidyAbhyAsa mATe yatizrI rUpacaMdrajI pAse rAkhyo. yatizrIe bALaka mohananI tejasvitA pArakhI lIdhI hatI. temaNe mohanane Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 prabhAvaka sthaviro hindI bhASAnA graMtho uparAMta saMskRta bhASA zIkhavI ane saMskRta bhASAnA vividha graMthono UMDo abhyAsa karAvyo. soLa varSanI uMmare to mohane kAvya, vyAkaraNa, nyAya, jyotiSa, sAmudrikazAstra, svarodayazAstra vagere zIkhI lIdhAM hatAM. vaLI jaina dharmanAM pratikramaNanAM sUtro, tattvArthasUtra, karmagraMtha vagereno abhyAsa paNa karI lIdho hato. seMkaDo gAthAo paNa teNe kaMThastha karI lIdhI hatI. yatizrI rUpacaMdrajInI sAthe kizora mohane rAjasthAna tathA madhyapradezanAM judAM judAM sthaLono pravAsa paNa karyo. eka vakhata teo baMne muMbaI paNa AvI gayA hatA. abhyAsa pUro karyA pachI mohanane ghare jaI koI paMDitanA vyavasAyamAM joDAvAne badale yati thavAnA koDa jAgyA. e mATe brahmacArI rahevuM jarUrI hatuM. mohana te mATe paNa taiyAra hato. ene yationuM vidyAvyAsaMgI, sanmAnanIya, samRddha jIvana bahu gamI gayuM hatuM. eTale koI sAmAnya pAThazALAnA paMDita thavA karatAM yati thavAnI potAnI pAtratA te keLavavA lAgyo hato. eka divasa eNe potAnA guru yatizrI rUpacaMdrajIne kahyuM, "mAre gharasaMsAra mAMDavo nathI. mAre yati thavuM che. tame mane yatinI dIkSA Apo." yati rUpacaMdrajIe kahyuM, "bhAI, ema yati thavuM saheluM nathI. A ghaNuM kaThina jIvana che. vaLI yatinI dIkSA huM na ApI zakuM. mArA guru mahArAja pU. mahendrasUri ja ApI zake. mATe tAre mahendrasUri pAse javuM paDaze. teo tArI parIkSA karaze ane emane yogya lAgaze to tane yatinI dIkSA Apaze.' te vakhate patravyavahArathI jANavA maLyuM ke mahendrasUri IndoramAM che. tyAMthI teo vihAra karIne makSIjI tIrthanI yAtrAe javAnA che ane cAturmAsa tyAM karavAnA che. kizora mohana mahendrasUri pAse Indora pahoMcyo. temanI sAthe yAtrAmAM joDAyo ane makSIjI gayo. eTalA divasamAM mahendrasUrie mohananI yati banavA mATenI pAtratA joI lIdhI. eTale vi. saM. 1903mAM mohanane mahendrasUrie yatinI dIkSA ApIne yatizrI rUpacaMdrajInA ziSya banAvyA. kizora mohana have yatizrI mohanajI thayA. A yatidIkSAno prasaMga makSIjI tIrthamAM, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 145 rAjasthAna ane madhyapradezamAMthI AvelA aneka zreSThIonI hAjarImAM dhAmadhUmathI UjavAyo hato. dIkSA lIdhA pachI yatizrI mohanajIe keTaloka samaya AcArya mahendrasUri pAse pasAra karyo. mahendrasUrine bhavya, pratApI mukhamudrA, UMcI dehAkRti ane AjAnabAhu dharAvanAra A kizora yatizrInI vidvattA, guNagrAhakatA, dhArmikatA ItyAdinI vadhu pratIti thaI. bhaviSyamAM A koI mahAna ujjavaLa AtmA tarIke potAnuM nAma kADhaze ema temane jaNAyuM. bIjI bAju yatizrI mohanajIne paNa lAgyuM ke potAnA vidyAguru yatizrI rUpacaMdrajI to eka mahAna AtmA che ja, paraMtu dIkSAguru AcArya bhagavaMta to kharekhara eka mahAna vibhUti che. emanA sAMnidhyamAM jeTaluM vadhu rahevAya teTaluM vadhu sAruM. paraMtu tyAM to muMbaIthI yatizrI rUpacaMdrajIno patra mahendrasUri upara Avyo ke yatizrI mohanajIne have muMbaI mokalI devAmAM Ave. patra maLatAM ja mahendrasUrie yatizrI mohanajIne emanA vidyAguru yatizrI rUpacaMdrajI pAse muMbaI mokalI ApyA. muMbaImAM keTaloka samaya rahyA pachI yatizrI rUpacaMdrajI potAnA ziSya yatizrI mohanajI ane bIjAone laI vihAra karIne be mahine gvAliyaramAM pahoMcyA. tyAM mahendrasUri birAjatA hatA. te vakhate teo baMnee paraspara vicAravinimaya karIne yatizrI mohanajIne haju vadhu vidyAbhyAsa mATe kAzI mokalavAnuM nakkI karyuM. e mATe yatizrI rUpacaMdrajI paNa yatizrI mohanajInI sAthe kAzI AvIne rahyA. tyAM mohanajIe anya paMDito ane zAstrIo pAse vyAkaraNa, kAvya, nyAya, jyotiSa, Ayurveda vagere vidyAono vadhu UMDo abhyAsa karyo. daramiyAna yatizrI rUpacaMdrajInI tabiyata bagaDatAM teo kAzImAM kALadharma pAmyA. ethI yatizrI mohanajIne bhAre AghAta lAgyo. mahendrasUrine e samAcAra maLatAM teo kAzI AvI pahoMcyA. yatizrI mohanajIno abhyAsa na bagaDe enI paNa ciMtA hatI. eTale mahendrasUri mohanajInI sAthe cAreka varSa kAzImAM rahyA. mohanajI vidyAmAM pAraMgata thayA. eTale mahendrasUrie potAno samagra graMthabhaMDAra mohanajIne suparata karI dIdho. mohanajInA AdhyAtmika vikAsamAM paNa emane eTalo ja rasa hato. jJAna, dhyAnamAM tanmaya Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro ane zIlasaMyamanI ArAdhanAmAM anurakta evA mahendrasUrinA uttama cAritryano prabhAva paNa mohanajI upara ghaNo paDyo. mahendrasUrie eka vakhata mohanajIne kahyuM hatuM, vacvA ! terA nAma ho to mohana hai / mohana yAne 'moda-na' nA / tuma moha - samUha ko jIta kara vijaya karo yahI merI eka ArajhU hai / ' A vAkyo mohanajInA hradayane bahu sparzI gayAM hatAM. thoDA vakhata pachI mahendrasUri paNa kALadharma pAmyA. Ama, baMne guru bhagavaMtonA cIra virahano samaya AvI pahoMcyo. ethI mohanajInuM AMtaramaMthana cAlu thayuM. yati tarIkenuM jIvana jIvavuM ke saMvegI sAdhu thavuM ? yati tarIke teo yatizrI rUpacaMdrajInI gAdInA vArasa banyA hatA. e divasomAM bAreka lAkha rUpiyAnI milakatanuM svAmitva maLyuM hatuM. mitro ane sagAMsaMbaMdhIono Agraha hato ke yati tarIke ja cAlu rahevuM. Ayurveda, jyotiSa, maMtrataMtra vagerenA jANakAra yatio sAthe rAjAo paNa gADha saMbaMdha rAkhatA. jyAre kAzInA rAjAe yati mohanajInI yati-gAdI choDavAnI vAta sAMbhaLI tyAre temaNe paNa mohanajIne samajAvavA prayatna karyo. potAnA mahelamAM AvIne potAnI sAthe kAyama mATe rahevA kahyuM. rAjya taraphathI je kaMI bIjI sagavaDa joItI hoya te ApavA paNa kahyuM. paraMtu aMdarano vairAgyarasa eTalo badho UbharAto ke eka divasa potAnI badhI ja saMpatti sAmAjika ane dhArmika hetuo mATe dAnamAM ApavAno nirNaya karIne yatizrI mohanajI kAzIthI lakhanau gayA ane tyAMthI nIkaLelA zaMtrujayanA saMghamAM joDAIne jAtrA karavA cAlyA gayA. jAtrA karIne teo lakhanau pAchA AvyA. tyAM lagabhaga bAra varSa rahyA. potAnI badhI milakata dAnamAM ApI dIdhI. tyAra pachI teo kalakattA gayA. tyAM eka viziSTa camatkArika, preraka anubhava thayo. eka divasa kalakattAmAM teo bhagavAna pArzvanAthanuM dhyAna dharIne beThA hatA. te vakhate dhyAnamAM eka kALo nAga potAnI sAme moM phADIne Avato emaNe joyo. AMkha ughADIne joyuM to kazuM dekhAyuM nahi. temaNe vicAra karyo ke 'bhagavAna pArzvanAthanuM dhyAna dharatAM dharaNendra deve darzana dIdhAM che. emAM koI saMketa rahelo che. moDhuM phADelo kALo nAga sUcave che ke kALarUpI nAga mAro ghaDIkamAM koLiyo karI 146 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 147 jaze. mATe maLelo manuSyajanma mAre phogaTa gumAvavo nahi." Avo vicAra AvatAM temaNe sarva parigrahano tyAga karavAno ane yatijIvanano kiyoddhAra karI saMvegI sAdhu thavAno nirNaya karyo. te vakhate koI yAMtrika temane joIne, teo koI muni mahArAja che ema samajIne vaMdana karavA lAgyo, tyAre tene aTakAvIne temaNe yAtrikane kahyuM, "bhAI, huM haju muni thayo nathI. huM to yati chuM. mAro AtmA haju vaMdanane yogya nathI. mATe mane vaMdana na karazo." alabatta, teo muni thayA nahotA. paNa temanuM aMtara to muni thavA jhaMkhI rahyuM hatuM. kalakattAthI yatizrI mohanajI judAM judAM tIrthonI yAtrA karatA karatA kAzI AvyA. thoDo vakhata tyAM rokAIne dilhI, AgrA, jayapura vagere sthaLe jaI AvyA. vi. saM. 1930mAM teo jyAre vihAra karIne jayapura zahera tarapha jaI rahyA hatA, tyAre rastAmAM rAta paDatAM jaMgalamAM eka vAvamAM temane mukAma karavo paDyo hato. tyAM temanI hiMmatanI kasoTI karanAra eka anubhava thayo hato. rAtane vakhate e vAvamAM eka vAgha pANI pIvA Avyo. potAnA tarapha vAghane Avato joIne yatizrI tarata ja kAusagga dhyAnamAM besI gayA. vAgha thoDI vAra tyAM Ubho rahyo ane pachI potAnuM mastaka namAvIne cAlyo gayo. rAjasthAnamAM jude jude sthaLe vihAra karIne pachI teo ajamera gayA. temane lAgyuM ke have pote saMvegI dIkSA laI levI joIe eTale ajameramAM saM. 1930mAM 43 varSanI vaye emaNe bhagavAna saMbhavanAthanA derAsaramAM jaI bhagavAnanI sAkSIe ane saMghanI samakSa, saMghanI saMmatipUrvaka saMvegI dIkSA dhAraNa karI. yatizrI mohanajImAMthI have teo munizrI mohanalAlajI thayA. emaNe tyAra pachI muni tarIke prathama cAturmAsa saM. 1931mAM rAjasthAnamAM pAlI zaheramAM karyuM hatuM. muni tarIke temaNe te samayanA mahAna AcArya zrI sukhasUrinuM ziSyapaNuM svIkAryuM hatuM. munizrI mohanalAlajI mahArAje pAlI pachI anukrame sirohI, pAlI, sAdaDI, jodhapura, ajamera, pAlI, jodhapura, sirohI, ajamera, pATaNa, pAlanapura, phalodhI, amadAvAda, pAlitANA vagere sthaLe cAturmAsa karyA hatAM. mahArAjazrI jyAre sirohamAM birAjamAna hatA tyAre sirohInA nareza Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 prabhAvaka sthaviro kesarIsiMhajI temane maLavA mATe AvyA hatA. prathama mulAkAte ja sirohInareza mahArAjazrInI tejasvI ane prabhAvazALI mukhamudrAthI ane agAdha jJAnathI prabhAvita thayA hatA. temane thayuM ke, 'huM mahArAjazrI mATe zuM karI chUTuM ? teo to kaMcana ane kAminInA tyAgI che. paraMtu teo mAre tyAM gocarI vahoravA padhAre to mane bahu AnaMda thaze.' temaNe e mATe mahArAjazrIne vinaMta karI. paraMtu mahArAjazrIe kahyuM, 'rAjan ! gocarI to mane koI paNa gRhastha vahorAvI zake. vaLI amAre sAdhuone rAjapiMDano niSedha hoya che. paraMtu Apa to mane gocarI karatAM paNa vadhAre caDiyAtI vastu ApI zako cho.' sirohI-nareze utsukatApUrvaka pUchyuM; 'huM zuM ApI zakuM ?' mahArAjazrIe kahyuM, 'jIvadayA. dazerAne divase pADAno vadha baMdha karo. tamArA rAjyamAM paryuSaNamAM mAMsAhAra mATe jIvahiMsA na thAya evo kAyado mane vahorAvo.' mahArAjazrInI vinaMtI svIkArIne sirohI-nareze potAnA rAjyamAM dazerAnA divase thato pADAno vadha baMdha karAvyo. taduparAMta potAnA rAjyamAM zrAvaNa vada 11 thI bhAdaravA vada 11 sudhI ema eka mahino kAyamane mATe pazuhiMsA baMdha rAkhavAnuM pharamAna karyuM hatuM. sirohI-nareza mahArAjazrIne vaMdana karavA vAraMvAra AvatA ane mahArAjazrInI bhalAmaNathI emaNe potAnA rAjyamAM rohiDA gAmamAM jinamaMdira bAMdhavA mATe anumati ApI hatI. brAhmaNavADA gAmamAM paNa jinamaMdirano kabajo je brAhmaNonA hAthamAM hato te jainone soMpavA mATe emaNe pharamAna kADhyuM hatuM. saM. 1936mAM mohanalAlajI mahArAja osiyA gAme padhAryA hatA. eka divasa savAramAM gAmanA pAdare pote sthaMDila gayA hatA. pAchA pharatAM teo eka retInA TekarA pAsethI pasAra thatA hatA. e vakhate emano dAMDo retImAM dhAryA karatAM ghaNo vadhAre UMDo cAlyo gayo. ethI mahArAjazrIne kutUhala thayuM. emaNe tyAM betraNa jagyAe retImAM dAMDo khosI joyo to jANe koI paththara sAthe te athaDAto hoya tema lAgyuM. temane thayuM A retInA DuMgara nIce jarUra koI ImArata hovI joIe. koI jinamaMdira ja haze evuM paNa emane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 149 lAgyuM, kAraNa ke osiyA nagarI jenonI prAcIna nagarI hatI. upAzrayamAM AvIne emaNe saMghanA AgevAnone vAta karI. paraMtu osiyA gAma to nAnuM hatuM. tyAMno saMgha khodakAmanuM kharca karI zake evI zaktivALo nahoto. eTale pAse AvelA jodhapura ane phalodhI e be nagarInA zreSThIone paNa mahArAjazrIe A vAta kahI. jo A retIno DuMgara khaseDIne tyAM khodavAmAM Ave to temAMthI prAyaH jinamaMdira nIkaLe. mahArAjazrIno prabhAva evo hato ke jodhapura ane phalodhInA saMghoe e mATe thAya teTaluM kharca karavAnI tatparatA dAkhavI. rAjyanI paravAnagI laI tarata ja e kAma hAtha dharavAmAM AvatAM retInA DuMgara nIcethI jinamaMdire maLI AvyuM. mahArAjazrInI preraNAthI osiyAnA e jinamaMdirano tyAra pachI jIrNoddhAra paNa karavAmAM Avyo hato. Aje have tyAM niyamita sevApUjA thAya che. mahArAjazrInA haste eka prAcIna aitihAsika jinamaMdira pharI pAchuM sajIvana thaI gayuM. rAjasthAnamAM pAlI, sirohI, sAdaDI, jodhapura, ajamera vagere sthaLe cAturmAsa karI mahArAjazrIe TheraThera dharmanI bhAvanA lokomAM jAgrata karI hatI. emaNe kanyAvikrama, madyapAna, mAMsabhakSaNa, maraNa pachI kUTavAno rivAja vagere baMdha karAvyAM hatAM. emanuM vyaktitva eTaluM badhuM tejasvI ane prabhAvazALI hatuM ke e thoDAM varSomAM jude jude sthaLe maLIne 500 jeTalA hindu lokoe jaina dharma aMgIkAra karyo hato. mAravADanA lokoe emane marudharadezodvAraka'nuM biruda ApyuM hatuM. saM. 1937nuM cAturmAsa pAlImAM karIne teo jodhapura padhAryA hatA. nagaramAM pravezatI vakhate potAnuM jamaNuM aMga jorathI pharakavA lAgatAM nimittazAstranA abhyAsanA AdhAre temane thayuM ke jodhapuramAMthI jarUra kaMIka lAbha thaze. have temanI khyAti cAre bAju prasarI hatI. moTA moTA mahAnubhAvo paNa temanuM vyAkhyAna sAMbhaLavA AvatA hatA. jodhapuramAM rAjyanA dIvAna zrI AlamacaMdajI paNa temanA vyAkhyAnamAM AvatA. AlamacaMdajIne mahArAjazrInI vANIno eTalo badho rasa jAgyo hato ke teo eka paNa vyAkhyAna cUkatA nahi. vakhata jatAM emanAmAM evuM parivartana AvyuM ane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 prabhAvaka sthaviro emanI AdhyAtmika dazA eTalI UMcI thaI ke eka divasa temaNe mahArAjazrI pAse dIkSA levAno prastAva mUkyo. rAjyanA dIvAna jevI vyakti dIkSA levA taiyAra thaI e samAcArathI ghaNA Azcaryacakita thaI gayA. mahArAjazrInI upadezavANI pratye lokonuM mAna bahu vadhI gayuM. sattA, mAnapAna ane sukhasAhyabI bhogavanAra dIvAnazrIne vairAgyano raMga pAko lAgyo che ke nahi tenI khAtarI karavA mahArAjazrIe emane thoDo samaya thobhI javA jaNAvyuM. cAturmAsa pUruM thatAM mahArAjazrI ajamera tarapha vihAra karI gayA. saM. 1936nuM cAturmAsa emaNe ajameramAM karyuM. daramiyAna AlamacaMdajIno mahArAjazrI sAtheno saMparka vadhu gADha thato rahyo. emano vairAgya sAco che enI mahArAjazrIne pratIti thaI. eTale saM. 1937nA aSADha suda 10nA divase saMgha samakSa AlamacaMdajIne dIkSA ApavAmAM AvI, emanuM nAma AnaMdamuni rAkhavAmAM AvyuM. mahArAjazrIe pote saMvegI dIkSA dhAraNa karI hatI. te pachI AnaMdamuni temanA prathama ziSya banyA hatA. jodhapura jevA rAjyanA dIvAna mahArAjazrInA haste dIkSita thAya e kaMI jevI tevI ghaTanA na hatI. e dIkSAnA samAcAra cAre bAju prasarI gayA hatA. dIkSAno utsava najare jovA mATe hajAro mANaso ekatra thayA hatA. dIvAna AlamacaMdanI dIkSA bIjAo mATe paNa preraNArUpa banI hatI. jodhapuramAM bIjI eka ghaTanA paNa banI. jeThamalajI nAmanA jodhapuranA eka custa sthAnakavAsI bhAI paNa mahArAjazrI pAse potAnI zaMkAonA samAdhAna mATe vAraMvAra AvavA lAgyA hatA. mahArAjazrInA jJAnano prabhAva ghaNobadho hato. mahArAjazrIe taTasthabhAve nyAyabuddhithI ApelA uttarothI jeThamalajIne eTalo badho saMtoSa thayo hato ke mUrtipUjaka samudAyamAM, mahArAjazrI pAse dIkSA levAno emaNe nirNaya karyo. teo mahArAjazrInA satata saMparkamAM rahevA lAgyA. paraMtu mahArAjazrI temane utAvaLe dIkSA ApavA icchatA nahotA. mUrtipUjAmAM temanI zraddhA barAbara sthira ane dRDha thayelI joyA pachI saM. 1940mAM jeTha suda panA poja jodhapuramAM dhAmadhUmapUrvaka temane dIkSA ApavAmAM AvI hatI. temanuM nAma jeThamalamuni rAkhavAmAM AvyuM hatuM. Ama jodhapuramAMthI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 151 mahArAjazrIne prathama be ziSyo prApta thayA hatA. tyAra pachI mahArAjazrIe phalodhIthI amadAvAda bAju vihAra karyo. e vakhate Abu-khareDImAM harakhacaMda nAmanA eka gRhasthano temane bheTo thayo hato. A gRhastha mumukSu hatA. teo koI mumukSu gurunI zodhamAM hatA. mohanalAlajI mahArAjane jotAM ja temane hRdayamAM evI pratIti thaI ke, "mArA guru thavAne A ja mahAtmA yogya che." emane mahArAjazrI sAthe vadhu paricaya thatAM dIkSA levAno nirNaya karyo, ane saM. 1944nA caitra suda 8nA roja mahArAjazrIe emane dIkSA ApI. emanuM nAma harSamuni rAkhavAmAM AvyuM. mahArAjazrInA ziSyomAM A harSamuni tejasvI ziSya hatA. mahArAjazrInI smRtimAM emaNe muMbaImAM mohanalAlajI jaina senTrala lAibrerI ane saMskRta pAThazALAnI sthApanA karAvI hatI. gata zatakanA suprasiddha jainAcArya zrI AtmArAmajI mahArAja jyAre rAjasthAnamAM vicaratA hatA te vakhate mohanalAlajI mahArAja paNa rAjasthAnamAM vicaratA hatA. eka vakhata sirohI zaheramAM AtmArAmajI mahArAja birAjamAna hatA. upAzrayamAM emanI nizrAmAM sAMjanuM pratikramaNa pUruM thayuM tyAre zrAvakoe jaya bolAvI ke, "bolo, zrI mohanalAlajI mahArAja kI jaya." jethI AtmArAmajI mahArAjane Azcarya thayuM. paraMtu zrAvakoe khulAso karatAM kahyuM : "e mahApuruSano sirohInA zrAvako upara ghaNo badho upakAra che. e ame kema bhUlI zakIe?' zrAvakonI vAta sAMbhaLIne udAradila AtmArAmajI mahArAje emanI prazaMsA karI ane emanA kRtajJatAnA guNanI bahu kadara karI. Ama, mohanalAlajI mahArAjanI comera prasarelI kIrtinI vAta AtmArAmajI mahArAja sudhI pahoMcI hatI. eTale mohanalAlajI mahArAjane maLavA mATe AtmArAmajI mahArAjane tAlAvelI lAgI hatI. teo jodhapuramAM temane prathama vAra maLavA gayA hatA. potAnA karatAM pAMceka varSa moTA evA mahAtmAnAM jJAna ane cAritrathI AtmArAmajI bahu ja prabhAvita thayA hatA. temanI keTalIka zaMkAonuM samAdhAna mohanalAlajI mahArAje bahu sarasa rIte zAstravacanone TAMkIne karyuM hatuM. AthI mohanalAlajI mahArAja pratye AtmArAmajI mahArAjanA hRdayamAM Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 prabhAvaka sthaviro eka prakArano pUjyabhAva rahyo hato. teo temanA satata saMparkamAM paNa rahetA. AtmArAmajI mahArAja suratamAM jyAre cAturmAsa pUrNa karIne vihAranI taiyArI karatA hatA te vakhate saMghanA AgevAnoe suratamAM bIjA cAturmAsa karavA mATe temane bahu ja AgrahabharI vinaMtI karI, paraMtu AtmArAmajI mahArAje kahyuM, 'mahAnubhAvo, mohanalAlajI mahArAja mArA karatAM vadhAre jJAnI ane tejasvI che. tamane emano paricaya nathI. teo mAravADathI vihAra karIne pAlitANA padhAryA che. tame emane cAturmAsa mATe vinaMtI karajo. emane jozo eTale mane paNa bhUlI jazo.' AtmArAmajI mahArAja suratathI vihAra karIne gayA pachI saMghanA AgevAno pAlitANA gayA. tyAM mohanalAlajI mahArAjane maLatAM ja teo AnaMdita thaI gayA. teoe mohanalAlajI mahArAjane cAturmAsa mATe surata padhAravA vinaMtI karI. e vinaMtIno svIkAra karI mohanalAlajI mahArAje pAlitANAnA cAturmAsa pachInuM cAturmAsa 1946mAM suratamAM karyuM hatuM. mahArAjazrI potAnA cAritra ane tapanA prabhAve keTalAMka krAMtikArI kAryo karAvI zakatA hatA. suratamAM teo jyAre cAturmAsa mATe birAjamAna hatA tyAre muMbaInA lokone evI bhAvanA thaI ke mohanalAlajI mahArAja muMbaI padhAre to kevuM sAruM ! e divasomAM jaina sAdhuono gujarAtamAM dakSiNe surata ane damaNa sudhIno vihAra raheto. muMbaI anAryabhUmi che, mlecchabhUmi che, pApanagarI che evA khyAlo pravartatA hatA. dahANu pachI jainonI khAsa vastI na hovAne kAraNe vihAranI takalIpha paDe e paNa saMbhavita hatuM. paraMtu mohanalAlajI mahArAje yati tarIke muMbaI nagarInI agAu potAnA guru sAthe traNa vakhata mulAkAta lIdhI hatI. eTale muMbaInA zrAvaka-jIvanathI ane muMbaInA lokonI dharma mATe tIvra utkaMThAthI teo paricita hatA. AthI temaNe cAturmAsa mATe muMbaI padhAravAnuM nimaMtraNa svIkAryuM hatuM. mArgamAM vihAranI je takalIpha paDe te mATe manathI teo taiyAra hatA. cAturmAsano nirNaya thatAM saM. 1947mAM temaNe muMbaI tarapha prayANa karyuM. te vakhate dahANuthI muMbaI sudhInA mArgamAM koI jaina upAzraya nahotA. tyAM jainonI khAsa vastI nahotI. eTale teo Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja bIjA lokonI vADIomAM mukAma karIne tathA potAnI sAmAcA2InuM zuddha pAlana karIne muMbaI bAju AvI rahyA hatA. bhIlADa, boraDI, golavaDa, dahANu, cIMcaNa, vANagAma, boIsa2, pAlaghara vagere sthaLe jainetara lokoe temanA svAgata mATe sArI taiyArI karI hatI. jyAM jyAM temaNe mukAma karyo ane vyAkhyAna ApyuM tyAM tyAM loko prabhAvita thayA hatA. keTalAke jaina dharma aMgIkAra karI mahArAjazrIne potAnA guru tarIke svIkAryA hatA ane pachIthI jyAre emano phoTo maLyo tyAre te maDhAvIne potAnA gharamAM teo rAkhatA hatA. muMbaI tarapha vihAra mATe e jamAnAmAM eka sauthI mahattvano prazna te vasaI ane anya sthaLe relavenA pula oLaMgavAno hato. aMgrejonA e amala daramiyAna muMbaI ane amadAvAda tathA dilhI vacce cAlatI relave bI. bI. enDa sI. AI. (baoNmbe baroDA enDa senTrala inDiyA) relave kaMpanInI mAlikInI hatI. vasaInA lokhaMDanA pula upara lokone cAlavAnI manAI hatI. eTale mahArAjazrInA vihAra mATe relavenI paravAnagI levI anivArya hatI. e divasomAM ATalI eka paravAnagI mATe paNa muMbaInA saMghane bI. bI. enDa sI. AI. relavenA gorA amaladAro sAthe ghaNo lAMbo patravyavahAra thayo hato. chevaTe relave kaMpanIe mahArAjazrI ane anya sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikAne vasaInA pula upara pasAra thavAnI paravAnagI ApI hatI, je e jamAnAnI dRSTie eka mahattvanI etihAsika ghaTanA hatI. eTalA mATe e dastAvejI patravyavahAra eka pustakarUpe pragaTa thayo hato. mahArAjazrIe muMbaI nagarImAM jyAre praveza karyo tyAre temanA svAgata mATe bahu moTA pAyA upara taiyArIo thaI hatI. Thera Thera temanA sAmaiyAmAM hIrA, motI, cAMdI, gInI vagere sAthe gahuMlIo thaI hatI. e vakhate bhavya moTo varaghoDo nIkaLyo hato. e samaye najare jonArA loko kahetA ke ATalo moTo ane bhavya varaghoDo to muMbaImAM briTiza vAisaraoNya ripananA Agamana vakhate paNa nahoto nIkaLyo. A abhUtapUrva varaghoDAmAM mAtra jaino ja nahi, bhATiyA, lohANA vagere hinduo, vahorAo, khojAo, pArasIo ane aMgrejo sudhdhAM sAmela thayA hatA. 153 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 prabhAvaka sthaviro muMbaImAM lAlabAganA upAzrayamAM mahArAjazrInAM vyAkhyAno cAlu thayAM hatAM. emAM lokonI bhIDa divase divase eTalI badhI vadhI gaI hatI ke bAbu buddhisiMhajIe rUpiyA soLa hajAra kharca tAbaDatoba e haoNla moTo karAvyo hato. e upAzrayavALI jagyA pahelAM zeTha motIzAnA bAga tarIke oLakhAtI hatI, paraMtu mahArAjazrInA cAturmAsa pachI emanA nAmamAM rahelA "lAla" zabda parathI lAlabAga tarIke oLakhAvA lAgI hatI. mahArAjazrI jyAre muMbaI birAjamAna hatA tyAre aSADha mahino pUro thavA Avyo, chatAM comAsu besavAnAM koI eMdhANa jaNAtAM na hatAM. dukALa paDaze evI ciMtA lokone thavA lAgI. e vakhate muMbaInA mahAjananA keTalAka AgevAna zreSThIoe mahArAjazrI pAse AvIne potAnI ciMtA vyakta karI ane AzIrvAda ApavA kahyuM. te vakhate mahArAjazrIe kahyuM, "jAo, huM kahuM chuM ke varasAda jarUra paDaze, paraMtu e mATe tame rathayAtrAno varaghoDo kADhajo." mahArAjazrInuM vacana eTale AjJA barAbara. tarata najIkanAM divasa-tithi nakkI thayAM ane jinabiMba sAthe rathayAtrA nIkaLI. A rathayAtrA aDadhe pahoMcI tyAM to dhodhamAra varasAda tUTI paDyo hato. loko Azcaryamugdha thaI gayA. mahArAjazrInI vacanasiddhino tyAre lokone khyAla Avyo hato. mohanalAlajI mahArAja svarodayazAstra, nimittazAstra, jyotiSazAstra vagere vidyAonA prakhara jANakAra hatA. vaLI teo vacanasiddha mahAtmA tarIke khyAti pAmyA hatA. muMbaInA cAturmAsa pachI mahArAjazrI pharI gujarAta tarapha vicaryA hatA. mahArAjazrI kheDA jillAnA mAtara tIrthamAM jyAre birAjamAna hatA tyArano eka prasaMga jANavA jevo che. eka divasa tyAMnA jainasaMghanA AgevAnoe AvIne emane vAta karI ke "mahArAja sAheba ! ahIM thoDA divasamAM navarAtrI cAlu thaze. dhArmika utsavanA e divasomAM devInA maMdiramAM pADAno vadha thAya che. Apa ene mATe kaMIka karo evI amArI bhAvanA che." mahArAjazrIe vicAra karIne kahyuM, "bhale, havethI ahIM mAtaramAM pADAno vadha nahi thAya. navarAtrI cAlu thAya te pahelAM tame mane badhI vigata jaNAvajo." Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja navarAtrInA divasa AvyA. loko utsava mANavA lAgyA. dazerAne divase devInI AgaLa vadha karavA mATenA pADAne zaNagArIne loko gAmamAM pheravavA lAgyA hatA. e pADo jyAre upAzraya AgaLathI pasAra thayo tyAre mahArAjazrIe maMtra bhaNIne enA mastaka upara vAsakSepa nAkhyo. e pachI thoDI ja vAramAM pADo bhurAMTo thayo ane tophAne caDyo. cAre bAju pADAe evI doDAdoDa ane toDaphoDa karI mUkI ke loko gabharAyA ane jIva laIne nAThA. devI korpa bharAyAM che evI lokone bIka lAgI. keTalAka hinduo paNa mahArAja sAheba pAse AvyA ane pADo zAMta thAya e mATe vinaMtI karI. mahArAja sAhebe e lokone upadeza ApatAM kahyuM, 'juo bhAIo, mAtAjI AvA moTA balidAnathI prasanna na thAya. mAtAjI to ApaNA hradayanI sAcI bhAvanA ane bhaktithI prasanna thAya. tame saMkalpa karo ke havethI kyAreya pADAno vadha nahi karIe, to A pADo tarata zAMta thaI jaze.' lokoe mahArAjazrI pAse te pramANe saMkalpa jAhera karyo ane pADo tarata zAMta thaI gayo. gAmanA lokone mahArAjazrInI zaktino paricaya thayo hato. gujarAtamAM jude jude sthaLe vihAra karI eka vakhata mahArAjazrI suratamAM padhAryA hatA. tyAre emanA vyAkhyAnamAM pAsenA gAmamAMthI AvatA koI eka bhAIne vairAgyano raMga lAgyo hato. temaNe dIkSA levAnI potAnI bhAvanA mahArAjazrI pAse vyakta karI hatI. tyAra pachI eka divasa e bhAIe AvIne mahArAjazrI pAse dIkSAno divasa ane muhUrta paNa kADhI ApavA mATe bahu AgrahabharI vinaMtI karI. maharAjazrIe e bhAIne vaizAkha sudI chaThThanA divasanuM muhUrta kADhI ApyuM. e bhAInA gayA pachI mahArAjazrI ekadama mauna thaI gayA. vicAre caDhI gayA. pAse beThelA padmamunie pUchyuM, 'gurumahArAja ! Apa kaMI UMDA vicAramAM paDI gayA lAgo cho.' mahArAjazrIe kahyuM, 'hA, vAta sAcI che. karmanI gati kevI vicitra che tenA vicAre huM caDI gayo hato. A bhAIne dIkSA levI che. emanI bhAvanA keTalI vizuddha ane ucca che! paraMtu emanA bhAgyamAM dIkSAno yoga nathI, kAraNa ke emanuM AyuSya have pUrNa thavAmAM che.' 155 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 prabhAvaka sthaviro thoDA divasa pachI khabara AvyA ke e dIkSArthI bhAI acAnaka gaMbhIra mAMdagImAM paTakAI paDyA che. tyAra pachI barAbara vaizAkha suda chaThThanA divase ja teo avasAna pAmyA. eka vakhata mahArAjazrI suratamAM birAjamAna hatA tyAre tyAMnA zreSThI zeTha nagInacaMda kapUracaMda derAsaramAM pUjA karIne mahArAjazrIne vaMdana karavA mATe AvyA. vaMdana karIne kahyuM, "sAheba! huM Aje muMbaI javAno chuM. tyAMnuM kaMI kAmakAja hoya to pharamAvo." AsapAsa joI, thoDI vAra vicAra karI mahArAjazrIe kahyuM, "bhAI nagInacaMda! tamAre muMbaI javuM hoya to bhale jAva, paraMtu ghare gayA vagara ahIMthI ja sIdhA sTezane jaI muMbaInI gADI pakaDajo." nagInacaMda zeTha vicAramAM paDI gayA. paraMtu mahArAjazrInI AjJA hatI eTale e pramANe ja karavuM rahyuM. teo pUjAnAM kapaDAMmAM bhUkhyA-tarasyA ja sTezane pahoMcI gayA. eka mANasane mokalAvI gharethI potAnAM kapaDAM ane jarUrI vastuo maMgAvI lIdhI. sTezana para kapaDAM badalI teo gADImAM beThA, ane muMbaI AvI pahoMcyA. muMbaImAM AvIne temaNe joyuM ke potAnA dhaMdhAmAM acAnaka ja moTo lAbha thavA mAMDyo che. tyAra pachI thoDA vakhatamAM to temaNe muMbaImAM bahu moTI kamANI karI. te divasanI mahArAjazrInI vANImAM temane ajabanuM jAdu jaNAyuM hatuM. e vANI temane bahu phaLI hatI. AthI teo mahArAjazrInA prakhara bhakta banI gayA hatA. mahArAjazrInI preraNAthI surata pAse katAragAmamAM jinamaMdirano jIrNoddhAra thayo hato. zatruMjayAvatAra jevuM jinamaMdira thayuM hatuM. enI bhavya pratiSThA mahArAjazrIne hAthe jyAre thavAnI hatI tyAre savA lAkha mANaso jeTalI vizALa medanI tyAM ekatra thaI hatI. e samaye koI vighnasaMtoSIe gorA kalekTarane phariyAda karI hatI ke eTalAM badhAM mANaso ekaThAM thayAM che eTale gaMdakI ghaNI thaI gaI che. kaoNlerAno rogacALo phATavAno saMbhava che, mATe pratiSThAno kAryakrama aTakAvo. ethI gorA kalekTara jAte tyAM tapAsa karavA AvyA. tyAMnI sarasa vyavasthA joIne tathA mahArAjazrIne maLyA eTale emane khAtarI thaI ke kaoNlerAnuM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 157 jokhama nathI. teo pote pachI mahArAja-zrInA vyAkhyAnamAM beThA ane AnaMdita thayA hatA. temaNe lokone kahyuM ke AvA puNyazALI mahAtmA jyAM birAjatA hoya tyAM rogacALo phATe nahi. mahArAjazrInuM cAritra ane emanuM vyaktitva eTaluM AkarSaka hatuM ane emanI vANI eTalI saraLa, rocaka ane preraka hatI ke te sAMbhaLIne keTalAka mANasone vairAgyano bhAva AvI jato. mahArAjazrI jyAre gujarAtamAM pethApuramAM hatA tyAre emanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA aneka loko AvatA. te vakhate pethApuranA kezavalAla nAmanA koI eka zrAvaka bahAragAma gayA hatA. teo jyAre bahAragAmathI pAchA AvyA tyAre mitro-saMbaMdhIoe mahArAjazrInAM vyAkhyAno sAMbhaLavA mATe UmaTelI medanInI vAta karIne kahyuM, kezavalAla, tame kharekhara eka sarasa avasara gumAvyo." e sAMbhaLI kezavalAlane bahu aphasosa thayo. temane thayuM ke mahArAjazrInI vANI have to mAre avazya sAMbhaLavI ja joIe. tapAsa karatAM jANavA maLyuM ke mahArAjazrI to pATaNa pahoMcyA che. kezavalAla tarata pATaNa gayA. tyAM mahArAjazrInAM vyAkhyAno sAMbhaLatAM temane evo vairAgyabhAva jAgyo ke tyAM ne tyAM ja dIkSA levA mATe temaNe Agraha rAkhyo. temanI sAcI utkaTa bhAvanA joI mahArAjazrIe saMmati ApI. pATaNanA saMghe tarata dIkSA mahotsavanI taiyArI karI ane kezavalAlane dIkSA ApavAmAM AvI. mahArAjazrIe enuM nAma kalyANamuni rAkhyuM hatuM. evI ja rIte bhAvanagaramAM mahArAjazrInAM vyAkhyAnomAM tArAcaMda nAmanA eka zrAvaka roja AvatA. vaLI teo bapore mahArAjazrI pAse upAzrayamAM besI sAmAyika karatA ane bIjI ghaNI tapazcaryA karatA. eka divasa tArAcaMda sAthe vAtacIta karatAM mahArAjazrIe ramUja karIne vAtsalyabhAve kahyuM, "are, bhAI tArAcaMda ! tAre to tArA nAma pramANe bIjAne tAravAnuM kAma karavuM joIe. ene badale to tuM DUbavAnI vAta kare che." paraMtu A vAkyo tArAcaMda mATe marmavAkyo banI gayAM. te ja kSaNe emaNe mahArAjazrI pAse dIkSA levA mATe saMkalpapUrvaka bAdhA lIdhI ane tyArapachI mahArAjazrI vihAra karIne jyAre ratalAma pahoMcyA tyAre temanI pAse dIkSA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 prabhAvaka sthaviro lIdhI. emanuM nAma mahArAjazrIe 'tAramuni' rAkhyuM hatuM. muMbaImAM mahArAjazrI cAturmAsamAM birAjamAna hatA. tyAre zeTha kesarIcaMda bhANAbhAInI peDhInA pArasI munIma rustamajI paNa dararoja mahArAjazrInuM vyAkhyAna sAMbhaLavA AvatA. temane paNa eTalo badho bhAva thayo ke mahArAjazrI pAse dIkSA levAno prastAva mUkyo. paNa mahArAjazrIe emane samajAvyuM ke jaina sAdhunA AcAra temane mATe bahu kaThina raheze. mATe temaNe keTalAMka vrataniyamo dhAraNa karavA ane jena siddhAMtono abhyAsa karI te pramANe gRhastha jIvanamAM paNa tyAga-saMyama dhAraNa karavAM. rustamajIe e pramANe vrata-niyama svIkAryA hatAM. mahArAjazrInA pratyakSa saMparkamAM AvelA evA keTalAka zrAvakoe emanI pAse dIkSA lIdhI hatI, paraMtu keTalAka to evA paNa hatA ke mahArAjazrInI upadezavANInI ane emanA jIvanaprasaMgonI vAto sAMbhaLIne emanI pAse dIkSA laI potAnuM jIvana dhanya banAvavAnuM jemane mana thayuM hatuM. e rIte mahArAjazrI pAse dIkSA lenArAonI saMkhyAmAM vRddhi thatI jatI hatI. AlamacaMdajI mahArAja, jazamuni, kAntimuni, harSamuni, udyotamuni, rAjamuni, devamuni, guNamuni, gumAnamuni, Rddhimuni, lakSmImuni, tAramuni, padmamuni, ratanamuni, labdhimuni, camanamuni vagere ziSya-praziSyano samudAya krame krame pAMtrIsathI vadhu thaI gayo hato. mahArAjazrIe gujarAta ane rAjasthAnanAM lagabhaga badhAM ja mahattvanAM tIrthonI yAtrA karI hatI. gujarAtamAM badhe teo vyAkhyAno hindI bhASAmAM ApatA hatA, paraMtu emanI saraLa, madhura bhASA saune samajAya evI hatI. Ama paNa jaina saMghomAM vyAkhyAnamAM sAdhumahArAjanI bhASA aMtarAyarUpa banatI nathI. sAdhuo paNa bolacAlamAM sthAnika bhASA saraLatAthI apanAvI le che. bhASAnI bAbatamAM jaina saMghanuM valaNa haMmezAM udAra rahyA karyuM che. saM. 1941mAM jyAre mahArAjazrIe pATaNamAM sAgaragacchanA upAzrayamAM cAturmAsa karyuM hatuM te vakhate emaNe pATaNanA jJAnabhaMDAro vyavasthita karAvyA hatA. te samaye sAmAcArIno eka prazna Ubho thayo hato. mahArAjazrI Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 159 kharataragacchanA sAdhu hatA. paraMtu pATaNamAM te lagabhaga badhA ja tapagacchanA zrAvako hatA. eTale saMghanA AgevAnoe mahArAjazrIne vinaMtI karI ke, sAheba, Apa amane tapagacchanI kriyA karAvazo ?' sAdhumahArAja potAnI sAmAcArI sAmAnya rIte badale nahi, paNa mahArAjazrIe kahyuM, "hA, jarUra ! mahAnubhAvo ! mukti to na kharatara meM hai na tapagaccha meM. mukti to AtmA meM hai, jisako kriyA karanI ho vo beTha jAo.' Ama potAnI kharataragacchanI sAmAcArI choDIne mahArAjazrIe saMghanA lAbhArthe potAnA mATe tapagacchanI sAmAcArI svIkArI lIdhI hatI, je emaNe jIvananA aMta sudhI cAlu rAkhI hatI. saM. 1957mAM mahArAjazrI suratamAM cAturmAsa mATe birAjamAna hatA te vakhate jayamala nAmanA eka jaina bhAI, jaina dIkSA choDIne khristI thaI gayA hatA. te vakhate buddhisAgarajI mahArAje, "jaina dharma ane khristI dharmano mukAbalo nAmanuM pustaka pragaTa karIne jayamalanA praznonA sacoTa javAba ApyA hatA. mahArAjazrI te vakhate yuvAna sAdhu buddhisAgarajInA saMparkamAM AvyA hatA ane emanAM pAMDitya ane buddhimattAthI prabhAvita thayA hatA. buddhisAgarajIne mATe paMDito rokI emane abhyAsamAM sagavaDa karI ApavA mATe mahArAjazrIe suratanA saMghane bhalAmaNa karI hatI. suratamAM mohanalAlajI mahArAja birAjamAna hatA tyAre emaNe gopIpurAmAM eka zreSThI zrI maMchubhAInA ghare rAkhelA ghara-derAsaramAM sphaTikanAM cAra suMdara pratimAjI joyAM. te vize mahArAjazrIe pUchyuM to maMchubhAIe kahyuM ke, "A pratimAjI mULa kyAMthI AvyAM che tenI koI mAhitI maLatI nathI; paraMtu amArA eka vaDavA zeTha mULacaMda vardhamAne vi. saM. 1863nA jeTha suda-3nA divase amadAvAdamAM jagadguru zrImad vijayahIrasUrIzvarajInA paTTadhara zrImad vijayasenasUrIzvarajInA hAthe A cAreya pratimAjIonI aMjanazalAkA karAvI hatI. tyAra pachI tene surata lAvI amArA ghara-derAsaramAM tenI sthApanA karavAmAM AvI hatI. lagabhaga aDhIso varSathI vaMzaparaMparAthI A jinabiMbonI pUjA-bhakti amArA gharamAM niyamita thatI AvI che. have amAruM A ghara Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 prabhAvaka sthaviro jarjarita thaI gayuM che eTaluM navuM karAvavAnuM che. to amAre zuM karavuM?' mahArAjazrIe A itihAsa sAMbhaLIne e kuTuMbaparaMparAnI jinabhakti mATe harSollAsa vyakta karyo. pachI temaNe sUcanA karI ke, "have A sphaTikanAM pratimAjI ghara-derAsamAM na rAkhatAM tame juduM derAsara baMdhAvI temAM padharAvajo." pUjyazrInI sUcanA anusAra e jhaverI kuTuMbe suratamAM navuM derAsara baMdhAvyuM ane temAM A pratimAjIonI pratiSThA mohanalAlajI mahArAjanA paTTadhara paM. zrI harSamunijInA haste karAvI hatI. mohanalAlajI mahArAjano prabhAva je keTalAka zreSThIo upara ghaNo moTo paDyo hato temAMnA eka te suratanA zeTha zrI dharamacaMda udayacaMda hatA. temanI bhAvanA siddhAcalajIno yAtrAsaMgha kADhavAnI hatI. e divasomAM coralUMTAru ane vAghavaranA bhayane kAraNe tathA khAvApIvAnI sagavaDonA abhAvane kAraNe sAmAnya mANaso ekalA jAtrAe jaI zake evI anukULa paristhiti nahotI. saMgha nIkaLe to anekane lAbha maLe. zeThazrI dharamacaMde e mATe mahArAjazrIne vinaMtI karI hatI. mahArAjazrIe suratathI saMgha kADhavA mATe saMmati ApI. muMbaInA cAturmAsa pachI saM. 1984mAM temaNe suratamAM cAturmAsa karyuM hatuM. te vakhate siddhAcalajInA saMgha mATe pUrvataiyArIo sArI rIte thaI gaI hatI. cAturmAsa pachI mahArAjazrInI nizrAmAM poSa mahinAmAM siddhAcalajIno saMgha nIkaLyo hato. temAM 1400 yAtriko joDAyA hatA. khaMbhAta ane vallabhIpura thaIne pAlitANA pahoMcavAnuM hatuM. lagabhaga savA mahinAno kAryakrama hato. eka pachI eka sthaLe mukAma karIne AgaLa vadhato jato saMgha khaMbhAta pAse dehavANa nAmanA gAme Avyo. tyAM samudra pAse AvelI mahI nadI pAra karavAnI hatI. e nadImAM pANI sAva chIcharAM rahetAM; paraMtu dariyAmAM jyAre bharatI Ave tyAre nadImAM acAnaka pUra AvatAM. eTale nadIno paTa pagapALA pAra karavAmAM ghaNI samayasUcakatAnI apekSA rahetI hatI. ATalA badhA yAtrALuo page cAlatAM ekabIjAnI pAchaLa dhIme dhIme AvatA hoya to vAra ghaNI lAge. teo jyAre nadI pAra karatA hatA tyAre acAnaka pUra AvavAne lIdhe keTalAka yAtrIono sAmAna pANImAM taNAI gayo hato. sadbhAgye koI jIvahAni Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 16 1 thaI nahotI. badhA sahIsalAmata nadI pAra karI gayA hatA. e vakhate zeTha dharamacaMda saMghanA tamAma yAtrALuone kahyuM ke, "je koI yAtrikane cIjavastuo, kapaDAM, paisA vagerenuM je kaMI nukasAna thayuM haze te saMghapati taraphathI tarata bharapAI karI ApavAmAM Avaze. mATe te aMge koIe kazI ja ciMtA karavI nahi." AthI badhA yAtriko nizcita thayA. A rIte saMgha pAlitANA pahoMcyo. saue mahArAjazrI sAthe sukhapUrvaka siddhAcalajInI yAtrA karI hatI. A yAtrA saMgha daramiyAna zeTha dharamacaMda udayacaMdanA putra jIvaNacaMda mahArAjazrInA vadhu ghaniSTha paricayamAM AvyA hatA ane emanA hRdayamAM dIkSA levAnA bhAva jAgyA hatA, paraMtu kauTuMbika ane vepAranI javAbadArIne lIdhe tarata dIkSA laI zakyA nahotA. e divasomAM vepArArthe perisamAM rahelA jIvaNacaMdabhAIe pachIthI vepAranI pravRtti saMkelI laI, tapagacchamAM dIkSA lIdhI hatI ane emanuM nAma muni jinabhadravijaya rAkhavAmAM AvyuM hatuM. temaNe jIvananAM chellAM ghaNAM varSa boDelImAM sthiravAsa karI paramAra kSatriyono uddhAra karyo hato. saM. 1949mAM pAlitANAmAM mohanalAlajI mahArAjanuM cAturmAsa hatuM, te daramiyAna janme brAhmaNa evA rAmakumAra nAmanA eka jaina yatizrI pAlitANInI jAtrA karavA mATe AvyA hatA. khabara paDatAM teo mahArAjazrIne vaMdana karavA mATe AvyA. e vakhate potAnA yatijIvanano kaMTALo mahArAjazrI pAse temaNe vyakta karyo. mahArAjazrI paNa yatimAMthI saMvegI sAdhu thayA hatA, eTale paraspara anubhavonI sarakhAmaNI thaI. yatizrI rAmakumArane paNa lAgyuM. ke yatijIvana karatAM saMvegI sAdhunuM jIvana ja vadhAre zreSTha che. temaNe mahArAjazrI pAse dIkSA levAnI bhAvanA vyakta karI. temanI munijIvana mATenI tIvra jhaMkhanA joIne mahArAjazrIe temane dIkSA ApI hatI. temanuM nAma RSimuni rAkhavAmAM AvyuM hatuM. pAlitANInI yAtrA pachI mahArAjazrIe bhAvanagara, ghoghA, taLAjA vagere bAju vihAra karyo hato. evAmAM murzidAbAdanA rAvabahAdura zeThazrI dhanapatasiMhajInA putra zeThazrI narapatasiMhajI temane maLavA AvyA hatA. temaNe Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 prabhAvaka sthaviro potAnA pitAzrI taraphathI zatruMjayanI taLeTImAM baMdhAI rahelA derAsaranI vAta karI ane tyAM pratiSThA karAvavA mATe padhAravA potAnA pitAzrI vatI AgrahabharI vinaMtI karI. rAjasthAnamAMthI baMgALamAM rahevA gayelA kharataragacchanA rAvabahAdura dhanapatasiMhajInI mAtA mahetAbakumArInI bhAvanA zatruMjayanI taLeTImAM eka bhavya jinAlaya baMdhAvavAnI hatI. emanA kuTuMba taraphathI girirAja upara 'kharataravasahi' nAmanuM jinamaMdira agAu baMdhAveluM hatuM. potAnI mAtAnI bhAvanA ane bhalAmaNa anusAra bAbu dhanapatasiMhajIe vi. saM. 1945mAM girirAjanI taLeTImAM khAtamuhUrta karIne jinamaMdira baMdhAvavAnuM kArya cAlu karyuM hatuM. cAra varSamAM te pUruM thaI gayuM hatuM. have tyAM mULanAyaka tarIke AdIzvara bhagavAnanAM pratimAjInI pratiSThA karAvavAnI hatI. mahArAjazrI jyAre saMgha laIne pAlitANA padhAryA hatA tyAre dhanapatasiMhajI ane temanAM patnI menAkumArI paNa yAtrArthe tyAM AvyAM hatAM. mahArAjazrI siddhAcalanI yAtrA karIne ghoghA bAju vihAra karI rahyA hatA tyAre menAkumArIe svapnamAM eka jhaLahaLatI jyoti joI hatI. e jyotie evo Adeza Apyo ke 'tamAre derAsaranI pratiSThA mohanalAlajI mahArAjanA hAthe ja karAvavI.' A svapnanI vAta sAMbhaLIne dhanapatasiMhajIe tarata potAnA putra narapatasiMhajIne mohanalAlajI mahArAja pAse mokalyA hatA. mahArAjazrIe menAkumArInA svapnanI vAta jANIne temanI vinaMtIno svIkAra karyo. tyAMthI teo pAchA pAlitANA padhAryA. tyAM temaNe yogya muhUrta kADhI taLeTI paranA bAbunA derAsaramAM AdIzvara bhagavAnanI bhavya pratimAjInI pratiSThA bahu dhAmadhUmapUrvaka karAvI hatI. [mohanalAlajI mahArAja kALadharma pAmyA tyArapachI saM. 1969mAM temanI mUrti A derAsaranA eka gokhamAM padharAvavAmAM AvelI che.] AtmArAmajI mahArAjane mohanalAlajI mahArAja pratye keTalo badho AdarabhAva hato te anya eka prasaMgathI paNa jANI zakAya che. amerikAnA zikAgo zaheramAM sarvadharma pariSada mATe AtmArAmajI mahArAjane jyAre nimaMtraNa maLyuM tyAre pote jaina sAdhu tarIke jaI zake ema nahotA. eTale emaNe potAnA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 163 pratinidhi tarIke mahuvAnA zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhIne tyAM mokalyA hatA. vIracaMda gAMdhI jyAre amerikAthI iMglenDa thaIne muMbaI pAchA pharyA tyAre samudranuM ullaMghana karI anArya pradezamAM teo gayA hatA. te mATe muMbaInA jainomAM ghaNo moTo UhApoha jAgyo hato. vIsamI sadInA AraMbhano e rUDhigrasta jamAno hato. eTale AvuM banavuM svAbhAvika hatuM. te vakhate A bAbatamAM zuM karavuM tenI mUMjhavaNa saMghanA AgevAnone thatI hatI. te vakhate AtmArAmajI mahArAje paMjAbathI muMbaInA saMghane kahevaDAvyuM ke mohanalAlajI mahArAja A bAbatamAM je nirNaya Apaze te mane ane vIracaMda gAMdhIne svIkArya raheze. saMghe e darakhAsta svIkArI. mohanalAlajI mahArAja dIrghadraSTA ane samayajJa hatA. saMghane zAMta pADavA mATe emaNe jAhera karyuM ke, "samudranuM ullaMghana karavA mATe prAyazcittarUpe vIracaMda gAMdhIe eka snAtrapUjA bhaNAvavI joIe." emaNe Apelo A nirNaya saue svIkAryo hato ane saMgha zAMta thaI gayo hato. jyAre AtmArAmajI mahArAja kALadharma pAmyA tyAre emanA mRtyu vize zaMkA che evI phariyAda keTalAka vijJasaMtoSI lokoe polIsane karI hatI. te vakhate mohanalAlajI mahArAje muMbaImAM sabhA bolAvI, phaMDa ekatra karI hajAro loko pAse briTiza sarakAranA judA judA adhikArIo upara tAra karAvyA hatA. ethI A praznano tarata ja nikAla AvI gayo hato. AtmArAmajI mahArAja kALadharma pAmyA tyAre mohanalAlajI mahArAje kahyuM hatuM, "jaina zAsanano eka mahAna staMbha ApaNI vaccethI adazya thayo che. mArI jamaNI bhujA gaI hoya evuM mane jaNAya che." AtmArAmajI mahArAja ane mohanalAlajI mahArAja vacce paraspara kevo AdarabhAva hato te A prasaMgo uparathI joI zakAze. te divasomAM muMbaInA agragaNya zreSThIomAM zeTha devakaraNa mULajInuM nAma jANItuM hatuM. devakaraNa zeTha kahetA ke pote taddana nirdhana avasthAmAMthI je kaMI siddhi meLavI che te potAnA guru mohanalAlajI mahArAjanA AzIrvAdathI meLavI che. mahArAjazrI muMbaImAM birAjamAna hatA tyAre yuvAna devakaraNane mahArAjazrInAM darzana karavAnI bhAvanA thaI hatI. saurASTranA vaMthalI gAmanA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 4 prabhAvaka sthaviro vatanI devakaraNanI sthiti sAva sAdhAraNa hatI. teo roTalo raLavA mATe potAnuM vatana choDI muMbaI AvyA hatA. teo rastA upara TopI vecavAnI pherI karatA. sAMja paDye je kaMI kamANI thAya temAMthI potAnuM mAMDa mAMDa gujarAna calAvatA ane rAtre koI dukAnanA oTale athavA upAzrayamAM sUI rahetA. jyAre emaNe mahArAjazrI pAse pahelI vAra potAnA mATe "dharmalAbha" zabda sAMbhaLyo tyAre emAM ajabano raNakAra saMbhaLAyo hato. pachIthI roja roja mahArAjazrI pAse lAlabAganA upAzraye AvavAnuM emaNe cAlu karyuM hatuM. rojeroja vyAkhyAna sAMbhaLIne pachI mahArAjazrI pAse teo AzIrvAda letA. ethI emanI kamANI vadhatI gaI hatI. Akho divasa pherI karIne roja rAtre teo mahArAjazrI pAse AvatA ane emanI sevAcAkarI karatA. keTalIka vAra teo upAzrayamAM ja sUI jatA. muMbaImAM e vakhate jhaverI pAnAcaMda tArAcaMdanuM nAma moTuM gaNAtuM. teo suratanA vatanI hatA. temanAM patnI harakorabahena paNa eka agragaNya zrAvikA hatAM. paraMtu saMjogavazAt pAnAcaMda jhaverIne vepAramAM ghaNI moTI khoTa AvI. teo nirdhana banI gayA. gharabAra vecAI gayAM. mahArAjazrI pratye temane asAdhAraNa bhaktibhAva hato. teo paNa mahArAjazrInI vaiyAvacca karatA ane koI koI vAra rAtre upAzrayamAM sUI rahetA. mahArAjazrIne paNa temanA pratye ghaNI lAgaNI hatI. potAnA duHkhanI emaNe mahArAjazrIne vAta karI tyArathI temane mATe kaMIka karavA mATe mahArAjazrIne paNa aMtaramAM bhAva thayo hato. eka vakhata pAnAcaMda mahArAjazrIne maLavA upAzraye AvyA hatA ane mahArAjazrI sUcanAthI rAtre tyAM upAzrayamAM ja sUI rahyA hatA. aDadhI rAte mahArAjazrIe keTalAka maMtrano jApa karI bUma pADI, "pAnAcaMda-pAnAcaMda." paNa pAnAcaMda ghasaghasATa UMghatA hatA. devakaraNe e bUma sAMbhaLI. teo mahArAjazrI pAse pahoMcI gayA. emane thayuM ke mahArAjazrIne kaMIka kAma haze. teo mahArAjazrI sAme beThA. aMdhAruM eTaluM gADha hatuM ke paraspara mukhAkRti dekhAtI na hatI. mahArAjazrIe dhAryuM ke pAnAcaMda jhaverI AvyA che. emaNe hAtha joDavA kahyuM. pachI maMtra bhaNI AzIrvAda ApatAM bolyA, "aba terA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 165 kalyANa hogA." mahArAjazrInA AzIrvAdathI devakaraNa AnaMdavibhora banIne mahArAjazrInA paga dabAvavA lAgyA. hAthano sparza thatAM ja mahArAjazrIe pUchyuM, "koNa, devakaraNa che? pAnAcaMda nathI AvyA ?" "nA jI, teo UMghe che eTale huM Avyo chuM." devakaraNe kahyuM. pachI jyAre savAre pAnAcaMda mahArAjazrIne maLyA tyAre A vAtano ghaTasphoTa thayo. mahArAjazrIe pAnAcaMdane kahyuM, 'tame avasara cUkI gayA. have jeTaluM thaze teTaluM thaze." pachI devakaraNane bolAvIne kahyuM, pAnAcaMdane ApavAnA AzIrvAda ajANatAM tamane maLI gayA che. have pAnAcaMdanuM dhyAna rAkhavAnI javAbadArI tamArA mAthe che." devakaraNe e mATe mahArAjazrIne pUrI khAtarI ApI. devakaraNa tyAra pachI dhaMdhAmAM khUba pragati karatA gayA. nasIba ADe raheluM pAMdaDuM pharI gayuM. vepAra-dhaMdhAmAM teo bahu dhana kamAyA. muMbaInA mukhya zreSThIomAM temanI gaNanA thavA lAgI. mahArAjazrInI sUcanA anusAra temaNe dharmakAryamAM ane itara sAmAjika kAryomAM ghaNuM dhana vAparyuM. emaNe muMbaInA parA malADamAM jagavallabha pArzvanAthanuM maMdira baMdhAvyuM hatuM. muMbaImAM prinsesa sTrITa upara AvelI suprasiddha imArata "devakaraNa menyAna" te devakaraNa zeThanI mAlikInI hatI. [pachIthI emaNe zrI mahAvIra jaina vidyAlayane te makAna bheTa ApI dIdhuM hatuM.] mahArAjazrIne ApelA vacana anusAra devakaraNa zeThe pAnAcaMda zeThane jIvyA tyAM sudhI dara mahine sArI Arthika madada karyA karI hatI. muMbaInA cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrInI preraka vANI sAMbhaLIne sAMkaLacaMda ane haragovana nAmanA be bhAIone dIkSA levAnI bhAvanA thaI hatI. teo baMnene dIkSA ApI temanAM nAma anukrame sumatimuni ane hemamuni rAkhavAmAM AvyAM hatAM. muMbaInA AMgaNe A pahelo dIkSA-prasaMga hato ane te bhavya ThAThamAThathI UjavAyo hato. mohanalAlajI mahArAjano eka svataMtra phoTo maLe che. emanA samayamAM paradezamAM phoTogrAphInI zodha thaI cUkI hatI. paraMtu bhAratamAM te eTalI sulabha nahotI. mahArAjazrIno je phoTo maLe che tenI ghaTanAnI viziSTatA to e che ke Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro mahArAjazrInA bhakta evA eka vahorAbhAIe emano phoTo lIdho hato ane tenI prinTa kaDhAvavA mATe iMglenDa mokalI Apyo hato. pachI tenI dasa hajAra nakala iMglenDamAM karAvIne maMgAvI hatI. A nakala muMbaInA lAlabAganA upAzrayanA oTale jyAre vecavA mATe mUkavAmAM AvI hatI tyAre zeThazrI devakaraNa mULajIe te badhI ja kharIdI laIne saMghanA lokone darzanArthe bheTa ApI dIdhI hatI. tyAre mahArAjazrIno e phoTo jaino uparAMta keTalAya vahorA, khojA, pArasI vagerenI dukAnomAM ane gharomAM jovA maLato. mahArAjazrI saM. 1958mAM cAturmAsa mATe muMbaI padhAryA hatA. emanA ziSyo paNa muMbaI padhAryA hatA. e vakhate muMbaImAM gaNivarya harSamunine paMnyAsanI padavI mAdhavabAganA vizALa maMDapamAM ApavAmAM AvI hatI. e prasaMge hajAro mANasanI medanI vacce saMghanA AgevAnoe mahArAjazrIne AcAryapada svIkAravA mATe AgrahabharI vinaMtI karI hatI. mahArAjazrInA ziSyasamudAyano paNa e mATe Agraha hato. paraMtu te vinaMtIno temaNe svIkAra karyo hato. mohanalAlajI mahArAje ghaNI tapazcaryA karI hatI ane ghaNAne dIkSA ApI hatI. eTale AcAryapada grahaNa karavA mATe emane aneka saMgho taraphathI agAu paNa Agraha thayo hato, paraMtu pote AcAryapada svIkAryuM na hatuM. teo saMgha ane potAnA ziSya-samudAyane saMbodhIne kahetA ke, "mavIrya padda nA yaha mahApuruSoM kA kAma hai / maiM to eka sAmAnya muni hU~, yaha merA munipada hI acchA hai / AcAryapada kA bhAra uThAne kI zakti mere meM nahIM hai / ' Ama, mohanalAlajI mahArAje saMvegI dIkSA saMgha samakSa grahaNa karyA pachI potAnA sudIrgha dakSA paryAya daramiyAna kyAreya koI padanI AkAMkSA rAkhI na hatI. pote chevaTe muni tarIke ja rahyA hatA. paraMtu potAnA ziSyone yogya kALe yogyatA anusAra temaNe padavI apAvI hatI. eTaluM ja nahi, teo potAnA ziSyone padavInuM saMbodhana karIne paNa bolAvatA. paMnyAsa zrI yazamunine teo koIka vakhata potAnI pAse bolAvavA mATe "paMnyAsajI' ema kahIne bUma pADatA. paraMtu yamunine te gamatuM nahi. teo potAnA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 167 guru-mahArAjane kahetA, "mahArAjajI, huM paMnyAsa zrAvako mATe chuM, Apane mATe nahi." paraMtu mahArAjazrI kahetA ke, "saMghe tamane je padavI ApI che temAM mArI paNa saMmati che. eTale huM paNa tamane paMnyAsajI kahIne bolAvIza." padanI bAbatamAM mahArAjazrInI keTalI badhI udAra dRSTi hatI! Adarza guru te ke je potAnA karatAM ziSyonI vadhu pragati joIne rAjI thAya. - saM. 1960nA muMbaInA cAturmAsa daramiyAna vyAkhyAnamAM vAMcavA mATe graMthanI pasaMdagI karavAnI hatI. te vakhate saMghanA jijJAsu zrAvakonI AgrahabharI vinaMtIne mAna ApIne mahArAjazrIe bhagavatIsUtrano graMtha vyAkhyAna mATe pasaMda karyo hato. A AgamasUtranI bhUtakALamAM bahumAnabharI zakti karanArA tarIke zeTha pethaDazAhanuM nAma suprasiddha che. bhagavatIsUtranI vAcanA vakhate temAM jeTalI vAra goyama (gautama) zabda Ave teTalI vAra tenuM suvarNa mahorathI pethaDazAhe pUjana karyuM hatuM. tenI tole to na Ave paNa enI kaMIka jhAMkhI karAve e rIte muMbaInA be zreSThIo zeThazrI devakaraNa mULajI ane zeThazrI premacaMda rAyacaMde bhagavatIsUtranA dara zatake sonAnI gInI mUkIne tenuM pUjana karyuM hatuM. zrI bhagavatIsUtrano mahimA ane mahArAjazrIno prabhAva keTalo badho hato te A prasaMga uparathI joI zakAya che. muMbaInA zreSThIone mohanalAlajI mahArAja pratye apAra zraddhA hatI. teo emanA vacanane AjJA tarIke mAnIne te pramANe kArya karatA. A zreSThIomAMnA eka te pATaNanA vatanI bAbu amIcaMda pannAlAla hatA. teo moTA dhanADhya hatA. teo muMbaImAM vAlakezvaramAM rahetA hatA ke jyAM te vakhata koI derAsara na hatuM. teo jhaverI bajAramAM jatAM pahelAM lAlabAganA derAsare darzana karatA ane mahArAjazrIne vaMdana karatA, paraMtu emanAM patnI kuMvarabAIne darzana-pUjAno lAbha maLato nahoto. eTalA mATe vAlakezvaranI TekarI upara, cAre bAju manohara dazya dekhAya evuM sthaLa pasaMda karIne tyAM eka nUtana jinamaMdiranuM nirmANa karavAnI temanI bhAvanA hatI. mahArAjazrInI sUcanA anusAra mokAnI vizALa jagyA laIne temaNe meghamaMDapavALuM zikharabaMdhI bhavya derAsara baMdhAvavAnuM kAma cAlu karI dIdhuM hatuM. A vizALa jinamaMdiramAM koI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 prabhAvaka sthaviro moTI bhavya pratimA padharAvavAnI emanI bhAvanA hatI. paraMtu te aMge haju koI nirNaya thayo na hato. evAmAM kuMvarabAIne rAtre eka svapna AvyuM. e svapnamAM zveta ArasanAM eka moTAM bhavya pratimAjInAM darzana thayAM. darzana thatAM ja teo svapnamAM 'namo jiNANaM' bolI UThyAM. tyArapachI jAgIne temaNe bAbu amIcaMdane potAnA svapnanI vAta karI. AthI bAbu amIcaMdane bahu AnaMda thayo. A svapna aMge teo baMne tarata lAlabAganA upAzrayamAM mahArAjazrInI pAse pahoMcI gayAM. kuMvarabAIe svapnamAM nihALelA jinabiMbanI vAta karI. mahArAjazrIe kahyuM ke A koI sAMketika svapna che. tyA25chI temaNe AMkho baMdha karIne thoDI vAra dhyAna dharyuM. pachI emaNe bAbu sAhebane kahyuM, 'tame baMne Aje khaMbhAta jAva. zeThANIe svapnamAM je pratimAnAM darzana karyAM che te tyAM che. e kyA derAsaramAM che te tame tyAM jaIne zodhI kADho ane mane jaNAvo.' zeTha-zeThANI tarata khaMbhAta pahoMcyAM. tyAM eka pachI eka derAsaramAM darzana karatAM hatAM ane jina pratimAone dhyAnathI nihALatAM hatAM. ema karatAM ciMtAmaNi pArzvanAthajInA derAsaranA bhoMyarAmAM jyAre teo zveta ArasanI cAlIsa iMca UMcI AdIzvara bhagavAnanI pratimAjInAM darzana karatAM hatAM tyAre zeThANIne tarata ja bhAsa thayo ke pote svapnamAM joyelAM te A ja pratimAjI che. bAbusAhebe derAsaranA TrasTIone zeThANInA svapnanI ane pote muMbaImAM baMdhAvI rahelA derAsaranI vAta karI. ethI TrasTIo rAjI thayA. mohanalAlajI mahArAje paNa khaMbhAtanA TrasTIone e pratimAjI muMbaInA derAsaramAM padharAvavA mATe ApavA bhalAmaNa karI. potAnAM pratimAjI ApavAnuM Ama to koIne na game, paraMtu zeThANInA svapnano saMketa ane mohanalAlajI mahArAjanI bhalAmaNa e baMnene kAraNe potAnuM ahobhAgya samajIne khaMbhAtanA TrasTIoe e pratimAjI muMbaInA derAsara mATe ApavAnI saMmatti ApI. saM. 1960mAM mAgasara suda 6nA roja AdIzvara bhagavAnanI pratiSThA mohanalAlajI mahArAjanA hAthe vAlakezvaranA derAsaramAM thaI. e prasaMge gomukhayakSa, cakrezvarIdevI vagerenI mUrtionI pratiSThA paNa mohanalAlajI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 169 mahArAjanA haste thaI hatI. [enA uparanA lekhamAM mohanalAlajI mahArAjanA nAmano nirdeza thayelo vaMcAya che.] A prasaMge mahArAjazrInI bhalAmaNathI bAbu amIcaMde derAsaranA vizALa cogAnamAM upAzraya paNa baMdhAvavAnuM nakkI karyuM. derAsara mATe te samaye rUpiyA pacIsa hajAra jevI mAtabara rakama paNa temaNe judI mUkI ke jemAMthI derAsaranA nibhAvakharcane pahoMcI vaLAya, kAraNa ke e divasomAM vAlakezvara upara chUTAchavAyA mAtra baMgalAo hatA. jenonI gIca vastI bhUlezvara, pAyadhunI vagere sthaLoe hatI. pratiSThA pachI vAlakezvaranI TekarI upara AveluM A bhavya zikharabaMdhI jinAlaya muMbaIvAsIo mATe eka tIrtha jevuM banI gayuM. muMbaImAM jyAre mahArAjazrI birAjamAna hatA tyAre ratalAma, gvAliyara, lodhI vagere sthaLonA AgevAna zreSThIone laIne kalakattAnA bAbusAheba zrI badridAsajI mahArAjazrIne maLavA muMbaI AvyA hatA. teoe mahArAjazrIne vinaMtI karI ke tapagacchamAM to sAdhuonI saMkhyA sArI thaI gaI che, paraMtu rAjasthAna ane madhyapradezamAM kharataragacchamAM sAdhuonI moTI achata vartAya che e mATe kaMIka karavuM joIe. mohanalAlajI mahArAje pote kharataragacchanI sAmAcArI choDIne tapagacchanI sAmAcArI svIkArI hatI. temanA badhA ziSyo paNa potAnA gurumahArAjazrInI sAthe tapagacchanI sAmAcArInuM pAlana karatA hatA. paraMtu kharataragacchanI jarUriyAta pratye paNa dhyAna ApavuM joIe ema gaMbhIrapaNe vicArIne potAnA ziSyomAM kharataragacchanuM sukAna saMbhALI zake evA ziSya tarIke mahArAjazrIe tapasvI sAdhu yazamuninI pasaMdagI karI yazamuni te vakhate ajamerAmAM birAjamAna hatA. mahArAjazrIe kharataragacchanA zreSThIo sAthe thazamunine patra mokalAvyo. temAM temaNe yazamunine kharataragacchanI sAmAcArInuM havethI pAlana karavAnI bhalAmaNa karI. guru-mahArAjanI bhalAmaNa e AjJA barAbara che ema samajI yazamunie darakhAstano svIkAra karyo ane te aMge vicAra-vinimaya karavA mATe temaNe mahArAjazrIne maLavA muMbaI tarapha vihAra karyo. daramiyAna mahArAjazrIe muMbaIthI vihAra karI dIdho hato. eTale teo Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17o prabhAvaka sthaviro baMnenuM milana dahANu mukAme thayuM. yazamunie potAnA guru-mahArAja sAthe badhI vAtano vicAra karI lIdho. eka gacchanI sAmAcArI choDIne bIjA gacchanI sAmAcArI apanAvavI e sahelI vAta nahotI. paraMtu gurumahArAjanI AjJA e to ethI paNa caDiyAtI vAta hatI. eTale yazamunie tapagacchanI samAcArI choDIne kharataragacchanI sAmAcArI apanAvavA mATenI AjJA saharSa svIkArI lIdhI. mohanalAlajI mahArAjazrI tyArapachI potAnA ziSya samudAya sAthe dahANuthI vihAra karIne surata padhAryA. tyAM eka divasa temaNe samagra samudAyanAM sAdhusAdhvIone ekatra karyA ane temAM jAhera karyuM ke havethI potAnA be mukhya ziSyomAMthI zrI harSamuni ane emano samudAya tapagacchanI sAmAcArInuM pAlana karaze. e samaye temaNe samagra samudAyane khAsa bhalAmaNa karI ke potAno samudAya be gacchamAM vaheMcAI jAya che, paraMtu teoe paraspara sahakArathI ane zubha bhAvathI potapotAnI sAmAcArInuM pAlana karavuM ane saMghamAM kyAMya paraspara vikhavAda na thAya te rIte pUro AdarabhAva rAkhavo. eka ja gurunA ziSyo che e lakSamAM rAkhIne soe jaina dharmanI prabhAvanA karatAM rahevuM. vaLI temaNe kahyuM, "huM to have kinAre beTho chuM. vRddhAvasthA che. mArAthI have lAMbA vihAra thatA nathI. Aja sudhI dharmanI prabhAvanA mATe je kaMI zakyuM hatuM te karyuM che. have e javAbadArI tamArA upara che. tame badhA anubhavI ane vidvAna cho. tame je kSetramAM jAva tyAM tyAM dharmano udyota karajo ane zAsananI zobhA vadhe te pramANe ucca cAritra, tapa ane saMyamane jIvanamAM sthAna ApI saMghanI sevA deza-kALa pramANe karatA rahezo." Ama, mohanalAlajI mahArAjanI gacchanI bAbatamAM daSTi keTalI vizALa hatI, gacchonI sAmAcArInA bhedathI teo keTalA para hatA ane gaccha karatAM saMgha ane dharmanA hitane teo keTaluM UMcuM sthAna ApatA hatA te emanI A gacchanA samanvayanI udAra dRSTi uparathI joI zakAze. mohanalAlajI mahArAjanI gacchanI bAbatanI udAratA temanA ziSyomAM paNa rahI hatI. tenA udAharaNarUpa muMbaIno eka prasaMga jANavA jevo che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 171 yazamuni ane emanA ziSyone kharataragacchanI sAmAcArI apanAvavA mATe mahArAjazrIe Adeza Apyo hato. te pachI keTalAMka varSe yazamuninA eka ziSya Rddhimuni muMbaImAM cAturmAsa mATe birAjamAna hatA. e varSa adhika mAsanuM hatuM. be bhAdaravA mahinA AvyA hatA. AthI kharataragacchanI sAmAcArIpUrvakanA paryuSaNa prathama bhAdaravAmAM RddhimuninI nizrAmAM UjavAyAM paraMtu bIjA bhAdaravA mahinAmAM muMbaImAM tapagacchanA paryuSaNa mATe koI sAdhuno yoga nahoto. eTale saMghanA zreSThIonI vinaMtIno svIkAra karIne Rddhimunie pharIthI tapagacchanI sAmAcArIpUrvakanAM paryuSaNa bIjA bhAdaravA mahinAmAM lAlabAganA upAzraye karAvyAM hatAM. [gacchabheda na rAkhavAnI A udAra paraMparA mohanalAlajI mahArAjanI pATe AvelA zrI cidAnaMdasUrie saM. 204pamAM suratamAM "mohanalAlajInA upAzrayamAM kharataragacchanA sAdhuo sAthe rahIne ane e gacchanA eka sAdhune pote gaNinI padavI ApIne cAlu rAkhI hatI.] mohanalAlajI mahArAjanuM cAritrabaLa ghaNuM moTuM hatuM. saMyamapAlananI bAbatamAM temanAmAM jarA paNa pramAda ke zithilatA nahotAM. teo pote brahmacaryavratanuM vizuddhabhAve akhaMDa pAlana karatA hatA. teo jyAM jyAM cAturmAsa mATe birAjamAna hoya tyAM tyAM AjIvana cothA brahmacaryavratanI bAdhA aneka daMpatI temanI pAse letAM hatAM. muMbaInA prathama cAturmAsa daramiyAna ekasothI vadhu daMpatIoe emanI pAse saMgha samakSa cothA vratanI AjIvana bAdhA lIdhI hatI. evI ja rIte surata, amadAvAda, pATaNa vagere sthaLomAM emanI pAse keTalAMya daMpatIoe cothA vratanI bAdhA svIkArI hatI. keTalAMya zrAvaka-zrAvikA emanI pAse bAvrata aMgIkAra karatAM. mahArAjazrI pAse vrata-paccakakhANa levAM e paNa potAnuM moTuM sadbhAgya che ema keTalAya lokone lAgatuM hatuM. amadAvAdamAM zeThazrI lAlabhAI dalapatabhAInAM mAtuzrI gaMgA-zeThANIe paNa mohanalAlajI mahArAja pAse bAra vrata aMgIkAra karyA hatAM. madrAsanA sva. zrI RSabhadAsajIe mahArAjazrIno eka prasaMga noMdhatAM lakhyuM che ke, saM. 1950mAM mahArAjazrI muMbaImAM birAjamAna hatA tyAre temanAM darzana-vaMdanane mATe aneka lokonI bhIDa jAmatI. te darekane mahArAja Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 prabhAvaka sthaviro sAheba "dharmalAbha" kahI AzIrvAda ApatA. RSabhadAsajInA eka dharmaniSTha vaDIla mitra mahArAja sAheba pAse gayA hatA, paraMtu bhIDane lIdhe AghA UbhA rahyA hatA. bhIDa ochI thAya ane vAta karavA mATe ekAMta maLe te mATe teo rAha jotA hatA. keTalIka vAra thaI, paraMtu bhIDa ochI thaI nahi. evAmAM mahArAja sAhebanI dRSTi emanA upara paDI. emane lAgyuM ke A bhAI maLavA mATe kyAranA utsuka che ane rAha joIne dUra UbhA che, eTale emaNe pote ja sAmethI bUma pADIne kahyuM, "kema bhAI, Avo! kaMI kahevuM che ?' hA, mahArAja sAheba" ema kahIne e bhAI pAse AvyA ane kahyuM, gurumahArAja, ApanA vyAkhyAnamAM niyamita AvuM chuM. have ApanI pAse eka bAdhA levAnI ghaNA vakhatathI manamAM bhAvanA thaI che." mahArAja sAhebe kahyuM, "zAnI bAdhA levI che ?' e bhAIe kahyuM, "mAre ApanI pAse svadArA saMtoSanI bAdhA levI che." mahArAja sAhebe kahyuM, "bhAI, tame A bAbatamAM barAbara vicAra karyo che ne ? A bAdhA mana, vacana ane kAyAthI levI e kaMI sahelI vAta nathI. tame haju yuvAna cho. bhaviSyano lAMbo vicAra karIne bAdhA levI joIe ane tenuM pAlana barAbara karavuM joIe. kahevuM saheluM che paNa karavuM ghaNuM agharuM che. kathanI ane karaNI vacce Abha jamInanuM aMtara hoya che." e bhAIe kahyuM, "mahArAja sAheba! meM A bAbatamAM gaMbhIratAthI pUrepUro vicAra karyo che. mAro nizcaya daDha che. mane jAvajIvanI bAdhA Apo." mahArAja sAhebe kahyuM, "AvA kaThina viSayamAM jAvajIvanI bAdhA tarata na apAya. huM tamane traNa varSanI bAdhA ApuM chuM. traNa varSa pachI pharI vadhu bAdhA ApIza.' e bhAIe A pramANe mahArAjazrI pAse hAtha joDI traNa varSanI bAdhA lIdhI, paraMtu krame krame temAM umeratAM jaI pachIthI jAvajIvanI bAdhA lIdhI. teo RSabhadAsajIne kahetA ke pUjya mahArAja sAhebanA sva-mukhethI bAdhA lIdhA pachI saMyama mATenI temanI ruci ane zraddhA vadhu dRDha thaI, dhaMdhAmAM temanI uttarottara khUba caDatI thaI, temano dharmAnurAga vadhyo. temanAM dhanasaMpatti vadhyAM, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 173 temanuM Arogya haMmezAM sAruM rahevA lAgyuM ane AkhA kuTuMbanI bahu unnati thaI. mohanalAlajI mahArAjanA cAritrano prabhAva eTalo badho hato ke AvI eka ajANI vyakti paNa temanA prabhAvathI ghaNuM sukha pAmI hatI. vi. saM. 1962nA cAturmAsa muMbaImAM pUrAM thayAM. mahArAjazrInI bhAvanA muMbaIthI vihAra karIne zatruMjaya girirAjanI tIrthayAtrA karavAnI hatI, paraMtu have emanuM zarIra lathaDyuM hatuM. 79 varSanI jIvanayAtrA pUrI karIne 80mAM varSamAM teo pravezI cUkyA hatA. have mahArAjazrIno avAja paNa maMda paDI gayo hato. emanuM vyAkhyAna badhA lokothI barAbara sAMbhaLI zakAtuM nahotuM. tema chatAM emanA vyAkhyAnamAM bhAre bhIDa rahetI, kAraNa ke ghaNA loko to mAtra emanI atyaMta pavitra mukhamudrAnAM darzana karavAthI paNa dhanyatA anubhavatA hatA. muMbaInA saMghanI bhAvanA evI hatI ke mahArAjazrIne muMbaImAM ja sthiravAsa karAvavo, kAraNa ke kula nava cAturmAsa karIne muMbaI upara emaNe ghaNo moTo upakAra karyo hato. haju emanI preraNAthI saMghanA abhyadaya mATenI vividha yojanAono amala karavAnI jarUra hatI. paraMtu muMbaIthI vihAra karIne zatruMjaya girirAja tarapha javAnI mahArAjazrInI prabaLa bhAvanAne kAraNe saMghanA AgevAno paNa vadhu Agraha karI zakyA na hatA. muMbaIthI vihAra karIne mahArAjazrI surata padhAryA, paraMtu suratamAM temanI tabiyata vadhu bagaDI hatI. teo gopIpurAnA upAzrayamAM hatA. havAphera mATe temane suratamAM aThavA lAInsanA vistAramAM laI javAmAM AvyA. paNa bahu pharaka paDyo nahi. eTale chevaTe gopIpurAnA upAzraye AvIne pharI pAchA sthira thayA. zatruMjayanI yAtrAnI have zakyatA nahotI eTale lathaDelI tabiyate paNa teo caitrI pUnamanA divase katAragAmamAM siddhAcalanI TUka jevA, zatruMjayanI AkRti jevA jinamaMdiranI yAtrA karI AvyA hatA. mahArAjazrI svarodayazAstranA UMDA jANakAra hatA. potAno aMtimakALa najIka AvI rahyo che te temaNe jANI lIdhuM hatuM. teo satata AtmopayogamAM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 prabhAvaka sthaviro - - - - - - - - - rahetA ane navakAramaMtranuM raTaNa karatA. saMvata 1963nA caitra vada 11nA divase kezavarAma zAstrI nAmanA jyotiSanA eka jANakAra sajjana mahArAjazrIne vaMdana karavA mATe AvyA hatA. mahArAjazrIe zAstrIjI sAthe keTalIka vAtacIta karI. emAM bIjA divase pote deha choDavAnA che evo mahArAjazrIe garbhita nirdeza paNa karyo. mahArAjazrIe svarodaya jJAnanA AdhAre jANelA potAnA aMtima divasanuM samarthana zAstrIjI pAsethI jyotiSazAstra pramANe meLavI lIdhuM. e pachI mahArAjazrIe tarata keTalAMka paccakakhANa laI lIdhAM. Avazyaka kriyAo karI lIdhI. saune khamAvIne kAusagga dhyAnamAM teo besI gayA. bIje divase savAre temaNe devasUragacchanA eka yatizrIne izArAthI potAnI pAse bolAvyA ane kahyuM, "veda nivAda che ti vAhira nA pUmi heravara zuddha vara mAgo ! yatithI vicAramAM paDI gayA, paraMtu mahArAjazrInI AjJA hatI eTale teo tApI nadInA taTamAM jaI nadInA pula pAsenI jagyA pasaMda karI, zuddha karI ane upAzrayamAM pAchA pharyA. potAno deha baporanA sADAbAra vAge paDaze evI gaNatarI mahArAjazrIe karI lIdhI hatI. emaNe potAnA ziSyone ane saMghanA AgevAnone bolAvIne potAnA uttarAdhikArI tarIke paM. zrI harSamunijI ane paM. zrI yazamunijIne jAhera karyA. saunI sAthe kSamApanA karI lIdhI, pachI tarata AtmadhyAnamAM teo lIna banI gayA. barAbara sADAbAra vAge temaNe deha choDyo. teo kALadharma pAmyA te samaye aneka loko tyAM ekatra thayA hatA. saunI AMkhamAMthI AMsu vahetAM hatAM. e prasaMge tyAM hAjara rahelA AgevAnoe "zrI mohanalAlajI mahArAja smAraka phaMDanI jAherAta karI ane te ja vakhate ghaNI moTI rakamanuM phaMDa noMdhAI gayuM hatuM. kALadharma pachI mahArAjazrInI pAlakhI paNa bahu bhavya nIkaLI hatI. suratanA badhI ja komanA hajAro loko temAM joDAyA hatA. suratanA polIso ane suratamAM rahelA lazkaranA sainiko paNa potAnA benDa sAthe A smazAnayAtrAmAM joDAyA hatA. temanI pAlakhI nadIkinAre pahoMcI. tyAM emanA pArthiva dehane agnisaMskAra karavAmAM AvyA. emano deha paMcamahAbhUtamAM bhaLI gayo. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAlajI mahArAja 175 emanA kALadharmanA samAcAra jhaDapathI bhAratabharamAM prasarI gayA hatA ane aneka sthaLethI zraddhAMjalinA saMdezAo AvyA hatA. - mohanalAlajI mahArAje pAlI, sirohI, sAdaDI, jodhapura, ajamera, pATaNa, pAlanapura, phalodhI, amadAvAda, pAlitANA, surata, muMbaI vagere sthaLoe cAturmAsa karyA hatAM. temAM kula cha jeTalAM cAturmAsa suratamAM ane kula nava jeTalAM cAturmAsa muMbaImAM karyAM hatAM. eTale muMbaI ane suratanA jaina samAja upara temano prabhAva ghaNo vadhu rahyo hato. mohanalAlajI mahArAjanuM vyaktitva eTaluM badhuM AkarSaka ane prabhAvazALI hatuM ke te samayanA judAM judAM sthaLonA lagabhaga badhA ja saMghonA zrImaMta zreSThIo temanA upadezAnusAra dhana kharcavA tatpara rahetA. teo jyAM jyAM vicaryA tyAM tyAM vividha yojanAo mATe ghaNI moTI uchAmaNI thatI ane lAbha levA mATe zrImaMtomAM paDApaDI thatI. e jamAnAnA gujarAta, rAjasthAna ane muMbaInA zreSThIomAM zrI lAlabhAI dalapatabhAI, bAbusAheba badridAsajI, bAbu pannAlAla pUraNacaMda, bAbu amIcaMda pannAlAla, devakaraNa mULajI, premacaMda rAyacaMda, nagInadAsa kapUracaMda, nagInacaMda ghelAbhAI, navalacaMda umedacaMda, gokuLacaMda mULacaMda, nagInacaMda maMchubhAI, dharamacaMda udayacaMda, hIrAcaMda motIcaMda vagere zreSThIoe vividha prakAranAM dharmakAryomAM ghaNuM moTuM Arthika yogadAna ApyuM hatuM. mohanalAlajI mahArAjanA upadezathI muMbaImAM, suratamAM ane bIjA keTalAMya sthaLomAM vividha prakAranAM mahattvanAM kAryo thayAM hatAM. emAM muMbaImAM bAbu pannAlAla pUraNacaMda hAIskUla, gokuLabhAI mULacaMda jaina hosTela, jaina gharmazALA, jene DispensarI, mohanalAlajI jaina pAThazALA, mohanalAlajI senTrala lAIbrerI, suratamAM nemubhAInI vADIno upAzraya, zeTha nagInacaMda ghelAbhAI jhaverI jena hAIskUla, jaina borDiMga, jaina udyogazALA, jaina jJAnamaMdira, jaina upAzraya, jaina bhojanazALA, jaina kanyAzALA vagerenI sthApanA thaI hatI. pAlitANAnA zrI siddhakSetra jena bAlAzrama mATe paNa mahArAjazrIe muMbaImAM moTuM phaMDa ekatra karI ApyuM hatuM. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 prabhAvaka sthaviro A uparAMta valasADa, navasArI, bIlImorA, katAragAma, bagavADA, vApI, pAraDI, dahANu, gholavaDa, boraDI, phaNasA vagere sthaLe vividha prakAranI saMsthAonI sthApanA thaI hatI. emanA upadezathI jinamaMdironA jIrNoddhAranuM, aMjanazalAkA ane pratiSThAnuM, nUtana jinamaMdiranA nibhAvanuM kArya paNa moTA pramANamAM gujarAta ane rAjasthAnamAM thayuM hatuM. teo jyAM jyAM vicaryA tyAM tyAM temanA upadezathI saMghamAM zAMti ane utsAha pravartatAM ane aMdaraaMdaranA ke bIjA loko sAthenA jhaghaDA zAMta thaI jatA. mohanalAlajI mahArAja paMDita hatA, zAstrajJa hatA ane kavi paNa hatA. emaNe racelI stavananA prakAranI ane sajhAyanA prakAranI keTalIka kAvyakRtio maLe che. kAvyasarjana mATe ekAtta vadhu maLyuM hota to kadAca AthI paNa vadhu racanAo temanA taraphathI ApaNane maLI hota. mohanalAlajI mahArAjanA jIvana ane kArya vize je keTalIka kRteonI racanA thaI che temAM sauthI mahattvanI kRti te modanacaritra nAmanuM saMskRtamAM mahAkAvya che. paMDita dAmodAra zarmA ane ramApati zAstrIe enI racanA karI che. nAmAMkita samartha ajena paMDito mahAkAvyanI racanA karavA prerAya e uparathI paNa e mahAkAvyanA caritranAyakanI mahattAno khyAla AvI zake che. zrImad buddhisAgarasUrie paNa "harSa- hRdaya darpaNa" nAmanI kRtinI racanA karI che. mahArAjazrInA svargArohaNane pacAsa varSa pUrAM thayAM te prasaMge zrI mRgendamunie ardhazatAbdI smAraka graMtha saMpAdita karIne pragaTa karyo hato, jemAM mahArAjazrInA jIvanane lagatI ghaNI sAmagrI pragaTa karavAmAM AvI hatI. AtmArthI, haLukarmI, pApabhIru, alpakaSAyI, dharmanirata evA gItArtha mahAtmA zrI mohanalAlajI mahArAjane aMjali ApatAM sva. puNyavijayajI mahArAje yathArtha lakhyuM cheH "A munivare jJAnayoga dvArA potAnA brahmatvane ujALyuM hatuM ane cAritrayoga dvArA potAnA zramaNatvane zobhAvyuM hatuM." Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [] || zrI vijayazAMtisUri mahArAja hiMdu dharmamAMthI AvelA mahAtmAono jaina zAsana upara kevo upakAra che tenA eka udAharaNarUpe zrI vijaya zAMtisUrinuM jIvana jovA maLe che. eka rabArI kizoramAMthI dezavidezamAM vikhyAta bananAra jainAcArya tarIke zrI zAMtisUrinuM nAma ItihAsamAM viziSTa sthAna pAme tevuM che. gAyabakarI carAvatAM carAvatAM emanA hRdayamAM vikaselI prANIdayA samasta vizvanAM prANIo mATe evI apAra koTinI banI rahe che ke vAghavaru jevAM hiMsaka prANIo jyAM haratAM-pharatAM hoya tevAM jaMgalomAM, paraspara bhayanI lAgaNIne badale prema ane vizvAsanI lAgaNImAM pariName che. guphAmAM teo pote dhyAna dharatA beThA hoya to pAse AvIne vAgha ke dIpaDo zAMta citte besI jato. potAnA gurumahArAja pAsethI zIkhelI yogavidyAmAM zrI zAMtisUrie eTalI pragati sAdhelI ke ene lIdhe emanAmAM pragaTelI labdhisiddhinA anubhavo bhAratanA ane videzonA jaina-jainetara evA aneka lokone thayA hatA. - zrI vijayazAMtisUri mahArAjano janma rAjasthAnamAM maNAdara nAmanA gAmamAM vi. saM. 1946mAM mAgasara suda 5nA roja vasaMtapaMcamInA divase eka rabArI kuTuMbamAM thayo hato. temanA pitAnuM nAma bhImatolAjI hatuM. mAtAnuM nAma hatuM vasudevI. teo rAyakA jAtinAM hatAM. rAyakA eTale Ahira, rabArI, bharavADa. (rAyakA zabda rAjakartA uparathI Avelo che ane rabArI zabda darabArI uparathI Avelo manAya che. kSatriya rAjAonA bhAyAtonA vaMzajo Arthika dRSTie ghasAtAM ghasAtAM chevaTe be-cAra gAmanA dhaNI rahe athavA thoDA khetaranA dhaNI rahe ane khetI ane pazupAlana dvArA potAnuM gujarAna calAve evI rIte kSatriyomAMthI garAsiyAonI jema rAyakAo paNa UtarI AvyAnuM kahevAya che.) mAtApitAe enuM nAma sagatojI rAkhyuM hatuM. bALaka buddhizALI tejasvI che e enI mukhamudrA jotAM sau koIne lAgatuM. bALakanI grahaNazakti ane Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prabhAvaka sthaviro yAdazakti ghaNI sArI hatI. krame krame moTA thatA sagatojI potAnA pitAnI sAthe sImamAM gAyo carAvavA javA lAgyA. potAnI gAyo emane bahu vahAlI lAgatI hatI. Akho divasa gAyonI vacce premathI divasa pasAra karatAM karatAM prANIo mATe emanAmAM eka viziSTa prakAranI lAgaNI vikasI hatI. potAnAM DhoronI saMbhALa rAkhavI, temane kaMI kaSTa na paDe tenuM dhyAna rAkhavuM, temane paMpALIne vahAla karavuM, temane cAro nAkhavo, pANI pAvuM-A badhI rojanI kriyAo atyaMta bhAvapUrvaka karatAM karatAM sagatojImAM prANIo pratye eka viziSTa prakAranI prema ane anukaMpAnI bhAvanA vikasI hatI. sagatojIne gAtAM paNa sAruM AvaDatuM hatuM. sImamAM gAyo carAvatAM carAvatAM pAsenA koI jhADa nIce besIne teo bIjA pAsethI zIkhela bhajano lalakAratA. sagatojInA eka kAkAe jaina dharmanI dIkSA lIdhI hatI. munizrI tIrthavijayajI tarIke teo e vistAramAM jANItA hatA. teo maNAdaranA ja vatanI hatA. muni tIrthavijayanA gurunuM nAma muni dharmavijaya hatuM. teo paNa A vistAranA hatA ane Ahira jJAtinA hatA. Ama, rAjasthAnanA A pradezamAM rabArIomAM jaina dharmanI dIkSA ane jaina dharmano pracAra munizrI dharmavijayajInA vakhatathI cAlu thayo hato. dharmavijayajInuM gRhastha tarIke mULa nAma koLojI hatuM. teo rAyakA jJAtinA, mAMDolInA vatanI hatA. eka vakhata rAjasthAnamAM dukALa paDatAM potAnAM Dhora laIne mahArASTramAM pUnA pAse coka nAmanA gAme teo sahakuTuMba pahoMcyA hatA ane potAnA paricita mAMDolInA jaina vatanI jasAjInA ghare Azraya lIdho hato. tyAM rahetA hatA tyAre koLojInuM jIvana, emanA dIkArane sApa karaDyo tyAre eka jaina munine maMtra bhaNIne bacAvyo tyArathI vairAgI thaI gayuM hatuM. traNeka varSa pachI tyAM padhArelA maNivijayajI nAmanA eka jenA muni mahArAja pAse dIkSA laI teo muni dharmavijayajI thayA hatA. AkarI tapazcaryA, yogavidyA, maMtravidyA vagerenI upAsanAne kAraNe temanA jIvanamAM ghaNI siddhio pragaTI hatI. temaNe potAnA vatana mAMDolImAM ja deha choDyo Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya zAMtisUri mahArAja 179 hato. emanA mukhya ziSyomAM tIrthavijayajI hatA. eka vakhata munizrI tIrthavijayajI maNAdaramAM padhAryA tyArathI sagatojIne emanI pAse rahevAno raMga lAgyo hato. teo zrI tIrthavijayanA munijIvanathI bahu prabhAvita thaI gayA. emanI pAsethI emaNe navakAra maMtra zIkhI lIdho. thoDA divasanA sahavAsamAM emaNe munizrInA jIvanamAMthI ghaNI preraNA maLI hatI. tIrthavijayajI mahArAja maNAdarathI vihAra karI gayA, tyArapachI sagatojI pharI pAchA potAnA pitAnI sAthe gAyo carAvavA mATe sImamAM javA lAgyA, paraMtu have temAM pharaka paDavA lAgyo. ekalA beThA beThA teo janmamaraNanA, saMsAranI ghaTanAonA vicAre caDI jatA. ghaNI vAra teo udAsa rahetA. mAtApitA temane udAsInatAnuM kAraNa pUchatAM to teo kahetA ke, "mArI IcchA to kAkAzrI tIrthavijayajI mahArAja pAse dIkSA laIne jaina muni banavAnI che.' mAtApitAe munijIvananAM kaSTo batAvI temane samajAvavAnA ghaNA prayatno karyA, paraMtu sagatojI dIkSA levA mATe makkama ja rahyA. chevaTe eka divasa mAtApitAe azrubharyA nayane sagatojIne dIkSA levA mATe saMmati ApI. tIrthavijayajI mahArAja jyAre pharI maNAdara AvI pahoMcyA tyAre temaNe sagatojIne ugra vihAra, kaThina tapazcaryA, sAdhujIvananI kriyA-vidhio, lukhkho-sUko AhAra, mAtra jarUrI vastro ane upakaraNothI calAvI levAnI taiyArI vagerethI mAhitagAra karyA ane sAdhujIvana keTaluM kaThina che te samajAvyuM. paraMtu sagatojI to dIkSA levA mATe aDaga hatA. tIrthavijayajI mahArAja keTalIka vAra lAMbA vihAra karatA hatA. teo bhAre tapasvI hatA. paryuSaNanA divasomAM teo keTalIka vAra saLaMga soLa upavAsa karatA. emanAM vyAkhyAnomAM jaina-jainetara tamAma loko AvatA. AvA tapasvI mahAtmAono vAsakSepa levA mATe loko paDApaDI karatA. emanA vAsakSepathI potAne ghaNuM sAruM thayuM hoya evA anubhavo aneka lokone thatA. AthI tIrthavijayajI mahArAjanA sAdhujIvanamAMthI kizora sagatojIne mugdhabhAve preraNA maLI hatI. eTale gRhastha jIvanamAM rahevA karatAM sAdhu thavAno emano saMkalpa vadhu daDha thayo hato. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 prabhAvaka sthaviro ATha varSanI uMmare eka divasa mAtApitAnI AjJA laI bALa sagatojI pU. munirAja zrI tIrthavijayajInI pAse dIkSA levAnA makkama nirdhAra sAthe AvI pahoMcyA. gurumahArAje emane potAnI pAse rAkhyA. sagatojI emanI sAthe vihAra paNa karavA lAgyA. dIkSArthI sagatojIne zrI tIrthavijayajI pratikramaNa vagerenAM sUtro kaMThastha karAvatA, judI judI kriyAonI vidhi zIkhavatA, upavAsa-AyaMbila vagerenI tapazcaryA karAvatA ane yogavidyAno abhyAsa karAvI dhyAnamAM besavA mATe paNa mArgadarzana ApatA. Ama jaina muni thavA mATenI sagatojInI teyArI lagabhaga sAta varSa cAlI. potAnA dIkSArthI bhAvi celA sAthe vihAra karatAM karatAM zrI tIrthavijayajI mahArAja eka divasa rAmasaNa gAme padhAryA. dIkSAnI vAta jANIne saMghane bahu AnaMda thayo. saMghanA AgevAnoe dIkSAno lAbha potAnA gAmane maLe e mATe zrI tIrthavijayajI mahArAjane AgrahabharI vinaMtI karI rAmasaNa e covIsa gAmanuM eka nAnakaDuM dezI rAjaya hatuM. tyAMnA ThAkora jorAvarasiMha paNa dharmabhAvanAvALA hatA. emane jyAre khabara paDI ke A tejasvI kizora sagatojIne zrI tIrthavijayajI mahArAja sAheba dIkSA ApavAnA che, tyAre dIkSA potAnA gAma rAmasaNamAM apAya to potAne paNa bahu AnaMda thaze evI lAgaNI emaNe zrI tIrthavijayajI mahArAja pAse vyakta karI. saMghanA AgevAnonI vinaMtIno vicAra karI tathA AsapAsanAM badhAM gAmomAM dIkSAne mATe rAmasaNa gAma vadhAre yogya ane anukULa che e joine tIrthavijayajI mahArAje sagatojIne rAmasaNamAM dIkSA ApavAno nirNaya jAhera karyo. dIkSAnuM muhUrta kADhavAmAM AvyuM ane te vasaMtapaMcamInuM AvyuM. sagatojIno janmadivasa e ja have temanI dIkSAno divasa nakkI thayo. paMdara varSa pUrAM karI sagatojI dIkSA laIne jaina muni thavAnA hatA. dIkSAnA utsava mATe gAmamAM taiyArIo cAlI. jaina paraMparA anusAra koI dIkSArthI bhAI ke bahena dIkSA le te pahelAM te potAne AMgaNe padhAre ane pagalAM kare e mATe zrAvako taraphathI bhojana vagere mATe nimaMtraNa apAya che. te mujaba dIkSArthI bhAI ke bahena suMdara vastrAlaMkAra sAthe sajja thaI vAjate-gAjate jamavA mATe padhAre. A rIte dIkSA sudhInA sagatojInA divaso tarata nakkI thaI gayA. roja Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja 181 vAjate-gAjate koIkanA ghera javAnuM hoya. e divasomAM bIjAM koI vAhano khAsa nahotAM ane ghoDA para besIne javAnuM gaurava ane mahattva vizeSa gaNAtuM hatuM. eTale gAmanA ThAkora jorAvarasiMhe dIkSAnA divasa sudhI saMgatojI potAnA ghoDA upara besI roja jAya e mATe potAno ghoDo ApavAnuM jAhera karyuM. nAnIsarakhI lAgatI A vAta e jamAnAmAM ane e gAmaDAmAM ghaNI mahattvanI ane mAnabharI ghaTanA gaNAtI. rAjA pote je sArAmAM sAro ghoDo vAparatA hatA te dIkSArthI bhAInA varaghoDA mATe rojeroja mokalavAmAM Ave te virala ghaTanA dIkSArthI pratyenA bahumAnanuM lakSaNa gaNAya. dIkSAno divasa AvI pahoMcyo. vi. saM. 1961nA mahA suda 5 ne maMgaLavAranA roja sagatojIne, ThAkorasAhebe dIkSA prasaMga mATe khAsa ApelI potAnI pAlakhImAM besADIne saMghe bhavya varaghoDo kADhyo. AkhA gAmamAM pharIne varaghoDo upAzraya pAse AvI pahoMcyo. pAlakhImAMthI UtarIne sagatojI pahelAM bAjumAM AvelA jinAlayamAM darzana karI AvyA ane pachI upAzrayamAM AvI pahoMcyA. gurumahArAjane bhAvapUrvaka vaMdana karyA pachI vastrAlaMkAra utArI, mAthAnA vALA kaDhAvI nAkhI, snAna karI, sAdhunAM vastro dhAraNa karIne dIkSAnI vidhi mATe AvI pahoMcyA. dIkSAvidhi pUrI thatAM zrI tIrthavijayajI mahArAje emane potAnA ziSya tarIke jAhera karyA. temanuM nAma muni zrI zAMtivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. gurumahArAje sAdhujIvananA mahattva upara maMgala pravacana ApyuM. judA judA gAmanA saMghoe navadIkSita muni mahArAjane kAmaLI oDhADI bahumAna Ama, eka abhaNa rabArI kizora sagatojI have jaina muni zrI zAMtivijayajI banyA. potAnA gurumahArAja sAthe grAmAnugrAma teo vihAra karavA lAgyA. sAthe sAthe zAstrono abhyAsa karavA lAgyA. upavAsa, AyaMbila vagere tapazcaryAmAM temanI ruci, pahelethI ja ghaNI hatI. zAstrAbhyAsa vadhatAM tattvaciMtana mATenI ruci paNa uttarottara vadhavA lAgI. dAdAguru zrI dharmavijayajI ane gurumahArAja zrI tIrthavijayajI e baMne yogavidyAnA prakhara abhyAsI hatA. teo ekAMtamAM dhyAna-sAdhanA karatA hatA. e ja vAraso munizrI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 prabhAvaka sthaviro zAMtivijayajIne paNa maLyo. prakRtinA zAMta vAtAvaraNamAM ekAMtamAM besIne dhyAna dharavAno temano abhyAsa divase divase vadhavA lAgyo hato. dIkSA lIdhA pachI muni zrI zAMtivijayajIe potAnA gurumahArAja zrI tIrthavijayajIne, mAMDolImAM hatA tyAre, eka divasa vinaMtI karI ke "gurumahArAja ! maMtrasAdhanAnA viSayamAM paNa mane vadhu ruci ane abhilASA che. mAre ApanA mArgadarzana heThaLa e viSayamAM sAdhanA karavI che e mATe jo mArI pAtratA hoya to mane mArgadarzana ApavA kRpA karazo." gurumahArAje kahyuM, "bhAI, tane maMtrasAdhanAnA viSayamAM bahu rasa che e jANIne AnaMda thayo. A sAdhanA sahelI nathIparaMtu cittanI ekAgratA vaDe tuM e sAdhanAmAM jarUra AgaLa vadhI zakaze. tArAmAM e mATe sArI pAtratA rahelI che. tAre maMtrasAdhanA karavI hoya to pahelAM phakta OM zAMtiH maMtrano jApa tuM karyA kara, kAraNa ke >> kAramAM paMca parameSThino samAveza thaI jAya che. hiMduomAM paNa te pavitra maMtra tarIke oLakhAya che. te mahAmaMtra che. enI sAdhanAthI karmano kSaya thAya che ane AtmAne zAMti sAMpaDe che. A maMtrathI svanuM ane paranuM kalyANa sadhAya che." munizrI zAMtivijayajIe potAnA gurumahArAja pAsethI kAra maMtravidhipUrvaka grahaNa karyo. tyArapachI teo jaMgalamAM ane guphAomAM ekAMta sthaLe besIne e sAdhanA karavA lAgyA. zrI zAMtivijayajI mahArAjanI maMtrasAdhanA keTalI prabaLa hatI teno pratyakSa anubhava thoDA vakhatamAM ja keTalAka lokone thayo hato. mahArAjazrI jyAre rAmasaNa gAmamAM padhAryA hatA tyAre tyAM rahetA eka zreSThI lopAjI DAhyAjIe temane vinaMtI karI ke "guru mahArAja ! meM A gAmamAM eka suMdara makAna baMdhAvyuM che. paraMtu e gharamAM rahevA gayA pachI amane ghaNI upAdhi AvI che. ethI ame bIje rahevA cAlyA gayA chIe. e bhUtiyA gharamAM rahetAM have amane badhAne bahu bIka lAge che. Apa ekAMtamAM maMtrasAdhanA karo cho ane Apane to kaMI Dara hoto nathI. to mArI Apane vinaMtI che ke mArA khAlI paDelA navA gharamAM raho ane maMtrasAdhanA karo. ApanA puNyapratApe amAro bhaya cAlyo jaze." zrI zAMtivijayajI mahArAja e bhUtiyA gharamAM traNa divasa ekAMtamAM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja 183 rahyA. tyAM 3OMkAra maMtranuM satata raTaNa karyuM. traNa divasa pachI e gharamAM pravezatAM jANe koI prasanna vAtAvaraNa hoya tevuM lopAjIne lAgyuM. bIjA lokoe paNa e pramANe anubhavyuM. tyArapachI lopAjInuM kuTuMba e gharamAM pAchuM rahevA gayuM. e kuTuMbamAM divase divase sukhanI vRddhino anubhava thavA lAgyo. bhayanuM nAmanizAna na rahyuM. teo zrI zAMtivijayajI mahArAjano e mATe vAraMvAra upakAra mAnavA lAgyA. mahArAjazrI rAjasthAnamAM vihAra karI rahyA hatA. temanI bhAvanA have ajArI gAmamAM jaIne tyAM pAse AvelA sarasvatI maMdiramAM rahIne mAtA sarasvatIdevInI ArAdhanA karavAnI hatI. ajArI gAma kumArapALa mahArAjAe baMdhAvela bAvana devakulikAvALA jinamaMdirane lIdhe prakhyAta che. e bhUmi ja prAcIna samayathI pavitra manAtI AvI che. gAmathI thoDeka dUra mArkanDa RSino Azrama che. tenI pAse sarasvatIdevInuM maMdira che. DuMgaronI vacce jaMgalamAM AveluM A prAcIna maMdira sarasvatI mAtAnA mULa sthAnaka tarIke suprasiddha rahyuM che. pUrvanA samayamAM kavi kAlidAsa, siddhasena divAkara, abhayadevasUri, kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, bappabhaTTasUri, rAjA bhoja vagere suprasiddha sArasvatoe A sthaLe sarasvatI mAtAnI upAsanA karIne temano kRpAprasAda meLavyAnuM ItihAsa kahe che. zAMtivijayajI mahArAje paNa A sthaLe ghaNA divasa sudhI rahIne sarasvatIdevInI ArAdhanA karI. sarasvatIdevIno jANe sAkSAtkAra thayo hoya tema teo koI koI vakhata tenI sAthe vAto karatA hatA evuM najare jonArA AsapAsanA loko kahetA. sarasvatI mAtAe prasanna thaIne temane varadAna ApyuM hatuM evI dRDha mAnyatA lokonI thaI gaI hatI. sarasvatIdevInI ArAdhanA karI mahArAjazrI ajArIthI nIkalI eka gAmathI bIje gAma vihAra karatA hatA. guru mahArAjazrI tIrthavijayajIno vihAra paNa eka gAmathI bIje gAma judo cAlato hato. zrI tIrthavijayajI mahArAja mAMDolI pahoMcyA tyAre temane evI bhAvanA thaI ke potAnA ziSya zrI zAMtivijayajI paNa mAMDolI padhAre to sAruM. mAMDolI e dharmavijayajI mahArAjanI svargavAsanI bhUmi che. zrI dharmavijayajI eTale zrI tIrthavijayanA gurumahArAja ane zrI zAMtivijayajInA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prabhAvaka sthaviro dAdA guru. eTale tIrthavijayajI mahArAja A pavitra bhUmimAM vAraMvAra padhAratA. pote tyAM pahoMcyA pachI mAMDolI AvavA mATe zrI zAMtivijayajIne emaNe patra mokalyo. zrI zAMtivijayajIne paNa potAnA gurumahArAjane maLavAnI icchA thaI hatI. patra maLatAM ja temaNe mAMDolI tarapha vihAra cAlu karyo. vihAra karatAM karatAM zAMtivijayajI mahArAja sedANI nAmanA gAmamAM AvI pahoMcyA. sedANImAM jainonAM trIseka jeTalAM ghara hatA, paraMtu jinamaMdira nahotuM. gAmamAM mahArAjazrInI padharAmaNI thatAM loko ghaNAM utsAhamAM AvI gayA hatA. mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM ghaNI sArI hAjarI rahevA lAgI. AvA nAnA gAmane saMtavANI sAMbhaLavAno avasara vAraMvAra sAMpaDato nathI. lokonA utsAhane joIne mahArAjazrIe bhalAmaNa karI ke gAmamAM eka nAnuM sarakhuM jinamaMdira to hovuM ja joie. saMghe te mATe tarata TharAva karyo ane eno jhaDapI amala karavAnuM nakkI karyuM. pAsenA eka gAmamAMthI pratimA lAvavAnuM paNa goThavAI gayuM. pratimAjInA pravezano ane pratiSThAno divasa paNa nakkI thaI gayo. mahArAjazrIe A utsAha joIne eTalA vadhu divasa tyAM rokAvAnI anumati ApI. gAma nAnuM hatuM ane jinapratimAnI pratiSThAno avasara paNa nAno hato. eTale bahAgAmathI soeka jeTalA mANaso Avaze evuM saMghe dhAryuM hatuM. te pramANe bhojanAdinI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. paraMtu pratiSThAne divase dhAryA karatAM ghaNA vadhu mANaso AvI pahoMcyA. AthI saMghanA mANaso mUMjhavaNamAM mukAI gayA. teo mahArAjazrI pAse AvyA. mahArAjazrI tarata potAnAM pAtarAM laIne gocarI vahoravA mATe bhojanazALAmAM AvI pahoMcyA. teNe badhI rasoI upara thoDI vAra dRSTi karyA karI. tyArapachI lApazI ane bIjI vAnagIo potAnA khapapUratI vahorIne temaNe saMghanA AgevAnone kahyuM, "are muMjhAo cho zuM ? ATalI rasoI to svAmIvAtsalya pachI paNa vadhI paDe tema che. temAMthI tame gAmanA bIjA jainetara lokone paNa jamADajo.' rasoI upara mahArAjazrInI amIdraSTi paDyA pachI temanA vacana anusAra rasoI khUTI nahi ane gAmanA bIjA lokone paNa temAMthI prasAda ApavAmAM Avyo. A ghaTanAnI vAta cAre bAju eTalI badhI prasarI gaI ke AsapAsanAM Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya zAMtisUri mahArAja 185 gAmomAMthI mahArAjazrInAM darzana karavA mATe aneka loko AvI pahoMcyA. mahArAjazrInI padharAmaNI pachI ane jinamaMdiranA nirmANa pachI sedANI gAmanI jAhojalAlI divase divase vadhatI cAlI. mahArAjazrIe jyAre sedANI gAmathI vihAra karyo tyAre gAmanA badhA ja mANaso ane AsapAsanAM gAmonA keTalAya mANaso temane vidAya ApavA mATe AvI pahoMcyA hatA. phedANIthI vihAra karIne mahArAjazrI potAnA gurumahArAja zrI tIrthavijayajI pAse mAMDolI AvI pahoMcyA. ThIka ThIka samaya pachI potAnA gurumahArAjane pharIthI maLatAM zrI zAMtivijayajI mahArAjane apAra harSa thayo. bIjI bAju ATalA samayagALA daramiyAna potAnA ziSya karelI sAdhanAnI vAto tathA loko uparanA temanA camatkArika prabhAvanI vAto gurumahArAje sAMbhaLI hatI. eTale potAnA ziSyane maLatAM gurumahArAje paNa dhanyatA anubhavI. mAMDolImAM guru-ziSya potAnA sAdhu-samudAya sAthe keTaloka samaya sthiratA karI. zrI zAMtivijayajInA vyAkhyAnano prabhAva loko upara ghaNo paDato. jinabhakti mATe lokono utsAha vadhato jato hato. jeno uparAMta rAyakAo ane bIjA loko paNa vyAkhyAnamAM AvatA. mAMDolI eka nAnuM sarakhuM gAma che. rAjasthAnanA e pradezamAM e divasomAM cora-lUMTAruono bhaya ghaNo raheto. AthI mAMDolInA grAmajanoe gurumahArAjane vinaMtI karI ke, "cora-lUMTAruono upadrava baMdha thAya e mATe kaMIka karo." guru mahArAje kahyuM ke, "A kAmamAM mArA karatAM zAMtivijayajI mahArAja tamane vadhu sahAya karaze.' grAmajanoe zrI zAMtivijayajI mahArAjane vinaMtI karI. mahArAjazrIe kahyuM ke, "bhAIo, jAo mAruM vacana che ke AjathI have mAMDolI gAmamAM cora-lUMTAruono koI Dara nahi rahe. mAMDolInI sImamAM dAkhala thavAnI havethI koI hiMmata nahi kare. e mATe tame nizcita ane nirbhaya rahejo. tame sau prabhubhaktimAM lAgI jajo." Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 prabhAvaka sthaviro mahArAjazrInA A abhaya vacana pachI gAmamAM cora-lUMTAruono upadrava sadaMtara baMdha thaI gayo. loko paNa umaMgathI prabhubhaktimAM lAgI gayA. vi. saM. 1984mAM mahArAjazrI ajArI tIrthamAM birAjamAna hatA. te vakhate e vistAranA cAmuDerI nAmanA gAmanA saMghanA AgevAno emane vinaMtI karavA AvyA. teoe kahyuM, "gurumahArAja ! ame amArA gAmamAM aMjanazalAkA ane pratiSThAno kAryakrama vicAryo che. e mATe padhAravA Apane vinaMtI karavA AvyA chIe." mahArAjazrIe teone A prasaMga mATe bIjA koI AcArya bhagavaMtane vinaMtI karavA kahyuM. paraMtu AgevAnoe kahyuM, gurumahArAja ! amArI bhAvanA A prasaMga ApanI ja nizrAmAM UjavavAnI che. khAsa to amArA gAmamAM je upadravo thAya che enI ciMtAne kAraNe ApanA tarapha vadhAre bhAva jAgyo che. chellA keTalAya vakhatathI amArA gAmamAM corInA, mArAmArInA ane Aga lAgavAnA banAvo banavA mAMDyA che ane divase divase vadhatA cAlyA che. A saMjogomAM pratiSThA mahotsava nirvine pAra paDaze ke kema tenI amane bahu ciMtA che. vaLI hamaNAM hamaNAM amArA vistAramAM jenomAM ApasaApasamAM jhaghaDA bahu cAle che. eTale amArA utsavamAM badhAno sahakAra sAMpaDaze ke kema te vize manamAM saMzaya rahe che. paraMtu jo Apa padhAro to A badhA ja prazno TaLI jaze evI amane zraddhA che." vicAraNAnA aMte mahArAjazrIe cAmuDerI javAno nirNaya karyo. nakkI karelA divasa mahArAjazrInI padharAmaNI thayA pachI Aga, corI, mArAmArIno koI prasaMga banyo nahi. judAM judAM gAmonA saMgho vacce paNa mahArAjazrInI preraNA ane doravaNIthI saMpa thayo. pratiSThA mahotsava khUba dhAmadhUmapUrvaka pAra 5yo. saMghane Upaja paNa dhAryA karatAM ghaNI ja sArI rahI. A mahotsavano prabhAva samagra gAma upara ghaNo sAro paDyo. eka vakhata zivagaMjathI vihAra karI mahArAjazrI brAhmaNavADA tarapha jatA hatA. rastAmAM pomAvA nAmanuM eka gAma AvyuM tyAM jinamaMdiramAM jaI, darzana karI teo AgaLa cAlyA. mahArAjazrI zAMta prakRtinA hatA. eTale potAnA AgamananI agAuthI jANa karatA nahi. pomAvA gAmamAMthI nIkaLIne teo AgaLa vihAra karI gayA. evAmAM gAmanA lokone khabara paDI. tarata ja saMghanA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja 187 AgevAno ekatra thayA. mahArAjazrInI vANIno lAbha potAnA gAmanA lokone maLyo nahi te mATe vasavaso karavA lAgyA. tarata badhAe ekatra thaI nirNaya lIdho ke, mahArAjazrI pAse ApaNe atyAre ja jaIe. pomAvA thoDA divasa rokAIne vyAkhyAnano lAbha gAmane Ape e mATe vinaMtI karIe." teo badhA mahArAjazrIe vihAra karyo hato e dizAmAM cAlI nIkaLyA. be mAIla jeTaluM cAlyA pachI temaNe joyuM to koI eka vRkSa nIce mahArAjazrI dhyAnamAM beThA hatA. mahArAjazrI dhyAnamAMthI jAgrata thayA eTale teoe temane pomAvA pAchA padhAravA AgrahabharI vinaMtI karI. temanA Agamanano potAne khyAla na rahyo te mATe kSamA mAgI, saraLa prakRtinA mahArAjazrIe temanI vinaMtIno tarata svIkAra karyo. pomAvA pAchA pharyA. AthI gAmanA badhA lokomAM bahu ja AnaMda chavAI gayo. gAmane pAdarethI vAjate gAjate mahArAjazrInuM sAmaiyuM karavAmAM AvyuM. pomAvAmAM ratanacaMda manarUpajI nAmanA eka zrAvaka rahetA hatA. emanAM mAtuzrI ane patnInuM vIsa sthAnakanuM vrata pUruM thayuM hatuM. jo mahArAjazrI pomAvAmAM vadhAre divasa rokAvAnI anumati Ape to temanI icchA mahAjazrInI nizrAmAM e mATe ujamaNuM karavAnI hatI. mahArAjazrInI anumati maLatAM ratanacaMda zeThe aThThAI mahotsava mATe taiyArI karI. ratanacaMda zeThano cokhAno vepAra hato. paiseTake teo sAdhAraNa sukhI hatA. emanA manamAM A utsava mATe koI apUrva bhAva jAgyo hato. e mATe temaNe nANAM kharcavAnI jogavAI paNa karI lIdhI. aThThAI mahotsavanI nimaMtraNa patrikA AsapAsanAM gAmonA saMghone mokalavAmAM AvI hatI. eka to mahArAjazrInA darzana ane vANIno lAbha maLe ane bIjI bAju Avo sarasa utsava jovA-mANavA maLe. eTale pomAvA gAmamAM rojeroja dhAryA karatAM vadhu ne vadhu mANaso AvavA lAgyA. ratanacaMda zeThe je kharcanI jogavAI karI hatI tenA karatAM rojeroja ghaNo vadhAre kharca thavA lAgyo. paraMtu temaNe potAnA manamAM jarAsarakho paNa ocho bhAva AvavA na dIdho. eTalI ja udAratAthI ane eTalA ja utsAhathI saunuM svAgata teo karatA rahyA. nANAM khUTI javAnA kAraNe temaNe potAnI patnInAM keTalAMka ghareNAM paNa koIne khabara na paDe e Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 prabhAvaka sthaviro rIte vecI dIdhAM, paraMtu utsavamAM kyAMya paNa karakasara thavA na dIdhI. Akho avasara bahu ja sArI rIte pAra paDyo. cAre bAju jayajayakAra thaI gayo. saunA mukhamAMthI mahArAjazrI mATe ane ratanacaMda zeTha mATe prazaMsAnA ugAro saratA hatA. ratanacaMda zeThane mahArAjazrImAM eTalI badhI zraddhA hatI ke Avo avasara potAnA kuTuMbane sAMpaDyo e mATe teo dhanyatA ane kRtArthatA anubhavatA hatA. gharanAM ghareNAM vecavA paDyAM hatAM, paraMtu te mATe manamAM jarA sarakho paNa raMja nahoto. temane akhUTa zraddhA hatI ke mahArAjazrInI kRpAthI badhuM ja sAruM thaI jaze. mahArAjazrIe A vAta jANI tyAre temaNe ratanacaMda zeThane AzIrvAda ApatAM kahyuM ke, "phikara karazo nahi. badhuM sAruM thaI jaze." bIje varSe evuM banyuM ke cokhAnA vepAramAM ratanacaMda zeThane eTalI aDhaLaka kamANI thaI ke pote vecelAM ghareNAM to pAchAM AvyAM uparAMta ghaNuM vadhu dhana kamAyA ane dharmakAryamAM vadhu dhana kharcavA lAgyA. vacanasiddha mahArAjazrImAM temanI zraddhA vadhu daDha thaI gaI. saM. 1988-89mAM mahArAjazrI jyAre Abu-acalagaDhamAM birAjamAna hatA tyAre jaina samAjanA poravADa jJAtinA keTalAka AgevAno mahArAjazrI pAse AvyA.teoe vinaMtI karatAM kahyuM, "gurumahArAja !' brAhmaNavADAjI tIrthamAM saM. 1989mAM caitra vada 1-2-3 ema traNa divasa mATe akhila bhArata poravADa saMmelana yojavAnuM nakkI karyuM che. te mATe Apa tyAM jarUra padhAro. A prasaMge paMjAbakesarI AcArya zrI vijayavallabhasUri paNa padhAravAnA che." mahArAjazrIe e mATe tarata saMmati ApI. saMmelana mATe teo brAhmaNavADA pahoMcI gayA. temanuM bhavya svAgata karavAmAM AvyuM. A mahotsava prasaMge samagra bhAratamAMthI vIsa hajArathI vadhu mANaso AvyA hatA. mahArAjazrIne A prasaMge zrI vijayavallabhasUri sAthe rahevAno avasara paNa sAMpaDyo. A saMmelanamAM bhinna bhinna sAmAjika, dhArmika ane zaikSaNika viSaya upara pravacano thayAM. loko upara tenI ghaNI sArI asara thaI. A prasaMge rAjasthAnamAM dharmapracAranuM saMgIna kArya karanAra khyAtanAma paMnyAsa zrI lalitavijayajI mahArAja Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja paNa padhAryA hatA. A saMmelanamAM AcAryazrI vijayavallabhasUrijIne 'kalikAlakalpataruajJAnatimirataNI', zrI vijayazAMtisUrine 'anaMtajIva pratipALa, yogIndracUDAmaNi, rAjarAjezvara' ane paM. lalitavijayajIne 'marudharodvAraka prakhara zikSA pracAraka' e pramANe birudo ApavAmAM AvyAM hatAM. mahArAjazrI mATe A saMmelananI bIjI eka viziSTa phalazruti e hatI ke AsapAsanAM lagabhaga nevuM gAmamAMthI potAnI rAyakA jJAtinA gRhastho AvyA hatA. mahArAjazrIe temanI judI sabhA yojIne temane upadeza Apyo hato ane te badhA pAse jugAra, corI, dArU, gAMjo, tambAku vagere vyasano choDavA mATe ane zuddha AcAra pALavA mATe pratijJA levarAvI hatI. vi. saM. 1990nA kArtika pUrNimAnA divase brAhmaNavADAthI mAravADanI nAnI paMcatIrthInI yAtrA mATe cha'rI pALato saMgha mahArAjazrInI nizrAmAM kADhavAmAM Avyo hato. pAMca hajArathI vadhu mANaso A saMghamAM joDAyA hatA. saMgha khUba ullAsapUrvaka tIrthonI yAtrA karato karato mAgasara suda 2nA roja vIravADA mukAme AvI pahoMcyo. vIravADAmAM eka vizeSa ghaTanA banI. mahArAjazrInA aneka bhakto rAjasthAna, gujarAta, baMgALa vagere sthaLoethI padhAryA hatA. mahArAjazrInA siddhilabdhiyukta zAMta pavitra jIvanathI prabhAvita thayelA keTalAka AgevAnone evI kudaratI sphuraNA thaI ke mahArAjazrIne caturvidha saMgha samakSa AcAryanI padavI ApavI joIe. mahArAjazrIne potAnI AvI koI padavInI jarA paNa AkAMkSA nahotI, paraMtu ekatra thayela vizALa bhaktasamudAyano Agraha eTalo badho hato ke chevaTe mahArAjazrIne te mATe saMmati ApavI paDI hatI. A prasaMge mahArAjazrIne 'jagadguru sUrisamrATa' evI padavI ApavAmAM AvI. A jAherAtane lokoe khUba harSathI vadhAvI lIdhI ane e samAcAra cAre bAju jhaDapathI prasarI gayA. mahArAjazrIe e prasaMge udbodhana karatAM kahyuM hatuM ke, 'AvI padavInI mane kaMI jarUra nathI. mane evI AkAMkSA paNa nathI. mArA mATe lokonA premanA pratIkarUpe A padavI che. padavIthI mArAmAM ahaMkAra na jAge e mATe mAre havethI vizeSa jAgrata rahevuM paDaze. A padavI mane mArI javAbadArInuM satata bhAna karAvatI raheze.' 189 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 prabhAvaka sthaviro zrI zAMtisUri mahArAjane vizeSataH Abu parvata upara vicAravAnuM vadhAre anukULa rahetuM hatuM. teo ekAntamAM sAdhanA karavAnI abhiruci dharAvatA, eTale ziSyo vadhAravAnuM temane gamatuM nahi. Abu parvata upara delavADAthI acalagaDha vacce tyAre gIca jaMgala jevuM hatuM. tyAM vAghanI vastI paNa hatI. mahArAjazrI delavADAnA upAzrayethI jaMgalamAM cAlyA jatA ane dhyAna dharatA. kyAreka guphAmAM temanI pAse vAgha AvIne zAMtithI besato. eka vakhata keTalAka bhAIone jijJAsA thaI eTale rAtane vakhate Torca laI, mahArAjazrI je judI judI jagyAe dhyAna dharatA tevI eka aMdhArI guphAmAM jaI pahoMcyA. mahArAjazrI dhyAnamagna hatA. Torcano prakAza paDatAM jAgrata thayA. bhaktone potAnI pAse AvelA joIne temaNe kahyuM, "tame badhA tarata pAchA cAlyA jAva. aMdhArAmAM AvI rIte sAhasa karIne AvavuM e tamAruM kAma nathI. ahIM vAgha-varu jevAM hiMsaka prANIo vase che. e rAtane vakhate tamArA upara humalo karyA vagara nahi rahe." mahArAjazrInI cetavaNIthI teo tarata pAchA pharyA. mAunTa Abu havA khAvAnuM suprasiddha sthaLa che. bhAratane svataMtratA maLI e pUrve gujarAta, saurASTra, rAjasthAna, madhyapradeza vageremAM AvelAM dezI rAjyonA keTalAya baMgalA mAunTa Abu upara hatA. unALAnA divasomAM ane anya vakhate paNa dezI rAjAo potAnA rasAlA sAthe Abu parvata upara havA khAvA jatA. aMgreja gorA amaladAro ane moTI moTI zrImaMta vyaktio paNa Abu parvata para havAphera mATe jatI. Abu tyAre mukhyatve sukhI-zrImaMta lokonuM eka mahattvanuM kendra banI gayuM hatuM. pU. zrI zAMtivijayajI mahArAje Abu upara vAraMvAra cAturmAsa karyA hatAM. AbunI guphAo ane jhADIo emanI sAdhanA mATe anukULa hatI. emanI divya labdhi ane prazAMta, preraka mukhamudrAne kAraNe emanAM darzana-vaMdanane mATe rAjavIo, briTiza gorA amaladAro, pArasI, vahorA, khojA vagere nAmAMkita zrImaMta mANaso AvatA. keTalAkane potAnA duHkhanA prasaMge mahArAjazrInA AzIrvAdathI camatkArika rIte lAbha thayo hato. evI dareka vyakti potAnA svAnubhavanA AdhAre bIjAne vAta karatI ane tene mahArAjazrInI pAse laI AvatI. AthI mahArAjazrIno jaina-jainetara Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja 191 lokono eka bahoLo anuyAyI varga thayo hato. mahArAjazrI potAnI pAse AvanAra darekane prabhubhakti karavA, OM zAMtiH no jApa karavA tathA mAMsAhAra, dArU, jugAra, vyabhicAra, bIDI-sigAreTa vagere tyajavA mATe upadeza ApatA. saM. 1988mAM mahArAjazrI jyAre Abu delavADAnA upAzrayamAM cAturmAsa mATe birAjamAna hatA tyAre emane eka evo vicAra Avyo ke cAturmAsamAM navarAtrinA divasomAM ane khAsa to dazerAnA divase kSatriya rAjakuTuMbomAM mAtAjInA maMdiramAM pADAno, bakarAno ke kukaDAno vadha karavAnI je paraMparA jUnA vakhatathI cAlI AvI che ethI samagra bhAratamAM ghaNI moTI nirarthaka hiMsA dara varSe thAya che. AthI mahArAjazrIe potAnI pAse AvelA keTalAka rAjavIo sAthe A hiMsA baMdha karAvavA mATe vicAra-vinimaya karyo. teno emane ghaNo sAro pratisAda sAMpaDyo. eTale emaNe samagra bhAratamAM badhAM ja dezI rAjyone navarAtri ane dazerAne divase mAtAjInA sthAnakamAM pazubali na dharAvavA mATe agAuthI tAra karavAnuM nakkI karyuM. te mATe kharca ane bIjI kAryavAhInI badhI vyavasthA thaI gaI ane e pramANe samagra bhAratamAM seMkaDo tAra mokalavAmAM AvyA. aneka rAjavIo mahArAjazrI pAse AzIrvAda mATe agAu AvI gayA hatA. ane bIjA aneka rAjavIoe koIka ne koIka mAraphata mahArAjazrInuM pavitra nAma sAMbhaLyuM hatuM. eTale mahArAjazrInA A prastAvane cAre taraphathI samarthana sAMpaDyuM. jodhapura, Indora, jayapura, dharamapura, sirohI, bhAvanagara, maisura, gvAliyara, rAjapIpaLA, devagaDhabArIA, vAMsadA, revA, pAlitANA, morabI, vAMkAnera, dhrAMgadhrA, mAMgaroLa, cANoda, luNAvADA, choTAudepura, pATaDI, mALiyA vagere ghaNAM badhAM rAjyonA tArathI ja javAba AvI gayo ke potAnA rAjyamAM navarAtrimAM ane dazerAnA divase havethI mAtAjIne pazuno bali dharAvavAmAM nahi Ave. kSatriya rajavADI kuTuMbonI dhArmika paraMparAmAM Avo pheraphAra thavo te e jamAnAmAM moTuM krAMtikArI pagaluM hatuM. paraMtu mahArAjazrInI divya pratibhA evI hatI ke e badhAM rAjyoe mahArAjazrIne harSapUrvaka sahakAra Apyo hato. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 prabhAvaka sthaviro moTA jIvano vadha aTakAvavAnI bAbatamAM mahArAjazrInuM A eka moTuM yogadAna hatuM. keTalAMka rAjyoe to pATanagara sahita potAnA samagra rAjyamAM kyAMya paNa pazubali na dharAvavAmAM Ave evuM pharamAna kADhavA uparAMta mahArAjazrInI preraNAthI dArU ane jugAra upara paNa pratibaMdha pharamAvyo hato. sAmAjika-sAMskArika kSetre hiMsAnivAraNa ane saMskArasiMcananuM mahattvanuM kArya mahArAjazrI dvArA e jamAnAmAM thayuM hatuM. mahArAjazrIe zALA-kaoNlejano abhyAsa karyo na hato, paraMtu yuropiyanonA saMparkanA kAraNe teo temanI sAthe aMgrejImAM vAtacIta karatA thaI gayA hatA. vaLI mahArAjazrInI smRti eTalI badhI sArI hatI ke eka vakhata bepAMca miniTa mATe maLelI vyakti varSo pachI maLe to mahArAjazrIne enuM nAma yAda hoya. mahArAjazrI pAse keTalAya yuropiyana loko AdhyAtmika mArgadarzana meLavavA mATe AvatA. eka yuropiyane to emanI pAse dIkSA lIdhI hatI ane teo emanI sAthe ja rahetA hatA. AbumAM mahArAjazrI birAjamAna hoya tyAre dezavidezanA aneka loko temanAM darzana karavA AvatA. eka vakhata eka yuropiyana vRddha bAI potAnI dIkarIne sAthe laIne mahArAjazrIne vaMdana karavA AvI hatI, paraMtu te vakhate mahArAjazrIne sakhata tAva Avyo hato. teo oDhIne sUtA hatA. pAse beThelA eka bhakta te mahilAne kahyuM ke, "mahArAjazrI bImAra che eTale Aje maLI zakaze nahi." e jANI e mahilA nirAza thaI gaI. potAnI dIkarI sAthe te pAchI javA lAgI. e mahilAno avAja sAMbhaLIne mahArAjazrI jAgI gayA. beThA thaIne temaNe joyuM to te mahilA daravAjAnI bahAra pAchI jaI rahI hatI. nirAza thaIne koI jAya e mahArAjazrIne gamatuM nahi. emaNe e mahilAne pAchI bolAvavA tarata bUma pADIne kahyuM, Mother, please come in." e sAMbhaLIne te mahilA pAchI pharI. mahArAjazrInAM darzana karavAnI taka maLI ethI tene eTalo badho AnaMda thayo ke ekadama tenI AMkhamAMthI harSanAM AMsu vahevA lAgyAM. mahArAjazrIe mA-dIkarIne potAnI sAthe besAryA. aMgrejImAM baMne vacce vAtacIta cAlI. mahArAjazrIe kahyuM, "tamAre kaMI pUchavuM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja 193 che ?' te mahilAe kahyuM, "hA, mAro dIkaro iMglenDamAM che. huM tyAMthI AvI tyAre tenI tabiyata sArI nahotI. tyArapachI teno saMparka thaI zakyo nathI. tenI mane bahu ciMtA che." mahArAjazrIe thoDI vAra dhyAna dharIne te mahilAne kahyuM, "tamAro dIkaro vilAyatamAM khUba AnaMdamAM che." e sAMbhaLIne te mahilAne bahu harSa thayo. pachI mahArAjazrIe tene ane tenI dIkarIne sukhaDanI mALA bheTa ApIne kahyuM ke, "dararoja A mALA "OM"no jApa karIne pheravajo. "OM" yAda na rahe to *Almighty God'no jApa karajo. A mALA gaLAmAM paherajo. ethI badhuM sAruM thaI jaze." mA ane dIkarIe potAnA gaLAmAM mALA paherI, pharIthI temanI AMkhamAMthI harSanA AMsu vahevA lAgyAM hatAM. vAraMvAra AbhArapUrvaka mahArAjane vaMdana karIne teo vidAya thayAM. bhAratanI AjhAdI pUrvenA e divasomAM rAjapUtAnAnA ejanTa Tu dha gavarnara janarala sara gilve nAmanA briTiza adhikArInI kacerI mAunTa AbumAM hatI. mahArAjazrInA divya, pavitra jIvananI vAto karNopakarNa temanI pAse AvI hatI. jijJAsAthI prerAIne teo mahArAjazrIne maLavA AvyA hatA; paraMtu prathama darzane ja teo eTalA badhA AnaMdita thaI gayA hatA ke pachIthI teo vAraMvAra mahArAjazrIne maLavA AvatA hatA. potAne tyAM mahemAna tarIke je koI briTiza ke yuropiyana vyaktio AvatI tene AbunAM pharavA jevAM sthaLo batAvatA uparAMta mahArAjazrI pAse paNa teo laI AvatA. sara ocilvenI icchA mahArAjazrI mATe kazuMka karI chUTavAnI hatI, paraMtu mahArAjazrIne vyaktigata sukhasagavaDarUpe to kazuM ja joItuM na hatuM. mahArAjazrIe sara ogilvene eTalI ja bhalAmaNa karI ke, "mAunTa AbumAM koI pazupakSIono zikAra na thAya evuM pharamAna kADho." Abu upara AvatA videzI gorA sahelANIo ane bhAratanA rAjavIonI zokhanI eka pravRtti te pazupaMkhIonA zikAranI hatI. paraMtu mahArAzrInI bhalAmaNathI sara ogilvee hukama kADhyo ke Abu parvata upara koI paNa pazupakSIne goLIthI ke hathiyArathI mArI zakAze nahi. A pradezamAM keTalAMka apaMga jAnavarone Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 prabhAvaka sthaviro pakaDIne tene jheranuM injekzana ApIne mArI nAkhavAmAM AvatAM hatAM te paNa na karavAmAM Ave evo hukama mahArAjazrInI bhalAmaNathI kADhavAmAM Avyo hato. vaLI Abu parvata upara pazuo mATenI eka ispitAla sara ogilvee zarU karAvI ane teno vahIvaTa saMbhALavA mATe misisa rAITa nAmanI eka aMgreja mahilAnI nimaNUMka karavAmAM AvI hatI. mahArAjazrIno prabhAva keTalo badho hato te AvI ghaTanAo uparathI joI zakAya che. kesariyAjI tIrtha atyaMta prAcIna che. paraMtu mevADanI bhUmimAM DuMgaro ane jaMgalo vacce AvelA e tIrtha mATe vAraMvAra vivAda rahyA karyo che. kesariyAjI tIrthanA AdIzvara dAdAnA camatkArika prabhAvano anubhava jaina-jainetara evA aneka lokone seMkaDo varSothI thato Avyo che. A vistAramAM jyAre jainonI vastI bilakula rahI nahotI tyAre kesariyAjI dAdAnAM darzane AsapAsanA bhIla vagere AdivAsI loko AvatA rahyA hatA. AdIzvara bhagavAnanAM pratimAjInI navAMgI pUjA karavAne badale jamaNA paganA aMgUThe vATakI bhareluM kesara reDavAno AdivAsIomAM rivAja paDI gayo hato ane ethI A tIrthanA bhagavAnane loko kesariyAjI dAdA tarIke oLakhavA lAgyA hatA. Ama saikAothI jaino ane hinduo A maMdiramAM RSabhadeva bhagavAnanI pUjA karatA rahyA hovAthI A maMdira te konuM ?-evo vivAda vAraMvAra thayA karyo che. vaLI jenomAM paNa A maMdira te zvetambaronuM ke digambaronuM e vize paNa keTalIya vAra vivAda thayA karelo. gurudeva zrI zAMtisUri mahArAja sAhebanA vakhatamAM paNa A tIrtha aMge vivAda Ubho thayo hato. A tIrthamAM vaiSNava yAtriko vadhu pramANamAM AvatA hovAne kAraNe paMDAonI vastI paNa vadhatI gaI hatI ane maMdiramAM paNa jinapUjAmAM keTalIka vaiSNava rItio dAkhala thaI gayelI hatI. bhAratanI svataMtratA pUrve A tIrtha mevADa rAjyamAM AveluM hatuM. ethI enA upara udayapuranA mahArANAnI hakUmata cAlatI. mahArANA pote hindu hatA, eTale jainone A maMdiranI bAbatamAM pUro nyAya maLato nahi ane vaiSNavo taraphathI kanaDagata thatI. rAjya taraphathI paNa vaiSNavo tarapha pakSapAta darzAvAto. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja 195 vi. saM. 1990mAM A jAtanI kanaDagata ghaNI badhI gaI. derAsara uparano jaina dhvajAdaMDa utArI nAkhavAmAM Avyo ane tenI jagyAe hindu dhvajAdaMDa pharakAvavAmAM Avyo. ethI jainonI lAgaNI bahu dubhAI. ghaNA lokoe e vize mahArAjazrI pAse AvIne phariyAda karI. mahArAjazrI pote to zAMtinA cAhaka hatA; vizvakalyANanI bhAvanAvALA hatA. saMgharSa to temane ruce nahi. AthI temaNe hRdayaparivartanano mArga apanAvavA potAnI jAtane ja zikSA karavAnuM vicAryuM. temaNe brAhmaNavADAmAM vizALa sabhAmAM jeno uparAMta hinduonI paNa hAjarI vacce nIce pramANe potAnI pratijJA jAhera karIH "zrI kesariyAjI tIrtha mATe jaino ane paMDAo vacce saLagela kalezAgnino zrI mevADa sTeTa taraphathI jo zAMtibhAve nikAla nahi Ave to saM. 1990nA phAgaNa suda terasanA roja mevADanI hadamAM huM praveza karIza ane tyAM AmaraNAnta upavAsa upara UtarIza." mahArAjazrInI pratijJAnA samAcAra vartamAnapatromAM tarata chapAyA. ethI UhApoha ghaNo vadhI gayo. mahArAjazrInA bhakta evA keTalAya rAjavIo taraphathI mevADanA mahArANA upara tAra dvArA bhAre dabANa AvyuM ke, mahArAjazrI upavAsa upara Utare te pahelAM zAMti sthapAya tevuM karavuM. A ghaTanAthI mevADanA mahArANA ciMtAmAM paDI gayA. mahArAjazrI mevADamAM praveza karIne upavAsa karavAnA hatA, paraMtu jo temane mevADanI sarahadamAM ja praveza na karavA devAmAM Ave to pachI upavAsano prazna Ubho nahi thAya. mahArAjazrI brAhmaNavADAthI udepuranI sarahadamAM dAkhala thAya evo saMbhava hato. eTale mahArANAnI sUcanAthI rAjyanA dIvAna sukhadevaprasAde te dizAmAM sarahada upara polIsanA bhAre cokIpaherAno baMdobasta karyo hato. potAnI pratijJAnI jAherAta anusAra saM. 1990nA phAgaNa suda 10nA roja mahArAjazrIe brAhmaNavADAthI vihAra karyo. teo sarasvatI maMdiramAM rAta rokAyA. tyArapachI vihAra karatA karatA teo phAgaNa suda 13nA roja mevADa rAjyanI hadanI aMdara dAkhala thaIne udepuranI pAse madAra nAmanA gAmamAM bapore pahoMcyA. mahArAjazrI mevADamAM dAkhala thaI gayA che e samAcAre bhAre sanasanATI phelAvI, kAraNa ke cAre bAju polIsano sakhata jApto hovA chatAM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 prabhAvaka sthaviro mahArAjazrI mevADamAM kevI rIte dAkhala thayA e bahu Azcarya upajAve evI samasyA banI gaI. polIsa cokIdAroe be jaina sAdhuonI dharapakaDa karI hatI, paraMtu teo vijayazAMtisUri nathI enI pAkI khAtarI thatAM temane choDI devAmAM AvyA hatA. madAra gAmamAM AvIne mahArAjazrI varadhIcaMda talesarA nAmanA eka zrAvakanA ghare UtaryA hatA. emanA AgamananA samAcAranI jANa thatAM AsapAsanAM gAmomAMthI hajAro loko emanAM darzana karavA mATe AvI pahoMcyA. dIvAna sukhadevaprasAda paNa mahArAjazrI pAse AvI pahoMcyA. caudazanA divasathI mahArAjazrI upavAsa karavAnA hatA. sukhadevaprasAda mahArAjazrInI prazAMta mukhamudrA ane emanA pratyeno lokono bhaktibhAva joI cakita thaI gayA hatA. dIvAne mahArAjazrIne vinaMtI karI ke, 'mane be divasano samaya Apo. e daramiyAna huM samAdhAnanA prayAso karIza.' dIvAnanI vinaMtI sAMbhaLI mahArAjazrIe kahyuM, 'jAherAta anusAra huM upavAsa cAlu karIza, paraMtu tamArI vinaMtIne mAna ApI be divasa huM phakta chAza laIza. bIjo koI AhAra nahi lauM; paraMtu jo be divasamAM kazuM ja pariNAma AvyuM nahi to trIje divase mArA upavAsa pAchA cAlu thaI jaze.' paraMtu be divasamAM kazuM ja pariNAma AvyuM nahi. eTale mahArAjazrIe upavAsa cAlu karI dIdhA. e samAcArane ghaNAM chApAMomAM prasiddhi maLI. ethI mevADanA mahArANA upara dabANa vadhatuM gayuM. upavAsa upara upavAsa thavA lAgyA. rojeroja AsapAsanAM gAmomAMthI hajAro mANaso cAlatAM AvavA lAgyAM. vyAkhyAnamAM mahArAjazrI e gAmavAsIone dArU, mAMsa, jugAra, gAMjo vagere choDavAno upadeza ApatA. loko te mATe emanI pAse pratijJA letA. bAkIno Akho divasa mahArAjazrI 'OM zAMti'no jApa karatA. ema karatAM lagabhaga 30 upavAsa thaI gayA. paristhiti ciMtAjanaka banavA lAgI. mahArAjazrI madAra gAmathI vihAra karIne pAse AvelA devAlI gAme gayA. . daramiyAna mevADanA mahArANA bhopAlasiMhajInuM hRdayaparivartana thayuM. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya zAMtisUri mahArAja 197 samAdhAna mATe pote jAte mahArAjazrI pAse javAno temaNe nirNaya karyo. upavAsanuM pAraNuM karAvavA mATe pote khIra banAvIne sAthe laI gayA. te vakhate mahArAjazrInA caraNamAM namaskAra karIne pAraNuM karAvavAnI potAnI bhAvanA darzAvI. mahArAjazrIe kahyuM, "huM jainono pakSapAtI nathI, tema vaiSNavo pratye mane dveSa ke virodha nathI. jIva mAtranA kalyANa mATe amArI bhAvanA hoya che. jagatamAM sarvatra zAMti sthapAya e amAruM dhyeya hoya che. kesariyAjI bAbA tarIke oLakhAtA AdIzvara bhagavAnanI bhakti karavAno sau koIne haka che. paraMtu A jaina tIrtha vaiSNavonI mAlikInuM gaNAya emAM amane nyAya dekhAto nathI." mahArAjazrInAM preraka vacano sAMbhaLIne ane mahArAjazrInA pavitra camatkArika jIvanathI prabhAvita thaIne mahArANAe tyAM ja mahArAjazrI ane lokonI upasthitimAM jAherAta karI dIdhI ke, "havethI kesariyAjI tIrtha jainonuM che. temAM bIjA koIno kaMI paNa haka raheze nahi." A jAherAta karIne mahArANAzrIe yogIrAja zrI zAMtisUrine khIranuM pAraNuM karAvyuM. devAlI gAmamAM AnaMda chavAI gayo. jaina dharmano jayajayakAra thayo. A prasaMge nepALanA mahArANA paNa mahArAjazrInAM darzana mATe tathA A samasyAnuM samAdhAna karAvavA mATe padhAryA hatA. ghaNA vakhatathI teo mahArAjazrInA saMparkamAM AvyA hatA. mahArAjazrIne teo potAnA guru tarIke mAnatA. udayapuranA mahArANAne samajAvavAmAM nepALanA mahArANAe paNa mahattvano bhAga bhajavyo hato. A prasaMge temaNe mahArAjazrIne nepALa rAjyanA dharmaguru tarIke jAhera karyA hatA. udayapuramAM thoDo samaya sthiratA karIne tathA jena-jenetara evA ghaNA lokone ahiMsA ane vizvapremano upadeza ApIne mahArAjazrI potAnuM kArya saphaLa karI kesariyAjI tIrthanI yAtrA karIne brAhmaNavADA tIrthamAM pAchA padhAryA hatA. mahArAjazrI vijaya zAMtisUrinA labdhisiddhinA anubhavo aneka lokone thayA hatA. emanA AzIrvAdathI keTalAye lokonI asAdhya bImArI maTI gaI hatI. keTalAye bhaktone teo svapnamAM darzana ApatA ane amuka kArya karavA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 prabhAvaka sthaviro mATe preraNA karatA. emanI preraNA ane sAnnidhyathI tapazcaryA karavAno jemane bilakula mahAvaro na hoya evI keTalIka vyaktioe ATha-soLa ke trIsa divasanA upavAsa karyAnA banAvo banyA che; je vyaktine dAna mATe rakama ApavAnuM mana na thatuM hoya evI vyaktie emanA sAnnidhyamAM acAnaka ghaNI moTI rakamanuM dAna ApyuM che. emanA AzIrvAdathI keTalAye lokonA roga maTI gayA che. koIkanuM saMtAna janmathI bolI na zakatuM hoya te emanA sAnnidhyamAM bolavA lAge evA banAvo paNa banyA che. emanA sAnnidhyamAM corI, lUMTa, Aga, rogacALo, ApasanA jhaghaDA, anAjapANInI achata vagerenA banAvo zAMta thaI jatA. emanAM nayanamAMthI jANe amRta jharatuM hoya evI zAMti anubhavAtI. emanI AMkhomAM ane emanI vANImAM vazIkaraNanI anAyAsa zakti varatAtI. teo kahe enAthI viparIta karavAnuM koIne mana thatuM nahotuM. teo jyAM jyAM vicaratA tyAM tyAM emanAM mAtra darzana karavA mATe hajAro mANaso UmaTatA ane darzana karI dhanyatA anubhavatA. saM. 1977mAM mahArAjazrI zivagaMja padhAryA hatA. tyAM eka divasa dhanarUpajI nAmanA eka zrAvakane tyAM gocarI vahoravA padhAryA. gocarI vahorIne teo nIkaLatA hatA te vakhate bAjunA khaMDamAM pathArImAM sUtelA eka bALaka para emanI najara paDI. bALaka apaMga jevuM lAgatuM hatuM. mahArAjazrIe pUchyuM, zuM thayuM che. bALakane ?" dhanarUpajIe kahyuM, "bApajI, A mAro ekano eka dIkaro zukanarAja che. ene lakavA thayo che, ene sAjo karI Apone !" mahArAjazrIe zukanarAja sAmuM joyuM. zukanarAje pathArImAM sUtAM sUtAM be hAtha joDI mahArAjazrIne vaMdana karyA. mahArAjazrIe eka pyAlAmAM pANI maMgAvyuM. pANIno pyAlo hAthamAM rAkhI maMtra bhaNIne dhanarUpajIne Apyo ane kahyuM, "roja A pANI hAthamAM rAkhI, nava vakhata navakAra maMtra bolIne pachI A pANI bALakane pivaDAvajo. ema satata nava divasa sudhI roja pivaDAvajo. eTale sAruM thaI jaze.' A pramANe karatAM bALaka dhIme dhIme sAjo thavA lAgyo ane navame divase to Ubho thaIne dhIme dhIme cAlavA paNa lAgyo. dhanarUpajIne to mAnyAmAM Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayazAMtisUri mahArAja 199 na Ave evA camatkArika AzIrvAda gurudeva taraphathI sAMpaDyA. putra sAjo thaI gayo. tyArathI dhanarUpajI ane enA putra zukanarAjajI baMne gurumahArAjanA ananya bhakta banI gayA. zivagaMjamAM banelI A ghaTanAthI tyAMnA loko Azcaryacakita thaI gayA. tyArathI teone mahArAjazrInA vacanamAM pUrI zraddhA thaI gaI. zivagaMjamAM te vakhate saMghamAM keTalAka matabheda ane kajiyA cAlatA hatA. A kusaMpa dUra thAya e mATe saMghanA AgevAnoe mahArAjazrIne vinaMtI karI. mahArAjazrIe vyAkhyAna vakhate dRSTAnta sahita upadeza ApatAM kahyuM ke, "jyAM saMpa hoya tyAM zAsanano jayajayakAra thAya che. jyAM kusaMpa hoya che tyAM paDatI thAya che." emanA upadezanI asara eTalI badhI thaI ke e ja vakhate jemanI jemanI vacce kusaMpa hato te badhA ja AgevAnoe UbhA thaI mahArAjazrI pAse hAtha joDIne bAdhA lIdhI ke pote kyAreya havethI saMghamAM koI paNa bAbatamAM jhaghaDA nahi kare ane saMpathI vartaze. eka vakhata muMbaIthI pATaNanivAsI zeTha bhagavAnadAsa pannAlAla potAnAM dharmapatnI sAthe mahArAjazrInAM darzana karavA Abu AvyA hatA. teo potAnI sAthe mahArAjazrInI caraNapAdukA paNa banAvIne lAvyA hatA. mahArAjazrIne vaMdana karIne zeThANIe gahuMlI (pATalA upara sAthiyo vagere) karI hatI. e gahlImAM temaNe sAcAM motIno sAthiyo karyo hato. vaLI pote sAthe je keTaluMka jhaverAta lAvyA hatA e paNa temaNe gahuMlImAM mUkyuM hatuM. mahArAjazrInAM darzana-vaMdana mATe lokone keTalo pUjyabhAva hato te AvI gayuMlI uparathI paNa joI zakAya che. mahArAjazrIne potAne to temAMthI kazuM ja rAkhavAnuM nahotuM. teo to anAsakta hatA. "A jhaverAta ane motInuM have amAre zuM karavuM ?' ema zeThazrIe pUchyuM to mahArAjazrIe kahyuM, "A jhaverAta mAMDolInA derAsaramAM athavA bIje jyAM tamane ThIka lAge tyAM ApI dejo. amAre sAdhuone to eno kazo khapa hoya ja nahi.' zeThazrIe mahArAjazrIne vinaMtI karI ke, "mAre ApanI icchAnusAra koI paNa zubha khAtAmAM rUpiyA pAMceka lAkha jeTalI rakama vAparavI che. e mATe mane AjJA Apo.' mahArAjazrIe kahyuM, "mane kaMI sUjhaze to huM kahIza, paraMtu na Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 kahuM to tamArI icchAnusAra tame te vAparajo.' zeThazrIe gahuMlImAM mUkeluM jhaverAta mAMDolInA derAsaramAM ApI dIdhuM. mahArAjazrInI caraNapAdukA muMbaImAM potAnA derAsaramAM padharAvI hatI. pAMca lAkha rUpiyA vAparavA mATe mahArAjazrIe pote jIvyA tyAM sudhI kazI sUcanA ApI nahotI, kAraNa ke e rakamanI vAtamAMthI temaNe potAnA manane nivRtta karI dIdhuM hatuM. AjhAdInI laDatanA e divaso hatA. eka vakhata briTiza sarakAre gAMdhIjInI dharapakaDa karI ane emane jelamAM pUryA hatA. ethI laDatanuM vAtAvaraNa dhImuM paDI gayuM hatuM. sarakAra gAMdhIjIne kyAre choDaze tenI lokone ciMtA hatI. eka vakhata mahArAjazrInA eka bhagate mahArAjazrIne araja karI ke, 'gurudeva, gAMdhIjIne choDAvo.' mahArAjazrIe pUchyuM, 'tamAre kyAre choDAvavA che?' prabhAvaka sthaviro bhagatathI svAbhAvika rIte bolAI gayuM, 'Apano janmadivasavasaMtapaMcamIno divasa najIkamAM Ave che, e divase gAMdhIjIne choDAvo.' mahArAjazrIe kahyuM, 'bhale, e pramANe thaze.' tyArapachI briTiza sarakAre koIka kAraNasara gAMdhIjIne acAnaka ja dhAryA karatAM vahelA choDI dIdhA. e divasa vasaMtapaMcamIno hato. amadAvAdanI patAsAnI poLanA eka bhAInI tabiyata ghaNI ja bagaDI gaI hatI. temane menenjAITIsano roga thayo hato. tyArapachI gAMDapaNa jevuM thayuM hatuM. kAne saMbhaLAtuM baMdha thaI gayuM hatuM. kuTuMbIjanoe ghaNA upacAra karyA, paraMtu maTatuM na hatuM. koIkanI bhalAmaNathI kuTuMbIjano emane AbumAM mahArAjazrI pAse laI gayA, dardanI badhI vAta karI. mahArAjazrIe e bhAInA mastaka upara ardhA kalAka sudhI maMtroccAra karatAM karatAM hAtha pheravyA karyo. ardhabebhAna jevI avasthAmAM rahetA e bhAIne mAthAmAM jANe acAnaka jhATako vAgyo hoya tevo anubhava thayo. pachI dhIme dhIme teo svastha thatA gayA. ema karatAM karatAM temanuM gAMDapaNa sAva dUra thaI gayuM. teo ghare gayA ane kAmadhaMdhe lAgI gayA. ethI mahArAjazrI mATenI emanI zraddhA vadhI gaI. have mAtra kAne baherAza rahI hatI. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya zAMtisUri mahArAja 201 thoDA vakhata pachI mahArAjazrIe emane potAnI pAse AvavA kahyuM hatuM. eTale teo Abu sTezane pahoMcyA. tyAMthI basamAM besI jyAre teo delavADAnA basasTenDa pAse pahoMcyA tyAre temane acAnaka ja potAnI baherAza cAlI gaI hoya tevo anubhava thayo. temane tyAMthI pasAra thatI moTaranuM haoNrna saMbhaLAvA lAgyuM. teo mahArAjazrI pAse gayA. mahArAjazrIe kahyuM, "jAo, pahelAM derAsaramAM jaI bhagavAnanAM darzana karo ane ghaMTa vagADo. e ghaMTa tamane saMbhaLAze. eTale tamArA kAnanI baherAza kAyama mATe cAlI jaze." mahArAjazrInI sUcanA pramANe temaNe derAsaramAM jaI darzana karI ghaMTa vagADyo. have badhuM spaSTa saMbhaLAvA lAgyuM. mahArAjazrInI vAta sAcI paDI, e bhAInuM gAMDapaNa ane kAnanI baherAza baMne kAyama mATe cAlyAM gayAM. emane mahArAjazrInI kRpAno eka camatkArika anubhava thayo, je jIvanabhara yAda rahI gayo. mahArAjazrInA jIvananA camatkArika anubhavo to anekane thayA haze. AvA camatkArika lAbhanA lobhe paNa temanI pAse ghaNA mANaso AvatA. paraMtu mahArAjazrInI eTalI oLakhANa adhUrI gaNAya. teo sAcA adhyAtmayogI hatA. AtmasamAdhimAM lIna rahenAra mahAna avadhUta hatA. kapALamAM caMdranI AkRti ane hatheLImAM trizULanI AkRti dharAvanAra, alpa nidrA lenAra, vizeSapaNe mauna ane dhyAnamAM rahenAra ke "OM zAMtiH"no jApa karanAra, ekaMdare ochuM, sUtrAtmaka, ardhagarbhita bolanAra A mahAtmAnI aMdaranI mastI anokhI hatI. mahArAjazrI jyAre bAmaNavADAmAM birAjamAna hatA tyAre mAravADanA visalapura gAmanA AgevAnonI vinaMtI svIkArIne visalapura padhAryA hatA. emanI nizrAmAM tyAMnA jinAlayamAM pratiSThAno mahotsava dhAmadhUmapUrvaka UjavAyo hato. hajAro mANaso e prasaMge AvyA hatA. unALAno samaya hato, eTale saMghanA AgevAnone bIka hatI ke rakhene kUvAnuM pANI khUTI jAya. paraMtu mahArAjazrInI upasthitimAM evuM kazuM thayuM nahi, utsava hemakhema pAra paDyo. e prasaMge padhArelA judA judA saMghanA AgevAnoe ekatra thaIne mahArAjazrIne "yugapradhAna'nuM biruda ApyuM hatuM. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 prabhAvaka sthaviro vi. saM. 1994mAM mahArAjazrI jodhapura rAjyanA takhatagaDha gAmamAM padhAryA hatA. te vakhate saMghanA AgevAnoe pAsenA biTiyA nAmanA gAmamAM bakarAono vadha thAya che tenI vAta karI. eTale mahArAjazrI takhaTagaDhathI biTiyA padhAryA. biTiyAmAM eka vIranuM sthAnaka che. bhopAjI nAmano eka jabaro bhUvo teno pUjArI hato. sthAnakamAM dara varSe 500 bakarAono bali tarIke vadha karavAmAM Avato hato. bakarAno vadha karavAnuM badhuM kAma bhopAjI karato hato. A jIvavadha baMdha karAvavA mATe takhatagaDha, voMkalI, gUDhAbAlotarA vagere gAmanA ahiMsApremI jainoe ghaNA prayatno karyA hatA, paraMtu temAM teone jarA paNa saphaLatA maLI nahotI. mahArAjazrIe jyAre A vAta jANI tyAre pote jAte ja javAnuM nakkI karyuM. temanuM nAma "devAMzI saMta' tarIke, camatkArika mahAtmA tarIke jANItuM thaI gayuM hatuM. teo nAnAM nAnAM gAmaDAMomAM vicaratA hoya to tyAM paNa keTalAye rAjavIo ane yuropiyano emane vaMdana karavA AvatA. teo biTiyA padhAravAnA che evI khabara paDatAM bhopAjIe vicAryuM ke, "mahArAjazrI jarUra mane vadha na karavAno upadeza Apaze ane emanI sAme mArAthI kazuM bolAze nahi' AthI bhopAjI biTiyA gAma choDIne nAsI gayo. mahArAjazrI biTiyA padhAryA, pUjArI bhopAjInI emaNe tapAsa karAvI to jANavA maLyuM ke bhopAjI to gAma choDIne nAsI gayo che. have kone upadeza Apavo? paNa zuM ethI mahArAjazrIno phero niSphaLa jaze ? cAreka divasa pachI eka camatkArika ghaTanA banI. mahArAjazrI voMkalImAM keTalAka videzI bhakto sAthe dharmacarcA karI rahyA hatA tyAM eka melo ghelo mANasa AvI pahoMcyo. eNe kahyuM, 'bAbAjI, pAya lAguM chuM." mahArAjazrIe pUchyuM, "koNa che bhAI tuM ?' AgaMtuke kahyuM, "bAbAjI ! huM bhopAjI. mane mApha karo. huM havethI jIvavadha nahi karuM.' mahArAjazrIe ene pAse besADI vAtsalyabhAvathI badhI vAta pUchI. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya zAMtisUri mahArAja 203 bhopAjIe kahyuM, "Apa mane bAdhA Apazo e bIke huM sthAnaka choDI bhAgI gayo, paraMtu rAte sthAnakanA vIradAdAe mane svapnamAM darzana ApyAM. mane kahyuM ke bhopAjI, bAbAjIe ApaNA sthAnakane potAnA caraNakamaLathI pavitra banAvyuM che. ApaNuM biTiyA gAma pama pavitra thayuM che. have bakarAno vadha karIne A sthAnakane apavitra na karAya. mATe mArI AjJA che ke havethI tAre ahIM vadha karIne mane dharAvavo nahi. Ama vIradAdAe mane AjJA karI. vaLI svapnamAM Ape paNa mane darzana ApyAM ane jIvavadha baMdha karavA kahyuM. eTale huM e mATe ApanI pAse pratijJA levA Avyo chuM." mahArAjazrIe bhopAjI pAse havethI bakarAno bali na dharAvavA mATe pratijJA levaDAvI. jANe camatkAra jevI banelI A ghaTanAthI tyAM beThelA badhA Azcaryacakita thaI gayA. A prasaMge mahArAjazrIe vakalI ane takhatagaDhanA saMghanA pratinidhione bolAvIne bhalAmaNa karI ke vIranA sthAnakamAM kabUtarone rojeroja dANA nAkhavAnI vyavasthA karavAmAM Ave. te pramANe kAyamanI vyavasthA karavAmAM AvI. saMvata 1994mAM mahArAjazrI AbumAM delavADAmAM birAjamAna hatA tyAre mAMDolInA AgevAno temanI pAse mAMDolI padhAravA mATe vinaMtI karavA AvyA. mAMDolI eTale dAdAguru zrI dharmavijayajInuM janmasthAna ane svargavAsanuM sthAna. tyAM mAMDolInA saMghanA AgevAno dAdAgurunI pratimAnuM sthApana karavA icchatA hatA. mahArAjazrI AbumAM rokAyelA hovA chatAM dAdAgurunI pratimAnI vAta AvI eTale vinaMtIno svIkAra karI teo mAMDolI padhAryA hatA. pratiSThAno kAryakrama mahArAjazrInI nizrAmAM bhavya rIte UjavAI gayo ane gAmanA saMghamAM be taDAM hatAM tenuM paNa mahArAjazrIe samAdhAna karAvI ApyuM. mAMDolImAM keTaloka samaya rahyA pachI mahArAjazrI vihAra karI ziyANA gAme gayA. tyAMthI teo potAnA vatana maNAdara padhAryA. dIkSA letAM pahelAM ATha varSanI vaye maNAdarA gAma choDyuM hatuM te pachI teo saM. 1995mAM pahelI vAra tyAM padhAryA hatA. eTale temanuM sAmaiyuM karavA AkhuM gAma UmaTyuM hatuM. temanA pitAjI hayAta nahotA. paraMtu mAtA hayAta hatAM. mAtA-putranuM ghaNAM varSe milana thayuM. temanI mAtAno harSa to putraratnane joIne mAto nahoto. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 prabhAvaka sthaviro mahArAjazrIe paNa dhanyatA anubhavI maNAdaramAM moTo utsava karavAmAM Avyo hato. e utsavamAM jena-jenetara evA tamAma lokone jamaNavAra mATe khulluM nimaMtraNa ApavAmAM AvyuM hatuM. maNAdarathI mahArAjazrI umedapura padhAryA. tyAM amIjharA pArzvanAtha bhagavAnanI zyAma pratimAjInI emanA haste pratiSThA karAvavAmAM AvI. saM. 1991mAM jyAre mahArAjazrInA haste A pratimAjInI aMjanazalAkA bAmaNavADAmAM karavAmAM AvI hatI tyAre zyAma ArasanAM pratimAjI upara thoDA sapheda DAgha dekhAyA hatA. tyAre mahArAjazrIe bhAkhyuM hatuM ke pratiSThA vakhate A DAgha ApoApa nIkaLI gayA haze. barAbara e ja pramANe pratiSThA vakhate banyuM hatuM. umedapurathI mahArAjazrIe pAdaralI, takhatagaDha, vAMkalI, khIvANadI, pomAvA, zivagaMja, baDa, kaLAparA, sumerapura, nIlakaMTha, culI, aThavArA, popALiyA, bhava, pAlaDI, bAgaNa, zirohI, gohilI, pADIva, khAMbhala vagere gAmono vihAra karyo hato. dareka sthaLe moTo utsava thato. saMghamAM kusaMpa hoya to te maTI jato. dArU, jugAra vagere vyasano choDavA tathA kanyAvikraya baMdha karavA mATe aneka lokoe mahArAjazrI pAse pratijJA lIdhI hatI. mAravADanAM judAM judAM gAmomAM vihAra karI mahArAjazrI saM. 1996mAM aNAdarA gAme padhAryA hatA. vasaMtapaMcamIno divasa AvI rahyo hato, mahArAjazrIne 50 varSa pUrAM thatAM hatAM. bhaktoe aNAdarAmAM mahArAjazrIno suvarNa mahotsava UjavavAnuM TharAvyuM. samagra bhAratamAMthI emanA bhakto AvI pahoMcyA hatA. aAdarAmAM pUjA-bhaktino bhavya mahotsava UjavAyo. mahArAjazrInA eka agragaNya bhakta kavi kiMkaradAse mahArAjazrI vize vividha svaracita pado A prasaMge bulaMda kaMThe lalakAryA hatAM. ugra tapazcaryAne kAraNe mahArAjazrInuM zarIra pramANamAM vaheluM kathaLyuM hatuM. saM. 1999mAM teo Abu upara birAjamAna hatA. temanI tabiyata sArI rahetI nahotI. temanI vaya to 53 varSanI hatI, paraMtu temane lAgyuM hatuM ke have potAnuM AyuSya pUruM thaze. sAmAnya rIte emanI pAse emanA bhaktonI avarajavara ghaNI rahetI, paraMtu temaNe potAnA badhA bhaktone jaNAvI dIdhuM Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya zAMtisUri mahArAja 205 hatuM ke, "have koI mArI pAse Avazo nahi. mArI pAse have samaya bahu ocho che. eTalA samayamAM mAre AtmasAdhanAmAM lIna rahevuM che. tame sau jyAM ho tyAM zAMti no jApa karajo." tyArapachI mahArAjazrI vizeSapaNe ekAntamAM rahetA. emanI vaiyAvacca karavA mATe emanA bhaktomAM phUlacaMdabhAI, zAMtibhAI bhagata, caMpakabhAI vagere rahetA. chelle chelle mahArAjazrIne tAva raheto ane zvAsa caDato hato. ema karatAM vi. saM. 1999mAM tA. 22-9-43nA roja rAtre traNa vAge OM zAMtiHno jApa karatAM karatAM emaNe deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra cAre bAju prasaratAM samagra bhAratamAMthI jaina-jainetara bhakto Abu AvI pahoMcyA. saunI icchAnusAra mahArAjazrInA pArthiva dehane mAMDolI laI javAmAM Avyo ane tyAM agnisaMskAra karavAmAM Avyo. dAdAguru zrI dharmavijayajInI pavitra janmabhUmi ane svargavAsanI bhUmi pU. zAMtisUrinA aMtima saMskArathI vizeSa pavitra banI. mAMDolInuM gurumaMdira eka ramaNIya tIrthabhUmi banI gayuM. zrI zAMtisUrinAM jIvana ane bhAvanAne biradAvatAM ghaNAM badhAM bhaktigIto emanI hayAtImAM ane hayAtI pachI lakhAyelAM che. emAM sauthI mahattvanAM bhaktigIto to sthAnakavAsI lIMbaDI saMpradAyanA kavivarya nAnacaMdrajI mahArAje lakhyAM che. sauthI vadhu gIto eka bhakta kavi zrI kiMkaradAse lakhyAM che. taduparAMta sAdhvI zrI vallabhAzrIjI, sAdhvI zrI jJAnazrIjI, sAdhvI zrI vicakSaNAzrIjI, sAdhvI zrI rAjendrazrIjI vageree paNa aMjalikAvyo lakhyAM che. paMDitA zrI hIrAkuMvarabahene saMskRtamAM zlokabaddha stuti racI che. gujarAtI, hiMdI uparAMta aMgrejI bhASAmAM paNa keTalAMka aMjalikAvyo lakhAyAM che. kiMkaradAse lakhelI paMktiomAMthI nIcenI paMktiomAM mahArAjazrInA vyaktitvanAM pAsAM varNavAyAM cheH nabIrA rAjavI AvyA, jIvanamAM bheda nava lAgyA, sarvane eka sarakhAvyA, prabho zAMtisUrIzvarajI. yuropiya, pArasI, rAjana, kare che kaMIkane pAvana; japAve OM arham prabho zAMtisUrIzvarajI. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 prabhAvaka sthaviro yoganiSTha AcArya zrI vijayakesarasUrIzvarajI mahArAje emane aMjali ApatAM lakhyuM hatuM ke, "paramayogI zrI zAMtivijayajI tyAgI, ucca vairAgI, ekAMta sevanAra, nispRhI, sarva jIvo tarapha prema rAkhanAra, potAnA zubha saMkalpathI vizvanuM kalyANa icchanAra, vinayI, namra ane mAyALu svabhAvanA hatA." Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNa zrI rAjendrasUri mahArAja va ka Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10]|| zrI rAjendrasUri mahArAja vikramanA ogaNIsamA zatakanA uttarArdhamAM ane vIsamA zatakanA pUrvArdhamAM jaina zAsana upara prabhAva pADanAra je keTalIka mahAna jana vibhUtio thaI gaI temAM sva. pa. pU. zrI rAjendrasUrIzvarajI mahArAjasAhebanuM sthAna anokhuM che. teo rAjasthAnanA vatanI hatA, paraMtu temanuM kAryakSetra rAjasthAna ane gujarAta uparAMta mukhyatve madhya pradezanuM ratalAma ane enI AsapAsanA vistAranuM hatuM. yuvAna vaye jhaverAtano dhIkato dhaMdho choDIne teo saMyamanA mArge cAlI nIkaLyA hatA. temaNe dIkSA yatijIvananI lIdhI hatI, paraMtu temAMthI zithilAcAra dUra karavA temaNe nIDaratApUrvaka krAntikArI pagalAM lIdhAM hatAM. ethI emane sahana ghaNuM karavuM paDyuM hatuM. paraMtu temanI tyAgamaya sAdhanA-tapazcaryA ghaNI ja UMcI hatI. ethI ja pacAsathI vadhu vidvabhogya graMthonI racanA uparAMta "abhidhAna rAjendrakoza'nI emanI racanA vizvavikhyAta ane adyApi ajoDa rahI che. emaNe koza sivAya bIjuM kazuM ja na lakhyuM hoya to paNa A koza emanI cirasmaraNIya yazagAthArUpa banI rahe evo che. - zrI rAjendrasUri mahArAjasAhebano janma rAjasthAnamAM bharatapuramAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma RSabhadAsa pArekha tathA mAtAnuM nAma kesarabAI hatuM. RSabhadAsa pArakhano jhaverAtano vyavasAya hato. teonI gaNanA bharatapuranA agragaNya zreSThIomAM thatI hatI. RSabhadAsa ane kesarabAI zraddhAvaMta ane dharmiSTha hatAM. eka divasa kesarabAIe potAnA patine kahyuM, "Aje rAtanA mane eka adbhuta svapna AvyuM hatuM. svapnamAM koI zveta vastradhArI deve mane eka kImatI ratna ApyuM." AvA zubha svapnano zo saMketa haze te jANavAnI utsukatAthI RSabhadAse upAzraye jaIne sAdhu bhagavaMtane te vize pUchyuM. temaNe kahyuM, "tamane have je saMtAnanI prApti thaze te ratna samAna mahAna tejasvI haze." Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro RRSabhadAsane tyAre traNa saMtAno hatAM. eka putra hato-mANeka ane be putrIo hatI-gaMgA ane premA. tyAra pachI kesarabAIe vi. saM. 1883nA poSa suda sAtama (tA. 3jI Disembara 1827)nA roja putrane janma Apyo. enA janmathI kuTuMbamAM AnaMda chavAI gayo. kesarabAIe svapnamAM joyelA ratnanA saMketa anusAra RSabhadAse putranuM nAma ratnarAja rAkhyuM. ratnarAjamAM bAlyAvasthAthI ja dharma pratye ruci jaNAtI hatI. jinamaMdire javuM, jinapratimAne page lAgavuM, sAdhu bhagavaMtane vaMdana karavAM, navakAramaMtra bolavo vagere bAlavayamAM enA jIvanamAM vaNAI gayAM hatAM. 208 RSabhadAsano jhaverAtano vyavasAya ghaNo sAro cAlato hato. emanuM kuTuMba sarva rIte sukhI hatuM. bALaka ratnarAja pAMceka varSano thatAM ene mATe zikSaNanI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. abhyAsamAM ratnarAja hoMziyAra hato. krame krame moTA thatA ratnarAjane caudeka varSa thavA AvyAM. tyAre RSabhadAse potAnA putra mANekane kahyuM, 'have ratnarAja moTo thayo che. ene dukAne besADavo joIe. vepAradhaMdhe lagADavo joIe.' A darakhAsta sAthe gharanAM badhAM saMmata hatAM. e vakhate bharatapurathI kesariyAjIno yAtrAsaMgha nIkaLato hato. e divasomAM ekaladokala mANasa yAtrA karavA nIkaLI zakato nahi, kAraNa ke baLadagADI ke ghoDA-UMTa upara pravAsa karavo paDato. rastAo sArA nahotA. jaMgalamAM lUMTAruo tathA hiMsaka prANIono bhaya raheto. yAtrAnA saMgho paNa jaladI jaladI nIkaLatA nahi. yAtrA karavI e gharaDA mANasonuM kAma nahi. vepAradhaMdhAmAM joDAya te pahelAM ratnarAjane kesariyAjInI yAtrA karavAnI A sArI taka maLatI hatI. mAtApitAe e mATe saMmati ApI. sAthe mANeka paNa joDAya ema nakkI thayuM. eTale baMne bhAIo kesariyAjInA yAtrAnA saMghamAM joDAI gayA. bharatapurathI kesariyAjInI yAtrA mATe udayapura thaIne javAnuM hatuM. rasto vikaTa hato. te divasomAM yAtrAmAM vividha prakAranA anubhavo thatA. kizora ratnarAjanA be prasaMgo noMdhAyelA che. eka vakhata yAtrA daramiyAna eka yAtrI saubhAgyamalajInI putrI ramA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja acAnaka behoza thaI gaI hatI. e vakhate ratnarAje pANI laI maMtra bhaNIne e kizorI para pANI chAMTyuM ke tarata te svastha thaI gaI hatI. A ghaTanA pachI yAtrA daramiyAna saubhAgyamalajIe potAnI putrInI sagAI ratnarAja sAthe karavAnI darakhAsta mANeka AgaLa mUkI hatI, paraMtu ratnarAje teno asvIkAra karyo hato. AgaLa jatAM jaMgalamAM jyAre bhIla loko tIrakAmaThAM laIne saMghane lUMTavA AvyA hatA tyAre hiMmatapUrvaka ratnarAje 'kesariyAnAtha kI jaya'nA nAda jorazorathI bolAvatA jaI saMghanI AgaLa cAlavAnuM zarU karyuM hatuM. e vakhate rAjyanA rakSaka ghoDesavAro kyAMkathI acAnaka AvI pahoMcatAM bhIla loko bhAgI gayA hatA. AthI ratnarAjanI hiMmatanI ane kesariyAnAthamAM temanI zraddhAnI saMghamAM bahu prazaMsA thaI hatI. kesariyAjInI yAtrA karI AvyA pachI ratnarAja paNa potAnA pitAnA vyavasAyamAM moTA bhAI mANekanI sAthe joDAI gayA. krame krame pitAjIe vyavasAyamAMthI nivRtta thavAnuM cAlu karyuM. daramiyAna baMne bhAIoe potAnI hoziyArIthI potAnA jhaverAtanA dhaMdhAne khUba vikasAvyo. mAtra bharatapura ja nahi, bahAragAmanA paNa ghaNA vepArIo sAthe emano vepA2saMbaMdha vadhato gayo. baMne bhAIo ghaNI sArI kamANI karavA lAgyA. TheTha kalakattA ane zrIlaMkA sudhI emano vepAra vistarato gayo. baMne bhAIo baLadagADI ane ghoDA 52 besI ghaNA divase kalakattA pahoMcyA. keTalAka mahinA tyAM rokAI, vahANamAM besI teo baMne zrIlaMkA pahoMcyA. tyAM temaNe sAro vepAra karyo ane bahu dhana kamAyA. daramiyAna bharatapurathI tA2 dvArA saMdezo Avyo ke 'pitAzrInI tabiyata sArI rahetI nathI. mATe bharatapura jaladI pAchA pharo.' baMne bhAIo ghaNA divasano satata pravAsa karI ghare pAchA pharyA. pitAjI RRSabhadAsa ane mAtAjI kesarabAI baMnenI tabiyata vRddhAvasthAne lIdhe kathaLI gaI hatI. baMne bhAIoe mAtApitAnI bahu sArI sevAcAkarI karI, paraMtu uMmara thavAne kAraNe emanI tabiyatamAM khAsa sudhAro thayo nahi. bharatapuramAM AvIne baMne bhAIoe vaLI potAnA vepArane vikasAvyo. daramiyAna ratnarAjane paraNAvavAnI vAto gharamAM cAlI. paraMtu ratnarAje e vAtane TrALyA karI. thoDA vakhata pachI mAtApitAnI tabiyata vadhu gaMbhIra banI fa 209 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 10 prabhAvaka sthaviro ane pahelAM mAtA kesarabAI ane pachI pitA RSabhadAsa ema baMne be divasanA aMtare avasAna pAmyAM. kuTuMbamAMthI chatrarUpa be vaDIla vyaktionI vidAyathI zokanuM vAtAvaraNa prasarI gayuM. AghAtanI ghaNI moTI asara ratnarAjanA citta upara paDI. teo jIvanamaraNanA ciMtanamAM DUbelA rahetA. have vepAradhaMdhAmAM emanuM mana lAgatuM nahotuM. bhAI-bhAbhIe lagnanI vAta karI to teno paNa emaNe asvIkAra karyo. ratnarAjane mAtApitAnI vidAyano vasamo mAnasika AghAta lAgyo hato. teo ekalA sUnamUna besI rahetA. saMsAramAM jIvonA paribhramaNanA vicAre caDI jatA. bhAIbhAbhI ane mitro-saMbaMdhIo emane sAMtvana ApatAM, paraMtu enI asara vadhu samaya rahetI nahi. evAmAM bharatapuranA upAzrayamAM zrIpUjya zrI pramodasUri potAnA ziSyo sAthe padhAryA. e divasomAM gujarAta-rAjasthAnamAM saMvegI sAdhuo karatAM yatio- zrIpUjyonI saMkhyA ghaNI moTI hatI. teo paNa dharmapracAranuM kArya karatA. zrI pramodasUri sArA vyAkhyAtA hatA. emanA vyAkhyAnamAM nagaranA ghaNA mANaso AvatA. eka vakhata ratnarAjano eka mitra emane zrI pramodasUrinA vyAkhyAnamAM laI gayo. e vyAkhyAnanI asara ratnarAjanA mana upara sArI paDI. eTale ratnarAje roja vyAkhyAnamAM upAzraye javAnuM cAlu rAkhyuM. pachI to pramodasUrine vaMdana mATe maLavAnuM emaNe cAlu karyuM. ethI emanA manane ghaNI zAMti maLI. sAthe sAthe zrI pramodasUrinA upadezanI asarane kAraNe ratnarAjanA manamAM vairAgya jaLyo. tyAra pachI pramodasUri to bharatapurathI vihAra karI gayA. paraMtu ratnarAjanuM mana have vepAramAM ke kuTuMbanA vyavahAramAM lAgatuM nahotuM. aDhAra varSanI emanI uMmara thaI hatI. emane dIkSA laI potAnA jIvanane sArthaka karavuM hatuM. e mATe emaNe moTA bhAI AgaLa prastAva mUkyo. ghaNA divasa sudhI kuTuMbamAM ghaNI carcA-vicAraNA thaI. emane samajAvavA ghaNA prayatno thayA. paraMtu ratnarAja potAnA nirNayamAM makkama hatA. chevaTe moTA bhAIe ane parivAranA sabhyoe ratnarAjane zrIpUjya zrI pramodasUri pAse dIkSA levA mATe saMmati ApI. potAnA moTA bhAI mANeka tathA kuTuMbIjano taraphathI dIkSA mATe anumati maLatAM kizora ranarAjane atyaMta harSa thayo. have vahelAmAM vahelI take dIkSA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 2 11 laI levAnuM emane mana thayuM, paraMtu gurudeva AcArya zrI pramodasUri to udayapuramAM birAjamAna hatA. eTale dIkSA kayA sthaLe levI e prazna upasthita thayo. kuTuMbIjanonI bhAvanA evI hatI ke potAnA nagara bharatapuramAM ja dIkSA mahotsava thavo joIe, paraMtu e mATe zrI pramodasUrine udayapUrathI vihAra karI bharatapura padhAravuM paDe paraMtu tarata bharatapura AvavAnI zrI pramodasUrine anukULatA nahotI. vaLI temanA mate bharatapura karatAM udayapuramAM dIkSA mahotsava sArI rIte UjavI zakAya ema hato. kizora ratnarAjanI IcchA udayapura jaIne vahelI take dIkSita thavAnI hatI. chevaTe mANeka ane kuTuMbanA sabhyoe udayapuramAM dIkSA levA mATe ratnarAjane saMmati ApI. dIkSA mATe saM. 1904nA vaizAkha suda pAMcamano divasa nakkI thayo. samagra kuTuMba udayapura pahoMcyuM. tyAM varasIdAnanI bhavya zobhAyAtrA nIkaLI. tyAra pachI saMgha samakSa ranarAjane dIkSA ApavAmAM AvI. zrI pramodasUrinA ziSya muni hemavijayajIe dIkSAnI vidhi karAvI. ratnarAjanuM nAma "muni ratnavijaya' rAkhavAmAM AvyuM. potAnA lADIlA svajanane dIkSita vezamAM joI parijano gadgada thaI gayAM. A mahotsavamAM moTA bhAI mANeke sArI rakama kharcA. dIkSA mahotsava pachI kuTuMbIjano bharatapura pAchA pharyA. Ama yuvAna ratnarAja yatizrI ratnavijayajI banyA. dIkSA pachI navayuvAna yati zrI ratnavijayajIe saM. 1904mAM guru mahArAja sAthe prathama cAturmAsa AkolAmAM karyuM. sa 190panuM bIjuM cAturmAsa paNa emaNe potAnA gurumahArAja sAthe karyuM. A betraNa varSamAM emaNe potAnA gurumahArAja pAse keTalAka zAstragraMthonuM ThIka ThIka adhyayana karI lIdhuM. dIkSA pachI guru mahArAja zrI pramodasUrine lAgyuM ke pote dhAryuM hatuM tenA karatAM paNa muni ratnavijaya vadhu kuzAgra buddhi, tIvra smaraNazakti tathA grahaNazakti dharAvanAra muni che. emane jo yogya abhyAsa karAvavAmAM Ave to teo ghaNo vikAsa sAdhI zake ema che. eTale emanA vidyAbhyAsa mATe tathA zAstronA adhyayana mATe suyogya vyavasthA karavI joIe. e divasomAM kharataragacchanA muni zrI sAgaracaMdrajInuM nAma taTastha jJAnI mahAtmA tarIke ghaNI khyAti pAmyuM hatuM. teo judA gacchanA hatA chatAM zrI pramodasUrie Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 12 prabhAvaka sthaviro potAnA ziSya zrI ratnavijayajIne mATe munizrI vinaMtI karatAM teo udayapura padhAryA. zrI pramodasUrie temanI sAthe vidyAbhyAsa mATenI badhI vyavasthAnI vicAraNA karI lIdhI. tyAra pachI munizrI sAgaracaMdrajIe zrI ratnavijayajIne sAthe laI mAravADa tarapha vihAra karyo. zrI ratnavijayajIe emanI pAse rahIne jaina AgamasUtro uparAMta kAvyAlaMkAra, nyAya vagereno paNa UMDo abhyAsa karyo. teo pote paNa sAhityanI racanA karavA lAgyA hatA. bAvIsa varSanI vaye emaNe "karaNa kAmadhenu sAriNI' nAmanI kRtinuM sarjana karyuM hatuM. abhyAsa karIne teo udayapura pAchA pharyA. zrI pramodasUrie emanI yogyatA jANIne udayapuramAM saM. 1909mAM vaizAkha suda trIjanA roja vaDI dIkSA ApI. keTalAka samaya pachI vadhu yogyatA prApta karatAM emane paMDita-saMnyAsanI padavI paNa ApavAmAM AvI. - zrI ratnavijayajIe gurumahArAja zrI pramodasUri sAthe saM. 1906nuM cAturmAsa ujjainamAM, saM. 1907nuM maMdasoramAM ane saM. 1908nuM udayapuramAM karyuM. tyAra pachI gurudevanI AjJA laI pharIthI temaNe zrI sAgaracaMdrajI sAthe vidyAbhyAsa mATe nAgora tathA jesalameramAM cAturmAsa karyuM. tyAM zrI sAgaracaMdrajInA mArgadarzana heThaLa jesalameranA jJAnabhaMDAranI ghaNI durlabha hastapratono ane temAM lakhAyelA graMthono abhyAsa karavAnI temane suMdara taka sAMpaDI. zrI ratnavijayajIe jesalamerathI pAchA pharatAM pAlImAM cAturmAsa karyuM. tyArapachI teo jodhapura AvyA. tyAM tapagacchanA gacchAdhipati zrI pUjya zrI devendrasUri sAthe cAturmAsa karyuM. A cAturmAsa daramiyAna zrI devendrasUrine khAtarI thaI ke yuvAna yati zrI ratnavijayajIe zAstrAbhyAsa ghaNo sAro karyo che. vaLI emanI zraddhA ghaNI UMDI che ane emanuM cAritra bahu nirmaLa che. teo vyavahAradakSa paNa che. eTale temanI sevAno lAbha kyAreka levA jevo che. te samaye tapagacchanA yatiomAM zrIpUjya zrI devendrasUrinuM sthAna mukhya ane mahattvanuM hatuM. teo potAnI pATagAdI potAnI hayAtI pachI bAlayati zrI dhIravijayane soMpavA IcchatA hatA. paraMtu teo umaramAM nAnA hatA ane emano abhyAsa paNa haju joIe teTalo thayo nahoto. zrI devendrasUri pote Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 2 13 vRddhAvasthAne kAraNe have potAnA yatione adhyayana mATe barAbara samaya ApI zakatA nahotA. gacchanI vyavasthAmAM paNa have teo barAbara dekharekha rAkhI zakatA nahotA. te vakhate tapagacchanA yatione sarasa adhyayana karAvI zake evI vyakti tarIke temanI najara zrI ratnavijayajI upara paDI. temaNe patra lakhIne zrI ratnavijayajIne potAnI pAse bolAvyA ane abhyAsa karAvavA mATe darakhAsta karI. zrI ratnavijayajIe potAnA gurumahArAjanI saMmati laI e javAbadArI svIkArI. teo zrI devendrasUri sAthe joDAI gayA ane yati zrI dhIravijayajIne tathA bIjA ekAvana yatione barAbara adhyayana karAvavA lAgyA. taduparAMta gacchanI vyavasthAmAM paNa teo mArgadarzana ApavA lAgyA. keTalAka vakhata pachI rAdhanapuramAM zrIpUjya zrI devendrasUri kALadharma pAmyA. AthI gacchanI gAdI upara navayuvAna yati zrI dhIravijayajIne utsavapUrvaka besADavAmAM AvyA. have teo yatimAMthI gAdIpati zrIpUjya banyA. temanuM nAma paNa have zrI dharaNendrasUri rAkhavAmAM AvyuM. teozrI ratnavijayajI karatAM uMmaramAM ghaNA nAnA hatA ane temanI pAse zAstrAbhyAsa karatA hatA. teo zrI ratnavijayajInAM jJAna, cAritra ane vyavasthAzaktithI prabhAvita thayelA hatA. zrI ratnavijayajIe A rIte saM. 1914thI saM. 1919 sudhI ema satata cha varSa sudhI zrI pUjya zrI dharaNendrasUri tathA emanA samudAyanA badhA yatione zAstrAbhyAsa karAvavAnI ane gaccha-vyavasthAnI javAbadArI sArI rIte upADI lIdhI hatI. teo temanI sAthe citrakUTa, bikAnera, sAdaDI, bhIlavADA vagere sthaLe vihAracAturmAsa karatA rahyA hatA. A badhA mATe zrI dharaNendrasUri zrI ratnavijayajInA bahu RNI hatA. AthI temaNe zrI ratnavijayajIne saM. 1921mAM tapagacchanA daphatarInuM pada ApyuM. sAdhuomAM daphatarInuM pada nathI hotuM. paNa yatioe potAnI vyavasthA mATe AvuM pada UbhuM karyuM hatuM, kAraNa ke yatio potAnI pAse paisA, ratno tathA anya parigraha paNa rAkhatA. e badhAMnI vyavasthA mATe eka javAbadAra vyaktinI jarUra rahetI. zrI ratnavijayajIe daphtarI tarIke saM. 1921nuM cAturmAsa zrI dharaNendrasUri sAthe ajameramAM karyuM. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 14 prabhAvaka viro zrI ratnavijayajIe daphtarInuM pada to svIkAryuM, paNa potAnI pAse adhyayana karanAra zrI dharaNendrasUri jyArathI zrIpUjya thayA tyArathI AjJA to emanI ja svIkAravAnI rahI. vyavasthAnI dRSTie e yogya ja hatuM, paraMtu tyAga, vairAgyanA saMskAravALA zrI ratnavijayajIne yuvAnImAM pravezI cUkelA zrI dharaNendrasUrinA ThAThamATha, mojazokha, AjJAkArI vartana, ahaMkAra, bhogopabhoganI sAmagrI mATe Asakti vagere khUMcavA lAgyAM hatAM. teo vAraMvAra te mATe zrI dharaNendrasUrine bhalAmaNa karatA ane zrI dharaNendrasUri te bhalAmaNano svIkAra karatA, kAraNa ke ratnavijayajI emanA vidyAguru hatA. paraMtu khuzAmatakhora evA keTalAka bIjA yatio zrI dharaNendrasUrine caDAvatA ane zrI ratnavijayajI viruddha bhaMbheraNI karatA. zrI ratnavijayajIe upADelI gacchanI javAbadArIne kAraNe thoDAM varSamAM ja tapagacchanA yationo prabhAva rAjasthAnamAM vadhavA lAgyo. saM. 1914thI 1921 sudhI ema satata ATha varSa sudhI zrI ratnavijayajInI sahAyathI zrI dharaNendrasUrie tapagacchano prabhAva eTalo vadhArI dIdho ke jodhapura-bikAneranA rAjyamAM kharataragacchanA yationuM varcasva ochuM thayuM. tyAM rAjya taraphathI rAjadarabAramAM tapagacchanA zrIpUjya zrI dharaNendrasUrine zirapAva ApavAmAM Avyo, tathA chatra, cAmara, pAlakhI vagere bheTa ApavAmAM AvyAM. e samaye rAjya taraphathI maLatAM mAna-sanmAnanI A ghaTanA aitihAsika dRSTie ghaNI ja mahattvanI hatI. zrI ratnavijayajIne daphatarInuM pada ApyA pachI jema eka bAju yati-samudAyamAM emanuM mAna vadhI gayuM tema bIjI bAju emanI javAbadArI paNa vadhI gaI. samagra gacchanI vyavasthA emane saMbhALavAnI hatI. emAM nANAMnI vyavasthA paNa AvI jatI hatI, kAraNa ke e samaye yatio nANAM rAkhatA ane enI Avaka-jAvakano vyavasthita lekhita hisAba paNa rAkhatA. jyAre eka vyaktinI pragati thAya tyAre enI AsapAsanI bIjI keTalIka vyaktione enI sahaja rIte irSyA thAya. zrI ratnavijayajI mATe paNa keTalAka yatione IrSyA thavA lAgI hatI. teo koIka takanI rAha jotA hatA. evAmAM zrI ratnavijayajIne potAnA vayovRddha gurumahArAja zrI pramodasUrine maLavAnI Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 215 bhAvanA thaI. zrI dharaNendrasUrinI AjJA laIne teo vihAra karIne Ahora pahoMcyA. emanI A gerahAjarInI takano lAbha laI keTalAka yatioe zrI ratnavijayajInI viruddha eka khAnagI patra (rukko) zrI dharaNendrasUrine lakhyo. emAM zrI ratnavijayajI viruddha mukhya gaMbhIra AkSepa daphtarI tarIke nANAMnI golamAla karavAno hato. A eka bahu gaMbhIra AkSepa hato. patra khAnagI hato, paNa khAnagI rahyo nahi. carcAno viSaya banI gayo. zrI dharaNendrasUrine saMpUrNa khAtarI hatI ke zrI ratnavijayajI bahu ja tyAgI ane prAmANika che. teo kadApi A pramANe nANAMnI golamAla kare ja nahi. pUrI tapAsa emaNe karI. nANAMnI kazI ja ucApata thaI nahotI. zrI dharaNendrasUri e vakhate jodhapura pahoMcyA hatA. tyAM yationI sabhA bharavAmAM AvI. emAM AkSeponI carcA thaI ane pUrI tapAsa ane cakAsaNIne aMte nirNaya karavAmAM Avyo ke zrI ratnavijayajIe nANAMnI kazI ja ucApata karI nathI. emanI pAse koI ja rakama leNI nIkaLatI nathI. A AkSeponI vAta AhAramAM zrI ratnavijayajI sudhI pahoMcI gaI. AthI temanuM mana nArAja thaI gayuM. teo nirdoSa che evI matalabanA jodhapuranA TharAvanI nakala temane mokalavAmAM AvI. paraMtu ethI emanA mananuM samAdhAna thayuM nahi. teo zrI dharaNendrasUri pAse pAchA pharyA nahi. ethI gacchanI vyavasthAnI javAbadArI zrI dharaNendrasUrine mAthe AvI paDI. teo binaanubhavI hatA. A vyavasthAnuM kAma temane phAvatuM nahotuM. temaNe zrI ratnavijayajIne vAraMvAra saMdezAo mokalAvyA. chevaTe vayovRddha ane zANA gaNAtA yati zrI motIviyajI ratnavijayajI pAse gayA. paraMtu have daphtarI pada saMbhALavAnI potAnI koI IcchA nathI ema zrI ratnavijayajIe jaNAvyuM ane pote potAnI sAthe AvelA yatio sAthe anya sthaLe svataMtra cAturmAsa karyuM. Ama zrI ratnavijayajInuM zrIpUjya zrI dharaNendrasUri sAthenuM aMtara vadhatuM gayuM. AthI zrI dharaNendrasUrie pharI eka aMgata khAnagI patra lakhyo ane jaNAvyuM ke "tame phakta eka vAra mane aMgata rIte maLI jAva to sAruM. mArA potAnA manamAM kyAreya kaMI zaMkA thaI nathI. tema chatAM moDhAmoDha keTalAka khulAsA thaI jAya to mane saMtoSa thaze." Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 prabhAvaka sthaviro A vinaMtIpatra maLatAM zrI ratnavijayajIne lAgyuM ke AvI aMgata vinaMtI pachI have pote nahi jAya to te yogya nahi kahevAya. eTale pote vihAra karIne zrI dharaNendrasUri pAse pahoMcyA. baMne premathI ekAMtamAM maLyA, ghaNI vAto thaI. paraspara khulAsA thayA. baMnene bahu saMtoSa thayo. zrI dharaNendrasUrine hatuM ke zrI ratnavijayajI nirmaLa sAdhu che. vaLI emano potAnA upara ghaNo upakAra che. to bIjI bAju zrI ratnavijayajIne lAgyuM ke pote gacchAdhipati zrI devendrasUrine vacana ApyuM che te pramANe zrIpUjya zrI dharaNendrasUrine pote sahakAra Apavo joIe. AthI temaNe zrI dharaNendrasUrine pote sahakAra Apavo joIe. AthI temaNe zrI dharaNendrasUrinA atyAgrahane vaza thI tapagacchanA daphtarInuM pada pharI saMbhALI lIdhuM. paraMtu eka vakhata yatiomAM cAlu thayelI khaTapaTo aTakI nahi. jo ke zrI dharaNendrasUrinA yatisamudAyamAM zrI motIvijayajI jevA keTalAka anubhavI ane samajadAra yatio hatA. yatijIvanamAM pravezelo zithilAcAra temane pasaMda nahoto. teo zrI ratnavijayajI sAthe saMmata thatA, paraMtu paristhitine vaza thaI teo pragaTapaNe zrI ratnavijayajIno pakSa laI zakatA nahotA. yatijIvananA AvA potAnA anubhavo parathI tathA anya yationA jIvananA avalokana parathI zrI ratnavijayajIe yatijIvananA kriyoddhAra mATe keTalIka darakhAsto zrI dharaNendrasUrine karI ke jethI nirmaLa cAritryanuM pAlana thAya ane loko upara prabhAva paDe. paraMtu zrI dharaNendrasUrie e vAtane tyAre gaMbhIrapaNe lIdhI nahi. zrI ratnavijayajI zrI dharaNendrasUri sAthe keTalAMka varSothI vicaratA hatA. paraMtu je rIte dharaNendrasUrino ThAThamATha, bAhyADaMbara, vaibhava ane bhautika abhilASAo vadhatAM jatAM hatAM te joIne zrI ratnavijayajIne duHkha thatuM. pote jaina sAdhu che ane potAnuM jIvana tyAgamaya hovuM joie, evuM zrI ratnavijayajIne vAraMvAra lAgatuM hatuM. zrI dharaNendrasUrimAM parivartana na Ave to pote temanAthI chuTA paDIne paNa evuM tyAgamaya jIvana jIvavuM joIe evuM have emane vAraMvAra lAgavA mAMDyuM hatuM. A manomaMthana daramiyAna eka mahattvanI sUcaka ghaTanA banI. saM. 1920nA caitra mAsamAM zrI dharaNendrasUri potAnA patisamudAya sAthe rANakapuranI yAtrAe Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 217 padhAryA. teo upAzrayamAMthI nIkaLIne bhagavAnanAM darzana karavA AvyA tyAre TheTha maMdiranA daravAjA sudhI pAlakhImAM besI, chatra, cAmara, daMDa vagere sAthe vAjategAjate AvyA. A dazya ratnavijayajIne manamAM khUMcyuM, paraMtu teo kazuM bolyA nahi. zrI dharaNendrasUri sAthe temaNe paNa rANakapuranA AdIzvara bhagavAnanA darzana karyA. tyAra pachI zrI ratnavijayajI maMdiranI bahAra AvI, aravallInI DuMgaramALamAMnI eka TekarI upara jaine tyAM dhyAnamAM beThA. zithilAcAra dUra karavA pote kaMIka saMkalpa karavo joIe ema emane daDhapaNe lAgyuM. bIje divase vahelI savAre paNa teo pharIthI TekarI upara jaI dhyAnamagna banyA. e divasa caitra suda terasano hato. bhagavAna mahAvIranA janmakalyANakano e divasa. bhagavAnanA tyAgasaMyamathI paripUrNa jIvanano vicAra karatAM ane pote dazavaikAlika vagere sUtromAM bhagavAnanI vANInuM je pramANe adhyayana karyuM hatuM te jotAM temaNe potAne mATe tyAgamaya jIvana svIkAravAno saMkalpa karyo. yati daktarI tarIke zrI ratnavijayajIne potAne paNa chatra, cAmara vagere maLyAM hatAM te yogya kALe e badhuM choDI devAno temame nirdhAra karyo. alabatta, e jamAnAmAM ema karavuM e yati mATe ghaNI moTI naitika hiMmatanuM kAma hatuM. sUryodaya thatAM teo upAzrayamAM AvyA, ane tyAMthI maMdiramAM gayA. tyAM zrI RSabhadeva bhagavAna samakSa caitanyavaMdanAdinI vidhi karavA uparAMta bhaktAmara stotrano pATha karyo ane pachI emaNe abhigraha dhAraNa karyo ke pAMca varSamAM A yatijIvana ane enI zithilatAno tyAga karI zuddha sAdhvAcAranuM pote pAlana karavuM. vaLI e kriyoddhAra mATe emaNe aThThama tapanuM paccakakhANa paNa lIdhuM. zrI ratnavijayajInA jIvanaparivartananI zubha zarUAta A rANakapuranI yAtrAthI ane kriyoddhAra mATenA abhigrahathI thaI. alabatta, A bAbata Aje ApaNane jeTalI saraLa lAge teTalI tyAre nahotI. eka bAju moTA moTA rAjavIo ane bIjI bAju anuyAyI zrAvako e baMne upara ghaNuM varcasva dharAvanAra, maMtrataMtranA ArAdhaka yationI viruddha rAjAzAhInA e divasomAM koI pagaluM bharavuM e ghaNuM moTuM dussAhasa hatuM. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 prabhAvaka sthaviro vi. saM. 1923nuM cAturmAsa zrI dharaNendrasUrie rAjasthAnamAM ghANerAvamAM karavAnuM nakkI karyuM. zrI ratnavijayajIe paNa zrI dharaNendrasUri sAthe cAturmAsa ka2vuM ema nakkI karavAmAM AvyuM, kAraNa ke teo tapagacchanA yationA daphtarI hatA. eTale zrI dharaNendrasUrinI AgrahapUrvakanI IcchA hatI ke zrI ratnavijayajI potAnI sAthe cAturmAsa kare. zrI ratnavijayajI vidvAna hatA. sArA vaktA hatA. emanI vyAkhyAnazailIno ghaNo sAro prabhAva paDato hato. eTale paryuSaNamAM teo potAnI sAthe hoya to lokone vadhu lAbha maLe evI dRSTi zrI dharaNendrasUrinI hatI. ghANe2AvamAM cAturmAsamAM rojeroja vyAkhyAna ApavAnI javAbadArI zAstrajJa zrI ratnavijayajIe svIkArI lIdhI. divase divase zrotAonI hAjarI vadhatI cAlI. ema karatAM parvAdhirAja paryuSaNanA divaso AvI pahoMcyA. e divasomAM A vistAranA sAmAnya zrAvakone ucca, tyAgI, saMyamI sAdhu mahAtmAono khyAla ke paricaya bahu nahoto. ThAThamAThavALA yationA jIvanathI aMjAI gayelA loko evI paristhitithI sahaja TevAI gayA hatA. rAjadarabAramAM yatione maLatAM mAnapAnathI prabhAvita thayelA lokono mApadaMDa paNa judo hato. yatio to AvA rajavADI ThAThamAThavALA hovA ja joIe evI dRDha mAnyatA thaI gaI hatI. sAcA tyAgI jaina sAdhuone yatio TakavA paNa detA nahi. joke keTalIka jaina vidyAo ane paraMparAone sAcavavAmAM yationuM yogadAna ghaNuM moTuM hatuM, to paNa temanAmAM zithilAcAra uttarottara vadhato jato hato. paryuSaNa parvamAM zrI ratnavijayajI upAzrayamAM vyAkhyAnamAM kalpasUtra vAMcatA hatA. bhagavAna mahAvIranA tyAgamaya jIvananAM rahasyo teo zrotAone bhAvapUrvaka samajAvatA hatA. sAcA zramaNa kevA hoya te pUrvAcAryonAM preka dRSTAMto sahita teo batAvatA hatA. emanA cittamAM bhagavAna mahAvIranA apramatta evA tyAga-saMyamamaya pUrNa jIvananuM citra jANe sajIvana banIne ramI rahyuM hatuM. vyAkhyAna pUruM karIne teo upAzrayamAM potAnA sthAne pAchA pharyA. tyAM eka bAlayatie AvIne kahyuM, 'mahArAjajI ! Apane zrIpUjya Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 2 19 bolAve che. eTale zrI ratnavijayajI sIdhA dharaNendrasUri pAse AvI pahoMcyA. zrIpUjya zrI dharaNendrasUri je oraDAmAM Asana upara gAdI-takiye birAjamAna hatA tyAM zrIpUjyanI sAthe bIjA keTalAka yatio paNa beThA hatA. zrIpUjya yatinAM je vastro dhAraNa karyA hatAM te atyaMta kImatI vastro hatAM. be bAju be yatio paNa beThA hatA. gAdI-takiyA upara paNa jariyAna vastro hatAM. be bAju be yatio cAmara DhoLatA hatA. suvarNadaMDa, sUryamukhI, caMdramukhI, chatra vagere cakacakita hatAM. bArIo upara kImatI paDadAo laTakatA hatA. Akho oraDo sugaMdhI dravyothI maghamaghato hato. koI gahana viSayanI vicAraNA mATe zrIpUjya dvArA jANe koI gaMbhIra beThaka bolAvavAmAM AvI hoya evuM vAtAvaraNa lAgatuM hatuM. paryuSaNanA tahevAro hatA. loko taraphathI sArI rakama yatione bheTarUpe maLI hatI. A rakamano kevo upayoga karavo te aMge vicAraNA thatI hatI. e mATe eka mANasane bolAvavAmAM Avyo hato. e hato kImatI attaro vecavAvALo. enI pAsethI kayAM kayAM attaro keTalA pramANamAM paryuSaNa parva daramiyAna kharIdavAM tenI kharekhara gaMbhIra vicAraNA yatiomAM cAlI rahI hatI. e mATe daphatarI zrI ratnavijayajIno abhiprAya paNa jANavAnI zrIpUjya icchA darzAvI eTale emane bolAvavA mATe eka bAlayatine mokalavAmAM AvyA hatA. zrI ratnavijayajI AvyA. zrIpUjya attaranI vAta karI. e sAMbhaLIne to zrI ratnavijayajI atyaMta vimAsaNamAM mUkAI gayA. haju hamaNAM ja bhagavAna mahAvIranA tyAgamaya jIvana vize loko samakSa vyAkhyAna ApIne teo AvyA hatA. emanI zAsana paraMparA calAvanArA sAdhuo-yationI A dazA joI teo vismita thaI gayA. teo kazuM bolyA nahi. eTalAmAM eka attaranI zIzI laI zrIpUjya pUchyuM, "daphtarIjI ! A attara tamane kevuM lAge che ? suMghI juo to.' ema kahetAM kahetAM zrIpUjya zrI ratnavijayajInA vastra upara attaranA chAMTA nAkhyA. ethI zrI ratnavijayajI ekadama coMkI gayA. thoDA pAchA haThI gayA. temane A gamyuM nahi. temaNe potAno aNagamo tarata vyakta karatAM kahyuM, "zrIpUjyajI ! attaranA viSayamAM mane kazI gatAgama nathI. paraMtu mane Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 prabhAvaka sthaviro lAge che ke attaranI kharIdI ane te paNa parvAdhirAja paryuSaNanA divasomAM, e to hada thAya che. A Apane jarA paNa zobhatuM nathI. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM A keTaluM badhuM adhaHpatana !' zrIpUjyanI sAme koI bole e kema sahana thAya ? tarata vAtAvaraNa badalAI gayuM. keTalAka yatio zrI ratnavijayajI upara gusse thayA. bolAcAlI thaI gaI. vAtAvaraNa ugra banI gayuM. zrI ratnavijayajIe cetavaNI ApatAM kahyuM, 'zrIpUjyajI ! yAda rAkhajo, have divaso judA AvI rahyA che. loko yatijIvananA A zithilAcArane vadhu calAvI nahi le. meM pote paNa yatijIvananA kriyoddhArano saMkalpa karyo che !' zrIpUjya pAsethI cAlI AvIne zrI ratnavijayajI potAne sthAne beThA, paNa emanA haiyAmAM ajaMpo hato. keTalAka yatio emanI sAthe saMmata hatA, to keTalAka emanI viruddha paNa hatA. zrAvakomAM paNa pachI be pakSa paDI gayA hatA. zrI ratnavijayajInA manamAM vimAsaNa thaI ke AvA taMga vAtAvaraNamAM ahIM rahevuM ke kema ? temaNe tarata nirNaya laI lIdho ke A sthaLa choDIne, vihAra karIne pote have bIje cAlyA javuM joIe. paraMtu cAturmAsa ane te paNa paryuSaNa parvanA divasomAM vihAra kevI rIte thaI zake ? to paNa apavAdarUpa saMjogomAM Apaddharma samajIne temaNe potAnAM upakaraNo sAthe tyAMthI tarata vihAra karavAnuM nakkI karyuM. keTalAka yatio emanI sAthe joDAyA. keTalAka yatioe ane lokoe rokAI javA mATe ghaNI vinaMtI karI. paNa te temaNe mAnI nahi. vihAra karIne teo nADola padhAryA ane zeSa cAturmAsa tyAM pUruM karyuM. attaranI A ghaTanA rAjasthAnamAM yatiomAM ane zrAvakomAM vivAdano eka moTo viSaya banI gaI. cAturmAsa pachI ratnavijayajI tyAMthI vihAra karIne potAnA guru mahArAja zrI pramodasUri pAse Ahora pahoMcyA. gurumahArAjane banelI ghaTanAnI vigate badhI vAta karI. alabatta, te pahelAM ja gurumahArAja pAse gRhastho dvArA badhI vAta pahoMcI ja gaI hatI. paraMtu have zrI ratnavijayajI pAsethI AkhI ghaTanA kaDIbaddha rIte jANavA maLI. e sAMbhaLIne gurumahArAje zrI ratnavijayajIne dhanyavAda ApyA. yatio, zrIpUjyomAM pravezelo zithilAcAra uttarottara vadhato Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 2 2 1 jAya che e joIne zrI pramodasUrine keTalAya vakhatathI kheda thato hato. paraMtu potAnI vRddhAvasthAne kAraNe teo e bAbatamAM AgevAnI laI kazuM karavA IcchatA nahotA, kAraNa ke A bahu moTA vivAda ane saMgharSano prazna hato. ane pote zeSa jIvanamAM zAMtithI ArAdhanA karavA IcchatA hatA. vaLI gurumahArAje zrI ratnavijayajIne kahyuM ke, "kriyoddhAra karavA mATe tamAro saMkalpa anumodanIya che. paraMtu temAM utAvaLa karazo nahi. tema karavAthI niSphaLatA maLaze. tamane satAvavAnA, mArI nAkhavAnA prayatno thaze. enA karatAM pahelAM Thera Thera pracAra karI lokamata keLavo ane yatione vyaktigata rIte samajAvavA prayAsa karo. ema karatAM karatAM kriyoddhAra mATe vAtAvaraNa anukULa thatuM jaze." gurumahArAjanI A zikhAmaNa zrI ratnavijayajIne vadhu yogya lAgI. yatione vyaktigata samajAvavAnI paddhatine kAraNe thoDA vakhatamAM zrI. motIvijayajI, zrI mahendravijayajI, zrI amararucijI, zrI siddhakuzalajI, zrI devasAgarajI vagere yatioe bhaviSyamAM kriyoddhAra mATe sahakAra ApavA saMmati ApI. AthI vAtAvaraNa krame krame anukULa thatuM gayuM. tyAra pachI vi. saM. 1924nA vaizAkha suda panA roja zrI ratnavijayajInI yogyatA joIne emanA guru zrI pramodasUrie emane zrIpUjyanI padavI tathA AcAryanI padavI AhAramAM dhAmadhUmapUrvaka ApI. emanuM nAma have zrI vijaya rAjendrasUri rAkhavAmAM AvyuM. yatijIvananuM A uccapada hatuM. e prasaMge AhoranA ThAkora zrI yazavaMtasiMhe paNa samAraMbhamAM bhAga lIdho hato, ane zrI vijaya rAjendrasUrine zrIpUjyanI praNAlikAnusAra chatra, cAmara, sUryamukhI, caMdramukhI, suvarNadaMDa, zAla vagere arpaNa karyA hatAM. gurumahArAjanI AjJAthI ane vyavahAradaSTie rAjendrasUrie A badhuM grahaNa karyuM, paraMtu emanA aMtaramAM to e ja bhAva hato ke kyAre A badhAMno pote tyAga karI zakaze - zrI ratnavijayajI potAnAthI chUTA paDyA ane thoDA samayamAM AcAryapada pAmyA. e pachI zrIpUjya zrI dharaNendrasUrinA yatisamudAyamAM matamatAMtara UbhA thayA. keTalAka yatio to zrI dharaNendrasUrine choDIne cAlyA gayA hatA. paraMtu je sAthe rahyA hatA temanAmAM keTalAkano evo mata hato ke zrI rAjendrasUri sAthe samAdhAna karI levuM joIe. bIjA keTalAka evuM mAnatA hatA ke zrI Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 prabhAvaka sthaviro rAjendrasUri sAthe koI paNa jAtanuM samAdhAna karavuM te potAnA gauravane khaMDita karavA jevuM che. game tema paNa eTaluM nizcita hatuM ke zrI rAjendrasUrinA gayA pachI zrI dharaNendrasUrino loko uparano prabhAva thoDo ocho thavA lAgyo hato. - zrI dharaNendrasUrimAM jo ke khuzAmatiyA keTalAka yatione kAraNe zithilAcAra AvI gayo hato, to paNa teo zrI rAjendrasUrino potAnA upara thayelo upakAra bhUlyA nahotA. emaNe zrI rAjendrasUri pAse vidhyAbhyAsa karyo hato. zrI rAjendrasUrie keTalAMka varSa sudhI potAnA gacchanI badhI vyavasthA saMbhALI laIne gacchane gauravabharyuM sthAna lokomAM ane zrI rAjadarabAramAM apAvyuM hatuM. eTale zrI dharaNendrasUrinA hRdayamAM potAnA vidyAguru pratye pUjyabhAva cAlu rahyo hato. vaLI teo rAjendrasUrinI nirmaLa prakRtithI ane zuddha cAritrathI paNa prabhAvita hatA. vaLI teone saMgharSa vadhAravAmAM potAnA gacchanuM hita jaNAtuM nahotuM. AthI samAdhAna thAya e mATe emaNe vaDIla yatio zrI motIvijayajI ane zrI siddhakuzalajIne zrI rAjendrasUri pAse jAvarA mokalavAno nirNaya karyo. Ama, zrIpUjya dharaNendrasUrie mokalelA be yatio paMnyAsa zrI motIvijayajI ane munizrI siddhakuzalajI jAvarA AvI pahoMcyA. zrI rAjendrasUri mahArAjazrI sAthe samAdhAna karavA mATe baMne pIDha ane Tharela yatio bahu utsuka hatA, paraMtu jAvarA jyAre teo pahoMcyA tyAre khabara paDI ke mahArAjazrI to vihAra karIne ratalAma pahoMcyA che. A baMne yatioe jAvarAnA saMghanA agresarone badhI vAta karI. yatiomAM pravezelA zithilAcAro dUra thAya e mATe teo baMne saMmata hatA. teoe jAvarAnA saMghanA agresarone potAnI sAthe ratalAma AvavA ane potAnA kAryamAM sahakAra ApavA samajAvyA. teo badhA ratalAma pahoMcyA. tyAM mahArAjazrIne maLyA, ane samagra paristhiti samajAvI ane vivAdano aMta lAvavA bahu AgrahabharI vinaMtI karI. mahArAjazrIe kahyuM ke potAne padanI koI AkAMkSA nathI. yatiomAM pravezelA zithilAcAro dUra nahi thAya tyAM sudhI gacchanI ke zAsananI koI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 2 2 3 zobhA nathI. balake uttarottara adha:patana vadhatuM jaze. vaLI mahArAjazrIe teone kahyuM, "yatiomAM rAgadveSa, prapaMca, mAyAcAra, devadevIonA camatkArathI tathA maMtrataMtrathI zrAvakone DarAvavAnuM vagere vadhatAM jAya che. eTalA mATe ja meM kriyoddhAra rANakapuramAM karavAno saMkalpa karyo che. jo zrIpUjya dharaNendrasUri A vivAdano aMta lAvavA IcchatA hoya to meM zAstrokta samAcArI anusAra nava niyama vicAryA che, teno teoe svIkAra karavo joIe. A nava niyamo meM lakhIne zrIpUjyane ravAnA karyA che. tame paNa e vAMcI jAva ane enI nakala pharIthI sAthe letA jAo.' mahArAjazrIe yatijIvananI sudhAraNA mATe je nava niyamo taiyAra karyA hatA te nIce pramANe hatAH - (1) savAre ane sAMje saMghanI sAthe ja pratikramaNa karavuM. roja niyamita vyAkhyAna ApavuM. jinamaMdira darzana karavA jatI vakhate ke anya vakhate pAlakhIno upayoga na karavo. sonAcAMdInAM koI ghareNAM dhArmika anuSThAnane nimitte paNa paheravAM nahi ke pAse rAkhavAM nahi. baMne samaya sthApanAjInuM paDilehana karavuM. (2) gRhastho pAse dhanano apavyaya na karAvavo. ghoDAgADI vagere vAhanano upayoga na karavo. (3) charI, talavAra vagere hiMsaka zastra pAse na rAkhavAM. AbhUSaNone sparza sudhdhAM na karavo. (4) strIo sAthe ekAMta-sevana na karavuM. svAdhyAya nimitte paNa sAdhvIjI ke zrAvikA sAthe ekAMtamAM na besavuM. strIo sAthe hasIne majAka-mazkarI na karavI ke ToLaTappA na mAravA. (5) baTATA, kAMdA, lasaNa vagere abhakSya na khAvAM. rAtribhojana na karavuM. bhAMga, gAMjo vagere mAdaka padArthonuM sevana na karavuM. je yatioe A pramANe karavAnuM cAlu karyuM hoya ane baMdha na kare temane samudAya bahAra mUkavA. (6) daMtamaMjana vagere karavAM nahi. kUvA, taLAva vagerenuM pANI vAparavuM nahi. vanaspati vagere kapAvavI nahi. (7) saMgha taraphathI thatI nokaro vagerenI vyavasthA jarUra pUratI maryAdita Jain Education international Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 24 prabhAvaka sthaviro rAkhavI. vaLI temAM paNa durAcArI, mAMsAhArI vyaktine nokara tarIke na rAkhavI. (8) zrIpUjya ke anya koI yatioe dravyakharca karavA mATe saMgha pAse haThAgraha karavo nahi. A nava niyamomAM evuM kazuM nahotuM ke je sAcA jaina yatione svIkArya na hoya. paMnyAsa motIvijayajI ane muni siddhakuzalajI enI sAthe pUrepUrA saMmata hatA. zrIpUjyanI svIkRti mahattvanI hatI, kAraNa ke teo jo svIkAre to ja badhA yatio svIkAre. teo baMne A niyamonI nakala laIne zrIpUjya pAse AvI pahoMcyA. zrIpUjya dharaNendriyasUri pAse baMne pratinidhioe AvIne nava kalamono patra vaMcAvyo. zrIpUjya enA upara barAbara manana karI lIdhuM. tyAra pachI potAnA yationA e vize kevA kevA pratibhAva che te jANavA mATe temaNe badhAne ekatra karyA. temanI samakSa A nava niyamo eka pachI eka dhIme dhIme zabdazaH pharI pharI vAMcavAmAM AvyA. pachI zrIpUjya temanA abhiprAyo pUchayA. keTalAka yatioe A niyamono virodha karyo. keTalAke kahyuM ke "AvI rIte niyamo mokalIne zrI rAjendrasUri ApaNA upara varcasva jamAvavA mATe jayaMtra racI rahyA che. keTalAMke kahyuM ke "niyamo ThokI besADavAnI rAjendrasUrine zI sattA che ? Aje nava niyama ApyA che. e svIkArIe eTale bIjA nava niyama Avaze. ApaNe kyAM sudhI A badhuM calAvI levuM ? bIjA keTalAka yatioe kahyuM ke "zrI rAjendrasUrie je niyamo ApyA che te sarvathA yogya che. ApaNe divase divase adha:patananA mArge jaI rahyA chIe. ApaNe saveLA jAgrata thavAnI jarUra che. badhA niyamo zAstrAnusAra che. e kaMI rAjendrasUrinA gharanA niyamo nathI. e svIkAravAthI Apasano vivAda ane saMgharSa TaLI jaze ane gaccha tathA zAsananI zobhA vadhaze." mahArAjazrInA niyamo svIkArI levAnI tarapheNa karavAvALA yationI saMkhyA vadhu hatI. zrIpUjyane potAne paNa ema karavuM yogya lAgatuM hatuM. chevaTe emaNe nirNayanI ghoSaNA karI ke "zrI rAjendrasUrinA niyamo ApaNe svIkArI laIe chIe ane emanI sAthe samAdhAna karI laie chIe." tyAra pachI zrIpUjya pharIthI paMnyAsa zrI motIvijayajI tathA munizrI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja siddhakuzalajIne ratalAma mokalyA ane A niyamonI lekhita svIkRti zrI rAjendrasUrine jaNAvI. ethI zrI rAjendrasUrine atyaMta AnaMda ane saMtoSa thayo. vivAdanA eka mahatvanA prakaraNano A rIte aMta Avyo. zrI rAjendrasUrie tyAra pachI zithilAcAra dUra karavAnI tathA kriyoddhAra karavAnI dRSTie yatione vyaktigata samajAvavAnuM tathA vyAkhyAnomAM loko samakSa paNa zuddha sAdhvAcAranuM pratipAdana karavAnuM cAlu karyuM. A rIte emanI tarapheNamAM krame krame yativarga vadhato gayo ane vAtAvaraNa sAnukULa banatuM gayuM. mahArAjazrIe rANakapuramAM AdinAtha bhagavAna samakSa saMkalpa karyo hato ke pAMca varSamAM teo potAnA yatijIvanamAM kriyodvAra karaze. e pAMca varSa have pUrAM thavA AvyAM hatAM. mahArAjazrIe vi. saM. 1925mAM cAturmAsa zarU thAya te pUrve jeTha vada dazama (mAravADI tithi aSADha vada dazama)nA roja kriyoddhAranA utsavanuM Ayojana karyuM. ATha divasano kAryakrama jAvarAmAM rAkhyo. mALavAnA AsapAsanA pradezomAMthI ghaNA loko A prasaMge ekatra thayA hatA. kriyoddhArano kAryakrama kevI rIte thAya che e jANavAnI paNa lokone bahu utsukatA hatI. nirdhArita divase savAre mahArAjazrI potAnA ziSyo ane anya yatio sAthe RSabhadeva bhagavAnanA jinAlayamAM padhAryA. tyAM besI caityavaMdanAdinI vidhi karI. tyArapachI mahArAjazrIe ekatra thayelA lokone saMbodhita karatAM kahyuM ke 'amArI pAse yati ke zrIpUjya tarIke chatra, cAmara, pAlakhI, sUryamukhI, caMdramukhI vagere je kaMI parigraha che ane je kImatI parigraha-cihno che te tamAma AjathI A jinezvara bhagavAnane samarpita karI daIe chIe. AjathI have te cIjavastuo amArI mAlikInI nahi, paNa jinAlayanI mAlikInI, saMghanI mAlikInI raheze. AjathI ame saMvegI jaina sAdhuonA zuddha AcAra pramANe page vihAra karIzuM, jAte UMcakAya eTalAM sAdhunAM upakaraNo sAthe rAkhIzuM ane zuddha munijIvananuM pAlana karIzuM.' mahArAjazrIe ane emanA ziSyoe A rIte badhI cIjavastuono tyAga karyo. rajavADI ThAThamAThane badale sAdA sAdhu tarIke teo jinAlayamAMthI bahAra AvyA. tyAMthI vAjategAjate zobhAyAtrA nIkaLI. jAvarAnA navAba paNa potAnA 225 ' Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 prabhAvaka sthaviro rasAlA sAthe temAM hAjara hatA. vizAla sabhAmaMDapamAM pahoMcI mahArAjazrI pATa upara birAjamAna thayA. temaNe jaina sAdhuonA zAstrokta zuddha AcAranA pAlana upara sarasa mananIya vyAkhyAna ApyuM. temaNe kahyuM ke, "patimAMthI sAdhu thavAmAM amane keTalAMka kaSTo jarUra paDaze. keTalAka yatio ane yatibhakto taraphathI upadravo paNa kadAca sahana karavA paDaze. paNa amane eno Dara nathI. zuddha, nirmaLa sAdhujIvana tarapha amArI gati thaI rahI che. ethI ame atyaMta harSa, kRtArthatA ane dhanyatA anubhavIe chIe." A aitihAsika krAntikArI prasaMganI smRtirUpe jAvarAnA e jinamaMdiramAM saMgha taraphathI A kriyoddhArano SaTaka mUkavAmAM Avyo. jAvarAmAM kriyoddhAra karyA pachI zrI rAjendrasUri have zrIpUjya-yatimAMthI paMcAcAranuM pAlana karanAra jaina sAdhu banyA. emaNe tapagacchane navuM svarUpa ApyuM. emaNe saudharma tapagacchanI sthApanA karI ane pote enA prathama paTTadhara banyA. tyAra pachI saM. 1925nuM cAturmAsa emaNe khAcarodamAM karyuM. ahIM bIjI eka mahattvanI ghaTanA banI. - zrI rAjendrasUri pote yatijIvana jIvyA ane yatio-zrIpUjyo sAthe rahyA ethI emane teonA jIvanano vAstavika khyAla AvI gayo hato. teonA jIvanamAM AdhyAtmika sAdhanA, zuddha AtmasvarUpanI ramaNatA karatAM bhautika lAbha mATe maMtra-taMtra ane deva-devInI upAsanAnuM mahattva eTaluM badhuM vadhI gayuM hatuM ke gRhastho paNa zuddha mokSamArgathI ane niraticAra cAritrathI vimukha banI bhautika sukhasaMpati meLavavA pAchaLa ane te mATe taMtrataMtra ane devadevInI upAsanA pAchaLa bahu paDI gayA hatA. vaLI yatio paNa gRhasthone maMtrataMtra ane devadevInI bIka batAvIne potAnA svArthanuM dhAryuM kArya karAvI letA. AthI zrI rAjendrasUrie devadevInI upAsanAne gauNa banAvI. koI paNa deva karatAM sAco mAnavasAdhu vadhu caDiyAto che, e vAta upara emaNe bhAra mUkyo. sAcA sAdhune devo kazuM karI zake nahi. devagati karatAM manuSyagati zreSTha che. phakta manuSyagatimAM ja tyAga-saMyama che ane mokSaprApti che. manuSya paNa jo uttama cAritra pALe to devo ene vaMdana karavA Ave che. to pachI devane vaMdananI zI jarUra che ? eTalA mATe emaNe tristutika (traNa thoya) dharmano bodha Apyo. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 2 27 cAra zlokanAM ghaNAM stotromAM cothA zlokamAM devanI stuti hoya che. tenI stutinI jarUra nathI. mATe traNa zloka, traNa thoya bolavI basa che. mATe A mAnyatA dharAvanAra emano gaccha tristutika gaccha tarIke oLakhAvA lAgyo. khAcarodanuM cAturmAsa e rIte eka navaprasthAnanI dRSTie aitihAsika banI gayuM. zrI rAjendrasUrinI traNa thoyanI bhalAmaNa eka apekSAe yogya hatI, paraMtu anya apekSAe paNa vicAraNA karavI yogya hatI. ethI e samaye keTaloka vivAda jAgyo. kyAMka zAstrArtha karavAnA prasaMgo paNa UbhA thayA, paraMtu mahArAjazrI evA vivAdathI dUra rahI potAnI ArAdhanAmAM magna rahyA. khAcaroda pachI mahArAjazrIe ratalAma, kukSI, rAjagaDha, jAvarA, AhIra, jAlora, bhinamAla, zivagaja, alirAjapura vagere sthaLe cAturmAsa karyA. madhyapradezamAM ratalAma, rAjagaDha, kukSI, AhIra vagere sthaLe vAraMvAra cAturmAsanA kAraNe tyAM emano vizALa anuyAyI varga Ubho thayo hato. mahArAjazrI ugra tapasvI hatA. chaThTha, aThThama jevI emanI tapazcaryA to vakhatovakhata cAlyA karatI. A bAhya tapa sAthe AvyaMtara tapa paNa teo karatA. lokasamudAyamAM dhyAnanI anukULatA ochI rahetI. eTale to ghaNI vAra jaMgalamAM-guphAomAM teo dhyAna dharavA cAlyA jatA. mahArAjazrIe vi. saM. 1927nuM cAturmAsa mALavA dezamAM kukSI nagaramAM karyuM hatuM. ahIM emaNe "padravyavicAra' nAmanA graMthanI racanA karI. cAturmAsa pachI emanI bhAvanA kaMIka ugra tapazcaryA ane sAdhanA karavAnI hatI. e mATe koI ekAMta anukULa sthaLanI zodhamAM teo hatA. narmadA nadInA sAme kinAre viMdhyAcAla parvatamAM AveluM digaMbara jaina tIrtha mAMgatuMgI emane pasaMda paDyuM. cAturmAsa pUruM thatAM kArtikI pUrNimAne divase temaNe mAMgatuMgI tarapha vihAra karyo. tyAM pahoMcIne ekAMta sthaLamAM rahIne temaNe potAnI sAdhanA cAlu karI. temaNe arihaMta padanuM dhyAna dharyuM. tyAM lagabhaga cha mAsa teo rokAyA. e samayagALAmAM emaNe chaThTha, aThThama, aThThAI vagere prakAranI ugra tapazcaryA paNa karI ane navakAramaMtrano savA karoDano jApa paNa karyo. Ama mAMgatuMgI jevA pavitra tIrthasthaLamAM mahArAjazrIe tapa, japa ane dhyAna dvArA viziSTa prakAranI ucca ArAdhanA karI hatI. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 28 prabhAvaka sthaviro AvA nirjana ekAMta sthaLamAM ekalA rahevAnA kAraNe ane Atmopayogane kAraNe emanAmAM nirbhayatA AvI gaI hatI. mRtyuno emane kyAreya Dara lAgato nahi. vaLI AvI ucca sAdhanAnA baLathI emanA jIvanamAM keTalAka camatkArika banAvo paNa banyA hatA. eka vAra mahArAjazrI potAnA ziSyo sAthe mALavAmAM vihAra karI rahyA hatA. rasto jaMgalano hato. tyAM AdivAsI bhIla loko rahetA. mahArAjazrI jyAre jaMgalamAMthI pasAra thatA hatA tyAre keTalAka AdivAsIo emane gherI vaLyA. jaina sAdhuo pAsethI lUMTavAnuM to zuM hoya ? to paNa kudaratI hiMsaka bhAvathI keTalAka bhIloe mahArAjazrI upara potAnuM bANa choDavAnuM cAlu karyuM. mahArAjazrI eka sthaLe sthira UbhA rahI gayA. potAnA ziSyone paNa potAnI bAjumAM UbhA rAkhI dIdhA. bhIlonAM bANa mahArAjazrI sudhI AvatAM, paNa temane vAgatAM nahi. nIce paDI jatAM. AthI AdivAsIone navAI lAgI. A koI camatkArika mahAtmA che ema samajI bANa pheMkavAnuM emaNe choDI dIdhuM ane mahArAjazrI pAse AvI teo pagamAM paDyA. mahArAjazrIe emane kSamA ApI, AvAM hiMsaka kAryo na karavA upadeza Apyo ane tyAMthI teo AgaLa vihAra karI gayA. mahArAjazrI eka vakhata jAlora pAsenA jaMgalamAM modarA nAmanA eka gAma pAse ugra tapazcaryA karatA hatA. tyAM cAmuMDA mAtA maMdira hatuM. eTale e jaMgala cAmuMDavana tarIke oLakhAtuM. mahArAjazrI tyAM eka vastra dhAraNa karI kAusagga karatA. ghaNI vAra arihaMta padanuM dhyAna dharatA. emanI pAse tyAre emanA ziSya muni dhanavijayajI hatA. eka divasa mahArAjazrI A rIte kAusagga dhyAnamAM hatA. sAMjano samaya thaI gayo hato. aMdhAruM thavA AvyuM hatuM. koI AdivAsI zikArIe dUrathI joyuM to AchA aMdhArAmAM ene lAgyuM ke A koI hiMsaka pazu beThuM haze, eTale eNe nizAna tAkyuM. evAmAM muni dhanavijayajInI enA upara daSTi paDI. tarata ja temaNe bUma pADI. ethI zikArIne samajAyuM ke A koI pazu nathI, paNa mANasa che. pAse AvIne joyuM to sAdhu mahArAja hatA. eTale eNe mahArAjazrInA pagamAM paDI mAphI mAgI. mahArAjazrIe ene sAMtvana Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja ApyuM. pachI emaNe muni dhanavijayajIne Thapako ApatAM kahyuM ke 'AvI rIte bUma pADIne mArA kAusagga dhyAnamAM bhaMga pADavAnI jarUra nahotI. mRtyuno sAdhupuruSane Dara na hovo joIe.' mahArAjazrI jyAre jAloramAM hatA tyAre temaNe nizcaya karyo ke thoDA divasa jaMgalamAM jaI tapanI ArAdhanA karavI. emanA A nirNayathI saMghanA zrAvakone Azcarya thayuM, kAraNa ke e jaMgalamAM vAgha vagere jaMgalI prANIo rahetAM hatAM. teoe mahArAjazrIne jaMgalamAM na javA mATe vinaMtI karI, paraMtu mahArAjazrI to potAnA nirNayamAM aDaga hatA. AthI mahArAjazrI jyAre jaMgalamAM gayA tyAre saMghanA AgevAnoe temanA rakSaNa mATe keTalAka AdivAsI rajapUta yuvakone pagAra ApIne tIrakAmaThAM sAthe jaMgalamAM rAtanA cokI ka2vA kahyuM. rajapUta yuvako tIrakAmaThAM ane bhAlAo sAthe AsapAsanAM vRkSonI DALIomAM saMtAI jatA. mahArAjazrIne enI khabara paDatI nahi. eka divasa rAtre vAgha Avyo. rajapUta yuvako gabharAI gayA. jhADa parathI nIce UtaravAnI koInI hiMmata cAlI nahi. vAgha mahArAjazrInI sAme thoDe cheTe beTho. mahArAjazrI pUrI nIDaratAthI, svasthatAthI ane vatsalatAthI vAghanI sAme jotA rahyA. thoDI vAra pachI vAgha cAlyo gayo. mahArAjazrI to bilakula nIDara ane svastha rahyA hatA. e dRzya joI yuvako bahu aMjAI gayA. teo gadgada thaI gayA. jhADa 52thI nIce UtarI, pAse AvI mahArAjazrIne teoe bhaktibhAvapUrvaka vaMdana karyAM. mahArAjazrIe teone bIjA divasathI potAnA rakSaNa mATe AvavAnI nA pADI. yatijIvananA zithila bAhya AcAro ane upakaraNono tyAga karIne saMvegIpaNuM svIkAryA pachI zrI rAjendrasUrinA jIvanamAM paNa eka navo vaLAMka Avyo. daphtarI tarIkenI vahIvaTI javAbadArI gaI hatI. yatione abhyAsa karAvavAnI pharajiyAta javAbadArImAMthI paNa teo have mukta thaI gayA hatA. zrI sAgaracaMdra mahArAja pAse emaNe pote saMskRta, prAkRta vagere bhASAono ane zAstragraMthono abhyAsa karyo hato ane yuvAna vaye kAvya vagere racanA karavAnA bhAva thayA hatA, paraMtu te sarjanazakti ane vivecanazakti vahIvaTI javAbadArIone lIdhe dabAI gaI hatI. e zakti avakAza maLatAM pharI sajIvana 229 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 prabhAvaka sthaviro thaI. sa. 1926nA ratalAmanA cAturmAsa daramiyAna emaNe "padravyavicAra' graMthanI racanA karI. tyArapachI tyAM saM. 1929mAM "zrI siddhAMtaprakAza'nI racanA karI. saM. 1931-32nAM be cAturmAsa AhAramAM karyA. te daramiyAna "dhanasAra copAI' ane aghaTakumAra copAI'nI temaNe racanA karI. A kRtio uparAMta bhinna bhinna samaye temaNe "108 bolakA thokaDA", "praznottara puSpavATikA', "akSayatRtIyA saMskRta kathA', "zrI kalpasUtra bAlAvabodha', "viharamAna jina catuSpadI', "puNDarIkAdhyayana sakjhAya", "kesariyAnAtha' stavana' vagere prakAranI sAthI adhika prakAranI nAnImoTI kRtionI racanA karI. saMskRta, prAkRta ane rAjasthAnI tathA gujarAtI bhASAmAM lakhAyelA A badhA graMtho uparAMta temanuM sauthI mahattvanuM ane vizeSa yazadAyI saghana kArya te "abhidhAnarAjendra koza'nI racanAnuM hatuM. "abhidhAnarAjendra koza'nI racanAno AraMbha emaNe saM. 1946nA cAturmAsamAM siyANAmAM karyo. A eka virATa kArya hatuM. akArAdi kramAnusAra zabdonA vividha artha, mULa AgamagraMthonI gAthAo ane anya AdhAro A graMthamAM ApavAmAM AvyAM che. sAta daLadAra bhAgamAM vibhakta A graMthanuM kArya ekale hAthe upADavuM e emanA adhikAranI, zaktinI ane lIdhelA parizramanI pratIti karAve che. lagabhaga paMdara varSe suratamAM saM. 1960mAM A graMtha pUrNa thayo. e chapAyelo jovA pote hayAta raheze ke nahi te vize temane saMzaya hato, paraMtu enI javAbadArI emaNe potAnA be ziSyo zrI dIpavijayajI ane zrI yatIndravijayajIne soMpI hatI. "zrI abhidhAnarAjendra koza' vizvavikhyAta banyo che. vidvAno ane saMzodhako mATe te atyaMta upayogI banyo che. jenA pAribhASika zabdakozanA kSetre ghaNA judA prayAso tyAra pachI thayA che, paraMtu "abhidhAnarAjendra kozanI tole Ave evuM moTuM kArya haju sudhI thayuM nathI. potAnA sudIrgha dIkSA paryAya daramiyAna zrI rAjendrasUrie ghaNI dIkSAo ApI. emanA ziSyomAM zrI mohanavijayajI, zrI dIpavijayajI, zrI yatIndravijayajI, zrI udayavijayajI, zrI RSabhavijayajI, zrI dhanacandravijayajI, zrI bhUpendravijayajI, zrI meghavijayajI, zrI gulAbavijayajI, zrI padmavijayajI, zrI dharmavijayajI vagere ghaNA tejasvI ziSyo hatA. mahArAjazrInA haste jAvarA, Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 231 AhIra, koraTA, ratalAma, siyANA, rAjagaDha vagere ghaNAM sthaLe jinamaMdiranAM nirmANa tathA pratiSaThAnAM kAryo thayAM hatAM. emanA zubha haste 2,500 thI vadhu pratimAonI aMjanazalAkA-pratiSThA thaI hatI. mahArAjazrInA jIvananA ghaNA camatkArika prasaMgo sAMpaDe che. yatio taraphathI thayelA upadravonA prasaMgo paNa jANavA maLe che. emanA AzIrvAdathI bhaktonAM zArIrika darda dUra thayAM hoya athavA Arthika upAdhi TaLI gaI hoya evA paNa keTalAye prasaMgo che. sthAnika saMgharSa, kalaha vagere ke kurivAjo emaNe dUra karAvyA hoya evA paNa prasaMgo banyA che. AtmaphuraNAthI ke jyotiSanA jJAnathI emaNe karelI AgAhIo sAcI paDI hoya evI paNa ghaTanAo banI che. keTalAye rAjavIo emanA bhakta banI gayA hatA ane dArU, zikAra, mAMsAhAra vagereno tyAga karyo hato. zrI rAjendrasUrijInA jIvanaprasaMgomAMthI ahIM keTalAka lAkSaNika prasaMgo joIzuM. mahArAjazrInA ziSyomAM mukhya ziSya zrI mohanavijayajI hatA. emanI dIkSAno prasaMga kevI rIte upasthita thayo enI paNa rasika ghaTanA che. vi. saM. 1932mAM mahArAjazrIe rAjasthAnamAM Ahora nagaramAM cAturmAsa karyuM hatuM. teo roja niyamita samaye upAzrayamAM rocaka zailIthI preraka vyAkhyAna ApatA. te sAMbhaLavA mATe dUradUrathI zrAvako AvatA. zrAvako uparAMta anya komanA loko paNa AvatA. mahArAjazrInA vAsakSepa ane AzIrvAda levA paNa ghaNA bhakto AvatA. niHsvArtha, paropakAraparAyaNa sAdhusaMtono prabhAva loko upara hamezAM ghaNo raheto hoya che. AhAranI bAjumAM sAmujA nAmanA gAmamAM varadIcaMdra nAmanA eka brAhmaNa rahe. emane eka dIkaro hato. e apaMga ane mUMgo hato. potAnI patnI sAthe teo potAnA be putrane laIne gurumahArAjanA AzIrvAda levA AhAra AvyA. vyAkhyAna sAMbhaLIne teoe prasannatA anubhavI. vyAkhyAna pachI teo gurudeva pAse AvyA. potAnA apaMga bALakanI vAta karI ane AzIrvAda ApavA vinaMtI karI. mahArAjazrIe thoDI vAra dhyAna dharyuM. tyAra pachI maMtrajApa karIne bALakanA mastake vAsakSepa nAkhyo. tyAra pachI bALakanA mastaka upara keTalIka vAra sudhI hAtha mUkI rAkhIne maMtroccAra karyo. ethI mUMgA bALake moDhuM ughADyuM ane Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 prabhAvaka sthaviro thoDo zabdoccAra karyo. A camatkArathI varadIcaMdra ane emanAM patnI AnaMdavibhora thaI gayAM. vaLI thoDI vAre bALake hAthapaga halAvavAnuM paNa cAlu karyuM. AthI to temanA Azcaryano pAra na rahyo. A apaMga bALake sAjA thatAM mahArAjazrI pAse dIkSA levAno saMkalpa karyo ane moTo thatAM saM. 1933mAM ene jAvarAmAM dIkSA ApavAmAM AvI ane emanuM nAma "mohanavijaya" rAkhavAmAM AvyuM. mahArAjazrInA mukhya sAdhuomAM zrI mohanavijayajI hatA. A zrI mohanavijayajIne mahArAjazrI pAse saMyamAdinI kevI tAlIma maLatI hatI teno eka prasaMga noMdhAyelo che. mahArAjazrInuM vi. saM. 1934nuM cAturmAsa rAjagaDhamAM hatuM. mahArAjazrInA ziSyomAM mukhya evA munizrI mohanavijayajI ghaNuMkharuM gocarI vahorI lAvatA. mahArAjazrIe emane kaDaka sUcanA ApelI ke sAdhuonA AcArane lakSamAM rAkhI khapa pUrato sUjhato AhAra cokasAI karIne levo. te pramANe teo gocarI vahorI lAvatA. eka divasa teo baMne gocarI vAparavA beThA hatA. tyAre gocarImAM eka kaDavuM zAka AvI gayuM hatuM. mahArAjazrI to e zAka khAI gayA. paraMtu mohanavijayajIthI e zAka khavAtuM nahotuM. khAtAM emanuM moDhuM bagaDI jatuM hatuM. mahArAjazrIe kahyuM, "mohana, gaveSaNApUrvaka vahorelI gocarImAM je AhAra maLe te ApaNe vAparI levo joie. emAM svAdano vicAra na karAya. jenA sAdhune mATe e ja ucita che." gurudevanI zikhAmaNa AjJA barAbara hatI. mohanavijayajIe potAnA pAtramAM raheluM badhuM kaDavuM zAka vAparI lIdhuM. gocarI pachI teo baMne svAdhyAya mATe beThA. evAmAM je zrAvakanA gharethI kaDavuM zAka vahoryuM hatuM te zrAvaka doDatA AvyA. vahorAvatI vakhate gharanAM koIne khabara nahotI ke zAka kaDavuM che. khabara paDatAM bIjA zrAvako paNa upAzraye doDI AvyA. tyAM pahoMcIne guru mahArAja samakSa potAnI ciMtA vyakta karI. mahArAjazrIe kahyuM ke "gocarI ame badhAe vAparI lIdhI che. amAre sAdhuoe to svAda para vijaya meLavavAno hoya che. je gocarI Ave te vAparavAnI hoya che. ame badhuM kaDavuM zAka vAparI lIdhuM che. AmAM tamAro koI doSa nathI. e mATe tamAre ciMtA ke kheda karavAnI jarUra nathI." Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 233 zrAvakoe kahyuM, "paraMtu mahArAjajI ! A to jhera jevuM kaDavuM zAka che. e mATe kaMIka karavuM joIe." mahArAjazrIe kahyuM, "bhAI, ethI amane kaMI ja nahi thAya. tame ciMtA na karazo." Ama chatAM zrAvakonA Agrahane vaza thaI AyurvedanA jANakAra mahArAjazrIe mohanavijayajIne mokalI eka zrAvakanA gharethI lImaDAnAM sUkAM pAna maMgAvyAM. pAna AvyA eTale teo baMnee te khAI lIdhAM. be divasa sudhI temane kaMI thayuM nahi tyAre zrAvakone zAMti thaI. mahArAjazrI keTalIka vAra abhigrahayukta tapazcaryA karatA. eka vAra teonuM ratalAmamAM cAturmAsa hatuM ane paryuSaNa parvamAM emaNe upavAsa karI manamAM evo abhigraha dhAraNa kyuM ke koI zrAvaka AvIne bAra vrata dhAraNa kare pachI ja gocarI vahoravA javuM. mahArAjazrIne pAraNAM mATe gocarI vahoravA potAne ghare padhAravA ghaNA kahI gayA, paNa mahArAjazrI gocarI vahoravA nIkaLatA nahotA. ethI bIjA sAdhuone paNa Azcarya thayuM. evAmAM rikhavacaMda nAmanA eka zrAvaka AvyA. emaNe kahyuM, "gurudeva ! paryuSaNa parvamAM ApanI vANI sAMbhaLIne ghaNI preraNA maLI che. ethI mane zrAvakanAM bAra vrata aMgIkAra karavAnI bhAvanA thaI che. mATe Aje mane bAra vratanI bAdhA Apo.' mahArAjazrIe emanI pAtratAnI khAtarI karI emane bAra vrata aMgIkAra karAvyAM. abhigraha pUro thayA pachI teo gocarI vahoravA nIkaLyA. gocaramAM paNa emaNe koI eka vAnagI aMge abhigraha dhAraNa karelo. te pramANe jyAre gocarI maLI tyAre ja temaNe vahorI hatI. mahArAjazrI gocarI aMge vAraMvAra AvA jAtajAtanA abhigraha karatA ane te pramANe gocarI na maLe to upavAsa karatA. eka vakhata rAjagaDhamAM mahArAjazrIe evo eka bahu vicitra abhigraha dhAraNa karelo ke koI mane gocarImAM pahelAM rAkha vahorAve pachI ja bIjI vAnagI vahoravI mahArAjazrIe manamAM lIdhelA A abhigrahanI koIne khabara nahotI. pahele divase mahArAjazrI gocarI vahoravA nIkaLyA, paNa gocarI vagara upAzrayamAM pAchA pharyA tyAre lokone khabara paDI ke mahArAjazrIe koI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 prabhAvaka sthaviro abhigraha dhAraNa karelo che. AthI zrAvako judI judI vAnagI karIne teyAra rAkhatA ke jethI mahArAjazrIno abhigraha pUrNa thAya. paraMtu mahArAjazrI roja upAzraye gocarI vinA pAchA pharatA. ema karatAM karatAM ATha divasanA upavAsa thaI gayA. eka vRddha zrAvikA mahArAja pratyenA pUrA bhaktibhAvathI roja vahoravA padhAravA vinaMtI karatI. paraMtu mahArAjazrI vahoryA vagara pAchA pharatA. sAta-ATha divasa sudhI roja mahArAja pAchA pharyA ethI e ciDAI gaI hatI. navame divase e gharanI bahAra vAsaNa mAMjavA mATe rAkha ekaThI karI rahI hatI. tyAM mahArAjazrI padhAryA. vRddhAe kaTAkSamAM kahyuM ke, "gurumahArAja ! roja judI judI vAnagI mATe huM kahuM chuM, paNa Apa kazuM vahoratA nathI. have Apa kaho to A rAkha vahorAvuM.' mahArAjazrIe prasanna citte kahyuM, "bahena ! mAre eka prayoga mATe kharekhara rAkhano paNa khapa che. mATe mane eka mUThI rAkha Apo.' ema kahI potAnuM pAtaruM dharyuM. vRddhA to Azcaryacakita thaI gaI. rAkha vahoryA pachI mahArAjazrIe bIjA pAtarAmAM bIjI gocarI vahorI. mahArAjazrIno abhigraha potAnAthI pUro thayo ethI e vRddhAnI AMkhamAM harSAzru UbharAyAM. vi. saM. 1933nuM cAturmAsa mahArAjazrIe bhinamAlamAM karyuM hatuM. ahIM yatio taraphathI emane ghaNo trAsa ApavAmAM Avato hato. emanA upara maMtrataMtranA prayogo paNa thayA hatA. eka vakhata mahArAjazrI je upAzrayamAM birAjamAna hatA te upAzrayamAM nIce madharAte eka yatie veza badalIne tyAM AvIne mINanuM nAnuM pUtaLuM banAvIne tathA temAM soyA khosIne rAkhI dIdhuM. paraMtu yati jyAre pAchA pharI rahyA hatA tyAre e galImAM aMdhArAmAM javAne kAraNe kUtarAMoe bhasAbhasa karI mUkI. ethI loko jAgI gayA. cora samajIne loko yatinI pAchaLa paDyA. emane pakayA to khabara paDI ke e to yati che. pakaDIne loko emane mahArAjazrI pAse laI AvyA, ane tyAM AvavAnuM kAraNa pUchyuM. yatie bhayabhIta thaI sAcuM kAraNa kahI dIdhuM. mahArAjazrIe lokone kahyuM ke AvA maMtra-taMtrathI ke kAmaNaTramaNathI DarI Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 235 javAnI kaMI jarUra nathI. amane kazuM ja thavAnuM nathI. pachI potAnA ziSya mohanavijayajIne kahyuM, "mohana, jAva, nIce jaIne je vastu mUkI che te toDIphoDIne pheMkI do." paMdara varSanI kizoravayanA mohanavijaya nIce gayA. jarA paNa gabharAyA vinA mINanuM pUtaLuM hAthamAM lIdhuM ane "namo arihaMtANaM' ema bolIne tenA TukaDA dUra phekI dIdhA. pachI teo upara AvyA. eTale mahArAjazrI mohanavijayanA mastake hAtha mUkI maMtra bhaNyo ane kahyuM, "ApaNane kazuM ja thavAnuM nathI, mATe zAMtithI sUI jAva." mahArAjazrIe lokone paNa vinaMtI karI ke pote yatine kSamA ApI dIdhI che mATe koIe yatine mAravA ke kanaDavA nahi. emane sIdhA potAne sthAne javA devA. - yati potAne sthAne gayA ane bIjA yatione banelA banAvanI vAta karI. A kAvatarAmAM pote pakaDAI gayA hovAthI savAra paDatAM potAnI AbarU jaze ane jhaghaDo thaze ema samajI yatio savAra paDatAM pahelAM bhinamAlamAMthI palAyana thaI gayA. mahArAjazrInA diyoddhAranA kAraNe tathA dharmapracArane lIdhe rAjasthAna ane mALavAmAM yationuM jora nabaLuM paDatuM jatuM hatuM. AthI roSe bharAyelA keTalAka yatio mahArAjazrIne kanaDagata karavA ke emanA kAryakramomAM vighno nAkhavA gupta rIte prayatno karatA hatA, paraMtu mahArAjazrI ethI DaratA nahi, tema bIjI bAju tenuM vera levAno vicAra paNa karatA nahi, balake teo yatione AvAM kAryo mATe kSamA ja ApatA. vi. saM. 194pano zivagaMjano prasaMga che. e nagarImAM mahArAjazrInI preraNAthI jinamaMdiranA nirmANanuM kArya thayuM hatuM ane tyAM mahArAjazrInA haste aMjanazalAkA tathA pratiSThAno mahotsava yojavAmAM Avyo hato. e prasaMge seMkaDo bhAviko tyAM ekatra thayA hatA. jyAre pratiSThAnI vidhi cAlatI hatI tyAre maMDapanA eka cheDe Aga lAgI ane dhumADA nIkaLavA lAgyA. lokomAM bhAgAbhAga zarU thaI. e vakhate mahArAjazrIe maMtra bhaNI e dizAmAM vAsakSepa uDADyo ane potAnA be hAtha masaLavA cAlu karyA. ethI Aga tarata zamI Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 gaI. evAmAM eka yati mahArAjazrI pAse doDatA AvyA. emaNe Aga lagADI hatI. loko emane mAravA jatA hatA. paraMtu mahArAjazrIe emane aTakAvyA. yatie potAnI bhUla kabUla karI lIdhI ane mahArAjazrInI mAphI mAgI. mahArAjazrIe joyuM ke yatine tarata javA devAmAM Avaze to loko ene mAraze. eTale mahArAjazrIe yatine potAnI pAse besADI dIdhA, ane vidhi pUrI thaI tyAM sudhI javA na dIdhA. pachI mahArAjazrIe lokone bhalAmaNa karI ke pote yatine kSamA ApI che. eTale have yatine koIe hAtha aDADavAno nathI. ethI loko zAMta paDI gayA. mahArAjazrInI maMtrazakti, samayasUcakatA ane udAra dilanI kSamAbhAvanAno e mahotsava daramiyAna lokone paricaya thayo. prabhAvaka sthaviro dhAra pAse AvelA kaDoda gAmanI eka ghaTanA che. tyAM jinAlayamAM mahArAjazrInA haste nUtana pratimAjInI pratiSThA thavAnI hatI. pratiSThAmahotsava prasaMge dUradUrathI ghaNA mANaso AvyA hatA; paraMtu pratiSThAne divase vahelI savAre pUjArIe maMdira kholyuM to jaNAyuM ke mULanAyaka tarIke birAjamAna karavAnI pratimAjI khaMDita thaI hatI. koIka yatie verabhAvathI AgalI rAte A kukRtya karyuM hovAnuM tapAsa karatAM jaNAI AvyuM. AthI lokomAM hAhAkAra thaI gayo. mahArAjazrIne khabara paDatAM teo jinAlayamAM AvI pahoMcyA. pratimAjIne joIne temaNe badhAne bahAra javA kahyuM. pachI pote daravAjo baMdha karI pratimAjI pAse ekalA rahyA. kalAka sudhI temaNe aMdara rahIne pratimA sAme besIne potAnI maMtravidhi karI. tyArapachI teo bahAra AvyA. tyAre lokoe joyuM ke khaMDita pratimA sAva sarakhI thaI gaI hatI. kyAMya sAMdho sudhdhAM dekhAto nahoto. Ama, pratiSThAmahotsavamAM AveluM vighna dUra thaI gayuM ane mahotsava sArI rIte pAra paDI gayo. mahArAjazrI jyAre vihAra karatAM karatAM jAvarA zaheramAM padhAryA tyAre tyAM emanuM bhavya svAgata thayuM hatuM. paNa bIjI bAju yationI satAmaNI paNa cAlu hatI. eka divasa mahArAjazrI pATa upara beThA hatA tyAre pAse beThelA muni dhanavijayanuM dhyAna gayuM ke mahArAjazrInI pATa nIce mATInuM eka hAMDaluM paDyuM hatuM. A zuM che ane te koNe mUkyuM e vize pUchaparacha thatAM kaMI Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 237 javAba maLyo nahi. koIe maMtrIne te mUkyuM haze evo vahema paDyo. paraMtu mahArAjazrI evA melA prayogothI DaratA nahi. emaNe pATa uparathI nIce UtarI e hAMDalA upara trATaka karI navakAramaMtranuM raTaNa cAlu karyuM. thoDI vAramAM ja e hAMDaluM phUTI gayuM. A vAtanI khabara AkhA gAmamAM prasarI gaI. ethI mahArAjazrIne satAvavA bahAragAmathI AvelA yatio gabharAIne gAma choDI bhAgI gayA. Avo ja bIjo eka prasaMga vi. saM. 1953mAM jAvarAmAM banyo hato. jAvarAmAM cAturmAsanI pUrNAhuti prasaMge eka mahotsava rAkhavAmAM Avyo hato. aneka loko ekatra thayA hatA. khuda jAvarA rAjyanA nareza paNa padhAryA hatA. mahArAjazrI jyAre pATa uparathI pravacana ApI rahyA hatA tyAre sabhAne eka cheDe maMDapamAM Aga lAgI. lokonI doDAdoDa cAlu thaI gaI. mahArAjazrIe lokone zAMta rahevA kahyuM ane pote eka pAtramAM pANI maMgAvyuM. pote maMtra bolI hAtha masaLavA lAgyA, ane pANIthI dhovA lAgyA. pANI kALuM kALuM thaI jatuM jaNAyuM. ema karatAM jyAre hAtha sAva cokhkhA thayA tyAre tyAM Aga baMdha thaI gaI. Aga zAMta thatAM mahArAjazrIe potAnuM pravacana cAlu rAkhyuM. vaLI pravacana daramiyAna pote jAherAta karI ke potAnI maMtrazaktino A rIte jAheramAM potAne upayoga karavo paDyo che enA prAyazcitta tarIke pote traNa upavAsanuM paccakakhANa le che. vyAkhyAna pUruM thatAM loko eka mANasane pakaDI lAvyA ke jeNe maMDapane Aga lagADI hatI. koI yatino e bhakta hato. eNe kahyuM ke Aga lagADavAnI potAnI jarA paNa IcchA nahotI, paNa yati mahArAje ene hukama karyo hato ane te pramANe pote jo nahi kare to ene ane enA kuTuMbane naSTa karI nAkhavAnI dhamakI maLI hatI. mATe potAne A duSkRtya karavuM paDyuM hatuM. e sAMbhaLI jAvarA-nareza paNa ene zikSA karavA utsuka banyA. paraMtu mahArAjazrIe ene kSamA ApI ane lokone paNa bhalAmaNa karI ke ene koI zikSA na kare. ethI e mANasanA hRdayanuM parivartana thayuM hatuM. mahArAjazrIe saM. 1941nuM cAturmAsa amadAvAdamAM pUrNa karyuM. tyAra Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 prabhAvaka sthaviro pachI mahArAjazrInA eka bhakta tharAda gAmanA vatanI zeTha aMbAvIdAsa motIcaMda pArekhane saM. 1941mAM siddhAcalanI yAtrAno cha'rI pAlita saMgha kADhavAnI bhAvanA thaI. te mATe emaNe mahArAjazrIne vinaMtI karI. vinaMtIno svIkAra karI mahArAjazrI saMghamAM joDAyA ane saMgha gAmAnugAma mukAma karato pAlitANA AvI pahoMcyo. tyAM TaLeTImAM darzana karI girirAja upara caDavAnuM cAlu karyuM. tyAre keTalAka bAroToe emane aTakAvyA. tapAsa karatAM kAraNa jANavA maLyuM ke koI yatie evI bhaMbheraNI karI hatI ke jo saMgha girirAja upara jaze to kaMIka aghaTita ghaTanA banaze. mATe saMghane upara javA na devo. A paristhitimAM tharAdanA uzkerAyelA yuvAno bAroTo sAthe mArAmArI ka2vA taiyA2 thaI gayA. paraMtu mahArAjazrIe emane aTakAvyA. bAroTone samajAvatAM kahyuM, 'je yatioe tamane kahyuM hoya teone ahIM bolAvo. teo potAnI vAta amane samajAve ane siddha karI Ape. tyAM sudhI ame ahIM ja besIne dharmadhyAna karIzuM. ATalo moTo saMgha ATale dUrathI Avyo che te tIrthAdhirAjanI jAtrA karyA vagara jAya te barAbara nathI.' bAroTo girirAja upara gayA ane traNeka kalAkamAM pAchA AvyA. emanI sAthe ANaMdajI kalyANajInI peDhInA munIma paNa AvyA hatA. munIme mahArAjazrIne vaMdana karyAM ane kahyuM ke saMgha upara jaIne jAtrA karI zake che. A nirNayathI saMghamAM harSollAsa vyApI gayo. mahArAjazrI sAthe tIrthayAtrA karI saMgha tharAda pAcho pharyo. vi. saM. 1951mAM mahArAjazrI kukSI nagaramAM birAjamAna hatA. eka divasa vahelI savAre pote dhyAnamAM hatA tyAre emane AbhAsa thayo ke pAsenI galImAM eka brAhmaNanA gharamAM Aga lAgI che, ane zyAma caherAvALo eka chokaro galImAM bhAgAbhAra kare che. dhyAnamAMthI jAgrata thatAM mahArAjazrIe aMtaranI sphuraNathI kahyuM, 'mane ema lAge che ke AvatA vaizAkha vada sAtamane divase ahIM kukSImAM moTI Aga lAgaze.' mahArAjazrIe karelI AgAhInI vAta lokomAM prasarI gaI, paraMtu haju ghaNA vakhatanI vAra hatI eTale te vAta dhIme dhIme bhulAI paNa gaI. mahArAjazrI tyArapachI vihAra karatA karatA rAjagaDha padhAryA. rAjagaDhamAM Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 239 vyAkhyAna cAlatuM hatuM tyAre vacce acAnaka aTakIne viSayAMtara karIne mahArAjazrIe kahyuM, "kukSImAM atyAre moTI Aga lAgI che. jAva, jaIne tapAsa karo." saMghanA AgevAnoe ghoDesavAra doDAvyA to temaNe AvIne jaNAvyuM ke, "hA, kukSImAM moTI Aga lAgI che e vAta sAcI che." vaizAkha vada sAtamano e divasa hato. e divase kukSImAM lAgelI bhayaMkara AgamAM paMdaraso ghara baLI gayAM. jenono eka moTo jJAnabhaMDAra paNa baLI gayo. 1,500 tADapatrIya hastaprato sahita trIsa hajArathI vadhu hastaprato emAM baLIne naSTa thaI gaI. mahArAjazrI AhAramAM vi. saM. 1955mAM birAjamAna hatA tyAre tyAM bAvana jinAlayavALA zrI goDIjI pArzvamaMdiramAM pratiSThA-mahotsavanI vicAraNA cAlatI hatI. saMghanA keTalAka AgevAnono mata evo hato ke cAlu varSa daramiyAna pratiSThA karAvavI joIe. bIjA ghaNAno mata evo hato ke bIje varase e mahotsava karAvavo joIe. A carcA daramiyAna muni rUpavijayajIe abhiprAya Apyo ke jo ghaNAno mata evo che to pachI pratiSThA Avate varSe rAkhIe e ja ThIka che. te vakhate mahArAjazrI thoDe dUra beThA hatA ane potAnA lekhanakAryamAM magna hatA. muni rUpavijayajInI vAta emanA kAne paDI. tarata ja emaNe kahyuM, Avate varSe koI sAro yoga nathI. A varSe ja pratiSThA-mahotsava rAkhI levo joie." mahArAjazrInI bhalAmaNa anusAra saMghe te ja varSe pratiSThAno mahotsava rAkhI lIdho. e sAruM ja thayuM, kAraNa ke bIje varSe 19pa6nI sAlamAM bhayaMkara dukALa paDyo hato. pratiSThA jo mulatavI rAkhavAmAM AvI hota to bIjA varSe dukALane kAraNe te thaI zakI na hota. vi. saM. 1956nI sAlamAM mahArAjazrInuM zivagaMjamAM cAturmAsa hatuM. mahArAjazrIne roja rAte keTaloka vakhata dhyAnamAM besavAno niyama hato. eka rAtre dhyAna daramiyAna mahArAjazrIe eka kALo bhayaMkara nAga viSavamana karato dekhAyo. A dazya uparathI mahArAjazrIne lAgyuM ke bhayaMkara paristhiti AvI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 prabhAvaka sthaviro rahI che. emaNe A vAta potAnA ziSyone karI ane AgAhI karatAM kahyuM ke A varSe dezamAM bhayaMkara dukALa paDavAno saMbhava che. mahArAjazrInI e AgAhI sAcI paDI. e varSe eTale 1956nI sAlamAM AkhA bhAratamAM bhayaMkara dukALa paDyo. "chappaniyA dukALa' tarIke Aje paNa e jANIto che. e dukALamAM lAkho mANaso hindustAnamAM mRtyu pAmyAM hatAM. vi. saM. 1956mAM bhAratamAM paDelA A bhayaMkara dukALe je cAre bAju kALo kera vartAvyo tenuM varNana ghaNA kavioe karyuM che. zrI rAjendrasUrie pote paNa mAravADI bhASAmAM "chappaniyA dukAlarA salokA' nAmanI kRtinI racanA karI che temAM emaNe A dukALanuM AhebUba varNana karyuM che. emAMthI nIcenI paMktio udAharaNa tarIke juoH "pote potA re peTarI lAgI, berata dhaNIne choDIne bhAgI; INI pare pApI e chappano paDiyo, moTA logAro garva ja galiyo." x x x jhADanI chAla to utArI lAve, khAMDI pIsIne anna kyuM khAve; aMte jhADonI chAla khuTANI, pUro na male pIvAnuM pANI.' saM. 1958mAM mahArAjazrInI nizrAmAM siyANA jinamaMdiramAM pratiSThAno mahotsava yojavAmAM Avyo hato. pratiSThA mATe eka vizALa cogAnamAM meru parvatanI racanA karI enA upara abhiSekanI yojanA vicArAI hatI. eMsI phUTa UMcA meru parvatanI racanA mATI vagerethI karavAmAM AvI hatI. paraMtu pratiSThAvidhi thAya te pahelAM parvatanI racanA tUTI paDI. keTalAka mANaso mATImAM nIce dabAI gayA. khabara paDatAM nagaramAM hAhAkAra macI gayo. badhA tyAM doDyA. mahArAjazrIne upAzrayamAM A ghaTanAnA samAcAra ApavAmAM AvyA. temaNe kahyuM, "gabharAzo nahi, koIne kaMI thavAnuM nathI. tyArapachI teo potAnA ziSya zrI mohanavijayajIne laIne tarata tyAM pahoMcI gayA. mANaso kyAM daTAI gayA tenI Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 241 koIne khabara na hatI. paraMtu e vizALa jagyAmAM mahArAjazrIe nizAnI karI amuka jagyA batAvI. tyAM khodIne mATI khaseDatAM daTAyela mANaso eka pachI eka hemakhema nIkaLI AvyA. A ghaTanA vakhate mahArAjazrI jarA paNa asvastha thayA nahotA. emanI kRpAthI badhA bacI gayA ethI Azcarya sAthe saune AnaMda thayo. vi.saM.1995mAM mahArAjazrI AhoramAM birAjamAna hatA. tyAre tyAMnA punamiyA gaccha taraphathI jinamaMdiramAM pratimAjInI aMjanazalAkAno mahotsava yojavAmAM Avyo hato. e mATe jayapurathI zrI jinamuktisUri padhAravAnA hatA. mahotsavanuM muhUrta phAgaNa vada pAMcamanuM rAkhavAmAM AvyuM hatuM. mahArAjazrI jyotiSanA sArA jANakAra hatA. emaNe joyuM ke muhUrta barAbara nathI. emaNe jayapura zrI jinamuktisUrine jaNAvyuM ke, "derAsara uttarAbhimukha che eTale phAgaNa vada pAMcamanuM muhUrta barAbara nathI. sadoSa muhUrtamAM zubha kArya karavA jatAM aniSThApattinA prasaMgo UbhA thAya che. paraMtu lokonA Agrahane vaza thaI jinamuktisUri AhIra padhAryA. paraMtu aMjanazalAkA mahotsava pachI zrI jinamuktisUri pote AhAramAM ja kALadharma pAmyA. mahArAjazrI jyAre Ahora nagaramAM birAjamAna hatA tyArano eka prasaMga noMdhAyelo che. eka vakhata emanA DuMgAjI nAmanA eka bhakta AvIne mahArAjazrIne ciMtAtura asvastha avAje kahyuM ke potAno putra bahu mAMdo che ane chellI ghaDIo gaNAI rahI che. potAnA putrane aMtima samaye mAMgalika saMbhaLAvavA mATe ghare padhAravA emaNe mahArAjazrIne vinaMtI karI. mahArAjazrI emane ghera padhAryA. tyAM DuMgAjIno putra camanAjI chellA zvAsa laI rahyo hato. gharamAM sagAMsaMbaMdhIo ekatra thaI gayAM hatAM. mahArAjazrIe camanAjIne mAthe vAsakSepa nAkhyo ane enI pAse navakAramaMtra bolAvyo. navakAramaMtra bolatAM camanAjIe mahArAjazrIno hAtha pakaDI lIdho. vaLI te pote navakAramaMtra bolavA lAgyo, ethI enAmAM thoDI svasthatA AvatI jaNAI. mahArAjazrI upAzraya pAchA pharyA. pachI samAcAra maLatA rahyA ke camanAjInI tabiyatamAM sudhAro thato rahyo che. trIje divase to camanAjI pitAzrIno hAtha pakaDI dhIre dhIre upAzraya sudhI AvI pahoMcyo. mahArAjazrI taraphathI jANe potAne navuM jIvana Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 prabhAvaka sthaviro maLyuM hoya evo adbhuta anubhava thayo. thoDA vakhatamAM to camanAjInuM zarIra pahelAM jevuM ekadama svastha thaI gayuM. AthI samagra parivAranI mahArAjazrI pratyenI bhakti ane zraddhAmAM vadhAro thayo. saM. 1959mAM mahArAjazrI potAnA chaeka ziSyo sAthe mAravADamAMthI mevADa tarapha vihAra karI rahyA hatA. teo rANakapura pAsenA jaMgalamAMthI pasAra thaI rahyA hatA. tyAre vihAramAM cAlavAmAM samaya vadhu lAgatAM rastAmAM ja sAMja paDI gaI. bIjA mukAma sudhI pahoMcavAmAM haju pAMceka kilomITaranuM aMta2 bAkI hatuM. eTale zrI rAjendrasUrie to ziSyone AjJA karI dIdhI ke have ApaNe AgaLa vihAra nathI karavAno. teoe najIkamAM ja eka vizALa jhADanA vRkSa nIce mukAma karyo. tyAMthI pasAra thatAM eka AdivAsIe emane cetavyA ke ahIM mukAma na karazo, kAraNa ke najIkamAM vAgha rAtre pANI pIvA Ave che. A sAMbhaLI ziSyonA manamAM Dara pedA thayo, paNa zrI rAjendrasUri to nIDara hatA. temaNe tyAM mukAma karavAno nizcaya pheravyo nahi. temaNe ziSyo sAthe pratikramaNa vagerenI vidhi karI lIdhI. ziSyoe kahyuM, 'gurudeva, amAre rAtanA sUvuM nathI. AkhI rAta amAre jAgatA rahevuM che ane svAdhyAya ka2vo che.' mahArAjazrIe kahyuM, 'bhale, paNa jo koI jaMgalI prANI Ave to mane jagADajo. koI jarA avAja karatA nahi. ane vRkSanI ghaTAnI maryAdAnI bahAra koI gabharAIne doDI jatA nahi.' aDadhI rAte eka vAgha tyAM pANI pIvA Avyo. vAghane jotAM ja svAdhyAya karatA ziSyo gabharAI gayA. mahArAjazrIne jagADyA. mahArAjazrI to svastha ja rahyA. vAgha temanI sAme ghUrakato Avyo. thoDe dUra eka paththara upara Ubho rahyo. mahArAjazrIe enI AMkha sAme trATaka mAMDyuM. thoDI vAramAM vAgha ghUrakato baMdha thayo. tyAra pachI pANI pIne jaMgalamAM kyAMka cAlyo gayo. jIvatA vAghane ATalI najIkathI jovAno A anubhava ane potAnA gurudevanI svasthatA ane siddhi jovAno anubhava ziSyo mATe advitIya hato. keTalAye bhaktone mahArAjazrInAM vacanomAM apUrva zraddhA hatI. temanuM vacana teo AjJA mAnIne svIkAratA ane te pramANe kArya karatA. eka vakhata dhanarAja nAmanA eka vepArI mahArAjazrIne vaMdana karavA AvyA. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 243 emanA caherA parathI mahArAjazrIne lAgyuM ke teo pahelAM jevA prasanna nathI, paNa kaMIka vyathita jaNAya che. mahArAjazrIe pUchyuM to jANavA maLyuM ke vepAramAM temane khoTa gaI che. teo devAdAra thaI gayA che. mahArAjazrIe temane kahyuM, bhAI dhanarAja ! tame gAma choDIne vahelAmAM vahelI take muMbaI cAlyA jAva, tamArI badhI samasyAo tyAM UkalI jaze.' dhanarAja potAnA kuTuMba sAthe tarata muMbaI AvyA. tyAM sUtara bajAranA eka vepArIno saMparka thayo. emanI sAthe bhAgIdArImAM kAma cAlu thayuM. teo sAruM kamAyA. thoDA vakhatamAM ja dhanarAje badhuM devuM cUkate karyuM. krame krame thoDAM varSomAM teo lAkho rUpiyA kamAyA. gurumahArAjanA AzIrvAdathI A thayuM eTale gurumahArAja para temanI zraddhA vadhI gaI ane mahArAjazrInI preraNA anusAra dhArmika prasaMgomAM ghaNI vakhata moTI rakamanuM dAna teo ApatA rahyA hatA. eka vakhata mahArAjazrI rAjagaDhamAM birAjamAna hatA. tyAM rahetA cunIlAla nAmanA eka garIba zrAvaka AjubAjunAM gAmomAM jaI nAnInAnI cIjavastuo vecIne potAnuM gujarAna calAvatA. eka divasa emane thayuM ke Aje mahArAjazrInA AzIrvAda laI vecavA jAuM. teo gharethI nIkaLI upAzraya pahoMcyA. mahArAjazrIne kahyuM, "gurudeva ! Aje huM saradArapura jAuM chuM." cunIlAla saradArapura javA ravAnA thayA. tyAM aMgrejonI lazkarI chAvaNI hatI. rastAmAM eka vRkSa nIce be aMgreja amaladAro beThA hatA. teo kaMIka hisAba karatA hatA, paNa hisAba barAbara besato nahoto. teoe tyAMthI pasAra thatA cunIlAlane bolAvyA. hoziyAra cunIlAle temane hisAbanI badhI samaja pADI. ethI aMgrejone saMtoSa thayo. AvA hoziyAra mANasane lazkaramAM hisAba mATe nokarIe rAkhI levo joIe ema temane lAgyuM. teoe cunIlAla pAse prastAva mUkyo. cunIlAle lazkaramAM khajAnacI tarIke nokarI svIkArI lIdhI. AgaLa jatAM temAM temaNe ghaNI pragati karI ane sArA pagArane lIdhe ghaNuM dhana bacAvI zakyA. rAjagaDhamAM temanuM kuTuMba khajAnacI parivAra tarIke paMkAyuM. aMgrejoe temanI prAmANika ane kuzaLatAbharI sevAnA badalAmAM temane rAyabahAdurano IlakAba Apyo hato. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 prabhAvaka sthaviro khajAnacI parivAre tyArapachI rAjagaDhamAM aSTApadAvatAra jinAlaya baMdhAvyuM hatuM. enI pratiSThA mahArAjazrInA haste thaI hatI. madhyapradezamAM dhAra pAse kaDoda nagaramAM tyAMnA eka zreSThIe mahArAjazrInI preraNAthI bIjAonI sAthe maLIne eka jinAlayanuM nirmANa karyuM hatuM. e jinAlayamAM pratimAjInI aMjanazalAkAno ane pratiSThAno mahotsava saM. 1953nA vaizAkha suda sAtamanA roja mahArAjazrInI nizrAmAM yojavAmAM Avyo hato. A mahotsava prasaMge gAmegAmathI ghaNA mANaso AvyA hatA. A mahotsava daramiyAna eka Apattino prasaMga banI gayo. pratiSThAnI bolI bolanAra zeTha udayacaMdanA ghare rAtanA vakhate DAkuo AvyA. teo lagabhaga eMsI hajAra rUpiyAnAM ghareNAM tathA anya kImatI vastuo upADI gayA. A ghaTanAthI udayacaMdajI ane emanA parivAranA sabhyo udAsa thaI gayA. gAmamAM hAhAkAra thaI gayo. badhe A ghaTanAnI carcA thavA lAgI. zeTha udayacaMdajI jyAre mahArAjazrIne maLavA AvyA tyAre mahArAjazrIe emane sAMtvana ApatAM kahyuM: 'udayacaMdajI ! tamArA ghare DAkuo AvyA ane badhAM ghareNAM upADI gayA te meM jANyuM, paNa ciMtA na karazo. badhuM pAchuM maLI jaze. A mATe pratiSThAnA kAmamAM jarA paNa DhIlA na paDazo.' - udayacaMdajIne mahArAjazrInA vacana para pUrI zraddhA hatI. jANe kazuM banyuM nathI evI rIte emaNe ane emanA parivAre utsAhapUrvaka bhAga lIdho. pratiSThAnI vidhi pachI zAMtisnAtranI vidhi thaI. mahArAjazrInI sUcanAthI enuM jala (nyavaNa) AkhA gAmamAM chAMTavAmAM AvyuM. bIje divase jANe AzcaryakAraka ghaTanA banI hoya tema dhArathI rAjyanA amaladAro ghoDA para besIne udayacaMdajIne ghare AvyA ane kahyuM ke, "DAkuo pakaDAI gayA che ane tamArAM badhAM ghareNAM maLI gayAM che mATe dhAra AvIne te laI jAo.' AthI zeTha udayacaMdajInI mahArAjanA vacanamAM zraddhA vadhu dRDha thaI. eka vakhata mahArAjazrIno koI eka bhakta vepArI potAnA kAphalA sAthe mAravADanA raNamAMthI pasAra thaI rahyo hato. relagADIno ke moTarano e jamAno nahoto. vepArI UMTo upara mAlasAmAna mUkIne laI jaI rahyo hato. rastAmAM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 245 keTalAka lUMTAruo AvyA ane zeThane gherI vaLyA. bacavAno koI upAya nahoto. eTale zeThe potAnA kAphalAne tyAM besADI dIdho ane lUMTAruone kahyuM, "tamAre je laI javuM hoya te khuzIthI laI jaI zako cho." ema kahI vepArIe eka bAju besIne potAnA gurudeva zrI rAjendrasUrinuM citra sAme rAkhIne nam nama:no jApa cAlu karI dIdho. lUMTAruo levA jevo badho mAlasAmAna potAnA UMTa upara bharIne bhAgavA lAgyA. paraMtu thoDe gayA pachI retInA raNamAM lUMTAruone potAno rasto jaDyo nahi. teo Amatema ghaNuM doDyA, paNa bhUlA paDI gayA hoya evuM lAgyuM. chevaTe thAkIne pelA vepArI pAse AvyA ane dhamakAvI pUchyuM, "teM evuM zuM karyuM ke amane rasto jaDato nathI ?' vepArIe kahyuM, "meM to kazuM karyuM nathI. meM to A mArA gurudevanuM citra najara sAme rAkhIne bhagavAnanuM nAma lIdhuM che." lUMTAruo A camatkAranuM kAraNa samajI gayA. teo e vepArIno mAlasAmAna pAcho mUkI gayA ane gurudevanuM citra potAnI sAthe laI gayA. mahArAjazrIe vi. saM. 1960nuM cAturmAsa suratamAM karyuM. tyAre emanI umara 77 varSanI thavA AvI hatI. emaNe ahIM potAnA jIvananuM je sauthI mahattvanuM kArya hatuM te pUrNa karyuM. e kArya "abhidhAnarAjendra koza'nI racanAnuM hatuM. suratamAM mahArAjazrIe potAnA najIka AvatA aMta:kALano aNasAra AvI gayo hato. ahIM emaNe zrotAone sabhAmAM garbhita rIte kahyuM ke have pote traNa varSathI vadhu nahi Ave. emanuM svAcya have kSINa thatuM jatuM hatuM. zarIramAM azakti vadhatI jatI hatI. suratathI vihAra karI teo madhyapradezamAM padhAryA. emaNe cAturmAsa kukSImAM karyuM. tyAra pachInuM cAturmAsa khAcarodamAM karyuM. mahArAjazrInI preraNAthI samAjasevAnAM je keTalAMka mahattvanAM kAryo thayAM temAM e jamAnAnI dRSTie eka mahattvanuM kArya khAcarodanA A cAturmAsa daramiyAna thayuM. mALavAnA cirolAvAsI gAmaDiyA jenone traNaso varSa pachI pharI pAchA saMghamAM levAmAM AvyA. ItihAsa evo che ke traNaso varSa pUrve cirolAvAsI eka zrAvaka kuTuMbe potAnI kanyA ratalAmanA eka zrAvaka kuTuMbanA Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 prabhAvaka sthaviro yuvaka sAthe, sagAI karyA pachI paraNAvI nahi. e ghaTanAne kAraNe ratalAma ane mALavAnAM bIjAM nagaronAM jainoe cirolAvAsIono jJAtibahiSkAra karyo hato. A vairabhAva traNaso varSa sudhI cAlyo. jyAre mahArAjazrI e vistAramAM vicAratA hatA tyAre saM. 1962mAM temaNe ratalAmanA saMghanA AgevAnone samajAvIne A purANI vAtanuM kAyama mATe, utsavapUrvaka samAdhAna karAvI ApyuM. AjanI dRSTie sAmAnya lAgatI A bAbata e jamAnAnI daSTie ghaNI mahattvanI ghaTanA gaNAI hatI. khAcarodathI vihAra karIne mahArAjazrI vaDanagara (madhyapradeza)mAM padhAryA. saM. 1963nuM cAturmAsa emaNe tyAM karyuM. tyAM emaNe divALInA utsava daramiyAna ATha upavAsa karyA. varSothI teo kaThina tapazcaryA karatA rahyA hatA. paraMtu A vakhate lagabhaga eMsI varSanI umare karelI aThThAI pachI emanI tabiyata bagaDI. emane zvAsano roga cAlu thayo ane te vadhato cAlyo. cAturmAsa pUrNa thatAM mahArAjazrIe vihAra cAlu karyo. ratalAma, dhAra, mAMDavagaDha vagere sthaLe padhAravA mATe vinaMtIo thaI. paraMtu badhI paristhitine lakSamAM rAkhI anyatra na jatAM teo rAjagaDha padhAryA. A vihAramAM mahArAjazrIne jiMdagImAM pahelI vAra pagamAM kAMTo vAgyo ane darda thayuM. dIkSAnA divasathI Aja divasa sudhI ughADe page hajAro mAIlanA vihAra daramiyAna temane kyAreya kAMTo vAgyo nahoto. A ghaTanA aMtima avasaranA saMketarUpa banI gaI. rAjagaDhamAM padhAryA pachI mahArAjazrInI tabiyata vadhu bagaDatI gaI. tema chatAM vyAkhyAna, pratikramaNa Adi potAnI kriyAo teo svasthapaNe karatA rahyA hatA. potAnuM AyuSya pUruM thavA AvyuM che ane pote have gaNatarInA divaso mATe ja che e pramANe saMghane sUcana karI dIdhuM hatuM. potAnA ziSyone badhI javAbadArI vaheMcI ApI hatI. potAno "abhidhAnarAjendra koza' chapAvavAnI javAbadArI zrI dIpavijayajI ane zrI yatIndravijayajIne soMpI dIdhI hatI. saM. 1963nA poSa suda sAtamane divase mahArAjazrIe pote vyAkhyAna ApyuM. vyAkhyAnamAM saMyamajIvananI mahattA samajAvI ane aMte saunI kSamAyAcanA karI, micchA mi dukkaDaM kahI pote have saMlekhanA vrata dhAraNa kare che Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjendrasUri mahArAja 247 evo nirNaya emaNe jAhera karyo. vyAkhyAna pachI temaNe derAsaramAM jaI jinezvara bhagavAnanAM darzana karyA. caityavaMdanAdi karyA. potAnA saMlekhanAnA saMkalpane prabhu samakSa manomana doharAvI teo upAzrayamAM padhAryA. potAnAM be vastra ane saMthArA sivAya badhAM upakaraNo vagereno tyAga karI temaNe vidhipUrvaka saMthAro lIdho. rAjagaDhamAM mahArAjazrIe saMthAro lIdho che e samAcAra gAmegAma prasarI gayA. emanAM aMtima darzana mATe emanA hajAro bhakto rAjagaDha AvI pahoMcyA. mahArAjazrI upAzrayamAM potAnA saMthArAmAM padmAsana vALIne dhyAnamAM beThA hatA. ziyALAnA e divaso hatA. mahArAjazrI e ja AsanamAM mAtra be ja vastra dhAraNa karIne cotha, pAMcama ane chaTha ema traNa divasa ane traNa rAta satata dhyAnamagna besI rahyA. chaThanI sAMje mahArAjazrIe be hAtha joDI saunI kSamAyAcanA karI lIdhI. ane pachI >> mana nama:no jApa cAlu karI dIdho. emanI sAthe pAse beThelA ziSyoe ane zrAvakoe paNa jApa cAlu karyo. upAzrayanA aMdhakAramAM maMtrajApanA layabaddha raTaNe eka juduM ja vAtAvaraNa nirmANa karyuM. e vAtAvaraNamAM madharAte mahArAjazrIe deha choDyo. mahArAjazrIno janmadivasa poSa suda sAtama ne guruvAra hato ane emanA kALadharmano divasa paNa poSa suda sAtama ne guruvArano hato. pUrAM eMzI varSanuM AyuSya thayuM. emanA kALadharmanA samAcAra gAmegAma pahoMcI gayA. e samAcAra maLatAM ghaNA bhakto paNa rAjagaDha AvI pahoMcyA. rAjagaDhathI aDhI kilomITara dUra mohanakheDA tIrthanI sthApanA mahArAjazrInI preraNAthI thaI hatI. e tIrthabhUmimAM mahArAjazrInA pArthiva dehanA agnisaMskArano nirNaya thayo. emanI bhavya pAlakhI nIkaLI. emanI aMtima yAtrAmAM rAjagaDhanA nagarajano uparAMta AsapAsanAM gAmomAMthI AvelA ghaNA mANaso joDAyA hatA. mohanakheDA tIrthanA paTAMgaNamAM emanA dehane agnisaMskAra karavAmAM Avyo tyAre emanA hajAro bhakto potAnA gurumahArAjanA viyogathI zokamagna banI gayA hatA. mohanakheDA tIrthamAM tyAra pachI emanI smRtimAM eka sarasa samAdhimaMdira bAMdhavAmAM AvyuM hatuM. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 prabhAvaka sthaviro zrI rAjendrasUri mahArAjasAhebe potAnA 80 varSanA AyuSyakALamAM zAsana mATe bhAre krAntikArI kAryo karavA uparAMta "abhidhAnarAjendra koza' sahita vipula sAhityanI racanA karI ane tejasvI ziSyavRMda taiyAra karyuM. emanA kALadharma prasaMge judA judA ziSyoe tathA keTalAka gRhastha paMDitoe saMskRta, hindI ane gujarAtI bhASAmAM emane aMjali ApI che. zrI gulAbavijayajI, paMDita ghUTara jhA, paMDita kRpAzaMkara mizra vageree pratye ke saMskRtamAM aSTakanA prakAranI zlokabaddha aMjalikAvyanI racanA karI che. zrI mohanavijayajI potAnA aSTakano prAraMbha karatAM lakhe cheH vidyAlaGkaraNaM sudharmazaraNaM mithyAtvinAM dUSaNaM, vidvanmaNDalamaNDanaM sujanatA sadbodhivIjaprayam / saccAritranidhiM dayAbharavidhi prajJAvatAmAdiyama, jainAnAM navajIvanaM guruvaraM rAjendrasUri numH|| munizrI kAntivijayajIe aMjali ApatAM cha kaDInuM sarasa kAvya hiMdImAM lakhyuM che. temAM chelle teo lakhe cheH usa sAdhu, yogI, jyotiSI svarajJAnadhArI Arya ko, vara vijJa kocida buddhizAlI, tapodhana AcArya ko, suci satyadhana, jinadUta, zubha saMgharpamUrta varArya ko, zata bAra vaMdana Aja usa ko ora usa ke kArya ko. zrI vidyAvijayajI ('pathika') lakhe cheH "kAyAkalpa kriyA, jinendra japa se, jJAnI va dhyAnI bane, dekhI zrI yatidharma kI zithilatA thI do use bhI miTA, sAdhvAcAra - vidhAna pAlana kiyA utkRSTatA se svayaM, merI Aja unhI vibhUtipada meM sadbhakti zraddhAMjali; zrImad vijaya rAjendrasUri mahArAjasAhebanAM jIvana ane kAryano tathA sAhityano savigata abhyAsa karanArane e jJAnI-dhyAnI mahAna vibhUtinuM jIvana kevuM krAntikArI, nirbhIka, niraticAra, camatkArapUrNaka ghaTanAsabhara ane preraNAdAyI hatuM tenI pratIti thayA vagara nahi rahe. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11]|| zrI zAMtisAgarasUri mahArAja jenonA digaMbara saMpradAyanI paraMparAmAM chellA eka saikA daramiyAna sudIrgha cAritraparyAya, ugra tapazcaryA, saMyamanI ucca ArAdhanA, zAstrAbhyAsa, kiyoddhAra, zrutasaMrakSaNa, sthaLe sthaLe dharmaprabhAvanA ane 83 varSanI vaye saMkhanApUrvaka samAdhimaraNa e badhAMnI dRSTie AcArya zrI zAntisAgarasUri mahArAjanI tole koI na Ave. emane cAritracakravartI'nuM biruda yogya rIte ja apAyuM hatuM. I. sa. 1955mAM emanA kALadharma prasaMge jaina-jainetara evI aneka nAmAMkita vyaktioe emane bhAvapUrvaka zraddhAMjali arpI hatI. bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI zrI bhadrabAhusvAmInA kALathI dakSiNa bhAratamAM jaina dharmano khUba pracAra thayo. rAjyAzraya maLatAM tyAM jaina dharmano prabhAva saikAo sudhI vistarato rahyo. karNATaka, AMdhrapradeza ane tAmilanADumAM jaina dharmanA aneka avazeSo Aje paNa jovA maLe che. mULabidrI, kArakala, zravaNa belagoDA jevA dharmakendroe rAjyasattAnI sAthe sAthe dharmasattA sthApI hatI. A saikAo daramiyAna kuMdakuMdAcArya, samantabhadrAcArya, amRtacandrAcArya, vIrasenAcArya, jinasenAcArya, akalaMka bhaTTAraka, pUjyapAda svAmI, nemicaMdrAcArya, vidyAnaMdAcArya vagere mahAna AcAryoe samartha zAstragraMthonI racanA karIne jaina dharmanI paraMparAne avicchinna rAkhavAnuM adbhuta kArya karyuM che. samagra bhAratanA bhinna bhinna pradezomAM digaMbara munio ane bhaTTArakonI paraMparA sauthI vadhu sabaLa dakSiNa bhAratamAM adyApi paryanta jovA maLI che. beeka saikA pahelAM zithila thatI e paraMparAne vadhu zuddha, sabaLa ane cetanavaMtI banAvavAnuM bhagIratha kArya zrI zAntisAgarasUri mahArAje karyuM che. emanuM jIvana aneka ghaTanAothI sabhara ane preraka che. karNATakamAM belagAMva jillAnA cIkoDI tAlukAnA bhoja nAmanA nagaranI pAse vaLagUDa nAmanuM eka nAnuM sarakhuM gAma AveluM che. e gAmamAM vi. saM. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 prabhAvaka sthaviro 1929 (I. sa. 1873)nA jeTha vada 6nA roja budhavAre rAtre AcArya zAMtisAgarano janma thayo hato. emanA pitAnuM nAma bhImagoDA pATIla ane mAtAnuM nAma satyavatI hatuM. bALakanuM nAma sAtagauDA pADavAmAM AvyuM hatuM. bhImagaroDA pATIla bhoja gAmanA vatanI hatA. mAtA satyavatInuM piyara yaLagUDa hatuM. sAtagauDAno janma mosALamAM thayo hato. paraMtu emanuM bALapaNa ane emano uche2 bhoja gAmamAM thayo hato. bhoja gAma dUdhagaMgA ane vedagaMgA e be nAnakaDI nadInA pavitra saMgamasthAna para AveluM che. ene lIdhe bhoja gAma zAMta ane ramya naisargika vAtAvaraNa dharAve che. karNATakamAM "gauDA" zabda samAjanA ucca ane sattAdhArI varga mATe vaparAto zabda che. mahArASTra, karNATaka vagere keTalAka pradezomAM pATIla, caudharI, dezamukha vagere zabdo jema potapotAnA samAjanA ucca, uparI varga mATe vaparAtA AvyA che, tema karNATakamAM "gauDA' zabda paNa vaparAto Avyo che. A gIDA loko jaina dharma pALanArA che. temano mukhya vyavasAya khetIno rahyo che. khetI sAthe saMkaLAyelA evA anAja, goLa, masAlA vagere anya vyavasAyomAM tathA kApaDa, sonAcAMdI, zarAphI vagere vyavasAyomAM paNa karNATakanA jaina loko joDAyelA rahyA che. bALaka sAtagoDAnuM nAma enI prakRti anusAra rAkhavAmAM AvyuM hatuM. karNATakamAM kannaDa bhASAmAM "sAta' zabda "zAMta'nA arthamAM vaparAya che. sAtagauDAnI prakRti zAMta hatI. eTale enI prakRti anusAra tenuM nAma sAtagauDA' rAkhavAmAM AvyuM. bhImagIDAne pAMca saMtAno hatAM: cAra dIkarA ane eka dIkarI. temAM sAtagauDA trIjA naMbaranA hatA. emanA be moTA bhAInAM nAma anukrame AdagIDA ane devagauDA hatAM. emanA nAnA bhAInuM nAma kumagIDA hatuM. emanI bahenanuM nAma kRSNAbAI hatuM. e jamAnAmAM bALalagnano rivAja hato. sAtagauDA jyAre nava varSanA thayA hatA tyAre emanA moTA bhAI devagauDA ane AdagIDAnAM lagna levAyAM hatAM. e lagnanA prasaMge sagAMsaMbaMdhIo ghare AvyAM hatAM. lagnaprasaMga UjavAto hato. lagnamaMDapamAM badhAM ekatrita thayAM hatAM. e vakhate nava varSanA bALaka Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja sAtagauDA potAnI phoInI pAMca varSanI dIkarI sAthe ramatA hatA. e baMnene sAthe ramatAM joIne keTalAMka sagAMoe sUcana karyuM ke A chokarA-chokarInI joDa sArI lAge che. mAmA-phoInAM dIkarA-dIkarI vacce lagna karavAno rivAja e jJAtimAM hato. eTale vATAghATo thaI ane tarata ja nirNaya levAyo ane bhImagoDAnA be dIkarAonI sAthe trIjA dIkarA sAtagauDAnAM lagna paNa e lagnamaMDapamAM thaI gayAM. lagnavidhi patI gaI, paraMtu baMne bALakone tenI kaMI khabara nahotI. sAtagauDAnI phoI potAnI dIkarI sAthe potAne gAma pAchI pahoMcI gaI. paraMtu bhAvi kaMIka judI ja rIte goThavAyuM haze tema chaeka mahinAmAM ja samAcAra AvyA ke e kanyAnuM koIka bImArImAM acAnaka avasAna thayuM che. A ghaTanA jANe ke bhAvinA eka saMketarUpa hoya evI rIte banI gaI. bALaka sAtaDAne zALAmAM dAkhala karAyA hatA. paNa pachI trIjA dhoraNamAMthI ja uThADI levAno vicAra emanA pitAjIe karelo. gAmanA keTalAka loko bhImagoDAne pUchatA ke 'sAtagauDA to bahu hoziyAra che. tame ene kema bhaNAvavA IcchatA nathI ?' to bhImagoDA kahetA ke 'amAre to gharano dhIkato vepAra che. vaLI sarasa khetI che. amAre kyAM enI pAse nokarI karAvavI che ke jethI ene vadhu bhaNAvavAnI jarUra paDe ?' eka vakhata sAtagauDAne bIjA choka2AonI sAthe khelakUda karatAM karatAM hAthamAM vAgyuM ane nizALe javAnuM thoDA divasa baMdha thayuM. e nimitta maLatAM kudaratI rIte ja emanuM nizALe javAnuM chUTI gayuM. joke A vyAvahArika zikSaNanI sAtagoDAne bahu jarUra na hatI. emanuM potAnuM mana paNa tyArapachI dhArmika zikSaNa tarapha vadhu lAgI gayuM hatuM. sAtagauDAne dharmanA saMskAra emanAM mAtApitA pAsethI maLyA hatA. pitAzrI paiseTake bahu sukhI hovA chatAM saMyamI ane tyAgavRttivALA hatA. teo UMcA, dekhAvaDA ane pratibhAzALI hatA. kSatriya rAjakumAra jevA teo dekhAtA. temanI mukhAkRti zivAjI mahArAja jevI che evuM loko kahetA. muni bhagavaMtonI sevAcAkarI teo ghaNA utsAhathI karatA. bhImagoDAnA samagra parivAramAM dharmasaMskAranI asara ghaNI prabaLa hatI. khuda bhImagoDA pote paNa dharmaparAyaNa puruSa hatA. teo jaina muniono 251 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 satsaMga karatA ane dharmazravaNamAM ruci dAkhavatA. sAtagauDA potAnA pitAnI jema ja UMcA, dekhAvaDA ane sazakta hatA. teo potAnA khetaramAM sakhata majUrI karI zakatA; bhAre sAmAna UMcakIne doDI zakatA. potAnA khetInA vyavasAyamAM taMbAkunA puDA bAMdhavA athavA goLanA ravA taiyAra karavA vagerene lagatAM bhAre zramabharelAM kAmo karavAmAM paNa sAtagoDA ghaNA capaLa hatA. bhoja gAmanI pAse vedagaMgA ane dUdhagaMgA nadIono saMgama Avelo che. e nadIomAM ane saMgamamAM ghUMTaNa sudhInAM pANI rahe eTale bhoja gAmamAM AvelA sAdhu-saMtone A nAnakaDI nadI ke saMgama pAra karavAnuM keTalIka vAra muzkela banI jatuM. digambara munio hoDIno upayoga kare nahi. paraMtu sAtagauDA eTalA sazakta hatA ke jyAre koI munio tyAM AvavAnA hoya ke tyAMthI javAnA hoya tyAre gAmanA loko sAtagauDAne bolAvI lAvatA. sAtagoDA potAnA khabhA upara munine besADIne eka kinArethI bIje kinAre, nadI pAra karIne mUkI AvatA. ramatagamata ane khelakUdamAM paNa sAtagauDA gAmanA bIjA chokarAo karatAM zaktizALI hatA. paMdareka phUTano lAMbo kUdako mAravo e emane mana ramatavAta hatI. sAtagoDAnA pitAzrIne dhArmika graMthonA vAMcanano rasa hato. teo potAnA gharamAM 'jainadharma-Adarza' nAmanA eka graMthamAMthI roja niyamita thoDuM thoDuM vAMcana karatA hatA. e jamAnAmAM koI rAvajI nemacaMda zAha nAmanA paMDite marAThI bhASAmAM lakhelo e graMtha hato. e vakhate saMskRta ke ardhamAgadhI bhASA gharamAM koIne AvaDatI na hatI. paraMtu sAtagauDAne jaina tattvajJAnamAM rasa paDavA lAgyo. eTale teo potAnI meLe saMskRta ane ardhamAgadhI bhASA samajavAno prayatna karatA. jarUra paDe to koI vakhata AsapAsanA koI paMDitonI madada paNa letA. ema karatAM karatAM sAtagauDA potAnI meLe saMskRta ane ardhamAgadhImAM dhArmika graMtho vAMcatAM zIkhI gayA hatA. temaNe AcArya guNabhadrakRta 'AtmAnuzAsana' ane AcArya kuMdakuMdakRta 'samayasAra' jevA gahana tattvajJAnavALA graMthonuM parizIlana karyuM hatuM. e graMthonI emanA jIvana upara ghaNI moTI asara paDI hatI. sAtagauDAne nAnapaNathI ja vairAgyanA saMskAra hatA ane yuvAnImAM pravezatAM temane AvA kaThina dharmagraMtho svayaMmeva vAMcI prabhAvaka sthaviro Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 253 zakavAnI zakti prApta thaI hatI. e mATe teo pote ema mAnatA hatA ke pUrvajanmanA koI kSayopazamane kAraNe teo ATalI tattvaruci dharAvatA thayA hatA. sAtagauDAnI upara rudrApyA nAmanA emanA eka bAlamitranI ghaNI moTI asara rahI hatI. bhoja nAmanA gAmanI aMdara teo jyAre hatA ane zALAmAM sAthe abhyAsa karatA hatA tyAre A rudrApAnI dostI temane gamI gaI hatI. rudrApyA hindu liMgAyata komanA hatA ane zuddha zAkAhArI hatA. eTale temane ghare javA-AvavAnuM sAtagauDAne gamatuM. AzcaryanI vAta to e che ke e nAnI uMmare rudrAppAne paNa tattvajJAnamAM rasa paDato hato. cAturmAsa daramiyAna rudrApyA paNa sAtagauDAnI sAthe jinamaMdire jatA. jaina dharmasiddhAMta ane AcArano prabhAva temanA upara ghaNo paDyo hato. rudrAppAe sAtagoDAnI jema rAtribhojanano tyAga karyo hato. rudrAppA atyaMta zrImaMta kuTuMbanA putra hatA, chatAM mojazokhamAM emane rasa na hato. khAvApIvAmAM temanA jIvanamAM sAdAI hatI. ghaNI vAra teo gharamAM ekalA besIne AtmaciMtana karatA. baMne mitra keTalIka vAra gAmanI bahAra dUra vagaDAmAM jaI koI vRkSa nIce besI zAstracarcA karatA. sAtagauDAnA tyAgavairAgyane poSavAmAM A liMgAyatI komanA vedAMtapremI paraMtu jena tattvanA AcArathI prabhAvita evA rudrApyAnI asara ghaNI paDI hatI. durbhAgye gAmamAM jyAre marakIno upadrava phATI nIkaLyo tyAre rudrApyA temano bhoga banyA hatA. emanA e aMtima divasomAM sAtagoDA divasarAta emanI pAse besI rahetA ane emane navakAramaMtra saMbhaLAvatA tathA "arihaMta arihaMta' evo jApa karAvatA. rudrAppA bhAvapUrvaka arihaMtano jApa karatA. jApa karatAM karatAM samAdhipUrvaka emaNe potAno deha choDyo hato. zALA choDyA pachI sAtagauDA potAnA pitAzrInI anAjanI tathA kApaDanI dukAnamAM kAma karavA lAgyA hatA. dukAna para pote ekalA beThA hoya tyAre temaNe evI paddhati rAkhI hatI ke je koI gharAka Ave ane dharmanI vAta saMbhaLAvavA taiyAra hoya tene ja teo mAla ApatA. teo AvelA gharAkane pahelAM koI eka dharmagraMthamAMthI ekAda pAnuM vAMcI saMbhaLAvatA athavA ekAda gAthA samajAvatA athavA koI mahAtmAnA jIvanamAMthI ekAda preraka prasaMga Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 54 prabhAvaka sthaviro kahetA. samayanI nirAMtanA e divaso hatA. eTale dukAne besIne gharAko sAthe dharmakathAno Avo vyavahAra karavAnI A emanI nityanI paddhati thaI gaI hatI. - sAtagauDA potAnI dukAnamAM eka ja nizcita bhAva rAkhatA. teo koIne chetaratA nahi. Ama chatAM koI gharAka evA Ave ke je bhAvatAlamAM bahu kacakaca karatA to sAtagauDA tarata tene choDIne potAno dharmagraMtha vAMcavA besI jatA. teo jyAre potAnA khetaramAM kAma karavA jatA tyAre tyAM paNa phAjala samayamAM dharmavArtA karatA. temanAmAM kapaTabhAva bilakula nahoto. teo vairAgyanI mUrti jevA hatA ane keTalIka vAra emanI dukAne ke emanA khetaramAM keTalAka loko emanI sAthe dharmagoSThI ke satsaMga karavA mATe ja khAsa AvatA. sAtagauDA A rIte potAnAM mAtApitA sAthe gharamAM ekAMtapriya ane atarmukha banIne rahevA lAgyA hatA. teo gharamAM paNa khapa pUratI ochI vAta karatA. teo ADozI-pADozI sAthe paNa ToLaTappA karatA nahi. teo potAnA pitAnI sAthe dukAne jatA ane gharamAM Ave tyAre potAno samaya vrata, saMyama ane svAdhyAyamAM pasAra karatA. teo jyAre dukAne jAya tyAre tyAM paNa jyAM sudhI pitAjI ane nAnA bhAI kumagauDA dukAnamAM hoya tyAM sudhI teo vepAranI vAtacItamAM rasa letA nahi ane gharAko sAthe mAthAkUTa karatA nahi. potAnA nAnA bhAI kumagoDAne ja teo kahetA ke tame ja dukAnano badho kArabhAra calAvo. mane emAM rasa nathI. koIka vAra dukAnamAM pitAjI ane nAnA bhAI na hoya ane koIka gharAka AvyuM hoya to teo gharAkane kahetA ke, "juo bhAI, A kApaDanA tAkAo paDyA che, emAMthI tamane je kApaDa game te tAkAmAMthI tamArI meLe mApIne ane kApIne laI lo. eno je bhAva lakhyo che te pramANe hisAba karIne je paisA thatA hoya te gallAmAM nAkhI do. jo tamAre udhAra laI javAnuM hoya to A copaDo paDyo che temAM tamArA hAthe lakhI lo.' A rIte sAtagauDAnI prAmANikatA ane dhaMdhAnI bAbatamAM niHspRhatA joIne gharAkone zarUAtamAM Azcarya thatuM. paraMtu pachIthI badhA gharAko sAtagauDAnI prakRtithI ane emanA dhaMdhAnI A prazasya rItathI sumAhitagAra thaI gayA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja hatA. sAtagoDAnI gRhasthajIvananI udAsInatA eTalI badhI hatI ke potAnAM sagAMsaMbaMdhIonA koInA ghare lagnaprasaMga hoya to temAM teo jatA nahi. emanI vayanA bIjA chokarAo jyAre sarasa vastro paherIne lagnamAM mahAlavA nIkaLatA ane lagnanA jamaNavAramAM rasa letA te vakhate sAtagoDA zAMtithI ghare besIne potAno svAdhyAya karatA. emanI A udAsInatAnI parAkASThA to tyAM sudhI hatI ke potAnI sagI nAnI bahena kRSNAbAInAM lagna hatAM tyAre ane potAnA sagA nAnA bhAI kumagoDAnAM lagna hatAM tyAre sAtagauDAe e lagnomAM hAjarI sudhdhAM ApI nahotI. teo ghare ja potAnA svAdhyAyamAM lIna rahyA hatA. lagna vagere prakAranA sAmAjika prasaMgothI sAtagauDA taddana vimukha hatA. paraMtu bIjI bAju dhArmika utsavomAM teo eTalo ja sakriya bhAga letA hatA. koI dhArmika parvanI ujavaNI hoya, jinamaMdiramAM khAsa koI utsava hoya, gAmamAM koI munibhagavaMtanI padharAmaNI hoya ke evA bIjA dhArmika prasaMgo hoya tyAre sAtagauDA temAM agresara rahetA. 255 bhImagoDAnA eka putra devagauDAe digambara muni pAse kSullakanI dIkSA grahaNa karI hatI ane teo anukrame digambara muninA pada sudhI pahoMcyA hatA. temanuM nAma vardhamAnasAgara rAkhavAmAM AvyuM hatuM. bhImagauDAnA bIjA eka putra kumagoDAnI paNa dIkSA levAnI bhAvanA hatI. temanAM lagna nAnapaNamAM thaI cUkyAM hatAM. paraMtu gRhasthajIvanamAM temane rasa nahoto. teo paNa digambara munionI ane khAsa to potAnA vaDIla baMdhu vardhamAnasAgaranI sevAmAM vadhu rahetA. durbhAgye dIkSA levAno emano saMkalpa pAra paDe te pahelAM to temanuM AvasAna thayuM hatuM. sAtagauDAne kizorAvasthAthI ja dIkSA levAno bhAva janmyo hato. potAnA eka vaDIla baMdhue dIkSA lIdhI hatI. potAnA kuTuMbanA dharmanA saMskAra hatA e to kharuM ja, paraMtu emane potAnA hradayamAM paNa saMyamanI ruci janmathI ja hatI. bAlyAvasthAmAM teo zALAe bhaNavA jatA, paraMtu zerImAM chokarAo sAthe ramavA jatA na hatA. bALavaye thayelAM emanAM aupacArika lagnanI vAta to have jUnI thaI gaI hatI. sAtagauDAnI kizorAvasthA pUrI thavA AvI te vakhate Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 prabhAvaka sthaviro mAtApitAe gharamAM emanI sagAI aMge vicAraNA cAlu karI. e vakhate sAtauDAe spaSTa zabdomAM mAtApitAne jaNAvI dIdhuM ke, 'juo, huM koI divasa lagna karavAno nathI. huM AjIvana brahmacArI rahevAno chuM ane mArA manamAM dIkSA levAnI bhAvanA che.' sAtagauDAnI A spaSTa jAherAtathI mAtAne AghAta lAgyo. mAtA dharmaparAyaNa hatI, paraMtu mAtRsahaja vAtsalyane kAraNe dIkarAne paraNelo jovA ane gharamAM vahu ANavA te utsuka hatI. pitA taTastha hatA, kAraNa ke teo vadhu dharmaparAyaNa hatA. sAtagauDAnA nirNayathI temane jarA paNa AghAta lAgyo nahi, balake AnaMda thayo. temaNe kahyuM, 'beTA ! ApaNA gharanA dhArmika vAtAvaraNa anusAra dIkSA levAnA tArA nirNayathI mane bahu AnaMda thayo che. tuM jo dIkSA leze to huM mAnIza ke mAruM jIvana sArthaka thayuM che. tuM tArA dIkSAnA nirNayamAM aDaga raheje ane amArA jIvanane ujjavaLa banAvaje.' mAtAnI mAnasika avasthA judI hatI. temanI IcchA evI hatI ke dIkaro na paraNavAno hoya to bhale na paraNe, paraMtu pote hayAta hoya tyAM sudhI gharamAM rahe to sAruM. pitAne paNa potAnI kApaDanI dukAnamAM madadanIzanI jarUra hatI. AthI mAtApitAe sAtagauDAne kahyuM, beTA, tAre lagna nathI karavAM ane e nirNayamAM tuM makkama che to bhale, paNa amArI vinaMtI che ke ame hayAta hoIe tyAM sudhI tAre dIkSA na levI. bhagavAna mahAvIre paNa mAtApitAnuM mAnyuM hatuM to tAre paNa amArI ATalI vinaMtI mAnya rAkhavI joIe. gharamAM rahIne tArAthI je kaMI dharmArAdhanA thAya te tuM avazya kara, paraMtu dIkSA levAnuM pachIthI ja rAkhaje.' sAtagauDAne dIkSA vahelI levI hatI, paraMtu mAtApitAnA dilane teo duHkha ApavA IcchatA na hatA. eTale emaNe mAtApitAnI vinaMtIno svIkAra karyo ane vacana ApyuM ke jyAM sudhI teo hayAta che tyAM sudhI pote dIkSA nahi le. sAtagoDAne tIrthayAtrAmAM ghaNo rasa hato. najIkamAM ghaNAMkharAM tIrthonI emaNe yAtrA karI hatI, paraMtu sametazikharanI yAtrA karI na hatI. e yAtrA karavAnI emanI utkaTa bhAvanA hatI. batrIsa varSanI uMmare emane e taka Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 257. maLI. teo sametazikhara pahoMcyA tyAre temaNe bahu dhanyatA anubhavI. emanA cittamAM tyAga-vairAgyanA bhAvo UbharAvA lAgyA. e vakhate emaNe be prakhara bAdhAo lIdhI. eka, jIvana paryaMta kyAreya ghI ane tela na khAvAM. bIjI bAdhA evI lIdhI ke jIvana paryata divasamAM eka ja vakhata AhAra karavo. sAtagauDA dIkSA levAnI bhAvanAvALA hatA. vaLI potAnAM mAtApitAne varSo sudhI divasamAM eka ja vakhata AhAra letAM nihALyAM hatAM. eTale A prakAranI AkarI bAdhAo temanA bhAvi sAdhujIvananI pUrvataiyArIrUpe ghaNI upayogI nIvaDe evI hatI. sametazikharanI jAtrA karavA uparAMta sAtagauDAe tyAM najIkamAM AvelAM pAvApurI, caMpApurI, rAjagRhI vagere tIrthonI paNa yAtrA karI lIdhI. sAtagauDA jyAre zikharajInA e DuMgara upara caDhI rahyA hatA tyAre emanI sAthe AvelAM sagAMsaMbaMdhIomAMthI eka vRddha bAI zikharajInA DuMgara upara caDhatAM bahu thAkI javA lAgI. haju zarUAtamAM ja DuMgara upara sItAnALA nAmanI jagyA sudhI badhAM pahoMcyA hatAM tyAM to e bAI eTalI thAkI gaI ke ene lAgyuM ke have potAnAthI upara jaI jAtrA karI zakAze nahi. te bahu raDavA lAgI. lokoe pUchayuM tyAre eNe kahyuM ke, "TheTha ATale sudhI AvIne mArI jAtrA have huM karI nahi zakuM? mAro phero niSphaLa jaze? keTalAMya varSothI zikharajI jAtrAnuM huM svapna sevatI hatI, paNa ahIM ATale sudhI AvyA pachI huM have DuMgara upara jaI zakuM ema nathI." e vakhate sAtagauDAe e vRddha mahilAne sAMtvana ApyuM ane kahyuM, mAjI! tame phikara karo nahi. mArA khabhA upara besADIne huM tamane TheTha sudhInI jAtrA karAvIza." sAtagauDAe e rIte e mAjIne potAnA khabhA upara UMcakIne zikharajIno parvata caDhIne sArI rIte jAtrA karAvI. sAtagoDAmAM zArIrika tAkAta keTalI badhI hatI te AvA prasaMgo uparathI joI zakAya che. sAtagauDAnA pitA bhImagoDA ane mAtA satyavatInuM prauDhAvasthAnuM jIvana vadhu saMyama, tapazcaryA ane dharmakriyAmAM vItavA lAgyuM. teo gAmamAM padhArelA kSullaka, elaka, muni vagerene AhAra mATe ghare bolAvI lAvatA. bhImagoDAe Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 prabhAvaka sthaviro jIvananAM chellAM soLa varSa divasamAM eka vakhata bhojana karavAnA vratanuM pAlana karyuM hatuM. vaLI temaNe svadA2AsaMtoSa ane pachIthI chellAM soLa varSa AjIvana brahmacarya-vrata svIkAryuM hatuM. pAMsaTha varSanI vaye temanI tabiyata lathaDI tyAre temaNe anazana-vrata (yama saMlekhanA vrata) svIkArI lIdhuM hatuM ane samAdhimaraNapUrvaka deha choDyo hato. gharamAM koIe paNa zoka na pALavo evI spaSTa sUcanA ApI dIdhI hatI. emanA avasAna vakhate emanAM patnI satyavatIe apUrva svasthatA ane dhIraja dhAraNa karyAM hatAM. teo kharekhara devI jevAM hatAM. teo saMyamanI mUrti hatAM. potAnA pati bhImagauDAe jyAre divasamAM eka vakhata AhAra karavAnuM ane AjIvana brahmacaryanuM vrata lIdhuM tyAre emaNe mastake mUMDana karAvI dIdhuM hatuM. temaNe sapheda vastra dhAraNa karI lIdhAM hatAM. potAnI pAse eka kamaMDaLa ane pIMchI rAkhIne digambara saMpradAyanI ArthikA jevuM jIvana teo jIvavA lAgyAM hatAM. potAnAM mAtApitAnI AvI saMyamathI bharelI jIvanayAtrA joIne tathA vAraMvAra digambara munionI sAthe temanuM kamaMDala ane pIMchI UMcakIne cAlavAnA saMskArane lIdhe sAtagoDAne nAnapaNathI ja munijIvananuM AkarSaNa thayuM hatuM. sAtagauDA svastha prakRtinA hatA. emano dharmAbhyAsa vadhato jato hato. sAdhu-saMto sAthe emano satsaMga paNa vadhato jato hato. emanI tattvadRSTi paNa khIlatI jatI hatI. saMsAranA svarUpanuM teo anAsaktabhAve avalokana karatA rahetA hatA. emanI A tattvadRSTinI ane AtmazAMtinI parAkASThA to tyAre jovA maLI ke jyAre emaNe potAnA pitAne ane tyAra bAda potAnI mAtAne, mRtyu prasaMge dharmazravaNa karAvyuM ane teo baMnene anukrame zAMtipUrvaka samAdhikaraNa karAvyuM. pitAnA ane tyAra pachI mAtAnA avasAna prasaMge gharanAM badhAM svajano, sagAMsaMbadhIo ane pADozIo rudana karatAM hatAM tyAre sAtagauDA eTalA ja svastha ane Atmamagna rahyA hatA. emanI AMkhamAMthI eka paNa AMsu saryuM na hatuM. temanAmAM jaDatA nahotI, paNa janmamaraNanI ghaTamALano svasthapaNe svIkAra hato, kAraNa ke teo vairAgyanI mUrti hatA. ane temanuM AtmabaLa ghaNuM UMcuM hatuM. sAtagauDAne dIkSA levA mATe ghaNAM varSa sudhI rAha jovI paDI. emanAM Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 259 mAtA ane pitA baMneno svargavAsa thayo tyAra pachI ApelA vacana anusAra sAtagoDAe dIkSA levAno nirNaya jAhera karyo. e vakhate emanI uMmara 41 varSanI hatI. teo pote ghaNAM varSathI gharamAM rahIne sAdhu jevuM jIvana jIvatA hatA. have dIkSA mATe yogya gurunI zodhamAM teo pharavA lAgyA hatA. e divasomAM eka vakhata karNATakamAM digambara munirAja devendrakIrti vihAra karatA hatA. teo devapnAsvAmI tarIke vadhAre jANItA hatA. ekaMdare digambara munionI saMkhyA ghaNI ochI hoya che, kAraNa ke e sAdhanAmArga atyaMta duSkara che. devaprAsvAmI vihAra karatA karatA uttara nAmanA gAmamAM padhAryA hatA. e jANIne sAtagauDA emane vaMdana karavA mATe gayA. sAtagIDAne dIkSA levI hatI. emaNe devapnAsvAmIne kahyuM, "gurumahArAja !" mane munidIkSA Apo." devappAsvAmIe kahyuM, "bhAI, evI rIte nagna muni tarIke sIdhI dIkSA levI e saraLa vAta nathI. jaina dharmamAM gRhasthoe krame krame dIkSAnA mArge AgaLa vadhavAnuM hoya che. gRhasthone pahelAM phakta be vastra dhAraNa karanAra kSullakanI dIkSA ApavAmAM Ave che. e mATe judI judI pratimA' (sAdhanA) vahana karavAnI hoya che. e pratimAono abhyAsa sArI rIte thAya e pachI phakta kamare eka vastra dhAraNa karanAra ailakanI dIkSA ApavAmAM Ave che. tyArapachI temAM sthiratAnI pUrI khAtarI thAya to ja gurumahArAja nircantha (nagna) muninI dIkSA Ape che. nagna muninI dIkSA levI e sahelI vAta nathI. nagna muninI dIkSA lIdhA pachI jo enuM pAlana na thAya to dharma vagovAya che. nagna muninI dIkSAmAM ghaNAM AkarAM vrata hoya che ane saMkaTo tathA upasargo sahana karavAnI zakti keLavavavAnI hoya che. mATe ekAeka digambara muninI dIkSA ApavAmAM AvatI nathI." gurumahArAjanI bhalAmaNa anusAra sAtagauDAe kSullakanI dIkSA levAnuM svIkAryuM. A rIte vi. saM. 1972 (I. sa. 1916)nA jeTha suda 13nA roja sAtagauDAne kSullaka dIkSA ApavAmAM AvI. emanuM nAma zAMtisAgara rAkhavAmAM AvyuM. sAtagauDAe kSullakanI dIkSA lIdhI tyAre pote gharamAM svajanone jaNAvyuM nahotuM. gurumahArAja pAse jaIne uttara gAmanI aMdara emaNe dIkSA laI lIdhI. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 prabhAvaka sthaviro A vAtanI jyAre gharanAM svajanone khabara paDI tyAre teo uttara gAme AvI pahoMcyA. sAtagIDAne kezaloca sahita kSullakanA svarUpamAM laMgoTI jevuM vastra paherIne beThelA joIne gharanAM svajano raDavA lAgyAM. paraMtu ethI sAtagauDA jarA paNa asvastha na thayA. temaNe svajanone kahyuM ke, "tame koI raDazo nahi. raDavA mATe ahIM AvavAnuM na hoya. meM to eka uttama mArga svIkAryo che." emanA upadezathI svajano zAMta banyAM. tyArapachI svajanoe tyAM rokAIne kSullaka zAMtisAgarane vidhipUrvaka AhAra paNa vahorAvyo. e divasomAM digambara paraMparAmAM dIkSA lenAranI saMkhyA bahu ja alpa rahetI. eTale digambaromAM kSullaka, ailaka ane munionA AcAromAM paNa judI judI paraMparA cAlatI hatI. karNATakamAM digambaromAM eka paraMparA anusAra kSullaka ane ailaka koI paNa gRhasthone ghare jaIne AhAra letA. teo vAhanano upayoga paNa karatA. bIjI paraMparAmAM kSullaka, ailakane gRhasthane ghare AhAra levAnI tathA vAhanano upayoga karavAnI manAI hatI. kSullaka zAMtisAgare jyAre kSullakanI dIkSA lIdhI tyAre emane kamaMDala ane morapIMcha paNa ApavAmAM AvyAM na hatAM. zAMtisAgare tAMbAnA eka loTAne dorI bAMdhIne kamaMDala tarIke vAparavAnuM cAlu karyuM hatuM. morapIMcha mATe emanA gurumahArAja devendrakIrtisAgare potAnAM pIMchAmAMthI thoDAM pIchAM kADhI ApyAM hatAM, jemAMthI zAMtisAgare potAne mATe kAmacalAu morapIcha banAvI lIdhuM hatuM. kSullakanI dIkSA lIdhA pachI zAMtisAgara tapa-japa svAdhyAya-dhyAna vageremAM magna rahevA lAgyA. teo judA judA maMtranA dara mahine ochAmAM ochA 25 lAkha jApa karatA. teo potAnA AcAranuM custapaNe pAlana karavA lAgyA. temano pavitra AtmA dhyAnamAM jyAre ArUDha thaI jato tyAre jANe kazAnI ja emane khabara rahetI nahi. kSullaka zAMtisAgare kSullaka tarIkenuM potAnuM prathama cAturmAsa karNATakamAM koganolI nAmanA nagaramAM karyuM hatuM. A cAturmAsa daramiyAna eka camatkArika ghaTanA banI hatI. eka divasa kSullaka zAMtisAgara maMdiramAM sAMjanA samaye dhyAnamAM beThA hatA. maMdiramAM aMdhAruM thavA AvyuM hatuM. e vakhate cha phUTa lAMbo eka sApa maMdiramAM AvI caDhyo. ghUmato ghUmato e sApa zAMtisAgara pAse Avyo. paraMtu zAMtisAgara to potAnA dhyAnamAM Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja nimagna hatA. sApa zAMtisAgaranA zarIra upara caDhyo, paraMtu ethI zAMtisAgara potAnA dhyAnamAMthI calita thayA nahi. e vakhate pUjArI maMdiramAM dIvo karavA mATe Avyo. dIvo karatAM ja eNe joyuM ke zAMtisAgara dhyAnamAM beThA che ane emanA zarIra upara sApa che. e dRzya jotAM ja pUjArI coMkI gayo ane gabharAIne bahAra doDyo. eNe bUmAbUma karI mUkI. e sAMbhaLIne AsapAsathI paNa mANaso doDI AvyA. teo badhA vicAravA lAgyA ke jo ghoMghATa karIne sApane pakaDavAno prayAsa karIzuM ane rakhe ne sApa zAMtisAgarane DaMkha mAraze to moTo anartha thaze. enA karatAM chupAIne najara rAkhavI ke sApa kyAre zAMtisAgaranA zarIra u52thI nIce Utare che. sau e rIte utsukatApUrvaka rAha jovA lAgyA. keTalIka vAra pachI sApa dhIme dhIme zAMtisAgaranA zarIra uparathI nIce gayo ane jhaDapathI bahAra nIkaLIne aMdhArAmAM kyAMka evI rIte bhAgI gayo ke te kaI bAju gayo te paNa jANI zakAyuM nahi. zAMtisAgara dhyAnamAMthI jAgrata thayA tyAre temane A ghaTanAnI khabara paDI. paraMtu temaNe to e ghaTanAne sahaja rIte svIkArI lIdhI. paraMtu A ghaTanA banatAM gAmalokonA Azcaryano pAra na rahyo. zAMtisAgaranA saMyamanA prabhAvanI A camatkArika vAta cAre bAju prasarI gaI. zAMtisAgarajI mahArAja koganolIthI vihAra karIne kolhApura pAse bAhubali tIrthamAM padhAryA. te vakhate AsapAsanA vistAramAM vasatA jainoe mahArAjazrI pAse giranAra tIrthanI yAtrAno prastAva mUkyo. kSullaka tarIke zAMtisAgara mahArAje vAhanano haju tyAga karyo nahoto. eTale saMghayAtrAnA A prastAvano emaNe svIkAra karyo. saMghanA zrAvako sAthe TrenamAM besI teo jUnAgaDha pahoMcyA hatA. giranAranI yAtrAthI emane apAra ullAsa thayo hato. neminAtha bhagavAnanI pratimA ane pAdukAnAM darzana-vaMdana karIne emaNe dhanyatA anubhavI hatI. emanI najara samakSa bAla brahmacArI neminAtha bhagavAnanuM jIvana jANe eka citrapaTanI jema tAjuM thayuM hatuM. emanA hradayanA bhAva dRDhapaNe eTalA UMcA thayA hatA ke potAnI ja meLe emaNe potAnuM uparanuM bhagavuM vastra choDI dIdhuM ane mAtra laMgoTabhera rahIne potAne elaka tarIke tyAM saMgha samakSa jAhera karI dIdhA. 261 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 prabhAvaka sthaviro giranAranI yAtrA karIne saMgha pUnA thaIne pAcho pharI rahyo hato. pUnAthI mIrajanA raste kuMDala roDa sTezana para badhA UtaryA ane tyAM kuMDala tIrthanAM darzana mATe gayA. tyAM mULanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAnanAM darzana karIne bhagavAnanI samakSa ailaka zrI zAMtisAgarajIe potAnI pratijJA jAhera karI ke AjathI have huM koI paNa prakAranA vAhanano upayoga karIza nahi ane mAtra pAdavihAra karIza." saMghanA zrAvako relave dvArA potapotAnA mukAme pahoMcyA ane zAMtisAgarajIe potAno vihAra cAlu karyo. nasalApura, bIjApura vagere sthaLe vihAra karIne teo enApura pahoMcyA. tyAM temaNe paMdara divasa sthiratA karI. tyAM te vakhate digambara muni AdisAgara mahArAja birAjamAna hatA. emanA sahavAsathI zAMtisAgarajIe khUba ullAsa anubhavyo. temanI jema pote paNa jaladI jaladI nirjhanya muni bane e mATe teo tAlAvelI sevavA lAgyA. ailaka thayA pachI zAMtisAgarajI potAnA guruvarya devendrakIrti pAse AvyA ane potAne digambara dIkSA ApavAmAM Ave te mATe vinaMtI karI devendrakIrti te vakhate yaranALa nAmanA gAmamAM birAjamAna hatA. devendrakIrtie zAMtisAgarajIne samajAvyuM ke digambara dIkSA sahelI nathI. enuM pAlana karavAnuM atyaMta kaparuM che. jo koI vyakti enuM barAbara pAlana na karI zake to te vAta gupta rahetI nathI. ethI te vyaktinI, tenA dharmanI ane tene dIkSA ApanAra gurunI apakIrti thAya che. paraMtu zAMtisAgarajI to nirjhanya muninI dIkSA levA mATe makkama hatA. devendrakIrti svAmIe emanI jAtajAtanI kasoTI karI ane jyAre pAkI khAtarI thaI tyAre chevaTe emane munidIkSA ApavAnuM nakkI karyuM. digambara muni mATe kezaloca, snAnatyAga, bhUmizayana, adaMtadhAvana, UbhA UbhA eka TaMka eka ja samaye hAthamAM laIne AhAra karavo evI evI ekavIsa prakAranI atyaMta kaThina vratacaryA hoya che. A vratacaryA mATe zAMtisAgarajI pUrepUrA sajja, svastha ane daDhanizcaya hatA. eTale ja devendrakIrti svAmIe temane munidIkSA ApavAno nirNaya karyo. e mujaba vi. saM. 1976 (I. sa.1920)phAgaNa suda agiyArasanA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja divase emane dIkSA ApavAmAM AvI. chellA cAra-pAMca saikAmAM A rIte jAheramAM digambara, nagna muninI dIkSA thoDAka lokonI hAjarImAM ja khAnagImAM apAtI rahI che, paraMtu zAMtisAgarajInI dIkSA vizALa samudAya samakSa jAheramAM ApavAmAM AvI hatI. A eka mahattvanI aitihAsika ghaTanA gaNAya che. 263 zrI zAMtisAgarajI mahArAje digambara muninI dIkSA lIdhI te vakhate bhAratamAM ekaMdare digambara munionI saMkhyA ghaNI ja ochI hatI. vaLI temanA AcAromAM paNa vividhatA hatI. digambara muni tarIke rahevuM, vicaravuM, AhAra levo vagere bAbato ApaNe dhArIe tenA karatAM paNa ghaNI vadhAre kaThina hoya che. teone upavAsa to nAnA-moTA nimitte karavAnA AvyA ja kare. ethI jIvana TakAvavuM ghaNuM agharuM thaI paDe. digambara muninI AhAravidhi paNa ghaNI AkarI hoya che. teone divasamAM eka ja vAra eka ja sthaLe UbhA UbhA be hAtha vaDe AhAra (ThAma cohivAra) karI levAno rahe. pachI covIsa kalAka pANI paNa na vaparAya. emAM paNa batrIsa prakAranA aMtarAyamAMthI koI paNa aMtarAya Ave to tarata AhAra choDI devo paDe. AhAramAM kAMkarI, reso, vALa ke evuM kaMI Ave te jo moDhAmAMthI kADhavA mATe AMgaLI moDhAmAM nAkhavI paDe to tarata AhAra choDI devo paDe. vaLI e samaye amuka pazu-pakSIonA avAja thAya to paNa AhAra choDI devo paDe. AthI keTalAka bhakto digambara muni bhagavaMtane aMtarAya na thAya eTalA mATe AhAravidhi vakhate satata jorathI ghaMTa vagADatA rahetA jethI munione bIjo koI avAja saMbhaLAya nahi ane AhAramAM aMtarAya thAya nahi. zAMtisAgarajIne lAgyuM ke digambara muninI caryA to tapasvInI carcA che. AhA2 na maLe to tethI teoe saMtapta thavAnI jarUra nathI ane gRhasthoe muni pratye A bAbatamAM dayAbhAva rAkhavAnI jarUra nathI. balake muniono AcAra zithila na thAya e tarapha jovAnuM gRhasthanuM kartavya che. AthI emaNe munionA AhAra vakhate thatA ghaMTanAdane baMdha karAvyo hato. vaLI digambara munio AhAra levA gAmamAM jatA tyAre te divasa mATe nakkI karelA gRhasthanA ghare jaI AhAra letA. gAmamAM jatI vakhate teo zarIre cAdara vIMTALI letA ane gRhasthanA gharamAM jaI, snAna karI pachI nagna banI UbhA UbhA AhAra Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 prabhAvaka sthaviro letA ane tyAra pachI cAdara zarIre vIMTALI svasthAnake AvI vastra kADhI nagnAvasthAmAM rahetA. rastAmAM temane jovA mATe lokonAM ToLAM na thAya e ja Azaya hato. paraMtu zAMtisAgarajI mahArAje AcAramAM pravezelI AvI zithilatAone dUra karAvIne potAnA zuddha niraticAra saMyamapAlana dvArA samAjane uttama udAharaNa pUruM pADyuM hatuM. ethI ja emanA samayathI digambara sAdhuono samudAya, saMkhyAnI dRSTie vRddhi pAmato gayo hato ane temAM pravezelI zithilatAo dUra thaI hatI. mahArAjazrIe A rIte digambara muni saMsthAne vadhu sudaDha banAvI hatI. vi. saM. 1979 (I. sa. 1923)mAM muni zAMtisAgarajIe kozUra nAmanA gAmanI aMdara cAturmAsa mATe sthiratA karI hatI. nagna muni tarIkenuM A temanuM prathama cAturmAsa (varSAvAsa) hatuM. koNUra gAma pAse prAcIna samayanI eka guphA che. ema kahevAya che ke prAcIna samayamAM koIka rAjAe munione dhyAna dharavA mATe A guphA banAvelI hatI. mahArAjazrI e guphAmAM dhyAna dharavA mATe javA lAgyA. eka divasa bapore teo guphAmAM dhyAna dharavA beThA hatA te vakhate eka sApa tyAM Avyo. e guphAnA dvAra pAse keTalAka loko nALiyera dharAvatA. koI eka sajjana tyAM nALiyera dharAvavA AvyA. e joIne sApa guphAmAM aMdara doDyo ane mahArAjazrInA paga nIce lapAI gayo. A vAtanI khabara paDatAM tyAM keTalAka loko jamA thaI gayA. lokone lAgyuM ke jo kAMI vadhu ghoMghATa thaze to sApa kadAca mahArAjazrIne karaDaze, eTale cupacApa jovA lAgyA. mahArAjazrI to dhyAnamagna hatA. sApe emanA zarIra upara caDaUtara karyA karI, paraMtu ethI mahArAjazrI potAnA dhyAnamAMthI vicalita thayA nahotA. keTalIka vAra pachI aMdhArAno lAbha laI e sApa tyAMthI bhAgI gayo. mahArAjazrInA sAdhujIvanamAM sApanA AvA prasaMgo ghaNI vAra banyA hatA. karNATakamAM sApano upadrava vadhAre ane mahArAjazrIne gAmathI bahAra ekAnta, nirjana, kyAreka avAvaru jagyAmAM mukAma karavAno raheto. eTale AvA prasaMgo banyA hatA. paraMtu tethI teo kyAreya asvastha ke dhyAnathI vicalita thayA nahotA. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja vi. saM. 1979mAM mahArAjazrInuM muni tarIkenuM A prathama cAturmAsa hatuM. cAturmAsa daramiyAna mahArASTranA nAMdagAvanA be zrAvako te zeTha hIrAlAla ane zeTha khuzAlacaMda zravaNabelagoDAnI yAtrAe nIkaLyA hatA. teo custa dharmAnurAgI hatA ane dIkSA levAnI bhAvanAvALA hatA. paraMtu te mATe teo yogya gurunI zodhamAM hatA. zrI zAMtisAgarajI mahArAjanuM nAma sAMbhaLIne temane vaMdana karavA AvyA hatA. temanA manamAM mahArAjazrInI kasoTI karI jovAno vicAra paNa hato. koramAM mahArAjazrI pAse AvIne temaNe vAtacIta karatAM karatAM keTalAka prazno sIdhA ja pUchyA. temaNe pUchyuM ke "mahArAjazrI, Ape ThaMDI ane garamIno bhAre parISaha sahana karyo che ? Ape unALAmAM DuMgara upara, comAsAmAM vRkSa nIce ane ziyALAmAM nadIkinAre besIne tapazcaryA karI che?' mahArAjazrIe saraLatAthI satyavacana kahyuM, "nA, bhAI." Ape paMdara divasanA ke mahinAnA upavAsa karyA che?" mahArAjazrIe kahyuM, "nA, bhAI.' "to pachI ame Apane muni tarIke kevI rIte saMbodhana karI zakIe?' mahArAjazrIe kahyuM, "bhAI, huM tamane kyAM evuM saMbodhana karavA mATe kahuM chuM?" "to pachI Apa muni tarIkeno vyavahAra kema karo cho?' mahArAjazrIe zAnti ane prasannatApUrvaka kahyuM, "huM to munipadano abhyAsa karuM chuM. koI mane kahe ke na kahe tenI sAthe mane kazI ja nisabata nathI." mahArAjazrI sAthe AvI rIte karkaza carcA cAlatI joIne tyAM beThelA bhakta samudAyamAMthI keTalAka A be AgaMtuka zrAvako upara ciDAI gayA ane kahyuM ke, "tame mahArAjazrI sAthe Ama uddhatAIthI vAta na karo. jarA vinayathI vAta karo. nahi to ame tamane ahIMthI hAMkI kADhIzuM.' mahArAjazrIe roSe bharAyelA bhaktone aTakAvyA ane zAnta pADyA. pachI temaNe bhaktone kahyuM, "koI paNa vyaktine kaMI paNa pUchavuM hoya, ke carcA karavI hoya to teno adhikAra che. ethI ApaNe garama thavAnuM na hoya." A rIte lokone zAMta pADIne mahArAjazrIe e be zrAvako sAthe prema Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro ane vAtsalyathI potAnI vAta cAlu rAkhI. zrAvakoe pUchelA bIjA keTalAka praznonA yathAyogya uttaro mahArAjazrIe ApyA. thoDIvAra pachI mahArAjazrIe e zrAvakone kahyuM, 'bhAIo, atyAra sudhI tame mane prazna pUchyA che. have huM tamane eka prazna pUchuM ?' teoe kahyuM, 'bhale.' mahArAjazrIe thoDe dUra AvelA eka vRkSa tarapha AMgaLI karIne pUchyuM, 'tame mane kahezo ke A vRkSa zAnuM che ?' teoe kahyuM, 'e AMbAnuM vRkSa che.' mahArAjazrIe kahyuM, 'bhAI, A vRkSa upara haju eka vAra paNa kerI AvI nathI. e pahelAM tame ene AMbAnA vRkSa tarIke kevI rIte oLakhAvI zako?' teoe kahyuM, 'enI Rtu Avaze eTale jarUra kerI Avaze.' mahArAjazrIe kahyuM, 'jema kerI haju AvI nathI e pahelAM ApaNe ene AMbAnA vRkSa tarIke oLakhIe chIe, tevuM ja munipadanuM che. munipadano abhyAsa karatAM karatAM eno samaya Avaze tyAre zItoSNa parISaho sahana karI zakAze ane mAsakhamaNa vagere tapazcaryA karI zakAze. mAsakhamaNa vagere na thAya to tethI munipada nathI ema na kahI zakAya. tyAga-vairAgyanI sAdhanAmAM paNa judI judI vyaktinI judI judI kakSA ane judI judI taratamatA hoI zake che.' mahArAjazrAnA uttarathI te baMne zrAvako prabhAvita thayA. mahArAjazrIe temanA hradayane jItI lIdhuM. potAnI bhUla mATe baMne zrAvakone pazcAttApa thayo. mahArAjazrInI teoe kSamA mAMgI. 266 teo baMne zravaNabelagoDAnI yAtrAe gayA. rastAmAM vicAra karatAM teo baMnene lAgyuM ke zAMtisAgara mahArAja pAse ja dIkSA levAnuM badhI rIte yogya che. zravaNabelagoDAnI yAtrA pachI teo mahArAjazrI pAse vAraMvAra AvavA lAgyA ane potAno nirNaya pAko thatAM dIkSAno prastAva mUkyo. mahArAjazrIe jyAre 'samaDoLI' nAmanA gAmamAM sthiratA karI hatI tyAre teo baMnee temanI pAse dIkSA lIdhI. zeTha hIrAlAlanuM nAma muni vIrasAgara rAkhavAmAM AvyuM ane zeTha khuzAlacaMdanuM nAma muni caMdrasAgara rAkhavAmAM AvyuM. mahArAjazrInA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja cAritryano prabhAva keTalo badho hato ane bIjAnA hRdayanuM parivartana karavAnI kaLA temanI pAse kevI hatI e AvA prasaMgo uparathI joI zakAya che. mahArAjazrI pAse dIkSA lenArAonI saMkhyA krame krame vadhatI jatI hatI. emanA bIjA ziSyomAM pAyasAgara, kuMthusAgara, nemisAgara, sudharmasAgara, vardhamAnasAgara, samattabhadra vagere hatA. - I. sa. 1924mAM mahArAjazrIe karNATakamAM samaDoLI nAmanA gAmamAM cAturmAsa karyuM. emanA zAstrAbhyAsa ane digambara muni tarIkenA custa AcArapAlanane lakSamAM laIne saMgha taraphathI emane bahumAnapUrvaka AcAryanI padavI ApavAmAM AvI. - tyAra pachI vihAra karatA karatA mahArAjazrI I. sa. 1925mAM zravaNabelagoDA padhAryA. digambara, nirjhantha nagna muni tarIke zravaNabelagoDAnI A emanI pahelI yAtrA hatI. temaNe ahIM AvIne dharmasthAnakamAM mukAma karyo. temanI sAthe bIjA sAta munio, cAra ailaka ane cAra kSullaka hatA. e vakhate zravaNabelagoDAmAM gomaTezvarajInA "mahAmastiSka-abhiSeka'no kAryakrama hato. mahArAjazrI gomaTezvaramAM DuMgara upara pahoMcI gayA. rAtrimukAma tyAM ja karyo. bIje divase A abhiSekanI vidhi maisUra rAjyanA rAjA kRSNarAjanA haste karAvavAnI vyavasthA iMdoranA sara hukamIcaMde karAvI hatI. rAjA kRSNarAje DuMgara upara jaIne gomaTezvaranI abhiSekavidhi karI ane ane tyAM upasthita rahelA zrI zAMtisAgarajI vagere munionA AzIrvAda lIdhA. A prasaMge zAMtisAgare eka vicitra ghaTanA joI. temanA guru mahArAja devendrakIrti - devaprAsvAmI paNa gomaTezvaramAM DuMgara upara A vidhi vakhate padhAryA hatA. paraMtu temaNe zarIra upara, kamare eka vastra dhAraNa kareluM hatuM. potAnA gurumahArAjane vastra dhAraNa karelA joIne teo Azcarya sahita vicAramAM paDI gayA. gurumahArAja paNa kaMIka saMkoca anubhavavA lAgyA. nIce UtaryA pachI dharmasthAnakamAM zAMtisAgarajI potAnA gurumahArAjane ekAMtamAM maLyA. baMne vacce vAtacIta thaI. zAMtisAgarajIe gurumahArAjane vastra dhAraNa karavAnuM kAraNa pUchyuM. gurumahArAje kahyuM ke, ahIM zravaNabelagoDAmAM roja seMkaDo jena ane ajena yAtriko ane pravAsIo Ave che. emAMthI ghaNA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 prabhAvaka sthaviro loko nagna muni tarIke mane jovA mATe mArI pAse AvatA hatA. ethI kaMIka lajjA ane saMkocane kAraNe ane kaMIka loko ochA AvatA thAya e kAraNe meM eka vastra dhAraNa karI lIdhuM hatuM. paraMtu AhAra letI vakhate, anya dhArmika kriyAo karatI vakhate ane rAtre huM digambara avasthA dhAraNa karI lauM chuM." zAMtisAgarajIe temane samajAvyA ke lokAcArane lakSamAM rAkhI, lajjA ane saMkocane kAraNe digaMbara muni vastra dhAraNa karI le e barAbara na kahevAya. digambara muni to lajjA ane bhayathI para hovA ja joIe. vyavahAra, upacAra ke lokAcArano vicAra karavo e digambara munine na ghaTe. eTalA mATe ja digambara munine "zUra' tarIke oLakhavAmAM Ave che. je zUravIra hoya te ja nagna muni thaI zake. upasargo ane parISaho tene Dagale ne pagale sahana karavAnA Ave, paraMtu tethI DarI javAnuM na hoya. zrI zAMtisAgara mahArAjanA upadezanI asara emanA gurumahArAja upara tarata paDI. temaNe saraLatApUrvaka potAnI bhUlano svIkAra karI lIdho. temaNe potAnA ziSya zAMtisAgara mahArAja pAse prAyazcitta levAnI mAMgaNI karI. guru potAnA ziSya pAse AcAra saMbaMdhe prAyazcitta levA tatpara thAya e ghaTanA ja virala gaNAya. zAMtisAgara mahArAja paNa vinayapUrvaka ane yathAyogya rIte potAnA guru bhagavaMtane AcAramAM sthira karavAnI zubha dRSTithI nAnuM sarakhuM prAyazcitta ApyuM. ethI emanA guru bhagavaMta potAnA digambara muninA AcAramAM pharI pAchA sthira thaI gayA hatA. kuMbhojagiri, nAMdaNI ane bAhubalimAM cAturmAsa pachI zAMtisAgarajI mahArAjazrIe sametazikharanI yAtrA mATe prasthAna karyuM. madhyapradeza, bihAra ane uttara pradezanI A yAtrA daramiyAna emane vividha prakAranA anubhavo thayA hatA. sametazikharanI yAtrA mATe vihAra karatAM karatAM mahArAjazrI jAnyuArI mahinAmAM rAyapura padhAryA hatA. kaDakaDatI sakhata ThaMDInA e divaso hatA. tema chatAM vastravihIna avasthAmAM mahArAjazrI ane emanA ziSyane joIne jeno uparAMta anya lokone paNa ghaNuM Azcarya thatuM. mahArAjazrI rastAmAM nIkaLatA tyAre paNa aneka loko temanAM darzana mATe ekatra thatA. rAyapuramAM tyAre eka aMgreja kalekTara hatA. temaNe tathA temanAM patnIe paNa mahArAjazrIne Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja A rIte nagnAvasthAmAM joyA. temane mATe AvuM dazya navuM ane kautuka jagAve evuM hatuM. vaLI emanI saMskRtinI dRSTie emane e dazya asabhya paNa lAgyuM. kalekTaranI patnIe potAnA patine e vize phariyAda karI. eTale kalekTare polIsa dvArA mahArAjazrIne tathA emanA ziSyone nagnAvasthAmAM vihAra baMdha karavAno hukama karyo. paraMtu rAyapuranA keTalAka vidvAno kalekTara pAse pahoMcyA. sAdhuonI dinacaryA kevI hoya che te graMtho batAvIne samajAvyuM. AvI sakhata ThaMDImAM paNa AvuM kaThina dharmamaya jIvana digambara munioe jIvavAnuM hoya che e jANIne kalekTarane bahu Azcarya thayuM, eTaluM ja nahi, enuM hRdayaparivartana paNa thayuM. tarata ja emaNe digambara sAdhunI saMcArabaMdhIno hukama pAcho kheMcI lIdho. mahArAjazrIne AvI rIte nagnAvasthAmAM vihAra karavAmAM kAyadAnI dRSTie kyAreka kyAreka muzkelIo paDI hatI, paraMtu mahArAjazrIe te mATe kyAreya namatuM ApyuM na hatuM. teo kahetA hatA ke "jarUra paDaze to huM anazana karIne dehano tyAga karIza, paraMtu AcArano lopa kAyadAne vaza thaIne kyAreya nahi eka vakhata mahArAjazrI vihAra karatA karatA madhyapradezamAM mahAkozala prAMtamAM sAgara nAmanA nagaramAM padhAryA. mahArAjazrIno upadeza zravaNa karavA mATe bhakto AvavA lAgyA. mahArAjazrI sAgara pAse AvelA droNagiri parvata upara koI koI vakhata jaIne AkhI rAta tyAMnA jinamaMdiramAM dhyAnamAM besatA. vaizAkha mahinAnI garamInA e divaso hatA. mahArAjazrI roja potAnI dhyAnanI sAdhanA pUrI thAya eTale savAre nIce AvatA. nIce AvavAno samaya loko jANatA ane e samaye loko temanAM darzana mATe taLeTImAM ekatra thatA. eka divasa nizcita samaya karatAM ghaNo vadhu samaya lAgyo. ethI zrAvakone ciMtA thaI. teo parvata upara jaI tapAsa karavAno vicAra karatA hatA eTalAmAM mahArAjazrI nIce padhAryA. lokoe moDuM thavAnuM kAraNa pUchyuM. mahArAjazrIe pahelAM to kazuM kahevAnI anicchA darzAvI. paraMtu pachI zrAvakono Agraha thatAM emaNe kahyuM ke, "huM dhyAnamAM hato te vakhate rAtre eka vAgha mArI bAjumAM AvIne besI gayo. sUryodaya thayo chatAM e khasato nahoto. ene mUkIne Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 prabhAvaka sthaviro AvavAnI mArI IcchA nahotI. e cAlyo gayo eTale huM nIce Avyo." mahArAjazrInA jIvanamAM emanA tapanA prabhAve ghaNA camatkArika prasaMgo banyA hatA, mahArAjazrInA AzIrvAdathI koIno kuSTharoga cAlyo gayo hoya athavA koInuM mUMgApaNuM cAlyuM gayuM hoya evA prasaMgo paNa banyA che. mahArAjazrInuM cAritra keTaluM nirmaLa hatuM ane emanA hRdayamAM karuNAbhAva keTalo badho hato te e darzAve che. mahArAjazrI jyAre lalitapuramAM cAturmAsa mATe padhAryA tyAre lokoe emanuM harSapUrvaka bhAvathI svAgata karyuM. mahArAjazrIne gRhasthAvasthAthI kaThora tapazcaryAno ghaNo sAro mahAvaro hato. pAMca-paMdara divasanA upavAsa e emane mana ramatanI vAta hatI. lalitapuranA cAturmAsa daramiyAna emaNe jAherAta karI ke pote cAturmAsa daramiyAna siMhavikrIDita tapa karaze. A tapa ghaNuM kaThina che. emAM siMhanI jema parAkrama karavAnuM-baLa dAkhavavAnuM hovAthI te siMhavikrIDita tapa kahevAya che. emAM paMdara divasanA upavAsanA pAraNe paMdara divasanA upavAsa Ave che ane e rIte cAturmAsa daramiyAna e tapa karavAnuM hoya che. A rIte samagra cAturmAsa daramiyAna AhAra levAnA divasa phakta cAra ke pAMca Ave. vaLI digambara AmnAya pramANe AhArane divase jo koI aMtarAya Ave to munio AhAra choDI de che, eTale pAraNAne divase mahArAjazrIne koI aMtarAya na Ave e mATe zrAvako bahu ciMtAtura rahetA ane pUrI kALajI rAkhatA hatA. A rIte mahArAjazrIe potAnI tapazcaryA cAlu rAkhI hatI. koI koI vakhata ene lIdhe emane tAva AvI jato tyAre gRhastho emane e tapazcaryA choDI devA mATe AgrahabharI vinaMtI karatA. paraMtu mahArAjazrI potAnA vratamAM sarvathA daDha rahyA hatA. Ama lalitapuranA cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrIe siMhavikrIDite tapazcaryA adbhuta rIte pAra pADI hatI. eka vAra mahArAjazrI eka gAmanI aMdara sthira hatA. ane dharmasthAnakamAM sAmAyikamAM kAusagga dhyAnamAM beThA hatA. teo ekAgra citte dhyAnamAM sthira thaI gayA hatA. e vakhate evuM banyuM ke tyAM pAse koI kIDInuM dara hatuM. kIDIo tyAMthI nIkaLI. ghaDIkamAM seMkaDo kIDIo bahAra nIkaLI AvI. keTalIka kIDIo mahArAjazrInA zarIra upara caDhI gaI. digambara nagna muninA zarIra Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 271 upara caDhelI koI koI kIDIo caTakA mAravA lAgI to paNa zAMtisAgarajI potAnA dhyAnamAMthI calita thayA nahi. ema karatAM karatAM kIDIo vadhatI gaI ane zAMtisAgarajInA paga nIce pharatI thaI. keTalIka kIDIo emanA puruSaliMga sudhI pahoMcI ane keTalIka kIDIo tyAM coMTI jaIne jorathI caTakA mAravA lAgI. e caTakA eTalA badhA ugra hatA ke zAMtisAgarajInA puruSa-liMgamAMthI lohI vahevA lAgyuM. paraMtu tema chatAM teo to potAnA dhyAnamAM ja nimagna hatA. jyAre teo potAnA dhyAnamAMthI jAgrata thayA tyAre ja temane khabara paDI ke kIDIono upadrava thayo che ane potAnA zarIramAMthI lohI paNa nIkaLyuM che. Ama chatAM pote nizcala besI rahyA ke jethI koI kIDI cagadAI na jAya. temaNe kIDIone potAnI meLe cAlI javA dIdhI badhI kIDIo gaI pachI teo UbhA thayA. kIDIoe emanA zarIrane caTakA mAryA ane lohI paNa kADhyuM, paraMtu teo to cAlI jatI kIDIone karuNAbharI najare jotA rahyA hatA. mahArAjazrI paristhiti ane samayAnusAra upadeza ApatA. tattvajijJAsu vyaktio beThI hoya tyAre temanI sAthe teo AtmatattvanI vicAraNA karatA. sAmAnya sarerAza zrAvako vyAkhyAna sAMbhaLavA AvyA hoya tyAre teo ahiMsAdi bAra vrato ane sadAcAranI vAta karatA. madhyapradeza, bihAra ane uttara bhAratanAM jaMgalomAMthI teo jyAre jyAre pasAra thatA ane AdivAsIonA koI sthaLe mukAma karavo paDato tyAre tyAre teo AdivAsIone upadeza ApatI vakhate prANIono zikAra na karavo, mAMsAhAra na karavo, dArU jevAM mAdaka pINAM na pIvAM, corI na karavI ane parastrIgamana na karavuM e vize upadeza ApatA. temanI upadezavANI saraLa, madhura ane hRdayamAM soMsarI UtarI jAya evI rocaka ane sacoTa rahetI, kAraNa ke teo je kaMI kahetA te emanA hRdayamAMthI AvatuM. emanA upadezamAM emanA cAritranI suvAsa rahetI. digambara sAdhuono vihAra ghaNo vikaTa hoya che. keTalAka jainetara lokone digambara paraMparAnI pUrI jANakArI na hovAne kAraNe digambara sAdhuo pratye akAraNa dveSa thato hoya che. e lokoe AvuM dazya kyAreya joyuM hotuM nathI. anya dharmIone paNa keTalIka vAra dharmaSanI buddhithI paNa jhanUna caDhI AvatuM hoya che. AvI eka ghaTanA I.sa. 1930mAM mahArAjazrI madhyapradezamAM dhavalapura Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272. prabhAvaka sthaviro rAjyanA rAjAkheDA nAmanA gAmamAM hatA tyAre banI hatI. rAjAkheDAmAM mahArAjazrInA vyAkhyAnano prabhAva ghaNo moTo paDyo hato. AsapAsanAM gAmomAMthI paNa seMkaDo loko vyAkhyAna sAMbhaLavA AvatA. nagna sAdhuono A utsava joIne keTalAka ajaina lokone bahu dveSa thayo. teoe jaino upara hallo karavAnuM kAvataruM karyuM. lagabhaga 500 guMDAo hathiyAra laIne hallo karavA AvI pahoMcyA. zrAvakoe agamacetI vAparI ane potAnA saMrakSaNa mATe taiyArI karI. tema chatAM A humalAmAM keTalAka zrAvako jakhamI thayA. humalo karIne guMDAo nAsI gayA. A vAtanI jANa thatAM dhavalapuranA rAjAe tarata polIsa-TukaDI mokalI ApI. keTalAka guMDAone pakaDIne jelamAM pUravAmAM AvyA. A vAtanI khabara paDatAM mahArAjazrIe pote jAherAta karI ke jyAM sudhI guMDAone jelamAMthI choDIne temane mAphI ApavAmAM nahi Ave tyAM sudhI pote upavAsa karaze. mahArAjazrInA upavAsa cAlu thayA. rAjyanA adhikArIo mahArAjazrI pAse masalata karavA AvyA. mahArAjazrIe kahyuM ke, "saMsAramAM amAre koInI sAthe zatrutA nathI. eTale guMDAo jelamAM hoya tyAM sudhI AhAra levAnuM amane kevI rIte game ? chevaTe mahArAjazrInI AgrahabharI vinaMtIne mAna ApIne rAjya taraphathI guMDAone choDI mUkavAmAM AvyA. mahArAjazrIe tyArapachI pAraNuM karyuM. AthI guMDAonAM hRdayanuM parivartana thayuM ane potAnI bhUla mATe mahArAjazrI pAse AvIne teoe pazcAttApapUrvaka kSamA mAgI. uttara bhAratanA vihAra daramiyAna mahArAjazrIe hastinApura, alvara, mahAvIrajI, jodhapura, jayapura AgrA vagere sthaLe mukAma karyo hato. vihAra daramiyAna sthaLe sthaLe paMcakalyANaka mahotsava, rathayAtrA, vyAkhyAna vagere dvArA dharmanI sArI prabhAvanA thaI hatI. mahArAjazrInAM darzana-vaMdana mATe ane emanI vANI-zravaNa mATe hajAre loko umaTatA hatA. sthaLe sthaLe jinamaMdiranA nirmANa mATe athavA jIrNoddhAra mATe, pAThanALAo mATe yojanAo thatI rahI hatI. mahArAjazrI AgrA padhAryA hatA tyAre keTalAka lokoe temanI AgaLa tAjamahAla jovAno prastAva mUkyo hato. paraMtu mahArAjazrIe tAjamahAla jovAnI jarA sarakhI paNa jijJAsA batAvI na hatI, kAraNa ke AtmAnA sauMdarya Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 273 pAse tAjamahAlanuM sauMdarya kazI visAtamAM nathI. jemaNe AtmakalyANa karavuM che temaNe AvA bhautika sauMdaryanA darzananA pralobhanamAM paDavAnuM na hoya ema teo spaSTapaNe mAnatA hatA. ethI ja teo tAjamahAla jovA gayA na hatA. mahArAjazrIne kevaLa karavA khAtara vAdavivAda karavAnuM gamatuM nahi. teone ema samajAya ke temanI pAse AvelI vyakti mAtra carcA karavA ja AvI che to tevI carcA teo TALatA. temane vitaMDAvAdamAM rasa nahoto. AvI carcA upasthita thAya tyAre teo te TALIne potAnA svAdhyAyamAM lAgI jatA. mahArAjazrIne jyAre lAge ke vAtacIta karavA AvanAra vyakti sAce ja jijJAsu che to tenI sAthe teo mukta manathI tattvacarcA karatA. mahArAjazrIno svAdhyAya ghaNo UMDo hato. emanuM vAMcana vizALa hatuM. emanuM citana-manana ghaNuM gahana hatuM. emanI samakSa dhyeyanI spaSTatA hatI. eTale bIjAne samajAvavA mATe emane bahu vistAra karavAnI jarUra paDatI nahi. teo ekAda dhArmika udAharaNa ApIne saMkSepamAM chatAM spaSTatAthI samajAvI zakatA. eka vakhata mahArAjazrI eka gAmamAM sthiratA karIne rahyA hatA tyAre keTalAka mANasonuM eka moTuM ToLuM temanI pAse AvIne beThuM. AvanAra mANaso mAtra jijJAsAthI AvyA hatA. temanAmAM koI dharmanA saMskAra ke dharmanI ruci nathI ema vAtacIta parathI jaNAyuM. teo ghaNe dUrathI AvyA che evuM teoe kahyuM. teomAMnA mukhya AgevAne kahyuM, "mahArAjazrI, ame jiMdagImAM koI divasa AvI rIte nagna munine joyA nathI. badhAnI vacce mANasa nagna avasthAmAM haratA-pharatA hoya enuM amane bahu kutUhala hatuM. eTale ame ahIM Apane jovA AvyA chIe." mahArAjazrIe prasannatApUrvakanarma vinoda karatAM kahyuM, "bhAIo, tame ATalA badhA mAIla cAlavAnuM kaSTa khoTuM lIdhuM. tamArA gAmamAM tame koI nagna vAnarane joI lIdho hota to tamArI jijJAsA saMtoSAI jAta! ATale dUra AvavAnI kAMI jarUra nahotI." kyAreka prasaMgAnusAra narmavinodapUrvaka vAta karavAnI mahArAjazrInI je rIta hatI te AvA prasaMga uparathI jovA maLe che. digambara munione temanI nagnAvasthAne kAraNe rastAmAM vihAranI ghaNI takalIpho paDatI hoya che. sAmAnya rIte gRhastha samAjamAM koI gAMDo mANasa Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 prabhAvaka sthaviro hoya to te rastA upara nagnAvasthAmAM nIkaLI paDe. paraMtu polIsa potAnI sattAthI tene pakaDI zake. samagra duniyAnAM badhAM ja rASTromAM kAyado che ke mANasa nagnAvasthAmAM rastA upara pharI zake nahi. tema karavA jAya to tenI dharapakaDa thAya. A kAyado digambara munine lAgu paDe ke kema ? ekaMdare to digambara munio vahelI savAramAM ajavALuM thatAM pahelAM vihAra karIne potAnA mukAme pahoMcI jatA hoya che, eTale Avo saMbhava ocho hoya che. AhAra vagere mATe ke anya prasaMgoe divasa daramiyAna teone rastA para cAlavAnA nimittA prApta thatAM hoya che. tema chatAM zAMtisAgarajI mahArAje potAnA daSTAMtathI nakkI karAvI ApyuM hatuM ke digambara munine gRhasthano e kAyado lAgu paDI zake nahi. zAMtisAgarajI mahArAjanA jamAnAmAM bhAratamAM aneka dozI rAjyo hatAM tathA anyatra briTiza zAsana hatuM. eTale judA judA pradezamAM judA judA kAyadA rahetA. musalamAnI rAjyomAM to vaLI jaina digambara sAdhuo mATe vadhu kaDaka kAyadA rahetA. AvI eka ghaTanA IslAmapurA nAmanA nagaramAM banI hatI tyAM temanA vihAra upara pratibaMdha pharamAvavAmAM Avyo hato. nagna sAdhune joIne potAnA dharmanA lokonI lAgaNI dubhAya che evuM kAraNa rAjya taraphathI ApavAmAM AvyuM hatuM. dezI rAjyomAM lokazAhI Dhabe nyAyapaddhati jevuM e jamAnAmAM ochuM hatuM. eTale e vakhate A pratibaMdhanI sAme zAMtisAgarajIe AmaraNa upavAsa jAhera karyA hatA. cAra divasanA upavAsa thayA pachI vAtAvaraNa ghaNuM taMga thayuM hatuM. rAjyakakSAe ghaNo UhApoha macyo hato ane chevaTe rAjyane zAMtisAgarajInA vihAra para pharamAvelA pratibaMdhane pAcho kheMcI levo paDyo hato. mahArAjazrIe dakSiNa bhArata, madhyapradeza, uttara bhArata, gujarAta, mahArASTra vagere pradezomAM vyApaka vihAra karyo hato. dakSiNamAM haidrAbAdanA nijhAma rAjya taraphathI pahelAM digambara sAdhuonA vihAra upara pratibaMdha hato, paraMtu nijhAma sarakArane samajAvavAthI e kAyado kAyama mATe rada karavAmAM Avyo hato. Avo prazna pharI eka vAra uttara bhAratamAM upasthita thavAnI zakyatA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 275 hatI. mahArAjazrI vihAra karatAM karatAM dilhI javAnA hatA. dilhImAM tyAre briTiza rAjya hatuM. bhAratanI A rAjadhAnImAM tyAre kAyadAo vadhu kaDaka hatA. eTale mahArAjazrIne ghaNA zrAvakoe vinaMtI karI ke teo dilhI na padhAre to sAruM. paraMtu mahArAjazrI pote atyaMta makkama hatA. temaNe bhaktone kahyuM ke, sarakAra mane vadhumAM vadhu zuM karI zake? mRtyunI sajA karI zake. e kare to paNa mane teno Dara nathI." AthI mahArAjazrIe dilhI tarapha vihAra karyo. nagna sAdhu Ave che enI jANa thatAM temane aTakAvIne temanI dharapakaDa karavAnI sUcanA aMgreja kalekTara dvArA polIsane apAI cUkI hatI. mahArAjazrI vihAra karatA dilhI tarapha AvyA. rastAmAM polIse temane aTakAvyA, paraMtu nagna sAdhu mahAtmAne zuM karavuM tenI polIsane samajaNa na paDI. ghaNo UhApoha macyo. paristhiti ane dhArmika paraMparAne samajatAM gorA kalekTarane vAra lAgI nahi. temaNe tarata ja nagna jaina munine rastA upara cAlIne game tyAM vihAra karavAnI chUTa ApI dIdhI. A koI jevo tevo vijaya na hato. dilhI jevI rAjadhAnImAM AvI ghaTanA bane eno artha ja e ke bhAratanA bIjA koI paNa zaheramAM bIjI koI paNa sarakAra temane have aTakAvavAnI hiMmata karI zake nahi. mahArAjazrIe A rIte uttara bhAratanA ane bhAratanA anya pradezomAM vihAra karIne digambara municaryAthI jaina samAja uparAMta anya samAjane paNa paricita ane prabhAvita karI dIdho hato. uttara bhAratamAM vihAra karIne tyArapachI mahArAjazrIe rAjasthAnamAM jayapura, udayapura, vyAvaramAM tathA gujarAtamAM pratApagaDha tathA goralamAM cAturmAsa karI nAsika pAse gajaraMthA I.sa. 1937mAM padhAryA ane tyAM cAturmAsa karyuM. temanA niraticAra saMyamapUrNa jIvana mATe ane temaNe karelI dharmaprabhAvanA mATe gajapathAmAM emane "cAritra cakravartI' nuM biruda ApavAmAM AvyuM hatuM. - AcArya zAMtisAgarajInA jIvananI eka mahattvanI aitihAsika ghaTanA te jaina maMdiromAM harijanonA praveza mATe ghaDAyelA kAyadAno pratikAra karavA aMgenI che. I.sa. 1947mAM bhAratane svataMtratA prApta thaI te pachI judAM judAM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 prabhAvaka sthaviro rAjyomAM sAmAjika sudhArAo karavA mATe navA navA pragatizIla kAyadAo ghaDavAmAM AvyA. e vakhate gujarAta-mahArASTra ane karNATakanA rAjyo judAM nahotAM. e traNe maLIne pahelAMnuM muMbaI rAjya hatuM. muMbaI rAjyanI dhArAsabhAmAM te vakhate eka kAyado pasAra karavAmAM Avyo. te mujaba harijanone hindu maMdiromAM koI paNa prakAranI rokaToka vinA praveza karavAno hakka ApavAmAM Avyo. harijanone tyAre sAmAjika dRSTie bahiSkata gaNavAmAM AvatA hatA. hindu maMdiromAM temane pravezavAnI manAI hatI. eTale AvA kAyadAnI AvazyakatA hatI. paraMtu jaina maMdiro ane hindu maMdiro vacce taphAvata che. kAyadAno amala karanArA sarakArI adhikArIo paNa ema kahevA lAgyA hatA ke jaina maMdira te hindu maMdira ja gaNAya. mATe A navA kAyadA dvArA jaina maMdiramAM paNa harijanone pravezavAno hakka che. AcArya zAMtisAgarajI te vakhate solApuramAM cAturmAsa pUruM karIne karNATakamAM akaluja nAmanA gAmamAM padhAryA hatA. tyAM temanuM cAturmAsa paNa nakkI thayuM hatuM. temaNe muMbaI sarakAranA A kAyadAno virodha karyo ane sarakAra jyAM sudhI kAyado pAcho na kheMcI le tyAM sudhI pote annatyAga (saMpUrNa upavAsa nahi) jAhera karyo. zAMtisAgarajI mahArAjanuM kahevuM e hatuM ke jaina maMdirano hindu maMdiramAM samAveza karavAmAM Avyo che te yogya nathI, kAraNa ke jaina dharma ane hindu dharma vacce tAttvika dRSTie taphAvata che. jaina dharmanI paraMparA ane hindu dharmanI paraMparA spaSTa rIte bhinna che. jaina dharma varNAzramamAM mAnato nathI. ethI ja jaina dharmanI ArAdhanA karavAnI brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e darekane sarakhI chUTa che. ItihAsamAM enA ghaNA dAkhalA che. jaina dharmamAM mAnanAra harijanane jaina dharme kyAreya maMdiramAM pravezavAno InkAra karyo nathI. eTale jaina dharma harijanono virodhI nathI. jaina maMdiramAM enI kriyAvidhi anusAra upAsanA karanAra sarva koIne pravezavAnI chUTa che. paraMtu navA kAyadA dvArA je rIte hindu maMdiromAM harijanone pravezavAnI chUTa ApavAmAM AvI che evI rIte jaina dharmamAM na mAnanAra harijanone ke bIjA koIne paNa jaina maMdiramAM pravezavAnI chUTa na ApI zakAya, kAraNa ke ema karavAthI jainonI upAsanA-vidhimAM vikSepa Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 277 paDe ane saMgharSa thAya. jijJAsA khAtara jema bhAratanA anya dharmIo, yuropiyano vagerene jaina maMdiramAM dAkhala thavA devAmAM Ave che tevI rIte jainadharmamAM na mAnanAra harijano paNa jijJAsA khAtara jaina maMdiranI mulAkAta levI hoya to te mATe paNa chUTa hoya ja che. eTale kAyadAmAM rahelI A visaMgati dUra thavI joIe. zAMtisAgarajI mahArAjanA vicAro taddana spaSTa hatA, paraMtu lokajuvALa judI dizAno hato. kAyado pasAra thatAM muMbaI rAjyanAM keTalAMya nagaronAM hindu maMdiromAM ToLAbaMdha harijanoe praveza karyo. eka rIte e AvakArya pagaluM hatuM. paraMtu karNATakanAM keTalAMka gAmomAM zAMtisAgarajI mahArAjanA anurodhane lIdhe harijanone jaina maMdiramAM pravezatA aTakAvavAmAM AvyA. paraMtu akalujanA jillA-adhikArIe rAtane vakhate jaina maMdiranuM tALuM toDAvI mahetara, camAra vagere harijanone dAkhala karAvyA. ene lIdhe ramakhANo thayAM, ane keTalAka lokone dharapakaDa paNa thaI. kAyado maMda gatie cAle che. e divasomAM amuka varganI lAgaNIne mAna ApI kAyadAmAM tarata pheraphAra karavAnuM valaNa paNa nahotuM. jaino taraphathI TheTha kendra sarakAra sudhI A bAbatamAM sattAvAra rajUAta karavAmAM AvI, paraMtu tenuM jaladI kaMI pariNAma AvyuM nahi. paraMtu akalUjanA banAva aMge jeno taraphathI korTamAM kesa dAkhala karavAmAM Avyo ane muMbaInI hAIkorTa sudhI e kesa pahoMcyo. te vakhate nyAyAdhIza zrI ema. sI. cAgalA ane nyAyAdhIza zrI gajendragaDakare sarakAranI ane jenonI ema baMne pakSonI rajUAta ane dalIlo pUrepUrI sAMbhaLIne evo cukAdo Apyo ke jaina maMdira e hindu maMdira nathI. jenonI upAsanA-vidhi judI ja che. ethI harijanone kAyadA heThaLa hindu maMdiromAM dAkhala thavAnI je chUTa ApavAmAM AvI che te jaina maMdirane lAgu paDatI nathI. Ama hAIkorTano cukAdo jenonI tarapheNamAM Avyo. AcArya zAMtisAgarajI mahArAja potAnA vicAromAM keTalAka spaSTa, sAcA ane makkama hatA te A prasaMga uparathI joI zakAya che. alabatta A vivAdamAM nirNaya AvatAM samaya ghaNo gayo. kAyado pasAra thayo tyArathI 24 julAI 1951nA roja korTano cukAdo Avyo tyAM sudhI eTale ke kula 1105 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 prabhAvaka sthaviro divasa pachI mahArAjazrIe annAhAra na lIdho. alabatta A traNeka varSanA gALA daramiyAna annAhAranA tyAgane lIdhe emanuM zarIra ghaNuM kSINa thaI gayuM hatuM. paraMtu emanuM AdhyAtmika teja jarA paNa ochuM thayuM na hatuM. ATalA divaso daramiyAna emaNe judA judA maMtronA karoDo jApa karyA hatA. I.sa. 1952nA jUna mAsamAM phalaTaNa zaheramAM mahArAjazrIno rASTrIya stare hIraka mahotsava UjavavAmAM Avyo hato. potAnA jIvananAM 80 varSa temaNe pUrAM karyAM hatAM. 81muM varSa cAlatuM hatuM. traNa divasanA e mahotsavamAM bhAratabharamAMthI nAmAMkita vyaktio padhArI hatI. teonAM prAsaMgika vaktavyo thayAM. hAjara na rahI zakanAra ghaNA mahAnubhAvonA saMdezAvAMcana uparAMta traNe divasa mahArAjazrIe potAnA ubodhanamAM jina maMdira, jinavANI, ahiMsAdi mahAvrato, dayA, puruSArtha vagerenuM mahattva samajAvyuM hatuM. mahArAjazrI kuMthalagirimAM hatA te vakhate emaNe zrAvakone jinAgamanuM mahattva samajAvyuM. tIrthaMkara bhagavAnanI anupasthitimAM jinavANI dvArA ja jinezvara bhagavAnanI bhakti uttama prakAranI thaI zake. mokSamArgane samajavA mATe ane temAM AtmavikAsa sAdhIne mokSagati pAmavA mATe jinAgama e ja A kALamAM sarvazreSTha AlaMbana che. eTalA mATe emaNe jinAgamanuM mahattva zrAvakone samajAvIne te naSTa na thAya tathA tenI yogya jALavaNI thaI zake e mATe zrutavyavasthAnI eka yojanA zrAvako samakSa rajU karI. pakhaMDAgama ane kasAyapAhuDa tathA tenA uparanI TIkA "dhavalA' (72000 gAthA), "jaya dhavalA' (60000 gAthA) ane "mahAbaMdha mahAdhavalA' (40000 gAthA) e traNa siddhAMtagraMthonI lagabhaga poNA be lAkha gAthAo tAmrapatra upara kotarAvavAnI darakhAsta rajU karI enA kharca mATenI javAbadArI keTalAka zreSThIoe ane saMghe upADI lIdhI. e yojanA anusAra I. sa. 1954mAM mahArAjazrInA nAmathI jinavANI jIrNoddhAra saMsthA sthapAI ane tAmrapatro kotaravAnuM kArya cAlu thayuM. taduparAMta I. sa. 1954mAM phalaTaNamAM zrutabhaMDAra ane graMthaprakAzana samitinI niyukti karavAmAM AvI. phalaTaNa zahera dakSiNa bhAratamAM jenonA kAzI tarIke oLakhAya che. eTale mahArAjazrIe phalaTaNa zaheranI pasaMdagI karI. A rIte mahArAjazrIe zruta-saMrakSaNanI ane AgamagraMthonA jIrNoddhAranI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja 279 kAyamI yojanA karAvI. mahArAjazrInA haste thayelAM mahattvanAM aitihAsika kAryomAM A paNa eka mahattvanuM kArya hatuM. Azare 2664 tAmrapatro upara A graMtho kotaravAmAM AvyA. eTalA tAmrapatronuM vajana lagabhaga pacAsa maNa jeTaluM thAya. tAmrapatro kotarAvavA uparAMta mahArAjazrIe ratnakaraMDa zrAvakAcAra, samayasAra, savArthasiddhi, anagAra dharmAmRta, sAgAradharmAmRta, mUlAcAra vagere graMtho chapAvIne prakAzita karavAnI yojanA paNa karI. mahArAjazrIno jIvanakALa jema bhavya hato tema temano aMtakALa paNa bhavya hato. AvA tyAgI ane jJAnI jaina mahAtmAo svecchApUrvaka dehanuM visarjana karatA hoya che. mahArAjazrI kuMthalagirimAM I. sa. 1953mAM cAturmAsa karyA pachI phalaTaNa padhAryA hatA. phalaTaNamAM cAturmAsa karI teo pharI pAchA kuMthalagiri padhAryA. tyAre temanI uMmara 83 varSanI thaI gaI hatI. temanuM svAthya pahelAM jevuM have sAruM rahetuM na hatuM. AMkhe motiyo AvI gayo hato. oparezana karAvavAmAM kadAca baMne AMkho jAya evuM jokhama hatuM. mahArAjazrI bArAmatImAM hatA tyAre ja temane lAgyuM hatuM ke have potAnuM zarIra dharmArAdhanA mATe pahelAM jevuM sAruM rahyuM nathI. zarIra jyAre sAruM na rahetuM hoya tyAre AcAradharmanA pAlanamAM paNa baLa ane utsAha ocho thAya. AcAryazrI niraticAra sAdhujIvana jIvyA hatA ane aMta sudhI te pramANe jIvavA IcchatA hatA. eTale ja potAnA AcAramAM zithilatA Ave tenA karatAM dehatyAga karavo e emane mata vadhu sAro ane sAco vikalpa hato. eTale I. sa. 1955mAM teo jyAre kaMthalagiri padhAryA tyAre saMlekhanA vrata levAnI potAnI IcchA emaNe jAhera karI. pahelAM niyama saMlekhanA' vrata lIdhuM. A vrata maryAdita kALanuM hoya che ane AmaraNAMta saMkhanAdrata mATenI pUrvataiyArIrUpe hoya che. ethI vyaktine potAne khyAla AvI jAya che ke pote sArI rIte AmaraNAMta saMlekhanA vrata pALI zakaze ke kema ? e divaso daramiyAna mahArAjazrI upavAsa karatA ane vacce vacce koI koI divasa be koLiyA jeTalo AhAra karatA. tyAra pachI mahArAjazrIe 15mI oNgasTa, 1955nA divase yama saMlekhanA vrata" (mAraNAMtika saMkhanA vata) Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 prabhAvaka sthaviro jAhera karyuM. saMlekhanAmAM sattara prakAranAM je maraNa zAstrakAroe gaNAvyAM che temAMthI pote "IMginI maraNanA prakAranuM vrata svIkAryuM hatuM. A prakAranA saMlekhanA vratamAM UTha-besa karavAnI tathA IzAro vagere karavAnI tathA jarUra paDe bolavAnI chUTa hoya che. saMlekhanAnI jAherAta thatAMnI sAthe mahArAjazrInA bhakto emanAM aMtima darzanane mATe cAre bAjuthI AvavA lAgyA. upavAsa cAlu thatAM mahArAjazrInI tabiyata dhIme dhIme kSINa thavA lAgI. teo roja yathAzakti upadeza ApatA. A samaya daramiyAna emaNe potAnA pachI samudAyanA vaDA tarIke potAnA prathama ziSya vIrasAgara mahArAjane AcArya tarIke ghoSita karyA. virasAgara mahArAja tyAre jayapuramAM cAturmAsa arthe birAjamAna hatA. emane tyAM saMdezo pahoMcADavAmAM Avyo. mahArAjazrInA anya keTalAka ziSyo emanI sevA-zuzruSAmAM lAgyA hatA. mahArAjazrI kuMthalagirimAM roja savAre DuMgara upara darzana karavA jatA. saMkhanA vatanI jAherAta pachI traNeka divasa pachI teo upara ja eka guphAmAM sthira thaI gayA. tyAM saMlekhanA daramiyAna teo sAmAyika, bhaktipATha, abhiSekadarzana vagere kriyAvidhi karatA-karAvatA. temaNe sarva lokonI sAthe kSamApanA karI lIdhI. vacamAM eka divasa emaNe brahmacArI bharamAppAne sulakanI dIkSA ApI. emanuM nAma siddhasAgara rAkhavAmAM AvyuM. mahArAjazrI ghaNuMkharuM padmAsanastha rahetA. teo dhyAnamAM rahetA athavA stotra sAMbhaLatA ke jApa karAvatA. A rIte eka pachI eka divasa ullAsapUrNa dharmamaya vAtAvaraNamAM pasAra thato hato. ema karatAM kula pAMtrIsa divasa thayA. tA. 18mI sapTembara, 1955nA roja sUryodaya pachI savAre 6-50 vAge emaNe deha choDyo. e vakhate mahArAjazrInA mukhamAM paNa maMda svare OMkAranuM raTaNa cAlatuM hatuM. AsapAsa beThelA bhakto te vakhate bhaktAmara stotranA zlokonuM UMce svare paThana karAvatA hatA. "kuMdAvadAta" zlokanA paThana vakhate mahArAjazrIe deha choDyo. jyotiSanI dRSTie ravivAranA e divase amRtasiddhi yoga hato. mahArAjazrI kALadharma pAmyAnA samAcAra samagra bhAratamAM prasarI gayA. najIkanAM gAmomAMthI hajAro loko ahIM AvI pahoMcyA hatA. emanI pAlakhI Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisAgarasUri mahArAja taiyAra karavAmAM AvI ane bapore be ane pAMca miniTe emanA pArthiva dehane caMdanakASThanI citA upara vidhipUrvaka agnidAha devAmAM Avyo. mahArAjazrIno pArthiva deha bhUtakALamAM vilIna thaI gayo. mahArAjazrInA svargArohaNa pachI kuMthalagirimAM pAMca saptAhano samAdhimaraNa mahotsava UjavavAmAM Avyo hato. te vakhate mahArAjazrInA ghaNA bhaktoe tyAM AvIne potAnI zraddhAMjali ApI hatI. Ama, AcArya zrI zAMtisAgarajI mahArAje potAnA sudIrgha cAritraparyAya daramiyAna jaina dharmanI ghaNI moTI prabhAvanA karI. svAdhyAya, tapazcaryA, japa, dhyAna ane saMlekhanA dvArA AtmakalyANa sAdhavA sAthe temaNe digambara muninuM uttama, AdarzarUpa dRSTAMta pUruM pADyuM. emaNe pote to potAnuM koI smAraka racavAnI nA pADI hatI, chatAM emanA RNanA svIkArUpe emanA nAmathI sthaLe sthaLe saMsthAo sthapAI. 201 gata zatakanA mahAna AcAryomAM sva. pU. zrI zAMtisAgarajI mahArAjanuM apratima jIvana ane kArya saune mATe preraNArUpa banI rahe evuM che ! Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12]l] zrI ajarAmara svAmI sthAnakavAsI saMpradAyamAM thaI gayelA mahAtmAomAM sva. pU. zrI ajarAmarajI svAmInuM sthAna anokhuM che. emaNe potAnA jIvanakALa daramiyAna dharmanA kSetre bhagIratha kAryo karyA hatAM. emaNe jainadarzana uparAMta anya bhAratIya darzanono paNa UMDo abhyAsa karyo hato. eTale emanAmAM sAMpradAyikatA, saMkucitatA ke kaTTaratA rahI nahotI. teo bahu udAra ane samanvayakArI dRSTi dharAvatA hatA. gujarAta, saurASTra ane kaccha bAju teo ghaNuM vicAryA hatA. kacchamAM paNa vAgaDa vistAra upara temano ghaNo moTo prabhAva rahyo hato. temanA jIvana vize keTalIka mAhitI maLe che. te uparathI zatAvadhAnI paMDita ratnacaMdrajI mahArAje temanuM jIvanacaritra lakheluM che ane temanA vize "bhaktAmara pAdapUrtinI racanA saMskRta zlokamAM karelI che. ajarAmarasvAmIno janma vi. saM. 1809nA jeTha suda 9nA divase jAmanagara pAse paDANA gAmamAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma mANekacaMda hatuM, mAtAnuM nAma kaMkubAI hatuM, teo jJAtie vIsA osavAla hatA. ajarAmarasvAmInuM janmanAma paNa ajarAmara hatuM. teo pAMca varSanI uMmaranA hatA tyAre temanA pitAnuM avasAna thayuM hatuM. duHkhI thayelAM vidhavA mAtA kaMkubAI dharma tarapha vaLyAM hatAM. bAlaka ajarAmare gAmaThI nizALamAM bhaNavAnuM cAlu karyuM hatuM. potAnI mAtA roja upAzraye gurumahArAja pAse jatAM tyAre sAthe temane paNa laI jatAM. mAtA kaMkubAIne roja sAmAyika ane pratikramaNa karavAno niyama hato. temane sUtro vagere AvaDatAM nahotAM, paraMtu sthAnakamAM jaI bIjA bole te sAMbhaLIne teo sAmAyika ke pratikramaNa karatAM. eka divasa bahu ja varasAda paDyo. ethI sthAnake javAnuM zakya nahotuM. eTale mAtA kaMkubAI udAsa banI gayAM hatAM. pratikramaNano potAno niyama Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajarAmarajI svAmI Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajarAmarasvAmI na tUTaze evuM temane lAgatuM hatuM. te vakhate mAtAnI asvasthatA bALaka ajarAmara kaLI gayo. emaNe mAtAnI asvasthatAnuM kAraNa jANIne mAtAne kahyuM, 'mA ! tame ciMtA na karo. huM tamane AkhuM pratikramaNa sUtro bolIne karAvIza.' mAtAe e sAcuM mAnyuM nahi. paraMtu ajarAmare kahyuM ke pote roja sthAnake sAthe Ave che eTale AkhuM pratikramaNa potAne moDhe thaI gayuM che. cha varSanA bALake jyAre mAtAne AkhuM pratikramaNa zuddha uccArapUrvaka karAvyuM tyAre mAtAne bahu Azcarya thayuM. potAno putra ATalo badho tejasvI che evI tyAre emane khAtarI thaI. emanA manamAM evI bhAvanA paNa jAgI ke potAno dIkaro moTo thaIne koI mahAna sAdhu-mahAtmA bane to kevuM sAruM ! mAtAne potAne paNa dIkSA levAnI bhAvanA thaI hatI. vi. saM. 1818 mAM hIrAjIsvAmI ane kAnajIsvAmI lIMbaDIthI vihAra karIne goMDala padhAryA hatA. tyAM temanuM cAturmAsa hatuM. kaMkubAI ane ajarAmara hIrAjIsvAmI pAse goMDala pahoMcyAM. dIkSA levAnI potAnI ane bALakanI bhAvanA che evI temaNe icchA darzAvI. hIrAjIsvAmIjIe e mATe keTaloka samaya thobhI javAnuM kahyuM ane ajarAmarane potAnI pAse ane kaMkubAIne jeThIbAI mahAsatIjI pAse rahIne zAstrAbhyAsa karavAnI vyavasthA karI. cAturmAsa pachI anyatra vihAra karI saM. 1819mAM hIrAjIsvAmI pharI goMDala padhAryA ane goMDalamAM kaMkubAI tathA bALaka ajarAmarane dIkSA ApavAmAM AvI. goMDala mATe A eka bhavya prasaMga banI gayo. goMDalanA nareze paNa A prasaMge utsAhapUrvaka rasa laI rAjya taraphathI sAro sahakAra Apyo hato. dIkSA pachI ajarAmara kAnajIsvAmInA ziSya thayA ane kaMkubAI jeThIbAI mahAsatIjInAM ziSyA banyAM. 283 bALaka ajarAmara bahu tejasvI hatA. emanI mukhamudrA jotAM ja, emanA bhavya lalATa upara najara paDatAM ja ane emanI tIkSNa AMkho jotAM ja jonArane A koI asAmAnya bALaka che evI khAtarI tarata ja thaI jatI. mAtA kaMkubAI ane bALaka ajarAmara jyAre goMDalamAM hIrAjIsvAmI ane kAnajIsvAmI pAse dIkSA levAnI bhAvanAthI AvyAM hatAM tyAre bALaka ajarAmara upAzrayethI koI judA judA gRhasthanA ghare jamavA mATe jatA-AvatA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 prabhAvaka sthaviro tyAre goMDalanI vaiSNava havelInA gosAMIjI mahArAjanI tenA upara najara paDI. e tejasvI bALakane bolAvIne tenI sAthe vAtacIta karatAM bALaka dIkSA levAnA che e vAta jANIne AvA tejasvI bALaka potAnI havelImAM AvIne rahe ane potAnA uttarAdhikArI bane evo vicAra temane thayo. e mATe temaNe bALaka pAse darakhAsta mUkI joI ane havelImAM rahevAthI kevAM sarasa vastrAbhUSaNa paheravA maLaze, kevuM sarasa khAvA-pIvAnuM maLaze ane keTalI moTI milakatanA vArasadAra thavAze te batAvyuM. paraMtu bALaka ajarAmara tenAthI jarApaNa lalacAyo nahi. temane to tyAga-vairAgyamAM ja potAne rasa che ane saMyamano mArga ja pote grahaNa karavA mAge che tenA upara bhAra mUkyo. bAlyakALamAM paNa ajarAmaranI dRSTi keTalI sAcI, svastha ane sthira hatI te A prasaMga uparathI joI zakAze. dIkSA pachI ajarAmarasvAmIe potAno abhyAsa vadhArI dIdho. jude jude sthaLe keTalAMka cAturmAsa karyA pachI pU. zrI hIrAjIsvAmIne evI bhAvanA thaI ke bAlamunine vadhu abhyAsa karAvavA mATe surata tarapha vihAra karavo, kAraNa ke suratamAM tyAre sArA paMDito hatA. vi. saM. 1826mAM pU. zrI harAjIsvAmI, pU. zrI kAnajIsvAmI ane bALamuni pU. zrI ajarAmarasvAmI cAturmAsa pachI bharUcathI surata tarapha vihAra karI rahyA hatA. teo narmadA nadI oLaMgavA mATe enA retInA paTamAMthI pasAra thaI rahyA hatA. nadI oLaMgI teo sAme eka vRkSanI chAyAmAM thAka khAvA beThA hatA. e vakhate suratanivAsI kharataragacchanA zrIpUjya yatizrI gulAbacaMdajI paNa bharUcathI surata pAchA pharI rahyA hatA. emaNe retImAM moTAM pagalAMnI sAthe nAnAM pagalAM paNa joyAM. teo samartha lakSaNavattA hatA. pagalAM jotAM ja temane thayuM ke A koI tejasvI bALakanAM pagalAM che. sAme kinAre pahoMcI temaNe hIrAjIsvAmI vagerene vRkSa nIce joyA eTale vaMdana karI pUchyuM, "mahArAja! Apa kyAMthI padhAro cho ? kaI bAju vihAra karavAnA cho ?' hIrAjIsvAmIe pote lIMbaDIthI vihAra karI surata jaI rahyA che tenI vAta jaNAvI. vaLI bALamunine saMskRta bhASAsAhitya tathA darzanazAstrono abhyAsa karAvavAnI bhAvanA che e paNa kahyuM. zrIpUjya gulAbacaMdajIe potAno Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajarAmarasavAmI 285 paricaya Apyo ane pagalAM uparathI ane bIjAM zarIralakSaNa uparathI bALamuni bahu vidvAna ane tejasvI thaze tenI AgAhI karI. vaLI kahyuM ke temane jo vidyAbhyAsa karavo hoya to suratamAM pote vidyAbhyAsa karAvaze. ethI hIrAjIsvAmI ane bIjA sAdhuoe prasannatA anubhavI. pUjyazrI gulAbacaMdajI mUrtipUjaka saMpradAyanA kharataragacchanA yati hatA. eka sthAnakavAsI bALamunine abhyAsa karAvavAno hato. eka mUrtipUjaka saMpradAyanA yatizrI potAnA sthAnakavAsI saMpradAyanA bALamunine abhyAsa karAve enI sAme hIrAjIsvAmI ane kAnajIsvAmIne jarA paNa vAMdho nahoto. bIjI bAju yatizrI gulAbacaMdajIe mUrtipUjaka saMpradAyanA pote hovA chatAM bALamunine avazya abhyAsa karAvaze tevI khAtarI ApI. suratamAM jyAre vidyAbhyAsa cAlu thayo tyAre anya saMpradAyanA sAdhune vidyAbhyAsa karAvavA mATe samAjamAM thoDo khaLabhaLATa paNa macyo. paraMtu tenI khAsa kaMI asara thaI nahi. gulAbacaMdajIe bahu ja utsAhathI bALamunine saMskRta ane prAkRta bhASAnA adhyayana sAthe vyAkaraNa, kAvya, alaMkAra, nyAya, jyotiSa vagere ghaNA viSayonuM adhyayana karAvyuM. vaLI sAMkhya, vedAMta vagere darzanano paNa abhyAsa karAvyo ane "nyAyAvatAra', syAdvAda ratnAkara' vagere gahana ane kaThina graMtho paNa bhaNAvyA. AvA adhyayanamAM ghaNAM varSa lAge ane eka ja sthAnaka ke upAzrayamAM vadhu comAsAM karavAnuM yogya na gaNAya eTale harAjIsvAmIe suratanAM parAMomAM jude jude sthaLe ema cha comAsAM karyA. A rIte bAlamuni ajarAmarasvAmIne vidyAbhyAsa karavAmAM suratamAM satata cha comAsAM karavA paDyAM, paraMtu ethI emane saLaMga abhyAsa karavAno ghaNo badho lAbha thayo. zrIpUjya maMtrataMtra ane guptavidyAonA paNa samartha jANakAra hatA. ajarAmarasvAmI yogya adhikArI pAtra che evI khAtarI thayA pachI temaNe maMtrataMtra tathA sUryaprajJapti ane caMdraprajJaptinI gupta vidyAo ane vidhi-AmnAya paNa ajarAmarasvAmIne zikhavADI. ajarAmarasvAmIe A cha varSanA gALA daramiyAna vidyAbhyAsa karatAM karatAM keTalIye noMdho utArI lIdhI hatI. vaLI teo jyAre vihAra karavAnA hatA tyAre zrIpUjya gulAbacaMdajIe potAnA vizALa saMgrahamAMthI 300 jeTalI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 prabhAvaka sthaviro mahattvanI pothIo potAnI sAthe laI javA mATe ajarAmara svAmIne ApI hatI. (A badhI pothIo ane ajarAmarasvAmInA potAnA hAthe lakhelI prato lIMbaDInA jJAnabhaMDAramAM Aje paNa sacavAyelI che.) Ama ajarAmarasvAmInA vidyAbhyAsa nimitte suratano mUrtipUjaka samudAya ane sthAnakavAsI samudAya baMne udAradilathI ekabIjAnI vadhu najIka AvyA. ene ja kAraNe ajarAmarasvAmInI mAtra jaina saMpradAyo pUratI ja nahi, jaina ane jenetara dharmo vacce paNa vizALa ane udAra dRSTi khIlI hatI. ajarAmarasvAmInuM vyaktitva evuM pavitra ane udAtta hatuM ke emanI upasthitimAM sAMpradAyika saMkucitatAnI vAta TakI zakatI nahi. yuvAna ajarAmarasvAmI UMDo zAstrAbhyAsa karIne jyAre lIMbaDI padhAryA hatA tyAre lIMbaDInA lokoe temanA pratye ghaNo badho AdarabhAva darzAvyo hato. paraMtu ajarAmarasvAmIe kahyuM ke pote jJAnamAM haju adhUrA che ane tenI icchA mALavAmAM vicaratA zrI dolatarAmajI mahArAja pAse AgamazAstrono abhyAsa karavAnI che. e mATe kAM to teo kAThiyAvADamAM padhAre ane kAM to pote temanI pAse jaine abhyAsa karavo joie. saMghe vicAryuM ke jo dolatarAmajI mahArAja jhAlAvADamAM padhAre to bIjA lokone paNa lAbha maLe. e mATe khAsa mANasa mokalIne samagra paristhiti samajAvI zrI dolatarAmajI mahArAjane vinaMtI karavAmAM AvI. zrI dolatarAmajI mahArAje eno svIkAra karyo. teo potAnA ziSya-samudAya sAthe amadAvAda thaIne lIMbaDI padhAryA. jhAlAvADamAM teo be varasa vicaryA ane ajarAmarasvAmIe temanI pAse AgamazAstrono UMDo abhyAsa karyo. teo pAchA pharyA tyAre ajarAmarasvAmIe temane potAnA graMthasaMgrahamAMthI keTalAka uttama mUlyavAna graMtho bheTa ApyA hatA. ajarAmarasvAmI zAstrajJAtA thayA hatA ane zAsanano bhAra upADI zake evA tejasvI hatI. e joI saMghe vi. saM. 1845mAM lIMbaDImAM moTuM saMmelana yojI emane 35 varSanI yuvAna vaye AcAryapade sthApyA hatA. tyAre saMpradAyamAM je kaMI zithilatA hatI te dUra karavA emaNe jabaro puruSArtha karyo hato. mahAsatIjIonA vidyAbhyAsa mATe paNa temaNe prabaMdho karAvyA hatA. temanA vyaktitvamAM saraLatA, namratA, vatsalatA, madhuratA, udAratA, gaMbhIratA vagere Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajarAmara svAmI 287 guNo evA vikasyA hatA ke jena-jenetara evA aneka loko temanA cAhaka banyA hatA. ajarAmarasvAmInI sAdhanA ghaNI UMcI hatI. temanAmAM AtmabaLa paNa ghaNuM hatuM. AvI vibhUtionA jIvanamAM keTalAka camatkAranA prasaMgo bane te svAbhAvika che. ema kahevAya che ke eka vakhata ajarAmara svAmI jAmanagarathI kaccha javA mATe mALiyA gAme padhAryA. tyAMthI teo raNa UtarIne vAgaDa tarapha jatA hatA te vakhate rastAmAM lUMTAruonI eka ToLI maLI. ajarAmarasvAmIe lUMTAruone kahyuM ke, pote badhA sAdhuo che ane temanI pAse koI mAlamilakata nathI, to paNa lUMTAruoe temane zarIra para eka ja vastra rAkhIne, bAkInAM vastro, pAtarAMo, pothIo vagere badhuM ApI devA tochaDAithI hukama karyo. lUMTAruo koI rIte mAnavA taiyAra na hatA. te vakhate paristhiti joI ajarAmarasvAmIe maMtroccAra karyo. ethI lUMTAruo caMbhita thaI gayA ane AMkhe dekhatA baMdha thaI gayA. gabharAI gayelA lUMTAruo mAphI mAgavA lAgyA eTale pharI kyAreya teo lUMTa nahi kare tevI pratijJA temanI pAse ajarAmara svAmIe levaDAvI hatI. pachI to e lUMTAruo paNa svAmIjInA bhakta banI gayA hatA. bIjA eka prasaMge ajarAmarasvAmI potAnA ziSyo sAthe kacchathI vihAra karIne lIMbaDI tarapha AvI rahyA hatA, tyAre rastAmAM jaMgalamAMthI eka siMha sAmethI doDato Avyo. te vakhate ziSyo gabharAI gayA, paraMtu svasthatApUrvaka cAlatA svAmIjIe ziSyone navakAramaMtranuM raTaNa karatAM karatAM potAnI pAchaLa pAchaLa AvavAnuM kahyuM, ethI siMha tyAM ja besI gayo ane AkramaNa karavAne badale ekITaze svAmIjIne nihALato rahyo hato. vi. saM. 1846mAM ajarAmarajI svAmIe bIjI vAra mALiyAthI vihAra karIne kacchanuM raNa UtarIne eka gAmamAM mukAma karyo hato. te vakhate kacchanA kArabhArI mUrtipUjaka jaina AgevAna vAghajI pArekhane kacchanA mahArAva sAthe kaMIka aNabanAva thayAnI vAta vahetI thaI hatI. ajarAmarasvAmI kacchanA A gAmamAM koIka zrAvakanA gharanA bahAranA bhAgamAM UtaryA hatA. rAtre teo saMthAro karatA hatA tyAre aMdhArAmAM eka mANasa Avato temane dekhAyo. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 prabhAvaka sthaviro svAmIjIe pUchyuM, "koNa ? vAghA pArekha cho ?' potAnuM nAma ajarAmarajInA mukhethI sAMbhaLatAM vAghA pArekhane Azcarya thayuM, kAraNa ke teo eka-bIjAne kyAreya maLyA na hatA. svAmIjIe vAghA pArekhane besADI kahyuM, cchanA mahArAve tamArA upara gusso karyo che, ethI gabharAIne tame saMtAtA pharo cho. kaccha choDIne bhAgI javAnuM tame vicAro cho. paraMtu tema karavAnI tamAre jarUra nathI. hiMmata ane dhIraja rAkho. mahArAvazrIne eka agatyanuM kAma paDaze tyAre tamArA sivAya bIjuM koI e kAma karI zakaze nahi. e vakhate mahArAvazrI tamane bolAvaze. tyAre tamArA hAthe kacchanI prajAnI sevA karavAnuM moTuM kAma thaze." ajarAmarasvAmIe kahelI e vAta bilakula sAcI paDI. mahArAvazrIe kAma paDyuM eTale vAghA pArekhane bolAvyA, baMne vacce pahelAMnA jevo sumeLa thaI gayo. mahArANIe to potAnA bhAI tarIke vAghA pArekhane oLakhAvyA. kArabhArI tarIkenI badhI javAbadArI temane soMpavAmAM AvI. tyArathI vAghA pArekhane ajarAmarasvAmInA vacanamAM atUTa vizvAsa besI gayo hato. ajarAmarasvAmIe kacchamAM traNa vakhata vihAra karyo hato. e divasomAM kAThiyAvADathI vihAra karIne kacchamAM javAnuM eTaluM saraLa nahotuM. vihAra bahu lAMbA ane kaparA rahetA. tema chatAM lokonI dharmabhAvanAne anusarI ajarAmarasvAmIe kacchamAM kula cha jeTalAM cAturmAsa karyA hatAM. vi. saM. 1864mAM mAMDavImAM cAturmAsa hatuM, tyAre vAghajI pArekhanI icchA hatI ke svAmIjI potAnA bhuja nagaramAM padhAre. e divasomAM sthAnakavAsI sAdhuone bhujamAM padhAravAnI rAja taraphathI manAI hatI, te vAghajI pArekhe rada karAvI hatI ane svAmInA nagarapraveza vakhate benDavAjAM vagADavAmAM na Ave te vize paNa saMghane sUcanA ApI hatI. ajarAmarasvAmIe kacchamAM je cAturmAsa karyA temAM mAMDavInI dariyAnI havA ane pANIne kAraNe temane saMgrahaNInuM tathA pagamAM vAnuM darda cAlu thayuM hatuM. ghaNA upacAro karavA chatAM temAM pharaka paDyo nahoto. alabatta tyArapachI paNa temaNe gujarAta, saurASTra ane kacchamAM ThIka ThIka vihAra karyo hato. paraMtu azakti vadhatAM vi. saM. 1864mAM lIMbaDImAM cAturmAsa karyA pachI temane Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajarAmarasavAmI lIMbaDImAM sthiravAsa karavo paDyo hato. lIMbaDImAM temane maLavA mATe cAre bAjuthI aneka saMta-satIo padhAratAM. eka vakhata amadAvAdathI zatruMjayanI yAtrAno moTo saMgha nIkaLyo hato. te lIMbaDI thaIne pasAra thato hato. te saMghamAM AvelA keTalAka yatio ajarAmarajI svAmIne maLavA AvelA ane temanI sAthe saMskRta bhASAmAM zAstracarcA karatI vakhate teo bahu ja prabhAvita thayA hatA. vi. saM. 1868nA cAturmAsamAM ajarAmarasvAmInI tabiyata vadhu bagaDatI gaI. dIkSA paryAyanAM pacAsa varSa ane AcArya padavInAM pacIsa varSa temaNe pUrAM karyo. potAno aMtakALa najIka Avato jANIne temaNe saMthAro laI lIdho. kSamApanA karI lIdhI. navakAra maMtranuM raTaNa karatAM karatAM zrAvaNa vada-1nI rAtre eka vAge temaNe deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra jhaDapathI cAre bAju prasarI gayA ane zrAvaNa vada 2 nA divase emanA dehanA agnisaMskAra vakhate cAre bAjuthI hajAro mANaso AvI pahoMcyA hatA. lagabhaga bAsaTha varSanA ATalA alpa AyuSyakALamAM sva. pU. amarAmarajI svAmIe ghaNI badhI siddhio meLavI hatI. jenazAsana upara temano ghaNo badho upakAra rahyo che. potAnI hRdayanI vizALatA ane udAratAne kAraNe jenonA tamAma saMpradAyanA lokonAM tema ja jainetara lokonAM hRdayamAM temaNe anokhuM sthAna prApta karyuM hatuM. ethI ja emanA nAmathI Thera Thera judI judI saMsthAonI sthApanA thaI che ane be saikA pachI paNa aneka loko emanuM bhAvapUrvaka smaraNa kare che. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja (kAzIvALA) vikramanI vIsamI sadInA mahAna jainAcAryomAM kAzIvALA pa. pU. sva. vijayadharmasUrijI mahArAjanI pratibhA ghaNI anokhI hatI. temanuM vyaktitva vilakSaNa hatuM. e jamAnAmAM videzonA jena dharmanA vidvAno sAthe jemane vadhumAM vadhu saMparka hoya tevA jaina muniomAM zrI vijayadharmasUrijI hatA. e kALa daramiyAna jemanuM jIvanacaritra duniyAnI vadhumAM vadhu bhASAmAM lakhAyuM hoya tevA jaina muniomAM paNa zrI vijayadharmasUrijI hatA. teo hatA mahuvAnA, paNa temanuM kAryakSetra ghaNA lAMbA samaya sudhI kAzI rahyuM hatuM. eTale teo "kAzIvALA" tarIke samagra bhAratamAM paMkAyA hatA. zrI vijayadharmasUrijI mahArAjano janma vi. saM. 1924 mAM saurASTramAM mahuvA nagaramAM thayo hato. temanuM nAma mULacaMda hatuM. temanA pitAnuM nAma rAmacaMdra hatuM. temanI mAtAnuM nAma kamaLAbahena hatuM. teo vizA zrImALI jJAtinA hatA. temanI sthiti sAdhAraNa hatI. mULacaMdane be bhAIo hatA ane cAra baheno hatI. temanuM kuTuMba vizALa hatuM. rAmacaMdranA traNa dIkarAomAM mULacaMda sauthI nAnA hatA. temanuM kuTuMba mahuvAnuM eka sAdhAraNa sukhI kuTuMba hatuM. e jamAnAmAM chokarAonA vidyAbhyAsa upara bahu lakSa apAtuM na hatuM. mULacaMda svabhAve AnaMdI hato. tene zALAmAM jaIne bhaNavA karatAM ramavAmAM ane vADIomAM rakhaDavAmAM vadhAre AnaMda Avato. moTA kuTuMbane lIdhe koI tene bhaNavA mATe bahu rokaToka karatuM nahi. koI koI vakhata pitAjI dukAne laI jatA paNa mULacaMdane temAM rasa paDato nahi. mULacaMda sauthI nAno dIkaro hovAne lIdhe mAtA kamaLAbahena paNa tene bahu lADathI rAkhatAM. ene lIdhe mULacaMdamAM divase divase svacchaMdatA vadhatI gaI hatI. te koIne kahyA vagara game tyAre gharanI bahAra ramavA ke rakhaDavA Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 291 cAlyo jato, ane game tyAre pAcho Avato. bAratera varSanI uMmara thaI to paNa te "Dha' jevo rahyo hato. vaLI kharAba mitro sAthe rakhaDavAne lIdhe tathA tevonI sobatane lIdhe tene nAnapaNamAM jugAra ramavAnI Teva paDI gaI hatI. jugAramAM te dhIme dhIme moTI rakamanI hArajIta karavA lAgyo hato. eka vakhata te vadhu rakama hArI gayo eTale potAnA hAtha uparanuM sonAnuM ghareNuM zarAphane tyAM gIro mUkIne enA rUpiyA laIne jugAranI khoTa teNe cUkavI hatI. e vAtanI jyAre gharamAM badhAne khabara paDI tyAre mULacaMdane bhAIoe tathA pitAzrIe bahu mAra mAryo hato. pitAzrIne mAthe A rIte ghareNAM choDAvavA mATe devuM thaI gayuM. mULacaMda pharI jugAra ramavA na jAya e mATe kuTuMbanAM sabhyoe cAMpatI najara paNa rAkhavA mAMDI. kizora mULacaMdanI pAse have paisA nahotA eTale vadhu jugAra ramavAnI koI zakyatA nahotI. vaLI paisA nahotA eTale koI judo dhaMdho karIne kamAvAne avakAza paNa nahoto. A saMjogomAM mULacaMde mahuvAmAM eka kaMdoIne tyAM nokarI cAlu karI. mahine lagabhaga eka rUpiyAnA pagAramAM kaMdoI Akho divasa jAtajAtanI majUrI karAvato. majUrInA paisAmAMthI thoDA vAparatAM vAparatAM bAkInA je bacatA te bacAvIne mULacaMde potAnI pAse cha rUpiyA jeTalI rakama ekaThI karI hatI. e jamAnAmAM e ghaNI sArI rakama kahevAya. rUpiyA hAthamAM AvatAM mULacaMdanA manamAM jAtajAtanA tarka cAlavA lAgyA. eTalA rUpiyA kAM to leNadArane ApI zakAya athavA ghare pitAjIne ApI zakAya athavA eTalA rUpiyAno pharI eka vAra jugAra ramI zakAya. mULacaMdane trIjo vikalpa vadhu gamyo, kAraNa ke jugArano caTako haju ocho thayo nahoto. vaLI jo jugAramAM jItI gayA to mAthethI devuM paNa UtarI zakaze ane pitAjIne batAvI daI zakAya ke, "jugAramAM huM jItI paNa zakuM chuM." cha rUpiyA laI mULacaMde pharI pAcho khAnagImAM jugAra ramavo cAlu karyo. A vakhate nasIbe ene yArI ApI. te jugAramAM jItato gayo. ema karatAM A vakhatanA jugAramAM sArI rakama kamAyo. ene thayuM ke A rakama dvArA pitAjInuM devuM cUkavI dauM. eNe pitAjInA hAthamAM rUpiyA mUkyA. pitAjIne ethI navAI lAgI. bIjI bAju devuM cUkate thayuM ethI pitAjIne saMtoSa thayo. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 prabhAvaka sthaviro mULacaMdanA manamAM have gaDamathala cAlavA lAgI. jugArInuM mana jugAra ramavAmAM doDe. kuTuMba pratye kaMIka abhAva paNa thayelo. ema chatAM mULacaMda jugAramAM na lapaTAyo. ene mahuvA choDI kyAMka bhAgI javuM hatuM. tyAga-vairAgyanA saMskAra paNa enAmAM hatA. pUrvanA puNyanA udaye jugArane badale tyAga-vairAgya tarapha enuM mana vadhu DhaLyuM. mULacaMdane lAgyuM ke ghara choDIne cAlyA javAnI vAta mAtA-pitAne jo pote karaze to teo saMmati nahi ja Ape, UlaTAnuM vadhu kaDaka baMdhanamAM rAkhaze. pitAjI dharmapriya hatA, paraMtu dIkSAnI vAtamAM saMmati Ape evA nahotA. eTale eka divasa pitAjIno koI vAtamAM sakhata Thapako maLatAM mULacaMda koIne paNa kahyA vagara ghara choDIne bhAgI gayo. tenI uMmara tyAre paMdara varSanI hatI. page cAlato traNa divase te bhAvanagara pahoMcyo ane upAzrayamAM dAkhala thayo. tyAM upAzrayamAM vRddhicaMdrajI mahArAjanuM vyAkhyAna cAlatuM hatuM te sAMLaLavA beTho. pavitra, zAMtamUrti evA mahArAjazrInA vyAkhyAnanI kaMIka jAduI asara tenA citta upara thaI. mULacaMdane vRddhicaMdrajI mahArAja pAse dIkSA levAnuM mana thayuM. ekAnta sAdhIne eNe mahArAjazrIne kahyuM, "mahArAja sAheba, mAre tamArI pAse dIkSA levI che. huM kazuM bhaNyo nathI. mane lakhatAM-vAMcatAM paNa barAbara AvaDatuM nathI. meM atyAra sudhI rakhaDI khAdhuM che. jugAra ramyA karyo che. paNa have mane dIkSA levAnI IcchA thaI che." vRddhicaMdrajI mahArAje kahyuM, "bhAI, tane dIkSA levAno vicAra Avyo e kharekhara bahu sArI vAta che. te rakhaDI khAdhuM che to bhale, haju kyAM tArI umara vahI gaI che ? tane jugAra choDIne dIkSAnA bhAva thayA e ja moTI vAta kahevAya. tane lakhatAM-vAMcatAM nathI AvaDatuM teno kazo vAMdho nahi. ame tane bhaNAvIzuM, paNa mahattvanI vAta to e che ke tArAM mAtA-pitAnI rajA vagara ame tane dIkSA ApI zakIe nahi." mAtA-pitAnI saMmati mATe mahArAjazrIe Agraha rAkhyo, paraMtu mULacaMda mATe A bahu muzkela kArya hatuM, chatAM eNe mahArAjazrInI sUcanAnusAra ghare jaine dIkSA levAnI vAta karI. mULacaMdanA pitAzrI rAmacaMdra to have uMmarane lIdhe baMne AMkha gumAvI beThA hatA. e divasomAM motiyo vagerenI zastrakriyA Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 293 thatI nahotI eTale aMdhApo veThavA sivAya koI ilAja nahoto. pitAzrInA manamAM vicAra Avyo ke rakhaDu chokaro kAyamano jugArI thaI jAya enA karatAM dikSA le te sAruM che, chatAM emaNe spaSTa saMmati na ApI. mULacaMdanI mAtAe to gharamAM rokakaLa karI mUkI. dIkSA kevI ne vAta kevI ? ene to dIkarAne paraNAvIne gharamAM vahu ANavI hatI. enA manamAM khAtarI hatI ke eka vakhata dIkarAne paraNAvI dIdho ane gharamAM vahu Avaze eTale dIkAranuM badhuM rakhaDavAnuM ApoApa baMdha thaI jaze. mUlacaMdanA moTA bhAIo to roSe bharAyelA hatA. enA kAkAo ane bIjAM sagAMoe paNa mULacaMdane dIkSA na levA mATe spaSTa dhamakI ApavA sAthe vAta karI hatI. AthI mULacaMda nirAza thayo. tyAra pachI dIkSA levAnI vAta jyAre paNa mULacaMda kADhato tyAre gharanuM vAtAvaraNa taMga thaI jatuM, mAtA raDavA lAgatI, bhAIo tathA bIjA mULacaMdane bahu mAra paNa mAratA. gharamAM Avo trAsa veThavo paDato hovA chatAM mULacaMde dIkSA levAnI potAnI haTha choDI nahi. dhIme dhIme virodha ocho thato gayo. mAra ocho paDato gayo. chokaro bhAgI jaIne kyAMka dIkSA laI leze enA karatAM rajA kema na ApavI ? evA vicAro gharamAM dhIme dhIme mAMhamAMhe cAlavA lAgyA. ema karatAM eka divasa mULacaMdane dIkSA levA mATe gharamAMthI badhAMnI rajA maLI. enA pitAzrIe mahAjananI sAkSIe rajA ApI, jethI dIkSA levAmAM koI bAdha naDe nahi. rajA maLatAM ja mULacaMda vRddhicaMdrajI mahArAja pAse bhAvanagara AvI pahoMcyo. dIkSA mATe rajA maLyAnI vAta karI. mahArAjazrIne paNa bahu AnaMda thayo. dIkSAno divasa nakkI thayo. bhAvanagaramAM vi. saM. 1943nA jeTha vada 5 nA roja ogaNIsa varSanI vaye mULacaMdane bhAvanagaranA saMghamAM zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanA haste dIkSA ApavAmAM AvI. saMghe khUba moTo mahotsava A prasaMge karyo ane ThIka ThIka dhana vAparavAmAM AvyuM. mULacadanuM nAma have muni dharmavijaya rAkhavAmAM AvyuM. kizora mULacaMde dIkSA lIdhI tyAre ene lakhatAM-vAMcatAM khAsa kazuM AvaDatuM Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 prabhAvaka sthaviro nahotuM. eTalI hada sudhInuM enuM A ajJAna hatuM ke "bhAvanagara' jevo saraLa ane saparicita zabda paNa barAbara lakhatAM ene nahotuM AvaDatuM, to pachI dharmavijaya" evuM potAnuM nAma to lakhatAM kyAMthI ja AvaDe ? mULacaMde dIkSA letI vakhate vRddhicaMdrajI mahArAjane kahyuM hatuM ke, "huM abhaNa chuM, chatAM gocarI-pANI lAvavAnuM, kAMpa kADhavAnuM (vastro dhovAnuM) ane ApanI vaiiyAvacca karavAnuM kAma karIne huM muni tarIke saMtoSa mAnIza." paNa vRddhicaMdrajI mahArAje ene AzvAsana ApatAM kahyuM hatuM ke, "tane lakhatAM-vAMcatAM to jarUra zikhavADIza, paNa eTaluM basa nathI. mAre to tane eka moTo paMDita banAvavo che." dIkSA pachI guru mahArAje dharmavijayane sUtro kaMThastha karavAnuM kAma soMpyuM. vAMcatAM-lakhatAM AvaDatuM nahotuM eTale sUtro pustakamAM joIne kaMThastha karavAnuM zakya nahotuM, paNa guru mahArAja ke bIjA sAdhu mahArAja pAse pATha laIne teo kaMThastha karavA lAgyA, paNa sUtro paNa emane jaladI jIbhe caDatAM nahotAM. Ama chatAM teo thAkyA vagara Akho divasa besIne sUtro gokhyA karatA. be pratikramaNanAM sUtro Akho divasa kaMThastha karavAmAM bIjA koI kizorane mahino-doDha mahino ke ethI paNa ocho samaya lAge tene badale muni dharmavijayane khAssAM aDhI varSa lAgyAM. gRhasthapaNAmAM jugAra ramanAra ane rakhaDI khAnAra A abhaNa sAdhu kazuM ukALavAnA nathI ema keTalAka gRhasthone lAgatuM hatuM. paNa guru bhagavaMta zrI vRddhicaMdrajI mahArAjane emanA pratye anahada vAtsalya hatuM ane teo temane bhAvathI bhaNAvatA ane AzIrvAda ApatA. pratikramaNanAM sUtro barAbara kaMThastha thatAM ane lakhatAM-vAMcatAM barAbara AvaDI gayuM eTale muni dharmavijayano AtmavizvAsa vadhI gayo. lakhavA-vAMcavAmAM emano rasa have jAgrata thayo. vRddhicaMdrajI mahArAjanA bIjA keTalAka ziSyomAMthI koIka saMskRta vyAkaraNa, koIka nyAyazAstra, koIka sAhitya, to koIka tattvajJAnanA graMthono abhyAsa karatA hatA. gurumahArAja svAdhyAya upara bahu ja bhAra mUkatA hatA. upAzrayanuM vAtAvaraNa svAdhyAyathI, zlokonA paThanathI, stavana-sajhAyanA madhura dhvanithI guMjatuM rahetuM hatuM. ethI muni dharmavijayane paNa cAnaka caDI. eka divasa emaNe gurumahArAja pAse Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 295 prastAva mUkyo, "mAre saMskRta vyAkaraNa zIkhavuM che. A vAta sAMbhaLIne pAse beThelA keTalAka sAdhuo hasI paDyA, paraMtu vRddhicaMdrajI mahArAje A vAta gaMbhIratApUrvaka lIdhI ane emaNe muni dharmavijayane evI bhAvanA mATe zAbAzI ApI. tarata emaNe saMskRta zIkhavanAra paMDitanI vyavasthA karI. bhAvanagaranA paMDitomAM te vakhate hAIskUlamAM zikSaka tarIke adhyayana karAvanAra narmadAzaMkara zAstrIne A kAma soMpavAmAM AvyuM ane dharmavijayane "sArasvata carikA" nAmanuM saMskRta vyAkaraNa bhaNAvavAnuM zarU thayuM. A adhyayana cAlu thatAM ja muni dharmavijayajInAM jJAnAvaraNIya karmono kSayopazama jANe acAnaka vadhI gayo. emanI mAnasika jaDatA adazya thavA lAgI ane grahaNazakti, smRti ane ruci acAnaka jAgrata thayAM hoya tevuM lAgavA mAMDyuM. emane bhaNAvanAra zAstrIne paNa Azcarya thavA lAgyuM. emane bhaNAvavAmAM bahu utsAha AvavA lAgyo. muni dharmavijayane vyAkaraNanAM sUtro artha sAthe samajatAM ane niyamo yAda rahetAM joIne bIjA sAdhuone paNa Azcarya thavA lAgyuM. abhyAsanI sAthe guru mahArAjanI sevAbhakti e dharmavijayanuM mukhya lakSya rahyuM hatuM. teone vRddhicaMdrajI mahArAja pAse potAnA pitA karatAM paNa vadhu vAtsalya anubhavavA maLatuM hatuM. gurumahArAjanI tabiyata nAdurasta rahetI hatI. baMne page vAno duHkhAvo sakhata raheto. muni dharmavijaya divasa daramiyAna emanI khaDe page cAkarI karatA tathA roja rAtanA bAreka vAgyA sudhI paga dabAvavA emanI pAse besatA. e vakhate guramahArAja pAsethI teo koIne koI sUtra kaMThastha karI letA. divasa daramiyAna jyAre teo gocarI vahoravA jAya tyAre rastAmAM ekAda gAthA kaMThastha karavAnuM rAkhatA. Ama samayanA sadupayogane kAraNe temano abhyAsa vadhato gayo. eka divasa rAtre dharmavijaya gurumahArAjanA paga dabAvatA rahyA hatA. roja rAtre zrAvakonA gayA pachI gurumahArAja rajA na Ape tyAM sudhI dharmavijaya paga dabAvatA. paraMtu te divase rAtre gurumahArAjane UMgha caDI gaI ane rajA ApavAnuM rahI gayuM. paraMtu muni dharmavijaye to paga dabAvavAnuM cAlu ja rAkhyuM. aDadhI rAte gurumahArAjanI AMkha UghaDI ane temaNe joyuM ke dharmavijaya to Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 prabhAvaka sthaviro haju paga dabAvatA ja rahyA che. potAnI bhUla mATe guru mahArAjane lAgI AvyuM. upAzrayamAM to aMdhAruM hatuM, paraMtu emaNe dharmavijayanA mastaka upara hAtha mUkI aMtaranA UMDANamAMthI AzIrvAda ApatAM kahyuM, "beTA dharmavijaya ! tuM bahu moTo jJAnI ane paMDita thaze. jA have sUI jA. bahu thAkI gayo haze." vRddhicaMdrajI mahArAja pAse e divasomAM bhAvanagaranA AgevAna zrAvako zrI kuMvarajI ANaMdajI, zrI giradhara ANaMdajI, zrI amaracaMda jasarAja vagere jJAnagoSThI mATe AvatA. teo je prazno kare ane gurumahArAja je uttaro Ape te dharmavijaya barAbara dhyAnathI sAMbhaLatA ane samajavAno prayatna karatA tathA potAne kaMI zaMkA thAya to tarata pUchatA. Ama muni dharmavijayajInI sajjatA divase divase vadhavA lAgI. vRddhicaMdrajI mahArAje saMgrahaNInA rogane kAraNe tathA paganI saMdhivAnI takalIphane kAraNe chellAM keTalAMka varSa bhAvanagaramAM sthiravAsa karI lIdho hato. muni dharmavijayane dIkSA pachInAM varSe emaNe bIjA sAdhuo sAthe amadAvAda cAturmAsa mATe mokalyA hatA. paraMtu tyAMthI teo pAchA AvyA pachI temane potAnI pAse bhAvanagaramAM cAturmAsa mATe rokyA hatA. zeSakALamAM muni dharmavijaya AsapAsa sihora, pAlitANA, taLAjA, mahuvA vagere sthaLe vihAra karI AvatA. dIkSAnA bIjA varSa pachI muni dharmavijayanI abhyAsamAM jhaDapI pragati thavA lAgI. temanI zakti khIlavA mAMDI. temanI bhASA vadhu zuddha, ziSTa ane saMskArI banavA lAgI. bIjAonI sAthe sarasa vArtAlApa karatAM temane AvaDI gayuM. eka divasa upAzrayamAM gurumahArAje eka sAdhune vyAkhyAna ApavA mATe kahyuM. e sAdhue kahyuM, sAhebajI, Aje vyAkhyAna mATe mArI barAbara taiyArI thaI nathI." pachI emaNe majAkamAM kahyuM, "eTale Aje bhale dharmavijaya vyAkhyAna vAMce." e sAdhue to majAkamAM kahyuM, paNa vRddhicaMdrajI mahArAje to kharekhara dharmavijayane bolAvIne kahyuM, "Aje vyAkhyAna tamAre vAMcavAnuM che, AvaDaze ne?' dharmavijaye tarata saMmati ApI. temaNe te divase AtmavizvAsapUrvaka bulaMda avAje vyAkhyAna ApyuM. vRddhicaMdrajI mahArAje pAsenA oraDAmAM besIne AkhuM Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 297 vyAkhyAna dhyAnapUrvaka barAbara sAMbhaLyuM. vyAkhyAna pUruM thayuM eTale bahu ja prasannatApUrvaka emaNe dharmavijayane dhanyavAda ApyA ane vakhata jatAM tame moTA vaktA thaI sarasa vyAkhyAno ApI zakazo" evI AgAhI sAthe AziSa ApyA. dIkSAnAM pAMceka varSamAM ja dharmavijayanI pragati joIne vRddhicaMdrajI mahArAjane bahu saMtoSa thayo. vRddhicaMdrajI mahArAjanI tabiyata divase divase bagaDatI jatI hatI. saMgrahaNI uparAMta have hRdayaroganI takalIpha paNa emane cAlu thaI hatI. e divasomAM bIjA sAdhuo uparAMta muni dharmavijaye potAnA gurumahArAjanI ghaNI sArI sevAbhakti karI hatI. vRddhicaMdrajI mahArAje eka divasa potAnA vyAkhyAna daramiyAna gRhastho ane sAdhuone bhalAmaNa karatAM kahyuM hatuM ke, "dharmavijaye dhAryA karatAM ochA samayamAM ghaNI sArI zakti khIlavI che. mATe mArI bhalAmaNa che ke AgaLa jatAM emane paMnyAsanI padavI avazya ApavAmAM Ave." vi. saM. 1949nA vaizAkha suda 7nA divase vRddhicaMdrajI mahArAja kALadharma pAmyA. tyAM sudhI satata pAMca varSa muni dharmavijaya potAnA guru mahArAjanI vaiyAvacca mATe emanI sAthe ja rahyA. gurumahArAjanA kALadharma pachI have temane bhAvanagaramAM vadhu rahevuM ucita na lAgyuM eTale temaNe tyAMthI vihAra karyo ane kAThiyAvADamAM jude jude sthaLe vicaryA ane saM. 1949nuM cAturmAsa emaNe lIMbaDImAM karyuM. have vyAkhyAna ApavAnI emanI zailI uttarottara vikAsa pAmatI jatI hatI. temano avAja ghaNo bulaMda hato ane vizALa samudAyane te sArI rIte saMbhaLAto. temanA uccAro paNa zuddha hatA. saMskRta zabdo bolavAnI temane sArI phAvaTa AvI gaI hatI. temanA vicAromAM paNa udAratA hatI. temanuM vaktavya hRdayasparzI rahetuM. eTale emanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA mATe jeno uparAMta hinduo ane musalamAno paNa AvatA. lIMbaDInA cAturmAsa pachI muni dharmavijayajIe viramagAma, kapaDavaMja, sAdaDI (mAravADa), pATaDI vagere sthaLe cAturmAsa karyo. kapaDavaMjanA cAturmAsa daramiyAna emaNe kAzIthI eka paMDitane bolAvIne nyAyazAstrano abhyAsa karyo hato. sAdaDInA cAturmAsa daramiyAna emaNe Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 prabhAvaka sthaviro najIka AvelA tIrtha rANakapuranI yAtrA karavAmAM naDatI pratikULatAo saMgha pAse dUra karAvI hatI, ke jethI vadhu ne vadhu loko rANakapuranI yAtrAe AvI zake. pATaDInA cAturmAsa daramiyAna emaNe najIkamAM AvelA upariyALAjI tIrthano jIrNoddhAra karAvyo hato. vaLI tenA nibhAva mATe kAyamI phaMDanI vyavasthA paNa karAvI ApI hatI. tayArapachI mahArAjazrIe saM. 1958 sudhI mahesANA, samI, mahuvA ane mAMDalamAM anukrame cAturmAsa karyA hatAM. dIkSA lIdhA pachI mahArAjazrIe potAnA vatana mahuvAmAM pahelI vAra cAturmAsa karyuM hatuM te vakhate emanA saMsArI pitAjI to svargavAsa pAmyA hatA, paraMtu emanAM mAtA haju vidyamAna hatAM. potAnA putranI sAdhu tarIke pragati joIne teo bahu ja AnaMda pAmyAM hatAM. A cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrInAM vyAkhyAno sAMbhaLavA mATe gAmanA jaina-jainetaro ghaNA AvatA. potAnA gAmano eka rakhaDu jugArI chokaro AvA tejasvI sAdhu mahAtmA banyA hatA e joIne tathA emanI umbodhaka vANI sAMbhaLIne mahuvAnAM nagarajano harSavibhora thaI jatAM. vaLI mahuvAnuM cAturmAsa bIjI rIte paNa yAdagAra banI gayuM, kAraNa ke mahArAjazrInI preraka vANI sAMbhaLIne be yuvAnone dIkSA levAnI bhAvanA thaI hatI. emano dIkSA-mahotsava paNa mahuvAmAM sArI rIte UjavAyo hato. vaLI e avasara upara judA judA hetu mATe je rakama ekaThI thaI emAMthI mahArAjazrIe mahuvAmAM eka sarasa pustakAlaya sthapAvyuM ke jethI ghaNA lokone graMthavAMcanano lAbha maLI zake. pustakAlayanI sthApanAnA potAnA prayAsanI saphaLatAthI prerAIne mahArAjazrIe pachI viramagAmanA cAturmAsa daramiyAna tyAM paNa pustakAlayanI sthApanA karAvI hatI. mahArAjazrIe je rIte saMskRta bhASAno abhyAsa karyo ane vividha graMthonuM teo adhyayana karavA lAgyA hatA te jotAM emane svAnubhavanA AdhAre lAgyuM ke zrAvakomAM jo teja ANavuM hoya to emanAmAM jJAnavRddhi thavI joIe. emanAmAM jo jJAnavRddhi karAvavI hoya to tevA graMtho pustakAlaya dvArA sulabha thavA joIe. AthI TheraThera pustakAlaya ane pAThazALAnI sthApanA e mahArAjazrInI eka mahattvanI mukhya ane priya pravRtti banI gaI hatI. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 299 yuvAnImAM mahArAjazrInI je rIte zakti khIlatI jatI hatI tethI ghaNA loko ane sAdhu-sAdhvIo Azcaryacakita thavA lAgyAM hatAM. Ama chatAM yauvanasahaja abhimAnano raNako mahArAjazrInI vANImAM kyAreya varatAto nahoto. temano zAstrAbhyAsa dinapratidina jema jema vadhato gayo tema tema temanAmAM gAMbhIrya paNa vadhatuM gayuM. vizALa vAMcanane lIdhe mahArAjazrImAM tarkazakti, hAjarajavAbIpaNuM AvatAM gayAM hatAM. sAdhusamAjamAM paNa sUkSma mAnakaSAya kayAreka dRSTigocara thato hoya che. teomAM potAnAM nAma-kIrti mATe eSaNA jAgrata thatI hoya che. potAno zrotAsamudAya ke bhaktasamudAya moTo thAya to manathI paNa tevA sAdhuo phulAvA mAMDe che. mAnakaSAyane jItavo e saraLa vAta nathI. mahArAjazrI eka vakhata gujarAtamAM vicaratAM vicaratAM eka gAmamAM padhAryA hatA. te gAmamAM upAzrayamAM bIjA eka sAdhu mahArAja paNa birAjamAna hatA. baMne sAdhuo vacce potapotAnAM kAryonI vAta thaI. e vaDIla sAdhu mahArAje kahyuM, "dharmavijaya, huM to ghaNuM sarasa kAma karuM chuM. bhaktone mArA pratye eTalo badho AdarabhAva che ke eka gAmamAM meM pAThazALA karAvI to bhaktoe e pAThazALA sAthe mAruM nAma joDI dIdhuM. tame pAThazALAnI ghaNI badhI pravRtti upADI che to tamArA bhakto e koI pAThazALA sAthe tamAruM nAma joyuM che ?' mahArAjazrIe kahyuM, "mArA nAmanI to gAmegAma zALAo thaI che, eTale mAre have vadhu koI nAmanI jarUra nathI." ema tame gappAM mArI vAta na uDAvo. sAcI vAta karo." juo mahArAja ! mAruM nAma dharmavijaya che. gujarAta, kAThiyAvADa, mAravADa badhe dharma-zALA che. loko vagara kIdhe zALA sAthe mAruM nAma joDe che. pachI mAre nAma mATe judA prayatno karavAnI zI jarUra che ?" mahArAjazrInA ramUjI chatAM tarkayukta ane arthagaMbhIra javAbathI e sAdhu mahArAja vAtano marma samajI gayA. mahArAjazrIe pAThazALAo sthApavAnI pravRtti to upADI hatI, paraMtu te pAThazALAomAM vidyArthIone yogya zikSaNa ApavAvALA sArA zikSako Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 prabhAvaka sthaviro maLatA nahotA. ATalAM varSanA anubhava parathI mahArAjazrIne lAgyuM ke jaina samAjamAM jinamaMdiranA nirmANa tarapha jeTaluM lakSa apAyuM che teTaluM lakSa jinAgama tarapha apAyuM nathI. A kSetra pratye game te kAraNe ghaNuM durlakSa sevAyuM che. mahArAjazrIne lAgyuM ke zAsananI unnati mATe pote be prakAranI pravRtti upADavI joIze-eka te saMskRta-prAkRtanA jANakAra evA sArA zikSako taiyAra karavAnI ane bIjI te uttama graMtho prakAzita karIne lokone, vizeSataH jijJAsuo ane abhyAsIone sulabha karavAnI. mahArAjazrIe zikSako taiyAra karavA mATe prathama pAThazALAnI pravRtti tarapha lakSa ApyuM. vi. saM. 1958mAM mahArAjazrInuM cAturmAsa mAMDalamAM hatuM. emaNe joyuM ke pAThazALAnI pravRtti cAlu karavI haze to teno abhyAsa karavAnI rucivALA vidyArthIo pahelAM joIze. e vidyArthIone mATe rahevA-jamavAnI vyavasthA kyAMka karavI joIe. e mATe ane emane bhaNAvanAra zikSakanA pagAra mATe nANAMnI jarUra paDaze. mahArAjazrIno prabhAva evo hato ke mAMDala gAmamAM pAThazALA mATe emane makAna paNa maLI gayuM. saMskRta-prAkRtano abhyAsa karavAnI bhAvanAvALA daseka vidyArthInAM nAma paNa noMdhAI gayAM ane kharca mATe phaMDa paNa ekaThuM thaI gayuM. AthI mahArAjazrIe "zrI yazovijayajI jena pAThazALA" nAmanI pAThazALAnI sthApanA mAMDalamAM saM. 1958mAM karI. mahArAjazrI ATalAM varSanA potAnA abhyAsamAM upAdhyAya zrI yazovijayajInAM jIvana ane sAhityathI ghaNA prabhAvita thayA hatA. eTale emaNe pAThazALAnA nAma sAthe upAdhyAya zrI yazovijayajInuM nAma joDyuM. A pAThazALA mAMDalamAM thoDo vakhata cAlI, paraMtu mahArAjazrIne ethI bahu saMtoSa thayo nahi. mAMDala jevA nAnA gAmamAM koI sArA paMDito AvIne rahevA taiyAra thatA nahi. vaLI gAmanA vidyArthIo to vAraMvAra ghare jAya ane bahAragAmanA vidyArthIo paNa emanI sAthe cAlyA jAya. taduparAMta sthAnika loko paNa AvI-AvIne samaya bagADe. A paristhitino satata vicAra karatAM karatAM mahArAjazrIne lAgyuM ke je rIte upAdhyAya yazovijayajI mahArAja bAra varSa kAzImAM rahIne bhaNyA hatA te rIte vidyArthIone ane potAnA ziSyone kAzImAM rAkhIne bhaNAvavA joIe. mahArAjazrIe potAno A vicAra keTalAka Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 301 gRhasthone jaNAvyo, paraMtu dareke temAM rahelI muzkelIo batAvI. sauthI pahelI to vihAranI muzkelI hatI. vaLI kAzImAM jenonAM gharo nahi eTale rahevAnI muzkelI tathA sAdhuonI gocarInI muzkelI hatI. vaLI eTale dUra javA-AvavAmAM kharca paNa ghaNuM Ave. Ama chatAM mahArAjazrI potAnA vicAramAM makkama rahyA. muzkelIo to paDavAnI ja che. tema chatAM jo kArya siddha thatuM hoya to muzkelIothI DarI javAnI jarUra nathI ema temane lAgyuM. temaNe potAnA ziSyone vAta karI tathA vidyArthIo AgaLa darakhAsta mUkI. lagabhaga badhA ja vidyArthIoe darakhAsta svIkArI. mAMDalanuM cAturmAsa pUruM thayA pachI mahArAjazrIe yogya samaye, zubha muhUrta kAzI tarapha prayANa karyuM. vihArano rasto emaNe vicArI lIdho. bhoyaNI, amadAvAda, kapaDavaMja, moDAsA, dAhoda, rAjagaDha, ujjaina, makSI, zAjApura, sIparI, jhAMsI, kAnapura, lakhanI thaI kAzI pahoMcavA dhAryuM. jena sAdhuonA vihArano A rasto nahoto, kAraNa ke ghaNAkharA vistAromAM jainonAM gharo nahotAM. eTale rAtrimukAma ane gocarIno prazna ghaNo vikaTa hato. Ama chatAM mahArAjazrI ane emanA cha ziSyo tathA bAreka vidyArthIo vihAra karatA karatA AgaLa vadhavA lAgyA. rastAmAM jaMgalo AvatAM hatAM. potapotAnI anukULatA pramANe AgaLapAchaLa cAlatA sAdhuo ane vidyArthIo jyAM be keDI ke be ke traNa rastA Ave tyAM koIka eka bAju cAlyA jatA, koIka bIjI bAju cAlyA jatA ane bhUlA paDelAMne zodhavAmAM kyAreka Akho divasa vItI jato. jena zabda ja lokoe na sAMbhaLyo hoya evA pradezomAM jaina sAdhune yogya ukALeluM pANI ke sUjhato AhAra na maLe to upavAsa paNa thato. AvI vikaTa paristhitimAM mahArAjazrInA vidyArthIo ane ziSyoe sudhdhAM gujarAtamAM pAchA pharavAnI vAraMvAra vinaMtI karI. teve vakhate zairya na gumAvatAM ke hatotsAha na thatAM mahArAjazrI teone khUba protsAhana ApatA. gujarAta-kAThiyAvADamAMthI mahArAjazrInA bhaktonA saMdezAo AvatA ke gujarAtamAM pAchA cAlyA Avo. paraMtu to paNa mahArAjazrI potAnA nirNayamAM aDaga rahetA. Ama pAMceka Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro mahinAnA vihA2 pachI teo sau saM. 1959nA vaizAkha suda trIja akSayatRtIyAnA divase kAzImAM AvI pahoMcyA. vihAranI muzkelIo to varNavatAM pAra Ave evI nahotI, temAM vaLI kAzImAM rahevAnI muzkelI UbhI thaI. kAzImAM tyAre jainonuM koI ghara nahi ane hiMduone jaino pratye dveSa hato. AkhI kAzI nagarImAM vIseka mANasonA vasavATa mATe anukULa jagyA kyAMya maLI nahi. bhADuM ApavAnI taiyArI chatAM 'jaina' zabda sAMbhaLIne loko moM macakoDatA. jaino eTale nAstika evI mAnyatA tyAre kAzInA paMDitomAM dRDha thaI gaI hatI. chevaTe eka dUranA ujjaDa vistAramAM khaMDiyera jevI eka dharmazALAnuM nAnuM sarakhuM makAna bhADe maLI gayuM. tyAM mahArAjazrI potAnA cha sAdhuo ane bAra vidyArthIo sAthe rahevA lAgyA. badhAnA abhyAsa mATe traNa pagAradAra paMDito rAkhavAmAM AvyA. saMskRta vyAkaraNa, nyAya, kAvya, alaMkAra vagereno vyavasthita abhyAsa cAlu thayo. agavaDa mAtra rahevAnI hatI. makAna paDuM paDuM thAya eTaluM jarjarita hatuM. varasAda paDe ane jorathI pavana phuMkAya tyAre badhA makAnamAMthI bahAra doDI jatA ane bIje kAmacalAu Azraya letA. 302 bhADAnI bIjI sArI jagyAnI tapAsa cAlu hatI, paraMtu jainone koI bhADe makAna ApavA taiyAra nahotuM. koI makAna vecAtuM laI levAmAM Ave to ja sthaLAMtara karI zakAya evuM hatuM. ema karatAM karatAM nava-dasa mahinA thaI gayA. evAmAM jANavAmAM AvyuM ke eka mahollAmAM eka jUnuM makAna vecavAnuM hatuM. 'aMgrejonI koThI' tarIke e makAna oLakhAtuM hatuM. enI kiMmata jANI laIne mahArAjazrIe muMbaI potAnA be bhakto zeTha vIracaMda dIpacaMda tathA zeTha gokuLabhAI mUlacaMdane patra lakhyo. baMneno javAba Avyo ke tarata makAna laI levuM. e mATe nANAM mokalI ApavAmAM AvyAM. e makAna kharIdIne mahArAjazrI tathA emanA ziSyo ane vidyArthIo tyAM rahevA gayA. vidyArthIone maphata rahevAnI, khAvA-pIvAnI ane abhyAsanI sagavaDa maLatI eTale uttarottara saMkhyAmAM vadhAro thato gayo. gujarAta, rAjasthAnamAMthI vadhu vidyArthIo AvavA lAgyA. teo sarvenI abhyAsamAM sArI pragati rahI. mahArAjazrI pote roja savAre Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja teone vyAkhyAna ApatA tathA divasa daramiyAna abhyAsa karAvatA. mahArAjazrIe potAnI A pAThazALAne 'zrI yazovijayajI jaina pAThazALA' evuM nAma ApyuM ane lAIbrerIne 'hemacaMdrAcArya lAIbrerI' evuM nAma ApyuM. A rIte jaina dharmanA be mahAna dhuraMdharonAM nAma kAzImAM pracalita karyAM. teo potAnA vidyArthIone jainadarzana uparAMta saMskRta vyAkaraNa, kAvyAlaMkAra, nATaka, nyAya, jyotiSa vagere viSayomAM pAraMgata banAvavA lAgyA. Ama chatAM mahArAjazrIe joyuM ke kAzImAM cAre bAju jaino mATeno dveSa varatAyA karato hato. lokomAM e mATe ajJAna ane pUrvagraha che te dUra karavAM joIe. e mATe mahArAjazrIe eka upAya vicAryo. jAhera sthaLomAM jaIne pote vyAkhyAna ApatA ane jaina dharmanAM uttama tattvothI lokone vAkepha karatA. 808 mahArAjazrInI vaktRtvazakti ghaNI ja khIlI hatI. emano avAja hajAronI medanImAM sAMbhaLI zakAya evo madhura ane bulaMda hato. temanI vidvattA bhAre hatI. jaina uparAMta hiMdu, musalamAna, khristI, zIkha vagerenA dharmo ane dharmagraMthothI teo paricita thaI gayA hatA. gujarAtI, saMskRta, prAkRta, uparAMta hiMdI bhASA uparanuM temanuM prabhutva ghaNuM sAruM thaI gayuM hatuM. aneka zloko emane kaMThastha hatA. kavitAnI paMktio teo sarasa gAI zakatA. AthI emaNe roja sAMje potAnA ziSyo ane vidyArthIo sAthe judA judA sthaLe javAnuM cAlu karyuM. rastA para khullI jagyAmAM jAhera sabhA yojavA mATe tyAre koI baMdhano nahotAM. kazI pUrvataiyArInI paNa jarUra nahotI. mahArAjazrI mATe pATanI paNa jarUra nahotI. maMDapa bAMdhavAnI jarUra nahotI. lAuDaspIkara ke mAikrophona to haju AvyuM nahotuM. potAnA sAdhuo ane vidyArthIo e ja zrotAgaNa. eTale zrotAo meLavavA mATe paNa koI prazna nahoto. teo badhA koI eka sthaLe jaI, sabhAnI jema goThavAI jatA, mahArAjazrI UbhA UbhA eka kalAka vyAkhyAna ApatA. pasAra thatA lokomAMthI jene jeTalo rasa paDe te pramANe sAMbhaLavA UbhA rahetA ke besI jatA. rAjaghATa, maNikarNikA ghATa, kaMpanI bAga vagere judAM judAM jAhera sthaLomAM mahArAjazrI A rIte pahoMcI jatA. dharmanAM mULabhUta ttatvonI vAta karatA. koI dharmanI TIkA, niMdA karatA nahi, paNa temAMthI paNa sArAM sArAM avataraNo TAMkatA. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 prabhAvaka sthaviro jeno pratyeno dveSa dUra karavA mahArAjazrIno A upAya bahu saphaLa nIvaDyo. zrotAonI hAjarI divase divase vadhavA lAgI. keTalAka to niyamita AvavA lAgyA. kharekhara bahu rasa paDe ane sAruM jANavA maLe evAM vyAkhyAno hatAM. zrotAgaNanI vIsanI saMkhyAmAMthI so-baso karatAM karatAM hajAra-be hajAranI thavA lAgI. pachI to agAuthI sthaLa paNa jAhera karavuM paDatuM ke jethI zrotAo nirAza na thAya. thoDA mahinAmAM to AkhA kAzImAM vAta prasarI gaI ke koI jaina sAdhu mahAtmA AvyA che ane teo bahu sarasa vyAkhyAno Ape che. A vAta sAmAnya zrotAomAMthI paMDita vargamAM paNa cAlI ane pachIthI to mahArAjazrInAM vyAkhyAnomAM paMDito paNa AvavA lAgyA, kAraNa ke teone paNa saMtoSa thAya ane navuM jANavA maLe evI vidvabhogya vAto paNa vyAkhyAnamAM AvavA lAgI. Ama karatAM karatAM kAzInA rAjAnI rAjasabhAmAM carcA thavA lAgI ke koI jaina mahAtmAnAM vyAkhyAno bahu sarasa thAya che ane sAhityarasika dharmapriya kAzInareze paNa e sAMbhaLavA jevAM che. kAzInareza pote saMskRtanA paMDita hatA eTale mahArAjazrIne sAMbhaLavA mATe emanI utsukatA vadhI gaI. eka divasa emaNe mahArAjazrIne potAnA mahelamAM vyAkhyAna ApavA mATe padhAravAnuM nimaMtraNa ApyuM. mahArAjazrIe e nimaMtraNa svIkAryuM. kAzInA rAjAe mahArAjazrIne puchAvyuM hatuM ke rAjamahelamAM padhAravA emane mATe be ghoDAnI gADI (phAiTana) mokalAve athavA jo nadI oLaMgIne teo AvavA icchatA hoya to nAva mokalAve. paraMtu mahArAjazrIe kahevarAvyuM ke potAne phAITana ke nAva ke kazA vAhananI jarUra nathI. kAraNa ke jena sAdhuo vAhanano upayoga karatA nathI. gaMgA nadI pAra karavA mATe nAvamAM besI sAme kinAre UtaratAM rAjamahela sAva pAse paDe, paraMtu nAvamAM na besavuM hoya to tyAM pahoMcavA mATe pAMca mAIlano rasto hato. mahArAjazrI nAvamAM na beThA, paraMtu potAnA ziSyo sAthe pAMca mAIlano vihAra karIne rAjamahelamAM pahoMcyA. rAjamahelamAM kAzInareze mahArAjazrInuM umaLakAbharyuM svAgata karyuM. rAjasabhAmAM kAzInA moTA moTA paMDitone paNa bolAvavAmAM AvyA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja hatA. mahArAjazrI mATe gAdI-takiyA sahita jariyAna kImatI Asana taiyAra karavAmAM AvyuM hatuM. mahArAjazrIe enA upara besavAnI nA kahI. kAzInareze kAraNa pUchatAM mahArAjazrIe kahyuM, 'gRhasthAnAM yad bhUSaLam, tar sAdhunAM dUSaLama / ' (gRhasthonuM je bhUSaNarUpa hoya te sAdhuo mATe dUSaNarUpa gaNAya.) mahArAjazrInA A javAbathI kAzInareza prasanna thayA. teo saMskRtanA paMDita hatA eTale mahArAjazrI pAse AvuM saMskRta subhASita sAMbhaLI teo rAjI thayA. mahArAjazrIe pote sAthe lAvelA te sAduM Asana pAtharyuM ane tenA upara beThA. Ama, sabhAnI zarUAtamAM ja kAzInareza mahArAjazrIthI ekadama prabhAvita thayA. mahArAjazrInA ziSyo ane vidyArthIo yathAsthAne goThavAI gayA. hiMdu mahArAjA jaina sAdhuthI prabhAvita thayA te keTalAka dveSI paMDitone gamyuM nahi. sabhA zarU thAya e pahelAM ja eka paMDite kAzInarezanI AjJA laIne mahArAjazrIne prazna karyo ke, 'mahArAjazrI, Apa jaina sAdhu cho, to mane kaho ke bhAratanAM cha darzano gaNAya che, temAM jaina darzanane tame paheluM sthAna Apo cho, vacce sthAna Apo che ke chelluM sthAna Apo cho ?' paMDitano Azaya evo hato ke mahArAjazrI jo ema kaheze ke jaina darzanane teo paheluM sthAna Ape che, to teo abhimAnI tarIke dekhAI Avaze. hiMdu darzano karatAM jainadarzana caDiyAtuM che ema kaheze to kAzInareza nArAja thaI jaze. jo teo ema kaheze ke jaina darzanane teo vacce athavA chelle sthAna Ape che, to e darzananuM kAzInarezane mana kaMI mahattva nahi rahe. paraMtu mahArAjazrI AvI paristhitithI ghaDAyelA hatA. AmAM javAba ApavAmAM caturAInI jarUra hatI. emaNe paMDitane sAmo prazna karyo ke 'paMDitajI, pahelAM mane e kaho ke prathama darzanathI mokSa che ? vacalA darzanathI mokSa che ? ke chellA darzanathI mokSa che ? jainadarzana mokSagatimAM mAne che eTale, je darzanamAM Apa mokSa mAno te darzana te jainadarzana che.' 305 mahArAjazrInA AvA javAbathI paMDitajI niruttara thaI gayA. kAzInareza paNa mahArAjazrInA javAbathI prabhAvita thaI gayA. tyAra pachI mahArAjazrIe potAnuM pravacana cAlu karyuM. emaNe AraMbhamAM ja kahyuM: Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prabhAvaka sthaviro paMcaitAni pavitrANi sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsAsatyamasteya tyAgo maithuna varjanam / / (ahiMsA, satya, asteya, tyAga ane maithunavarjana e pAMca pavitra dharma badhA ja lokone mAnya che. emAM koI vivAda nathI.) Ama mahArAjazrIe potAnI vANImAM evI dharmakathA rajU karI ke je jaina-jainetara sarvane ekasarakhI svIkArya hoya, tyArapachI mahArAjazrIe dharmanA kSetre ekatA upara bhAra mUkyo. temaNe samajAvyuM ke bhinnatA to pratyeka kuTuMbamAM, samAjamAM, are khuda manuSyanA zarIramAM paNa hoya che. mANasanI pAMce AMgaLI paNa sarakhI hotI nathI. paraMtu bhinnatA eTale viruddhatA evuM nathI hotuM. bhinnatA eTale viruddhatA evo artha karavA jaIe to kuTuMba, samAja, rAjya badhe ja saMgharSa UbhA thAya, laDAI thAya, vinAza thAya. bhinnatAmAM ekatA e bhAratIya saMskRtinuM AgavuM lakSaNa che. eTalA mATe sAcA dhArmika mANasoe judA judA dharma-saMpradAya vacce susaMvAda sthApavo joIe. jaina dharma jagatanA sarva jIvonuM kalyANa icche che. jainonA bRhad zAMtistotramAM jagatanA sarva lokonA kalyANanI bhAvanA rajU karavAmAM AvI che. jaina dharma jAti, varNa vagerethI para che ane te jagatano eka udAra dharma che. mahArAjazrIe je vyAkhyAna ApyuM ethI kAzInareza bahu ja prabhAvita thaI gayA ane temaNe mahArAjazrInI pAThazALAnI mulAkAta levAnuM tathA te mATe Arthika sahAya ApavAnuM nakkI karyuM. - kAzInA be varSanA nivAsa daramiyAna pAThazALAnI pravRttionI lokonI jANakArI vadhatAM, jaina dharma ane mahArAjazrInuM nAma vidvAnomAM paNa atyaMta pracalita thaI gayuM. vaLI mahArAjazrInI vaktatvazaktinAM paNa bahu vakhANa thavA lAgyAM. ethI ja vi. saM. 1962mAM jyAre alAhAbAdamAM kuMbhameLo bharAyo hato tyAre paMDita madanamohana mAlaviyAe tyAM "sanAtana dharmasabhA'nuM adhivezana yojyuM hatuM. e vakhate mukhyatve hiMdu dharmanA paMDito-zAstrIo, vidvAno vagerenAM pravacano goThavAyAM hatAM. paraMtu te uparAMta jaina dharma upara bolavA mATe kone nimaMtraNa ApavuM eno vicAra karatAM mahAsabhAnA so kAryakartAonI najara mahArAjazrI upara paDI. e mATe mahArAjazrIne vidhisara Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 307 nimaMtraNa ApavAmAM AvyuM. mahArAjazrIe e nimaMtraNano svIkAra karyo ane potAnA ziSyo sAthe tyAM padhAryA. - kuMbhameLAne kAraNe A adhivezanamAM pacAsa hajArathI vadhu zrotAo ekatra thayA hatA. emAM ghaNI vyaktionAM vaktavya hatAM eTale darekane dasa-paMdara miniTa ApavAmAM AvatI. mahArAjazrIne mATe paNa dasa miniTa phALavavAmAM AvI hatI. mahArAjazrIe dharmamAM ekatA" e viSaya upara eTaluM sarasa pravacana cAlu karyuM ke tALIonA gaDagaDATa thatA rahyA ane vadhu samaya bolavA mATe Agraha zrotAo tema ja saMcAlako taraphathI thavA lAgyo. eTale lagabhaga pacAsa miniTa sudhI mahArAjazrInI ammalita vAgdhArA cAlatI rahI. mahArAjazrInA A vyAkhyAnano eTalo moTo prabhAva paDyo ke vyAkhyAna pachI aneka loko emane sabhAsthaLe tathA tyArapachI emanA utAre maLavA AvyA. emAM keTalAka rAjavIo paNa hatA. mahArAjazrIe dhArmika saMkucitatA choDI devA upara bhAra mUkyo hato ane jaina dharmanAM udAra tattvo darzAvyAM hatAM. ethI mahArAjazrIne alAhAbAdamAM "Arya samAja', khristI samAja vagere saMsthAo taraphathI potAne tyAM jaina dharma vize vyAkhyAno ApavA mATe nimaMtraNa maLyAM hatAM. mahArAjazrInAM vyAkhyAnothI prabhAvita thayelA darabhaMgAnA nareza mahArAjazrIne potAne baMgale padhAravA mATe nimaMtraNa ApyuM hatuM. e nimaMtraNa svIkArI mahArAjazrI potAnA ziSyo sAthe tyAM padhAryA hatA. e vakhate nareza mahArAjazrInAM kAryo mATe Arthika sahAya ApavAnI bhAvanA darzAvI hatI. - alAhAbAdamAM paMdareka divasa rokAI mahArAjazrI pAchA kAzI padhAryA hatA. kAzImAM pAThazALAnuM kArya vyavasthita rIte goThavAI gayuM hatuM eTale mahArAjazrIne lAgyuM ke jaina sAdhu tarIke jJAnaprAptinA nimitte kAzIno sthiravAsa jarUrI hato, paNa have pote vihAra karavo joIe. mahArAjazrI yuvAna hatA, adamya utsAhI hatA, kaSTo sahana karavAnI tatparatAvALA hatA, dharmapracAranI dhagazavALA hatA ane tIrthayAtrAnI bhAvanAvALA hatA, eTale navA pradezo kheDavAnI daSTie emaNe bihAra ane baMgALamAM vihAra karI Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 prabhAvaka sthaviro sametazikhara, pAvApurI vagere tIrthonI yAtrA karavA mATe prayANa karavAnuM nakkI karyuM. mahArAjazrI sAthe emanA cAra ziSyo hatA, taduparAMta emanI pAThazALAnA ghaNA vidyArthIoe paNa emanI sAthe pagapALA AvavAno utsAha batAvyo, paraMtu emAMthI vIsa vidyArthIone pasaMda karavAmAM AvyA ke jeo pagapALA pravAsanuM kaSTa uThAvI zake. bIjA vIsa vidyArthIo evA pasaMda karavAmAM AvyA ke jeo relave dvArA paTanA sTezane AvI pahoMce ane tyAMthI pagapALA yAtrAmAM joDAya. je divasomAM mahArAjazrIe A vihAra vicAryo hato te divasomAM gujarAta-rAjasthAna bAjuthI Trena dvArA paNa sametazikharanI yAtrA karavAnuM eTaluM pracAramAM nahotuM, eTalI suvidhA paNa nahotI. UlaTInI takalIpho ghaNI hatI. e jamAnAmAM bihAra-baMgALamAM jaina sAdhunA vihAranI kalpanA paNa karavI sahelI nahotI, kAraNa ke seMkaDo mAIlo sudhI jenonAM koI gharo nahotAM, eTaluM ja nahi paNa kyAMka kyAMka to jaMgalomAM ke nirjana verAnamAM paMdara-paccIsa mAIlanA vistAramAM koI gAmo paNa AvatAM nahi. saM. 1962nuM cAturmAsa pUrNa karIne mahArAjazrIe kAzIthI prayANa karyuM. kAzInareze tathA kAzInA eka zrImaMta jaina zreSThIe kharca mATenI rakamanI jogavAI karI ApI. mahArAjazrIno prabhAva evo hato ke banArasanA gorA kalekTarane A kaSTamaya vihAranI jANa thatAM temaNe vidyArthIone polIsa khAtA upara evo bhalAmaNapatra lakhI Apyo ke jyAM jyAM teo rAtrimukAma kare tyAM sthAnika polIsa dvArA temane rakSaNa maLe. A vihAramAM badhe ja raheThANanI sagavaDa maLavAnI nahotI. eTale teone mATe taMbUonI vyavasthA paNa karavAmAM AvI hatI ke jethI jarUra paDe to jaMgalamAM teo taMbUmAM rahI zake. A taMbUo teoe jAte ja UMcakavAnA hatA. AvA mukAma daramiyAna vidyArthIo rAtanA vArApharatI jAgatA rahI cokI karatA rahetA. uttara pradezamAMthI bihAramAM jatAM ziSyo-vidyArthIo mahArAjazrI sAthe rojanA 20thI 25 mAIlano vihAra karatA. jyAM mukAma karatA tyAM mahArAjazrI kazI paNa aupacArikatA vinA jyAM vadhu avarajavara hoya tevA rastA upara Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 309 UbhA rahI ahiMsA-jIvadayA vize vyAkhyAna ApatA. jyAM zALAo hoya tyAM zALAomAM jaI heDamAstarane maLI zALAnA vidyArthIo samakSa vyAkhyAna ApatA. kyAreka jarUra paDe to evI zALAomAM rAtrimukAma paNa karatA. mahArAjazrI ane emanA ziSyo gocarI vahorI lAvatA. vidyArthIo bajAramAMthI kazuMka khAvAnuM lAvIne khAI letA athavA anukULatA hoya to hAthe rasoI banAvI letA. joke khAvAnI vAtane teo bahu mahattva ApatA nahi. kyAreka AkhA divasa daramiyAna khAvAnuM na maLe, athavA mAtra caNAmamarA maLe evuM paNa banatuM. Ama ghaNAM kaSTapUrvaka teono vihAra cAlyo hato, paraMtu eno emane jarA paNa raMja nahoto. koI koI vakhata evA banAvo banatA ke ziSyo-vidyArthIo potapotAnI jhaDape cAlatA hoya eTale AgaLa-pAchaLa thaI jatA. be rastA Ave ke be keDI Ave temAM koI nizAnI hoya nahi eTale keTalAka eka bAju cAlyA jatA ane keTalAka bIjI bAju. eTale rAtrimukAma vakhate meLApa na thAya to AgaLano vihAra aTakAvI devo paDato. koI koI vakhata badhA ekatra thavAmAM traNa cAra divasa nIkaLI jatA. teo badhA jyAre paTanA pahoMcavA AvyA hatA, tyAre vikhUTA paDI gayA hatA. ane traNa divasa bhUkhyA-tarasyA aTavAyA hatA. polIsanI madada levI paDI hatI. chevaTe badhA paTanAmAM ekatra thayA hatA. paTanAmAM bIjA vIsa vidyArthIo Trena dvArA AvI pahoMcyA. teone paNa sAthe laIne mahArAjazrIe sametazikhara, pAvApurI, kSatriyakuMDa, guNiyAjI vagere sthaLonI tIrthayAtrA karI. sametazikharajInI yAtrA mahArAjazrIe khUba ullAsa ane utsAhapUrvaka karI. jIvanamAM pahelI ja vAra A tIrthanI teo yAtrA karatA hatA, eTale emano AnaMda eTalo badho hato ane sthaLanI ramaNIyatA eTalI badhI hatI ke bIje divase paNa mahArAjazrI keTalAka vidyArthIo sAthe pahADa upara pharIthI caDyA. upara darzana-vaMdana sArI rIte thayAM, paraMtu nIce UtaratI vakhate mahArAjazrIno eka paga jakaDAI gayo. koI nasa kheMcAI gaI. bahu kaSTa thavA lAgyuM. dukhAvo vadhatAM page sojo paNa caDI gayo. vidyArthIo- ziSyo temane UMcakIne nIce dharmazALAmAM laI AvyA. tAtkAlika keTalAka upacAro karavA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 prabhAvaka sthaviro chatAM mayuM nahi, ethI mahArAjazrIne tyAM ja rokAI javuM paDyuM. temanAthI bilakula calAtuM nahotuM. e vakhate eka pahADI mANase batAvelI auSadhithI kaMIka pharaka paDavA lAgyo. ema karatAM lagabhaga eka mahino mahArAjazrIne sametazikharamAM rokAI javuM paDyuM. Trena dvArA AvelA vidyArthIo to pAchA cAlyA gayA hatA, paraMtu bAkInA vidyArthIo mATe karelI nANAMnI vyavasthA pUrI thaI gaI. nANAMnI tAtkAlika jarUra paDI. eTale mahArAjazrIne muMbaI saMdezo mokalAvIne potAnA eka bhakta pAsethI nANAM maMgAvavA paDayAM hatAM. paganI takalIpha chatAM mahArAjazrI sametazikharamAM vyAkhyAna ApatA rahyA hatA. eka vakhata kalakattAnA keTalAka zreSThIo tyAM jAtrA karavA AvyA hatA. temaNe mahArAjazrInuM vyAkhyAna sAMbhaLyuM. teo bahu prabhAvita thayA. vyAkhyAna sAMbhaLavA mATe teo tyAM vadhu divasa rokAyA. temane eTalo badho rasa paDyo ke mahArAjazrIne tarata kAzI pAchA na pharatAM kalakattA padhAravA nimaMtraNa ApyuM. mahArAjazrIe emanuM nimaMtraNa svIkAryuM ane potAnI tabiyata sArI thatAM emaNe ziSyo ane vidyArthIo sAthe kalakattA tarapha vihAra karyo. sametazikharathI vihAra karI mahArAjazrI kalakattA padhAryA. e jamAnAmAM kalakattAmAM jaina muniono vihAra nahoto eTale mahArAjazrI jevA khyAtanAma mahAtmAno cAturmAsa mATe lAbha maLe e ghaNI moTI ghaTanA hatI. kalakattAnA zrAvakomAM to ethI bahu AnaMdollAsa vyApI gayo, eTaluM ja nahi jenetara vidvAno paNa emane maLavA mATe AvavA lAgyA. mahArAjazrInA saMskRta bhASA paranA asAdhAraNa prabhutvathI teo prabhAvita thayA hatA. manusmRtinA mAMsabhakSaNanA doSa vizenA vidhAnano vyAkaraNanI dRSTie mahArAjazrIe sAco artha karI batAvyo hato. kalakattAmAM kAlimAtAne pazu-bali caDAvavAmAM AvatAM. eka vidvAne AvIne kahyuM ke, "durgAsaptati'mAM "pazupuSpagaMdhezva' e pramANe pazuno bali caDAvavAno spaSTa nirdeza che. tyAre mahArAjazrIe sAmuM pUchyuM ke "tame puSpanI pAMdaDIo toDIne ane TukaDA karIne caDAvo to mAtAjI prasanna thAya ke akhaMDita puSpa caDAvo to prasanna thAya ?' vidvAne kahyuM ke "akhaMDita puSpa caDAvavuM joIe." eTale mahArAjazrIe kahyuM ke "evI ja rIte mAtAjIne Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja jIvatuM akhaMDita pazu dharAvavuM joIe. jo pazunA TukaDA karIne caDAvIe to mAtAjI kope bharAya ane zApa Ape.' mahArAjazrInI tarkayukta dalIla sAMbhaLI e vidvAna bahu prasanna thayA ane pazubali mArIne na caDAvavAno saMkalpa karyo. mahArAjazrI kalakattAmAM roja savAre prAtaHvidhi mATe bahAra jaIne pAchA pharatA tyAre sthaLomAM kyAMka UbhA rahI potAnA ziSyo samakSa pravacana ApatA. e vakhate savAre pharavA nIkaLelA ke zAkabhAjI, dUdha vagere levA nIkaLelA loko emane sAMbhaLavA UbhA rahI jatA. AvI rIte ghaNI vAra lokone emaNe udbodhana karyuM hatuM ane keTalAye lokone mAMsAhAra choDAvyo hato. kalakattAmAM mahArAjazrInA pAThazALAnA pAMca vidyArthIone mahotsavapUrvaka dIkSA ApavAmAM AvI hatI. e pAMca munimahArAjo te siMhavijayajI, guNasAgarajI, vidyAvijayajI, mahendravijayajI tathA nyAyavijayajI. cAturmAsa pachI mahArAjazrIe baMgALa--bihAramAM vividha sthaLe vihAra karyo. nAMdiyA nAmanA gAme pahoMcyA tyAre rAtrimukAma mATe yogya sthaLa maLatuM nahotuM. vaLI teo vihAramAM badhA bhUlA paDI gayA hatA. te vakhate mahArAjazrI potAnI sAthenA be-eka ziSyo sAthe eka saMnyAsInA makAnamAM pahoMcyA. mahArAjazrIne jotAM ja te saMnyAsI UbhA thaI gayA.alAhAbAdanA kuMbhameLA vakhate emaNe mahArAjazrIne sabhAmAM bolatA sAMbhaLyA hatA. temaNe mahArAjazrI mATe rAtri-mukAmanI vyavasthA karI. teo potAnA vidyArthIone nyAyazAstra zIkhavatA hatA. mahArAjazrIe temanI sAthe tathA e jillAnA anya paMDito sAthe nyAyazAstranI chaNAvaTa karI hatI. sAthe sAthe mahArAjazrIe Thera Thera vyAkhyAno ApI keTalAye lokone mAMsAhAra choDAvyo hato. 311 sametazikharajInI yAtrA, kalakattAmAM cAturmAsa tathA bihAra ane baMgALamAM vihAra karavAmAM eka varSathI adhika samaya thaI jAya e svAbhAvika hatuM, paraMtu mahArAjazrI kAzIthI vihAra karI gayA pachIthI yazovijayajI jena pAThazALAnI paristhiti bagaDatI gaI. sArA sArA vidyArthIo mahArAjazrI sAthe vihAramAM cAlyA gayA hatA. nabaLA vidyArthIo pAThazALAmAM rahyA hatA, temane have saMskRta-prAkRta jevA kaThina viSayo bhaNavAmAM rasa rahyo nahi. teoe paNa thoDA vakhata pachI pAThazALAmAM AvavAnuM aniyamita karI nAMkhyuM. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 prabhAvaka sthaviro pAThazALAnI A ciMtAjanaka paristhitinA samAcAra eka bAju jema mahArAjazrIne maLatA gayA tema bIjI bAju muMbaInA mukhya dAtAo zrI vIracaMda dIpacaMda tathA gokuLabhAI mULacaMdane paNa maLatA gayA. teoe mahArAjazrIne saMdazo kahevaDAvyo ke, 'Apa kAzI tarata padhAro ane pAThazALAnuM sukAna pAchuM barAbara saMbhALI lo.' * paraMtu e divasomAM patravyavahAra sivAya bIjo koI saMparka jhaDapI nahoto. vaLI mahArAjazrI pAvApurI tarapha nAnAM gAmaDAMomAM vicaratA hatA. zeTha vIracaMdabhAI vayovRddha hatA. to paNa temaNe tathA gokuLabhAI mULacaMdanA suputra maNibhAIe kAzI (banArasa) javAno vicAra karyo...paraMtu tyAM to samAcAra AvyA ke mahArAjazrIe kAzI tarapha vihAra cAlu karI dIdho che. mahArAjazrI sametazikharanA pahADa upara paDI gayA hatA. e vakhate paganI je nasa u52 IjA thaI hatI tyAM ja pAchI pIDA UpaDI ane sojo Avyo. eTale mahArAjazrIne cAlavAnI takalIphane lIdhe paMdareka divasa vihAra mulatavI rAkhavo paDyo. tyAra pachI vihAra karatAM karatAM mahArAjazrIe saM. 1964nA akhAtrIjanA divase kAzImAM praveza karyo. kAzInareze emanA praveza vakhate bhavya sAmaiyuM karyuM. mahArAjazrI pAchA padhAratAM kAzInI pAThazALAmAM utsAhanuM vAtAvaraNa pharI vaLyuM. mahArAjazrIne kAzInA paMDito ane bIjA loko 'bAbAjI' tarIke oLakhatA hatA. teo bolavA lAgyA ke, 'bAbAjI pAchA AvI gayA che eTale pAThazALA have pharI pAchI sArI cAlaze emAM zaMkA nathI.' e ja pramANe thayuM. mahArAjazrInA AgamanathI pAThazALA punarjIvita thaI thoDA vakhatamAM ja cha-sAta vidyArthIomAMthI sATha-sittera vidyArthIonI saMkhyA thaI gaI. badhAno abhyAsa vyavasthita ane sArI rIte cAlavA lAgyo. paMDito niyamita AvavA lAgyA. vaLI have mahArAjazrInI khyAti paNa samagra bhAratamAM ane videzamAM eTalI vadhI gaI hatI ke thoDe thoDe divase deza-videzanA koIka ne koIka mahAnubhAvo, paMDito, prAdhyApako, kalekTaro vagere pAThazALAnI mulAkAte padhAryA ja hoya. kAzImAM mahArAjazrIe saMskRta, prAkRta bhASAno abhyAsa karavA-karAvavAnuM, tejasvI vidyArthIo taiyAra karavAnuM, aprakAzita graMthonA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 313 saMzodhana-saMpAdananuM eTaluM abhUta kArya karyuM hatuM ke kAzI, nAMdiyA, kalakattA, mithilA vagere pradezanA savAso jeTalA vidvAno taraphathI jaina agraNIonA sahakAra sAthe mahArAjazrIne kAzInarezanA haste bhavya samArohapUrvaka zAstrIvizArada jainAcArya'nI padavI vi. saM. 1964nA bhAdaravA mAsamAM ApavAmAM AvI hatI. saMskRta bhASAmAM emane mAnapatra ApavAmAM AvyuM hatuM. A avasara para kalakattAnA mahopAdhyAya satIzacaMdra vidyAbhUSaNe aMgrejI bhASAmAM preraka pravacana karyuM hatuM. deza-videzathI Do. harmana jekobI vagerenA abhinaMdana-saMdezAo AvyA hatA. kAzIno A padavI-pradAna-prasaMga eka yAdagAra prasaMga banI gayo hato. jaina dharma uparAMta hiMdu dharmanA jJAtA tarIke, SaDradarzananA abhyAsI tarIke mahArAjazrInI khyAti comera prasarI hatI. eTale ja vi. saM. 1965mAM kalakattAmAM jyAre sarvadharma pariSada-Convention of Religious in IndianI sthApanA thaI ane enuM prathama adhivezana yojAyuM, tyAre tenA maMtrI bAbu zAradAcaraNa mitre mahArAjazrIne temAM bhAga levA mATe tathA jaina dharma vize vyAkhyAna ApavA mATe nimaMtraNa ApyuM hatuM. paraMtu mahArAjazrI kAzIthI kalakattA jaI zake tema nahotA eTale emaNe e pariSada mATe "jenatattva' e viSaya upara nibaMdha lakhyo hato ane potAnA eka pratinidhine kalakattA mokalIne e pariSadamAM nibaMdha vaMcAvyo hato. e nibaMdhanI zrotAo upara ghaNI sArI chApa paDI hatI. ethI ja vi. saM. 1966mAM jyAre alAhAbAdamAM sarvadharma pariSadanuM bIjuM adhivezana yojavAmAM AvyuM tyAre mahArAjazrIne tyAM padhAravA mATe ghaNo Agraha thayo. mahArAjazrIe vicAryuM ke kAzIthI alAhAbAda vihAra karIne pahoMcI zakAya ema che eTale teo potAnA ziSyo sAthe tyAM padhAryA hatA ane e adhivezanamAM emaNe "jaina zikSA" vize nibaMdha vAMcyo hato. A nibaMdhanI ane mahArAjazrIe rajU karelA vaktavyanI ghaNI sArI chApa paDI hatI. adhivezananA pramukha darabhaMgAnA mahArAjazrI hatA ane emaNe paNa mahArAjazrInA vaktavyanI ghaNI prazaMsA karI hatI. Ama mahArAjazrIe A adhivezanamAM bhAga lIdho ethI teo ghaNA Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro paMDitonA, vidvAnonA saMparkamAM AvyA, ethI ghaNA ajaina vidvAno, paMDitone jaina dharmanA tattvasiddhAMtomAM rasa paDyo hato. mahArAjazrI jema jema ajaina vidvAnonA saMparkamAM AvatA gayA tema tema eka vAta emane samajAtI gaI ke ghaNA evA paMDito ane vidvAno che jemane saMskRta ane prAkRta bhASAmAM racAyelA samartha jaina sAhityanI kazI ja mAhitI nathI. keTalAkane haribhadrasUri, hemacaMdrAcAryanAM nAmanI kadAca khabara hoya, ke emanI keTalIka kRtionAM nAmanI khabara hoya to paNa emanuM sAhitya teoe vAMcyuM na hoya. arjuna paMDitonI jaina dharma ke tattvajJAna vizenI keTalIka gerasamaja A prakAranA vAMcanane abhAve che ema mahArAjazrIne samajAyuM. AvuM samartha jaina sAhitya ghaNuM-kharuM hastapratomAM-pothIomAM hatuM. e jo chapAvIne sulabha karavAmAM Ave to tethI jaina ane arjuna evA tamAma sAdhu-saMnyAsIo, paMDito, zikSaNakSetranA vidvAnone lAbha thAya. e AzAthI mahArAjazrIe vi. saM. 1960mAM eka graMthaprakAzanazreNI cAlu karavAnuM vicAryuM. e zreNInuM zuM nAma ApavuM eno vicAra karatAM dekhItI rIte ja chellA samartha jJAnI, kAzImAM ja abhyAsa karanAra evA upAdhyAya zrI yazovijayajInuM nAma ja yAda Ave. eTale pAThazALA taraphathI prakAzita thanAra e graMthazreNI mATe paNa, 'zrI yazovijayajI jaina graMthamALA' evuM nAma mahArAjazrIe rAkhyuM. graMthaprakAzana mATe phaMDa ekatra thatAM daseka varSanA TUMkA gALAmAM mahArAjazrIe haribhadrasUri, hemacaMdrAcArya, yazovijayajI vagerenA maLIne pacAseka jeTalA graMtho pragaTa karyA. dezavidezamAM e graMtho pahoMcatAM jaina sAhityano abhyAsa vadhyo ane videzonAM jarnalamAM enI noMdha levAI ane harmana jekobI, harTala, gorInoTa, thaoNmasa, ruDolpha, cArlsa eNliyaTa, belonI philpI, phinora, philIpI misa krojha vagere saMkhyAbaMdha videzI vidvAnoe jaina sAhityanI mukta kaMThe prazaMsA karI. jaina kAvyasAhitya, kathAsAhitya vagere mATe harTala vagere vidvAnoe ucca abhiprAyo darzAvyA ane anya sAhitya karatAM jaina sAhityanI viziSTatA zI che te paNa potAnA lekho-avalokanomAM teo batAvavA lAgyA. A graMthazreNIo dvArA graMtho prakAzita thatAM uttara bhArata, baMgALa, rAjasthAna vagerenI prAMtIya sarakAroe ke dezI rAjyoe potAnA prakAzana 314 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 315 khAtAmAM tathA graMthAlayomAM e graMtho dAkhala karAvyA. taduparAMta keTalIka yunivarsiTIomAM jena graMtho bI.e. ane ema.e.nA abhyAsakramamAM dAkhala thavA lAgyA. mahArAjazrInI A jevItevI siddhi nahotI. mahArAjazrInA vicAro evA udAra hatA ke jema anya dharmIo jenA dharmanAM graMthono abhyAsa karatA tema jaina vidvAnoe anya dharmanA graMthono paNa abhyAsa karavo joIe ane anya dharmanA vidvAno sAthe tattvavicAraNA karI temane jaina dharmanAM tattvo samajAvavAM joIe. boddha dharmanA abhyAsa mATe jaina vidvAnoe pAlI bhASAno abhyAsa karavo joIe. jyAre kalakattAnA Do. satIzacaMdra vidyAbhUSaNane bauddha dharmanA abhyAsa mATe sarakAra taraphathI zrIlaMkA mokalavAnuM nakkI thayuM tyAre temanI sAthe potAnA be vidyArthIo paMDita haragoviMdadAsa tathA paMDita becaradAsa dozIne pAlI bhASA tathA bauddha dharmanA abhyAsa mATe mokalavA mATenI vyavasthA mahArAjazrIe karAvI hatI. A baMne paMDitoe zrIlaMkA jaIne pAlI bhASAno sAro abhyAsa zrIlaMkAnA bauddha bhikhuo pAse karyo hato. "yazovijayajI graMthamALA'nA prakAzana uparAMta mahArAjazrIne lAgyuM ke jenonuM eka sAmayika paNa hovuM joie ke jethI temAM lekho prasiddha thatA rahe ane jena jagatanA ahevAlo paNa prasiddha thatA rahe. e mATe mahArAjazrInI preraNAthI emanA bhakta zrI harSacaMdra bhUrAbhAI ke jemaNe zrI yazovijayajI jaina graMthamALAnI Arthika javAbadArI saMbhALI lIdhI hatI temaNe "jaina zAsana' nAmanuM eka pAkSika patra saM. 1967mAM cAlu karyuM hatuM. enA pratyeka aMkamAM mahArAjazrI "dharmadezanA'nA nAmathI lekha lakhatA. ethI samAjamAM ghaNI jAgRti AvI gaI hatI. kAzImAM vidyAbhyAsanuM kArya karatAM-karAvatAM mahArAjazrIe jena ane hiMdu vaccenA viSane dUra karAvyo hato ane sumeLanA premabharyA saMvAdI vAtAvaraNanuM nirmANa karAvyuM hatuM. TheTha prAcIna samayathI kAzI jena, bauddha ane hiMduonuM pavitra sthaLa rahyuM che. Ama chatAM mahArAjazrIne eka vAta tyAMnA vAtAvaraNamAM khUMcatI hatI. kAzImAM manuSyonuM gaurava che, paNa pazuonI behAla dazA che. apaMga prANI lokonI lAto khAtAM khAtAM ke lAkaDIno mAra Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 prabhAvaka sthaviro khAtAM khAtAM mRtyu pAmatAM. vaLI kAzImAM mAtAjInA maMdiramAM loko jIvatA pazuno bhoga dharAvatA. pUjArIo dharAvelAM eTalAM badhAM pazuo jAte khAI zake nahi eTale keTalAMka pazune teo jIvatAM laI jaIne kasAIne vecI detA. pazuonI katalano moTo vepAra kAzI jevA pavitra dhAmamAM cAlato e mahArAjazrI mATe asahya thaI paDyuM. emaNe joyuM ke kAzImAM pazuvadha baMdha karAvavAnI jarUra che tathA pazuzALA (pAMjarApoLa) baMdhAvavAnI jarUra che. mahArAjazrIne to e vAtano kheda thayo ke kAzInA keTalAka vaiSNavone ane brAhmaNone evuM bolatAM emaNe sAMbhaLyA hatA ke, 'bakarI to dUdha Ape, paNa bakaro zA kAmano ? eTale bapharAno bhoga dharAvavAmAM Ave ke kasAI kApe emAM zo vAMdho hoI zake ?' pazuzALA (pAMjarApoLa)nI bAbata evI hatI ke emAM koI dhArmika matabhedane avakAza nahoto. mahArAjazrIe e mATe kAzInA paMDitono sahakAra meLavyo. vaLI kAzInarezane paNa emaNe A kAryamAM sahAya karavA araja karI. kAzInareze A vAta svIkArI. vaLI musalamAno paNa A kAryamAM joDAyA. kAzImAM pazuo mATe gujarAtanI pAMjarApoLa jevI saMsthAnI sthApanA pahelI vAra thatI hatI. e mATe gaMgA nadInA eka ghATa upara vizALa jagyA paNa maLI gaI. mahArAjazrIe pazuzALAne jainonI koI eka saMsthA tarIke nahi, paNa eka sArvajanika saMsthA tarIkenuM svarUpa ApyuM ane rakSaka samitimAM hiMdu ane jaina uparAMta musalamAna ane khristI sabhyone paNa levAmAM AvyA. AthI A saMsthAne badhAno sahakAra maLavA lAgyo. Ama, kAzImAM zrI yazovijayajI jaina pAThazALA tathA pazuzALA e be mahArAjazrInI mahattvanI saMsthAo banI gaI. e baMne saMsthAo mATe muMbaI, gujarAta ane anya pradezomAMthI dAnano sAro pravAha varSo sudhI maLato rahyo hato. mahArAjazrIne gujarAta choDyAMne ghaNAM varSa vItI gayAM hatAM. have temane gujarAta tarapha prayANa karavuM hatuM. paraMtu kAzInA loko temane javA detA nahotA. chevaTe be cAturmAsa karI teo pAchA pharaze evI zarate temaNe kAzI choDyuM. kAzIthI vidAya thatI veLAe moTo samAraMbha yojAyo hato. keTalAMye Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 317 lokonI AMkhamAM AMsu AvyAM. gujarAta taraphanA vihAra mATe mahArAjazrIe mALavAno rasto na letAM rAjasthAnano rasto lIdho. mALavAno rasto TUMko hato ane pote gujarAtamAMthI kAzI e raste ja AvyA hatA, paraMtu mahArAjazrIne rAjasthAnanAM tIrthonI yAtrA karavAnI bhAvanA hatI. vaLI e tarapha jainonI vastI paNa vadhAre hatI. kAzIthI mahArAjazrI ayodhyA, lakhanau ane kAnapura thaIne AgrA padhAryA. tyAMthI mathurA padhAryA. mathurAmAM jainonI khAsa vastI nahotI. mahArAjazrIe eka digaMbara zreSThInA ghare mukAma karyo. mathurAnA myujhiyamanA DAyarekTara rAyabahAdura rAdhAsvAmI bahu moTA vidvAna hatA. temaNe kahyuM ke mathurAmAM kaMkAlI TIlAnA je prAcIna avazeSo maLyA che temAM sauthI vadhu prAcIna avazeSo jenonA che, te pachI bauddhonA che ane te pachI vaiSNavonA che. ahIM mathurAmAM Arya skaMdilAcAryanI nizrAmAM AgamavAcanA thaI hatI e batAve che ke be hajAra varSa pahelAM mathurA jainonuM eka mahattvanuM kendra hatuM. mathurAthI mahArAjazrI vRMdAvana padhAryA. tyAM mukhya gosAMI madhusUdana gosvAmInA pramukhapade mahArAjazrInuM vyAkhyAna goThavAyuM hatuM ane vRMdAvananA bIjA gosvAmIo tathA paMDito ane zAstrIo sabhAmAM upasthita rahyA hatA. vaiSNavonI nagarImAM eka jaina AcArya jaina dharma upara vyAkhyAna ApI jAya e keTalAka vaiSNavone gamatI vAta nahotI ane vyAkhyAna baMdha rakhAvavA koziza thaI hatI, paraMtu mukhya mukhya tamAma vyaktio mahArAjazrInA nAmathI suparicita hatI ane teoe vyAkhyAnanA Ayojanane saphaLa banAvyuM hatuM. mahArAjazrIe paNa potAnA vyAkhyAnamAM bhAratIya dharmomAM keTalI badhI udAratA rahelI che te dRSTAMto sAthe darzAvI, dharmanA kSetre prema, udAratA, sahiSNutA ane ekatAnI keTalI badhI AvazyakatA che enA upara bhAra mUkyo hato. vRMdAvanathI mahArAjazrI mathurA thaIne bharatapura padhAryA. tyAM jaina-jainetara loko samakSa vyAkhyAno ApI teo jayapura padhAryA. rastAnAM gAmo nAnAM nAnAM hatAM ane tyAM jainonI vastI nahotI. tyAM temaNe sadAcAra upara vyAkhyAno ApyAM. jayapuramAM keTalAka divasa rokAI teo kizanagaDha padhAryA. tyAM DhaMDhaka munionI vinaMtIthI mahArAjazrInA ziSyoe mUrtipUjA vize, brAhmaNa paMDitonI Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 prabhAvaka sthaviro sAkSImAM zAstrArtha zarU karyo, paNa tarkayukta rIte zAstrArtha karavAnuM na phAvatAM TUMDhaka munio aDadhethI sabhA choDIne cAlyA gayA. ethI tyAMnAM chApAMomAM brAhmaNa paMDitoe TIkA karI hatI. kizanagaDhamAM raNajitamalajI nAhaTA nAmanA zreSThIe potAnA aMgata bhaMDAramAMthI mahArAjazrIne ghaNI badhI amUlya hastaprato bheTa ApI hatI. kizanagaDhathI mahArAjazrI ajamera padhAryA. ahIM eka mahattvanI aitihAsika ghaTanA banI. mahArAjazrIno jamAno e aMgrejonI sarvoparItAno jamAno hato. aMgrejoe potAnA rAjyazAsanakALa daramiyAna bhAratanI prajAne gulAma banAvI dIdhI hatI ane mAnasika rIte evI kacaDI nAkhI hatI ke aMgrejone kazuM kahI zakAtuM nahi. temAM paNa aMgrejo hiMduonAM, jenonAM ke musalamAnonAM dharmakSetromAM paNa potAnI sattA vAparIne manasvIpaNe vartatA hatA. sattA AgaLa koInuM cAlatuM nahi. loko bahu DarI gayA hatA. AbumAM delavADAnAM suprasiddha jinamaMdiramAM evI uttama prakAranI kalAkArIgarI che ke te jovA javAnuM mana aMgrejone thayA vagara rahe nahi. pAzcAtya saMskRtimAM ThaMDI vagerene kAraNe tathA evI jIvanazailIne kAraNe pagamAM bUTa-mojAM paheryA vagara gharamAM pharAya nahi. bhojana jamatI vakhate pagamAM bUTa-mojAM paheryA hoya ane devaLamAM prArthanA karatI vakhate paNa te paheryA hoya. aMgrejo bhAratamAM paNa te pramANe ja rahetA ane tethI jena ke hiMdu maMdiromAM bUTa-mojAM paherIne dAkhala thatA to temane koI aTakAvI zakatuM nahi. sattAne kAraNe teono evo te vakhate ruAba hato. prajA paNa garIba, lAcAra ane gabharu hatI. aMgrejo unALAmAM ane anya RtuomAM paNa AvazyakatA anusAra UMcA parvatomAM rahevA cAlyA jatA. tevI rIte Abu parvata upara paNa teoe potAnuM kAyamanuM mathaka sthApyuM hatuM ane tethI delavADAnA jinamaMdiramAM AvanAra aMgrejonI avarajavara vadhI gaI hatI. aMgrejo bUTa-mojAM paherIne maMdiramAM AvatA tenI sAme jenoe potAnI maukhika ane lekhita nArAjagI vakhatovakhata darzAvI hatI ane te samaye jena zvetAmbara kaoNnpharanse paNa keTalAka prayatno karyA hatA chatAM tenuM kazuM pariNAma AvyuM nahotuM. cAra-pAMca dAyakAthI A Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 zrI vijayadharmasUri mahArAja rIte aMgrejo bUTa-mojAM paherIne AbunA jaina maMdiramAM jatA hatA. mahArAjazrI jyAre AgrAthI mAravADa tarapha vihAra karatA hatA tyAre emane vicAra Avyo ke ajameramAM ejanTa Tu dha gavarnara janaralanI ophisa che. te vakhate ejanTa hatA mi. kelvina. emanI AgaLa jo barAbara rajUAta karI hoya to teo gavarnamenTa opha inDiyAne, vAisaroyane barAbara salAha ApI zake ane teo A viSayamAM kAyado karI zake. vaLI mahArAjazrIne evo paNa vicAra Avyo ke tuMDamijAjI ane dezI loko pratye tucchakAra ane apamAnanI najare jonArA aMgreja zAsakone jo bIjA koI pratiSThita aMgreja taraphathI kahevAmAM Ave to tenI asara vadhu thAya. te vakhate iMglenDamAM rahetA - ane jaina sAhityamAM rasa dharAvanAra ane jena hastapratonI mAhitI mATe prayatnazIla rahenAra, inDiyA oNphisa lAIbrerInA adhyakSa Do. thomasa sAthe mahArAjazrI pratye ghaNo Adara hato. teo paraspara maLyA nahotA, paNa patravyavahAramAM DaoN. thomasanI lAgaNI vyakta thatI. mahArAjazrIe vicAryuM ke pote kelvinasAheba sAthe sIdhI vAta kare ane tarata teno inkAra thaI jAya to pharI pAchI vAta upADI zakAze nahi. eTale emaNe AbunA jinamaMdiranI AkhI paristhiti samajAvato vigatavAra patra DaoN. thomasane lakhyo ane vinaMtI karI ke teo kaeNlvina sAhebane A bAbatamAM samajAve. tyArapachI pote kaeNlveinasAhebane maLaze. e divasomAM jahAja mAraphata laMDana patra pahoMcatAM doDha-be mahinA to lAgI jatA. eTale DaoN. thomasano patra kaeNlveinasAhebane maLI jAya te pachI pote temane maLe. DaoN. thomasano javAba mahArAjazrIne maLI gayo. temaNe sara kaeNlveinasAhebane patra lakhI dIdho che, evuM jaNAvyuM tyArapachI mahArAjazrIe sara kaeNlveinasAhebane patra lakhIne mulAkAta mATe samaya mAgyo. I. sa. 1913nA mArca mahinAnI 20mI tArIkhe poNAagiyAra vAge ajameramAM mulAkAtano samaya ApavAmAM Avyo. mahArAjazrI potAnA keTalAka ziSyo sAthe tathA rAjasthAnanA keTalAka agraNIo sAthe kelvinasAhebane maLavA gayA. sara kaeNlvine mahArAjazrIne kahyuM ke, "AbunA jinamaMdira aMge inDiyA oNphisa lAIbrerInA mukhya graMthapAla Do. thomasano patra mArA upara Avyo che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 prabhAvaka sthaviro temaNe bhalAmaNa karI che eTale e bAbata jarUra karavA yogya ja hoya. AbunA jainamaMdira aMge tamArI zI icchA che ?' mahArAjazrIe kahyuM ke, 'amArA jinamaMdiranI pavitratA sacavAya eTalA mATe koI paNa vyakti bUTa-caMpala paherI maMdiramAM dAkhala thAya nahi e mATe sarakAre kAyado karavAnI jarUra che.' kaeNlvinasAhebe kahyuM, 'tame mane eka vigatavAra arajI lakhIne Apo. enI sAthe DaoN. thaoNmasano bhalAmaNapatra huM joDIza ane sAthe mArI bhalAmaNa paNa lakhIza ane e tamAro patra dilhI vAIsaraoNyane huM mokalI ApIza eTale tamAruM kAma thaI gayuM ja samajo.' mahArAjazrIe eka zreSThI pAse arajI lakhAvIne ApI. sara kaeNlvine te potAnI bhalAmaNa sAthe dilhInI aMgreja hakUmatane mokalI ApI. thoDA divasamAM ja lekhita hukama AvI gayo ke AbunA jinamaMdiramAM koI paNa yuropiyana ke anya koI vyakti bUTa-caMpala paherIne pravezI zakaze nahi. mahArAjazrInA prayAsathI A kArya saphaLa thayuM. Aje je kArya bahu mahattvanuM na lAge e kArya e jamAnAmAM keTaluM badhuM kaThina hatuM ke cAra-pAMca dAyakA jaina zvetAmbara kaoNnpharansa ane anya saMsthAoe karelA prayAso chatAM tenuM koI pariNAma AvyuM nahotuM. mahArAjazrInI dUraMdezI ane videzIo sAthenA suvAsabharyA saMparkane pariNAme e kArya saraLatAthI pAra paDyuM. pachIthI to bhAratanAM tamAma jinamaMdiro mATe A kAyado videzIone-anya dharmIone lAgu paDI gayo hato. eTale rANakapura, zatruMjaya jevAM anya suprasiddha jaina-maMdiromAM paNa A prakAranI AzAtanA baMdha thaI gaI. mahArAjazrI ajame2thI byAvara padhAryA ane cAturmAsa tyAM karyuM. byAvaramAM mahArAjazrInA vidvAna ziSyo zrI IndravijayajIne upAdhyAyanI padavI tathA zrI maMgalavijayajIne pravartakanI padavI ApavAno tathA mahArAjazrInA eka vidyArthIne dIkSA ApavAno aThThAI mahotsava yojavAmAM Avyo hato. byAva2mAM mahArAjazrInI vANI sAMbhaLI eka pArasI enjiniyara zrI dhanajIbhAI mahArAjazrInA parama bhakta thaI gayA hatA ane jaina dharmanA anurAgI banI zAkAhArI thaI gayA hatA. taduparAMta zrI bhagavAnadAsa ojhA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 321 nAmanA eka brAhmaNa paMDita paNa mahArAjazrInA bhakta banyA hatA. teo paNa roja vyAkhyAnamAM padhAratA. bAvaramAM mahArAjazrInA cAturmAse jaina-jainetara vargamAM ghaNo moTo utsAha janmAvyo hato. bAvaramAM mUrtipUjaka karatAM sthAnakavAsIonI vastI ghaNI moTI hatI, paraMtu mahArAjazrInAM vyAkhyAnomAM roja ghaNA sthAnakavAsIo paNa upasthita rahetA. mahArAjazrIe cAturmAsa pachI vyAvarathI vihAra karyo tyAre samagra zaheranA nAgariko taraphathI eka vizALa vidAya-samAraMbha yojAyo hato ane zaheranA agragaNya jaina-jainetara mahAnubhAvoe sarasa vaktavyo rajU karyA hatAM. | bAvaramAM cAturmAsa karI mahArAjazrI ajamera thaI bilADA vagere gAmomAM vihAra karatA karatA sojI padhAryA. mahArAjazrI jyAre sojatamAM hatA tyAre jarmanInA prakAMDa vidvAna, jaina dharmanA abhyAsI DaoN. jekobI bhAratamAM AvavAnA che evo emane patra maLyo. Do. jekobI jevA videzI vidvAna AvavAnA hoya to temane anukULa evA samaye jena sAhitya saMmelana yojavAmAM Ave to ghaNA lekhakone ane anya lokone lAbha maLe. jaina sAhitya saMmelana yojavAnuM mahArAjazrIe nakkI karyuM. sojatanA saMghe e mATenI badhI Arthika javAbadArI ane vyavasthA mATe utsAhapUrvaka taiyArI batAvI, paraMtu mahArAjazrIne lAgyuM ke ATalA vizALa samudAyanI sagavaDa sojata jevA nAnA gAmamAM nahi thaI zake. vaLI relave-sTezana gAmathI ghaNuM ja dUra che eTale paNa agavaDa paDavAno saMbhava hato. daramiyAna jodhapuranA saMghano Agraha thayo ke saMmelana jodhapuramAM yojavAmAM Ave. eTale mahArAjazrIe tyAM ja yojavAno nizcaya karyo ane te mujaba vihAra karI teo jodhapura padhAryA. vi. saM. 1970 (I. sa. 1914)mAM mArca mahinAnI tArIkha traNa, cAra, pAMcanA roja A saMmelana yojavAnI jAherAta thaI. DaoN. jekobIne sojata nahi paNa jodhapura padhAravA mATe vinaMtI thaI. jodhapuramAM AvIne mahArAjazrIe upAzrayamAM potAnAM vyAkhyAno cAlu karyo, paraMtu bahAra jAheramAM vyAkhyAno ApavA mATe eTalI badhI anya lokonI mAgaNI thaI ke roja sAMje emanAM jAhera vyAkhyAno goThavAyAM. temane sAMbhaLavA mATe pAMcathI sAta hajAra mANaso AvatA. mAikrophona vagaranA e divasamAM Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro mahArAjazrIno avAja keTalo pahADI haze ane sArI rIte sAMbhaLavA mATe loko kevI zista jALavatA haze te AnA uparathI samajI zakAya che. A vyAkhyAnomAM jodhapuranA mahArAjA phatehasiMhajI pote padhAratA hatA. vaLI emaNe potAnA parivAra mATe rAjamahelamAM paNa vyAkhyAna ApavA mATe mahArAjazrIne vinaMtI karI hatI. mahArAjazrIe potAnA ziSyo sAthe rAjamahelamAM jaIne vyAkhyAna ApyuM hatuM. taduparAMta jodhapuranareza pote mahArAjazrI pAse bapore upAzraye AvatA ane Atmatattva, mokSa vagere vize potAnA praznonuM samAdhAna meLavatA. A saMparkanuM eka zubha pariNAma e AvyuM ke jodhapuranareza ane emanA parivAranA sabhyoe zikAra ane mAMsAhArano tyAga karyo. bIjuM zubha pariNAma e AvyuM ke jodhapuramAM keTalAka loko kabUtara mArIne khAtA. mahArAjazrInA upadezathI jodhapuramAM kabUtaronI hiMsA upara kAyadesara pratibaMdha AvI gayo. trIjuM zubha pariNAma e AvyuM ke jodhapuranareze jAhera karyuM ke jodhapuramAM mahArAjazrI dvArA je sAhityasaMmelana yojavAmAM AvyuM che, teno tamAma kharca jaina saMgha taraphathI nahi paNa rAjya taraphathI ApavAmAM Avaze ane tenI vyavasthAnI javAbadArI paNa rAjya upADI leze. 322 jodhapuranA A jaina sAhityasaMmelanamAM bahAragAmathI eka hajAra jeTalA pratinidhio AvyA hatA. te darekanI utArA-bhojananI vyavasthA jude jude sthaLe rAjya taraphathI karavAmAM AvI hatI. saMmelanamAM pratinidhio uparAMta zaheranA zrotAvarga sahita dasa hajAra mANasonI saMkhyA thaI gaI hatI. te badhAMne besavA mATe khullA medAnamAM vizALa maMDapa bAMdhavAmAM Avyo hato. mahArAjazrI rAjaputAnAnA ejanTa kaeNlvinasAhebane ajameramAM maLyA hatA. emane mahArAjazrIe A saMmelanamAM peTrana tarIke padhAravA nimaMtraNa ApyuM ane kaeNlvinasAhebe te svIkAryuM. DaoN. satIzacaMdra vidyAbhUSaNane paNa niyaMtraNa ApavAmAM AvyuM hatuM. mahArAjazrInuM nimaMtraNa svIkArI teo paNa jodhapura padhAryA hatA. temaNe eka sarasa vidvattApUrNa vyAkhyAna saMmelananA adhivezanamAM ApyuM hatuM. traNa divasanA saMmelanamAM judI judI beThakomAM judA judA viSayo upara Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 323 nibaMdho vaMcAyA hatA. taduparAMta keTalIka viziSTa vyaktionAM pravacano paNa goThavAyAM hatAM. pratyeka sabhAne aMte mahArAjazrI te beThakanA upasaMhArarUpe potAnuM vaktavya rajU karatA. chelle divase chellI beThakamAM mahArAjazrInuM muktinA viSaya upara svataMtra vyAkhyAna paNa rAkhavAmAM AvyuM hatuM. Ama mahArAjazrInI nizrAmAM jodhapuramAM maLeluM jaina sAhitya saMmelana eka abhUtapUrva aitihAsika ghaTanA banI gayuM. jodhapuranA sAhitya saMmelana pachI mahArAjazrI tyAMthI vihAra karI osiyA padhAryA. osiyAM prAcIna aitihAsika nagarI che. tyAM rahI mahArAjazrIe keTaluMka saMzodhanakArya karyuM. taduparAMta tyAM eka mAtAjInA maMdiramAM caDAvAtA pazubalinI prathA baMdha karAvI. osiyAMthI vihAra karatAM karatAM mahArAjazrI pAlI nagaramAM padhAryA. ahIM anya eka saMpradAyanA munio sAthe dAna ane dayAnA praznanI zAstracarcA thaI. e vakhate mahArAjazrInA vidvAna ziSya zrI vidyAvijayajIe e saMpradAyanA munione pUchavA mATe taiyAra karelA trevIsa praznonA uttara teo ApI zakyA nahi. pAlIthI vihAra karatAM karatAM mahArAjazrI zivagaMja padhAryA. zivagaMja eka nAnuM gAma che. tyAM jainonAM ghara paNa vadhAre nahotAM. paraMtu tyAMnA je jeno hatA temano bhaktibhAva eTalo badho hato ke mahArAjazrI dhAryA karatAM vadhu divasa rokAyA. mahArAjazrInI icchA vihAra karIne, AbutIrthanI jAtrA karIne gujarAtamAM cAturmAsa karavAnI hatI, paraMtu zivagaMjanA bhAIono eTalo badho Agraha thayo ke mahArAjazrIe tyAM cAturmAsa karavAnI saMmati ApI. mahArAjazrIe evo vicAra na karyo ke pote eka mahAna jainAcArya che ane emanAM vyAkhyAnomAM hajAro mANaso Ave che. e jotAM to zivagaMja ghaNuM badhuM nAnuM kSetra gaNAya. emaNe lokono bhAva joyo ane saMmati ApI dIdhI. paraMtu zivagaMjamAM potAnA badhA ja ziSyone rokAvAnI koI ja AvazyakatA nahotI eTale teone sAdaDI, bAlI, khIvANadI vagere gAmomAM cAturmAsa mATe mokalI ApyA. zivagaMjamAM savAranA upAzrayamAM niyamita Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 prabhAvaka sthaviro vyAkhyAna pachI lokonI khAsa avarajavara ke dhamAla nahotI. eTale mahArAjazrIe A cAturmAsano upayoga bIjI rIte karyo. emane potAne svAdhyAya mATe samaya ocho maLato hato eTale emaNe potAno svAdhyAya cAlu karyo ane potAnA ziSyone 'vizeSAvazyaka' vagere graMthono abhyAsa karAvyo. zivagaMjanuM cAturmAsa bIjI eka rIte paNa yAdagAra banI gayuM, kAraNa ke bhAratIya bhASA ane saMskRtinA UMDA abhyAsI DaoN. TesiTorI mahArAjazrIne maLavA zivagaMja padhAryA hatA. teo ahIM traNa divasa mahArAjazrI pAse rokAyA. teo upAzrayamAM vyAkhyAnamAM paNa besatA. emane hiMdI bhASA AvaDatI hatI. eTale eka divasa emaNe mahArAjazrInI vinaMtIthI upAzrayamAM hiMdI bhASAmAM jaina dharma ane sAhitya vize vyAkhyAna ApyuM. eka videzIne hiMdImAM vyAkhyAna ApatA sAMbhaLavA e paNa loko mATe navo ja anubhava hato. DaoN. TesiTorI mahArAjazrI pAse 'upadezamAlA' tathA bIjI keTalIka kRtiomAMnI keTalIka bAbato samajavA mATe AvyA hatA. jaina sAhitya ane tattvajJAna vize potAnA keTalAka praznonA saMtoSakAraka khulAsA mahArAjazrI pAse meLavIne teo eka divasa mahArAjazrInA ziSya zrI indravijayajI mahArAja pAse jaina paraMparAnA itihAsa vize keTalIka mAhitI meLavavA, pAse Avela khINAvadI gAme gayA hatA, kAraNa ke zrI indravijayajIno jaina itihAsano abhyAsa ghaNo UMDo hato. tyAM paNa DaoN. TesiTorIe hiMdImAM vyAkhyAna ApyuM hatuM. zivagaMjanA zrAvakono eTalo badho utsAha hato ke mahArAjazrInI bhalAmaNathI tarata moDhuM phaMDa ekatra karIne teoe eka lAIbrerInI sthApanA karI. gAmanA lokono Agraha eTalo badho hato ke lAIbrerInuM nAma 'vijayadharmasUri lAIbrerI' rAkhavAmAM Ave, paraMtu e mATe mahArAjazrIe spaSTa asvIkAra karI dIdho. mahArAjazrIe ghaNA gAmomAM pAThazALA, lAIbrerI, jJAnabhaMDAra, dharmazALA vagere prakAranAM kAryo karAvyAM hatAM, paraMtu kyAMya paNa emaNe enI sAthe potAnuM nAma joDavAnI darakhAstano svIkAra karyo nahoto. chevaTe lokoe 'jaina lAIbrerI' evuM nAma rAkhyuM. zivagaMjamAM cAturmAsa pUrNa thatAM mahArAjazrIe mAravADanI moTI paMcatIrthonI yAtrA karavAnuM vicAryuM. rastAmAM AvatAM visalapura, peravA, Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 325 luNAvaTa, khImela, rANI, sAdaDI vagere ghaNAM gAmone vyAkhyAnano lAbha Apyo. A pradezamAM e jamAnAmAM vihAranI muzkelI hatI. tema chatAM e kaSTo veThIne paNa mahArAjazrIe zakya eTalAM vadhu gAmone AvarI lIdhAM. keTalIka vAra to eka divasamAM traNa gAma thatAM ane traNa vyAkhyAna thatAM. mahArAjazrInI suvAsa eTalI badhI hatI ane emanI vANI eTalI preraka hatI ke keTalAka loko to mahArAjazrInuM vyAkhyAna sAMbhaLavA mATe emanI sAthe sAthe ja eka gAmathI bIje gAma cAlatA jatA. mahArAjazrInA upadezathI visalapura, peravA vagere keTalAMka gAmanA kSatriya ThAkoroe zikAra ane mAMsAhAra na karavA mATe mahArAjazrI pAse AjIvana bAdhA lIdhI hatI. A vihAra daramiyAna jyAM jyAM anukULatA hatI tyAM tyAM phaMDa karAvIne maharAjazrIe pAThazALAo cAlu karAvI hatI. jyAM kasaMpa hoya tyAM te dUra karAvI saMpanuM vAtAvaraNa karAvyuM hatuM. mAravADanI moTI paMcatIrthomAM rANakapura, vakANa, nADola, nADalAI ane ghANerAvanI tyAre gaNanA thatI. varakANAmAM mahArAjazrI padhAravAnA hatA, te vakhate moTo utsava rAkhavAmAM Avyo hato ane lagabhaga dasa hajAra mANasa ekatra thayA hatA. tyAMthI sAdaDI AvIne mahArAjazrI jyAre rANakapura javAnA hatA tyAre DaoN. TesiTorI sAdaDI AvI pahoMcyA hatA. rANakapura javAno mArga jaMgalamAM sAMkaDI keDIno hato. rANakapuramAM tyAre yAtrikonI eTalI avarajavara nahotI. mahArAjazrI sAthe DaoN. TesiTorI paNa page cAlatA rANakapura gayA hatA. rANakapurathI mahArAjazrIe kesariyAjI tIrthanI yAtrA karIne gujarAta tarapha javAnuM vicAryuM. eTale emaNe udayapura tarapha vihAra karyo. udayapuramAM mahArAjazrInuM bhavya svAgata karavAmAM AvyuM. tyAM temaNe thoDA divasa sthiratA karI. lokono Agraha udayapura cAturmAsa mATe hato. paraMtu udayapurathI vihAra karI mahArAjazrI gujarAta tarapha jaladI vihAra karavA icchatA hatA. rastAmAM kesariyAjI tIrthanI yAtrA karavAnI emanI bhAvanA hatI, paraMtu teo kesariyAjI pahoMcyA tyAre udayapuranA saMghanA lagabhaga aDhIso bhAIo kesariyAjI AvyA ane mahArAjazrIne udayapuranA cAturmAsa mATe Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 prabhAvaka sthaviro pharIthI bahu Agraha karyo. lokono bhAva joI mahArAjazrIne pharI vicAra karavo paDyo. chevaTe evo ukela kADhavAmAM Avyo ke mahArAjazrInA soLa ziSyomAMthI ATha ziSyo to gujarAta tarapha vihAra kare ane ATha ziSyo sAthe mahArAjazrI udayapuramAM cAturmAsa kare. mahArAjazrI pAchA udayapura padhAryA. udayapu2nuM A cAturmAsa aitihAsika jevuM thaI gayuM. ahIM anya saMpradAyanA AcAryo paNa hatA ane hiMduonA govardhana maThanA zaMkarAcArya paNa cAturmAsa mATe udayapura padhAryA hatA, eTale samagra zaheramAM vyAkhyAnonI, dharmopadezanI havA ghaNI prasarI hatI. mahArAjazrInI udAra vicArasaraNIne lIdhe tathA sarasa vyAkhyAnazailIne lIdhe saMpradAyanA bheda vinA jaina-jainetara evA hajAro mANaso roja vyAkhyAnamAM AvatA. taduparAMta "sanAtana dharmasabhA' taraphathI tathA sthAnika keTalIka zikSaNa saMsthAo taraphathI mahArAjazrInAM jAhera vyAkhyAno paNa rakhAyAM hatAM. udayapuramAM mahArAjazrInA ziSyo muni vidyAvijayajI tathA muni nyAyavijayajIne anya saMpradAyanA AcAryo sAthe mUrtipUjA tathA dAna ane dayAnA viSayanI jAhera carcA thaI hatI, paraMtu tenuM kazuM pariNAma AvyuM nahotuM. udayapuramAM mahArAjazrInA parama bhakta tathA kAzImAM pAThazALAnuM kAma vetana lIdhA vinA karI ApanAra zrI harSacaMdra bhUrAbhAIne dIkSA ApavAno utsava yojavAmAM Avyo hato ane emanuM nAma muni zrI jayaMtavijayajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. tathA anya eka dIkSArthIne paNa A prasaMge dIkSA ApavAmAM AvI hatI. A mahotsavamAM DaoN. TesiTorI paNa padhAryA hatA ane sAta hajAra mANasanI medanImAM emaNe hiMdI bhASAmAM prAsaMgika vaktavya rajU karyuM hatuM. udayapuranuM mahArAjazrInuM cAturmAsa yAdagAra banI gayuM. emanAM preraka vyAkhyAnonI vAta udayapuranA mahArANA phatehasiMhajIe sAMbhaLI eTale emane paNa mahArAjazrIne maLavAnuM mana thayuM. daramiyAna, mahArAjazrIne "zabdArtha ciMtAmaNi' nAmanA bRhad zabdakozanI jarUra hatI, to enI nakala mahArANAe mahArAjazrIne pahoMcADI hatI. mahArAjazrInI mulAkAta rAjamahelamAM goThavAI hatI ane enA prabhAvarUpe mahArANAe udayapura rAjyamAM navarAtri ane Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 327 dazerAne divase pazubali caDAvavAmAM Avato e prathA upara pratibaMdha pharamAvyo hato. udayapurathI vihAra karI, kesariyAjI tIrthanI yAtrA karI, IDara, hiMmatanagara, prAMtija, dahegAma vagere sthaLe mukAma karI mahArAjazrI rAjanagara amadAvAdamAM padhAryA ane tyAM zAhapuranA upAzrayamAM UtaryA. mahArAjazrI paMdara varSe gujarAtamAM pAchA pharatA hatA ane ATalAM varSomAM to deza-videzamAM emanuM nAma jANItuM thaI gayuM hatuM. eTale emane sAMbhaLavA mATe hajAro mANaso UmaTavA lAgyA. AthI emanAM vyAkhyAno upAzrayamAM na rAkhatAM bahAra jAhera sthaLoe rAkhavAnI saMghanA AgevAnone pharaja paDI. mahArAjazrInA upadezamAM adhyAtmanI jeTalI vAto AvatI teTalI sadAcAra ane lokakalyANanI paNa AvatI. amadAvAdamAM mahArAjazrI bAreka divasa zAhapuranA upAzraye rahyA, paNa te daramiyAna roja savAre judI judI poLanA upAzraye ane bapore jAhera vyAkhyAna ema be vAra vyAkhyAna teo ApatA. dareka sthaLe vAjategAjate temane laI javAmAM AvatA. ahIM emaNe jugAra, bIDI, vezyAgamana vagere vyasanonA tyAga upara vadhu bhAra mUkyo hato. lakSmInArAyaNanI poLa, patAsAnI poLa, jhaverIvADa vageremAM mahArAjazrIne sAMbhaLavA roja pAMcathI sAta hajAra mANaso ekatra thatA hatA. mahArAjazrInI vANIno evo jAduI prabhAva hato ke mahArAjazrIne sAMbhaLyA pachI AvAM vyasanovALA keTalAye yuvAnoe potAnA vyasanatyAga mATe mahArAjazrI pAse bAdhA lIdhI hatI. A varSa daramiyAna baMgALamAM bAMkurA jillAmAM bhayaMkara dukALa paDyAnA samAcAra chApAMomAM chapAyA hatA. mahArAjazrIe bihAra-baMgALamAM ghaNe sthaLe vihAra karyo hato. eTale bAMkurAnA AgevAnoe dukALamAM sahAya karavA mATe jema badhe arajI karI hatI, tema mahArAjazrIthI teo paricita hovAthI mahArAjazrIne paNa patra lakhyo hato. mahArAjazrIe tyAMnI duHkhada paristhiti jANIne amadAvAdanAM vyAkhyAno daramiyAna dukALa-pIDitone sahAya karavA mATe uddhodhana karyuM hatuM ane ene pariNAme ghaNI moTI rakama ekatra thaI hatI. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 prabhAvaka sthaviro mahArAjazrInuM nAma eTaluM suprasiddha thaI gayuM hatuM ane emanI vidvattAthI loko suparicita hatA ke te samayanA nAmAMkita ajaina mahAnubhAvo DaoN. kezavalAla harSadarAya dhruva ane DaoN. jIvarAja ghelAbhAI mahetA mahArAjazrIne maLavA AvyA hatA ane potAnA graMtho arpaNa karI gayA hatA. amadAvAdathI vihAra karI mahArAjazrI kalola, pAnasara, bhoyaNI, viramagAma vagere sthaLe vihAra karI upariyALAmAM padhAryA. mahArAjazrIe agAu upariyALA tIrthano jIrNoddhAra karAvyo hato. eTale ahIMnA saMghano bhaktibhAva ghaNo hato. mahArAjazrInAM vyAkhyAnomAM upariyALA-bajANAnA darabAra jAte AvIne besatA. upariyALA yAtrikone UtaravAnI muzkelI paDatI hatI eTale sArI dharmazALA bAMdhavAnI mahArAjazrIe bhalAmaNa karI. e vakhate bajANAnA darabAre e mATe vizALa jamIna saMghane maphata bheTa ApavAnI jAherAta karI, ethI saMghano harSollAsa vadhI gayo. e mATe saMghamAM paNa sAruM phaMDa thaI gayuM hatuM, jemAMthI pachI sarasa dharmazALA baMdhAI hatI. - amadAvAdamAM thoDA divasanI sthiratA karI mahArAjazrIe kAThiyAvADa tarapha vihAra karyo kAraNa ke emanI bhAvanA cAturmAsa siddhakSetra pAlitANAmAM karavAnI hatI. mahArAjazrI vihAra karatA karatA dasADA gAme padhAryA. tyAM mukhya vastI musalamAnonI hatI, teo taLAvamAM mAchalAM mAratA. mahArAjazrInA jIvadayA vizenA vyAkhyAnano tyAM eTalo badhe prabhAva paDyo ke dasADAnA navAbe taLAvamAM mAchalAM mAravA para pratibaMdha pharamAvyo. - dasADAthI jude jude sthaLe vihAra karatA mahArAjazrI lIMbaDI padhAryA. ahIM temaNe vidyArthIo mATe borDiMganI sthApanA karAvI. lIMbaDInuM comAsuM bIjI eka ghaTanAthI paNa smaraNIya banI gayuM. mahArAjazrI lIMbaDInA sthAnakavAsI saMpradAyanA mahAtmAo zrI nAgajI svAmI tathA kavivarya zrI nAnacaMdajI svAmIne maLIne, temanI sAthe udAra dilathI ekatA sAdhIne eka ja pATa upara sAthe birAjamAna thaIne traNe mahAtmAo vyAkhyAna ApatA ethI lIMbaDImAM sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka samudAya vacce sAro sumeLa sadhAyo. lIMbaDIthI vihAra karIne mahArAjazrI pAlitANA padhAryA. ahIM temano vAjate gAjate praveza thayo. emaNe seMkaDo sAdhu-sAdhvI tathA hajAro Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 329 zrAvaka-zrAvikA sAthe zatruMjayano DuMgara caDI AdinAtha bhagavAnanAM darzana karyA. mahArAjazrIe cAturmAsa pAlitANAmAM motIsukhiyAnI dharmazALAmAM karavAnuM nakkI karyuM. - pAlitANAmAM paNa jenetara vargamAM mahArAjazrI pratyeno pUjyabhAva uttarottara vadhato jato hato. eTale teo jyAM jyAM upAzrayamAM vyAkhyAna ApatA, tyAM tyAM upAzrayanI jagyA nAnI, sAMkaDI paDatI, lokonI bhIDa ghaNI thatI. AthI keTalIka vAra bahAra vizALa jagyAmAM emanAM vyAkhyAno rAkhavAmAM AvatAM. mahArAjazrI pAlitANAmAM vi. saM. 1972nuM cAturmAsa karI bhAvanagara padhAryA. rastAmAM Thera Thera lokoe emanuM sanmAna karyuM ane bhAvanagaramAM praveza vakhate emano satkAra karavA mATe ghaNA mANaso ekatra thayA hatA, kAraNa ke mahArAjazrI ghaNAM varSe bhAvanagara padhArI rahyA hatA. bhAvanagara emanI dIkSAnuM sthaLa ane emanA guruvaryanA kALadharmanuM sthaLa eTale emane tathA lokone paraspara lAgaNI thAya e svAbhAvika hatuM. zaheramAM pravezatAM emanuM vAjategAjate bhavya sAmaiyuM thayuM. dAdAvADImAM zrI vRddhicaMdrajInI pAdukAnAM darzana karI teo upAzraye padhAryA. upAzrayamAM roja vyAkhyAno cAlu thayAM. lokonI bhIDa divase divase vadhatI jatI hatI. sara prabhAzaMkara paTTaNI, te vakhatanA dIvAna zrI tannA tathA nAyaba dIvAna zrI tribhuvanadAsa vagere rAjyanA moTA moTA mahAnubhAvo vyAkhyAnamAM padhAratA. mahArAjazrInI anokhI pratibhAno jainone ane Itara nagarajanone paricaya thayo. sara prabhAzaMkara paTTaNIe mahArAjazrIne bhAvanagaramAM cAturmAsa karavA vinaMtI karI ke jethI potAne vRddhAvasthAmAM lAbha maLe. paraMtu cAturmAsanI zakyatA nahotI. - bhAvanagaramAM upAzrayamAM bhIDa eTalI badhI thatI ke keTalAka moTA divasoe bahAra vyAkhyAna rAkhavAmAM AvatAM. vaLI lokalAgaNIne mAna ApIne eka divasa vikTara kveramAM emanuM jAhera vyAkhyAna rAkhavAmAM AvyuM hatuM. pAMceka hajAra mANasa vyAkhyAna sAMbhaLavA ekatra thayuM hatuM. sarasa vyAkhyAnane aMte AbhAravidhi mATe bhAvanagaranA khyAtanAma vidvAna jaina AgevAna zrI Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 prabhAvaka sthaviro kuMvarajI ANaMdajI kApaDiyA UbhA thayA. emaNe AbhAravidhino AraMbha karatAM eTalA ja zabdo kahyA: "amArA dharmaguru zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAje.' tyAM to sabhAmAM ghaNA zrotAo bolI UThyA, "tamArA jainonA dharmaguru nahi, ApaNA badhAnA dharmaguru che. amArA paNa e dharmaguru che. AthI kuMvarajIbhAIe tarata ja saharSa potAnA zabdo sudhArI lIdhA ane kahyuM, "ApaNA badhAnA dharmaguru zrI vijayadharma-sUrIzvarajI.." A dRzya kharekhara jovA jevuM hatuM. e samaye najare e dazya jonAra kahetA ke kharekhara atyaMta bhAvavAhI e dazya hatuM. jaina-jainetaranI ekatAnA pratIkarUpa e dRzya hatuM. bhAvanagaramAM mahArAjazrI dvArA je bhinnabhinna pravRttio thaI temAM eka mahattvanI pravRtti te kAzImAM emanI preraNAthI sthapAyelI "zrI yazovijayajI jaina graMthamALA' nAmanI saMsthAnuM mukhya kendra bhAvanagaramAM rAkhavAnuM nakkI thayuM ane graMtha-prakAzananI pravRtti bhAvanagarathI hAtha dharavAmAM AvI. bhAvanagarathI vihAra karI mahArAjazrI ghoghA, trApaja, taLAjA, dAThA, mahuvA, sAvarakuMDalA vagere sthaLoe padhAryA. potAnA A suputranuM ghaNAM varSo pachI mahuvAmAM punarAgamana thatAM Thera Thera hajAro mANasoe bhAvabhInuM svAgata kyuM. mahArAjazrInI pratibhA evI anokhI hatI ke emanA saMparkamAM AvanAra jaina-jainetara sarvanAM hRdayane sparyA vagara rahe nahi. mahuvAmAM temanuM jAhera vyAkhyAna hatuM tyAre DaoN. TesiTorI paNa padhAryA hatA. e vakhate taLAjAnA vahIvaTadAra mi. semyuala paNa AvyA hatA. teo paNa mahArAjazrIne ghaNI vAra maLyA hatA. potAnA jIvana upara paDelA mahArAjazrInA prabhAvano ullekha karatAM jAhera sabhAmAM emanI AMkhamAMthI daDa-daDa AMsu vahevA lAgyAM hatAM. mahuvAnA mejisTreTa pArasI sajjana zrI aradezara sonAvAlA paNa mahArAjazrIthI bahu prabhAvita thayA hatA. emaNe jaina dharmano UMDo abhyAsa karyo ane zuddha zAkAhArI banI gayA hatA. mahuvAmAM mahArAjazrIe zrI yazovRddhi bAlAzramanI tathA kuMDalAmAM keLavaNI maMDaLanI sthApanA karAvI hatI. mahuvAthI mahArAjazrI rAjakoTa, jUnAgaDha, mAMgaroLa vagere sthaLe vihAra Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja karI cAturmAsa mATe amarelI padhAryA. vi. saM. 1973nA A cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrIne sAMbhaLavA pAMca-sAta hajAra mANaso AvatA hatA. mahArAjazrInI vANInA jAduI prabhAvathI vyAkhyAnamAM padhArelA musalamAnomAMthI keTalAke jIvanabhara mAMsAhArano tyAga karyo hato ane paryuSaNanA ATha divasa daramiyAna koI musalamAnanA ghare mAMsAhAra gaMdhAya nahi evo kAyama mATe TharAva karyo hato. amarelInA cAturmAsa pachI jAmanagaranA saMghano cAturmAsa mATe atyaMta Agraha thayo. kAThiyAvADamAM jude jude sthaLe vicarI mahArAjazrI jAmanagara padhAryA. tyAM emanuM bhavya svAgata thayuM. mahArAjazrInuM cAturmAsa bahu ullAsapUrvaka jAmanagaramAM thayuM. mahArAjazrIne have kAzI pAchA pharavuM hatuM. paraMtu muMbaInA saMghano bahu ja Agraha thayo. mahArAjazrI muMbaI kyAreya padhAryA nahotA eTale muMbaInI janatAno Agraha thAya e svAbhAvika hatuM. chevaTe evo nirNaya thayo ke muMbaI thaIne kAzI tarapha prayANa karavuM. gujarAtamAM Thera The2 dharmanI prabhAvanA karatAM karatAM vihAra karIne mahArAjazrI muMbaI padhAryA. muMbaImAM emanA uparAuparI be cAturmAsa thayAM. mahArAjazrInI vANI sAMbhaLavA jaina-ajaina evA hajAro mANaso vyAkhyAnamAM ekatra thatA. keTalAye videzI mahAnubhAvo emane maLavA mATe AvatA. aMgreja gavarnare paNa emane mulAkAta ApelI je e jamAnAnI dRSTie moTI aitihAsika ghaTanA gaNAI hatI. muMbaImAM sthiratA daramiyAna vIratattva prakAzaka maMDaLa, zrI muMbaI jaina svayaMsevaka maMDaLa vagere keTalIka saMsthAonI sthApanA karAvelI. 331 muMbaIthI vihAra karI mahArAjazrI mahArASTramAM dhuliyA padhAryA ane tyAM cAturmAsa karyuM. vihAra tathA anya zramane kAraNe emanI tabiyata bagaDavA mAMDI hatI. dhuliyAthI vihAra karIne mahArAjazrI gvAliyara pAse zivapurI padhAryA. ahIM temanI tabiyata vadhu bagaDavA lAgI. gvAliyaranA mahArAjAnA AgrahathI mahArAjazrIe zivapurImAM cAturmAsa karyuM. ahIM paNa dezivadezathI ghaNA vidvAno emane maLavA AvatA. paryuSaNa parva sArI rIte saMpanna thayAM. paraMtu mahArAjazrInI azakti uttarottara vadhatI cAlI. eka phrenca vidvAna DaoN. levI potAnAM patnI sAthe mahArAjazrIne maLavA AvyA. temanI sAthe Akho Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 prabhAvaka sthaviro vakhata besI zakAtuM nahi. paraMtu mahArAjazrIe potAnA ziSya vidyAvijayajI tathA himAMzuvijayajIne kahI rAkhyuM hatuM ke jyAre jyAre potAne svasthatA lAge tyAre DaoN. levIne bolAvI lAvavAmAM Ave. DaoN. levI cAreka divasa zivapurImAM rokAI, mahArAjazrI pAse vAsakSepa laI vidAya thayA. mahArAjazrIne potAno aMtima kALa have jaNAI gayo hato. himAMzavijaya Adi emane "cauzaraNapayatrA" saMbhaLAvatA. bhAdaravA suda agiyArasanA divase vastra badalatI vakhate mahArAjazrIe sUcana karI dIdhuM ke pote have phakta traNa divasa ja che. teo sthira padmAsanamAM besI gayA. bArasanA divase sAMje pratikramaNa karatAM karatAM teo bebhAna thaI gayA. zuddhimAM AvatAM emaNe pratikramaNa puruM karyuM. terasanI rAta emaNe dhyAnamAM paghAsanamAM ja vitAvI. vacce eka vakhata pATa uparathI UtarI Thalle jaI AvyA, ane pAchA sthirAsane besI gayA. savAranA cha vAgavAmAM have keTalo samaya bAkI che ema pUchatA rahyA. pAMca vAge teo dhyAnamAM sthira thaI gayA ane barAbara savAranA cha vAge emanuM mastaka DhaLI gayuM. saMvata 1978nA bhAdaravA suda codasa, anaMta caudasanA divase tA. 5 mI sapTembara 192 2 nA divase savAre cha vAge potAnA ziSya-samudAya vacce ane bhakto vacce temaNe samAdhipUrvaka deha choDyo. mahArAjazrInA kALadharmanA samAcAra maLatAM emanA aneka bhakto zivapurI AvI pahoMcyA, ane emanAM aMtima darzana karyA. mahArAjazrInA pArthiva dehane agnisaMskAra karavAmAM AvyA. mahArAjazrInA kALadharmanA samAcAra jhaDapathI deza-videzamAM prasarI gayA. gAmegAmathI zoka-saMdezAnA tAra-patro AvyA. muMbaInAM vartamAnapatronA pahele pAne moTA akSare svargavAsanA A samAcAra chapAyA, sthaLe sthaLe guNAnuvAdanI sabhAo thaI. videzomAM iMglenDa, phrAnsa, jarmanI, ITalI, naoNrvenAM vartamAnapatromAM mahArAjazrInA svargavAsanA samAcAra chapAyA. "laMDana TAImsa" denike vigatavAra samAcAra ApatAM Death of a Great Jain Leader' evA zIrSaka heThaLa noMdhyuM hatuM: A telegram received in London announces the death, at the age of 55, of Shri Vijay Dharma Suri, in Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 333 whom the Jain Community has lost an inspiring personality and India one of her meritorious sons.' zivapurImAM je sthaLe mahArAjazrInA mahArAjazrInA dehane agnisaMskAra karavAmAM AvyA e jagyA gvAliyaranA mahArAjAe tyAM bhavya smAraka karavA mATe tathA tyAM eka vidyAdhAma karavA mATe bheTa tarIke ApI. vaLI emaNe sAro Arthika sahakAra ApI mahArAjazrI pratyenI potAnI bhakti pragaTa karI. mahArAjazrI jema eka kuzaLa vaktA ane samartha vyAkhyAtA hatA, tema eka bahuzruta lekhaka paNa hatA. alabatta emaNe vyAkhyAno ApavAnuM kArya jeTaluM karyuM tenA pramANamAM temanuM lekhanakArya nathI thayuM, to paNa jaina sAhityanA kSetre temanA lekhanakAryanI avazya noMdha levI paDe evI che. mahArAjazrInuM eka sauthI mahattvanuM kArya te hastapratone AdhAre saMzodhana-saMpAdana karavAnuM che. emaNe hemacaMdrAcArya kRta "yogazAstranuM saMpAdanakArya karyuM temaja "autihAsika rAsasaMgraha'-bhAga 1-2nuM saMpAdana karyuM hatuM. e baMne graMtho saMzodhako tathA vidvAnone mATe bahu upayogI che. yogazAstra'nA saMpAdane to yuropIya vidvAnonuM ghaNuM dhyAna kheMcyuM hatuM ane enA keTalAka zabdonA arthanI tathA pAThAMtaronI paNa ghaNI carcA e jamAnAmAM thaI hatI. mahArAjazrIe jaina zAsana' nAmanA sAmayikamAM dareka aMkamAM "dharmadezanA" nAmanI lekhamALA lakhI hatI. eka daLadAra graMtharUpe "dharmadezanA' nAmathI te prasiddha thaI hatI. mahArAjazrInI carcAvicAraNA mAtra jeno pUratI ja maryAdita nahotI rahetI eTale "dharmadezanA' graMtha ajena vAcakomAM paNa eTalo lokapriya thaI gayo hato. enA lekho upara najara pheravatAM ja khyAla Ave che ke e jamAnAmAM paNa kevA kevA viSayonI carcA vicAraNA thatI hatI. mahArAjazrInuM vaktavya vizada, tarkayukta, AdhArasahita, mahApuruSonAM avataraNo ane suyogya dRSTAntakathAo sAthe evI rocaka zailImAM rajU thatuM ke sAmAnya vAcakone te tarata gamI jatuM. mahArAjazrIe taduparAMta "ahiMsAdigdarzana', "jenatattvadigdarzana', "jena Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 prabhAvaka sthaviro zikSAdigdarzana', "puruSArtha digdarzana', "Atmonnati digdarzana', "IndriyaparAjaya digdarzana', "brahmacarya digdarzana', "prAcIna lekhanasaMgraha", "praznottarasaMgraha', dharmapravacana' vagere graMtho prakAzita karyA che. emAM emaNe jaina dharmanA vividha viSayonI vicAraNA karI che. mahArAjazrI ghaNo samaya uttara bhAratamAM rahyA hatA ane hiMdI bhASA upara emanuM ghaNuM prabhutva hatuM. eTale temanA ghaNAkharA graMtho hiMdI bhASAmAM lakhAyelA hatA. "'ahiMsAdigdarzana'nI to hajAro nakala khapI gaI hatI ane eno baMgALImAM paNa anuvAda pragaTa thayo hato ane anuvAdanI paNa hajAro nakala pragaTa thaI hatI. mahArAjazrI "devakula pATaka' nAmano aitihAsika saMzodhanano eka graMtha paNa pragaTa karyo hato. udayapura pAse delavADA nAmanA gAmamAM prAcIna jaina maMdiromAMthI maLelA zilAlekho vize A saMzodhanAtmaka graMthamAM vicAraNA karavAmAM AvI che. mahArAjazrInuM ziSyavRMda paNa eTaluM ja vidvAna hatuM. indravijayajI, maMgalavijayajI, bhaktivijayajI, vidyAvijayajI, caMdravijayajI, jayaMta-vijayajI, vizALavijayajI, nyAyavijayajI, himAMzavijayajI vageree potAnA gurunI jJAna-paraMparAne yathAzakti zobhAvI che. teoe zivapurImAM siMdhiyA rAjAnA sahakArathI mahArAjazrInA smArakanI sthApanA karI ane eka vidyAdhAma tyAM vikasAvyuM hatuM. mahArAjazrInA ziSyo tattvajJAna, itihAsa, sAhitya, nyAya, jyotiSa, maMtrataMtra jevA judA judA viSayomAM pAraMgata hatA. teoe paraspara sahakArathI ane gvAliyaranA mahArAjA tathA mahArAjazrInA zrImaMta bhaktonA Arthika sahakArathI zivapurImAM zrI vIratattva prakAzaka maMDaLa nAmanI saMsthAne ghaNI vikasAvI ane keTalAye nAmAMkita jena vidvAno, paMDitone tyAM taiyAra karyA. e dRSTie e jamAnAmAM zivapurInI A saMsthAnuM yogadAna ghaNuM moTuM rahyuM hatuM. zrI vijayadharmasUrinuM jIvana ghaNI romAMcaka ane romaharSaNa ghaTanAothI sabhara che. jAhera vyAkhyAnonI emanI pravRtti, devadravya vizenA vicAro ItyAdine kAraNe kyAreka vivAda paNa sarjAyA hatA. paraMtu teo kyAreya tethI potAnA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayadharmasUri mahArAja 335 zAMti ane samatA gumAvatA nahi. jeo temanI pAse AvatA teo avazya samAdhAna meLavIne jatA. mahArAjazrI eka mahAna, samartha yugapuruSa thaI gayA. emanA svargavAsa prasaMge keTakeTalA kavioe paNa emane aMjali ApI hatI. e vakhate lakhAyuM hatuM: adya rjanA nirAdhArA, nirAlaMbAstapodhanAH / dharmasUro gate devIbhUyaM dharmasya sArathau / / Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja (zrI sAgarajI mahArAja) vikramanA vIsamA jaina zatakamAM jena zAsanamAM je keTalIka mahAna vibhUtio thaI gaI temAM parama pUjya sva. zrI AnaMdasAgarasUri eTale ke zrI sAgarajI mahArAjanuM nAma avismaraNIya che. pAlitANA ane suratamAM AgamamaMdira bAMdhavAnI preraNA karanAra, AgramaprakAzana mATe "devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa', "Agamodaya samiti vagerenI sthApanA karAvI te dvArA Agamika sAhityane prakAzita karAvanAra, jIvanabhara AgamasAhityanA saMzodhana-saMpAdanamAM potAno amUlya samaya vyatIta karanAra, "AgamoddhAraka' "AgamadivAkara' jevAM biruda pAmanAra pU. zrI AnaMdasAgarasUrijInI Agamabhakti anupama hatI. hastalikhita pothIomAM sacavAyelAM AgamasUtro meLavavAmAM ane vAMcavAmAM rahelI pratikULatAone lakSamAM laI, paMcamahAvratadhArI sAdhuvarga vadhu jJAnavAna thAya e daSTie AgamasUtrone sulabha karavAnA AzayathI, mudraNakalAno Azraya laI sArA kAgaLa upara moTA akSare AgamasUtro pahelI vAra chapAvavAnuM krAntikArI pagaluM bharanAra tathA zilApaTTa tathA tAmrapatramAM AgamasUtro utkIrNa karAvavAnuM bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM pahelI vAra evuM advitIya bhagIratha kArya karAvanAra AgamadharasUri zrI sAgarajI mahArAjanuM jIvana ane kArya rasika aitihAsika ghaTanAothI sabhara che. paMcotera varSanI vaye, ogaNasATha varSano dIkSAparyAya pALIne, paMdara divasanA anazanavrata sAthe ardha-paghAsane beThAM beThAM kAusa dhyAnamAM, navakAra maMtranI dhUnanI vacce samadhipUrvaka deha choDanAra sAgarajI mahArAjanA jIvananI e aMtima ghaTanA paNa virala ane preraka che. vikramanI ogaNIsamI sadImAM gujarAtanAM je keTalAMka nagaromAM jenomAM Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja sAgarajI mahArAja) kArobArI Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 337 dhArmika vAtAvaraNa vadhu prabaLa hatuM emAM kapaDavaMjano paNa samAveza thAya che. kapaDavaNaja' (karNATa vANijya) prAcIna nagarIomAMnI eka nagarI gaNAya che. pa. pU. abhayadevasUri kapaDavaMjamAM rahyA hatA. jinamaMdiro, dhArmika utsavo, pAThazALAomAM vidyAbhyAsa, sAdhu-sAdhvIonAM cAturmAsa ane vicaraNanI dRSTie kapaDavaMja eka jAgatuM ane gAjatuM zahera gaNAtuM. | vikramanA vIsamA zatakanA AraMbhamAM A kapaDavaMjanA zreSThIomAM zeTha maganabhAInuM kuTuMba AvA dhArmika saMskAra ane pavitra vAtAvaraNavALuM hatuM. paiseTake teo ghaNA sukhI hatA. emanAM patnInuM nAma hatuM yamunA. teone be dIkarAo hatA. ekanuM nAma hatuM maNilAla ane bIjAnuM nAma hatuM hemacaMdra. hemacaMdra te ja bhaviSyanA AgamoddhAraka, zAsanaprabhAvaka pUjya AcArya bhagavaMta zrI AnaMdasAgarasUri, jemane loko sAgarajI mahArAja' tarIke oLakhatA rahyA che. hemacaMdrano janma kapaDavaMjamAM vi. saM. 1931mAM aSADha vada amAsanA roja thayo hato. emanA janmAkSara banAvatI vakhate jozIe maganabhAine kahyuM hatuM ke, "tamAro A putra eka mahAna puruSa thaze." yogya vaya thatAM hemacaMdrane nizALamAM besADavAmAM AvyA. zALAmAM bIjA vidyArthIo karatAM teo vadhu tejasvI hatA. ramavAmAM teo kaMIka tophAnI paNa hatA. gillI-daMDAnI ramata ramatAM eka vakhata emanA hAthe zerImAM sudharAInA phAnasano kAca tUTI gayo hato. bAlyAvasthAmAM emane DokamAM moTuM gUmaDuM thayuM hatuM. paraMtu te phUTatuM nahotuM. eka divasa vaDIlabaMdhu sAthe tophAnamastI karatA hatA tyAre hemacaMdrane tamAco mAravA mATe mAtAe hAtha ugAmyo, paraMtu te gUmaDAne vAgyo, gUmaDuM phUTyuM ane rUjha AvI gaI. bAla hemacaMdra najIkanA upAzraye jatA ane mAtA-pitAnI sUcanAnusAra sAdhu-sAdhvIne gocarI vahoravA ghare padhAravA mATe bolAvI lAvatA. navA AvelAM aparicita sAdhu-sAdhvIone teo zerInAM jainonAM ghara batAvavA laI jatA. upAzrayamAM javA-AvavAne lIdhe tathA sAdhu bhagavaMtonI vAto sAMbhaLavAne lIdhe emanAmAM dhArmika saMskAra khIlyA hatA ane sAdhujIvana pratye AkarSaNa janyuM hatuM. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 prabhAvaka sthaviro e jamAno bALalagnano hato. hemacaMdra bAreka varSanA thayA tyAM emanAM lagnanI vAta gharamAM cAlu thaI. cauda varSanA moTAbhAInAM to lagna thaI cUkyAM hatAM. ghara zrImaMta hoya, chokaro hoziyAra hoya eTale ghaNAM mAgAM Ave. hemacaMdra mATe paNa ghaNAM mAgAM AvavA lAgyAM. mAtA ethI harakhAtI dIkarA hemacaMdranAM jaladI lagna karavA mATe mAtAe haTha lIdhI. hemacaMdra pitAjI AgaLa potAnI vAta karatAM daDhatApUrvaka kahyuM, "mAre lagna nathI karavAM. mAre dIkSA levI che." paNa emanI vAta koNa mAne ? mANeka nAmanI kanyA sAthe emanI sagAI thaI gaI. hemacaMdra kanyAnAM mAtA-pitAne jaNAvyuM ke potAne lagna nathI karavAM. paraMtu ethI to teoe utAvaLa karI. bAra varSanA bALakanuM keTaluM cAle ? aMte lagna thaI gayAM. paNa hemacaMdranuM mana saMsAramAM nahotuM. lagna pachI paNa emaNe to dIkSA levAnI ja vAta karyA karI. e jAIne moTAbhAI maNilAla paNa dIkSA levAnI vAta uccArI. ema karatAM karatAM A rakajhakamAM traNa-cAra varSa pasAra thaI gayAM. maganabhAInA baMne putrone-maNilAla ane hemacaMdrane dIkSA levAnA koDa jAgyA hatA. dIkSA levA mATe teo baMne gharamAM vAto karatA, paraMtu emane rajA koNa Ape ? potAnA dIkarAo dIkSA le e pitAne kyAMthI game ? pitAnuM mana DAmADoLa hatuM. eka taraphathI thatuM ke dIkarAo jo saMyamanA mArge jAya to enA jevuM rUDuM zuM ? bIjI bAju ema thatuM ke dIkarAo jo dIkSA leze to potAno vepAradhaMdho, makAna-milakata koNa saMbhALaze ? moTA dIkarAne paraNAvI dIdho hato eTale enI dIkSAnI vAta have rahI nahotI. tyAra pachI emaNe patnInA Agrahane vaza thaI hemacaMdrane paNa paraNAvI dIdho. paraMtu jIvonI gati judA judA krame cAlatI hoya che. dIkSA levAnI utkaTa tamannA hemacaMdrane hatI. paraMtu banyuM evuM ke bAlamaraNanA vadhu pramANamAM e divasomAM maNilAlanI patnInuM avasAna thayuM. gharamAM zokanuM vAtAvaraNa chavAI gayuM. kizora vaye vidhura thayelA maNilAla bahu udAsa rahetA hatA tathA emanI tabiyata barAbara rahetI nathI e joIne bahAragAma jaI thoDo havAphera karI Ave to sAruM evI vAta gharamAM cAlI. amadAvAda (rAjanagara) jaIne koI sagAne tyAM thoDA divasa rahevuM ane tyAMthI bhoyaNInI jAtrA karI AvavI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja ema nakkI thayuM. sAthe dAdImA paNa hoya ane hemacaMdra hoya to sAruM ema vicArAyuM. eTale teo traNe amadAvAda javA UpaDyAM. baMne bhAIoe amadAvAdamAM A takano lAbha laI dIkSA laI levI evo nirNaya karyo. e vakhate tapagacchanA zrI buddhivijayajI (buTerAyajI) mahArAjanA ziSyaratna zrI nItivijayajI amadAvAdamAM birAjamAna hatA. teo jJAnI ane samayanA pArakhu hatA. baMne bhAIo emanI pAse javA lAgyA. eka divasa teo baMnee emanI pAse dIkSAno prastAva mUkyo. nItIvijayajI mahArAje kizora vidhura maNilAlane dIkSA ApavAnuM svIkAryuM, paraMtu pariNIta kizora hemacaMdrane dIkSA ApavAnI nA pADI, kAraNa ke emane dIkSA ApavA jatAM kuTuMbaparivAra ane rAjya taraphathI upasargo Avaze ema emane jaNAyuM. AthI hemacaMdra nirAza thaI gayA ane rudana karavA lAgyA, paNa nItivijaya mahArAjane bIjo koI upAya jaNAto nahoto. 339 vaDIla baMdhu maNilAle paNa hemacaMdrane bahu samajAvyA ke emanI dIkSA mATe haju kALa pAkyo nathI. maNilAlane zrI nItivijayajI mahArAje amadAvAdamAM eka nAnA utsavapUrvaka dIkSA ApI ane emanuM nAma muni maNivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. tyArapachI hemacaMdra potAnAM dAdImA sAthe bhoyaNI tIrthanI yAtrA karavA gayA. tyAM emaNe bhagavAna mallinAthane prArthanA karI ke potAne paNa jaladI jaladI dIkSA levAno yoga sAMpaDe. jyAre teo dAdImA sAthe kapaDavaMja ghare pAchA AvyA ane maNilAle dIkSA laI lIdhAnA samAcAra kahyA tyAre mAtAe ghaNuM rudana karyuM. pitA svastha rahyA hatA. paraMtu have hemacaMdra bhAgIne dIkSA na laI le e mATe mAtA ane patnIe vadhu dhyAna rAkhavA mAMDyuM. sAsu-sasarA ane Itara sagAMsaMbaMdhIo paNa sajAga banI gayAM. paraMtu eka divasa aDadhI rAte hemacaMdra ghara choDIne ekalA bhAgI gayA. savAra paDatAM gharamAM, kuTuMbamAM, AkhA gAmamAM hemacaMdranA bhAgI gayAnA samAcAra prasarI gayA. badhe zodhAzodha thaI paNa kyAMyathI patto lAgyo nahi. vAhanavyavahAra ane saMdezA-vyavahAranaIM ghaNAM ochAM sAdhano tyAre hatAM. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 prabhAvaka sthaviro kyAMka page cAlatAM cAlatAM ane kyAMka baLadagADAmAM besIne hemacaMdra ATha divase kAThiyAvADamAM lIMbaDI gAme pahoMcI gayA. tyAM zrI jhaverasAgarajI mahArAja pAse dIkSA lIdhI. gurumahArAje emanuM nAma muni hemacaMdra rAkhyuM. vi. saM. 1946nuM e varSa hatuM. hemacaMdranI uMmara tyAre soLa varSanI hatI. gharethI bhAgI jaIne jarUra hemacaMdra dIkSA lIdhI haze evuM anumAna svajanoe ane gAmanA lokoe karyuM, paraMtu te kyAM haze tenI tAtkAlika kaMI bhALa malI nahi. muni hemacaMdra svAdhyAya ane tapazcaryAmAM lAgI gayA. jJAna mATenI emanI bhUkha moTI hatI. lIMbaDIthI vihAra karatAM karatAM gurumahArAja muni hemacaMdra sAthe amadAvAda padhAryA. navadIkSita bAlamuni koNa che ? kyAMnA che ? vagere je vAto thatI te prasaratI prasaratI kapaDavaMja sudhI pahoMcI gaI. pitA udAsIna hatA; paNa hemacaMdrajInAM sAsu-sasarAe UhApoha ghaNo macAvyo. potAnI dIkarIno bhava bagADanArane ThekANe ANavo joIe evo emano roSa prajvalI UThyo. kAyado temanA pakSe hato, kAraNa ke bAladIkSAno rAjyamAM pratibaMdha hato. teoe polIsamAM phariyAda karI, muni hemacaMdranI dharapakaDanuM voraMTa nIkaLyuM. nyAyAlayamAM emane khaDA karavAmAM AvyA. 'tame bAladIkSita cho, vaLI tame paraNelA cho. tamAre mAthe patnInA bharaNapoSaNanI javAbadArI che. mATe gRhasthanAM kapaDAM paherI ghare pahoMcI jAva.' nyAyAdhIze cukAdo Apyo. muni hemacaMdra ghaNI dalIla karI. ghare javA AnAkAnI karI paNa kAyadA AgaLa teo lAcAra hatA. chevaTe muni hemacaMdrane ghare javuM paDyuM. gRhastha veza dhAraNa karavo paDyo. gharanI so rAjI thayAM. eka mAtra pitAjI rAjI thayA nahotA. paraMtu teo kazuM bolyA nahi. samaya pasAra thavA lAgyo. mAtAne, patnIne, sAsu-sasarAne lAgyuM ke hemacaMdranI nAnI uMmaramAM chokaramata thaI gaI che. paraMtu have ekAda-be varSa moTA thaze eTale yauvananA raMgarAgamAM paDI jaze ane pote dIkSA lIdhI hatI evI vAta paNa bhUlI jaze. teone thoDA divasamAM ja A parivartana dekhAvA lAgyuM. hemacaMdra sAmAyika-pratikramaNa choDI dIdhAM. derAsare pUjA karavA mATe javAnuM aniyamita banI gayuM. sarasa kapaDAM paherIne teo pharavA lAgyA. patnIne Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 341 sArI rIte bolAvavA lAgyA. patnInAM kapaDAM-ghareNAMmAM rasa levA lAgyA. khAvA-pIvAno emano rasa vadhI gayo. vepAra-dhaMdhAmAM paNa rasa levA lAgyA. dukAne javA lAgyA. saMsAramAM teo evA paloTAvA lAgyA ke sAsu-sasarAne have nizcitatA jaNAvA lAgI. mAtA ane patnInI phikara TaLI gaI. bahu dekharekha rAkhavAnI have jarUra na jaNAI.. eka divasa patnI mANeke hemacaMdrane kahyuM, "mArI sonAnI A kaMThI bahu jUnI thaI gaI che, ghasAI gaI che. e bhaMgAvIne navI karAvI Apone !' patnInI mAgaNI hemacaMdra tarata svIkArI. pitAjIne vAta karI. kaMThI navI sArI banAvavI hoya to amadAvAdamAM koI sonI pAse banAvarAvavI paDe. tyAM ghATa sArA banAve che. patnInI paNa evI marajI hatI ke amadAvAdamAM navo sAro ghATa banAvavAmAM Ave. paraMtu amadAvAda javA mATe AnAkAnI thaI. rakhene hemacaMdra amadAvAda jaIne pharI pAchA na Ave to? gharamAM ghaNI rakajhaka thaI. chevaTe nakkI thayuM ke hemacaMdra ekalA to na ja jAya. emanI sAthe javA emanA pitAjI teyAra thayA. teo baMne amadAvAda pahoMcyA. rastAmAM pitA-putra vacce dila kholIne ghaNI aMgata vAto thaI. amadAvAdamAM vidyAzALAmAM eka dharmazALAmAM teo UtaryA. hemacaMdrane muni tarIke jonAra koI zrAvake kapaDavaMjanI sAMbhaLelI vAto parathI kahyuM, "bhAI hemacaMdra, meM to sAMbhaLyuM che ke sAdhuveza choDuyA pachI tame zrAvakanA badhA AcAra paNa choDI dIdhA che ? sAmAyika, pratikramaNa ke jinapUjA badhuM chUTI gayuM? saMsAramAM bhale tame pAchA gayA, paNa AvuM badhuM tamane zobhe ?' hemacaMdra kahyuM, "vaDIla ! badhuM chUTI nathI gayuM. mArA aMtaranI vAta huM ja jANuM chuM.' te rAtre pitA-putre nirAMte vAto karI. hemacaMdra ghare AvyA pachI sAMsArika rasa dharAvavAnuM mAtra nATaka ja karyuM hatuM ke jethI kapaDavaMja choDIne javAnI jaladI taka maLe. sAmAyika, pratikramaNa, jinapUjA vagereno to phakta dekhAva karavA mATe sahetuka mAtra dravyakriyA tarIke ja tyAga karyo hato, bhAvathI e tyAga nahoto. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 prabhAvaka sthaviro hemacaMdrane have sattara varSa pUrAM thayAM hatAM. have emane bAladIkSAno kAyado lAgu paDe ema nahoto. have dIkSA letAM emane koI rokI zake ema nahotuM. hemacaMdranI dIkSA levAnI bhAvanAne emanA pitAnuM pUrepUruM samarthana hatuM. te rAtre hemacaMdra "jaMbusvAmI rAsa" vAMcyo. jaMbukamAre paNa, mAtA-pitAnI lAgaNIne mAna ApIne lagna karyA pachI dIkSA lIdhI hatI. rAsa vAMcavAthI hemacaMdranI dIkSAnI bhAvanA vadhu sudaDha banI. pitA sonI pAse kaMThI karAvI kapaDavaMja pAchA jAya ane hemacaMdra jhaverasAgarajI mahArAja jyAM vicaratA hoya tyAM pahoMcI dIkSA aMgIkAra kare evI goThavaNa pitA-putre paraspara vicArIne karI. amadAvAdamAM pitA-putra chUTA paDyA. pitA kapaDavaMja pAchA pharyA. putra hemacaMdra gurumahArAja kyAM vicarI rahyA che tenI bhALa meLavavA nIkaLI paDyA. vihAra karatAM karatAM zrI jhaverasAgarajI lIMbaDI pahoMcyA hatA. tyAM hemacaMdra pahoMcI gayA. pharI dIkSAno prastAva mUkyo. have teo pukhta umaranA thayA hatA eTale dIkSA levAmAM kAyadAnI dRSTie bAdha Ave ema na hato. vi. saM. 1947nA mahA suda pAMcamane divase vasaMtapaMcamInA divase hemacaMdrane dIkSA ApavAmAM AvI. have emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM muni AnaMdasAgara. amadAvAda ghareNAM karAvavA pitA-putra maganabhAI ane hemacaMdra baMne gayA hatA, paraMtu pAchA pharyA ekalA maganabhAI. teo ghare AvyA tyAre dIkaro kyAM che ? kyAM gayo ? kema gayo ? kema javA dIdho ? vagere roSabharyA praznonI jhaDI emane mAthe varasI, patnI, putravadhUe, vevAie, sagAMsaMbaMdhIoe maganabhAInI bahu AkarI TIkA karI. maganabhAIe mUMge moDhe namratApUrvaka e badhuM sahana karI lIdhuM. hemacaMdrane dIkSA apAvavA maganabhAI samajaNapUrvaka sAthe gayA nahotA. paraMtu emane khAtarI hatI ke thoDA divasamAM hemacaMdra dIkSA leze ane dIkSAnA samAcAra moDA-vahelA gAmamAM AvI pahoMcaze. thayuM paNa e ja pramANe. hemacaMdranI dIkSAnA samAcAra AvyA. teo lIMbaDImAM che e paNa jANavA maLyuM. lIMbaDImAM bIjuM rAjya hatuM. tyAMnA kAyadA judA hatA. vaLI have hemacaMdranI uMmara sattara varSanI thaI hatI eTale bAladIkSAno kAyado emane lAgu paDato nahoto. AthI have bIjo koI upAya nahoto. eTale svajanoe, Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja e bAbatamAM potAnA hAtha dhoI nAkhyA. aMte je thavAnuM hatuM te thayuM. teoe mana manAvI lIdhuM. krame krame vAtAvaraNa zAnta banI gayuM. muni AnaMdasAgarajIe potAnA gurumahArAja pU. jhave2sAgarajI mahArAja sAthe prathama cAturmAsa lIMbaDImAM karyuM. ziSyanI tejasvitA ane jJAna mATe bhUkha jotAM gurumahArAjane lAgyuM ke emanA vidyAbhyAsa mATe sarakhI vyavasthA karavI joIe. e divasomAM paMDitonI ane graMthonI vyavasthA karavAnuM kArya eTaluM sulabha ke saraLa nahotuM. saMskRta bhASA zIkhavavA mATe sArA vyAkaraNanI prathama jarUra paDe che. te vakhate 'siddhAnta candrikA' nAmanuM vyAkaraNa gujarAtamAM jANItuM hatuM. paraMtu enI pothI jaladI maLe evI nahotI. mudrita graMthonA jamAnAnI haju zarUAta hatI. temAM paNa saMskRta graMtho jaladI maLatA nahi. gurumahArAja badhe tapAsa karAvatA rahyA. ema karatAM mahinAo nIkaLI gayA, paraMtu vyAkaraNanI pothI maLI nahi. chevaTe cha mahine e graMtha maLyo. graMtha hAthamAM AvatAM ja munizrI enA abhyAsamAM lAgI gayA. gurumahArAja pAse tathA paMDita pAse besIne emaNe traNa mahinAmAM vyAkaraNano e graMtha arthasahita saMpUrNapaNe kaMThastha karI lIdho. e jamAnAmAM sAdhuonI saMkhyA alpa hatI. muni AnaMdasAgara potAnA gurumahArAja sAthe vihAra karatA hatA. evAmAM avasthAne kAraNe gurumahArAja mAMdA paDyA ane thoDA divasomAM to kALadharma pAmyA. guru- bhagavaMtanuM chatra cAlyuM jatAM AnaMdasAgara mahArAjazrI gamagIna banI gayA. mAtra nava mahinAnA potAnA dIkSAparyAyamAM ja A ghaTanA banI hatI, to paNa krame krame svastha banI teo svAdhyAya ane tapamAM lIna banavA lAgyA. 343 tyArapachI saMvata 1948nuM cAturmAsa emaNe amadAvAdamAM zAhapuramAM karyuM. saMskRta vyAkaraNa AvaDI javAne lIdhe emanI abhyAsanI bhUkha vadhI gaI hatI, paraMtu gujarAtamAM evI sagavaDa tyAre nahotI. daramiyAna temaNe jANyuM ke udayapuramAM eka yativarya zrI AlamacaMdajI zAstronA sArA jANakAra che ane gRhastho tathA vizeSataH sAdhuone bahu utsAhathI niHsvArthabhAve abhyAsa karAve che. eTale mahArAjazrIne udayapura javAnI IcchA thaI. amadAvAdanA cAturmAsa pachI emaNe udayapura tarapha vihAra karyo. saMvata 1949nuM cAturmAsa Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro emaNe udayapuramAM karyuM ane yatizrI AlamacaMdajI pAse emaNe abhyAsa cAlu karyo. yatizrIe bahu ja umaLakAthI mahArAjazrIne zAstragraMthono abhyAsa karAvyo. A UMDA abhyAsane kAraNe ja, yauvanamAM pravezatAM ja mahArAjazrInI vidvad pratibhA khIlI UThI. emanI sAthe sAthe emanI vyAkaraNa ApavAnI zakti paNa vikasavA lAgI. yatizrI pAse abhyAsa karI mahArAjazrI mAravADamAM grAmAnugrAma ekalA vicaravA lAgyA. emanI sAthe bIjA koI sAdhu nahotA. yatizrIe karAvelA abhyAsathI mahArAjazrI svayaM AgamasUtro vAMcI samajI zakavA lAgyA. yatizrIe karAvelAM AgamasUtro uparAMta anya AgamasUtro ane TIkA, bhASya, cUrNi vagere prakAranuM sAhitya vAMcavAnI emanI utkaMThA ghaNI vadhI gaI. paraMtu e divasomAM evA jJAnI mahAtmAo khAsa nahotA ke jemanI pAse vidhisaranI vAcanA laI abhyAsa karI zakAya. eka divasa mAravADanA eka gAmamAM mahArAjazrI AgamonA abhyAsanI ciMtAmAM hatA tyAre moDI rAta sudhI temane nidrA AvI nahi. pachI jyAre nidrA AvI tyAre svapnamAM koI gurubhagavaMtanAM darzana thayAM. emaNe kahyuM, 'muni AnaMdasAgara ! pUrvabhavamAM tame zrutadhara hatA. mATe tame svayaM vAcanA laI zako cho. AgamasUtronI vAcanA ApI zake evA jJAnI guru hAlamAM koI che nahi. mATe tamAre je AgamasUtranI vAcanA levI hoya te UMcA bAjoTha upara mUkI vidhisara vaMdana karI, enI AjJA laI tame yogodvahana sAthe abhyAsa karo. tamArAM jJAnanAM AvaraNo ApoApa haTI jaze.' 344 bIje divase mahArAjazrIe AyaMbila karavA sAthe zrI haribhadrasUrinI vRttivALI dazavaikAlikasUtranI hastaprata bAjoTha upara padharAvI vinayapUrvaka ene vaMdana karI, enI AjJA laI abhyAsa cAlu karyo. jANe badhuM tarata samajAI jatuM hoya, navo arthaprakAza thato hoya evo mahArAjazrIne anubhava thayo. ethI mahArAjazrIno AtmavizvAsa vadhI gayo ane uttarottara teo vadhu ne vadhu graMthono abhyAsa karavA lAgyA. udayapuramAM yativarya zrI AlamacaMdajI mahArAjazrI pAse zAstrAbhyAsa karIne mahArAjazrI rAjasthAna tarapha vihAramAM hatA te daramiyAna pAlInagaramAM Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 345 mUrtipUjaka saMghamAM thoDo khaLabhaLATa macI gayo, kAraNa ke tyAM anya saMpradAyonA sAdhuomAM eka evA sAdhunuM cAturmAsa nakkI thayuM hatuM ke jeo madhura kaMThe gAtA hatA, sarasa vAkachaTA dharAvatA hatA ane batrIsa AgamasUtronI gAthAo TAMkatA hatA. loko temanI vANIthI kheMcAtA hatA. nagaramAM mUrtipUjaka saMgha ladhumatImAM hato. saMghane ciMtA e vAtanI thaI ke rakhene pAchA thoDA loko saMgha choDIne anya saMpradAyamAM bhaLI jAya. AthI saMghanA AgevAno udayapura yatizrI AlamacaMdajI pAse pahoMcyA, paristhiti samajAvI ane pAlInagaramAM cAturmAsa karavA bahu AgrahapUrvaka vinaMtI karI. yatizrIe emanI phariyAda ane vinaMtI sAMbhaLI lIdhI, paraMtu teo pAlI jaI zake ema nahotA. emaNe AgevAnone kahyuM ke, "tame ciMtA na karazo. huM eka evA navayuvAna sAdhu upara bhalAmaNapatra lakhI ApuM chuM ke jo teo Avaze to temanI sAthe zAstrArtha karavAnI koI hiMmata nahi karI zake." yatizrIe mahArAjazrI upara ciThThI lakhI ApI. vihAramAM teo kyAM hatA tenI khabara nahotI, paNa AgevAno pUchatA pUchatA emanI pAse pahoMcI gayA. teoe pAlInagaramAM cAturmAsa mATe padhAravAnI AgrahabharI vinaMtI karI. paristhitino vicAra karatAM ane yatizrInI bhalAmaNa hatI eTale mahArAjazrIe e vinaMtIno svIkAra karyo. mahArAjazrI AnaMdasAgarajIe vAjate-gAjate pAlInagaramAM cAturmAsa mATe praveza karyo. mahArAjazrInI dUbaLI kAyA ane nAnI vaya joIne anya saMpradAyavALA hasavA lAgyA ke AvA sAdhu te vaLI zo prabhAva pADavAnA hatA ? paraMtu pahele ja divase mahArAjazrInuM doDha kalAkanuM pravacana sAMbhaLI zrotAo Azcaryamugdha banI gayA. A to koI moTA jJAnI mahAtmA che evI loko upara chApa paDI. mahArAjazrIe cAturmAsa vyAkhyAna mATe "sthAnAMga sUtra pasaMda karyuM. rojeroja vyAkhyAnanI avirata vAgdhArAthI, mahArAjazrInA agAdha jJAnathI ane gharagaththu dRSTAMto sAthe samajAvavAnI saraLa zailIthI nagaramAM eka judI ja havA pedA thaI gaI. vyAkhyAnamAM vakhatovakhata sabaLa zAstrAdhAra sAthe, tarka ane dalIlo sAthe mUrtipUjAnI AvazkatA paNa samajAvavAmAM AvI. A vAto Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 prabhAvaka sthaviro prasaratAM anya saMpradAyavALA sAdhuo paNa zAMta rahyA. koI vivAda emaNe Ubho karyo nahi. sau potapotAnI rIte potAnI ArAdhanAmAM magna rahyA. pAlInagaranA cAturmAsathI mahArAjazrInuM nAma mAravADanA e vistAramAM bahu jANItuM thaI gayuM. pAlInA saMghane ethI bahu saMtoSa thayo. pAlInA cAturmAsanI khyAtithI prerAine mAravADamAM sojatanagaranA AgevAnoe cAturmAsano lAbha potAnA nagarane maLe e mATe AgrahapUrvaka vinaMtI karI. mahArAjazrIe AsapAsanAM gAmomAM vicaraNa karI saMvata 1951nuM cAturmAsa sojatamAM karyuM. ethI tyAM paNa bahu dharmajAgRti AvI. mahArAjazrI mAravADamAM hatA tyAM emane samAcAra maLyA ke emanA saMsArI pitAzrI maganabhAie dIkSA lIdhI che. A samAcAra jANIne mahArAjazrIne bahu AnaMda thayo. dIkSita thayelA potAnA saMsArI pitAne maLavA mATe emanI utsukatA vadhI gaI. eTale mahArAjazrIe gujarAta tarapha vihAra karyo. muni AnaMdasAgaranA pitA maganabhAInuM potAnuM mana paNa baMne dIkarAonI dIkSA pachI saMsAramAMthI UThI gayuM hatuM. teo zAMtithI potAnuM jIvana jIvI rahyA hatA, paraMtu manathI teo kazIka taiyArI karI rahyA hatA. temaNe potAnI levaDa-devaDanA hisAbo cUkate karI dIdhA hatA, bIjA badhA sAmAjika vyavahAromAMthI paNa teo nivRtta thaI gayA hatA. eka divasa emaNe gharamAM prastAva mUkyo ke potAne zatruMjaya tIrthanI yAtrA karavAnI bhAvanA thaI che. teo ekalA UpaDI gayA. e divasomAM kAThiyAvADamAM relave-vyavahAra nahoto. ghaNuMkharuM gADA-mArga athavA pagapALA musApharI karavI paDatI. eTale zatruMjayanI yAtrA sAthe AvavA mATe parivAramAMthI bIjA koIe Agraha karyo nahi. maganabhAIe siddhagiri, zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrA karI devAdhideva bhagavAna AdinAthanI pUjAsevA karIne ananya dhanyatA anubhavI. caityavaMdana karatAM karatAM, bhagavAnanI stuti karatAM karatAM temanI AMkhamAMthI AMsu vahevA lAgyAM. bhagavAnane teo prArthanA karavA lAgyA ke potAne kuTuMba- parivAranA baMdhanomAMthI, saMsAranA vyavahAramAMthI choDAve. potAne cAritra aMgIkAra karavAno yoga Ape. temaNe bhagavAnane vinaMtI karI ke, "he prabhu! mArA Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 347 dIkarAo saMyamanA mArge gayA che. huM abhAgI haju saMsAramAMthI nIkaLI zakyo nathI. he prabhu! mAre have kapaDavaMja pAchA javuM nathI. mane vahelI take dIkSA apAvo." maganabhAInI ArjavabharI prArthanA jANe phaLI hoya tema yAtrA karIne pAchA pharatAM mArgamAM pUjya zrI pratApavijayajI nAmanA eka sAdhu bhagavaMtano yoga thaI gayo. emanI AgaLa dIkSAno prastAva mUkyo. maganabhAInI umara pAkaTa hatI, paraMtu emanI bhAvanA utkaTa hatI. emanI yogyatA jANIne pUjyazrI pratApavijayajI mahArAje emane, kazI dhAmadhUma vinA, saMvata 1951mAM dIkSA ApI. maganabhAI have muni jIvavijayajI banyA. potAnA guru mahArAja sAthe muni jIvavijayajI vihAra karavA lAgyA. thoDAka vakhata pachI emanA dIkSAnA samAcAra emanA parivArane maLyA. A pariNAma teoe dhAryuM ja hatuM, kAraNa ke yAtrA karavAmAM ATalA badhA divasa lAge nahi. vihAra karatAM karatAM muni jIvavijayajI peTalAda nagaramAM padhAryA. muni AnaMdasAgara gujarAtamAM pAchA pharyA tyAre jANyuM ke muni jIvavijayajI peTalAdamAM che tathA vaDIlabaMdhu maNivijayajI paNa peTalAdamAM che. eTale muni AnaMdasAgara tyAM padhAryA. pitA-putranuM-muni jIvavijayajI ane muni AnaMdasAgarajInuM milana sAdhuvezamAM peTalAdamAM thayuM. paraspara AnaMda ane dhanyatA anubhavI. pitA ane emanA baMne putro-traNeya sAdhuvezamAM sAthe maLyA ethI teone apAra harSa thayo. uMmarane kAraNe jIvavijayajInuM svAthya sAruM rahetuM nahotuM. auSadhopacAra cAlatA hatA. chatAM niraticAra saMyamapAlanamAM teo daDha hatA. emanI mAMdagI uttarottara vadhatI gaI. bIjA varSanA dIkSA paryAya daramiyAna teo saMvata 1952nA aSADha suda bIjane divase kALadharma pAmyA. teo potAnA jIvanane sArthaka banAvI gayA. muni AnaMdasAgare potAnA saMsArI pitA muni jIvavijayajIne aMtima ArAdhanA sArI rIte karAvI hatI. AgamasUtronA UMDA abhyAsa dvArA mahArAjazrIe jANyuM ke saMvatsarI parvanI ujavaNI je rIte thavI joIe te rIte thatI nathI, kAraNa ke jJAnI sAdhu mahAtmAo alpa saMkhyAmAM rahyA hatA. vaLI saMvatsarI parvanI tithi aMge paNa Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 prabhAvaka sthaviro koI sunizcitatA nahotI. mahArAjazrIe peTalAdanA cAturmAsa daramiyAna saMvatsarI parvanI ujavaNI zAstrasaMmata paddhatie cAlu karI. - peTalAdathI vihAra karatAM karatAM mahArAjazrIe saMvata 1953nuM cAturmAsa vaDodarA pAse chANImAM karyuM. e divasomAM chANI vidyAbhyAsanuM moTuM kendra gaNAtuM. tyAM jainonI vastI ghaNI moTI hatI. jJAnabhaMDAra paNa ghaNo moTo hato. tyAM paMDito paNa vasatA hatA. mahArAjazrIe tyAM paMDito pAse nyAyazAstranuM adhyayana karyuM. zAstrAbhyAsathI mahArAjazrInI tarkazakti ghaNI khIlI. ethI ja keTalAka hindu saMnyAsIo sAthe teo zAstrArtha karI zakyA hatA. taduparAMta jainonA anya saMpradAyanA sAdhuo sAthe paNa mUrtipUjA, pratikramaNavidhi ItyAdi viSayonI carcA karI potAnI vAta teo svIkArAvI zakyA hatA. mahArAjazrInI A vistAramAM khyAti vadhatAM khaMbhAtanA saMghe emane cAturmAsa mATe nimaMtraNa ApyuM. khaMbhAta tyAre pArdhacaMdra gacchanuM moTuM mathaka gaNAtuM. paraMtu mahArAjazrInA cAturmAsane kAraNe tyAM tapagacchano ghaNo prabhAva vadhI gayo hato. khaMbhAtanA cAturmAsa pachI gujarAtamAM jude jude sthaLe teo vicaryA. tyArapachI cAturmAsa mATe teo sANaMda padhAryA. vikrama saMvata 1956nuM cAturmAsa sANaMdamAM karI mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. mahArAjazrIe vi. saM. 1956, 1957, 1958nuM ema traNa cAturmAsa amadAvAdamAM judA judA upAzraye karyA. A samaya daramiyAna teo paMnyAsa zrI nemivijayajI (zrI vijayanemisUri)nA gADha saMparkamAM AvyA. potAnAthI vaya, dIkSAparyAya tathA jJAnAbhyAsamAM moTA evA zrI nemivijayajInI tejasvI, dhIragaMbhIra pratibhA, asAdhAraNa vyAkhyAnazailI tathA kaDaka cAritrapAlanathI teo bahu prabhAvita thayA. paMnyAsa nemivijayajIne paNa muni AnaMdasAgaranI tejasvI mukhamudrA ane zAstrAbhyAsa mATenI adamya jhaMkhanA sparzI gaI. teo sAthe maLIne zAstracarcA karatA, zaMkAsamAdhAna karatA ane zAsanonnati mATe vicAravinimaya karatA. muni AnaMdasAgaranAM dIkSA pachInAM taratanAM ATalAM varSomAM emanI pavitra vANIno lAbha sauthI vadhu maLyo hoya to te amadAvAdane. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 344 lokonuM AkarSaNa eTaluM badhuM hatuM ke satata traNa cAturmAsa emane amadAvAdamAM karavAM paDyAM. vi. saM. 1956mAM gujarAtamAM ane gujarAta bahAra bhayaMkara dukALa paDyo hato. chappaniyA dukALa tarIke e jANIto thayo hato. mahArAjazrIe "dukALa rAhatanidhi'nI sthApanA karAvI hatI. emanI preraNAthI lokoe sAruM dhana ApyuM ane rAhata nidhi dvArA lokasevAnuM mahattvanuM kArya karAvyuM hatuM. tyArapachI vi. saM. 1959nuM cAturmAsa emaNe bhAvanagaramAM karyuM. have emano ziSyasamudAya paNa vadhato gayo hato. emanA mukhya ziSyomAM muni mANikyasAgara hatA. amadAvAdanA saMghonI bhakti eTalI prabaLa hatI ke teoe mahArAjazrIne vi. saM. 1960nuM cAturmAsa amadAvAdamAM karavA mATe AgrahabharI vinaMtI karI. mahArAjazrIne e svIkAravI paDI. mahArAjazrI amadAvAda padhAryA eTale saMghanA AgevAnoe darakhAsta mUkI ke mahArAjazrIne amadAvAdamAM gaNi paMnyAsanI padavI ApavAmAM Ave. paraMtu mahArAjazrIe eno spaSTa asvIkAra karyo kAraNa ke emaNe bhagavatIjInA yogavahana karyA nahotA. paraMtu saMghonA atyaMta Agrahane vaza thaI emaNe paMnyAsanI padavI, yogavahana pachI svIkAravAnI saMmati ApI. mahArAjazrI tyArapachI vaLA-valabhIpura jaIne tyAM paMnyAsa zrI nemivijayajI pAse vidhipUrvaka bhagavatIjInA yoga, AyaMbila ane nIvInI tapazcaryA sAthe, cAlu karyA. emanI sAthe munizrI premavijayajI tathA munizrI sumativijayajIe paNa vidhipUrvaka yoga karyA. yoga pUrA thatAM amadAvAdanA saMghe AvIne vinaMtI karI ke traNe munione gaNi-paMnyAsanI padavI paMnyAsa nemivijayajInA haste amadAvAdamAM ApavAmAM Ave. e vinaMtIno svIkAra karI teo sarve vihAra karI amadAvAda padhAryA ane teo traNene vi. saM. 1960mAM paMnyAsa nemivijayajIe gaNi-paMnyAsanI padavI ApI. bahu dhAmadhUmapUrvaka amadAvAde A utsava Ujavyo hato. paMnyAsa zrI AnaMdasAgarajIe vi. saM. 1960nuM cAturmAsa paM. nemivijayajI tathA potAnA saMsArI vaDIlabaMdhu paMnyAsa zrI maNivijayajI sAthe amadAvAdamAM karyuM. paMnyAsa nemivijayajInI jema mahArAjazrI AnaMdasAgarajInI vANIe paNa amadAvAdanI janatAne ghelI karI hatI. amadAvAdathI jyAre temaNe Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 prabhAvaka sthaviro vihAra karyo tyAre keTalAye bhaktonI AMkhamAM AMsu AvyAM hatAM. tyArapachI mahArAjazrIe uttara gujarAta tarapha vihAra karyo. e vakhate uttara gujarAtamAM, sAbarakAMThAmAM pethApuramAM eka viddha pariSada yojAI hatI. e pariSadamAM padhAravA mATe mahArAjazrIne vinaMtI karavAmAM AvI. mahArAjazrI tyAM padhAryA ane sabhAmAM jaina zAsananI surakSA ane ojasvitA kevI rIte sadhAya e mATe preraka uddabodhana karyuM hatuM. vi. saM. 1961nuM cAturmAsa mahArAjazrIe kapaDavaMjamAM tathA 1962nuM cAturmAsa bhAvanagaramAM karyuM. tyArapachI tyAMthI vihAra karatA teMo amadAvAda padhAryA. paMnyAsanI padavI pachI ane amadAvAdanAM cAreka cAturmAsa pachI mahArAjazrInI khyAti samagra gujarAta, rAjasthAna ane madhya pradezamAM prasarI gaI hatI. temaNe haju suratamAM eka paNa cAturmAsa karyuM nahotuM. AthI suratanI janatA temanA cAturmAsa mATe AturatApUrvaka rAha jotI hatI. suratanA saMghanA AgevAno mahArAjazrI pAse pahoMcyA ane bahu AgrahabharI vinaMtI karI. mahArAjazrIe e vinaMtIno svIkAra karyo. ogaNIsamA zatakamAM gujarAtanI dakSiNe surata eka moTuM dharmakSetra gaNAtuM hatuM. AtmArAmajI mahArAja, mohanalAlajI mahArAja vagere moTA moTA mahAtmAo suratamAM cAturmAsa karI gayA hatA. suratanI zrImaMtAI ane sAthe udAratA zAsananAM mahAna kAryo karAve evI hatI. mahArAjazrInAM svapno paNa suratamAM sAkAra thayAM hatAM. mahArAjazrInuM 1963nuM cAturmAsa suratamAM eTaluM joradAra thayuM ke bIjA cAturmAsa mATe mAgaNI thaI. vyAkhyAnamAM rojaroja hajAro mANaso AvatA. seMkaDo mANaso dUradUrathI AvavA lAgyA hatA. mahArAjazrIno bulaMda, spaSTa avAja samagra sabhAmAM saMbhaLAto. temane so ekAgra citte sAMbhaLatA. viSayanI vividhatA, zAstrIya tattvanI UMDI samaja, gharagaththu dRSTAMto ane tarata gaLe Utare evI tarkasaMgata zailI-e badhAMne kAraNe emanAM rocaka vyAkhyAno sAMbhaLatAM keTalAMyanAM hRdayaparivartana thayAM ane lokonI dharmAbhimukhatA vadhatI. saM. 1964nuM cAturmAsa paNa mahArAjazrIne pharI suratamAM ja karavuM paDyuM. suratamAM judA judA vistAromAM AvelA jaina saMghonI mAgaNI eTalI badhI hatI ke mahArAjazrIe eka navo ja mArga apanAvavo paDyo. roja vahelI Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja savAre saMgha sAthe nIkaLI suratanAM derAsaronI caityaparipATI karavI ane pachI agAuthI jAhera karelA koI paNa eka vistAranA upAzraye vyAkhyAna ApavuM. ema karavAthI suratanA badhA ja vistArone vArApharatI lAbha maLavA lAgyo. AthI samagra zaheramAM eka abhUtapUrva evuM dharmanuM vAtAvaraNa sarjAyuM. A cAturmAsa daramiyAna eka mahattvanI aitihAsika ghaTanA banI hatI. mahArAjazrIno svAdhyAyano priya viSaya te Agamika sAhityano hato. e vize khUba manana--ciMtana karatAM temane jaNAyuM ke jainoe AgamagraMtho have chapAvavA joie. atyAra sudhI AgamanI hastalikhita prati lahiyA pAse lakhAvAtI. ghaNI mahenata pachI ane ghaNA lAMbA samaye eka prata taiyAra thatI ane te ghaNI moMghI paDatI. vaLI mudraNakaLAnA pracAra pachI lahiyAnuM kAma karanArA maLatA nahi eTale AgamagraMtho jo chapAvavAmAM Ave to ekasAthe ghaNI nakala chapAya ane ghaNAMne jJAnano lAbha maLe. mudraNa karatAM hastalekhana sAruM ane lekhana karatAM smRti sArI, paraMtu smRtidoSa vadhavAne kAraNe jema kSamAzramaNa devaddhigaNie smRti-paraMparAthI cAlyA AvatA AgamagraMthone lipibaddha karavAnuM krAMtikArI pagaluM zAsananA hitane lakSamAM rAkhI bharyuM hatuM, tema have hastapratonA lekhanakAryamAM rahelI maryAdAone lakSamAM rAkhI AgamagraMtho mudrita karAvavAnuM krAMtikArI pagaluM pU. AnaMdasAgarajIe (sAgarajI mahArAje) bharyuM. 351 mahArAjazrIe eka caityaparipATI pachI vyAkhyAnamAM samajAvyuM ke, 'jema mokSamArga mATe jinabiMba AlaMbanarUpa che, tema jinAgama paNa AlaMbanarUpa che. mATe jinAgamonAM rakSaNa, poSaNa, saMvardhana mATe yojanAo have navI dRSTithI thavI joIe. e mATe Arthika sahayoganI paNa sArI apekSA rahe.' A vyAkhyAnano eTalo badho prabhAva paDyo ke vyAkhyAnane aMte eka zreSThI zrI gulAbacaMda jhaverIe UbhA thaI jAherAta karI ke guru bhagavaMtanI A yojanA mATe teo potAnA vaDIlanI smRtimAM eka lAkha rUpiyAnuM dAna jAhera kare che. je divasomAM eka hajAranI rakama paNa ghaNI ja moTI gaNAtI e divasomAM eka lAkha rUpiyAnI rakamanI vAta tarata mAnyAmAM na Ave evI, AzcaryakAraka lAge evI hatI. e dAnanI rakama sAthe 'zeTha devacaMda lAlabhAI Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 prabhAvaka sthaviro pustakoddhAra phaMDa" nAmanI saMsthAnI tarata sthApanA thaI ane enA upakrame eka pachI eka AgamagraMtho mudrita thaIne pragaTa thavA lAgyA. e samaye keTalAka muni mahArAjoe AgamagraMtho chapAvavA sAme virodhano sUra uThAvyo hato, paraMtu te vadhu vakhata Takyo nahi, kAraNa ke teo pote ja potAnA upayoga mATe AgamagraMthonI nakala magAvavA lAgyA hatA. hastaprato durlabha rahetI. vaLI temAM akSaro jhINA ane zabdo aDoaDa rahetA, kAraNa ke tevA kAgaLo ghaNA moMghA AvatA. vaLI temAM lahiyAnI saratacUka thaI hoya tevAM zaMkAsthAno paNa rahetAM. paraMtu mudrita graMthomAM akSaro moTA rahetA, zabdo chUTA chapAtA. be paMktio vacce jagyA rahetI ane pUrepUrI bhASA-zuddhipUrvaka graMtha chapAto. AthI mudrita graMthanI upayogitA svayameva siddha thaI gaI hatI. ethI ja mahArAjazrInA A krAMtikArI kAryanI pachIthI bhArobhAra prazaMsA thavA lAgI hatI. suratanA cAturmAsa pachI mahArAjazrI vi. saM. 1964mAM muMbaI padhAryA. muMbaImAM suratIo to emanA bhakto hatA ja, paraMtu anya lokonAM paNa Adara-bahumAna mahArAjazrIe jItI lIdhAM hatAM. suratanI jema muMbaImAM paNa emanA ghaNAkharA bhakto emane "sAgarajI mahArAja' tarIke bhAvabharI rIte oLakhatA ane paraspara vAtacItamAM e ja nAmano upayoga karatA. muMbaImAM lAlabAganA upAzraye mahArAjazrInA cAturmAse moTuM AkarSaNa jamAvyuM hatuM. emanuM vyAkhyAna sAMbhaLavA mATe rojeroja cikkAra medanI ekatrita thatI hatI. A divaso daramiyAna eka evI ghaTanA banI ke jethI jaina saMghoe jAgrata banavAnI jarUra paDI. briTiza sarakAre eka navI yojanAnI jAherAta karI hatI. aMgrejo bhAratamAM rahyA hatA, paraMtu bhAratanI garamI temanAthI sahana thatI nahi. AthI unALAmAM teo parvato upara-simalA, masurI, dArjiliMga, Abu, mAtherAna, mahAbaLezvara, uTAkAmaMDa, koDAIkenAla vagere parvato upara rahevA cAlyA jatA, e mATe evAM ghaNAM sthaLe javAnI potAne anukULatA rahe e mATe teoe nerogeja relave lAIna paNa nAkhI hatI. bihAramAM have e rIte zikharajInA DuMgara upara briTiza sarakAre rahevAnA baMgalA bAMdhavAnI yojanA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 353 jAhera karI hatI. A yojanAnI jANa thatAM mahArAjazrIe te sAme pracaMDa jhuMbeza upADI. baMgalA thaze eTale hoTelo Avaze, relave Avaze ane enI sAthe bIjI ghaNI gaMdakI Avaze. dArU, zikAra, mAMsAhAra vagerenI badIo Avaze. tIrthabhUminI koI pavitratA nahi jaLavAya. mahArAjazrInAM joradAra vyAkhyAno briTiza sarakAra sAme cAlu thayAM. mahArAjazrI potAnAM vyAkhyAnamAM ubodhana karatAM ema kahetA ke jo eka tIrthanI bAbatamAM DhIluM mUkavAmAM Avaze to bhaviSyamAM aMgrejo zatruMjaya, giranAra vagere bIjAM tIrtho abhaDAvaze. mahArAjazrInA jAhera virodhanI noMdha briTiza sarakAra dvArA levAI hatI. muMbaI sarakAranA guptacara khAtA taraphathI guptacarone lAlabAganA upAzrayamAM vyAkhyAnamAM mokalavAmAM AvatA hatA. mahArAjazrI sarakAra viruddha ATaluM badhuM jAheramAM bole che mATe jarUra emanI sAme dharapakaDanuM voraMTa nIkaLaze evI dhAstI lokone rahetI hatI. keTalAka sarakArI amaladAro mahArAjazrI pAse vATAghATa karavA AvyA hatA, paraMtu mahArAjazrIe e bAbatamAM jarA paNa namatuM jokhyuM na hatuM, paraMtu dharmanA kSetramAM pote hastakSepa nahi kare evA briTiza sarakAre ApelA jAhera vacananI yAda devarAvI hatI. zikharajI aMge jainonA atizaya ugra virodhanI vAta TheTha dilhInA vAisaraoNya sudhI pahoMcI hatI. chevaTe eka divase sarakAre jAherAta karI ke zikharajInA DuMgara upara baMgalA bAMdhavAnI yojanA sarakAre paDatI mUkI che. mahArAjazrInI vANIno, tIrthanI surakSA mATenI lAgaNIno A vijaya hato. tyArapachI mahArAjazrInI bhalAmaNathI ANaMdajI kalyANajInI peDhIe zikharajInA AkhA DuMgaranI jamIna kharIdI lIdhI ke jethI bhaviSyamAM paNa AvI koI darakhAsta karavAno prazna ja na rahe. vi. saM. 1964nA muMbaImAM lAlabAganA cAturmAsa daramiyAna bIjo eka mahattvano nirNaya levAyo ane te aMtarIkSajI tIrthanI yAtrA mATe charI pALato saMgha kADhavAno. muMbaImAM vasatA suratanA jhaverI abhayacaMda svarUpacaMdanI A saMghanA saMghapati banavAno lAbha potAne maLe evI vinaMtI mahArAjazrIe mAnya rAkhI. cAturmAsa pachI saM. 1965mAM pAdavihAra karato, ullAsapUrvaka Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 prabhAvaka sthaviro AgaLa vadhato saMgha aMtarIkSajI pahoMcavA Avyo. saMghamAM rojeroja jinapratimAnI pUjA mATe eka rathamAM pratimAjIne paNa sAthe sAthe rAkhavAmAM AvatAM hoya che. aMtarIkSajInA gAmamAM vAjate-gAjate praveza karI jyAre pratimAjI derAsaramAM laI javAmAM AvyAM tyAre tyAM vasatA anya saMpradAyanA keTalAka lokoe teno virodha karyo. ethI vAdavivAda thayo. jhaghaDo ugra banyo. keTalAka ajANyA mANasoe AvIne mArAmArI cAlu karI. moTI mArAmArI thaI. keTalAkane vAgyuM. keTalAka bebhAna thayA. mahArAjazrIne paNa mUDha mAra vAgyo. ahiMsaka tarIke oLakhAtA jenonA hAthe hiMsAno utpAta macI gayo. thoDI vAramAM polIsa AvI pahoMcI. keTalAkanI dharapakaDa thaI. adAlatamAM khaTalo cAlyo. mahArAjazrIe A tophAna karAvyuM che evo AkSepa anya pakSa taraphathI thayo. ethI mahArAjazrIne paNa adAlatamAM javuM paDyuM. A samAcAra tAra dvArA maLatAM vijayanemisUrie zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA agraNIone tathA bAhoza vakIlone tarata aMtarIkSajI mokalyA. sAmA pakSa taraphathI paNa kAbela vakIlo rokavAmAM AvyA. briTiza nyAyAdhIza hatA. mahArAjazrIe potAnA vakIlone spaSTa jaNAvI dIdhuM ke emanA pakSa taraphathI jarA paNa jUThI rajUAta karavI nahi ane korTamAM AvavAnuM haze to pote aMza mAtra paNa asatya bolaze nahi. nyAyAdhIze mahArAjazrIne vinaMtI karI ke potAne mAranAra gunegArone teo oLakhI batAve. mahArAjazrI kahyuM ke, potAnA upara humalA pAchaLathI thayA che eTale koInuM moTuM jovA maLyuM nathI. vaLI potAne mAranArane kaMI paNa sajA thAya evuM pote icchatA nathI eTaluM ja nahi, teo temane mAphI ApavA cAhe che. mahArAjazrInA A valaNanI aMgreja nyAyAdhIza para ghaNI sArI chApa paDI. bIjI bAju anya samudAyanA vakIlo ane bIjA pracArako taraphathI evI vAta vahetI thaI ke mahArAjazrIne sAta varSanI kedanI sajA thavAnI che. paraMtu mahArAjazrI taddana svastha ane zAMta rahyA hatA. teo aMtarIkSamAM potAnA svAdhyAyamAM ja nimagna rahetA. je divase adAlatano cukAdo AvavAno hato te divase paNa zo cukAdo Avaze evuM jANavAnI jarA sarakhI utsukatA paNa emaNe darzAvI nahotI. cukAdo Avyo. korTe emane nirdoSa jAhera karyA. A samAcAra pama mahArAjazrI mATe bahu Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja mahattvanA nahotA. cukAdAnA samaye paNa teo to AgamagraMthanuM adhyayana karI rahyA hatA. A tophAnI banAvanI eka sArI bAju e hatI ke aMgreja nyAyAdhIza mahArAjazrInI vidvattAthI ane uttama cAritrathI eTalA badhA prabhAvita thaI gayA hatA ke cukAdo ApyA pachI teo mahArAjazrIne roja upAzraye maLavA AvatA ane emanI sAthe jJAnagoSThI karatA. ethI lokomAM paNa mahArAjazrI pratye ghaNo AdarabhAva vadhI gayo hato. aMtarIkSajInI yAtrA pachI mahArAjazrI yavatamala padhAryA ane cAturmAsa tyAM karyuM. tyArapachI teo gujarAtamAM padhAryA ane suratamAM lokonA AgrahathI uparAuparI be cAturmAsa karyAM. e cAturmAsa daramiyAna AgamagraMthonA mudraNanI yojanA AgaLa vadhArI, upadhAna tapanI ArAdhanA paNa karAvI ane 'jaina tattvabodha pAThazALA'nI sthApanA karAvI. saM. 1968mAM khaMbhAtamAM ane 1969mAM chANImAM cAturmAsa karI teo pATaNa padhAryA. pATaNanA A cAturmAsamAM ghaNI sArI dharmajAgRti AvI hatI. cAturmAsa pachI mahArAjazrInI nizrAmAM pATaNathI bhIlaDiyAjIno cha'rI pALato saMgha nIkaLyo hato. pAchAM pharatAM bhoyaNI tIrthanI yAtrA saue karI hatI. e vakhate emanI preraNAthI 'Agamodaya samiti'nI racanA karavAmAM AvI hatI. zeTha veNIcaMda sUracaMda, kuMvarajI ANaMdajI kApaDiyA, jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, hIrAlAla bakoradAsa vagere te samayanA nAmAMkita vidvAnone A samitimAM levAmAM AvyA hatA. 355 mahArAjazrInA jIvananuM eka atyaMta mahattvanuM kArya te AgamavAcanAnuM hatuM. mahArAjazrIe yuvAna vaye udayapuramAM yativarya zrI AlamacaMdajI pAse AgamasUtrono abhyAsa karyo. tyArapachI judAM judAM AgamasUtronI pratio meLavIne tathA tenA uparanI TIkAonI pratio meLavIne temaNe svayameva abhyAsa vadhAryo hato. saMskRta ane ardhamAgadhI bhASA uparanuM emanuM prabhutva asAdhAraNa hatuM ane Agamika sAhityanAM saMzodhana-adhyayanano emano rasa uttarottara vadhu utkaTa banato jato hato. e jamAnAmAM sAdhu-samudAyamAM paNa abhyAsa pramANamAM alpa hato. AthI mahArAjazrIe mathurA, pATalIputra ane valabhIpuranI prAcIna paripATIe AgamavAcanAnA kAryakramo yojavAnuM Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 prabhAvaka sthaviro vicAryuM. koI paNa eka AgamasUtra laI teno zabdezabda vAMcavAmAM Ave, tenA uparanI paMcAMgI TIkA vAMcavAmAM Ave ane dareka zabda chUTA pADI tenA artha vicAravAmAM Ave ane tenAM rahasyo samajAvavAmAM Ave. AvI rIte eka AgamasUtranI vAcanA purI karatAM cArathI cha mahinA lAge. mahArAjazrI vi. saM. 1970mAM ane saM. 1971mAM pATaNamAM cAturmAsa mATe padhAryA hatA. pATaNanA jJAna bhaMDAromAM ghaNI hastaprato jovAno emane avasara sAMpaDyo. e vakhate emaNe A AgamavAcanAnA kAryakramanI jAherAta karI. e mATe sArI saMkhyAmAM sAdhu-sAdhvIo pATaNamAM AvI pahoMcyAM. pUrvenI prAcIna samayanI AgamavAcanAnI smRti tAjI karAve evuM vAtAvaraNa tyAre sarjAyuM hatuM. pachI to AgamavAcanAnA kAryakramanI vAto eTalI badhI prasarI gaI ke vi. saM. 1972mAM kapaDavaMjanI bIjI vAcanA vakhate ane amadAvAdanI trIjI vAcanA vakhate uttarottara muni mahArAjonI saMkhyA vadhatI gaI. aDhIsothI vadhu sAdhu bhagavaMto ane savAsothI vadhu viduSI sAdhvIo AvI vAcanAmAM upasthita rahevA lAgyAM hatAM. mahArAjazrIe tyArapachI vi. saM. 1973mAM suratamAM cothI ane pAMcamI vAcanA, chaThThI vAcanA vi. saM. 1976mAM pAlitANAmAM ane 1977mAM sAtamI vAcanA ratalAmamAM ApI. mahArAjazrIe ApelI AgamavAcanAo vize temanA eka vidvAna kavibhakta karelI kAvyaracanAmAMthI nIcenI paMktio juo : "AgamavAcanA prAcIna rIti, calavI arvAcIna kALe re; Agama artha apUrNa zravaNamAM, munimaMDaLa nitya mahAle re. agama agocara padanA artha, spaSTa pragaTa vistArI re; anupama rahasya siddhAMta prakAzI, zaMkA saMzaya dhvaMsakArI re. alokika guNa brahmacarya jasa, adbhuta udyama karaNI re; AnaMdavANI amRta jharaNI, jJAne tejasvI taraNI re. AnaMdarasanA rasamilaNathI ratiprIti ghaTaghaTa jAgI re; tajI pramAda pramoda bhajIne, rasika zrata laya lAgI re. pATaNa, kapaDavaMja, rAjanagare, sUryapure doya vArI re; Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 357 pAlitANA, ratalAma mukAme, vAcanA sujJa citta ThArI re.' Ama, mahArAjazrIe AgamavAcanAnA kAryakramo dvArA potAnA jamAnAmAM sAdhu bhagavaMtomAM AgamasUtronA artha ane rahasya samajavA mATe ane tevA prakAranI sajjatA keLavavA mATe khUba utsAha vadhArI dIdho hato. mahArAjazrIe AgamavAcanAnA AvA kula sAta kAryakramo jude jude sthaLe yojyA hatA. A AgamavAcanAomAM mahArAjazrI dazavaikAlikasUtra, anuyogadvArasUtra, AvazyakasUtra, uttarAdhyayanasUtra, vizeSAvazyakasUtra, sthAnAMgasUtra, opapAtika sUtra, AcArAMgasUtra, naMdIsUtra, bhagavatIsUtra, oghaniryukti, piMDaniryuktinI vAcanAo ApI hatI. emAMnI keTalIka vAcanAonI noMdha emanA ziSyo karI letA hatA. evI keTalIka noMdho pragaTa paNa thaI che. AgamasUtro uparAMta mahArAjazrIe pUrvAcAryonA prazamarati', "jJAnasAra" vagere graMtho upara pravacano ApyAM hatAM. emanAM pravacanonI noMdhanA keTalAka graMtho paNa pragaTa thayA che. alabatta, vyAkhyAnanI noMdharUpe e graMtho che. vyAkhyAnanI e zailI ane svataMtra graMtha-lekhananI zailI judI hoya e to dekhItuM che. surata mahArAjazrInuM eka moTuM kSetra banI gayuM hatuM. vi. saM. 1973nA cAturmAsa mATe mahArAjazrI surata padhAryA tyAre mahArAjazrInuM svAgata suratanA saMghoe bhavya rIte karyuM. suratanA saMghoe varSo pahelAM mahArAjazrIne suratamAM AcAryanI padavI ApavAmAM Ave evI bhAvanA darzAvI hatI. e prastAvanuM pharI punaruccAraNa karavAmAM AvyuM. dezakALano vicAra karatAM chevaTe mahArAjazrIe e prastAvano svIkAra karyo. paraMtu sAthe sAthe evI zarata karI ke suratanA keTalAka saMgho vacce nAnA nAnA matabhedo che ane jhaghaDA che te maTI javA joIe. e mATe badhA saMghonA AgevAnonI sabhA bolAvavAmAM AvI ane temAM saue sarvAnumate saharSa jaNAvyuM ke suratanA saMgho vacce have koI bAbatamAM kusaMpa raheze nahi ane sAthe sAthe haLImaLIne zAsananI zobhA vadhe e rIte teo kAma karaze. mahArAjazrIne AcAryanI padavI vaizAkha suda dasamanA roja ApavAnuM Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 prabhAvaka sthaviro nakkI thayuM. ATha divasano AcAryapada-pradAnano utsava goThavAyo. pa. pU. tapagacchanAyaka zrI muktivijayajI (mULacaMdajI) mahArAjanA ziSya pa. pU. zrI kamalasUrIzvarajI mahArAjanA varada haste AcAryanI padavI apAya e mATe zrI kamalasUrIzvarajIne surata padhAravA mATe vinaMtI karavAmAM AvI. teo surata padhAryA ane temanA haste mahArAjazrIne AcAryanI padavI ApavAmAM AvI. A prasaMge suratamAM abhUtapUrva bhavya rathayAtrA kADhavAmAM AvI hatI. e jovA mATe hajAro mANaso zerIe zerIe ekatra thayA hatA. AcArya-padavIno kAryakrama paNa sAMgopAMga sarasa rIte pAra paDyo hato. e prasaMge kamalasUrIzvarajI mahArAja sAheba tathA mahArAjazrIe (nUtana AcAryazrIe) vizALa janasamudAya samakSa preraka pravacano karyA hatAM. vaizALa suda 10, vi. saM. 1974nA roja paMnyAsa zrI AnaMdasAgarajI mahArAja AcArya sAgarAnaMdasUri thayA. tyArathI suratanA lokomAM "sAgarajI mahArAja' tarIke teo vadhu bhAvabharI rIte oLakhAvA lAgyA. AcAryanI padavI pachI mahArAjazrI muMbaImAM cAturmAsa karI 1975nA cAturmAsa mATe surata padhAryA hatA. e samaye emaNe suratamAM "jenAnaMda pustakAlaya'nI sthApanA karAvI tathA cAturmAsa pachI upadhAna tapa karAvI dharmanI sArI prabhAvanA karI hatI. tyArapachI temaNe suratathI pAlitANAno saMgha kAyo hato. mahArAjazrI AcArya thayA paNa temaNe pote potAne mATe kyAreya sUri zabda potAnA nAma sAthe lagADyo nathI. teo lekha lakhe, graMtha saMpAdita kare, koIne patra lakhe ke koI lakhANamAM sahI kare to mAtra "AnaMdasAgara' eTaluM nAma ja lakhatA. temanAmAM rahelI A vinamratA emanA jIvanaparyaMta emanA ziSyo, bhaktone jovA maLI hatI. ema kahevAya che ke eka vakhata emanA nAmanI eka rajisTarDa TapAla AvI. TapAlamAM emanuM nAma "AnaMdasAgarasUri lakhyuM hatuM. paraMtu mahArAjazrIe "AnaMdasAgara' eTaluM lakhIne sahI karI. TapAlIe Agraha rAkhyo ke "AnaMdasAgarasUri' e pramANe ja sahI karavI joIe, nahi to pote TapAla nahi ApI zake. mahArAjazrIe "sUri' lakhavAnI nA pADI ane TapAlIne kahyuM ke ThIka lAge to te TapAla pAchI laI jaI zake che. chevaTe TapAlI samajI gayo ane rajisTarDa TapAla mahArAjazrIne ApI. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 359 mahArAjazrInA vihAra ane upadezanuM bIjuM eka moTuM kSetra te mALavA ane madhyapradezanuM rahyuM hatuM. ratalAmamAM sAtamI AgamavAcanA ApyA pachI emaNe vi. saM. 1977nuM cAturmAsa zelAnAmAM karyuM ane tyArapachInAM be cAturmAsa ratalAmamAM karyA hatAM. mahArAjazrIe bhopAvara tIrthano jIrNoddhAra karAvyo hato. taduparAMta alIrAjapura, kukSI, mAMDavagaDha, rAjagaDha vagere tIrthomAM emaNe sArI dharmabhAvanA karI hatI. teo amadAvAda, pAlitANA, suratamAM cAturmAsamAM hatA tyAre paNa e kSetro saMbhALavA mATe emanA koIka ne koIka ziSyo mALavAmAM vicaratA rahyA hatA. mALavAnA A vicaraNa daramiyAna mahArAjazrI zailAnA nAmanA nagaramAM padhAryA hatA. gujarAtamAMthI koI moTA mahAtmA padhAryA che evA samAcAra maLatAM rAjyanA nareza dilIpasiMhajI temane upAzraye vaMdana karavA gayA ane potAnA rAjamahelamAM vyAkhyAna ApavA mATe padhAravA vinaMtI karI vinaMtIno svIkAra karI mahArAjazrI rAjamahelamAM vyAkhyAna ApavA padhAryA. mahArAjazrInA vyAkhyAnathI teo tathA adhikArI varga bahu prabhAvita thayA. tyArapachI nareza rojeroja upAzraye vyAkhyAna sAMbhaLavA padhAravA lAgyA tathA anya samaye jJAnagoSThI mATe AvavA lAgyA hatA. temanA hRdayanuM khAsuM parivartana thayuM. mahArAjazrInI bhalAmaNathI zailAnAnareze potAnA rAjyamAM amAri ghoSaNA" karAvIne zikAra vagere upara paNa pratibaMdha karAvyo hato.' mahArAjazrInA vihArane pariNAme mAlavAmAM ghaNI sArI dharmabhAvanA thaI hatI. zailAnA pachI ratalAmamAM cAturmAsa karyA bAda mahArAjazrIe sametazikhara tarapha vihAra karyo. e divasomAM A prakArano vihAra ghaNo kaThina hato, kAraNa ke mArgamAM ghaNAM gAmomAM jenonAM ghara nahotAM. be dAyakA pahelAM vijayadharmasUrie jyAre kAzI tarapha vihAra karyo hato tyAre jevI kaSTabharI sthiti hatI tevI ja sthiti atyAre paNa hatI. tema chatAM kaSTa veThIne paNa mahArAjazrIe potAnA ziSyo sAthe e dizAmAM vihAra karyo hato. sametazikhara tarapha mahArAjazrInuM prayANa hovAthI teo uttara bhAratamAM kAnapura, lakhanau vagere sthaLe vihAra karatAM karatAM kAzImAM AvI pahoMcyA hatA. mahArAjazrI AgamasUtronA jANakAra tathA ardhamAgadhI ane saMskRta bhASAnA ane sAhityanA Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 prabhAvaka sthaviro moTA vidvAna che enI jANa thatAM keTalAka vidvAna paMDito ane prAdhyApako emane maLavA AvyA ane emanA agAdha jJAnathI prabhAvita thayA. teone ema thayuM ke kAzI jevI nagarImAM mahArAjazrI padhAryA hoya ane emanI vANIno jAhera kAryakrama dvArA lAbha na levAya to tethI paMDito ane vidyArthIone ja geralAbha thaze. saMskRta bhASA ane sAhityanA A prAcIna vidyAdhAmamAM mahArAjazrIne "syAdvAda' vize saMskRta bhASAmAM vyAkhyAna ApavA AgrahabharyuM nimaMtraNa maLyuM. mahArAjazrIe enimaMtraNano svIkAra karyo ane hiMdu vizvavidyAlayamAM teo potAnA ziSyo sAthe padhAryA. tyAM temaNe paMDitonI ane vidyArthIonI vizALa sabhAmAM virbhogya saMskRta bhASAmAM, gahana vicArothI sabhara evuM vyAkhyAna ApyuM. e sAMbhaLIne badhA Azcaryacakita thaI gayA. paraMtu vyAkhyAna ghaNI kaThina saMskRta bhASAmAM hatuM. keTalAka lokoe mAgaNI karI ke e ja viSaya upara jarA saraLa bhASAmAM mahArAjazrI vyAkhyAna Ape to ghaNA vadhu lokone lAbha thAya. mahArAjazrIe e vinaMtIno svIkAra karyo ane tyArapachI bIjAM be vyAkhyAna e ja viSaya upara saraLa saMskRta bhASAmAM ApyAM. mahArAjazrI gujarAtI ane hiMdI bhASAmAM to vyAkhyAno ApatA hatA paraMtu ATalI asmalita zailIe, saraLa ane kaThina ema baMne rIte saMskRtamAM vyAkhyAna ApatAM pahelI vAra joIne khuda emanA potAnA ziSyone paNa bahu Azcarya thatuM hatuM. vArANasIthI mahArAjazrIe sametazikharanI yAtrA mATe potAnA ziSyo sAthe bihAra tarapha vihAra karyo. sametazikharanI yAtrA pachI teo tyAMnAM tIrthakSetromAM vicaratA hatA te samaye kalakattAnA AgevAno temane kalakattA cAturmAsa karavA padhAravA mATe vinaMtI karavA AvyA. mahArAjazrIe temanI vinaMtIno svIkAra karyo. gujarAta taraphathI A mahAna jainAcArya padhArI rahyA che e samAcArane kalakattAnAM vartamAnapatroe sArI prasiddhi ApI. kalakattAmAM vepArArthe gayelA gujarAtI ane vadhu to rAjasthAnavAsI jaina bhAIonI sArI saMkhyA hatI. teoe kalakattAmAM praveza vakhate mahArAjazrInuM, kArtikI pUrNimA vakhate tyAM jevo bhavya varaghoDo varSothI nIkaLe che, tevuM bhavya svAgata karyuM. ahIM mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM rAjasthAnanI bhAIbahenonI bahumatI hatI eTale mahArAjazrI hiMdI bhASAmAM vyAkhyAna ApatA hatA. mahArAjazrIe joyuM ke kalakattAmAM lokonI dharmavAcanA mATe pUratA graMtho nathI. emAM Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 36 1 paNa hiMdI bhASAmAM to nahivat che. eTale mahArAjazrIna sadupadezathI tyAM "zrI maNivijayajI jaina jJAnabhaMDAra'nI sthApanA karavAmAM AvI hatI. mahArAjazrInI upasthitithI kalakattAmAM jaina dharmanuM eka navuM vAtAvaraNa sarajAyuM. e divasomAM jaina sAdhuo kalakattAmAM javalle ja vicaratA. zrI vijayadharmasUrinA kalakattAnA cAturmAsa pachI pAcho e mArga lagabhaga baMdha jevo thaI gayo hato. paraMtu mahArAjazrInA vicaraNa pachI ane cAturmAsa pachI jANe kalakattAno mArga jaina sAdhuo mATe khUlI gayo hoya evuM banyuM. kalakattAthI vihAra karI mahArAjazrI murzIdAbAda padhAryA ane tyArapachI ajImagaMja padhAryA. te samaye ahIMnA jena zrImaMta netA rAyabahAdura vijayasiMha dugheDiyAe bhavya svAgatanuM Ayojana karAvyuM hatuM. suratathI AvelA be dIkSArthI bhAIone ajImagaMjamAM bhAre dabadabA sAthe dIkSA ApavAmAM AvI. dIkSAnI ghaTanA A vistAramAM lokone saikAo pachI jovA maLI hatI eTale e aitihAsika ghaTanA banI gaI. ajImagaMjamAM lokono utsAha joine ane emanA Agrahane mAna ApI mahArAjazrIe cAturmAsa ajImagaMjamAM karyuM. bihArathI vihAra karI mahArAjazrI rAjasthAna bAju padhAryA ane sAdaDImAM cAturmAsa karyuM tathA tyAM upadhAna tapanI ArAdhanA karAvI tyAMthI vihAra karatA teo kesariyAjI tIrthamAM padhAryA. tyAM AdinAtha bhagavAna kesariyAnAthajInA derAsara upara jIrNa thaI gayelo dhajAdaMDa kaDhAvI navo dhajAdaMDa mukAvyo. tyArapachI mahArAjazrI vihAra karatAM karatAM udayapura padhAryA ane tyAM cAturmAsa karyuM. udayapurathI teo amadAvAda cAturmAsa arthe padhAryA. mahArAjazrI sametazikharajIthI pAchA gujarAtamAM padhAryA tyAre bAladIkSA, devadravya vagere viSayomAM gujarAtamAM ghaNo vAdavivAda cAlyo hato. e vakhate potAnA vicArone tarata prakAzita karavA, UbhA karAyelA praznonA uttara ApavA mATe ane anya dhArmika viSayo uparanA potAnA saMzodhanAtmaka mananIya lekho pragaTa karavA mATe eka sAmayikanI jarUra hatI. mahArAjazrInI preraNAthI siddhacakra" nAmanuM eka sAmayika A arasAmAM zarU thayuM hatuM ane te ghaNAM varSa sudhI cAlu rahyuM hatuM. vaLI lokone dharmanA mArge sAcI samajaNa sAthe vALavA mATe maMDaLo Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 2 prabhAvaka sthaviro sthApavAnI jarUra hatI. eTale mahArAjazrInI preraNAthI A varSo daramiyAna dezavirati ArAdhaka samAja', "navapada ArAdhaka samAja', "yaMga mena sosAyaTI' jevI keTalIka saMsthAonI sthApanA thaI hatI je dvArA dharmarakSAnuM ane dharmavRddhinuM ghaNuM saMgIna kArya thayuM hatuM. e vakhate muMbaImAM keTalAka sudhArAvAdIoe "navayuga nATaka samAja" nAmanI eka nATaka maMDaLI UbhI karI hatI. A nATaka maMDaLI dvArA muMbaInA raMgamaMca upara jaina sAdhuonI dIkSA praNAlikAne vagovatuM, jaina sAdhunuM halakuM citra upasAvatuM eka nATaka bhajavavAnI taiyArIo cAlavA lAgI. "ayogya dIkSA' evuM e nATakanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. A nATakanI jAherAta thatAM jaina samAjamAM bhAre mizra pratyAghAto paDyA hatA. sAmAnya zraddhALu lokone ethI bhAre AghAta lAgyo hato. sudhArAvAdIo, nAstiko ethI AnaMdamAM AvI gayA hatA. e vakhate muMbaImAM cAturmAsa arthe birAjamAna mahArAjazrIne lAgyuM ke anya samAja samakSa jaina sAdhu samAjane utArI pADanArA AvA hIna malina nATyaprayoga sAme jabarajasta caLavaLa upADavA sivAya bIjo upAya nathI. prabaLa lokamata AgaLa bhalabhalAne namavuM paDe che. mahArAjazrInA uddhodhanathI nATaka kaMpanI sAme lokomAM ghaNo moTo UhApoha thayo. vAtAvaraNa nATaka kaMpanInI viruddha thaI gayuM. nATaka kaMpanIe nATaka bhajavavAno InkAra jAhera karI dIdho. ethI sudhArAvAdIo DhIlA paDI gayA ane vivAdano vaMToLa zamI gayo. mahArAjazrIno jamAno eTale bhAratanI svataMtratA pUrveno briTiza rAjya ane dezI rAjyono jamAno. e vakhate keTalAMka dezI rAjyo potAnI Avaka vadhAravA mATe jAtajAtanA karaverA para nAkhatAM. ghaNA rAjAo prajAnA karaverAmAMthI thatI Avaka prajAkalyANa mATe na vAparatAM potAnA aMgata mojazokha ane bhogavilAsa mATe, zikAra, jugAra, mahephilo, kImatI ghareNAM ane zokhanI vastuonI kharIdI mATe tathA raMgarAgabharyA jIvana mATe vAparatA. keTalAka to kAyama mATe iMglenDa (vilAyata)mAM rahetA ane rAjyanA paisA tyAM magAvI vAparatA. potAnA rAjyamAM karaverA nAkhavA mATenAM kSetromAMnuM eka Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 363 te tIrthayAtrA upara yAtrika-kara (muMDakavero zabda tyAre vadhu pracalita hato) nAkhavAnuM hatuM. pAlitANA-nareze e rIte zatruMjaya tIrthanI yAtrAe AvatA yAtriko upara muMDakAvero nAkhavAnuM jAhera karyuM. AthI jaina saMghomAM khaLabhaLATa macI gayo. A muMDakAverAne kAraNe aneka garIba jeno yAtrA karavAnuM mAMDI vALaze evI bhIti UbhI thaI. e vakhate gAmegAmanA jaina saMghoe A muMDakaverAno virodha karyo. pU. nemisUri vagere AcAryoe pAlitANA-narezane samajAvavA ghaNA prayAsa karyA. pU. sAgarajI mahArAje paNa prayAsa karI joyA, paNa pAlitANA- narezanuM hRdaya pIgaLyuM nahi. pariNAme pU. nemisUri tathA bIjA AcAryonA AdezathI lokoe zatruMjayanI yAtrAe javAnuM baMdha karyuM. pAlitANA rAjyanI hadanI bahAra, zatruMjayanI TUka barAbara kadambagiri tIrtha pU. nemisUrie vikasAvyuM ane yAtrikono pravAha e tarapha vALyo. vaLI A anyAyI karanI sAme briTiza adAlatamAM kesa mAMDavAmAM Avyo, kAraNa ke dezI rAjyo briTiza zAsanane Adhina hatAM. adAlate cAlIsa varSathI cAlyA AvatA vArSika paMdara hajAra rUpiyAnA karanI rakama samaya anusAra vadhArIne sATha hajAra rUpiyA karI ApI. yAtriko vyaktigata kara Ape emAM ghaNI kanaDagata thaI zake. eTale A rakama ANaMdajI kalyANajInI peDhI prativarSa Ape evuM TharAvavAmAM AvyuM. paNa peDhI e rakama kyAMthI lAve ? pU. sAgarajI mahArAja te vakhate amadAvAdamAM birAjamAna hatA. emaNe jAhera sabhAomAM ubodhana karI A kArya mATe moTI rakama lakhAvavA zrImaMta jainone bhalAmaNa karI. mahArAjazrInA cAritrano ane emanI vANIno eTalo badho prabhAva hato ke je cAra lAkha rUpiyAnI Tahela nAkhavAmAM AvI hatI tene badale bAra lAkha rUpiyA ekatra thaI gayA ke jethI enA vyAjamAMthI prativarSa yAtrika kara bharAto rahyo. rAjya sAthe samAdhAna thayuM eTale lokonI yAtrA rAjyanI kanaDagata vinA cAlu thaI. bhAratane AjhAdI maLyA pachI A yAtrika kara nIkaLI gayo hato. A varSa daramiyAna mahArAjazrInA mukhya ziSya zrI mANikyasAgarajI mahArAjane anukrame gaNipada, paMnyAsapada tathA upAdhyAyapada ApavAno mahotsava yojAyo hato. tyArapachI jAmanagaramAM cAturmAsa karI mahArAjazrI surata padhAryA Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 prabhAvaka sthaviro hatA. tyAM temaNe "ratnasAgarajI jaina vidyAzALA" tathA "nagInabhAI maMchubhAI jaina sAhityoddhAra phaMDa' jevI saMsthAonA nirmANamAM mahattvanuM yogadAna ApyuM hatuM ane "navapada ArAdhaka samAja', "dezavirati ArAdhaka samAja' tathA "yaMga mena jena sosAyaTI' jevI mahArAjazrInI preraNAthI sthapAyelI saMsthAonA sabhyonuM eka vizAla saMmelana suratamAM mahArAjazrInI nizrAmAM yojavAmAM AvyuM hatuM. vi. saM. 1989mAM suratamAM cAturmAsa karI 1990mAM mahArAjazrI amadAvAda padhAryA hatA. e divasomAM sudhArAvAdI asarane kAraNe jaina saMghomAM keTalAka saLagatA praznonA nirAkaraNa mATe AvazyakatA UbhI thaI hatI. keTalAka saMghomAM paNa kusaMpa, matabheda, kadAgraha vagere pravartatA hatA. eka ja gacchamAM ane gaccha-gaccha vacce keTalIka sAmAcArInI bAbatamAM matabheda ane vivAda cAlatA hatA. sAdhuomAM keTaloka zithilAcAra pravartavA lAgyo hato. e vakhate tapagacchanA AcAryomAM zrI vijayanemisUri, zrI sAgarAnaMdasUri, zrI vijayasiddhisUri, zrI vijayadAnasUri vagere mukhya hatA. bALadIkSA, devadravya, svapnadravya, mALAropaNa vagerenA prazno aMge ekatA jo sthApavAmAM na Ave to ane saMgaThana majabUta na thAya to prabaLa banatAM jatAM virodhI paribaLo jaina saMghone ane sAdhu saMsthAne chinnabhinna karI nAkhe evAM hatAM. e vakhate zrI vijayanemisUrie amadAvAda ane anya moTAM zaheronA zreSThIo ane saMghanA AgevAnono sahakAra meLavIne amadAvAdamAM eka muni saMmelana yojavAnuM vicAryuM. ane sAgarAnaMdasUrino sahakAra mukhya hato, kAraNa ke e baMne AcAryone paraspara sabhAva ghaNo hato. temAM paNa sAgarAnaMdasUrine pU. nemisUri pratye AraMbhathI ja ghaNo AdarabhAva hato. zvetAMbara mUrtipUjaka samudAyanA mAtra tapagacchanA ja nahi, kharataragaccha, pAyacaMdagaccha ane aMcalagacchanA sarva muni-mahArAjone paNa A muni saMmelana mATe nimaMtraNa ApavAmAM AvyuM. e pramANe amadAvAdamAM Azare savA cAraso jeTalA munio padhAryA. zrI vijayanemisUri ane zrI sAgarAnaMdasUrie amadAvAdamAM sAthe praveza karyo ane baMne sAthe pAMjarApoLanA upAzraye UtaryA. nagarazeThanA vaMDAmAM muni saMmelana Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 365 yojavAmAM AvyuM hatuM. mahArAjazrIe zrI vijaya-nemisUri sAthe vicAra-vinimaya karIne muni saMmelananI kAryavAhI vyavasthita karavA sarasa prayAsa karI lIdhA hatA. judA judA gaccha ane samudAyanA nava AcAryo sarvasaMmatithI je nirNayo kare teTalA ja mAnya karavA. ugra vivAdanA prazno TALavA. badhA ja muni bhagavaMto hAjara rahe, paraMtu carcAmAM jo badhA ja bole to pAra na Ave. mATe carcAmAM bhAga levA mATe, potAnuM vaktavya rajU karavA mATe pratinidhirUpa sittera munionI pasaMdagI thaI. bAkInAoe potAnA vicAro potAnA pratinidhine jaNAvavAnA rahe. TharAvo ghaDavA mATe eka samitinI ane chelle cAra munionI eka pravara samitinI nimaNUka thaI hatI. saMmelananI kAryavAhI sarasa cAlatI hatI. paraMtu kyAreka matabhedomAM Agraha vadhI jato. ema chatAM ekaMdare saraLatApUrvaka kAryavAhI cAlatI hatI. alabatta, eka vakhata madabheda eTalo ugra banI gayo ke zrI vijayasiddhisUri ane zrI vijayadAnasUri saMmelana choDIne cAlyA gayA. eTale sarvasaMmati tuTI paDavAno prazna Ubho thayo. ema jo thAya to ATalI teyArI karIne bolAvelA muni saMmelananI phaLazruti zUnyamAM Ave. e vakhate mahArAjazrI AnaMdasAgarasUri e baMne AcAryo pAse pahoMcyA ane e baMnene samajAvIne pAchA bolAvI lAvyA. jo teo temane na manAvI zakyA hota to muni saMmelana tUTI jAta. - Ama amadAvAdamAM saLaMga cotrIsa divasa sudhI maLelA muni saMmelanamAM nave AcAryoe sarvasaMmatithI je TharAvo karyA tenA kharaDA upara teo darekanI saMmatinI sahI thaI ane ethI zvetAMbara mUrtipUjaka samudAyamAM ekatA sadhAI. sAmAcArInA matabhedo tathA zithilAcAra dUra thayA. A muni saMmelanano prabhAva jaina sAdhusaMsthA upara ghaNo moTo paDyo ane enAM sArAM sArAM pariNAma ghaNA lAMbA samaya sudhI jovA maLyAM. mahArAjazrInA samayamAM eka moTo prazna te bALadIkSAno hato. jenA zAsanamAM bALadIkSita hoya evA ghaNA mahAtmAo thaI gayA che ke jemaNe zAsanane vadhu ujjavala banAvyuM che. alabatta, jena zAsanamAM ATha varSa pUrAM thayA pachI dIkSA ApavAnuM pharamAvAyuM che. apavAdarUpa vajasvAmI jevAne ethI ochI uMmare dIkSA ApavAnuM te kALanA AcAryone yogya lAgyuM hatuM, je sarvathA ucita hatuM ema siddha thayuM hatuM. siddhAMtonI dRSTie jaina zAsana ayogya Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 prabhAvaka sthaviro vyaktine dIkSA ApavAnI viruddha che, pachI te bALa hoya ke yuvAna hoya. pUrvajanmanA saMskArane kAraNe, jJAnAvaraNIya karmanA tevA kSayopazamane kAraNe koIka jIvo bALavayamAM paNa pukhta vayanI vyakti karatAM vadhu samajaNa-DahApaNa, nyAya-buddhi, nItiparAyaNatA, dharmArAdhanA dAkhavatA hoya che, tevA bALajIvone veLAsara dIkSA ApavAmAM kazuM ayogya nathI. balka e pramANe dIkSA ApavAthI emanuM ane samAjanuM vadhu kalyANa thAya che. mAtra jaina paraMparAmAM ja nahi, hiMdu ane bauddha dharmamAM paNa bALadIkSA ApavAnI paraMparA TheTha prAcIna kALathI cAlI Ave che. Ama chatAM ayogya bALadIkSAo paNa apAtI AvI che. nAnAM chokarAMone bhagADIne laI jaI saMnyAsI banAvI devAnA dAkhalA banatA rahyA che. paraMtu tethI bALadIkSA upara sarvathA pratibaMdha mUkI zakAya nahi. jyAre ayogya bALadIkSAnA banAvo vadhe che te vakhate samAjamAM khaLabhaLATa mace che. A viSayano jhINavaTathI abhyAsa na karanArA adhUrI samajaNavALA, utAvaLiyA sudhArAvAdIo rAjya pAse kAyado karAvavA doDI jAya che. bALalagna, bALamajUrI, bALavyasana, bALagunegArI, bALadIkSA vagere bALakone lagatA viSayone ekasarakhA pallAmAM na mUkI zakAya. bhAratane svataMtratA maLI te pUrve taLa gujarAtamAM moTAmAM moTuM dezI rAjya te vaDodarAnuM gAyakavADa sarakAranuM rAjya hatuM. vaLI saurASTramAM amarelI, uttara gujarAtamAM pATaNa, vijApura vagere, tathA dakSiNamAM navasArI jevAM nagaromAM paNa gAyakavADI rAjya vistareluM hatuM. e rAjyamAM koI kAyado thAya eTale lagabhaga eTalA gujarAtane enI asara pahoMce. sayAjIrAva gAyakavADe zikSaNa iMglenDamAM lIdhuM hatuM ane potAnA rAjyamAM keTalAka sArA sudhArA karyA hatA. bhAratanAM te samayanAM dezI rAjyomAM eka moTA pragatizIla rAjya tarIke enI gaNanA thatI hatI. paraMtu e rAjyamAM "bALadIkSA, saMnyAsa dIkSA pratibaMdha'no kAyado jyAre dAkhala karavAmAM Avyo tyAre teno ghaNo moTo virodha thayo. mAtra jainoe ja nahi, hiMdu saMnyAsIo ane samAjanetAoe paNa eno sakhata virodha karyo hato. AgamoddhAraka mahArAjazrIe paNa Thera Thera sabhAomAM e vize uddhodhana karyuM ane e vize Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja lekho paNa lakhyA. emaNe te samaye sayAjIrAva gAyakavADane vigatavAra patra lakhyo ane temanI sAthe carcA vicAraNA mATe samaya ApavAmAM Ave evI mAgaNI karI. lokalAgaNI evI hatI ke chevaTe sayAjIrAva gAyakavADe mahArAjazrIne maLavAno samaya Apyo. paraMtu eTalA ochA divasano gALo jANI joIne rAkhyo ke jethI mahArAjazrI vihAra karIne vaDodarA pahoMcI zake nahi. jyAre mahArAjazrIne gAyakavADano patra maLyo tyAre temaNe gaNatarI karI joI. rojanA lagabhaga trIsa mAIlano vihAra kare tyAre temanAthI vaDodarA pahoMcI zakAya ema hatuM. mahArAjazrInI tabiyata evI nahotI ke rojanA eTalA mAIlano vihAra karI zake. paraMtu zAsananuM kArya hatuM eTale mahArAjazrIe daDha saMkalpa karyo ke game te thAya, gAyakavADe ApelA samaye vaDodarA pahoMcI ja javuM che. teo potAnA ziSyo sAthe rojanA pacIsa-trIsa mAIlano vihAra karI vaDodarA pahoMcI gayA. A samartha jaina mahAtmA to ugra vihAra karI kharekhara vaDodarA AvI rahyA che evI sayAjIrAvane emanA dIvAne khabara ApI tyAre teo vimAsaNamAM mukAI gayA. temanI sAthe vAdavivAdamAM ke carcAvicAraNAmAM pote phAvI zakaze nahi ema jaNAtAM Agale divase sayAjIrAva gAyakavADa vaDodarA choDI mahAbaLezvara cAlyA gayA. gAyakavADa vaDodarAmAM maLavAno samaya ApavA chatAM hAjara rahyA nathI e jANIne mahArAjazrI nirAza thaI gayA. paraMtu rAjyasattA AgaLa kazuM cAla tema nahotuM evA e divaso hatA. alabatta, sayAjIrAve lekhita nimaMtraNa ApyA chatAM mahArAjazrIne mulAkAta ApI nahi e vAtanA evA pratyAghAta lokonAM mana upara paDyA hatA. vaDodarAthI vihAra karI, mahesANAmAM cAturmAsa karI mahArAjazrI jAmanagara thaI pAlitANA cAturmAsa mATe padhAryA. ahIM zrI mANikyasAgara vagere cAre ziSyone AcAryanI padavI ApavAmAM AvI tathA zrI mANikya-sAgarasUrine mahArAjazrInA paTTaziSya tarIke sthApavAmAM AvyA. mahArAjazrI pAlitANAthI vihAra karIne jAmanagara padhAryA ane tyAM be cAturmAsa karyo. amadAvAda, surata, pAlitANA, uparAMta jAmanagara paNa mahArAjazrInuM eka mukhya kSetra banI gayuM hatuM. tyAM emanI preraNAthI jJAnamaMdira, Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 prabhAvaka sthaviro upAzraya, AyaMbilazALA, bhojanazALA vagerenI sthApanA thaI hatI ane zeTha popaTalAla dhArazI tathA zeTha cunIlAla lakSmIcaMde mahArAjazrInI nizrAmAM zatruMjaya tathA giranArano cha'rI pALato saMgha bahu moTA pAyA upara kADhyo hato, je eka aitihAsika ghaTanA jevo banI gayo hato. mahArAjazrIe e vakhate zeTha popaTalAla dhArazIne kahyuM hatuM ke pU. zrI vijayanemisUri yAtrA-saMghanA ghaNA anubhavI che. vaLI, tapagacchanA sauthI moTA ane mahAna AcArya che. teo jo saMghamAM joDAze to yAtrAsaMgha dIpI UThaze. mATe teone AgrahabharI vinaMtI karavI. zeTha popaTalAle te pramANe karyuM ane zrI vijayanemisUri e nimaMtraNano svIkAra karI jAmanagara padhAryA ane saMghamAM joDAyA. AthI A yAtrAsaMgha ghaNo dIpI UThyo ane yAdagAra banI gayo. mahArAjazrInuM jIvana Agamamaya banI gayuM hatuM. AgamonI judI judI je hastaprato potAnI pAse AvatI te teo jhINavaTapUrvaka joI-tapAsI jatA. potAnI pAse AvatI badhI ja hastaprato zuddha, saMpUrNa, akhaMDita hoya evuM banatuM nahi. koI koI hastapratomAM koI koI pAnAM khUTatAM hoya athavA thoDo bhAga UdhaIe khAdho hoya athavA kAgaLa ke tADapatra baTakI gayAM hoya. tADapatrIya hastapratonuM AyuSya hajAra-doDha hajAra varSathI vadhu gaNAya nahi. tADapatra upara lakhanArA lahiyAo have rahyA nahi. eTale je hastaprato che te paNa kALakrame naSTa thavAnI. kAgaLanI hastaprato lakhanArA paNa durlabha ane moMghA thavA lAgyA ane hastalikhita prato vAMcavAno jamAno have vilIna thavA lAgyo. eTalA mATe mahArAjazrIe AgamagraMtho mudrita karAvavAnuM krAMtikArI kArya kyuM. eka vakhata eka jJAnabhaMDAramAMthI AvelI tADapatrIya hastaprata jIrNazIrNa sthitimAM joIne mahArAjazrIne ghaNI vedanA thaI. vicAra karatAM thayuM ke tADapatra karatAM paNa paththaramAM ke tAmrapatramAM kotarelA akSaronuM AyuSya vadhu lAMbuM che. azokanA zilAlekho ke rAjA khAravelanA samayamAM khaMDagirinI guphAmAM kotarelA zabdo be hajAra varSathI evA ne evA jovA maLe che. AthI Agamone paNa zilAomAM jo kaMDAravAmAM Ave to tenuM AyuSya vadhu lAMbuM TakI zake. AmAMthI mahArAjazrIne AgamamaMdirano vicAra spharyo. AgamamaMdiranI yojanA emanA manamAM sAkAra thavA lAgI. e mATe Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 369 sthaLa tarIke zatruMjayanI taLeTI (pAlitANA) temane vadhu anukULa lAgI, kAraNa ke yAtrikonI kAyama avarajavarane kAraNe enI dekhabhALa paNa rahyA kare. pAlitANAmAM cAturmAsa daramiyAna roja prabhAte pote taLeTIe darzana karavA jatA hatA tyAre eka divasa pAchA pharatAM taLeTInI DAbI bAjunI vizALa khullI jagyA emanA manamAM vasI gaI. potAnA bhakto pAse emaNe Agama maMdiranI kalpanA ane yojanA rajU karI. bhaktoe te atyaMta harSapUrvaka vadhAvI lIdhI. A yojanAnI darakhAsta sAMbhaLI pAlitANA-nareze jamIna paNa paDatara bhAve saharSa tarata ApI dIdhI. zilpIe mahArAjazrInI kalpanA anusAra pistAlIsa deva-kulikAsahita caturmukha jinaprAsAdanA nakazA taiyAra karI ApyA. emAM cAre bAju pharatI dIvAlo upara ArasamAM anukrame pistAlIsa Agama kotarIne maDhavAnI yojanA hatI. mahArAjazrInI A yojanA mATe vi. saM. 1994mAM khAtamuhUrta mATe suratanA zeTha zAMticaMda chaganabhAIe caDhAvo bolI kula rUpiyA pacAsa hajArathI adhika rakama noMdhAvI hatI. potAnI dekharekha heThaLa Agamo kotaravAnuM kArya zilpIo dvArA zuddha rIte thAya e mATe mahArAjazrIe saM. 1996, 1997 ane 1998nAM cAturmAsa pAlitANAmAM karyAM hatAM. mahArAjazrInA vidvAna ziSyo mANijyasAgara, kSamAsAgara, caMdrasAgara, hemasAgara, dharmasAgara vageree paNa A kAryanI sArI dekharekha rAkhI hatI. vi. saM. 1998mAM AgamamaMdiranI pratiSThAno mahotsava bahu moTA pAyA upara lagabhaga tera divasa sudhI cAlyo hato. gAmegAmathI ghaNAM sAdhu-sAdhvIo tathA hajAro zrAvaka-zrAvikAo A mahotsavamAM bhAga levA AvI pahoMcyAM hatAM. kuMbhasthApana, dazadipAlapUjana, navagrahapUjana, aSaTamaMgalapUjana, cyavanAdi kalyANako, aMjanazalAkA tathA pratiSThAnI vidhi bahu ja ullAsapUrvaka, nirvine thaI hatI. rojeroja sAdharmika vAtsalya uparAMta mahotsavanA aMtima divase samagra pAlitANA nagarane "dhumADAbaMdha" jamADavAnuM nimaMtraNa hatuM. A tera divasa daramiyAna pAlitANAnI smazAnabhUmi paNa baMdha rahI hatI kAraNa ke koInuM mRtyu thayuM nahotuM. zeTha motIzAhanI TUka baMdhAI te vakhate pAlitANA zahera je mahotsava Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 prabhAvaka sthaviro joyo hato tenI kaMIka jhAMkhI karAve evo utsava tyArapachI pAlitANAmAM A pharI vAra thayo hato. AgamamaMdiranA saMkulamAM siddhacakra-gaNadhara maMdiranI sthApanA karavAmAM AvI hatI. Agama maMdiramAM zilApaTTomAM saMskRta bhASAmAM padyamAM je prazasti, stuti vagere lakhavAmAM AvyAM che te vAMcavAthI AgamamaMdiranA mahimAno khyAla Ave che. e racanAo mahArAjazrI tathA emanA paTTaziSya mANikya-sAgarasUrie lakhelI che. vi. saM. 1999mAM mahArAjazrIe AgamamaMdiramAM pratiSThA karAvI ane pachI pAlitANAthI vihAra karI teo kapaDavaMja padhAryA. kapaDavaMjamAM caitra mahinAnI AyaMbilanI oLI temaNe dhAmadhUmapUrvaka karAvI. mahArAjazrI ghaNA vakhate pharI potAnA vatanamAM padhAryA hatA. vaLI temanI tabiyata vAyunA rogane kAraNe sArI rahetI nahotI. eTale kapaDavaMjanA saMghe bahu AgrahapUrvaka cAturmAsa kapaDavaMjamAM karavA mATe vinaMtI karI, mahArAjazrIe vinaMtIno svIkAra karyo ane cAturmAsa mATe tyAM ja rokAyA. e samaya daramiyAna mahArAjazrInI preraNAthI gRhastho mATe sthapAyela "dezavirati dharma ArAdhaka samAjanuM saMmelana kapaDavaMjamAM yojavAnuM nakkI thayuM. mahArAjazrInI nizrAmAM e saMmelana yojavAmAM AvyuM ane ghaNA AgevAna ArAdhakoe emAM bhAga lIdho. mahArAjazrIne vAyunA roga uparAMta kapaDavaMjamAM tAva ane udharasa paNa tAvavA lAgyAM. vaLI lohI paNa phikku paDatAM pAMDuroga paNa emane thayo. ethI ahIM auSadhopacAra paNa cAlu thayA ane parejI pALavAnuM paNa cAlu thayuM. kaphanI prakRtine kAraNe vaidyoe dUdhane badale cA vAparavAnI temane salAha ApI hatI. e divasomAM cAno ATalo badho pracAra nahoto. dUdha, ukALAno vadhu pracAra hato. thoDAMka zrImaMta gharomAM cA maMgAvAtI ane pIvA mATe banAvAtI. cA banAvavAno eTalo mahAvaro paNa nahoto. jaina dharmamAM rasatyAgane paNa eka prakAranA tapa tarIke batAvavAmAM AvyuM che. jaina sAdhu bhagavaMtoe to svAdendriya upara paNa vijaya meLavavo joIe. vividha vAnagIonA rasane mANavo, bhAvatA bhojana jamavAnI abhilASA thavI e jaina sAdhunuM lakSaNa nathI. mahArAjazrIe AhAranI bAbatamAM kevI udAsInatA keLavI hatI teno eka jANIto prasaMga noMdhAyelo che. kapaDavaMjanA Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 371 A cAturmAsa daramyAna eka divasa eka ziSya mahArAjazrI mATe bapore eka gherathI cA vahorI lAvyA. emaNe e mahArAjazrIne vAparavA ApI. mahArAjazrIe cA vAparI lIdhI ane potAnA saMzodhana-svAdhyAyanA kAryamAM pAchA magna banI gayA. thoDI vAramAM je zrAvikAne gherathI cA vahorI lAvavAmAM AvI hatI e zrAvikAbahena doDatAM upAzraye AvI pahoMcyAM. temaNe kahyuM ke, pote je cA vahorAvI che te vAparazo nahi, kAraNa ke temAM khAMDane badale bhUlathI daLeluM mIThuM nakhAI gayuM che. potAnI AvI gaMbhIra bhUla mATe teo kSamA mAgavA lAgyA. paraMtu cA vahorI lAvanAra munimahArAje kahyuM, "bahena, e cA to gurumahArAje vAparI lIdhI. teo kazuM bolyA nathI. cA vAparIne teo to potAnA saMzodhanamAM magna banI gayA che.' zrAvikAbahene mahArAja pAse jaIne kSamA mAgI ane rudana karavA lAgyAM. paraMtu mahArAjazrIe hasate vadane emane AzvAsana ApatAM kahyuM, "khArI cAnI mane kaMI ja khabara paDI nathI. mIThI cAne badale meM khArI cA vAparI ethI tame to mArI karmanirjarI karAvI che.' mahArAjazrI svAdendriyanA viSayamAM keTalA anAsakta thatA jatA hatA tathA teo samatAnA kevA dhAraka hatA te A prasaMga uparathI joI zakAya che. kapaDavaMjanA A cAturmAsa daramiyAna kAzIthI eka vidvAna brAhmaNa paMDita mahArAjazrI pAse potAnI keTalIka zaMkAonuM samAdhAna mATe AvyA hatA. tAra-TapAla dvArA agAuthI nakkI karIne AvavAnA rivAjano e jamAno nahoto. paMDitajI jyAre kapaDavaMja AvyA tyAre mahArAjazrIne tAva, udharasa vagere ghaNAM vadhI gayAM hatAM. AvI bImAra sthitimAM praznottarI karavI e paMDitajIne yogya na lAgyuM. mahArAjazrIne temaNe kahyuM, "huM to phakta ApanAM darzana-vaMdana mATe Avyo chuM." paraMtu mahArAjazrI samajI gayA ke paMDitajI jarUra kaMIka jJAnagoSThI mATe ja AvyA haze, kAraNa ke kapaDavaMja e kaMI mArgamAM AvatuM zahera nathI. vaLI sAdhAraNa sthitinA brAhmaNa paMDito ATale dUrathI kaMI mAtra darzana-vaMdana mATe Ave nahi. mahArAjazrIe Agraha karyo eTale paMDitajIe sAcI vAta jaNAvI dIdhI. mahArAjazrIe temane kahyuM ke, "tame mArI Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 prabhAvaka sthaviro tabiyatanI jarA paNa ciMtA na karo. je pUchavuM hoya te jarUra niHsaMkoca pUcho." paMDitajIno rahevA-jamavA mATe mahArAjazrIe baMdobasta karAvyo. paMDitajIne je kaMI pUchavuM hatuM, jANavuM hatuM te vize teo mahArAjazrInI sAthe jJAnagoSThI karatA gayA. mahArAjazrI pAsethI temane potAnI badhI zaMkAonuM samAdhAna maLatuM gayuM. tabiyata nAdurasta hovA chatAM mahArAjazrI thAkyA vagara carcA karatA rahyA, samajAvatA rahyA. paMDitajIne ethI ghaNuM Azcarya thayuM. emaNe mahArAjazrIne e vize paNa pUchayuM, mahArAjazrIe kahyuM, "rogo dehamAM che, AtmAmAM nathI. AtmA to jJAna svarUpa che. jJAna AtmAmAM che, dehamAM nathI. eTale jJAnagoSThI karavAnI hoya tyAre zarIra yAda AvatuM nathI.' kapaDavaMjanA A cAturmAsa daramiyAna dezavirati dharma ArAdhaka samAjanuM saMmelana mahArAjazrInI nizrAmAM yojavAmAM AvyuM hatuM tathA ziSya muni hemasAgarane gaNi ane paMnyAsanI padavI ApavAmAM AvI hatI. mahArAjazrI kapaDavaMjanA cAturmAsa pachI muMbaI padhAryA, tyAM cAturmAsa pUrNa karI vihAra karIne surata padhAryA. suratamAM emanA bhakto ghaNA badhA hatA. "sAgarajI mahArAja e be zabdo bolatAM emanA haiyAmAM anero ullAsa UbharAto. emano paDuyo bola jhIlavA teo satata tatpara rahetA. mahArAjazrInI pistAlIsa AgamasUtrone zilAmAM kaMDAravAnI bhAvanA pAlitANAmAM mUrtimaMta thaI hatI. e bhAvanAthI ja vadhu prerAIne zilA karatAM vadhu TakAu evAM tAmrapatro upara AgamagraMthonI kotaraNI anya koI sthaLe karavAnI emanI bhAvanA hatI. e dRSTie surata emane vadhu anukULa sthaLa lAgyuM. suratanA A cAturmAsa daramiyAna emaNe bhaktone potAnI bhAvanA jaNAvI. bhaktoe tarata e darakhAsta harSabhera vadhAvI lIdhI. pU. sAgarajI mahArAjazrInI tabiyata sArI rahetI nahotI. AthI emanI dekharekha heThaLa kAma jhaDapathI pUrNa thAya e paNa jarUrI hatuM. A kArya sAMgopAMga pAra paDe e mATe tathA vahIvaTI kArya karI zake evI eka svataMtra saMsthAnI jarUra hatI. suratamAM nemubhAInI vADInA upAzraye vaizAkha suda agiyArasa ne tA. 11-5-46nA roja eka sabhA bolAvavAmAM AvI hatI. mahArAjazrInI Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 373 nizrAmAM maLelI e sabhAe "AgamoddhAraka saMsthAnI sthApanA karI. e saMsthAnA upakrame "zrI vardhamAna jaina tAmrapatra AgamamaMdira'nA nAmathI gopIpurAmAM AgamamaMdira bAMdhavAno nirNaya levAyo. mahArAjazrI hoya tyAM dhana vAparanArAonI kamI hoya ja kyAMthI? tarata moTI moTI rakamo lakhAvAI gaI. sAruM phaMDa ekatra thaI gayuM. tarata kAma upADavAmAM AvyuM. jamIna levA mATenI vidhi thaI gaI. zubha divase zubha muhUrte bhUmizodhana tathA bhUmikhanananI ane zilAnyAsavidhi maMtroccArapUrvaka thaI gaI. bhavya devavimAna samAna AgamamaMdiranuM kAma veLAsara pUrNa karavA mATe zakya ane jarUrI eTalA vadhumAM vadhu mANaso kAma lagADavAmAM AvyA hatA. eka tarapha zilpIo, bIjI tarapha tAmrapatra kotaranAra kArIgaro tathA maMdira bAMdhavA mATenA majUro ema roja seMkaDo mANaso kAme lAgI gayA. dhAraNA hatI ke eka varSamAM AgamamaMdiranuM kAma pUruM thaI jaze, paNa kAma karanArAomAM utsAhanI evI helI caDI AvI ke basa nava mahinAmAM (baso sittera divasomAM) ja A bhavya AgamamaMdira taiyAra thaI gayuM. pistAlIsa AgamonuM maMdira hatuM eTale maMdiranAM pagathiyAM pistAlIsa rAkhavAmAM AvyAM. ane mULa nAyakanI zrI mahAvIra svAmInI pratimA pistAlIsa iMcanI karavAmAM AvI. A jinamaMdiramAM kula ekaso vIsa jinapratimA padharAvavAmAM AvI kAraNa ke tirachA lokamAM ekasovIsa caitya che. pistAlIsa AgamasUtro kula traNaso cotrIsa tAmrapatromAM kotaravAmAM AvyAM ane e tAmrapatro bhoMyarAmAM ane anya dIvAla upara coDavAmAM AvyAM. AsapAsa bhagavAna mahAvIra, bhagavAna RSabhadeva tathA bhagavAna pArzvanAthanA jIvanaprasaMgonAM citro tathA zilApaTa karavAmAM AvyAM. kAgaLa upara mudrita AgamagraMthonI AgamamaMjUSA paNa maMdiramAM rAkhavAmAM AvI che. bIjA vizvayuddhanA kAramI moMghavArI ane achatanA e divaso hatA. e samaye rUpiyA pAMca lAkhanA kharce, kazI paNa pratikULatA vagara AgamamaMdiranuM kAma sahollAsa paripUrNa thayuM e dhanyatAno anubhava karAvatI bhAgyavaMta ghaTanA Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 prabhAvaka sthaviro hatI. AgamamaMdiranuM bAMdhakAma cAlatuM hatuM te daramiyAna mahArAjazrI surata jillAmAM bAjIparA, bAraDolI, buhArI vagere gAmomAM vihAra karI AvyA ane tyAMnA pratiSThAdi mahotsavamAM paNa hAjarI ApI AvyA. tyAMthI surata pAchA pharyA pachI AgamamaMdirano bhavya pratiSThA mahotsava vi. saM. 2004nA mahA suda trIjanA roja UjavAyo. suratanuM AgamamaMdira tAmrapatramAM che. tAmrapatramAM A rIte pahelI vAra AgamamaMdiranuM nirmANa thayuM che. bhAratIya jaina paraMparAmAM eka yazojjavala gAthA samAna A AgamamaMdiranuM aitihAsika dRSTie ghaNuM mUlya che. mahArAjazrIe jIvanabhara mahattvanuM je yazasvI ane cirakAlIna kArya karyuM te to sAhityanA kSetranuM che. AgamagraMtho mudrita karIne sarvasulabha karavA joIe e emanA krAMtikArI nirNaya ane tadanusAra kAryane pariNAme enI sAthe Avazyaka saMlagna kArya te saMzodhananuM AvyuM. AgamagraMthomAM paNa judI judI hastapratomAM judA judA pATha hoya to kayo pATha vadhu sAco teno pramANabhUta nirNaya karavAnuM UMDAM bhASAjJAna, zAstrajJAna ane tarkabuddhi vinA zakaya nathI. mahArAjazrI eka pachI eka AgamagraMtho saMzodhita-saMpAdita karIne pratAkAre chapAvatA gayA. temaNe jIvanabhara A kArya karyA karyuM. e mATe kahevAya che ke emaNe samayano jarA paNa pramAda karyo nathI. AcArya tarIke samudAyanI javAbadArI, vyAkhyAna, vihAra, dIkSA, pratiSThA vagere prakAranAM sAdhu-sAmAcArI sAthe saMkaLAyelAM mahattvanAM kAryo tathA ziSyonA zAstrAbhyAsa uparAMta emaNe je vipula lekhanakArya karyuM che e kharekhara Azcarya upajAve evuM che. mahArAjazrIe AcArAMga, sUtrakRtAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, bhagavatI, uttarAdhyayana, dazavaikAlika, naMdI, anuyogadvAra, prajJApanA, aupapAtika, kalpasUtra, AvazyakasUtra, vizeSAvazyakasUtra, ityAdinAM saMzodhana-saMpAdana uparAMta pUrva-sUrionI mahattvanI kRtio jevI ke upadezamAlA, adhyAtmakalpadruma, upamitibhavaprapaMcakathA, paMcAzaka, dharmabiMdu, dharmasaMgraha, tattvArthasUtra, prazamarati, pravacanasAroddhAra, paMcasaMgraha, lalitavistarA, vItarAgastotra, lokaprakAza, zrIpAlacaritra vagere 173 jeTalA graMthonuM Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 375 saMzodhana-saMpAdanakArya karIne te graMtho chapAvyA che. mahArAjazrImAM kavitvazakti paNa ghaNI sArI hatI ane saMskRta bhASA upara emanuM eTaluM badhuM prabhutva hatuM ke emaNe nAnImoTI maLI savAsothI vadhu kRtio saMskRta padyamAM racI che. A uparAMta emaNe gujarAtImAM paNa ghaNI kRtionI racanA karI che. lagabhaga savAbaso jeTalI emaNe racelI kRtiomAMthI 166 jeTalI kRtio chapAyAnI noMdha maLe che. emanI cAlIseka kRtio to haju chapAyA vinAnI rahI che. tAtvikavimarza, paryuSaNAparAvRtti, avyavahAra rAzi, kSamAviMzatikA, mithyAtvavicAra poSadhaparAmarza, bhavyAbhavya prazna, pratimApUjA, jenagItA, AgamamahimA, ArAdhanAmArga, parvatithi, amRtasAga2, giranAra, caturvizatikA, siddhagiristava, vagere emanI kRtionI yAdI upara najara pheravatAM ja sAnaMdAzcarya thAya che ke ATalI badhI racanAo karavAno emane samaya kyAre maLyo haze? (koIka saMsthAe A badhI kRtionuM navesarathI viSaya-vibhAgAnusAra punarmudraNa karavA jevuM che ane yunivarsiTInI kakSAe teno abhyAsa karAvavA jevo che.) sAgarajI mahArAja eTale suratIonA mahArAja evI suratanA zrAvakonI bhakti, vizeSataH emanAM aMtima varSomAM rahI hatI. mahArAjazrI tyAre sitteranI uMmara vaTAvI cUkyA hatA. emane vAyu, pAMDuroga vagereno vyAdhi to rahyA karato hato. have emanuM zarIrabaLa ghaTatuM jatuM hatuM. jeghAbaLa ghaTatAM emanI cAlavAnI zakti ochI thaI gaI hatI. have emanAthI vihAra thato na hato. mahArAjazrIe suratamAM have potAne sthiravAsa karavo paDe che evo nirNaya potAnA mukhya ziSyo ane saMghanA AgevAno sAthe vicAravinimaya karIne jAhera karyo. sthiravAsamAM mAtra vihAra aTakyo hato, paraMtu AkhA divasanI sAmAcArI barAbara vyavasthita rIte cAlatI hatI. AgaLanA saMzodhananuM kArya ane svAdhyAyamAM jarA paNa pramAda AvyAM nahotAM. A samaya daramiyAna mahArAjazrIe AgamomAM AvatA alpaparicita pAribhASika zabdono koza taiyAra karyo. cAra bhAgamAM "alpaparicita saiddhAMtika koza' tarIke e pragaTa thayo hato. taduparAMta jIvananA aMtima samaye emaNe "ArAdhanA mArga' nAmanA eka uttama Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro guMthanI racanA karI hatI. mahArAjazrI ATaluM badhuM kArya karatA chatAM potAne mATenI cIja-vastuonA vaparAzamAM teo barAbara "upayoga" rAkhatA. koI cIjavastu teo nirarthaka veDaphI nAkhatA nahi athavA eno uDAupaNe upayoga karatA nahi. saMgho pAse paNa teo jarUra pUratuM maryAdita kharca karAvatA. enuM uttama udAharaNa e mahArAjazrIe alpaparicita saiddhAMtika zabdakoza taiyAra karyo te che. AgAmomAM jema jema zabdo Ave tema tema te TapakAvI levAnA rahetA. e mATe saLaMga moTA kAgaLa vinA paNa cAle. mahArAjazrI potAnA upara AvelAM chApAMcopAniyAM, patro vageremAMthI korI jagyA kApI laI temAM zabdo lakhI letA. kApalIo hoya to AgaLa-pAchaLa karavAnuM paNa saraLa paDe. mahArAjazrIe Akho koza AvI rIte kApalIo banAvIne taiyAra karyo hato. sthaLa padArthanA upayogamAM paNa mahArAjazrInI dRSTi keTalI sUkSma hatI te AnA uparathI joI zakAya che. mahArAjazrInA aMtima divaso gopIpurAmAM mAlIphaLiyAmAM lIMbaDA upAzrayamAM pasAra thaI rahyA hatA. e sthaLe lIMbaDAnuM moTuM vRkSa hatuM. enI chAyA bArI vATe mahArAjazrInA deha upara patharAtI hatI. lIMbaDo jANe mahArAjazrInI aMtimayAtrAno sAkSI banI rahyo hato. mahArAjazrIe pote karavA dhArelAM nAnAMmoTAM badhAM ja kAryo sArI rIte paripUrNa thayAM hatAM. emanA ziSya ane praziSyano samudAya zatAdhika hato. mahArAjazrI samatAnA dhAraka hatA, jJAnI hatA ane ucca koTinA ArAdhaka hatA. vyAdhione kAraNe emanuM zarIra vadhu kathaLatuM jatuM hatuM. paraMtu japa, dhyAna vageremAM jarA paNa pramAda Avato nahoto. vaizAkha mahino cAlu thaI gayo hato. vaizAkha suda pAMcamano divasa Avyo. mahArAjazrIe potAnA paTTaziSya zrI mANikyasAgarasUri ane bIjAo sAthe potAnA samudAyanI vyavasthA vize vicAraNA karI lIdhI. potAno aMtima kALa najIka AvI rahyo che e spaSTa hatuM. te divase koI ke pUchyuM, "sAhebajI, Apane have kema rahe che ?' mahArAjazrIe kahyuM, "pAMcamanI chaThTha thavAnI nathI." Ano sAdo artha e Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 377 hato ke je divase javAnuM nirmAyuM haze temAM koI pheraphAra thaI zakato nathI. cothanI pAMcama nathI thavAnI' ke "bIjanI trIja nathI thavAnI' ema A rUDhaprayogamAM koI paNa najIkanajIkanI be tithi bolI zakAya che." mahArAjazrIe rUDhaprayoga tarIke ja Ama kahyuM haze ema soe mAnyuM. e ja divase rAtre mahArAjazrIe jAhera karyuM ke pote have mauna sahita anazana vrata dhAraNa kare che. mahArAjazrInuM jaMghAbaLa kSINa thayuM hatuM. paraMtu emanuM AtmabaLa to evuM ja rahyuM hatuM. teo svAdhyAya karatA, vAcanA ApatA ke saMzodhanakArya karatA tyAre kalAko sudhI padmAsana ke ardhapadmAsane besI zakatA. teo ardhapadmAsane kAryotsarga dhyAnamAM besI gayA. teo "navakAra maMtrano ane "arihaMta zaraNe pavajjAmi' jApa karatA ane jamaNA hAthanI emanI AMgaLInA veDhA upara aMgUTho pharato raheto. mahArAjazrIe paDilehaNa, pratikramaNa vagere Avazyaka sAdhvAcAra mATe ardhapadmAsana choDavAnI chUTa rAkhI hatI. paraMtu mauna choDatA nahi. jarUra paDe to izArAthI samajAvatA. caturvidha AhArano saMpUrNa tyAga hato eTale oSadhi levAnuM paNa emaNe choDI dIdhuM hatuM. mahArAjazrI rAtane vakhate paNa saMthArAmAM sUI na rahetAM ardhapadmAsane besIne japa-dhyAna karatA rahetA. mahArAjazrIe anazana vrata aMgIkAra karyuM che e samAcAra prasaratAM surata ane anya nagaronA aneka bhakto emanAM aMtima darzana mATe AvavA lAgyA. - divasa ane rAta covIsa kalAka eka ja sthaLe ardhapaghAsane besI rahevuM e saraLa vAta nathI. zarIra thAkI jAya, ADA paDavAnuM mana thAya, paraMtu mahArAjazrInuM AtmabaLa ghaNuM moTuM hatuM. teo evI rIte eka divasa nahi, saLaMga paMdara divasa ane rAta besI rahyA. vaizAkha vada pAMcama ne zanivArano divasa Avyo. koIne yAda AvyuM ke sAhebajIe kahyuM che ke pAMcamanI chaThTha nathI thavAnI te rUDhaprayogane badale sAcA arthamAM to nahi kahyuM hoya ne ! vAta sAcI hatI. ema ja lAgatuM hatuM. pAMcamanI savArathI mahArAjazrInuM zarIra phiduM paDI gayuM hatuM, zvAsa jorathI cAlato hato. nADInA dhabakArA dhImA paDI gayA hatA. chatAM ardhapaghAsane kAusagga dhyAnamAM Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 prabhAvaka sthaviro ja teo beThA hatA. mANikyasAgarasUri tathA anya sAdhuo ane gRhasthoe navakAramaMtranI dhUna calAvI hatI. thoDI thoDI vAre jamaNA hAthano aMgUTho veDhA upara pharato hato. baporanA sADA traNa thayA hatA. amRta coghaDiyAne thoDI vAra hatI. amRta coghaDiyuM zarU thayuM. mahArAjazrIe AMkho kholI. saunI sAme najara karI lIdhI. be hAtha joDI prasanna vadane, maunapUrvaka sarvanI sAthe kSamApanA karI lIdhI ane pAchI AMkho baMdha karI kAusagga dhyAnamAM sthira thaI gayA. thoDIvAre mahArAjazrInI TaTTAra garadana khabhA para DhaLI paDI. jIva gayo ema saue jANyuM. vaidya-DaoNkTaroe nADI tapAsI to te baMdha thaI gaI hatI sAgarajI mahArAja kALadharma pAmyAnA samAcAra vAyuvege sarvatra prasarI gayA. AgamoddhAraka, AgamadivAkara evA e zatakanA eka mahAna jainAcAryanA kALadharmanA samAcArathI ghaNA lokone AghAta lAgyo. bahAragAmanA emanA aneka bhakto emanA pArthiva dehanAM darzana mATe surata doDI AvyA. bIje divase vaizAkha vada chaThThanA divase emanA dehane agnisaMskAra karavAnuM jAhera karavAmAM AvyuM. e mATe devavimAna jevI suzobhita zibikA taiyAra karavAmAM AvI. agnisaMskAra nagara bahAra tApI nadInA kinAre thAya. paraMtu lokonI bhAvanA evI hatI ke AgamamaMdiranI pAse AvelI saMsthAnI mAlikInI khullI jamInamAM jo agnisaMskAra karavAmAM Ave to tyAM bhavya gurumaMdira baMdhAvI zakAya, je AgamamaMdiranI pAse ja hoya. nagaranI gIca vastIvALA vistAranI madhyamAM agnisaMskAra mATe sAmAnya kAyadA pramANe paravAnagI maLe nahi. paraMtu mahArAjazrInI samasta suratamAM eTalI moTI suvAsa hatI ke e sthaLe agnisaMskAra mATe kAyadesaranI tamAma kAryavAhI jhaDapathI thaI gaI. amaladAroe tvarita nirNayo lIdhA. AsapAsa rahetA jainetara lokoe paNa sAgarajI mahArAja amArA paNa guru bhagavaMta che' evI vANI uccArI agnisaMskAra mATe lekhita saMmati ApI. agnisaMskArano caDAvo paNa kSatriya komanA jayaMtIlAla vakhAriyAe lIdho. temaNe kahyuM ke, "amane vArasAmAM jaina dharma maLyo nathI, paNa ame sAgarajI mahArAja pAsethI dharma pAmyA chIe. ame mahArAjazrInA dharmaputra chIe.' Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja * 379 agnisaMskAranuM sthaLa to bAjumAM ja hatuM, paraMtu zibikA sAthenI aMtimayAtrA suratanA mukhya mArgo upara pharIne ghaNA kalAko pachI te sthaLe AvI. suratanA tamAma bajAroe te divase baMdha pALyo hato. mahArAjazrInAM aMtima darzana mATe zerIe zerIe asaMkhya mANaso UmaTyA hatA. keTalAyanI AMkhamAMthI AMsu saratAM hatAM. mahArAjazrInI pAlakhI agnisaMskAranA sthaLe evI pahoMcI. jayaMtIlAla vakhAriyAe AMsu Tapakate nayane agnidAha Apyo. caMdanakASThanI citA bhaDabhaDa baLavA lAgI. eka mahAna jyoti jayotimAM bhaLI gaI. mANikyasAgarasUrinI nizrAmAM upAzrayamAM sAdhu-sAdhvIoe devavaMdana karyA. mahArAjazrInA kALadharma prasaMge gAmegAmathI tArasaMdezA AvyA. surata, uparAMta muMbaI, amadAvAda, vaDodarA, kapaDavaMja, khaMbhAta, pATaNa, pAlitANA, jAmanagara, pAlanapura, rAdhanapura, bhAvanagara, mahesANA, vijApura tathA gujarAta bahAra pUnA, madrAsa, ujjaina, ratalAma, indora, amalanera vagere ghaNAM nagaromAM mahArAjazrIne aMjali ApavA guNAnuvAda sabhAo yojAI. agnisaMskAranA sthaLe gurumaMdira bAMdhavAnI yojanA tarata amalamAM AvI. AgamamaMdiranI pAse ja suMdara, AkarSaka gurumaMdira bAMdhavAmAM AvyuM ane tyAM mahArAjazrInI kAusagga dhyAnanI mudrAvALI pratimAnI pratiSThA karavAmAM AvI. paMcotera varSanI vaye, ogaNasATha varSano dIkSAparyAya pALIne, maunasahita anazana vrata dhAraNa karI ardhapadmAsane beThAM beThAM, AMtarika jAgRti, sahita, kAusagga dhyAne samAdhipUrvaka deha choDanAra sAgarajI mahArAje dIkSA laI potAnI saMyamamAtrA cAlu karI hatI tyAre AraMbhamAM teo ekAkI hatA, paraMtu teo kALadharma pAmyA tyAre emano ziSya-praziSya samudAya poNAbaso sAdhuo ane basothI vadhu sAdhvIono hato. emanA cAritrano prabhAva keTalo moTo haze tenI pratIti mATe ATalI hakIkata paNa pUratI che. mahArAjazrIne aMjali arpatI keTalIka kAvyaracanAo paNa e samaye saMskRta ane gujarAtI bhASAmAM thaI hatI. emanA paTTaziSya mANijyasAgarasUri paNa zAstrajJAtA uparAMta saMskRtanA prakAMDa paMDita hatA. emaNe potAnA guruvarya Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro mATe aSTakAdi prakAranI keTalIka saMskRtamAM karelI racanAomAM sarasa bhAvavAhI aMjali ApI che. 'guruvaryASTakam'nA prAraMbhamAM teo lakhe cheH prabhAvaka zrI jinazAsanasya prajJAnidhe saMyamazAlimukhya / jinAgamoddhAraka sUrivarya zrI sAgarAnandaguro supUjya / / khagepu haMsaH kusumeSu padmaH zakra sUreSu druSukalpavRkSaH / yathAtathA sAmpratakAlavarti saMvegipu tvaM gururAja mukhyaH / / gujarAtImAM thayelI kAvyaracanAomAM mukhyatve jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverInI che. suratanA e zreSThIe jaina dharmano ghaNo sAro abhyAsa karyo hato ane rAsanA prakAranI kRtionuM saMpAdana karyuM hatuM. mahArAjazrI sAthe potAnA cAra dAyakAnA ghaniSTha paricayane kAraNe mahArAjazrIno viraha emane ghaNo lAgyo hato. emaNe guru mahArAja mATe je judI judI racanAo karI che temAM eka sthaLe teo lakhe cheH na vAMchI kIrti kadA, na vAMchI saurabha kathA, vAMchI nA jIvananI kAMI mAyA, 380 vAMchI AtmadAnane, dehakSaya avagaNI, arpiyuM sarva to dharma mATe. X X X hema ne hIra api, yazoupAdhyAyA kA taravare dRSTie tujane pekhI; zataka traNaso lagI, tuM samo nava thayo, vIranA dharmamAM vIrabAhu. mahArAjazrInI aMtima yAtrAnuM varNana karatAM teo lakhe cheH darzane AvatA, rAtrie jAgatA, khinnatA dhAratA citta cauTe, loka UmaTatuM, vAsathI pUjatuM dramma caDhAvatuM zaktiyogyuM. bALa ne vRddha paNa, bhAvathI AvatA, khedathI UbhatA moha tyAgI, Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja 381 dhUpa padharAvatA, dhUpadhANAMmahi, sUrabhi relAvatA yatna karatA. x x x jaya naMda, jaya bhadrano ghoSa uccAratA paraThave maMDipa nissaraNa kAje; lakarI tUrathI, zokanA sUrathI hastiye viharatI gAMbhIrya chAye. gAvatAM kIrtano, bhajananAM maMDaLo dhUpanI surabhi gagana vAha. puSpasuvarNa ne drampa uchALatA dhIra vahatI vahe niharaNajattA. Ama, AgamasevA, tIrthasevA, saMghasevAnAM mahAna kAryo karanAra, dIkSA, padavIpradAna, upadhAna, aMjanazalAkA, pratiSThA, AgamavAcanA ane niyamita preraka ane ubodhaka vyAkhyAno dvArA Thera Thera dharma-jAgRti ANanAra ane jaina-jainetara evA aneka lokone dharma pamADanAra, vividha sthaLe, vividha prakAranI saMsthAonI sthApanA karAvanAra pU. sAgarajI mahArAjanuM jIvana ane kArya jaina zAsananI paraMparAmAM cirasmaraNIya banI rahe tevuM che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAjanI manamAM satata guMjatI rahe evI nIcenI thoDIka namUnArUpa paMktio aneka jainoe sAMbhaLI hazeH jala bharI saMpuTa patramAM yugalika nara pUjaMta; &Sabha caraNa aMgUThaDe dAyaka bhavajala aMta." lAve lAve motIzAha zeTha nava jaLa lAve re, navarAve marudevAnaMda, prabhu padharAve re.' "pahele gajavara dITho, bIje RSabha paITho." Atamabhakti maLyA keI devA ketA mittanuM jAI, nArIpreryA ne vaLI kulavaTa dharmI dharma sakhAI." sara ka eka sAdhAraNa e kaLaza je gAve zrI zubhavIra savAI, maMgala lIlA sukhabhara pAve, ghara ghara harSa vadhAI." "vIra kuMvaranI vAtaDI kene kahIe ? kene kahIe re kene kahIe ?' rUDo mAsa vasaMta, phaLI vanarAjI re, rAyaNa ne sahakAra vahAlA, ketakI jAI ne mAlatI re, bhramara kare jhaMkAra vahAlA." Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 383 ramatI gamatI hamune sAhelI, bihuM maLI lIjiye eka tALI, sakhI, Aja anopama divALI." vaMdanA, vaMdanA, vaMdanA re jinarAja kuM sadA morI vaMdanA." akhiyanameM avikArA, jigaMdA terI akhiyana meM avikArA." manamaMdira Avo re, kahuM eka vAtalaDI, ajJAnI saMge re, ramiyo rAtalaDI." zrI sarasa raMgarasiyA raMga rasa banya, manamohanajI, koI AgaLa navi kahevAya, manaDuM mohyuM re, manamohanajI." AvI aneka manabhara paMktionA racayitA zrI vIravijayajI mahArAjano jIvanavRttAMta paNa evo ja rasika che. upAdhyAya zrI yazovijayajI, adhyAtmayogI zrI AnaMdaghanajI ane zrI devacaMdrajI mahArAja pachI jaina paraMparAmAM lokapriya sAdhukavi ane AtmajJAnI mahAtmA tarIke zrI vIravijayajI mahArAjanuM sthAna anokhuM che. jenetara paraMparAnA samartha bhaktakavi dayArAmanA samakAlIna zrI vIravijayajI mahArAje pUjAnI DhALo ane anya prakAranI racanAo dvArA lokonAM haiyAM jItI lIdhAM che. emaNe lakhelI snAtra pUjA Aje lagabhaga doDhaso varSathI rojeroja savAre hajAro jina maMdiromAM gavAya che. emaNe lakhelA aSTaprakArI pUjAnA duhA tathA zatruMjayanA duhA paNa rojeroja hajAro bhAviko hoMzathI bole che. zrI vIravijayajI mahArAje lakhelI sahaja, saraLa ane bhAvormithI sabhara, ullAsamaya evI keTalIye paMktio hRdayamAM vasI jAya evI che. brAhmaNakuLamAM janmelA zrI vIjavijayajIe potAnA guru bhagavaMta zrI zubhavijayajI pAsethI bIjajJAna, sudhArasanI yogakriyA ane AtmajJAna prApta karyA hatAM. potAnA gurumahArAja taraphathI prApta thayelA kRpAprasAda ane Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 prabhAvaka sthaviro vAtsalyane kAraNe emaNe potAnuM upanAma paNa "zubhavIra' evuM rAkhyuM hatuM. zrI vIravijayajI mahArAja vize keTalIka AdhArabhUta mAhitI maLe che. e mATe mukhya be kRtiono AdhAra ghaNo ja mahattvano che. eka te zrI vIravijayajI mahArAje pote potAnA gurumahArAja zrI zubhavijayajI vize lakhelI kRti te zubhavelI ane bIjI kRti te zrI vIravijayanA kALadharma pachI emanA ziSya zrI raMgavijayajIe lakhelI "paMDita zrI vIravijayajI nirvANa rAsa.' A be kutio uparAMta zrI vIravijayajIe pote potAnI kRtiomAM karelA keTalAka nirdezo paNa mAhitI pUrI pADe che. taduparAMta emanA saMparkamAM AvelA sUbAjI ravacaMdabhAI jecaMdabhAIe keTalIka hakIkato lakhelI ane tyArapachI mahArAjazrInA bIjA eka mukhya bhakta zrI hIrAbhAI puMjAzAnA putra zrI giradharabhAIe potAnA pitA tathA dAdA pAsethI jANIne lakhelI keTalIka vigato prApta thAya che. zrI vIravijayajI mahArAjano janma amadAvAdamAM vikrama saMvata 1829nA Aso suda 10nA divase zAntidAsanA pADAmAM thayo hato. e jagyA ghIkAMTA pAse AvelI hatI. (have e jagyA rahI nathI.) tyAM jazezvara (yajJezvara) nAmano eka brAhmaNa raheto hato. enI patnInuM nAma vijakora (vijayA) hatuM. tene eka putrI hatI. enuM nAma gaMgA hatuM. jagnezvarane eka dIkaro hato. te bahu dekhAvaDo hato. enuM nAma kezavarAma hatuM. A kezavarAma te zrI vIravijayajI. baMne saMtAno moTAM thatAM, temane paraNAvavAmAM AvyAM hatAM. kezavarAmanAM lagna dahegAmanI raLiyAta nAmanI eka brAhmaNa kanyA sAthe thayAM hatAM. kezavarAmanAM lagnanI cokkasa sAla maLatI nathI. paraMtu aDhAra varSanI uMmare emaNe dIkSA lIdhI hatI, eTale lagna thayAM tyAre emanI uMmara aDhAra varSathI paNa ochI haze. emanAM lagna pachI thoDA samayamAM emanA pitA jazezvara maraNa pAmyA hatA. lagna pachI eka vakhata kezavarAmane kAThiyAvADamAM bhImanAtha (dholerA pAse) nAmanA gAme javAnuM thayuM. te daramiyAna amadAvAdamAM emanA gharamAM corI thaI. teo pAchA AvyA tyAre mAtA ane putra vacce e aMge bolAcAlI thaI. teo pAchA AvyA tyAre mAtA ane putra vacce e aMge bolAcAlI Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 385 thaI. krodhe bharAyelI mAtAe putrane gALa dIdhI. ethI kezavarAmane ghaNuM lAgI AvyuM. teo paNa krodhe bharAyA ane ghara choDI cAlI nIkaLyA ane amadAvAdamAM pAcho paga na mUkavo evo nirNaya karI rocakA nAmanA gAme pahoMcyA. kezavarAmanA gayA pachI mAtAne pastAvo thayo. vaLI pati viyogathI putravadhU raLiyAta jhUravA lAgI. enuM duHkha sahana na thatAM mAtAe kezavarAmanI bhALa kADhavA mATe potAnI bahenane laIne AsapAsanAM gAmomAM bhamavA mAMDyuM. ema karatAM rocakAmAM dIkarAnI bhALa maLI, paNa dIkarAe to amadAvAda pAchA na pharavAno saMkalpa karyo hato. eTale mAtA AghAtane lIdhe tathA parizramane kAraNe mRtyu pAmI. kezavarAme mAtAnuM kAraja karyuM, paNa amadAvAda pAchA na pharyA. A bAju bhAI ane mAtAnA viyoganA du:khane lIdhe gaMgA paNa maraNa pAmI. kevaLarAmanAM patnI raLiyAtanuM tyArapachI zuM thayuM tenI kazI vigata maLI nathI. kezavarAmane A samaya daramiyAna kyAMka zrI zubhavijayajI mahArAjano bheTo thayo hato. kayA gAme e bheTo thayo hato tenI nizcita mAhitI maLatI nathI. paraMtu kezavarAma pAlitANA pahoMce che evAmAM kezavarAmane koI gaMbhIra bImArI lAgu paDI. e vakhate pAlitANAmAM zrI zubhavijayajI mahArAja birAjamAna hatA. emaNe kezavarAmano e roga maTADI dIdho. A rIte zrI zubhavijayajInA saMparkamAM AvavAnuM kezavarAmane banyuM. saMbhava che ke A gALA daramiyAna brAhmaNa jAtinA kezavarAmanA citta upara jaina sAdhuonA saMyamita jIvanano ghaNo moTo prabhAva paDyo hovo joIe. AthI ja emaNe ghare na jatAM potAne dIkSA ApavA mATe zrI zubhavijayajIne Agraha karyo. zrI zubhavijayajI khaMbhAta jaIne emane dIkSA ApavAno vicAra karatA hatA, paNa eTalA divasanI dhIraja kezavarAmane rahI nahi. eTale zrI zubhavijayajIe mArgamAM pAnasarA nAmanA gAme vi. saM. 1848nA kArataka vadamAM kezavarAmane dIkSA aDhAra varSanI umare ApI ane emanuM nAma zrI vIravijayajI rAkhavAmAM AvyuM. zrI zubhavijayajIne zrI dhIravijayajI ane zrI bhANavijayajI nAmanA be ziSyo hatA ane emAM A zrI vIravijayajIno umero thayo. vihAra karatAM karatAM zrI zubhavijayajI khaMbhAta padhAryA. khaMbhAtanA saMghe Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 prabhAvaka sthaviro sAme jaIne sAmaiyuM karyuM. khaMbhAta tyAre paNa vidyAnA dhAma tarIke jANItI nagarI hatI ane tyAM saMskRta bhASA tathA SadarzananA abhyAsa mATe paMDitonI suvidhA hatI. yuvAna zrI vIravijayajI tejasvI hatA. eTale emano vidyAbhyAsa sArI rIte akhaMDa cAlI zake e hetuthI zrI zubhavijayajIe khaMbhAtamAM judA judA vistAranA upAzrayamAM lAgalagATa pAMca cAturmAsa karyA hatAM. dIkSA lIdhA pachI zrI zubhavijayajIe potAnA ziSya zrI vIravijayajIne vidyAbhyAsa karAvavAmAM ghaNI sArI kALajI rAkhI hatI. emaNe pote ardhamAgadhIno ane jaina zAstronA siddhAntono tathA jena tattvadarzanano sAro abhyAsa karAvyo. taduparAMta zrI vIravijayajIne saMskRta bhASAmAM sAro abhyAsa karAvavA mATe emaNe paMDitonI vyavasthA karAvI hatI. e paMDitoe saMskRtanAM pAMca prasiddha mahAkAvyo-raghuvaMza, kumArasaMbhava, naiSadhIyacarita, kirAtArjanIya ane zizupAlavadhano sAro abhyAsa karAvyo tathA chaye darzanonuM paNa ghaNuM UMDuM adhyayana karAvyuM. zrI raMgavijayajI mahArAje potAnA rAsamAM A abhyAsano nirdeza nIce pramANe karyo cheH zAstra aratha siddhAntanA, Ape guru guNavaMta; suziSyane guru zIkhave, zAstra taNo virataMta. vivekI vicakSaNa vIrane, dekhI harakhita thAya, adhyApaka te supiyA, vidyA bhaNavA kAja. adhyApaka deto valI, joI buddhiprakAza, gahana aratha te Apato, mana dharI moTo ullAsa. vIra viveka zIkhiyA, adhyApaka guru pAsa; paMcakAvya pAThI thayA, khaTadarzana vikhyAta." dIkSa pachI zrI vIravijayajI mahArAja potAnA guru bhagavaMta sAthe ja haMmezAM vicaratA hatA. zrI vIravijayajIe padarzana ane kAvyAlaMkAra sahita jena sUtrasiddhAntano je abhyAsa karyo tethI emanI buddhipratibhA ghaNI khIlI UThI. temaNe vi. saM. 1853mAM tevIsa varSanI uMmare khaMbhAtamAM "goDI pArzvanAthanA DhALiyAM' nAmanI kRtinI je racanA karI che emAM emanI kavi tarIkenI paripakva pratibhAnAM darzana thAya che. tyAra pachI vi. saM. 1858mAM Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 987 emaNe lagabhaga aThThAvIsa varSanI uMmare "aSTaprakArI pUjA'nI racanA karI, je Aja divasa sudhI gavAya che. A be kRtio yuvAna zrI vIravijayajInI tejasvitAno paricaya karAvavA mATe pUratI che. khaMbhAtanA rokANa daramiyAna zrI zubhavijayajInA ziSya bhANa-vijayajIe guruAjJA laIne anyatra vihAra karyo hato. zrI zubhavijayajI potAnA be ziSyo zrI dhIravijayajI tathA zrI vIravijayajI sAthe haju khaMbhAtamAM rahyA hatA. tyArapachI amadAvAdathI vinaMtI AvatAM zrI zubhavijayajI potAnA ziSya zrI vIravijayajIne laIne amadAvAda padhAryA ane zrI dhIravijayajI khaMbhAtamAM ja rokAyA. amadAvAdamAM zrI zaMbhavijayajI ane zrI vIravijayajI luhAranI poLanA upAzrayamAM UtaryA. tyAM zrI zubhavijayajI mahArAje vyAkhyAnamAM AgamazAstronA je gahana artha samajAvyA tethI zrI vIravijayajI bahu harSita thayA hatA. zrI vIravijayajIne dIkSA lIdhAne have dasa varSa thaI gayAM hatAM. emaNe sUtrasiddhAntanuM jJAna guru bhagavaMta pAsethI sArI rIte saMpAdita karI lIdhuM hatuM. emanI saMyamanI ArAdhanA paNa sArI rIte cAlatI hatI. A saMjogomAM emane have paMnyAsanI padavI ApavI joIe ema zrI zubha-vijayajIne lAgyuM. eTale zrI zubhavijayajIe vaDodarAmAM sthiratA karI ane zrI vIravijayajIne yoga vaherAvyA tathA vi. saM. 1860mAM paMnyAsanI padavI moTA utsava sAthe ApI. zrI raMgavijayajI lakhe cheH vaTapadra mAMhe gayA re, zubha gurunI saMghAta; yoga vevarAvyA sUtranA re, sakala saMghanI sAkha. paMnyAsa pada gurujI dII re, saMgha sakala parivAra, vAsakSepa sahu saMgha kare re, vIra te harakhita thAya." vaDodarAthI vihAra karI teo pAchA amadAvAda padhAryA hatA. zrI vIravijayajIno abhyAsa cAlato ja rahyo hato. emanI lekhanapravRtti paNa cAlu hatI. ane emanI Atmika sAdhanA paNa gurumahArAjanA mArgadarzana heThaLa cAlu ja hatI. potAnA gurumahArAjanI hayAtImAM ja emaNe AtmajJAnasvarUpAnubhavajJAna prApta karI lIdhuM hatuM. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 prabhAvaka sthaviro zrI zubhavijayajInI tabiyata have lathaDatI jatI hatI. annanI aruci, zvAssalAmaNa ane UbhA rahetAM cakkara AvavAM vagere pIDAo zarU thaI gaI hatI. pariNAme vi. saM. 1860mAM phAgaNa suda 12nA roja guruvarya zrI zubhavijayajI toMtera varSanI vaye, paMcAvana varSano dIkSAparyAya pALI, amadAvAdamAM kALadharma pAmyA. Ama potAnA guru bhagavaMtanuM satata bAra varSa sudhI zrI vIravijayajIne sAnnidhya maLyuM e emanI paMDitakavi tarIkenI pratibhAne vikasAvavAmAM bahu sahAyabhUta thayuM. guruvaryanA viyoganI temanI vedanA apAra hatI. potAnA hRdayogAra vyakta karavA zrI vIravijayajIe "zubhavelI' nAmanI kRtinI racanA karI. emAMthI ApaNane zrI zubhavijayajInA jIvanano TUMko vRttAnta jANavA maLe che. e paNa kevo yogAnuyoga che ke guru ane ziSya- zrI zubhavijayajI ane zrI vIravijayajI baMnenAM saMsArI nAma kezava hatAM. zrI zubhavijayajI viramagAmanA vatanI hatA ane emanA saMsArI bhAInuM nAma mahIdAsa hatuM. "zubhavelI'mAM zrI vIravijayajI potAnA udgAro nIce pramANe vyakta kare che: nAtha viyoge jIvavuM re hAM, te jIvita yA mAMhi; AtamadharamanI dezanA re hAM, kuNa deye have AMhi." ra za zara cAlyA, mujane ekalaDo re hAM, Ubho melhI nirAsa, INe mArage bolAviyo hAM re, pAchI nahi tasa Aza. A bhavamAM have dekhavo re hAM, dulaho guru dedAra, karasyuM kehanI cAkarI re hAM, vaMdana UThI savAra." zubhavelImAM zrI vIravijayajIe potAnA guru bhagavaMtano mahimA darzAvatAM lakhyuM che: e gurunA guNa jaLanidhi, muja matie na kahAya; guNanidhi jaLanidhi jaLa bharyo, gagarImeM na samAya." vaLI saMghane bhalAmaNa karatAM teo "zubhavelI'mAM lakhe cheH "gAvo gAvo re guNavaMta guruguNa gAvo, motiya thAla bharI sazurujIne vadhAvo; Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja nirmaLa pariNati aMtara lAvI, Atamatattva nipAvo re.' zrI zubhavijayajInA kALadharma pachI amadAvAdanA saMghe emanI pATe zrI vIravijayane birAjamAna karI moTo utsava karyo hato. zrI zubhavijayajInA kALadharma pachInAM varSono zrI vIravijayajIno jIvanavRttAMta pramANamAM bahu ocho maLe che. paraMtu tenuM eka kAraNa e che ke teo potAno ghaNokharo samaya svAdhyAya ane lekhanamAM vitAvatA hatA. emaNe je vizALa lekhanakArya karyuM che te jotAM e mATe sthaLanI sthiratA ane ekAntanI ghaNI apekSA rahe che. emaNe mukhyatve rAjanagara amadAvAdamAM cAturmAsa karI potAnuM A lekhanakArya karyuM che. guru mahArAjanA kALadharma pachI zrI vIravijayajI mahArAja potAnA ziSyo sAthe lIMbaDI, vaDhavANa vagere kAThiyAvADanAM sthaLomAM vicaryA pachI dakSiNa gujarAtamAM surata zaheramAM padhAryA. surata zaheranA saMghe ghaNI dhAmadhUma sAthe temanuM sAmaiyuM karyuM. suratamAM mahArAjazrIe potAnI vyAkhyAnazakti ane zAstrajJAna vaDe lokone maMtramugdha karI dIdhA. temaNe teone upadhAna vagere karAvyAM. zrI vIravijayajIno Avo utkarSa joIne tathA upadhAna karAvatAM pahelAM potAnI saMmati na lIdhI ethI sthAnika yatione IrSyA thaI. temane potAnuM varcasva ochuM thatuM lAgyuM. teoe tejodveSathI prerAIne jhaghaDo cAlu karAvyo. A jhaghaDo eTalo badho vadhI gayo ke sarakArane vacce paDavuM paDyuM. briTiza sarakAranA TopIvALA aMgreja sAhebo jyAre jANyuM ke yatioe tithino jhaghaDo cAlu karyo che tyAre lavAda tarIke jyotiSAcArya zAstrIone bolAvI, baMne pakSane teoe barAbara sAMbhaLyA. zAstrIoe kahyuM ke, tithinA viSayanA A jhaghaDAnI bAbatamAM zrI vIravijayajIno pakSa sAco che. AthI aMgrejoe yatione zikSA karI. Ama, suratamAM mahArAjazrInA pakSano vijaya thayo. suratathI vihAra karI mahArAjazrI pAchA amadAvAda padhAryA. e vakhate mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM AvatA bahoLA zrotAvargane mATe zaheranI madhyamamAM eka vizALa upAzrayanI AvazyakatA hatI. e mATe saMgha taraphathI bhaThThInI poLe jagyA laI tyAM upAzraya bAMdhavAmAM Avyo ane e upAzrayamAM zrI vIravijayajInI padharAmaNI karAvavAmAM AvI. 389 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 prabhAvaka sthaviro I. sa. 1878mAM amadAvAdanAM jenomAM mUrtipUjA vize moTo vivAda thayo hato. sANaMdanA koI DhaMDhiyAe (e vakhate "sthAnakavAsI' zabda pracAramAM Avyo nahoto) amadAvAdanI korTamAM amadAvAdanI vIsA zrImALI jJAti upara dAvo karyo hato ke teonI mUrtipUjA zAstraviruddha che mATe te aTakAvavI joIe. aMgreja jajasAhebe beya pakSanA vidvAnone bolAvyA. e vakhate amadAvAdamAM zrI vIravijayajI mahArAja hatA. emaNe adAlatamAM jubAnI ApavA tathA zAstronA pATho batAvavA mATe potAnA uparAMta bIjA sAdhuone paNa bolAvyA. emAM kaccha-bhUjathI ANaMdazekharajI AvyA. kheDAthI labdhivijayajI AvyA. temanI sAthe dalIcaMdajI AvyA. amadAvAdamAM khuzAlavijayajI ane mAnavijayajI hatA. taduparAMta saMghanA pratinidhi evA zrAvakomAM bahAragAmathI visanagarathI galAzA jecaMda AvyA. bIjA zrAvakomAM zrImALI jJAtinA zeTha bhagavAnacaMda, icchAzA, vakhatacaMda, mAnacaMda, harakhacaMda mAnacaMda vagere ekatra thayA. jyAre korTamAM kesa nIkaLyo tyAre jajasAhebe vIravijayajIne khurazImAM besavA kahyuM, tyArapachI DhaMDhaka taraphathI jeThArakhi (jaThARSi)ne bolAvyA. zrI vIravijayajIe je prazno jajasAhebanI hAjarImAM emane pUchyA tenA teo uttara na ApI zakyA. teo tarata ja cAlyA gayA. tyArapachI narasiMha RSine bolAvavAmAM AvyA. teo paNa zrI vIravijayajInA praznonA uttara na ApI zakyA. AgamagraMthomAM ane temAM paNa batrIsa sUtromAM mUrtipUjAnA ullekho kyAM kyAM che te zrI vIravijayajIe batAvyA. ethI saMtoSa thatAM jajasAhebe mUrtipUjaka saMpradAyano vijaya jAhera karyo. Ama amadAvAdamAM A eka aitihAsika ghaTanA banI gaI. eno mukhya yaza zrI vIravijayajIne phALe jAya che, kAraNa ke e vakhate emaNe AgamagraMthonuM ane sUtrasiddhAntonuM sUkSma avagAhana karI lIdhuM hatuM. zeTha motIzAha vi. saM. 1888mAM muMbaImAM bhAyakhalAmAM potAnI vADImAM zatruMjayanI TUka jevuM maMdira baMdhAvyuM ane tenI pratiSThAno utsava thayo. e prasaMge zrI vIravijayajI mahArAje bhAyakhalA TUkanAM DhALiyAMnI racanA karI hatI. zrI vIravijayajI te vakhate muMbaI jaI zakyA nahotA, kAraNa ke tyAre muMbaI sudhIno vihArano rasto nahoto. vahANamAM besIne javuM paDatuM. tyAre Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja sAdhuono vihAra surata sudhIno ja hato. zeTha motIzAhanA svargavAsa pachI zatruMjaya parvata paranI zeTha motIzAhe baMdhAvelI TUkamAM aMjanazalAkA ane pratiSThAno mahotsava vi. saM. 1893nA mahA vadamAM emanA putra khImacaMdabhAI taraphathI yojavAmAM Avyo hato. e mahotsavamAM zrI vIravijayajI mahArAja paNa pAlitANA padhAryA hatA. najare nihALelA e mahotsavanuM varNana karatAM DhALiyAM zrI vIravijayajI mahArAje lakhyAM che. mahArAjazrInI nizrAmAM vi. saM. 1899mAM amadAvAdathI paMcatIrthanI yAtrAno saMgha nIkaLyo hato. amadAvAdanA zeTha hImAbhAI vakhatacaMda, haThIsiMga kesarIsiMga ane maganabhAI karamacaMde sAthe maLIne A saMghanuM Ayojana karyuM hatuM ane temAM joDAvA mATe zrI vIravijayajIne vinaMti karI hatI. bahu dhAmadhUmapUrvaka A saMghe prayANa karyuM hatuM. yAtriko mATe vyavasthA karavA dhana kharcavAmAM kaMI kamI rAkhI nahotI. paraMtu saMgha lagabhaga pAlanapura pAse citrAsaNI gAme pahoMcyo tyAre tyAM kaoNlerAno bhayaMkara upadrava thayo hato. ethI gabharATane lIdhe yAtrikoe bhAgaMbhAga karI mUkI. saMgha chinnabhinna thaI gayo. lokoe potapotAnAM paricita jUthomAM goThavAIne amadAvAda tarapha tvarita gatie bhAgavAnuM cAlu karI dIdhuM. keTalAka mRtyu pAmyA. keTalAka azakta banI gayA. keTalAka mahArAjazrI vIravijayajI sAthe rahyA ane emanI sAthe cAlavA lAgyA. rastAmAM jyAM paDAva nAkhavAmAM Ave tyAM mahArAjazrI paDAvanI AsapAsa padmAvatI devInI ArAdhanA sahita maMtrelA jaLanI dhAra detA. teo badhA amadAvAda pahoMcyA tyAM sudhI teone bIjI kazI takalIpha paDI nahi, paraMtu amadAvAda koTanI bahA2 aMgreja sarakAranA amaladAroe cepI rogavALA mANasone nagaramAM keTalAka divasa sudhI pravezavA na dIdhA. keTalAka Amatema karI chUpI rIte nagaramAM dAkhala thaI gayA. keTalAka nagara bahAra ja potAnAM ghara ane svajanone yAda karatAM mRtyu pAmyA. jyAre badhAne nagaramAM dAkhala thavA devAmAM AvyA tyAre mahArAjazrI paNa bhaThThInI poLanA upAzraye pAchA padhAryA. e vakhate koIke TIkA karatAM kaheluM ke mahArAjazrInI nizrA chatAM saMghane upadrava kema thayo ? mahArAjazrI TIkAkArone kahetA ke je banavAnuM hoya 391 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 prabhAvaka sthaviro tene koNa aTakAvI zake ? bhUtakALamAM vajUsvAmI jevA daza pUrvadhara mahAtmA hatA chatAM zatruMjaya para jAvaDazAne bacAvI zakyA nahotA. zeTha haThIsiMganA derAsaranI pratiSThAnA prasaMganuM varNana karatAM DhALiyAmAM zrI vIravijayajI kahe che: 'pUravadhara vAyarasvAmI, ekavIsa vAra pratimA virAmI; deve jAvaDazA harI lIno, pUravI thaIne zuM kIno ?' zrI vIravijayajI mahArAjanI tathA zrI rUpavijayajI mahArAjanI nizrAmAM amadAvAdamAM zeTha haThIsiMganA jinamaMdiranI pratiSThAno utsava vi. saM. 1903mAM UjavAyo hato. durbhAgye zeTha haThIsiMganuM avasAna pratiSThA mahotsava pahelAM thayuM hatuM, paraMtu zeThANI harakuMvarabAIe tyArapachI potAnI sUjha, AvaData ane hoziyArIthI Akho prasaMga sArI rIte pAra pADayo hato. A pratiSThA mahotsava amadAvAdanA itihAsamAM eka yAdagAra prasaMga banI gayo hato. zrI raMgavijayajI mahArAje potAnA DhALiyAmAM A prasaMganuM sarasa varNana karyuM che. zrI vIravijayajI mahArAje vi. saM. 1905mAM soraThanA saMghanAM DhALiyAM lakhyAM che. mahArAjazrInI nizrAmAM zeThazrI premAbhAI hemAbhAIe "UbhI soraThano (eTale zatruMjaya tathA giranArano) saMgha kADhayo hato. A saMghamAM mahArAjazrI pote gayA hatA. eTale emaNe DhALiyAMmAM najare joyelI e saMghayAtrAnuM tAdaza varNana karyuM che. zrI vIravijayajI mahArAje saMskRta bhASAno ghaNo UMDo abhyAsa karyo hato. enI pratIti emaNe muni kIrtivijayajInA AgrahathI "adhyAtmasAra' upara "Tabo' lakhyo hato e uparathI thAya che. A 'Tabo" emaNe vi. saM. 1881nA caitra suda pUnamanA roja pUro karyo hato. A gadyakRtimAM emaNe upAdhyAya zrI yazovijayajInA kaThina graMtha "adhyAtmasAra' upara pahelI vAra gujarAtImAM vizeSa prakAza pADyo hato. emAM emanA samayanI gujarAtI bhASAnI laDhaNa joI zakAya che. zrI vIravijayajI mahArAje saMskRtamAM "praznaciMtAmaNi' nAmanA graMthanI Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja racanA karI che ane be vibhAgamAM dareka 101-101 praznonA uttara zAstrapramANa sAthe ApyA che. emAM emanI bahuzrutatAnAM subhaga darzana thAya che. zrI vIravijayajIno zrotAbhaktavarga paNa keTalo badho sajja haze te A graMthonI racanA parathI jaNAya che. vaLI emaNe amadAvAdamAM eka cAturmAsa daramiyAna vyAkhyAna mATe 'vizeSAvazyaka' jevo kaThina, tattvagaMbhIra graMtha pasaMda karyo hato. e paNa A vAtanI sAkSI pUre che. I. sa. 1908mAM amadAvAdanA zrI giradharabhAI hIrAbhAI zAhe potAnA dAdA zrI puMjAzA pItAMbaradAsa ke jeo zrI vIravijayajInA ghaniSTha saMparkamAM AvelA temanI pAsethI sAMbhaLelI ane bIjAo dvArA jANelI mAhitInI AdhAre zrI vIravijayajI vize 'TUMko prabaMdha' lakhyo che. temAM be-traNa vigato evI Ave che ke jeno anyatra kyAMya ullekha thayo nathI. temaNe zrI maganalAla vakhatacaMda pAsethI e vAto sAMbhaLI hatI. eka vAra koIke mahArAjazrIne evI vAta karI ke amuka gAmanA koI zrAvaka bhAI AnaMdaghanajInAM padono artha barAbara zrI AnaMdaghanajInA hetu ane Azaya pramANe karI zake che. mahArAjazrIe kahyuM, 'pada ke stavananA artha potAnI vidvattA pramANe koI karI zake paNa kavinA hetu ke Azaya pramANe ja te barAbara karI zake che evuM haMmezAM dareka vakhate na kahevAya, kAraNa ke kavino Azaya keTalIka vAra ghaNo gUDha hoya che.' tyArapachI bIje divase e zrAvaka bhAI mahArAjazrIne maLavA AvyA. te vakhate mahArAjazrIe emane zaMkhezvara pArzvanAtha vizenuM potAnuM eka stavana ApyuM ke jenI prathama paMkti hatIH 'sahajAnaMdI zItaLa sukhabhogI'. e stavananA artha te bhAI karI na zakyA eTaluM ja nahi paNa stavana kayA bhagavAnanuM che te paNa jaNAvI na zakyA. eTale mahArAjazrIe emane kahyuM ke, 'kAvyanA zabdArtha karI batAvavA e eka vAta che ane kAvyanA racanArano Azaya barAbara kahI batAvavo e bIjI vAta che. Azaya na ja kahI zakAya evuM nathI, paNa tevo dAvo karI na zakAya.' mahArAjazrI kavi dalapatarAma DAhyAbhAInA samakAlIna hatA. dalapatarAma amadAvAdamAM rahetA hatA ane gujarAtI kavitAmAM emanuM nAma e jamAnAmAM agragaNya hatuM. e jamAnAmAM saMskRta vRttameLa chaMdone badale mAtrAmeLa chaMdomAM ane dezIomAM gujarAtI kavitAnI racanA thatI hatI. kavitA geya 393 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 prabhAvaka sthaviro prakAranI ja hoya evo mata pracalita hato. mahArAjazrInI kavitAnI bhASA, laDhaNa vagere keTaleka aMze dalapatarAmanI kavitAne maLatI Ave che. paraMtu dalapatarAmanI kavitAno prabhAva mahArAjazrInI kavitA upara paDyo hoya evuM jaNAtuM nathI. teo baMne paraspara maLyA hoya evo paNa kyAMya nirdeza maLato nathI. paraMtu mahArAjazrIe "dhUlibhadranI ziyaLavela'nI je racanA karI tenA maulika kavitvathI dalapatarAma bahu prabhAvita thayA hatA ane emaNe A kAvyakRtinI prazaMsA karI hatI, evuM giradharabhAI hIrAbhAIe mahArajazrInA vidvAna bhakta zrI maganalAla vakhatacaMda pAsethI sAMbhaLIne noMdhyuM che. vi. saM. 1908mAM zrI vIravijayajI mahArAja 78 varSanA thayA hatA. emanA dIkSAparyAyane 61 varSa thavA AvyAM hatAM. emanI vRddhAvasthA cAlatI hatI. evAmAM zrAvaNa mahinAmAM emanI tabiyata lathaDI. auSadhopacAra karavAmAM AvyA, paNa khAsa kaMI pharaka paDyo nahi. paryuSaNanA divaso AvyA ane gayA, paNa zarIra asvastha rahyA ja karyuM. eTaluM ja nahi paNa vadhAre azakta thavA lAgyuM. ema karatAM karatAM vi. saM. 1909nA bhAdaravA vada trIjanA roja pAchalA pahore emaNe deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra cAre bAju prasarI gayA. saMghanA badhA moTA moTA AgevAno tarata doDI AvyA. zibikA taiyAra karavAmAM AvI, emanAM aMtima darzana karavA mATe bhaThThInI poLamAM hajAro mANasonI lAIna lAgI. jaina-jainetara ema "aDhAre varaNa'nA loko AvyA. e divase bajAromAM haDatAla paDI. emanI zibikAne jyAre laI javAmAM AvI tyAre e jovAne mATe aMgreja sAhebo paNa potAnI kacerI barakhAsta karI rastA para AvI pahoMcyA. zrI raMgavijayajI lakhe cheH sAheba jovA AviyA re rAja, karI kacerI barakAza re. vepAra na kare vANiyA re, maliyA varaNa aDhAra re." Ama zrI vIravijayajInAM aMtima darzana mATe Ubhe raste baMne bAju hajAro mANaso ekatra thayA hatA. emanI pAlakhI nagara daravAjA bahAra AvI ane sAbaramatI nadImAM dUdhezvaranA Are caMdanakASThanI racelI citAmAM emanI zibikAne padharAvavAmAM AvI, ane agnidAha devA mATe uchAmaNI bolAvavAmAM AvI. A rIte zrI vIravijayajInA pArthiva dehano aMta Avyo. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 395 emanA mukhya ziSya raMgavijayajI potAnI virahanI saMvedanA vyakta karatAM rAsamAM lakhe che: bALapaNathI sAhebe re, ucherI moTo kIdha re; mAya tAta teNI pare re, mujane karyo upagAra re." "raMga' kahIne kuNa bolAvaze re, kone pUchINyuM vAta re; gahana aratha gurujI kahe re, sAMbhaLI saMzaya jAya re." zrI vIravijayajInA kALadharma pachI emanI pATe emanA ziSya zrI raMgavijayajIne vi. saM. 1908nA Aso mAsanI vijayAdazamIne divase guruvAre sthApavAmAM AvyA hatA. A zrI raMgavijayajIe potAnA guruvarya zrI vIravijayajI vize nirvANa rAsa'nI racanA vi. saM. 1911nA caitra suda pUnamanA divase pUrI karI hatI. bhaThThInI poLanA upAzrayamAM mahArAjazrInA kALadharmanI dara mAsika tithie ghaNAM zrAvaka-zrAvikA pauSadha karatAM hatAM. vaLI e tithie mANekacokamAM haDatAla paDatI hatI. eka varSa pachI dara vArSika tithie e rIte bhakto pauSadha karatA rahetA hatA. A paraMparA ghaNAM varSa sudhI cAlu rahI hatI. kALadharmanA lagabhaga cha mahinA pachI vi. saM. 1909mAM bhaThThInI poLanA upAzrayanI vADImAM eka "zubha baMdhAvavAmAM AvyuM ane temAM mahArAjazrInAM pagalAMnI pratiSThA karAvavAmAM AvI hatI. e vakhate paMdara divasano utsava rAkhavAmAM Avyo hato. A pagalAMnAM darzana Aje paNa loko bhAvathI kare che. baThThInI poLano e upAzraya have vIravijayajInA upAzraya tarIke-vIranA upAzraya" tarIke oLakhAya che. zrI vIravijayajI mahArAjane zaMkhezvara pArzvanAthamAM tathA zrI padmAvatIdevImAM ghaNI zraddhA hatI. emaNe pote lakhyuM che te pramANe "dhyAnathI mAsa dasa doya vItyA." Ama eka varSa emaNe zrI zaMkhezvara pArzvanAthanuM dhyAna satata dharyuM hatuM. emanI zrI padmAvatIdevInI ArAdhanA paNa satata cAlu ja rahetI. ema kahevAya che ke zrI padmAvatIdevI emanA para prasanna hatAM ane emane sahAya Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 prabhAvaka sthaviro karatAM. zrI padmAvatIdevIne je pratimA teo potAnI sanmukha rAkhIne ArAdhanA karatA e pratimAnAM darzana bhaThThInI poLanA upAzrayamAM Aje paNa karI zakAya zrI vIravijayajI mahArAjano dIkSAparyAya 6 1 varSa jeTalo hato. emaNe pahelI katinI racanA lagabhaga pacIsa varSanI uMmare karI hatI. lagabhaga sADA pAMca dAyakA jeTalA potAnA kavanakALamAM emaNe vividha prakAranI kRtionI racanA karI che. emAM rAsa jevI sudIrgha kRtio che ane stavana jevI nAnI racanAo paNa che. emaNe pUjAo, DhALiyAM, bAramAsa, vivAhalo, velI, lAvaNI, gahuMlI, hariyALI, chatrIsI, duhA, stavano, sajhAya, caityavaMdana vagere vividha prakAranI racanAo karI che. rAsakRtiomAM emaNe surasuMdarI rAsa, dhammila rAsa ane caMdrazekhara rAsanI racanA karI che. pUjAomAM emaNe aSTaprakArI pUjA, cosaTha prakArI pUjA, navANuM prakArI pUjA, bAra vratanI pUjA, paMcakalyANakanI pUjA vagerenI racanA karI che. emaNe racelI snAtrapUjA Aje paNa rojeroja jinamaMdiromAM gavAya che. taduparAMta emaNe "sthUlibhadranI ziyaLavela" tathA "hitazikSA chatrIsI'nI racanA karI che. A uparAMta vividha prasaMgotsavanAM DhALiyAMnI racanA karI che. zrI vIravijayajI mahArAjanA vipula sAhityano savigata paricaya karavAnuM ahIM zakya nathI. emAMthI keTalIka mahattvanI kRtiono saMkSepamAM ahIM paricaya ApavAmAM Avyo che. zrI vIravijayajI mahArAje stavana, sajhAya jevI laghukRtionI racanA karI che, tema rAsakRtionuM sarjana paNa karyuM che. paraMtu rAsakRtiomAM vi. saM. 1857mAM aThThAvIsa varSanI vaye "surasuMdarI rAsanuM sarjana karyA pachI jIvananA uttarArdhamAM, lagabhaga cAra dAyakA pachI emaNe "dhammila rAsanuM sarjana karyuM. vi. saM. 1896mAM ane vi. saM. 1902mAM emaNe "caMdrazekhara rAsa'nuM sarjana karyuM. A cAra dAyakA daramiyAna emaNe stavana, sanjhAya uparAMta pUjAsAhityanI racanA karI hatI. rAsa jevI sudIrgha kRtinI racanA mATe sthaLanI sthiratA, samayano avakAza ane sAtatya maLavAM joIe, je emane amadAvAdamAM maLyAM hatAM. surasuMdarI rAsanuM kathAnaka prAcIna che ane e vize agAu keTalAka kavioe rAsanI racanA karI che. zrI vIravijayajIe A rAsanI racanA cAra khaMDanI Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 397. badhI maLIne 51 jeTalI DhALamAM karI che. vividha dezImAM thayeluM kathAnakanuM nirUpaNa rasika ane rocaka che. "dhammila rAsa'nI racanA cha khaMDanI 72 DhALanI badhI maLIne 2481 kaDImAM thayelI che. e parathI paNa joI zakAya che ke A rAsakRti keTalI moTI che. emAM dhammilakumAranI sAthe sAthe bIjI ghaNI avAMtara kathAo gUMthI levAmAM AvI che. pacakakhANa levAthI keTalo badho lAbha thAya che tathA teno mahimA keTalo badho che e mukhya upadeza emAM gUMthI levAmAM Avyo che. upamA, rUpaka, daSTAntAdi arthAlaMkAro ane varNAnuprAsAdi zabdAlaMkArothI sabhara A sudIrgha rAsakRti kavi zrI vIravijayajInI rAsakavi tarIkenI siddhinI pratIti karAve che. "candrazekhara rAsa'nI racanA munidAnanA mahimAne varNave che. cAra khaMDanI kula 57 DhALamAM candrazekharanA kathAnaka uparAMta bIjI ghaNI avAMtara kathAonuM nirUpaNa thayuM che. adbhuta rasa ane hAsyarasanuM Alekhana paNa temAM ghaNe sthaLe thayuM che. pAtro ane gatizIla prasaMgonuM vaividhya temAM ThIka ThIka pramANamAM jovA maLe che. kavie tattvabodhanI sAthe temAM vyavahArabodha vaNI lIdho che. nyAyopArjita dravya upara ane evA dravyanA dAna upara emAM bhAra mUkavAmAM Avyo che. kavie emAM ziSTa gujarAtI bhASAnI sAthe sAthe tatkAlIna bolacAlanI hiMdI mizrita gujarAtI bhASA paNa prayojI che. (musalamAnonA e zAsanakALa daramiyAna AvI bhASAno prayoga anya keTalAka kavioe paNa potAnI kRtimAM karyo che.) A rAsakRti paNa kavinI kavitvazaktino sarasa paricaya karAve che. Ama, A traNa rAsakRtio dvArA paMDita kavi zrI vIravijayajI ApaNA rAsakaviomAM mahattvanuM sthAna prApta karI le che. emanA yuga pachI A prakAranI rAsaracanA lagabhaga baMdha jevI thaI gaI, eTale ApaNe emane chellA samartha rAsakavi tarIke oLakhAvI zakIe. zrI vIravijayajI mahArAje pUjAsAhityanI racanA karI che temAM viSayanuM nirUpaNa, zAstrabodha, enI bhinna bhinna dezIo, layabaddhatA, saraLatA, sugeyatA, prAsAdikatA vagere enI vividha guNasaMpattine kAraNe emane eka zreSTha pUjA-kavi tarIkenuM sthAna apAve che. emaNe racelI pUjAomAM (1) aprakArI pUjA, (2) cosaTha prakArI pUjA, (3) pisatAlIsa AgamanI pUjA, (4). Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 prabhAvaka sthaviro navANuM prakAranI pUjA, (5) bAra vratanI pUjA, (6) paMcakalyANakanI pUjA ane (7) snAtrapUjA che. A dareka pUjAnuM bhinna bhinna dRSTikoNathI ghaNuM mahattva che. emAM cosaTha prakArI pUjA ane paMcakalyANakanI pUjA savizeSa mahattvanI gaNAya che. cosaTha prakArI pUjAnI racanA kavizrIe vi. saM. 1874mAM rAjanagara amadAvAdamAM karI hatI. emAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya e ATha karmanI ATha pUjA che. eka pUjA roja bhaNAvavAmAM Ave to e rIte emAM ATha divasa bhaNAvavA mATe A pUjA che. pratyeka pUjA aSTaprakArI hovAthI ATha pUjA kula cosaTha prakArI bane che. ATha karmane lagatI A pUjAmAM karmanA siddhAMtane vaNI levAmAM Avyo che ane e vize bodha ApavAmAM Avyo che. emAM suMdara, rasika, dRSTAnto paNa kavie ApyAM che. bhinna binne dezamAM ke rAgarAgiNImAM gAI zakAya evI pUjAnI A DhALo preraka ane utsAhaka che. A ATha pUjAonI keTalIka paMktio ghaNI lokapriya banI gaI che. dA. ta., "vIkumAranI vAtaDI kene kahIe ? kene kahIe re kene kahIe ?' kalpataru kanakAcala re, navI karatAM upakAra; tethI marudhara rUDo keraDo re, paMthaka chAMya lagAra. karapI bhaMDo saMsAramAM re.' manamaMdira Avo re, kahuM eka vAtalaDI; ajJAnI saMge re, rasiyo rAtalaDI." baMdha samaya citta cetiye, zo udaye saMtApa; zoka vadhe saMtApathI, zoka narakanI chApa." Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 399 "naigama eka nArI dhUtI, paNa ghebara bhUkha na bhAMgI, jamI jamAI pAcho vaLiyo, jJAnadizA tava jAgI." "akhiyanameM avikArA, jigaMdA torI akhiyanameM avikArA. rAga dveSa paramANu nipAyA, saMsArI savihAra, nibaMdA torI." zaTa mA 'bAjI, bAjI, bAjI, bhUlyo bAjI bhogavighana ghana gAjI." vaMdanA vaMdanA vaMdanA re, jinarAja kuM sadA morI vaMdanA." A cosaTha prakArI pUjAmAM kavizrIe karmasiddhAntanI kaThina vAto saraLa rIte, daSTAntasahita rasikatAthI evI sarasa samajAvI che ke jo barAbara dhyAnathI, samajaNapUrvaka e vAMcavAmAM ke gAvAmAM Ave to eno barAbara paricaya maLI rahe. kavinI keTalIye paMktio lokajIbhe caDI gaI che ane keTalAka duhA to aSTaprakArI pUjAmAM roja bolAya che. kavi zrI vIravijayajInI A eka samartha kRti che. zrI vIravijayajI mahArAje racelI "paMcakalyANakanI pUjA' jainomAM ghaNI jANItI che ane rojeroja kyAMka ne kyAMka e pUjA Aja divasa sudhI bhaNAvAtI AvI che. A pUjAnI racanA emaNe vi. saM. 1889mAM rAjanagara amadAvAdamAM karI hatI. A pUjAmAM trevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAtha bhagavAnanA (1) cyavana, (2) janma, (3) dIkSA, (4) kevaLajJAna ane (5) nirvANa e pAMce kalyANakanuM ATha DhALamAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. pratyeka DhALa sAthe puSpa, phaLa, akSata, jala, caMdana, dhUpa, dIpa ane naivedya e ATha prakAranI pUjAne joDavAmAM AvI che. zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnane vaMdana karI AraMbhanI duhAnI paMktiomAM Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 prabhAvaka sthaviro A pAMca kalyANakano nirdeza karI, cyavana kalyANaka vize kavi lakhe cheH 'cAra gati copaDA cyavananA cUkavI ziva gayA tAsa ghara namana jAve.' tyArapachI kavi vAmAmAtAne AvelAM cauda svapnanuM varNana kare che. e vakhate zarU thayelI vasaMta RtunuM varNana karatAM kavi lakhe cheH 'rUDo mAsa vasaMta, phaLI vanarAji re, rAyaNa ne sahakAra, vA'lA. ketakI jAI ne mAlatI re, bhramara kare jhaMkAra, vA'lA. koyala madabhara TahukatI re, beThI AMbADALa vA'lA.' tyArapachI trIjI DhALamAM pArzvaprabhunA janma-mahotsavanuM varNana karatAM kavinI vANImAM kevo umaMga varatAya che te juo 'ramatI gamatI hamune sAhelI, bihuM maLI lIjie eka tALI, sakhI Aja anopama divALI.' janma-mahotsavanuM varNana karatI vakhate kavie lakhelI paMkti 'prabhu pAsanuM mukhaDuM jovA, bhavobhavanAM pAtika khovA' aneka lokonI jIbhe ramatI thaI gaI che ane jinamaMdiromAM te bolAya che. pAMcamI DhALamAM kamaTha ane pArzvakumAra vacceno vedhaka saMvAda tatkAlIna hiMdImizrita, lokapracalita bhASAmAM prayojAyo che. vaividhya ane madhuratAthI sabhara A paMktiomAM jema kavinuM bhASAprabhutva jovA maLe che tema buddhivebhava paNa jovA maLe che. nIcenI paMktio juo : 'suNa tapasI sukha lenakuM jape phogaTa mAle; ajJAnase agni bice, yogakuM parajAle. kamaTha kahe paNa suNa rAjavI, Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 401 tame azva khelAo; yogI ke ghara hai baDe, mata ko batAo." saMsAra burA chora ke suNa ho laghu rAjA, yogI jaMgala sevata, leI dharma avAjA." javAbamAM pArzvakumAra nIce pramANe kahe che ane agnimAMthI baLatA nAgane kADhIne batAve che : dayA dharma kA mUla hai kyA kAna phUMkAyA, jIvadayA nahu jAnate tapa phogaTa mAyA." pachInI DhALamAM kamaThanA upasarganuM varNana che. chellI AThamI DhALamAM tIrthaMkarapada pAmI pArzvanAtha bhagavAna dezanA Ape che, ane AyuSya pUrNa thatAM nirvANa pAme che, enuM Alekhana che. A chellI DhALamAM rasanI jamAvaTa karatAM kavi lakhe che : "raMgarasiyA raMgarasa banyo, manamohanajI, koI AgaLa navi kahevAya, manaDuM mohyuM re manamohanajI." Ama, kavizrIe A paMcakalyANaka pUjAmAM pAMca kalyANakanA jIvanaprasaMgonuM nirUpaNa karavAmAM uttama kavizakti dAkhavI che. varNAnuprAsAdi zabdAlaMkAro ane rUpakAdi arthAlaMkAro sahita saraLa prAsAdika bhASAmAM thayelI A sugeya kRti madhura kaMThe gavAya tyAre zrotAone enA pravAhamAM layalIna banAvI de evI samartha che. pukhtavaye lakhAyelI, kavinI pariNataprajJAnI e prasAdI che. kavizrI vIravijayajInI Aja divasa sudhI jainomAM sauthI vadhu pracalita Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 prabhAvaka sthaviro rahelI kRti te emanI snAtrapujA che. chaMda ane judI judI dezIomAM lakhAyelI A snAtrapUjA rojeroja hajAro jinamaMdiromAM savAranA niyamita bhaNAvAya che. aneka lokone A AkhI pUjA kaMThastha che. jinezvara bhagavAnano janma thAya che tyAre devo meruzikhara upara laI jaIne emano abhiSeka kare che. A janmamahotsavanuM, te pUrve mAtAne AvatAM cauda svapnanuM varNana A pUjAmAM karavAmAM AvyuM che ane enuM mAhAsya darzAvavAmAM AvyuM che. tIrthakara bhagavAnanI pUrva bhavanI ArAdhanA vize AraMbhamAM kavi lakhe cheH samakita guNaThANa pariNamyA, vaLI vratadara saMyamasukha ramyA; vIsa sthAnaka vidhie tapa karI esI bhAvadayA dilamAM dharI, jo hove muja zakti IsI savi jIva karuM zAsanarasI, zucirasa DhaLate tihAM bAMdhatAM tIrthakara nAma nikAcatAM. kaDakhAnI dezI, ekavIsAnI dezI, vivAhalAnI dezI, vageremAM janmamahotsavanI vividha ghaTanAonuM nirUpaNa karI chelle dhanAzrI rAgamAM lakhAyelI DhALamAM devoe karelA abhiSekanuM manohara varNana kavie karyuM che. temAMthI thoDIka paMktio juoH Atamabhakti maLyA keI devA, ketA mittanuM jAI nArIpreryA ne vaLI kulavaTa dharmI dharma sakhAI. joIsa vyaMtara bhuvanapatinAM vaimAnika sUra Ave, azrutapati hukame dharI kaLaza arihAne navarAve.' A snAtrapUjAnI paMktio saraLa, suyogya, layabaddha ane jaladI jIbhe Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 403 caDI jAya evI che. e paMktio snAtrapUjA vakhate maMdiramAM samUhamAM gAtAM bhakto anero utsAha anubhave che. kavinA aMtaramAMthI udbhavelI A snAtra pUjAe anekanAM jIvanane dhanya banAvI dIdhAM che. zrI vIravijayajI mahArAje vi. saM. 1862mAM yUlibhadranI "ziyaLavela" nAmanI kRtinI racanA tetrIsa varSanI vaye amadAvAdamAM karI hatI. aDhAra DhAlanI Azare aDhIso jeTalI kaDInI A kRtimAM emanI kavi tarIkenI paripakavatAno paricaya maLI rahe che. sthUlibhadra ane kozA gaNikAnI ghaTanA jena dharmamAM bahu jANItI che. kavie A kRtimAM yUlibhadra ane kozAnA AraMbhanA praNayajIvananuM ane munivrata dhAraNa karIne kozAne ghera AvelA ane avicala rahelA sthUlibhadranA prasaMgonuM rasika tathA sacoTa nirUpaNa karyuM che. kozA nAyikAnuM varNana karatI veLA kavie eka manohara kalpanA rajU karI che. hAthI potAnA mastaka upara dhULa zA mATe uDADe che ? kavi eno uttara ApatAM kahe che ke enAM ratna te hAthIdAMta, gaMDasthaLanAM motI ane enI cAla (gati) e kozAe corI lIdhAM che. eTale hAthI potAnA, mAthA upara dhULa nAkhe che. 'ta taNo cUDo kIyo, haiye motIno hAra; kuMjaranI gati cAlatI, traNa ratna ja hAra; kheda bharANA hAthIA, nAkhe zira chAra; abaLA te sabaLA thaI, amane dhikkAra." A kRtinI lAkSaNikatA e che ke kavie emAM be nAnA kAvyaprakAro, tithi' ane 'bAramAsI' gUMthI lIdhA che. sAtamI DhALamAM kozA paMdara tithino nirdeza karatAM potAnA manobhAva rajU kare che ane agiyAramI DhALamAM pratyeka mAse vadhatI jatI potAnI virahavedanA vyakta kare che. namUnArUpa thoDI paMktio juoH "agiyArase aMga namAvI re, joI vATa vAtAyane AvI re, mane kAma naTuve nacAvI, vahAlAjI." Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 prabhAvaka sthaviro mArgazire manmatha jAge, mohanAM bANa ghaNAM vAge, duHkha mohana maLatAM bhAMge, rasIlA." sthUlibhadra kozAne yauvananI kSaNabhaMguratA samajAvatAM kAcanA zIzAnuM dRSTAnta ApatAM kahe cheH - yovanIAno je laTako re, te to cAra divasano caTako re; pache kAcanI zIzo bhaTakyo re, kAMI kAma na Ave kaTakyo re.' paMdaramI DhALamAM kAmavaza kozA ane virakta stUlibhadra vacceno saMvAda sacoTa che. kavinI nirUpaNazaktino emAM sarasa paricaya thAya che. nIcenI thoDIka paMktio juoH sthUlibhadra : "meM dhyAnanI tAlI lagAI, nizAna caDAyA re, zIla sAthe kIdhI sagAI, tajI bhavamAyA re." kozA : "vAlA eka divasa rIsANI hatI tuma sAthe re; kima bolAvI cIra tANI, tadA doya hAthe re." sthUlibhadra : "tArA mohajanaka rasa bole joga na chUTe re, maMjArI talapa bharose seMku na tUTe re." kozA : "nAgaranI nirdaya jAta, bole mIThuM re, kALajAnA kapaTanI vAta, meM paratakSa dIThuM re." Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI viravijayajI mahArAja 405 sthUlibhadra : "zuM kahIe anAzI lokane duHkha lAge re; grahI sAdhunAM taru phoka, kahuM vItarAge re." kozA : "vItarAga zuM jANe rAga, raMganI vAta re, Avo dekhADuM rAgano lAga, pUnamanI rAte re." sthUlibhadra : "zaNagAra tajI aNagAra, ame nirlobhI re; navakalpI karazuM vihAra, melI tane UbhI re." kavizrI vIravijayajIe judI judI lokapracalita dezIomAM racelI A kRtinI kavitvazaktie kavi dalapatarAmanuM dhyAna kheMcyuM hatuM e ja enI mahattA darzAvavA mATe pUratuM che. zrI vIravijayajI mahArAje "DhALiyA'nA prakAranI racanAo paNa karI che. AvI pAMca racanAo maLe cheH (1) zrI goDI pArzvanAthanAM DhALiyAM (racanA : vikrama saMvata 1853), (2) bhAyakhalAnAM DhALiyAM (racanA : vi. saM. 1888), (3) zatruMjaya upara zeTha motIzAe baMdhAvelI TUkanI pratiSThAnAM DhALiyAM (racanA : vi. saM. 1903) ane zeTha premAbhAI hemAbhAIe kADhelA soraThanA saMghanAM DhALiyAM (racanA : vi. saM. 1905). Ama pAMca DhALiyAMmAM be DhALiyAnI racanA zrI vIravijayajIe zeTha motIzAhanA dhArmika jIvanaprasaMgone varNavavA karI che. DhALiyAmAM kathAnaka moTuM nathI hotuM. eTale rAsa jeTalI sudIrgha racanA te nathI hotI, paraMtu pAMcasAta DhALa lakhavI paDe eTalI mahattvanI ghaTanA emAM varNavAya che. koI purANI kathAnA nirUpaNa mATe nahi, paNa sAmAnya rIte tatkAlIna koI mahattvanI ghaTanAnA nirUpaNa mATe te lakhAya che. pratiSThA ke saMghanA prasaMgonAM varNano mATe zrI viravijayajIe A DhALiyAM lakhyAM che. emAM paNa zatruMjaya paranI TrakanI pratiSThA, Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 prabhAvaka sthaviro zeTha haThIsiMganA derAsaranI pratiSThA ane zeTha premAbhAIe kADhelo saMgha e prasaMgomAM to zrI vIravijayajI pote hAjara hatA. eTale emaNe e vizenAM DhALiyAMmAM najare joyeluM varNana karyuM che. zeTha motIzAhe muMbaImAM bhAyakhalAmAM zatruMjayanI TUka jevuM ja maMdira baMdhAvyuM, eno utsava bahu moTA pAyA para zAnadAra rIte yojAyo hato. jalayAtrAnA varaghoDAnuM varNana karatAM kavizrIe lakhelI nIcenI be paMktio Aje doDhaso karatAM vadhu varSathI rojeroja jinamaMdiromAM prakSAlapUjA vakhate bolAya che: 'lAve lAve motIcaMda (motIzAha) zeTha havaNa jaLa lAve re, navarAve marudevInaMda prabhu padharAve re" zrI vIravijayajI mahArAje stavana, stuti, caityavaMdana, duhA ityAdi prakAranI nAnI nAnI prakIrNa racanAo ghaNI badhI karI che. emAMnI keTalIye Aje paNa jinamaMdiromAM pracalita che ane aneka lokane kaMThastha che. emAM siddhAcalajInAM stavano tathA zaMkhezvara pArzvanAthanAM stavano mukhya che. taduparAMta suvidhinAtha, vimalanAtha, zAntinAtha, neminAtha ane mahAvIra svAmInAM stavano paNa che. mahAvIra svAmInA 27 bhavanuM sudIrgha stavana paNa emaNe raceluM che. kavizrIe keTalIka sakjhAyonI paNa racanA karI che. emAM samakitanI sakjhAya, sAmAyikanI sakjhAya, muhapatInI sajajhAya, rahaneminI sajhAya, vairAgyanI sakjhAya vagere noMdhapAtra che. emaNe gahUlI tathA duhAnI karelI racanAomAM keTalIka suprasiddha che. siddhAcalajInA 39 duhA tathA navAMgI pUjAnA duhA lokomAM ghaNA pracalita che. zrI vIravijayajIe ATha kaDInI "vayasvAmInAM phUlaDAM' (athavA vayasvAmInI galI) nAmanI eka nAnakaDI paNa sacoTa, mArmika, gahana ane gupta anubhavajJAnathI sabhara kRtinI racanA karI che. upalaka dRSTie jotAM e kRti avaLavANI ke prahelikA jevI jaNAya che. paraMtu e viSayanA ane kSetranA je AgaLa vadhelA sAdhako che, jJAnI mahAtmAo che, temane savizeSa AnaMda Ape evI e kRti che. A kRtino AraMbha nIce pramANe thAya che : Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita kavi zrI vIravijayajI mahArAja 407. "sakhI re meM kautuka dIThuM sAdhu sarovara jhIlatAM re, sakhI tAke rUpa nihAlatA re, sakhI locanathI rasa jANatA re, sakhI munivara nArIzuM rame." hAtha jale hAtha DUbiyo re, sakhI, kUtarIe kesarI haNyo re." 2 Ta >> "sakhI, nArI napuMsaka bhogave re. sakhI, aMbADI para upare re." AmAM prathama dRSTie keTalIka vAta aspaSTa, visaMgata ke asaMbaddha lAge evo saMbhava che. paNa chelle kavi kahe che, "thaI moTA te aratha te kejo." eno artha e thayo ke sAdhanAkramamAM jyAre AgaLa vadho tyAre A badhAM rUpako spaSTa thavA mAMDaze tyAre tame pote enA artha ukelI zakazo. Ama, A laghukRtimAM zrI vIravijayajIe gurugamathI prApta thatI gupta sAdhanA-prakriyAnI vAtane rUpako dvArA varNavI che. eno UMDo marma to sAdhako ja samajI zake che. Ama, potAnA vipula sAhitya vaDe paMDita kavi vIravijayajI mahArAje mAtra jaina gUrjara kaviomAM ja nahi, gujarAtI sAhityamAM paNa mahattvanuM sthAna prApta karyuM che. emanA sAhityano jema jema vadhu saghana abhyAsa thato jaze tema tema emanI sarjanapratibhAnuM mUlya savizeSa samajAtuM jaze. janme brAhmaNa paNa dIkSA laI jaina muni thayelA ane jaina dharmamAM ananya zraddhA dharAvanAra paMDita kavi zrI vIravijayajIe anekanAM jIvanamAM potAnI upadezavANI dvArA, potAnA saMyamamaya jIvana dvArA ane potAnAM sAhityasarjana dvArA subhaga parivartana ApyuM hatuM. haju paNa emanA sAhityano, vizeSataH emanI pUjAono, prabhAva lokajIvana upara ghaNo moTo rahyo che. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ J[16]|| zrI vijayanemisUri mahArAja | vikramanI vIsamI sadImAM thaI gayelA mahAna jainAcAryomAM "sUricakra cakravartI' tarIke jemane biradAvavAmAM Ave che evA pa. pU. zrI vijayanemisUrizvarajI mahArAjasAhebanuM jIvanavRttAnta aneka ghaTanAothI sabhara, rasaprada ane preraka che. pRthvIne ajavALavA mATe jANe koI jyotipuMja avataryo hoya evuM pavitra emanuM jIvana che. bALa brahmacArI evA e mahAtmAe brahmacaryanI sAdhanA mana, vacana ane kAyAthI evI akhaMDa ane avirata karI hatI ke zyAmala ghauMvarNo emano deha ojasathI UbharAto. emanI mukhakAnti evI AkarSaka ane pratApI hatI ke emane jotAM ja mANasa prabhAvita thaI jAya. emanAM nayanomAMthI satata karuNA vahetI, tema chatAM e nayanomAM vAtsalyabharyA vazIkaraNanI koI gajabanI kudaratI zakti rahelI hatI. emanAM nayanomAM jANe evo tejapuMja varatAto ke sAmAnya mANaso emanI sAthe najarathI najara meLavI vAta karavA jatAM kSobha anubhavatA. - pa. pU. zrI vijayanemisUri mahArAjazrInA jIvananI eka ja ghaTanA tAjuba karI de evI che. emanA dehanuM avataraNa ane visarjana eka ja bhUmimAM, eka ja divase (ane te paNa kArataka suda ekame eTale ke paMcAMganA pahelA pavitra divase), eka ja vAre ane eka ja ghaDIe thayuM hatuM. vartamAna samayamAM jenonA cAre phirakAmAM koI eka AcArya mahAtmAnA ziSya, praziSya ane prapraziSyano sauthI moTo samudAya hoya to te vijayanemisUrijIno. potAnA dAdAgurune jemaNe joyA nathI evA trIjI-cothI peDhInA keTalAye ziSyo "nemisUridAdA' eTalo zabda bolatAM paNa harSavibhora banI jAya che. e uparathI paNa e saMtaziromaNinA pavitra jIvananI suvAsa keTalI sabhara ane dUragAmI haze enI pratIti thAya che. "zAsanasamrATa'nA birudane mAtra, sArthaka karanAra nahi, balake vizeSa Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya nemisUrIzvarajI Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja paNe zobhAvanAra, tIrthodvAra, tIrtharakSA, upadhAna, cha'rI pALatA saMgho, jIvadayA, dharmazALA, pAThazALA, duSkALarAhata, AyaMbila-zALA, upAzrayo vagere prakAranAM kAryomAM ghaNuM moTuM ane mahattvanuM yogadAna ApanAra, vidvAna ziSyo taiyA2 karanAra ane jJAnaprakAzanI moTe pAye pravRtti upADanAra, jJAnabhaMDArone vyavasthita karAvanAra, siddhacakrapUjana, arhatapUjana vagere bhulAI gayelAM pUjanonAM vidhividhAnane zAstrasaMmata rIte punarracalita karAvanAra, chellAM aDhIso varSanA gALAmAM yogohanapUrvaka thanAra prathama AcArya evA pUjya zrI vijayanemisUrino jema vizALa ziSyasamudAya hato tema suvizALa zrAvakasamudAya paNa hato. ethI ja emanA hAthe emanA jamAnAmAM lAkho rUpiyAnAM kAryo The2 The2 suvyavasthita rIte thayelAM, jeno prabhAva Aja divasa sudhI anubhavAya che. pU. nemisUri mahArAjano janma vi. saM. 1929nA kArataka suda ekamanA divase saurASTramAM mahuvA gAme thayo hato. besatA varSanA pavitra parvanA divase putrano janma thavo e koI paNa kuTuMba mATe atyaMta AnaMdanI vAta hoya. emanA pitA lakSmIcaMdabhAI ane mAtA divALIbahena e baMnenA harSano pAra nahoto. divALInA parvanA divaso pachI bIje divase nUtana varSa Ave che. divALIbahenanuM nAma paNa A rIte sArthaka thayuM, emAM paNa koI zubha yoga rahelo hato. bALakanA janma pachI lakSmIcaMdabhAie mahuvAnA vidvAna jyotiSI zrI viSNubhAI bhaTTane bolAvI, janmasamayanI vigato ApI bALakanI janmakuMDalI banAvI ApavAnuM kahyuM, tyArapachI emane ghera jyAre lakSmIcaMdabhAI bALakanI kuMDalI levA gayA tyAre jyotiSI paNa e kuMDalIthI Azcaryacakita thayA hatA. emaNe kahyuM, 'A to koI UMcA prakAranI kuMDalI che. tamArA putrano janma-lagna e kuMbha lagna che. je vyaktino janma-lagana te kuMbha lagna hoya to tevI vyakti mahAna sAdhu thAya evuM amAruM jyotiSazAstra kahe che. joSIomAM kahevAya che ke, kuMbha lagnakA pUta, hovaeN baDA avadhUta.' eTale tamAro putra AgaLa jatAM mahAna jaina sAdhu thAya evI saMbhAvanA mane A kuMDalI jotAM jaNAya che.' A sAMbhaLI lakSmIcaMdabhAInA AnaMdano pAra na rahyo. ghare AvIne 409 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 prabhAvaka sthaviro kuTuMbIjanone emaNe vAta karI tyAre gharamAM paNa harSollAsanuM vAtAvaraNa chavAI gayuM. ghoDiyAmAM sUtelA bALakane adhika vahAlathI so bolAvavA lAgyAM. bALakanuM nAma rAzi pramANe nemacaMda rAkhavAmAM AvyuM. lakSmIcaMdabhAIne be dIkarA ane traNa dIkarI hatAM. temAM bALaka nemacaMdanA janmathI have cha saMtAno thayAM. nemacaMda moTo thatAM tene nizALe besADavAno vakhata Avyo. lakSmIcaMdabhAIne e mATe ghaNo utsAha hato. temaNe te mATe zubha divasa ane zubha coghaDiyuM jovaDAvyAM. te divase bALaka nemacaMdane nizALe besADavAnA prasaMga nimitte zALAnA zikSako ane vidyArthIone mIThAI vaheMcavAmAM AvI hatI. A gAmaThI zALAnA mukhya zikSaka mayAcaMdabhAI nAmanA gRhastha hatA. teo bALakone bArAkhaDI ane AMka zIkhavatA. tenI sAthe teo bALakomAM sArA saMskAronuM siMcana paNa karatA. zALAnAM bALakomAM nemacaMda eka bahu tejasvI vidyArthI che evI khAtarI zikSaka mAyAcaMdabhAIne pahelA divasathI ja thaI gaI hatI. gAmaThI zALAno abhyAsa pUro thatAM nemacaMdane harizaMkara mAstaranI zALAmAM mUkavAmAM AvyA. harizaMkara mAstara bhaNAvavAmAM ghaNA ja hoziyAra hatA. teo gujarAtI sAta copaDI sudhInuM zikSaNa ApatA, paraMtu emanuM zikSaNa eTaluM sacoTa rahetuM ke vidyArthIo jIvanabhara e bhUle nahi. e divasomAM be prakAranI zALA hatIH gujarAtI (varnAkyulara) ane aMgrejI. gujarAtI cothA ke sAtamA dhoraNa pachI aMgrejI zALAmAM hoziyAra vidyArthIo joDAtA. nemacaMda bhaNavAmAM ghaNA tejasvI hatA eTale aMgrejI zALAmAM vadhu abhyAsa mATe mUkavAmAM Ave evI bhalAmaNa keTalAka zikSakoe karI hatI. e bhalAmaNano svIkAra karIne lakSmIcaMdabhAIe bALaka nemacaMdane pItAMbara mAstaranI aMgrejI zALAmAM bhaNavA mUkyA. aMgrejI zALAmAM traNa varSa sudhI nemacaMde abhyAsa karyo. taduparAMta emaNe mahuvAnA monajIbhAI jozI nAmanA eka brAhmaNa paMDita pAse saMskRta bhASAno paNa thoDo abhyAsa karyo. Ama jema jema abhyAsa vadhato gayo tema tema vadhu jJAna meLavavA mATe nemacaMdane tAlAvelI lAgI. kizora nemacaMdano gujarAtI sAta copaDI sudhIno ane aMgrejI traNa dhoraNa sudhIno abhyAsa pUro thatAM pitAzrI lakSmIcaMdabhAIe vicAryuM ke Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 411 nemacaMdabhAIne have kAmadhaMdhe lagADavA joIe. mahuvAmAM zrI karasana kamAnI peDhI cAlatI hatI. temAM kizora nemacaMdabhAIne nokarIe mUkavAmAM AvyA. nemacaMdabhAI e kAmamAM paNa hoziyAra thaI gayA. paraMtu nemacaMdabhAIne bhaNavAmAM ane derAsaramAM prabhubhaktimAM jeTalo rasa paDato hato tenA karatAM ocho paDato hato. paMdareka varSanA eka kizora tarIke nemacaMdabhAI daDha AtmavizvAsavALA, buddhizALI, vivekI ane vinamra hatA. emanI AgaLa bhaNavAnI dhagaza joIne lamIcaMdabhAIne vicAra thayo ke bhAvanagaramAM pU. zrI vRddhicaMdrajI mahArAja vidyArthIone saMskRta bhASA-sAhitya ane dhArmika sUtro bhaNAve che, to temacaMdabhAIne bhAvanagara mokalavA. patra lakhIne emaNe pU. zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanI saMmati meLavI ane sathavAro joIne emaNe eka zubha divase nemacaMdabhAIne bhAvanagara vidyAbhyAsa mATe mokalyA. kizora nemacaMdabhAI pitAnI AjJA laIne bhAvanagara pU. zrI vRddhicaMdrajI mahArAja pAse saMskRta bhASAno ane dhArmika abhyAsa karavA AvI pahoMcyA. bhAvanagaramAM upAzrayamAM AvIne mahArAjazrIne potAnA AgamananI jANa karI eTale mahArAjazrIe emane mATe vyavasthA karatAM jaNAvyuM ke "bhAI nemacaMda, tAre mATe nahAvA-dhovAnuM ane jamavAnuM zeTha jazarAjabhAIne tyAM rAkhyuM che ane divasarAta rahevAnuM ahIM upAzrayamAM rAkhyuM che. bola tane phAvaze ne?" nemacaMdabhAIe te mATe potAnI tarata saMmati darzAvI. te divasathI ja temano abhyAsa cAlu thayo. jema jema teo abhyAsa karatA gayA tema tema temane emAM rasa paDato gayo. vaLI tyAga-vairAgyano raMga paNa temane lAgato gayo. eka divasa rAtanA vicAra karatAM karatAM temane lAgyuM ke, "ghara-saMsAra karatAM sAdhujIvana keTaluM badhuM caDhiyAtuM che!" temanI A bhAvanAnuM uttarottara poSaNa thatuM rahyuM. te eTalI hada sudhI ke emanAM dAdImA gujarI gayAnA samAcAra pitAzrIe lakhyA, tyAre mahuvA javAne badale temaNe pitAzrIne saMsAranI kSaNabhaMguratA samajAvato patra lakhyo. A patrathI pitAzrIne zaMkA gaI ke rakhene nemacaMdabhAI dIkSA laI le. eTale emaNe nemacaMdabhAIne kaMIka khoTuM bahAnuM kADhIne tarata mahuvA pAchA bolAvI lIdhA. mahuvA AvatAM nemacaMdabhAI pitAzrInI A yukti samajI gayA. paNa Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 2 prabhAvaka sthaviro have bIjo kaMI upAya nahoto. pitAzrIe emane bhAvanagara pAchA javAnI manAI pharamAvI dIdhI. eka divasa nemacaMdabhAIe potAnA mitro sAthe vAta karatAM kahI dIdhuM ke pote dIkSA levAnA che. e vAta jyAre pitAzrI lakSmIcaMdabhAInA jANavAmAM AvI tyAre temaNe nemacaMdabhAInI avara-javara upara kaDaka jApto rAkhavo cAlu karI dIdho. gharamAM paNa badhAne te pramANe sUcanA ApI dIdhI. AthI nemacaMdabhAInI muMjhavaNa vadhI gaI. lakSmIcaMdabhAIne lAgyuM ke putra nemacaMdabhAIno dIkSA levAno vicAra pAko che. paraMtu hajI emanI vaya kAcI che ane te aNasamaju che. keTalIka bAbatomAM gharanA svajano karatAM trAhita samajAve to tenI asara vadhu paDe. eTale lakSmIcaMdabhAIe potAnA eka mitra rUpazaMkarabhAIne bhalAmaNa karI ke teo nemacaMdabhAIne samajAve. rUpazaMkarabhAIe nemacaMdabhAIne eka divasa potAnA ghare bolAvIne, vAtamAMthI vAta kADhIne dIkSA na levA mATe samajAvavAnI koziza karI, paraMtu teo samajAvI na zakyA. rUpazaMkarabhAIne khAtarI thaI ke nemacaMdabhAI dIkSA levAnA potAnA vicAramAM aDaga che. Ama chatAM mahuvAnA nyAyAdhIza jo samajAve to tenI vadhu asara paDe. lakSmIcaMdabhAIne pUchIne teo nemacaMdabhAIne nyAyAdhIzane ghera laI gayA. nyAyAdhIze sAma, dAma, bheda, daMDa ema judI judI rIte nemacaMdabhAIne samajAvavAno prayatna karyo ane dhamakI paNa ApI ke jo teo dIkSA leze to temanI dharapakaDa karI hAthe page beDI paherAvI temane kedamAM pUravAmAM Avaze. paraMtu nyAyAdhIze joyuM ke AvI dhamakInI A kizora upara kaMI asara thaI nathI. eTaluM ja nahi paNa kizoranA eke-eka javAba tarkayukta, buddhigamya, sAcA ane sacoTa hatA. AthI teo pAchA pharatA hatA tyAre nyAyAdhIze rUpazaMkarabhAIne bAjumAM bolAvIne jaNAvI dIdhuM ke A chokaro koI paNa saMjogomAM dIkSA lIdhA vagara rahevAno nathI. eka bAju lakSmIcaMdabhAIe nemacaMdabhAI upara kaDaka niyaMtraNo mUkI dIdhAM hatAM, to bIjI bAju nemacaMdabhAI gharamAMthI chaTakIne bhAgI javAno bhAga zodhI rahyA hatA. e vakhate gAmamAM pitAvihoNA eka kizora durlabhajIne paNa dIkSA levAnI icchA hatI. eTale temacaMdabhAIe enI sAthe dostI bAMdhI. mahuvAthI bhAgIne bhAvanagara kevI rIte pahoMcavuM eno teo baMne upAya vicArI Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja rahyA hatA. e divasomAM najIkanA sthaLe loko page cAlIne jatA. dUra javuM hoya to gADuM, UMTa, ghoDA vagereno upayoga karatA. baMne kizorone gAmamAM khabara na paDe e rIte rAtane vakhate bhAgI javuM hatuM ane bhAvanagara jaladI pahoMcavuM hatuM. eTale gAmane pAdare kabrastAna pAse rahetA eka UMTavALA sAthe bhAvanagara javAnI goThavaNa karI. bamaNuM bhADuM maLavAnI zarate UMTavALo aDadhI rAte javA saMmata thayo. rAtane vakhate nemacaMdabhAI kaMIka bahAnuM kADhIne gharamAMthI chaTakI gayA ane durlabhajIne ghare pahoMcyA ane pachI teo baMne UMTavALA pAse pahoMcyA. UMTavALAe tarata nIkaLavAnI nA kahI ane maLaske cAra vAge pote nIkaLaze ema jaNAvyuM. have ATalo samaya kyAM pasAra karavo e A baMne kizo2 mitro mATe ciMtAno prazna thaI paDyo. ghare pAchA javAno koI artha nahoto. eTale teo baMne bAjumAM kabrastAnamAM AkhI rAta saMtAIne besI rahyA. savAre cAra vAge teoe UMTavALAne uThADyo. thoDIghaNI AnAkAnI pachI UMTavALo temane laI javA saMmata thayo. UMTa upara teo baMne savAra thayA. UMTa bhAvanagaranA raste cAlavA lAgyuM. UMTa upara besavAno teono A pahelo anubhava hato. UMTanI savArI hADakAM duHkhavanArI hoya che. eTale teo jyAre afadhe pahoMcyA tyAre to thAkIne lotha thaI gayA hatA. vaLI evAmAM varasAda paDavA lAgyo hato. rastAmAM eka nadI pAra karavAnuM sAhasa paNa karavuM paDyuM hatuM. rAta paDatAM eka phakIranI jhUMpaDImAM teone mukAma karavo paDyo hato. bIje divase taLAjA, bhaDIbhaMDAriyA vagere gAmomAM thaIne teo AgaLa vadhyA. rastAmAM koIka zrAvakane tyAM snAna-bhojananI vyavasthA paNa karI lIdhI. ema karatAM teo bhAvanagara pahoMcyA. UMTavALAne bhADuM cUkavyuM ane zeTha jazarAjabhAInA ghare teo gayA. teo baMne dIkSA levAnI bhAvanAthI mahuvAthI bhAgI AvyA che e vAta emaNe jazarAjabhAIne karI. jazarAjabhAIe teonI bhojana vagere dvArA AgatAsvAgatA karI ane pachI teo baMnene vRddhicaMdrajI mahArAja pAse laI gayA. vRddhicaMdrajI mahArAja pAse teo baMnee dIkSA levAnI vAtano prastAva mUkyo. paraMtu vRddhicaMdrajI mahArAje kahyuM ke, mAtA-pitAnI saMmati vagara pote koIne dIkSA ApatA nathI. 413 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 prabhAvaka sthaviro durlabhajIbhAInA pitA nahotA ane mAtAno khAsa kaMI virodha nahoto eTale emane dIkSA ApavAnI vAtano vRddhicaMdrajI mahArAje svIkAra karyo. paraMtu nemacaMdabhAIne dIkSA ApavAnI to spaSTa nA kahI dIdhI. yogya muhUrta joIne vRddhicaMdrajI mahArAje durlabhajIbhAIne vidhipUrvaka dIkSA ApI. nemacaMdabhAI upAzrayamAM rahetA ane jazarAjabhAInA ghare jamavA jatA. mAtA-pitAnI saMmati levA mATe pAchA mahuvA javAnI temanI icchA nahotI, kAraNa ke teo jANatA hatA ke temane saMmati maLavAnI ja nathI. AthI teo mUMjhAyA hatA ane kaMIka vacalo rasto vicAratA hatA. Ama paNa teo buddhizALI hatA. eTale emaNe eka anokho rasto vicArI kAyo. upAzrayamAM vRddhicaMdrajI mahArAjanA eka ziSya ratnavijayajI nAmanA hatA. temanI vaiyAvacca karIne nemacaMdabhAIe temane prasanna karyA. pachI temanI pAsethI sAdhunAM vastro mAgyAM ane samajAvyuM ke, "gurumahArAja mane dIkSA nathI ApatA eTale huM mArI meLe sAdhunAM kapaDAM paherI levA icchuM chuM. emAM tamArI kaMI javAbadArI nathI." ema kahI sAdhunAM vastro nemacaMdabhAIe paherI lIdhAM, paraMtu ogho lAvavo kyAMthI ? upAzrayamAM svargastha gacchanAyaka zrI mULacaMdajI mahArAjano oLo sAcavIne rAkhavAmAM Avyo hato. e ogho nemacaMdabhAIe ratnavijayajI dvArA meLavI lIdho. pachI teo vRddhicaMdrajI mahArAja pAse AvIne sAdhunA vezamAM UbhA rahyA. vRddhicaMdrajI to temane jotAM ja Azcaryacakita thaI gayA. temaNe pUchyuM: "are, nemacaMda, tane dIkSA koNe ApI ?' nemacaMdabhAIe kahyuM, gurumahArAja, meM mArI meLe ja sAdhuno veza paherI lIdho che ane te have choDavAno nathI. mATe Apa mane have dIkSAnI vidhi karAvo." vRddhicaMdrajI mahArAja dvidhAmAM paDI gayA. paristhitino tAga meLavatAM emane jaNAyuM ke have dIkSAno vidhi karI levo te ja yogya mArga che. vRddhicaMdrajI mahArAje dIkSAnI vidhi karAvI lIdhI ane nemacaMdabhAInuM nAma muni nemivijayajI pADyuM. A rIte vi. saM. 194pamAM jeTha suda 7nA divase nemacaMdabhAI muni nemivijayajI banyA. A bAju mahuvAmAM khabara paDI gaI ke nemacaMdabhAI ane durlabhajI UMTa upara besI bhAvanagara bhAgI gayA che. eTale lakSmIcaMdabhAI vimAsaNamAM paDI Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 41 5 gayA. mAtuzrI divALIbahena ane gharanAM svajanoe raDAraDa karI mUkI. lakSmIcaMdabhAIe vicAra karyo ke jo temacaMdabhAIe dIkSA na lIdhI hoya to temane aTakAvavA ane pAchA ghare laI AvavA. lakSmIcaMdabhAI ane divALIbahena mahuvAthI bhAvanagara AvavA nIkaLyAM. e divaso jhaDapI pravAsanA na hatA. thoDA divase lakSmIcaMdabhAI bhAvanagara AvI pahoMcyA. emaNe upAzrayamAM AvIne joyuM ke putra nemacaMdabhAIe dIkSA laI lIdhI che. teo krodhe bharAyA. bolAcAlI thaI. vRddhicaMdrajI mahArAje ane muni nemivijayajIe pUrI zAMti ane svasthatA rAkhI. loko ekatra thaI gayA. ghaNAe lakSmIcaMdabhAIne samajAvyA. paNa teo mAnyA nahi. teo bahAra gayA ane bhAvanagaranA mejisTreTane laIne upAzrayamAM AvI pahoMcyA ane potAno putra pAcho meLavavA mATe araja karI. maeNjisTreTe muni nemivijayajInI judI judI rIte UlaTatapAsa karI ane chevaTe lakSmIcaMdabhAIne kahyuM ke, "A chokarAne baLajabarIthI dIkSA ApavAmAM AvI nathI. eNe jAte ja rAjIkhuzIthI dIkSA lIdhI che. eTale rAjya A bAbatamAM kAyadesara kazuM ja karI zakaze nahi." AthI lakSmIcaMdabhAI nirAza thayA. tyArapachI muni nemivijayajIe tathA gurumahArAja zrI vRddhicaMdrajI mahArAje temane bahu samajAvyA. chevaTe teo zAMta thayA ane paristhitino svIkAra karI laI mahuvA pAchA pharyA. muni nemivijayajIe gurumahArAja zrI vRddhicaMdrajI pAse zAstrAbhyAsa cAlu karyo. gurumahArAje joyuM ke nemivijayajI ghaNA tejasvI che. emanI smaraNazakti ane grahaNazakti ghaNI sArI che. teo zloko paNa jhaDapathI kaMThastha karI zake che. ane temanI sAthe vAtacItamAM temanA vicAranI rajUAta vizada ane kramabaddha hoya che. AthI gurumahArAje temanA vadhu vidyAbhyAsa mATe paMDitanI sagavaDa paNa karI ApI. nemivijayajIe saMskRta vyAkaraNa, alaMkArazAstra vagereno abhyAsa karavA sAthe "raghuvaMza', "naiSadhIya" vagere mahAkAvyono abhyAsa zarU karyo. hemacaMdrAcArya ane yazovijayajInA saMskRta prAkRta graMthono abhyAsa gurumahArAja pote karAvavA lAgyA. prathama cAturmAsa bhAvanagaramAM ja karavAnuM nakkI thayuM. cAra-cha mahinAmAM to muni nemivijayajInI pratibhA khIlI UThI. teo potAnA karatAM uMmare moTA ane Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro mahuvAnA vatanI gurubaMdhu muni dharmivijayajIne paNa saMskRtano abhyAsa karAvavA lAgyA. 416 upAzrayamAM rojeroja sAdhuone vaMdana karavA AvatA lokomAMnA keTalAka muni nemivijayajI pAse paNa besatA. koI vAra koIno prazna hoya to nemivijayajI temane samajAvatA. eka gRhastha to temanI pAse roja niyamita AvatA. eka divasa gurumahArAje joyuM ke e gRhasthane samajAvatI vakhate muni nemivijayajInI vANI askhalita vahe che. temanI bhASA saMskArI che ane uccAro zuddha che. temanA vicAro saraLatAthI vahe che. vyAkhyAna ApavAnI temanAmAM sahajazakti jaNAya che. vRddhicaMdrajI mahArAja ziSyane AgaLa vadhAravAmAM haMmezA bahu utsAhI rahetA. prasaMga joIne ziSyane teo acAnaka moTI javAbadArI soMpI detA ane temanA AtmavizvAsane vadhArI detA. paryuSaNa parva daramiyAna eka divasa jazarAjabhAIne kahyuM ke, 'AvatI kAlanuM vyAkhyAna muni nemivijayajI vAMcaze. paraMtu A vAta hamaNAM koIne kahezo nahi.' ethI jazarAjabhAIne Azcarya thayuM. bIjA divase gurumahArAja nemivijayajInA hAthamAM 'kalpasUtra'nI subodhikA TIkAnI hastapratanAM pAnAM ApyAM ane vyAkhyAna haoNlamAM javAnuM kahyuM. vaLI temaNe nemivijayajIne potAno 'kapaDo' paheravA Apyo. paraMtu nemivijayajI kazuM samajyA nahi. gurumahArAje vyAkhyAna vAMcanAra muni cAritravijayajI sAthe evI goThavaNa karI hatI ke sabhAmAM nemivijayajIne acAnaka ja vyAkhyAna ApavAnI pharaja paDe. nemivijayajI nIcenI pATa para besavA jatA hatA tyAM cAritravijayajIe emane potAnI bAjumAM besADyA ane zrAvaka-zrAvikAone prathama pacakakhANa ApIne jAhera karyuM ke AjanuM vyAkhyAna muni nemivijayajI vAMcaze. eTaluM kahIne teo tarata pATa upa2thI UtarIne cAlyA gayA. nemivijayajI ekadama vicAramAM paDI gayA. paraMtu have vyAkhyAna vAMcyA vinA chUTako na hato. emanI sajjatA to hatI ja ane AtmavizvAsa paNa hato. eTale gurumahArAjane bhAvavaMdana karI, emanA AzIrvAda mATe prArthanA karI vyAkhyAna vAMcavAnuM cAlu karyuM. pachI to emanI vANI askhalita vahevA lAgI. ethI vyAkhyAnamAM beThelA jazarAjabhAI ane Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja bIjA zrAvako Azcaryacakita thaI gayA. vyAkhyAna pUruM thatAM teoe nemivijayajInI vyAkhyAnazaktinAM bhArobhAra vakhANa karyAM ane gurumahArAja AgaLa jaIne paNa e vAtanI khUba prazaMsA karI. zrI vRddhicaMdrajI mahArAja zrI nemivijayajIne vaDI dIkSA ApavAnA hatA, paraMtu yogodvahana karAvI vaDI dIkSA ApI zake evuM mULacaMdajI mahArAjanA kALadharma pachI koI rahyuM nahotuM. eTale mahArAjazrIe nemivijayane paMnyAsa zrI pratApavijayajI pAse mokalyA. paM. pratApavijayajIe yogoddahana karAvI nemivijayajIne vaDI dIkSA ApI, e pachI nemivijayajI vihAra karI potAnA gurumahArAja pAse pAchA pharyA. e divasomAM zrI vRddhicaMdrajI mahArAje bhAvanagaramAM sthiratA karI lIdhI hatI, kAraNa ke emane saMgrahaNIno ane saMdhivAno bhAre vyAdhi lAgu paDI gayo hato. potAnI tabiyata nAdurasta hovA chatAM teo cAritrapAlanamAM, svAdhyAyamAM, ziSyone abhyAsa karAvavAmAM kaDaka niyamonuM pAlana karAvavAvALA hatA. tattva-padArthanI temanI jANakArI ghaNI ja sArI hatI eTale gRhastho paNa temanI pAse zaMkAsamAdhAna tathA jJAnagoSThi mATe AvatA. e vakhate zrI amaracaMda jazarAja, zrI kuMvarajI ANaMdajI vagere rAtre AvatA ane bAra-eka vAgyA sudhI carcA thatI. mahArAjazrInI tabiyata sArI rahetI nahi, chatAM teo pote koIne 'have tame jAva' ema kahetA nahi. mahArAjazrI nemivijayajIe joyuM ke gurumahArAjane bahu takalIpha paDe che. eka divasa gurumahArAjathI nemivijayajIne kahevAI gayuM, 'jo nemA, mAruM zarIra cAlatuM nathI ane A loko roja mane ujAgarA karAve che.' 417 te divase rAtre zrAvako AvyA tyAre mahArAjazrI nemivijayajIe zrAvakone kahI dIdhuM ke 'tame badhA gurumahArAjanI bhakti karavA Avo cho ke ujAgarA karAvavA ?' samaju zrAvako tarata vAta samajI gayA ane bIjA divasathI vahelAM AvavA lAgyA ane vahelAM UThavA lAgyA. mahArAjazrI nemivijayajI saLaMga cAra cAturmAsa potAnA gurumahArAja sAthe bhAvanagaramAM rahyA. gurumahArAjanI vaiyAvacca ane potAnA svAdhyAyanI dRSTie e bahu jarUrI hatuM. ethI mahArAjazrIno zAstrAbhyAsa ghaNo sAro Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 prabhAvaka sthaviro thayo. teo rojanA so zloko kaMThastha karatA hatA. hemacaMdrAcAryanA vyAkaraNa uparAMta pANininA vyAkaraNano paNa temaNe sarasa abhyAsa karyo. temanI bolavAnI chaTA paNa ghaNI sArI thaI hatI. mahArAjazrInI e viSayamAM khyAti prasaratAM, kAzI jaI abhyAsa karI AvelA ane saMskRtamAM bolatA eka nAthAlAla nAmanA bhAIe saMskRtamAM saMbhASaNa, zAstracarcA karavAno paDakAra pheMkyo. mahArAjazrIe e svIkArI lIdho. spardhA yojAI. mahArAjazrI je rIte kaDakaDATa saMskRtamAM askhalita bolatA hatA ane yogya uttaro ApatA hatA te joIne nirNAyakoe mahArAjazrIne vijayI tarIke jAhera karyA. AthI gurumahArAjane bahu AnaMda thayo. abhyAsa karAvanAra paMDitone potAno zrama sArthaka jaNAyo. mahArAjazrInI khyAti A prasaMgathI ghaNI vadhI gaI. e divasomAM paMjAbI sAdhu zrI dAnavijayajIe pAlitANAmAM zrI buddhisiMhajI jaina saMskRta pAThazALAnI sthApanA karI hatI. zrI vRddhicaMdrajI mahArAjanI paNa e mATe preraNA hatI. zrI dAnavijayajIe joyuM ke zrI nemivijayajImAM bhaNavAnI dhagaza ghaNI che ane bhaNavAnI zakti ghaNI sArI che. eTale emaNe zrI vRddhicaMdrajIne patra lakhI zrI nemivijayajIe vi. saM. 1949nuM cAturmAsa pAlitANAmAM karavA mATe caitra mahinAmAM vihAra karyo. bIjI bAju thoDA divasamAM gurumahAraja zrI vRddhicaMdrajI mahArAja vaizAkha suda 7nA divase kALadharma pAmyA. aMtima samaye pote gurumahArAja pAse rahI zakyA nahi eno mahArAjazrI nemivijayajIne ghaNo AghAta lAgyo. pAlitANAmAM mahArAjazrIe zrI dAnavijayajI sAthe maLIne adhyayana-adhyApananuM saMgIna kArya karyuM. cAturmAsa pachI mahArAjazrI giranAranI yAtrA karI vicaratAM vicaratAM jAmanagara padhAryA. ahIM emanAM vyAkhyAnonuM lokone eTaluM badhu AkarSaNa thayuM ke saM. 1950 nuM cAturmAsa jAmanagaramAM karavAnuM nakkI thayuM. mahArAjanA dIkSA paryAyane haju chaeka varSa thavA AvyAM hatAM, paraMtu emanI tejasvitAno prabhAva ghaNo paDato hato. jAmanagaranuM A emanuM svataMtra cAturmAsa hatuM. ahIM emanAM vyAkhyAnonI ane emanI samajAvavAnI zaktinI eTalI badhI asara thaI ke emanAthI uMmaramAM moTA eka zrImaMtane emanI pAse dIkSA levAnuM mana thayuM. A zrImaMta zrAvakane Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 419 khAvApIvAno ghaNo zokha hato. roja jamavAmAM peMDA vagara emane cAlatuM nahi. bIDI vagerenuM paNa emane vyasana hatuM. AthI kuTuMbanA sabhyo dIkSA letAM emane aTakAvatAM hatAM. korTamAM kesa dAkhala karyo hato. tema chatAM temaNe makkama rahIne mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI. emanuM nAma sumativijaya rAkhavAmAM AvyuM. dIkSA lIdhI eTale tarata emanAM vyasano ane zokha kudaratI rIte chUTI gayAM. teo mahArAjazrInA sAnnidhyamAM saMyama-jIvana sArI rIte pALavA lAgyA. jAmanagaramAM cAturmAsanI bIjI eka mahattvanI phalazruti e hatI ke mahArAjazrInI nizrAmAM siddhAcalajI tathA giranArano cha'rI pALato saMgha kADhavAmAM Avyo. mahArAjazrIne tIrthayAtrA saMghano A prathama ja anubhava hato. paNa e anubhava eTalo sarasa thayo hato ke pachI to mahArAjazrInA cAturmAsa pachI ghaNe sthaLethI tIrthayAtrA saMghanuM Ayojana thavA lAgyuM. mahArAjazrIne dIkSA lIdhAne lagabhaga cha varSa thaI gayAM hatAM. dIkSA lIdhA pachI teo potAnA vatanamAM padhAryA nahotA. AthI mahuvAnA saMghe temane vi. saM. 1951nuM cAturmAsa mahuvAmAM karavA mATe padhAravAnI AgrahabharI vinaMtI karI. jAmanagaranA cAturmAsa ane tIrthayAtrA saMgha pachI vihAra karatAM karatAM mahArAjazrIe jyAre mahuvAmAM praveza karyo tyAre mahotsavapUrvaka emanuM bhavya sAmaiyuM karavAmAM AvyuM hatuM. dIkSA pachI mahArAjazrIno mahuvAmAM A prathama praveza hato. emanAM mAtApitA hayAta hatAM. mahArAjazrI emanA ghare vahoravA padhAryA tyAre potAnA dIkSita putrane vahorAvatAM teo gadagadita thaI gayAM hatAM. mahuvAmAM mahArAjazrIe maitrI Adi cAra bhAvanA upara sarasa vyAkhyAno ApyAM. emano avAja bulaMda hato. emanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA mATe vizALa janamedanI upasthita rahetI. A cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrInA haste be mahattvanAM kAryo thayAM : (1) emanI preraNAthI mahuvAmAM pAThazALA sthApavAmAM AvI ane ene mATe dAnanI rakama mahArAjazrInA bahAragAmanA be bhakto taraphathI maLI temaja (2) mahArAjazrInA haste mahuvAnA eka gRhasthane dIkSA ApavAmAM AvI ane emanuM nAma muni saubhAgyavijayajI rAkhavAmAM AvyuM. mahuvAnA cAturmAsa pachI zatruMjaya, zaMkhezvara vagere tIrthonI yAtrA karIne Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 prabhAvaka sthaviro mahArAjazrI rAdhanapura padhAryA. rAdhanapuramAM mahArAjazrInAM vyAkhyAnono ghaNo moTo prabhAva paDavA lAgyo ane divase divase zrotAonI saMkhyA vadhavA lAgI. mahArAjazrI rAdhanapuramAM hatA tyAre eka vakhata teo haribhadrasUrikRta "aSTaka' vAMcatA hatA. haribhadrasUrino A graMtha eTalo pavitra ane pUjanIya manAya che ke e graMtha mATe paNa zrAvako ane sAdhubhagavaMto "jI' lagADI "aSTakajI' bole che. mahArAjazrI e graMthanuM vAMcana karatA hatA tyAre keTalAka zrAvako maLavA AvyA. teoe sahaja jijJAsAthI pUchayuM: sAheba, kayA graMthanuM vAMcana cAle che?' "aSTakajI'nuM', mahArAjazrIe kahyuM. aSTaka'nuM ? sAheba, Apano dIkSAparyAya keTalo?" sAta varSano. kema pUchavuM paDyuM?' "sAheba, avinaya thAya to kSamA karazo, paNa aSTakajI to vIsa varSanA dIkSA paryAya thAya pachI ja vAMcI zakAya.' bhAI, huM to emAM 14 svara ane 33 vyaMjana lakhyA che te vAMcuM chuM. bAkI tame kaho cho evo niyama koI graMthamAM vAMcyo nathI. tame vAMcyo hoya to jaNAvo." paNa evuM koI graMthamAM lakhyuM hoya to zrAvako jaNAve ne? vastutaH e divasomAM saMskRta bhASAno ane zAstrono abhyAsa ghaTI gayo hato eTale ja AvI vAta kyAMka pracalita thaI haze ! rAdhanapurathI vihAra karIne mahArAjazrI zaMkhezvarathI vaDhavANa padhAryA ane vi. saM. 1952nuM cAturmAsa vaDhavANamAM karyuM. cAturmAsa pachI mahArAjazrI lIMbaDI padhAryA. tyAM muni AnaMdasAgara (sAgarajI mahArAja) maLyA. muni AnaMdasAgara vaya tathA dIkSAparyAyamAM nAnA hatA. vaLI bhASA, vyAkaraNa tathA zAstrAbhyAsa karavA mATe bahu utsuka hatA. eTale mahArAjazrIe emane keTalAka divasa sAthe rahIne vyAkaraNano abhyAsa karAvyo. tyArapachI mahArAjazrI vihAra karIne pAlitANA padhAryA. pAlitANAmAM tyAre zrI dAnavijayajI birAjatA hatA. teo vidvAna ane tArkikaziromaNi hatA. temanI vyAkhyAnazailI paNa chaTAdAra hatI. e vakhate Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 42 1 . . .. . . .. . .. pAlitANAnA ThAkorane zatruMjaya tIrtha aMge jaino sAthe gharSaNa cAlatuM hatuM. paraMtu paMjAbI nIDara muni dAnavijayajI vyAkhyAnamAM vAraMvAra ubodhana karatAM ke ThAkoranI ApakhudI calAvI levI na joIe. AthI ThAkora zrI dAnavijayajI upara cAMpatI najara rAkhatA. zrI nemivijayajIne lAgyuM ke A saMgharSa atyAre vadhAravAmAM sAra nathI. zrI dAnavijayajInI upasthitithIe vadhavAno saMbhava che ane badhAnA dekhatAM vihAra karIne jAya to paNa tarkavitarka thavAno saMbhava che. eTale mahArAjazrIe teone paroDhiye pAlitANA rAjyanI bahAra mokalI diIdhA, ane pote tyAM rokAI vAtAvaraNa zAMta karAvyuM. pAlitANAthI vihAra karI mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. dAnavijayajI mahArAja te pahelAM amadAvAda AvI gayA hatA ane pAMjarApoLanA upAzraye birAjamAna hatA. emaNe te vakhate tattvArthasUtra upara vyAkhyAno cAlu karyA hatAM. temane sAMbhaLavA mATe zrAvakonI saMkhyA ghaNI vadhI hatI. zrI dAnavijayajI mahArAja ghaNA vidvAna hatA, dekhAve tejasvI hatA, zAstrajJa hatA ane sarasa vakatA hatA, eTale emanI vANInuM AkarSaNa ghaNAne thayuM hatuM. evAmAM emanI tabiyata bagaDI. ArAma mATe zeTha haThIsiMganI vADIe teo gayA. temaNe vyAkhyAnanI javAbadArI mahArAjazrI nemivijayajIne soMpI. amadAvAda jevuM moTuM nagara, pAMjarApoLano upAzraya, jANakAra pratiSThita zrotAvarga, emAM mahArAjazrI nemivijayajInuM pahelI vAra padhAravuM, tema chatAM emaNe tattvArthasUtra upara evAM sarasa vyAkhyAno ApyAM ke mahArAjazrIne cAturmAsa tyAM ja karavA AgrahabharI vinaMtI thaI. e vakhate zeTha manasukhabhAI bhagubhAI, zeTha haThIsiMha kesarIsiMha, zeTha lAlabhAI dalapatabhAI, zeTha dhoLazAjI, zeTha maNibhAI premAbhAI, zeTha pAnAcaMda hakamacaMda, zeTha DAhyAbhAI devatA vagere khyAtanAma zreSThIo mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM AvatA. amadAvAdanA vi. saM. 1953nA cAturmAsa pachI mahArAjazrI vihAra karIne kapaDavaMja padhAryA hatA. te vakhate khaMbhAtathI zeTha zrI amaracaMda premacaMdanA putra zrI popaTalAla amaracaMda ne bIjA zreSThIo kapaDavaMja AvyA ane mahArAjazrIne khaMbhAtamAM vi. saM. 1954nuM cAturmAsa karavAnI vinaMtI karI. mahArAjazrIe e vinaMtIno svIkAra karyo ane yathAsamaye khaMbhAta cAturmAsa Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 prabhAvaka sthaviro mATe padhAryA. zeThazrI amaracaMda premacaMda e khaMbhAtanI eka anokhI pratibhA hatI. teo khUba dhana kamAtA, paraMtu potAnA parigraha parimANanA vratanuM custa pAlana karavA mATe prativarSa ghaNuM dhana dharmakAryomAM ane sAdharmikone madada karavAmAM vAparatA. emaNe siddhAcala, Abu, kesariyAjI, sametazikhara ema judA judA maLI ATha vakhata cha'rI pALatA saMgha kADhyA hatA. sAteka vakhata temaNe upadhAna karAvyAM hatAM. bAravratadhArI zrI amaracaMdabhAIe mahArAjazrInA upadezathI "zrI vRddhicaMdrajI jaina saMskRta pAThazALAnI sthApanA mATe moTuM Arthika yogadAna ApyuM hatuM. vidyArthIone emAM dhArmika abhyAsa sAthe saMskRta bhASA, vyAkaraNa vagereno abhyAsa karAvavA mATe uttara bhAratamAMthI paMDitone bolAvavAmAM AvyA hatA. (A pAThazALAmAMthI ja abhyAsa karIne ujamazIbhAI ghIyAe mahArAjazrI pAsethI dIkSA lIdhI hatI ane teo pU. udayasUri banyA hatA.) A pAThazALA uparAMta mahArAjazrIe eka "jaMgama pAThazALA'nI sthApanA karI. mahArAjazrInI sAthe ja e vidyArthIo vihAra kare ane dareka gAmamAM potAnI svataMtra rahevA-jamavAnI vyavasthA karI mahArAjanI pAse abhyAsa kare. - cAturmAsa pUrNa thatAM zeThazrI amaracaMdabhAie siddhAcalano saMgha kADhavAnI bhAvanA vyakta karI. khaMbhAtamAM pAThazALAnAM ane bIjAM keTalAMka kAmo adhurAM hatAM tema chatAM mahArAjazrI saMghamAM joDAyA. emanI nizrAne lIdhe moTo saMgha nIkaLyo ane lokonI dharmabhAvanAmAM vRddhi thaI. zeTha amaracaMdabhAIne paNa jIvananuM eka chelluM moTuM kArya karyAno saMtoSa thayo. khaMbhAtanAM adhUrAM kAryone lIdhe bIjuM cAturmAsa paNa khaMbhAtamAM karavAno mahArAjazrIne Agraha thayo. A cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrInI preraNAthI jIrNoddhAranuM eka mahattvanuM kArya e thayuM ke khaMbhAtamAM judA judA vistAramAM evAM ogaNIsa jeTalAM derAsara jIrNa thaI gayAM hatAM. vaLI zrAvakonI vastI paNa tyAM ghaTI gaI hatI. derAsaronA nibhAvanI paNa muzkelI hatI. AthI e badhAM derAsaronI pratimA jIrAvalA pADAnA derAsarano jIrNoddhAra karI tyAM padharAvavAnuM nakkI thayuM. zeTha amaracaMdabhAInA putra popaTabhAie e mATe Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisuri mahArAja 423 badhI javAbadArI uThAvI lIdhI ane tana, mana ane dhanathI ghaNo bhoga Apyo. mahArAjazrInA haste tyAM pratiSThA-mahotsava thayo. taduparAMta, thaMbhana pArzvanAtha bhagavAnanI nIlaratnanI sAta iMcanI aitihAsika pratimA vi. saM. 1952mAM corAI gaI hatI ane pAchI maLI AvI hatI ane je paroNA tarIke rAkhavAmAM AvI hatI tenI pratiSThA paNa mahArAjazrInA haste dhAmadhUmathI karavAmAM AvI. khaMbhAtamAM A samaya daramiyAna eka mahattvanI aitihAsika ghaTanA banI hatI. jarmanInA vidvAna Do. harmana jekobIe pAzcAtya jagatane jaina dharmano paricaya e kALe karAvyo hato. jarmanImAM rahI, tyAM upalabdha hastapratane AdhAre emaNe jaina dharmanA keTalAka graMthonuM saMzodhana-saMpAdana karyuM hatuM. paraMtu AcArAMga" AgamanA emanA saMpAdane bhAratanA jainomAM vivAda jagAvyo hato, kAraNa ke temaNe evuM pratipAdana karyuM hatuM ke jaina AgamomAM mAMsAhAranuM vidhAna che. AthI mahArAjazrI ane muni AnaMda-sAgarajI (sAgarajI mahArAja)e-sAthe maLIne "parihArya-mImAMsA' nAmanI pustikA lakhIne DaoN. jekobInAM vidhAnono AdhArasahita virodha karyo hato. DaoN. jekobI jyAre bhArata AvyA tyAre khaMbhAta mahArAjazrIne maLavA gayA hatA. teo ghaNI badhI zaMkAo laIne AvyA hatA. paraMtu be divasonA rokANamAM temanI mukhya mukhya zaMkAonuM samAdhAna thaI gayuM. AthI ja emaNe potAnI bhUlono lekhita ekarAra karI lIdho hato. vi. saM. 1955nuM cAturmAsa khaMbhAtamAM karI mahArAjazrI peTalAda padhAryA. vi. saM. 1956nI A sAla hatI. e varSe bhayaMkara dukALa paDyo hato ane chappaniyA dukALa tarIke e oLakhAyo hato. emAM keTalAka sthaLe mANaso maravA lAgyA hatA. vaLI abola pazuonI sthiti vadhu dayAjanaka hatI. loko pAse potAnAM Dhorone khavaDAvavA mATe ghAsacAro ke enA paisA nahotA. eTale teo kasAIne Dhoro vecI detA. mahArAjazrIne lAgyu ke Dhorone bacAvavA mATe koI vyavasthA karavI joIe. eka divasa peTalAdamAM mahArAjazrI upAzrayamAM beThA hatA tyAM rastA para najara paDatAM joyuM ke koIka mANasa keTalIka bheMsone laI jato hato. enI cAla ane enA hAvabhAva uparathI mahArAjazrIne lAgyuM ke jarUra te kasAI Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 prabhAvaka sthaviro hovo joIe. pAThazALAnA vidyArthIo dvArA cUpacApa tapAsa karAvatAM mahArAjazrIne khabara paDI ke potAnuM anumAna sAcuM che. have A bheMsone bacAvavI kevI rIte ? mahArAjazrIe vidyArthIone yukti batAvI. vidyArthIoe bheMso pAse jaIne emane evI rIte bhaDakAvI ke badhI Amatema bhAgI gaI. kasAInA hAthamAM koI rahI nahIM. pachIthI paNa te maLI nahIM. kasAIe vidyArthIo sAme phariyAda noMdhAvI, kesa cAlyo, nyAyAdhIze vidyArthIone choDI mUkyA. mahArAjazrIe DhoronA nirvAha mATe kAyamI phaMDa UbhuM karAvyuM ane pAMjarApoLanI vyavasthAne vadhu sudRDha banAvI. peTalAdathI mahArAjazrI mAtara, kheDA vagere sthaLe vihAra karI, kyAMka gAmamAM cAlatA kusaMpanuM nivAraNa karatA, kyAMka derAsara ke upAzrayanA jINAdvAra ke nirvAha mATe upadeza ApatA, to kyAMka pAMjarApoLanI sthApanA mATe athavA to tenA nirvAha mATe bhalAmaNa karatA. mahArAjazrInAM vyAkhyAnono prabhAva eTalo badho hato ke arjuna amaladAro paNa temanI vANI sAMbhaLavA AvatA. kheDAmAM mahArAjazrI hatA tyAre amadAvAdanA saMghanA zreSThIo vinaMti ka2vA AvyA ke AgAmI cAturmAsa-vi. saM. 1956nuM cAturmAsa amadAvAdamAM karavAmAM Ave. emanI vinaMtIno svIkAra karI mahArAjazrIe amadAvAda tarapha vihAra karyo. amadAvAdamAM praveza karIne mahArAjazrIe pAMjarApoLanA upAzraye cAturmAsa karyuM. A cAturmAsa daramiyAna emaNe pAMjarApoLanA nirvAha mATe ghaNI moTI rakama ekatra karAvI. taduparAMta mahArAjazrIe zrAvakomAM zrutajJAnano pracAra thAya e hetuthI 'jaina tattvavivecaka sabhA' nAmanI saMsthAnI sthApanA karAvI. amadAvAdanA cAturmAsa daramiyAna pATaNanA eka garIba anAtha chokarAne zeTha jesiMgabhAIne tyAM nokarIe rAkhavA eka bhAI laI jatA hatA. rastAmAM pAMjarApoLanA upAzraye teo mahArAjazrIne vaMdanA karavA gayA. e vakhate chokarAe zeThane ghare rahevAne badale upAzraye rahevAnI AgrahabharI icchA darzAvI. chokaro ghaNo tejasvI hato. te upAzrayamAM ja rahI gayo ane pAThazALAnA Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 42 5 vidyArthIonA rasoDe jamavA lAgyo. chokarAe dIkSA levA mATe Agraha karyo. paraMtu tenI uMmara haju nAnI hatI ane nAnA chokarAne dIkSA ApavAnI ghaTanAthI UhApoha thavAno saMbhava hato. AthI enI nava varSanI uMmara thatAM mahArAjazrI ene ane bIjA eka bhAI tribhovanadAsane dIkSA levI hatI temane kAsIndrA nAmanA nAnA gAme mokalyA ane tyAM zrI sAgarajI mahArAja tathA zrI sumativijayajI mahArAjane tyAM jaI e bannene dIkSA ApavA mATe bhalAmaNa karI te mujaba dhAmadhUma vinA dIkSA apAI ane e bALakanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM muni yazovijayajI ane mahArAjazrInA ziSya tarIke temane jAhera karavAmAM AvyA. teo thoDo vakhata anyatra vicarI cAturmAsamAM mahArAjazrI sAthe joDAI gayA. A tejasvI bAlamuni mahArAjazrInA atyaMta priya ziSya hatA. amadAvAdanA A cAturmAsa pachI bhAvanagarathI mahArAjazrInA vaDIla gurubaMdhu paMnyAsazrI gaMbhIravijayajIno saMdezo Avyo. gurumahArAjazrI vRddhicaMdrajI mahArAje paMnyAsazrI gaMbhIravijayajIne AjJA karI hatI ke samaya thatAM temaNe mahArAjazrI nemivijayajIne yogodvahana karAvavA. e mATe zrI gaMbhIravijayajIe mahArAjazrIne bhAvanagara bolAvyA hatA. mahArAjazrInI tabiyata evI sArI na hatI ke vihArano zrama uThAvI zake. eTale e samAcAra maLatAM tathA amadAvAdanA zreSThIoe jAte jaI vinaMtI karatAM zrI gaMbhIravijayajI pote vihAra karIne amadAvAda padhAryA ane mahArAjazrIne "uttarAdhyayanasUtra'nA yogoddhahana karAvyA ane vi. saM. 1957nuM cAturmAsa paNa teoe sAthe pAMjarApoLanA upAzraye karyuM. tyArapachI vi. saM 1958nuM cAturmAsa paNa teo baMnee amadAvAdamAM ja karyuM ane bIjA keTalAka AgamonA paNa yogohana mahArAjazrIe karAvI lIdhA. daramiyAna zrI dAnavijayajI mahArAja kSayanI bImArIne kAraNe pAlitANAmAM kALadharma pAmyAnA samAcAra AvatAM mahArAjazrIne potAnA eka vidyAgurune gumAvyAnuM duHkha thayuM. cAturmAsa pUrNa thatAM mahArAjazrIe paMnyAsajI mahArAja sAthe bhAvanagara tarapha vihAra karyo. vi. saM. 1959nuM cAturmAsa mahArAjazrI paMnyAsa zrI gaMbhIravijayajI sAthe bhAvanagaramAM karyuM. A cAturmAsa daramiyAna paMnyAsajIe mahArAjazrIne bhagavatI sUtra'nA moTA yogamAM praveza karAvyo hato. daramiyAna bhAvanagaramAM Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 prabhAvaka sthaviro plegano upadrava cAlu thayo eTale teone tyAMthI acAnaka vihAra karIne zAstrIya maryAdA anusAra najIkanA varateja gAme javuM paDyuM. paraMtu tyAM paNa pleganA kissA banavA lAgyA hatA. khuda paMnyAsajI mahArAjanA be ziSyane paNa pleganI gAMTha nIkaLI. ethI paMnyAsajI mahArAja ciMtAtura banI gayA hatA. paraMtu mahArAjazrI nemivijayajIe be ziSyonA rAta-divasa kALajIpUrvaka upacAra karyA ke jethI teonI gAMTha ogaLI gaI ane teo plegamAMthI bacI gayA. paraMtu A parizramane kAraNe mahArAjazrIne tAva Avyo ane te Utarato na hato. e samAcAra mahArAjazrInA paramabhakta zeThazrI manasukhabhAI bhagubhAIne amadAvAdamAM maLyA. temaNe mahArAjazrIno tAva Utaryo che ke nahi te jANavA mATe eka divasamAM ghaNA badhA tAra karyA. e divasomAM jaladI samAcAra meLavavA mATe tAranuM ja eka mAtra sAdhana hatuM ane teno paNa loko nachUTake ja upayoga karatA. eTale varateja jevA nAnA gAmamAM ATalA badhA tAra covIsa kalAkamAM AvyA ethI posTamAstarane navAI lAgI. mahArAjazrInI tabiyata barAbara thaI nahotI e jANIne zeTha manasukhabhAIe amadAvAdanA potAnA DaoNkTarane varateja ravAnA karyA. e vakhate manasukhabhAInA potAnA putra mANekalAlane tAva Avato hato. paraMtu gurumahArAja adhika che ema samajIne temaNe DaoNkTarane mokalyA hatA. DaoNkTara AvatAM ane barAbara upacAra thatAM mahArAjazrIno tAva UtarI gayo. ethI zeThe nizcitatA anubhavI. cAturmAsa pUrNa thatAM paMnyAsajI mahArAja ane anya munivaro vaLA (vallabhIpura) padhAryA. vaLAnuM prAcIna etihAsika nAma "vallabhIpura mahArAjazrIe pracalita karyuM hatuM. vallabhIpuranA ThAkorasAheba zrI vakhatasiMhajI mahArAjazrInA ananya bhakta hatA. mahArAjazrInA bhagavatIsUtra'nA joga pUrA thavA AvyA hatA. eTale emane gaNi tathA paMnyAsanI padavI vallabhIpuramAM ApavAmAM Ave evo emano ghaNo Agraha hato ane chevaTe e pramANe ja nirNaya thayo. mahArAjazrInA ananya bhakta amadAvAdanA zeTha manasukhabhAIe A mahotsavanA badhA Adeza pote meLavI lIdhA hatA. paMnyAsa zrI gaMbhIravijayajI mahArAje caturvidha saMgha samakSa badhI vidhi karavApUrvaka mahArAjazrIne "gaNi' padavI ane tyArapachI thoDA divase "paMnyAsa' padavI Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 427 arpaNa karI hatI. A utsava pachI mahArAjazrIe vallabhIpuramAM muni AnaMdasAgarajI, muni premavijayajI tathA munizrI sumativijayajIne bhagavatIsUtra'nA yogamAM praveza karAvyo hato. tyArapachI mahArAjazrI tyAMthI vihAra karI amadAvAda padhAryA ane vi. saM. 1960nuM cAturmAsa emaNe amadAvAdamAM karyuM. vi. saM. 1960nA cAturmAsa pachI amadAvAdathI zeThazrI vADIlAla jeThAlAle mahArAjazrInI nizrAmAM siddhAcalajInI yAtrAno saMgha kAyo hato. saMghe yAtrA nirvighna, umaMgabhera pUrI karI hatI. mahArAjazrIe tyArapachI pAlitANAmAM thoDo samaya sthiratA karI hatI. chellA keTalAka samayathI pAlitANAnA ThAkora zrI mAnasiMhajIne jaino tarapha dveSa thayo hato. ThAkoranA rAjyamAM zatruMjayano pahADa Avelo hovAthI teo pahADa upara bUTa paherIne caDhatA hatA. A vAtanI koIke temanI AgaLa Takora karI eTale ThAkorane thayuM ke pote rAjyanA mAlika che ane koI sAmAnya mANasa potAnI kema TIkA karI zake ? asahiSNu ane krodhI svabhAvanA ThAkore jainonI pavitra bhAvanAne Adara ApavAne badale jANIjoIne bUTa paherIne ane sigAreTa pItAM pItAM DuMgara upara TheTha dAdAnA darabAramAM javAnuM cAlu karyuM. AthI to UlaTI jenonI lAgaNI vadhu dubhAI. ThAkoranA A AzAtanAbharyA duSTa kRtya sAme ghaNo UhApoha thayo ane virodha darzAvavA mATe ThAkora upara gAmegAmathI tAra AvavA lAgyA. paraMtu enI ThAkora upara koI asara thaI nahi. A vAta mahArAjazrI nemivijayajI pAse AvI tyAre temaNe zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA vahIvaTadArone kahyuM ke teo rUbarU jaIne ThAkorane samajAve ane na mAne to pachI rAjakoTanA poliTikala ejanTanI korTamAM kesa dAkhala karavo. zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA vahIvaTadAro ThAkorane samajAvavAmAM niSphaLa nIvaDyA. eTale kaoNrTamAM kesa dAkhala karavAmAM Avyo. AthI to ThAkora vadhu uzkerAyA. temaNe gAmanA musalamAnone bolAvyA ane caDhAvyA. temaNe musalamAnone kahyuM ke DuMgara upara iMgArazA pIranA sthAnakamAM rAjyanA kharce pAkI dIvAla karI ApavAmAM Avaze ane eka oraDI paNa bAMdhI ApavAmAM Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 prabhAvaka sthaviro Avaze. ThAkore jenone dhamakI ApatAM kahevaDAvyuM, "huM iMgArazA pIranA sthAnake musalamAno pAse bakarAno bhoga caDhAvarAvIza ane dAdA Adizvara upara tenuM lohI chAMTIza tyAre ja jaMpIza." A vAtanI jANa thatAM pAlitANAnA jaina saMgha taraphathI sAdhu-sAdhvI ane zrAvaka-zrAvikAnI eka khAnagI sabhA mahArAjazrInI nizrAmAM yojavAmAM AvI. A AzAtanA baMdha karAvavA aMge kevAM kevAM pagalAM levAM tenI gaMbhIra vicAraNA temAM thaI. ThAkora jo vadhu chaMcheDAya to potAnA rAjyamAM jainone ghaNo trAsa ApI zake eTale emAM kunehathI kAma levAnI jarUra hatI. sAdhu-sAdhvIone takalIpha na paDe eTalA mATe mahArAjazrIe teo badhAne pAlitANA rAjyanI hada choDIne bhAvanagara rAjyanI hadamAM cAlyA javAnuM kahyuM. vaLI AvA kAmamAM zarIre sazakta, hiMmatavAna, kAbela mANasanI jarUra paDe. e mATe bhAIcaMdabhAI nAmanA eka kAbela bhAI taiyAra thayA. temaNe rAjyanA dastaramAMthI patravyavahAranA dastAvejanI nakala meLavI lIdhI. temanA upara vahema AvatAM rAjyanI polIse temane pakaDIne kedamAM pUryA, paraMtu koI purAvo na maLatAM bIje divase choDI dIdhA. bhAIcaMdabhAI ethI Dare evA nahotA. temaNe pAlitANAnI AsapAsanA gAmonA Ayara lokone samajAvyuM ke musamalAna loko tamArA bakarAne upADI jaIne vadha karAvaze to vakhata jatAM tamArAM gheTAM-bakarAM ochAM thaI jaze ane tamArI AjIvikA bhAMgI paDaze. AthI Ayaro ciMtAtura banyA. bhAIcaMdabhAI Ayara AgevAnone mahArAjazrI pAse laI AvyA ane Ayaroe mahArAjazrIne kahyuM ke "ame koI paNa hisAbe DuMgara upara pIranA sthAnakamAM oraDI ke chAparuM thavA nahi daIe ke jethI musalamAno bakarAno vadha kare. AthI rAjya taraphathI UMTa-paththara-cUno-retI vagere DuMgara upara caDhAvavAmAM AvatuM to Ayara loko aDadhI rAte te badhuM tyAMthI upADIne evI rIte Aghe pheMkI detA ke tenI kazI bhALa lAgatI nahi, ke koI pakaDAtA nahIM. AthI rAjyanA nokaro thAkyA. ThAkora paNa krodhe bharAyA. paraMtu kone pakaDavA te samajAtuM nahotuM. A samaya daramiyAna rAjakoTanI korTano cukAdo Avyo. emAM peDhIno vijaya thayo. ThAkora hArI gayA. bUTa paherI sigAreTa pItAM pItAM DuMgara upara Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 429 caDhavAnI temane manAI thaI. tIrthanI AzAtanA baMdha karavAno temane hukama maLyo. korTano hukama maLatAM ThAkora lAcAra thaI gayA. mahArAjazrInI preraNA ane kunehathI maLelA jainonA A vijayane gAmegAma lokoe utsava tarIke Ujavyo. pAlitANAthI tyArapachI vihAra karIne mahArAjazrI mahuvA padhAryA. emanA saMsArI pitAzrI lakSmIcaMdabhAI have vRddha thaI gayA hatA. teo mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM rojeroja AvatA hatA. mahArAjazrI vyAkhyAnamAM roja haribhadrasUrikRta "aSTakajI' vAMcatA hatA. mahArAjazrInAM vyAkhyAno sAMbhaLIne lakSmIcaMdabhAInA hRdayanuM ghaNuM parivartana thaI gayuM hatuM. mahArAjazrIe jyAre dIkSA lIdhI tyAre lakSmIcaMdabhAIne ghaNo roSa hato. paraMtu have mahArAjazrInI vidvattA, adbhuta vyAkhyAnazailI ane custa saMyamapAlana joIne potAnA e putrane mATe lakSmIcaMdabhAI dhanyatA anubhavavA lAgyA hatA. ane temane paNa vairAgya ane jJAnano raMga lAgyo hato. teo upAdhyAyazrI yazovijayajInA graMthonuM parizIlana jIvananAM chellAM varSomAM niyamita karatA rahyA hatA. cAturmAsa pUrNa thatAM mahArAjazrIe vihAra karyo. bhoyaNI tIrthanI yAtrA karI teo kalola padhAryA. tyAMnA derAsaranA jIrNoddhAranI AvazyakatA hatI eTale amadAvAda AvIne e mATe upadeza ApatAM eka zreSThIe emanI tamAma javAbadArI upADI lIdhI. amadAvAdanI sthiratA daramiyAna mahArAjazrIe cAra mumukSuone amadAvAdamAM dIkSA ApI ane mumukSu zrI ujamazIbhAI ghIyAne emanAM kuTuMbIjanono virodha hato tethI tyArapachI mAtara pAse devA gAme dIkSA ApI. A ujamazIbhAI te muni udayavijayajI, je pachI mahArAjazrInA paTTadhara ziSya udayasUrijI banyA. muni udayavijayajIne emanAM kuTuMbIjanonI icchA anusAra vaDI dIkSA khaMbhAtamAM ApavAmAM AvI, ane saM. 1962nuM cAturmAsa mahArAjazrIe khaMbhAtamAM ja karyuM ane te daramiyAna potAnA ziSyone zAstrAbhyAsa karAvyo. khaMbhAtanA cAturmAsa pachI suratanA saMghanI vinaMtIne mAna ApIne cAturmAsa suratamAM karavA mahArAjazrIe vihAra karyo. paraMtu borasadamAM eka ziSya muni navijayajI kALadharma pAmyA. vaLI te samaye plegano rogacALo Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 prabhAvaka sthaviro phATI nIkaLyo. enI asara be ziSyone thatAM chANImAM mahArAjazrIne rokAI javuM paDyuM. sabhAgye ziSyone sAruM thaI gayuM. paraMtu tyArapachI mahArAjazrIne tAva tathA saMgrahaNI thayAM. eTale chevaTe suratanA cAturmAsano kAryakrama baMdha rAkhavo paDyo. svasthatA thatAM teo badhA vihAra karI amadAvAda AvyA. * tyArapachI mahArAjazrI chANIthI vaDodarA, DabhoI vagere sthaLe vihAra karatAM khaMbhAta padhAryA, kAraNa ke ahIM emanA haste jIrAvalA pADAnA 19 gabhArAvALA cintAmaNi pArzvanAthanA derAsaramAM pratiSThA thavAnI hatI. pratiSThAvidhi mahotsavapUrvaka pUrI thaI. mahArAjazrIe vi. saM. 1963nuM cAturmAsa paNa khaMbhAtamAM karyuM. amadAvAda pachI mahArAjazrInA dharmapracAranuM moTuM kSetra khaMbhAta hatuM. emaNe ahIMnA bhaMDAronI hastaprato vyavasthita karAvI tathA kanyAonI vyAvahArika keLavaNI mATe zrI vRddhicaMdrajI jaina kanyAzALAnI sthApanA karAvI. cAturmAsa pachI mahArAjazrI vihAra karI amadAvAda thaI kalola padhAryA. tyAM pratiSThA karAvI bhoyaNI, zaMkhezvara vagere tIrthonI vihArayAtrA karatAM karatAM teo bhAvanagara padhAryA. bhAvanagaramAM jaina zvetAmbara konpharansanuM zeTha manasukhabhAI bhagubhAInA pramukhapade adhivezana yojAyuM hatuM. A adhivezanamAM mahArAjazrI roja bhinna bhinna viSaya upara vyAkhyAna ApatA. temanuM vaktavya eTaluM sacoTa tathA vidvabhogya rahetuM ke te sAMbhaLavA mATe bhAvanagara rAjyanA dIvAna sara prabhAzaMkara paTTaNI, gAyakavADI sUbA, jUnAgaDhanA dIvAna tathA anya rAjyAdhikArIo paNa AvatA. bhAvanagaranI A jaina konpharansamAM dezabharamAMthI pratinidhio AvyA hatA. konpharansanA agraNIoe te vakhate paMnyAsazrI gaMbhIravijayajI tathA zrI maNivijayajI sAthe vicAraNA karI ke tapagacchamAM koI AcArya che nahi. paMnyAsazrI gaMbhIravijayajIe potAne padavI Ape evA vaDIla munirAja na hovAthI tathA zarIranI azaktine kAraNe e javAbadArI svIkAravAnI spaSTa anicchA darzAvI. vidhipUrvaka yogadvahana karyA hoya ane zAsananI javAbadArI saMbhALI zake evI samartha vyakti tarIke teone paMnyAsazrI nemivijayajImAM pUrI yogyatA jaNAI. AthI teoe bhAvanagaranA saMghanA tathA bahAragAmathI Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 431 padhArelA saMghanA agraNIo samakSa A prastAva mUkyo ane saue te saharSa vadhAvI lIdho. e pramANe jeTha suda pAMcamanA divase bhAvanagaramAM aThThAI mahotsavapUrvaka khUba dhAmadhUma sAthe paMnyAsazrI nemivijayajIne AcAryanI padavI ApavAmAM AvI. bhAratanA aneka nAmAMkita jainoe A mahotsavamAM hAjarI ApI hatI. zubhecchA-dhanyavAdanA aneka tAra-patro AvyA hatA. mahArAjazrInI AcAryanI padavI e eka mahattvanI aitihAsika ghaTanA banI gaI. bhAvanagara saMghanA AgrahathI paMnyAsajI mahArAje tathA AcAryazrI vijayanemisUrie cAturmAsa bhAvanagaramAM karyuM. bhAvanagaranuM cAturmAsa pUrNa thayA pachI mahArAjazrInI nizrAmAM siddhAcalajInI yAtrArthe saMgha nIkaLyo hato. pAlitANAthI mahArAjazrI mahuvA padhAryA. rastAmAM nepa nAmanuM gAma dariyAkinAre Ave. tyAMnA eka vaiSNava bhAI narottamadAsa ThAkarazIe mahArAjazrI pAse jaina dharma aMgIkAra karyo. mahArAjazrIe joyuM ke dariyAkinAre vasatA mAchImAro mAchalAM mAravAnuM ghora hiMsAkArya kare che e mATe teone bodha Apavo joIe. e kAryamAM narottamabhAIno sahakAra upayogI nIvaDyo. mahArAjazrI temanI sAthe dariyAkinAre gayA. emane joIne mAchImAro Azcarya pAmyA. mahArAjazrIe badhAne ekatra karI upadeza Apyo. pApanI pravRttino vyavasAya choDI devAthI bIjA nirdoSa vyavasAyamAM vadhu kamANI thAya che e vAta para bhAra mUkyo. saue mAchalAM na mAravAnI pratijJA lIdhI. teone AjIvikAnI kaMI muzkelI paDe to sahAya karavAnuM ane yogya kAmadhaMdhe lagADavAnuM vacana narottamabhAIe ApyuM. mAchImAro pAsethI mAchalAM mAravAnI jALa narottamabhAIe laI lIdhI. e pramANe dariyAkAMThanAM bIjAM gAmomAM jaIne paNa mAchImArone upadeza Apyo, ane emanI jALa paNa laI lIdhI. badhI jALa ekaThI karI dAThA gAmanA bajAramAM badhAMnI vacce narottamabhAIe enI hoLI karI. mAchImAro anya vyavasAyamAM joDAyA ane paiseTake sukhI thayA. A hiMsA aTakAvavA uparAMta mahArAjazrIe A vistAranA lokone upadeza ApI navarAtrimAM pADA, bakarAnA vadhanI prathA paNa muni udayavijayajI baMdha karAvI. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 2 prabhAvaka sthaviro A arasAmAM mahArAjazrIne samAcAra maLyA ke aMtarIkSajI tIrthamAM zrI sAgarajI mahArAja tIrthanA vivAdamAM muzkelImAM mukAyA che ane jhaghaDo korTa sudhI gayo che. e jANIne mahArAjazrIe ANaMdajI kalyANajInI peDhInA agraNIo tathA kAyadAnA anya niSNAtone bolAvIne, temane yogya salAhasUcano ApI, aMtarIkSajI mokalyA. ethI korTamAM kesa laDavAmAM peDhIne saphaLatA maLI ane sAgarajI mahArAjanI muzkelI dUra thaI. mahArAjazrI dAThAthI vihAra karI mahuvA pahoMcyA ane cAturmAsa tyAM karyuM. mahuvAmAM cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrInAM saMsArI mAtuzrIe tathA nAnA bhAIe sArI dharmArAdhanA karI. mahArAjazrInI nizrAmAM keTalAMka mahattvanAM kAryo thayAM ane cAturmAsane aMte siddhAcalajIno saMgha nIkaLyo. - siddhAcala tIrthanI yAtrA karI vi. saM. 1966mAM mahArAjazrI potAnA ziSyo sAthe vicaratAM bodAnA nesa padhAryA. koLI, bharavADa vagere lokonA nesaDA jevAM gAmo A vistAramAM hatAM. darabAro, garAsiyAonI mAlikInAM A gAmo hatAM. bodAnA nesa eTale prAcIna kadambagirino vistAra. kadambagiri eTale siddhagirinA bAra gAunA vistAramAM AvelAM pAMca zikharomAMnuM eka zikhara. gaI covIsInA saMprati nAmanA tIrthakara bhagavAnanA kadamba nAmanA gaNadhara bhagavaMta eka karoDa munio sAthe A giri upara nirvANa pAmyA hatA. tyArathI A giri kadambagiri tarIke oLakhAya che. siddhAcalanI bAra gAunI jayAre pradakSiNA thatI hatI tyAre e pradakSiNAmAM sauthI prathama kadambagiri AvatuM. A prAcIna punita tIrthanI AvI avadazA joIne eno uddhAra karavAnI bhAvanA mahArAjazrInA hRdayamAM jAgrata thaI. teo A pradezamAM vicaryA hatA ane aneka lokone corI, khUna, dArU, jugAra, tamAku vagere prakAranAM pApakAryomAMthI mukta karAvyA hatA. eTale lokono mahArAjazrI pratyeno AdarabhAva ghaNo moTo hato. ethI ja mahArAjazrIe A gAmanA darabAra zrI ApAbhAI kAmaLiyA pAse potAnI bhAvanA vyakta karI ane teone laIne maharAjazrI DuMgara upara gayA ane tIrthoddhAra mATe joItI jamIna batAvI. ApAbhAIe e jamIna bheTa tarIke ApavAnI bhAvanA batAvI, paraMtu mahArAjazrIe kahyuM, "amAre bheTa tarIke nathI joItI. zeTha ANaMdajI Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 433 kalyANajInI peDhIne tame vAjabI kiMmate Apo.' ApAbhAIno bhaktibhAvapUrvaka ghaNo Agraha hovA chatAM mahArAjazrIe dastAvejano asvIkAra karyo. chevaTe dastAvejamAM mahArAjazrIe gAmonA loko upara karelA upakArono nirdeza dastAvejamAM karAvavAmAM Ave e zarate peDhIne jamIna vecAtI ApavAmAM AvI. bodAnA nesathI mahArAjazrI coka, rohizALA, bhaMDAriyA vagere gAmomAM vicaratAM vicaratAM pAchA coka padhAryA. te vakhate eka divasa zrI udayasUri mahArAjanI tabiyata acAnaka bagaDI ane teo bebhAna thaI gayA. koI jIvaleNa mAMdagInI zakyatA hatI. emane pAlitANA laI AvyA. sadbhAgye, samayasaranA upacArathI emanI tabiyata sArI thaI gaI. caitra mahino hato eTale mahArAjazrI pUnama sudhI pAlitANA rokAyA ane pUnamanI jAtrA karI mahArAjazrI vihAra karatAM karatAM vaLA thaIne boTAda padhAryA. boTAdanA cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrIe potAnAM vyAkhyAno ane upadeza dvArA vividha prakAranAM dharmakAryo karAvyAM. A divaso daramiyAna, kiMvadantI kahe che te pramANe boTAdanA te samayanA jAdugara mahaMmada chela mahArAjazrIne maLavA AvyA hatA, ane temaNe ekAda jAduno prayoga karI mahArAjazrIne prabhAvita karavAno prayatna karyo hato. paraMtu mahArAjazrIe pote eka camatkRti batAvIne mahaMmada chelane AMjI dIdhA hatA ane samajAvyuM hatuM ke sAdhanAnA mArgamAM AvA camatkAronuM bahu mUlya nathI mATe temAM aTavAI javuM na joIe. mahArAjazrInI kIrti cAre bAju prasaratI hatI. evAmAM lIMbaDInA rAjavIne khabara paDI ke mahArAjazrI cAturmAsa pUrNa thatAM amadAvAda tarapha javAnA che tyAre temaNe lIMbaDI padhAravA mATe khAsa vinaMtI karI. mahArAjazrI lIMbaDI padhAryA tyAre emaNe mahArAjazrInuM bhavya svAgata karyuM ane mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM rojeroja hAjara rahevAnuM cAlu karyuM. ethI samagra prajA para ghaNI moTI chApa paDI ane mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM jaina-jainetara varga ghaNI moTI saMkhyAmAM upasthita rahevA lAgyo. lIMbaDInI thoDA divasanI sthiratA vicArI hatI, tene badale rAjavInA atyaMta Agrahane mAna ApI mahArAjazrIne eka mahinA sudhI lIMbaDImAM rokAvuM paDyuM hatuM. teo mahArAjazrInI tathA temanA ziSyonI tabiyata mATe paNa bahu darakAra karatA ane joItAM vividha auSadho Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 prabhAvaka sthaviro magAvI ApatA. lIMbaDInarezano ATalo utsAha joI mahArAjazrIe emanI pAse jIvadayAnAM paNa sArAM kAryo karAvyAM tathA lIMbaDInA hastaprata bhaMDArone paNa vyavasthita ane samRddha karyA. mahArAjazrIe tyArapachI vi. saM. 1967nuM cAturmAsa amadAvAdamAM karyuM. mahArAjazrI cha varSa pachI amadAvAdamAM pAchA padhAratA hatA eTale zrotAonI eTalI bhIDa thatI ke upAzrayane badale bahAra khullAmAM maMDapa bAMdhI tyAM vyAkhyAna rAkhavAmAM AvatAM. vyAkhyAnamAM mahArAjazrIe "bhagavatI sUtra' tathA samarAIe kahA" e be pasaMda karyA hatAM. amadAvAdanA A cAturmAsa daramiyAna eka mahattvanI ghaTanA e banI ke amadAvAdanA zreSThI zeTha aMbAlAla sArAbhAIne koI najIvA kAraNasara vivAda vadhatAM nyAtabahAra mUkavAnI darakhAsta AvI hatI. tyAre temAM madhyasthI karIne mahArAjazrIe e prakaraNano sukhada samAdhAnabharyo aMta ANyo hato. A cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrIe pAMjarApoLanA kAryane vadhu sudaDha banAvyuM. katalakhAne jatI bheMsone aTakAvIne tene pAMjarApoLamAM rAkhavA mATe vadhu nibhAvakharcanI jarUra hatI te mATe mahArAjazrI vyAkhyAnomAM evI hRdayadrAraka araja karI ke tAtkAlika ghaNuM moTuM bhaMDoLa thaI gayuM. cAturmAsa pachI uttara gujarAtamAM vicaryA pachI mahArAjazrIno vihAra amadAvAda tarapha hato. rastAmAM kalola zaheramAM temaNe sthiratA karI. e vakhate kalolanA be zreSThIoe emane vAta karI ke cAreka mAIla upara eka zerIsA nAmanuM gAma che tyAM eka jainamaMdiranA jUnA avazeSo chUTAchavAyA jovA maLe che. gAmamAM jainonI koI vastI nathI. mahArAjazrIne prAcIna zerIsA pArzvanAtha tIrthanA itihAsanI khabara hatI. rAjA kumArapALanA vakhatamAM nAgendragathvIya devendrasUrie tyAM pArzvanAtha bhagavAnanI camatkArika pratimAnI pratiSThA karAvelI. kumArapALa rAjAe pote paNa eka pratimA bharAvIne tyAM karAvelI, tyArathI zerIsA tIrtha bahu khyAti pAmyuM. teramA saikAmAM vastupAla ane tejapAle A tIrthamAM be devakulikA banAvIne ekamAM neminAtha bhagavAnanI ane bIjImAM zrI aMbikA devInI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI. Ama uttarottara A tIrthano mahimA ghaNo Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 435 vadhato gayo hato. vikramanA aDhAramA zatakamAM musalamAna AkramaNakAroe gujarAtamAM je keTalAMka hiMdu ane jaina maMdirono vidhvaMsa karyo emAMthI zerIsA tIrtha paNa bacI zakyuM nahi. maMdira jamInadosta thaI gayuM. nagaranA loko nagara choDIne bhAgI gayA. hajAro yAtrIothI UbharAtuM tIrtha verAna banI gayuM. maMdiranA avazeSo kALakrame daTAI gayA. A naSTa thayelA tIrthanA avazeSo jovAnI mahArAjazrIe icchA darzAvI eTale zreSThI goradhanabhAie agAuthI zerIsA gAmamAM pahoMcI eka oLakhItAnA gharamAM mahArAjazrI ane emanA ziSyonA utArA mATe vyavasthA karAvI. mahArAjazrI vihAra karI zerIsA pahoMcyA. tyAMnA avazeSo jotAM tarata ja emane khAtarI thaI ke jaina maMdiranA ja avazeSo che. mahArAjazrI TekarAo upara pharIne nirIkSaNa karavA lAgyA. sAMje pAchA pharI teo nIkaLyA. e vakhate mahArAjazrIe kALo nIlo moTo sapATa paththara joyo. jamInamAM e daTAyelo hato. enA upara chANAM thApavAmAM AvyAM hatAM. mahArAjazrIne lAgyuM ke jarUra A paththara khodAvIne bahAra kADhavo joIe. gAmamAMthI majUrone bolAvavAmAM AvyA. paththara akhaMDita nIkaLe e rIte sAvacetIthI khodavAnuM zarU karyuM. gAmanA ghaNA loko bhegA thaI gayA. mahArAjazrI ane emanA ziSyo paNa hAjara rahyA. paththara kADhatAM ja Azcaryano pAra na rahyo. pArzvanAtha bhagavAnanAM e pratimAnAM darzana karIne mahArAjazrIe gadgad kaMThe stuti karI. AvA akhaMDita nIkaLelA avazeSonI tarata sAcavaNI thavI joIe, khullAmAM paDyA rahe te ThIka nahIM. mahArAjazrIe kahyuM ke atyAre ne atyAre zeTha manasukhabhAI bhagubhAInA nAmathI tALuM marAya evI jagyA kharIdI lo. tapAsa karatAM eka rabArIno vaMDo goradhanabhAie kharIdI lIdho. tyArapachI bIje divase majUro pAse badhA avazeSo UMcakAvIne vaMDAmAM surakSita mukAvI devAmAM AvyA. mahArAjazrIe pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA sanmukha besI stuti karI, kAusagga dhyAna karyuM ane saMkalpa karyo ke A tIrthano uddhAra zAsanadevInI kRpAthI huM avazya karAvIza. Ama, prAcIna zerIsA tIrthanA jIrNoddhAranAM maMDANa thayAM. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 prabhAvaka sthaviro mahArAjazrI tyAMthI vihAra karI ogaNaja padhAryA. rastAmAM bhUlA paDyA hatA. paraMtu zAsanadevanI gebI kRpAthI sAcA raste vaLI gayA hatA. ogaNajathI mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. tyAM AvIne mahArAjazrIe zreSThIone zerIsA tIrthanA itihAsanI ane e tIrthanA jIrNoddhAranI vAta karI. e vakhate TIpa karavAnI vAta cAlI, paraMtu jIrNoddhAra mATe pacIsa hajAra jeTalI rakamanI jarUra hatI. eTale zeThazrI manasukhabhAIe e rakama ekalAe ApavAnI jAherAta karI. mahArAjazrI cAturmAsa mATe pAMjarApoLanA upAzraye praveza karyo. A cAturmAsa daramiyAna eka mahattvanuM kArya mahArAjazrIe e karyuM ke tIrthanI rakSA mATe sthapAyelI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA baMdhAraNanI punarracanAmAM emaNe ghaNuM sarasa mArgadarzana ApyuM. cAturmAsa pachI thoDA vakhatamAM mahArAjazrInA ananya bhakta manasukhabhAInuM acAnaka avasAna thayuM. ethI mahArAjazrInA eka parama gurubhakta samAje gumAvyA. emanA avasAna pachI emanA suputra zeThazrI mANekalAlabhAI ghaNAM mahattvanAM kAryomAM eTalI ja udAratAthI Arthika sahAya karavA lAgyA. tyArapachI mahArAjazrI vihAra karatAM karatAM kapaDavaMja padhAryA. ahIM emanuM cAturmAsa nakkI thayuM hatuM. kapaDavaMjamAM mahArAjazrInA traNa ziSyo zrI darzanavijayajI, zrI udayavijayajI ane zrI pratApavijayajIne gaNipada ApavAmAM AvyuM. A mahotsava prasaMge eTalA badhA mANaso kapaDavaMja AvyA hatA ke relavene speziyala TrenanI vyavasthA karavI paDI hatI. A utsavamAM eka evI camatkArika ghaTanA banI ke varasAdanA e divasomAM varasAda cAlu ja paDyA karato hato. paraMtu gaNipadavInI kriyA vakhate, zobhAyAtrA vakhate, navakArazI vakhate acAnaka varasAda baMdha thaI gayo hato ane te kAryakrama pUro thatAM varasAda cAlu thaI gayo hato. kapaDavaMjanuM cAturmAsa pUrNa thatAM mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. daramiyAna samAcAra AvyA ke emanA ziSya muni yazovijayajInI kheDAmAM tabiyata ekadama gaMbhIra thaI gaI che ane gurumahArAjanAM darzana mATe teo jhaMkhe che. eTale Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 437. mahArAjazrIe kheDA tarapha vihAra karyo. paraMtu teo pahoMce te pahelAM muni yazovijayajI kALadharma pAmyA. Ama teo akALe kALadharma pAmatAM eka tejasvI ziSyaratnane mahArAjazrIe gumAvyA. mahArAjazrI AthI amadAvAda pAchA pharyA. emanA anya ziSyo paNa amadAvAda AvI pahoMcyA. A samaya daramiyAna dIkSAnA prasaMgo UjavAyA. taduparAMta tIrtharakSAnI bAbatamAM mahArAjazrI zatruMjaya, giranAra, sametazikhara, tAraMgAjI vagere aMge dezI rAjyonI dakhalagIrIne kAraNe korTamAM kesa cAlatA hatA te aMge saMghone tathA ANaMdajI kalyANajInI peDhIne vyavahAru mArgadarzana ApatA rahyA hatA. emAM mahArAjazrIne kudaratI rIte varelI kAnUnI sUjha ane dakSatAnAM darzana thatAM. emanI salAha avazya sAcI paDatI. jeo evo abhiprAya dharAvatA ke kAyadAnI bAbatamAM sAdhumahArAjone zI samaja paDe evA berisTarone paNa kabUla karavuM paDatuM ke mahArAjazrI pAse e viSayamAM ghaNI UMDI samaja che. DaoN. harmana jekobIe eka vakhata bhArata AvyA tyAre kaheluM ke, "vijayanemisUri ane vijaya-dharmasUri e be mahAtmAo jo sAdhupaNAmAM na hota to koI moTA rAjyanA dIvAna hota. samagra rAjyataMtra calAvI zake evI buddhi, vyavahAradakSatA, mANasanI parakha ane dIrghadraSTi emanI pAse che.' amadAvAdathI mahArAjazrI kaDI, pAnasara, bhoyaNI, mahesANA, tAraMgA, kuMbhAriyAjI vagere tIrthomAM vihAra karatA Abu pahoMcyA. AbumAM ATha divasanI sthiratA karI mahArAjazrI acalagaDha, sirohI, pADIva vagere sthaLe vihAra karatAM karatAM jAvAla padhAryA, jAvAla eka nAnuM gAma gaNAya, paraMtu A gAmanA zrAvakonI dharmabhAvanA ane Agraha jotAM mahArAjazrIe vi. saM. 1971nuM cAturmAsa jAvAlamAM karavAnuM nakkI karyuM. A cAturmAsanI sthiratA daramiyAna mahArAjazrIe gAmanA lokone preraNA ApI pAThazALAnI sthApanA karAvI, navo upAzraya karAvyo, pAMjarApoLanI sthApanA karAvI, nUtana derAsara mATe vADI kharIdAvI tathA AsapAsanAM gAmo vacce cAlatA jhaghaDAnuM nirAkaraNa karAvyuM. taduparAMta jAvAlamAM dIkSAno mahotsava yojAyo. boTAdanA zrI amRtalAla tathA rAjagaDhanA zrI pyArelAlane dIkSA ApavAmAM AvI ane amRtalAlanuM nAma muni zrI amRtavijayajI tathA pyArelAlanuM nAma muni zrI Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 prabhAvaka sthaviro bhaktivijayajI rAkhavAmAM AvyuM. jAvAlanA zrAvakono bhaktibhAva ane utsAha joI mahArAjazrInI preraNAthI pAlitANAmAM dharmazALA bAMdhavAno nirNaya jAhera karyo ane tadanusAra pAlitANAmAM ANaMdajI kalyANajInI peDhInA vaMDAmAM jAvAlavALAnI dharmazALA baMdhAI. sAdhu mahAtmAonA naiSThika akhaMDa brahmacarya ane karuNAbharI saMyamazIla sAdhanAno prabhAva paDyA vagara raheto nathI. mahArAjazrInA jIvanamAM paNa evI keTalIka ghaTanAo banelI noMdhAI che. mahArAjazrI eka vakhata kAsora gAmamAM padhAryA hatA. ahIM eka zrAvakanA nAnA dIkarAne vAraMvAra UlaTI thatI. koI koI vAra thaMkamAM paNa lohI AvatuM. ghaNA upacAra karavA chatAM tene maTatuM nahi. mahArAjazrI gAmamAM padhAryA ane vyAkhyAna cAlu thayuM te vakhate te zrAvaka potAnA dIkarAne laIne vyAkhyAnamAM AvIne beThA. vyAkhyAna daramiyAna chokarAne ghaNI rAhata lAgI eTale vyAkhyAna pachI paNa chokaro upAzrayamAM mahArAjazrI pAse besI rahyo. A rIte cAra-pAMca kalAkamAM ene ghUMkamAM lohI na AvyuM. tyArapachI mahArAjazrI gocarI vAparavA besavAnA hatA. eTale emaNe chokarAne kahyuM, "bhAI thoDI vAra bahAra jAo. ame gocarI vAparI laIe." chokaro jevo upAzrayanI bahAra gayo ke tarata ene thuMkamAM lohI AvavA lAgyuM. gocarI patI gayA pachI pAcho pharIne te upAzrayamAM AvIne beTho ke lohI baMdha thaI gayuM. A ghaTanAnI vAta jANIne chokarAnAM mAtA-pitAne thayuM ke jarUra mahArAjazrInA prabhAvathI ja A pramANe banyuM haze. teo badhAM mahArAjazrI pAse AvyAM ane banelI ghaTanAnI vAta karI ane chokarAne sAjo karI ApavA vinaMtI karI. mahArAjazrIe kahyuM ke, "ame koI dorAdhAgA ke camatkAra karatA nathI." pachI chokarAne kahyuM ke, "tuM roja bhAvathI navakAramaMtra gaNaje. tAro roga maTI jaze.' chokarAe e pramANe roja niyamita navakAramaMtra gaNavAnuM cAlu karyuM ane jANe camatkAra thayo hoya tema teno roga kAyama mATe cAlyo gayo. jAvAlanA cAturmAsa pachI mahArAjazrI mAravADamAM ane mevADamAM vicaryA. temaNe varakANA, vIjovA, nADola, nADalAI, ghANerAva, mUchALA mahAvIra, Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja desUrI, sAMkhiyA, gaDhabola vagere sthaLe vihAra karyo. e divasomAM A keTalAMka kSetramAM vihAranI, zuddha AhAra-pANInI, rAtrimukAma ka2vAnI ghaNI takalIpha hatI. mUrtipUjakonAM ghara ochAM hatAM. anya phirakAnA loko sAthe saMgharSa cAlatA. mahArAjazrIe A badhAM sthaLe vicarI potAnI vyAkhyAnazelIthI ane vyaktigata maLavA AvanArane samajAvavAnI sarasa zaktithI ghaNAMnAM hRdayanuM parivartana karAvyuM hatuM. jyAM jyAM zAstrArtha mATe paDakAra pheMkavAnI sthiti UbhI thatI tyAM anya pakSa chellI ghaDIe upasthita raheto nahi. gaDhabolamAM to AgalA varSe anya pakSa taraphathI tIrthaMkara bhagavAnanI pratimAne khIlA mAravAmAM AvyA hatA tyAM mahArAjazrIe potAnI kuneha ane dIrghadgaSTithI kAma laIne anya pakSanA lokone zAMta karI dIdhA hatA. ghaNAM sthaLe keTalAMye kuTuMbone sAcA dharma tarapha vALyAM hatAM. bhinna bhinna sthaLe vihAra-yAtrA karI mahArAjazrIe cAturmAsa sAdaDImAM karyuM. vi. saM. 1972nA sAdaDInA cAturmAsa daramiyAna sirohI rAjyanA pAlaDI gAme be zreSThI mahArAjazrI pAse AvyA. teoe mahArAjazrIne vinaMtI karI ke siddhAcalajIno cha'rI pALato saMgha kADhavAnI potAnI bhAvanA che ane teno tamAma kharca pote uThAvaze. mahArAjazrIe teone kahyuM ke, 'bhAIo, ame gujarAta bAjuthI haju hamaNAM ja mAravADamAM AvyA chIe ane tarata ja pAchAM gujarAta tarapha javAnI anukULatA nathI. paraMtu tamAre jo saMgha kADhavo ja hoya to jesalamerano kADho, kAraNa ke amAre haju e kSetramAM vicaravAnI bhAvanA che.' sAdaDInA e zreSThIoe mahArAjazrInI e darakhAsta saharSa svIkArI lIdhI, eTaluM ja nahi paNa potAnI siddhAcalajIno saMgha kADhavAnI bhAvanA hatI tenA pratIkarUpe teoe ANaMdajI kalyANajInI peDhIne rUpiyA pAMca hajAra mokalI ApyA. mahArAjazrI vihAra karIne pAlaDI gAme padhAryA ane zubha divase mahArAjazrInI nizrAmAM saMghe jesalameranI tIrthayAtrA mATe prayANa karyuM. gAmegAma vihAra karato saMgha lodhI AvI pahoMcyo. A prAcIna aitihAsika tIrthasthaLamAM ghaNA lAMbA vakhatathI kusaMpa cAlato hato, ane be 439 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 prabhAvaka sthaviro pakSa paDI gayA hatA. e vAta mahArAjazrI pAse AvI. mahArAjazrIne phalodhInA saMghamAM saMpa karAvavAnI bhAvanA thaI, paraMtu keTalAke mahArAjazrIne salAha ApI ke "ahIM moTA moTA mahAtmAo AvI gayA che, paraMtu teonAthI paNa jhaghaDo zamyo nathI. eTale emAM paDavA jevuM nathI. paraMtu mahArAjazrIe nirNaya karI lIdho ke bhale saphaLatA maLe ke na maLe, paraMtu pote prayAsa to avazya karavo joIe. eTalA mATe kadAca jo saMghanuM rokANa thoDA divasa vadhI jAya to paNa te jarUrI hatuM. mahArAjazrIe baMne pakSanA AgevAnone vArApharatI ekAMtamAM bolAvIne AkhI samasyA jANI lIdhI. tyArapachI teo roja vyAkhyAnamAM potAnA upadezane evI rIte gUMthI letA ke jethI A jhaghaDAno nikAla lAvavo joIe evuM baMne pakSanA AgevAnone lAgyuM. ATheka divasamAM to mahArAjazrInI daramiyAnagIrIthI saMghamAM samAdhAna thaI gayuM, ane zAMti sthapAI gaI. tenA pratIkarUpe baMne pakSa taraphathI sAthe maLIne svAmIvAtsalya rAkhavAmAM AvyuM. phalodhIthI saMghe jesalamera tarapha prayANa karyuM. have raNapradeza Avato hato ane vacce vacce pAMcaso-hajAranI vastIvALAM nAnAM nAnAM gAmo AvatAM hatAM. A vistAramAM pANInI ghaNI taMgI rahetI. saMghe jyAre vAsaNA nAmanA gAmamAM paDAva nAkhyo tyAre gAmanA lokoe ghaNo virodha karyo. lokonuM kahevuM hatuM ke unALAnA A divaso che, be-traNa varSe ekAda vakhata ahIM varasAda paDe che. saMghanA ATalA badhA mANaso pANI vAparaze to eka divasamuM ja amArA gAmanuM badhuM pANI khalAsa thaI jaze. gAmanA lokonA AvA virodha vacce keTalo vakhata rahevuM e prazna thaI paDyo. paraMtu mahArAjazrIe badhAne zAMta rahevA kahyuM. eTalAmAM jANe koI camatkArI ghaTanA banatI hoya tema acAnaka AkAzamAM vAdaLAM UmaTI AvyAM. unALAnA e divase muzaLadhAra varasAda varasyo. gAmamAM eTaluM badhuM pANI AvyuM ke grAmajanoe kyAreya joyuM na hatuM. A ghaTanAthI teonA hRdayanuM parivartana thayuM. saMghe AgaLa prayANa karyuM ane jesalamera pahoMcavA AvyA. jesalameranuM dezI rAjya hatuM. saMgha Avyo eTale AvakanuM eka sAdhana UbhuM thayuM ema mAnIne rAjanA mahArAjAe muMDakAvero nAkhavAnuM vicAryuM. A vAtanI gaMdha Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 441 AvatAM ja mahArAjazrIe AbunA aMgreja resiDenTane tAra karavA mATe AgevAno sAthe vicAraNA karI. e vAtanI mahArAjAne jANa thatAM teo gabharAyA, kAraNa ke aMgreja resiDanTa jo Avaze to bIjI takalIpho paNa UbhI thaze. mATe emaNe tarata dIvAnane mokalIne saMghane jaNAvyuM ke jesalamera rAjyanI muMDakAvero nAMkhavAnI koI icchA nathI. tyArapachI jesalameranA praveza vakhate mahArAjazrInuM tathA saMghanuM rAjya taraphathI bahumAna thayuM ane ThAThamATha sAthe saMghano praveza karAvyo. mahArAjAe mahArAjazrIne mATe pAlakhInI vyavasthA paNa karI. paraMtu mahArAjazrIe sAdhunA AcArane anurUpa na hovAthI teno vivekapUrNa asvIkAra karyo. mahArAjAe "mahArAjazrIne mahelamAM padhAravA mATe nimaMtraNa ApyuM to lAbhAlAbhano vicAra karIne te svIkAryuM ane rAjamahelamAM teo padhAryA. tethI mahArAjAnI upara ghaNI moTI chApa paDI ane mahArAjazrInA tejasvI, pratApI vyaktitvathI ane madhura upadezavANIthI mahArAjA ghaNA prabhAvita thayA. jainone jesalameranI tIrthayAtrA mATe je kAMI sagavaDa joIe tenI kAyamI vyavasthA karI ApavAnI tatparatA temaNe batAvI. jesalameranI tIrthayAtrA karIne saMgha pAcho pharyo. A vakhate to vAsaNA gAmanA lokoe to potAnA gAmamAM ja mukAma karavA mATe Agraha karyo. eTale saMghe tyAM mukAma karyo. pharIthI evuM banyuM ke e ja divase pAcho muzaLadhAra varasAda varasyo. AthI grAmajano ghaNA Azcaryacakita thaI gayA. mahArAjazrIne bhaktibhAvapUrvaka laLIlaLIne vaMdana karavA lAgyA. saMgha vicarato phalodhI AvI pahoMcyo. mahArAjazrIe saMghanA bhAIone bolAvIne jANI lIdhuM ke temanI dhAraNA karatAM bamaNuM kharca saMgha kADhavAmAM thaI gayuM che. AthI mahArAjazrIe e bhAra havethI ocho thAya e mATe dareka gAmanI navakArazI gAmavALA ane bIjAo upADI le evI darakhAsta mUkI. paraMtu saMghanA bhAIoe kahyuM ke, "saMghanI tamAma javAbadArI amArI ja che. koI paNa bhoge A kharcano lAbha amAre ja levAno che." teo potAnA nirNayamAM makkama hatA. teonI daDha bhAvanA joIne mahArAjazrIe teonI vAta mAnya rAkhI teone AzIrvAda ApyA. bIje divase saMghanA bhAIo Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 prabhAvaka sthaviro upa2 madrAsathI eka tAra Avyo hato. temano madrAsamAM rUno vepAra cAlato hato. tAramAM lakhyuM hatuM ke rUnA eka sodAmAM acAnaka sADAtraNa lAkha rUpiyAno napho thAya che. mahArAjazrIne e tAra vaMcAvatAM saMghavI bhAIoe kahyuM: 'gurudeva, juo ApanI ja kRpAthI A saMghanuM tamAma kharca amArA mATe A eka sodAmAMthI ja aNadhAryuM ja nIkaLI gayuM che.' A vAta saMghamAM prasaratAM saMghanA AnaMdano pAra na rahyo. phalodhInA saMghe mahArAjazrIne cAturmAsa mATe karelI vinaMtIno mahArAjazrIe svIkAra karyo. jesalameranA saMghamAMthI pAchAM pharatAM mahArAjazrI phalodhI padhAryA ane vi. saM. 1973nuM cAturmAsa lodhImAM karavAnuM nakkI karyuM. lodhI (phalavRddhi) eka prAcIna aitihAsika zahera che. ahIM jUnA vakhatano eka upAzraya che je 84 gacchanA upAzraya tarIke oLakhAya che. A upAzrayamAM koI paNa gacchanA koI paNa sAdhu UtarI zake che. A zaheranI udAratA ane sahiSNutA keTalI badhI haze te AvA prakAranA upAzrayathI samajI zakAya che. mahArAjazrI caubhujAnA upAzraye birAjyA hatA ane vyAkhyAna ApavA mATe roja 84 gacchanA upAzraye jatA. ahIM eka vilakSaNa ghaTanA e banI hatI ke roja eka kabUtara vyAkhyAna zarU thatAM pahelAM mahArAjazrInI sAme eka gokhalAmAM AvIne besI jatuM ane vyAkhyAna pUruM thayA pachI tyAMthI UDI jatuM. ahIMnA cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrIe nUtana jinamaMdira, upAzraya, dharmazALA vagere bAMdhavA mATe upadeza Apyo hato. rAjasthAnamAM te vakhate yatio-zrIpUjyonuM jora ghaNuM hatuM, paraMtu mahArAjazrInI vizALa udAra dRSTi, sarasa vaktRtva ane tejasvI mukhamudrAnA prabhAvane kAraNe yatio paNa mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM AvIne besatA. rAjasthAna eTale hastapratono khajAno. ghaNAya yatio paisAnI jarUra paDatAM hastaprato vecavA nIkaLatA. vaLI amuka jAtinA ajJAna loko hastaprato paNa jokhIne vecatA. paraMtu mahArAjazrI hastaprato jokhIne levAnI nA pADatA. sarasvatIdevIne jokhIne na levAya ema samajAvatA ane zlokonI gaNatarI ane pRSThasaMkhyA pramANe hastaprata levAnI darakhAsta mUkatA. paraMtu e ajJAna lokone to evI gaNatarI AvaDe ja nahi. eTale pothIonuM vajana karIne ja Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 443 vecavAno Agraha rAkhatA. AvI ghaNI durlabha pothIo mahArAjazrI zrAvakone bhalAmaNa karIne kharIdAvI letA jethI te naSTa na thAya. phalodhIthI mahArAjazrI bIkAnera padhAryA. ahIM tapagaccha, kharataragaccha, kamaLAgaccha vagerenA matabhedo hatA, paraMtu mahArAjazrIe udAra samanvayanI dRSTi rAkhI hatI. bIkAneramAM mahArAjazrIne maLavA jayadayALa nAmanA eka vidvAna hiMdu paMDita AvyA hatA. paMDita jayadayALane jaina dharmamAM rasa hato. emaNe keTaloka abhyAsa paNa karyo hato. temane siddhacakranA nava padanA nava raMga zA mATe che e jANavAnI jijJAsA hatI. mahArAjazrIe emane e vize samajaNa ApI ethI emane khUba saMtoSa thayo. A paMDita jayadayALa zarmAe navakAramaMtra' vizenI keTalIka prAcIna saMskRta-prAkRta kRtiono hiMdImAM arthavistAra karato mUlyavAna graMtha prakAzita karyo hato. mahArAjazrI saM. 1973nuM cAturmAsa phalodhImAM karIne bIkAnera, nAgora, meDatA, jetAraNa vagere sthaLono vihAra karIne kAparaDajI pAsena bilADA nAmanA gAme padhAryA hatA. tyAMnA AgevAna zrAvaka zrI panAlAlajI zarAphane bhAvanA thaI hatI ke pU. mahArAjazrI jo kAparaDA tIrthanA uddhAranuM kArya hAthamAM le to te jarUra sArI rIte pAra paDI zake. paraMtu kAparaDAjI tIrthanA uddhAranuM kArya saraLa nahotuM. A prAcIna aitihAsika tIrthamAM vi. saM. 1678mAM jinamaMdiramAM mULanAyakanI pratiSThA thaI hatI. e samaye jodhapura rAjyanA sUbedAra zrI bhANAjI bhaMDArI hatA. rAjya taraphathI kaMI muzkelI AvI paDatAM eka yatijIe emane sahAya karelI. tenA AzIrvAdathI emaNe kAparaDAmAM cAra mALavALuM caumukhI jinamaMdira baMdhAvyuM hatuM. emAM gAma bahAra jamInamAMthI nIkaLelA zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAnanA jinabiMba sahita cAra jinabiMbanI pratiSThA mahotsavapUrvaka karavAmAM AvI hatI. A kAparaDAjI tIrtha e jamAnAmAM eka prakhyAta tIrtha banI gayuM hatuM. lagabhaga aDhI-traNa saikAthI vadhu samaya A tIrthano mahimA ghaNo moTo rahyo hato. paraMtu vIsamI sadInA prAraMbhamAM rAjadvArI paristhiti ane kudaratI ApattionAM kAraNone lIdhe kAparaDAjInI jAhojalAlI ghaTatI gaI. ane jaina kuTuMbo AjIvikA mATe anyatra sthaLAMtara karatAM gayAM. ema karatAM Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 kAparaDAjImAM jainonI khAsa koI vastI rahI nahi. kAparaDAjInA A jinamaMdiramAM kharataragacchanA zrAvakoe cAmuMDA mAtAjI tathA bhairavanAthanI ema deva-devInI be daherIo karAvelI. e deva-devIono mahimA eTalo badho vadhI gayelo ke jaino uparAMta AsapAsanA sthAnika jainetara loko, khAsa karIne jATa jAtinA loko, emanI bAdhA ke mAnatA rAkhatA. darzana karanArAMomAM A jainetara varga paNa ghaNo moTo hato. e vakhata jatAM nAnAM bALakonA vALa utarAvavA mATe paNa teo kAparaDAjInA jinamaMdiramAM AvatA. jainonI jyAre vastI ghaTatI gaI ane darzanArthIomAM mukhyatve jATa jAtinA loko ja rahyA tyAre A tIrthanI AzAtanA eTalI hada sudhI thaI ke cAmuMDA mAtAnI derI sAme bakarAno vadha paNa thavA lAgyo. pazubalinI ahIM paraMparA cAlavA lAgI. bIjI bAju maMdiranA nibhAva mATe koI vyavasthA na hovAne kAraNe maMdira jarjarita thaI gayuM. mahArAjazrI jyAre kAparaDAjInA jinamaMdiramAM padhAryA tyAre enI hAlata joIne temanuM hRdaya dravI UThyuM. temaNe e tIrthano uddhAra karavAno saMkalpa karyo. paraMtu e mATe hiMmata ane kunehanI jarUra hatI. vaLI jIrNoddhAranuM kArya kramAnusAra karavAnI jarUra hatI. mahArAjazrIe sauthI pahelAM to tIrthano kabajo jainonA hAthamAM Ave evI kAyadesaranI vyavasthA karAvI. tyArapachI emaNe gaDhanI aMdaranI sAphasUphI karAvI. mahArAjazrIne lAgyuM ke maMdiramAM svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAnanI dararoja niyamita pUjA thavI joIe. jATa lokonI vacce AvIne koI pote hiMmatapUrvaka rahe ane rojeroja jina pratimAnI pUjA kare evI vyakti tarIke pAlInagaranA zrI phUlaMcadajI nAmanA eka gRhasthanI emaNe pasaMdagI karI. peDhInA munIma tarIke temanI nimaNUka karI. A rIte tIrtha kaMIka jIvaMta ane jAgrata banyuM. mahArAjazrIne lAgyuM ke jainomAM A tIrthanI jANa thAya tathA lokono bhAva jAge e mATe A tIrthanI yAtrAno eka saMgha kADhavo joIe. e mATe pAlInA zrI kisanalAlajIe Adeza mAgyo te pramANe mahArAjazrIe saMgha kADhIne kAparaDAjI tarapha vihAra karyo. emAM gujarAta, rAjasthAnanA keTalAka zreSThIo joDAyA. AthI kAparaDAjI tIrthanA jIrNoddhAra mATe mahArAjazrInA gujarAta prabhAvaka sthaviro Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja ane rAjasthAnanA agragaNya bhaktone kAparaDAjImAM pratimAonI pharI pratiSThA karAvavAnI bhAvanA thaI. saMgha kAparaDAjI pahoMce tyAM sudhImAM munIma panAlAlajIne cAmuMDA mAtAnI derI khaseDavAnI javAbadArI soMpavAmAM AvI hatI. jATa lokonA virodha vacce paNa emaNe kunehapUrvaka cAmuMDA mAtAnI derI gaDhamAM anyatra khaseDAvI hatI. have bhairavanAthanI derI khaseDavAno prazna hato. kAparaDAjI tIrthanA jIrNoddhAranI samasyA Ama gaMbhIra prakAranI hatI. jIrNoddhAra mATe phaMDa ekatra karavuM, jATa jAtinA loko vacce jIrNoddhAranuM kArya karAvavuM ane pazubila aTakAvIne deva-devIonI derIone khaseDIne punaH sthApita karAvavI vagere kAma saraLa nahotAM. 445 mahArAjazrIe potAne vaMdana karavA AvanAra zreSThIone kAparaDAjI tIrthanA jIrNoddhAra mATe preraNA ApavAthI thoDA divasomAM e mATe sArI rakama lakhAI gaI ane kAma paNa cAlu thayuM. mahArAjazrInA haste pratiSThA karAvavAnuM paNa nakkI thaI gayuM. e mATe taiyArIo cAlu thaI gaI. kAparaDAjImAM mahArAjazrInI nizrAmAM vi. saM. 1975nA mahA suda pAMcamano pratiSThA-mahotsava cAlu thayo. hajAro bhAviko kAparaDAjI padhAryA. Avo moTo utsava jATa lokone khUMce e svAbhAvika hatuM. jainonuM tIrtha potAnA hAthamAMthI pAchuM jenonA hAthamAM cAlyuM jAya e temane gamatI vAta nahotI. pratiSThA-mahotsavamAM bhaMga paDAvavA mATe jATa lokoe tophAna macAvavAnI gupta yojanAo karI hatI. pratiSThA-mahotsavanI vidhi daramyAna eka jATa potAnA bALakane laIne bhairavanAthanI derI pAse vALa utarAvavA dAkhala thayo. A vAtanI khabara paDatAM mahArAjazrIe zrAvakone kahyuM ke, ene aTakAvavo joIe, nahi to pratiSThA vidhimAM AzAtanA thaze. pratiSThA-mahotsava agAu rAjyane vinaMtI karIne derAsaranI AsapAsa polIsano sakhata jApto goThavI devAmAM Avyo hato. vaLI bilADAnA phojadAra vagere paNa kAparaDAjImAM hAjara hatA. eTale jATa loko phAvI zakyA nahotA. bALakanA vALa utarAvavA mATe inkAra karatI vakhate dhamAla thavAnI saMbhAvanA Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 prabhAvaka sthaviro hatI. paraMtu sadabhAgye te thaI nahi. jATa loko hiMsaka humalA mATe yojanAo vicAratA ane enI aphavAo phelAtI. mahArAjazrI mAthe paNa saMkaTa UbhuM thayAnI vAta AvI hatI. paraMtu sthitimAM zAMti, kuneha ane nirbhatAthI kAma levAnI jarUra hatI. mahArAjazrInI sUcanA anusAra zrAvako te pramANe vartatA hatA. bhairavajInI mUrti khaseDavA mATe A sArI taka hatI e joIne rAtane vakhate bhairavajInI mUrtine khaseDIne bAjumAM AvelA upAzrayamAM enA mULa sthAnake padharAvavAmAM AvI. pratiSThAnuM mahattvanuM kArya patI gayuM. have bIjA divase savAre dvArodaghATananI vidhi bAkI hatI. pratiSThAnI vidhi patI jatAM ghaNA loko potAnA gAma pAchA pharyA hatA, chatAM seMkaDo mANaso haju kAparaDAjImAM rokAyA hatA. e divase sAMje samAcAra AvyA ke pAsenA eka gAmanA cAraso jeTalA hathiyArathI sajja jATa mANaso maMdira upara humalo karavAnA che ane maMdirano kabajo laI levAnA che. acAnaka AvI rIte humalo thAya to ghaNuM moTuM jokhama kahevAya. mahArAjazrIe gaDhanI bahAra je loko taMbunI aMdara rahyA hatA te sarvane gaDhanI aMdara AvI javA kahyuM. munIma panAlAlajIne paNa parivAra sahita gaDhanI aMdara bolAvI levAmAM AvyA. keTalAka bhaktoe mahArAjazrIne vinaMtI karI ke, "jATa lokono humalo AvI pahoMce e pahelAM ame ApazrIne rakSako sAthe bilADA gAme pahoMcADI devA icchIe chIe. paraMtu mahArAjazrIe e darakhAstano asvIkAra karIne kahyuM, "mAruM je thavAnuM haze te thaze. mane koI Dara nathI. kAparaDAjI tIrthanI rakSA kAje mArA prANa jaze to paNa mane teno aphasosa nahi hoya.' sAMje aMdhAruM thavA AvyuM. eTalAmAM lagabhaga 400 jeTalA hathiyAradhArI jATa loko maMdira upara hoMkArA karatAM hallo laIne AvI pahoMcyA. bahu moTo zorabakora thayo, paraMtu badhA zrAvako gaDhanI aMdara dAkhala thaI gayA hatA ane gaDhano daravAjo baMdha hato eTale jATa lokoe gaDhane ghero ghAlyo. bahArathI teo paththaro mAratA ane baMdUkanI goLIo paNa choDatA, paraMtu sabhAgye gaDhanI aMdara rahelA koIne IjA thaI nahi. Agale divase jATa lokonA humalAnI aphavA AvI ke tarata ja Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 447 mahArAjazrInI sUcanA anusAra munIma panAlAlajIe jodhapura rAjyanA mahArAjAne rakSaNa ApavA mATe vinaMtI karavA eka bAhoza mANasane cUpacApa ravAnA karI dIdho hato. e samAcAra mahArAjAne maLatAM dIvAna jAlamacaMdajInA prayAsathI UMTa-savAronI lazkarI TukaDIne kAparaDAjI mATe tarata ravAnA karavAmAM AvI. rAtane vakhate jyAre A dhiMgANuM cAlatuM hatuM tyAre rAjyanuM lazkara AvavAnI vAta jANatAM jATa lokoe bhAgAbhAga karI. ghaNAkharA lokone pakaDI levAmAM AvyA. thoDI vAramAM to humalAkhoromAMthI koI tyAM rahyuM nahi. sthAnika jATa loko paNa raDavA lAgyA. tIrthamAM ekadama zAMti sthapAI gaI. gaDhanAM bAraNA khUlI gayAM, ane bAkInI rAtrI zAMtipUrvaka saue pasAra karI. bIje divase savAre niyata samaye kArodghATananI vidhi thaI ane AveluM aMtarAyakarma zAMta thatAM harSollAsapUrvaka pratiSThA-mahotsavano kAryakrama pUro thayo. krame krame zrAvako vIkharAvA lAgyA ane kAparaDAjI tIrthane rAjya taraphathI rakSaNa maLyuM. thoDA vakhata pachI jATa lokoe cAmuMDA mAtA ane bhairavajInI mAlikI mATe adAlatamAM dAvo karyo hato, paraMtu temAM teo hArI gayA hatA. kAparaDAnuM jinamaMdira devadevI sahita jenonI mAlikInuM che ane temAM hastakSepa karavAno koIne adhikAra nathI evo pheMsalo adAlate Apyo. tyArathI kAparaDAjI tIrthano mahimA pharI pAcho vadhavA lAgyo ane aneka yAtrALuo tyAM nirvighna yAtrA karavA AvavA lAgyA. Ama mahArAjazrIe kAparaDAjI tIrthamAM prANAMta kaSTa veThIne paNa punaruddhAra karAvyo hato. mahArAjazrInA haste A eka mahattvanuM aitihAsika kArya thayuM. kAparaDAjIthI vihAra karI mahArAjazrI amadAvAda padhAryA ane vi. saM. 1975nuM cAturmAsa amadAvAdamAM karyuM. cAturmAsa pachI vi. saM. 1976nA poSa vada 11nA divase amadAvAdathI kesariyAjI tIrthano cha'rI pALato saMgha mahArAjazrInI nizrAmAM kADhavAmAM Avyo. A saMghanA kharcanI javAbadArI amadAvAdanA zeThazrI sArAbhAI DAhyAbhAie lIdhI hatI. amadAvAdamAM zeTha haThIbhAInI vADIe A saMghanA saMghavInuM bahumAna karavAmAM AvyuM hatuM. zeTha sArAbhAIe saMgha sAthe page cAlavAno Agraha rAkhyo tyAre mahArAjazrIe Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 prabhAvaka sthaviro emane vyavahAru sUcana karatAM kahyuM ke, "AkhA saMghano AdhAra tamArA upara che. mATe atizaya parizrama karazo nahi. jyAM jarUra lAge tyAM tame vAhanano jarUra upayoga karajo." saMgha amadAvAdathI cAMdakheDA, zerIsA, tAraMgA, IDara vagere sthaLe yAtrA karato dhUlevA nagare zrI kesariyAjI tIrthamAM pahoMcyo. tyAM ullAsapUrvaka aThThAI mahotsava thayo. mahArAjazrI saMgha sAthe ja amadAvAda pAchA pharavAnA hatA, paraMtu udayapuranA saMghe tyAM AvIne mahArAjazrIne udayapura padhAravA evI AgrahabharI vinaMtI karI ke mahArAjazrIne udayapura javAnI pharaja paDI. saMgha vAjategAjate amadAvAda pAcho pharyo. mahArAjazrI kesariyAjIthI vihAra karatA udayapura padhAryA. mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM aneka loko AvavA lAgyA. zrAvakomAM khUba ullAsa ane jAgRtinuM vAtAvaraNa thaI gayuM. ethI saMghe mahArAjazrIne cAturmAsa udayapuramAM ja karavA mATe Agraha karyo. lokono utsAha joI mahArAjazrIe e mATe saMmati darzAvI. cAturmAsanuM sthaLa nizcita thayA pachI mahArAjazrIe AsapAsanA vistAromAM vihAra karyo ane cAturmAsa mATe pAchA udayapura AvI pahoMcyA. e arasAmAM UMjhA taraphathI vihAra karIne munizrI vallabhavijayajI (yugavIra AcAryazrI vijayavallabhasUri) kesariyAjI tIrthanI yAtrAe charI pALatA saMghanI sAthe nIkaLyA hatA. udayapura sthiratA daramiyAna mahArAjazrI sAthe temanI prathama vAra mulAkAta thaI. A mulAkAta ghaNI mahattvanI banI. zAsananA uddhAra mATe kevAM kevAM kAryo karavAM joie te aMge baMne vacce vicAravinimaya thayo. zrI vallabhavijayajIe mahArAjazrIne sUcana karyuM ke jena sAdhuomAM zithilAcAra ane matabhedo vadhatA jAya che e dUra karavA mATe amadAvAdamAM eka muni saMmelana bolAvavAnI jarUra che. mahArAjazrIe e sUcanano svIkAra karyo. vi. saM. 1976mAM udayapuranA cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrIe "zrI pannAvaNA sUtra' upara vyAkhyAna ApavAnuM cAlu karyuM. mahArAjazrInAM vyAkhyAnono prabhAva eTalo badho paDyo ke emanI tejasvI pratibhA ane vidvattA tathA sacoTa vyAkhyAnazailInI vAta prasaratI udayapuranA mahArANA zrI Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 449 phatesiMhajI pAse pahoMcI. temaNe rAjamaMtrI zrI phatehakaraNajIne mahArAjazrI pAse mokalyA. phattehakaraNajI vidvAna hatA ane saMskRta-prAkRta bhASAnA sArA jANakAra hatA. teo mahArAjazrInA vyAkhyAnamAM rojeroja AvIne besavA lAgyA. temane mahArAjazrInI asAdhAraNa pratibhAno paricaya thayo. emaNe mahArANA pAse mukta kaMThe mahArAjazrInI eTalI badhI prazaMsA karI ke mahArAjazrIne maLavAnuM mahArANAne mana thayuM. e mATe emaNe mahArAjazrIne rAjamahelamAM padhAravA mATe vinaMtI karI, paraMtu mahArAjazrIe kahevaDAvyuM ke keTalAka mahAna pUrvAcAryo rAjamahelamAM gayAnA dAkhalA che, paraMtu pote eka sAmAnya sAdhu che ane rAjamahelamAM javAnI potAnI icchA nathI. mahArANAe mahArAjazrInI e vAtano samajaNapUrvaka svIkAra karyo. jo ke pote upAzrayamAM Ave evA saMjogo nahotA, eTale emaNe potAnA yuvarAjane mahArAjazrI pAse mokalyA. teo roja vyAkhyAnamAM AvIne besavA lAgyA. mahArANAe mahArAjazrIne kahevarAvyuM ke rAjyanA graMthAlayomAMthI mahArAjazrIne je koI graMtha joIto hoya to teo tarata meLavI Apaze. vaLI bIjI koI paNa prakAranI madada joItI hoya to te paNa jarUra karaze. e divasomAM banArasa hindu yunivarsiTInA sthApaka paMDita madanamohana mAlaviya udayapura padhAryA hatA, ane rAjyanA mahemAna banyA hatA. e vakhate mahArANAe mAlaviyajIne bhalAmaNa karI hatI ke mahArAjazrI vijayanemisUri maLavA jevA eka vidvAna saMta che. ethI mAlaviyajI bahu prabhAvita thayA hatA. udayapuramAM jeTalA divasa teo rokAyA teTalA divasa rojeroja mahArAjazrIne maLavA AvatA hatA, ane aneka viSayo para vicAravimarza karatA hatA. teo mahArAjazrIne "gurujI' kahIne saMbodhatA. tyArapachI mahArAjazrI amadAvAdamAM hatA te daramiyAna mAlaviyajI jyAre jyAre amadAvAda AvatA tyAre teo mahArAjazrIne maLavA mATe acUka jatA. pro. AnaMdazaMkara bApubhAI dhruvanI banArasa hindu yunivarsiTInA vAIsa cAnselara tarIke nimaNUMka thaI hatI. eTale teo tathA anya viddhanAno paNa mAlaviyajI sAthe mahArAjazrIne maLavA AvatA. mahArAjazrInI bhalAmaNathI mAlaviyajIne hemacaMdrAcAryakata "yogazAstra" vAMcavAnI icchA thayelI eTale te graMthanI eka Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 prabhAvaka sthaviro hastaprata mahArAjazrIe bhaMDAramAMthI meLavIne mAlaviyajIne ApI dIdhI. udayapuranuM cAturmAsa pUrNa thatAM mahArAjazrInI nizrAmAM udayapurathI rANakapurano saMgha nIkaLyo hato. mahArAjazrI rANakapurathI vihAra karatA jAvAla padhAryA. jAvAlathI mahArAjazrInI nizrAmAM siddhAcalajInI yAtrAno saMgha nIkaLyo. jIrAvalA, Abu, kuMbhAriyA, tAraMgA, maitrANA, cArUpa, pATaNa, zaMkhezvara vagere tIrthasthaLonI yAtrA karato saMgha amadAvAda AvI pahoMcyo. mahArAjazrI amadAvAdamAM rokAyA. saMgha zrI darzanavijayajInI nizrAmAM AgaLa vadhato pAlitANA tarapha ravAnA thayo. mahArAjazrIe amadAvAdamAM sthiratA karI hatI e daramiyAna mahArAjazrInI lAkSaNika pratibhAno paricaya karAve evI eka ghaTanA banI hatI. e divasomAM aMgreja sarakAra viruddha asahakAranuM rASTrIya AMdolana cAlyuM hatuM. e vakhate koMgresanuM adhivezana amadAvAdamAM bharAvAnuM hatuM. jaina sAdhuonI dinacaryA mokSalakSI, saMyamabharI hovAne kAraNe rASTrIya AMdolanamAM teo koI joDAyA nahotA. amadAvAdanA gorA aMgreja kalekTare evuM anumAna bAMdhyuM hatuM ke jena sAdhuo rASTrIya caLavaLanI viruddha che ane amadAvAdamAM jenonI ghaNI moTI saMkhyA che. jene komane sarakArI pakSe levI hoya to emanA dharmaguru vijayanemisUrine hAthamAM levA joIe. paraMtu amadAvAdanA kalekTarano A bhrama hato. temanI mAnyatA hatI ke eka aMgreja kalekTara nimaMtraNa Ape to loko doDatA emane maLavA Ave. temaNe mahArAjazrIne potAnA baMgale maLavA mATe AvavAnuM nimaMtraNa mokalAvyuM, paraMtu mahArAjazrIe kalekTaranA baMgale javAno spaSTa InkAra karyo ane kahevarAvyuM ke kalekTarane jo icchA hoya to amArI pAse game tyAre AvI zake che. kalekTare traNeka vakhata mahArAjazrIne A rIte potAnI pAse bolAvavAnA prayatna karyA, paraMtu aMte niSphaLa jatAM teo mahArAjazrI pAse AvavA taiyAra thayA. kalekTare puchAvyuM ke pote khurazI para bese to mahArAjazrIne kaMI vAMdho che ? mahArAjazrIe kahevarAvyuM ke jaina-jainetara komanA moTA moTA AgevAno ane vidvAno Ave che, paraMtu teo aupacArikatAnI dRSTie ane jaina sAdhuno vinaya sAcavavA nIce ja Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 451 bese che. kalekTare nIce besavAnuM kabUla rAkhyuM. teo jyAre maLavA AvyA tyAre mAthethI heTa utArI, paraMtu pagamAMthI bUTa kADhavA icchatA nahotA. mahArAjazrIe emanI AgaLa evI buddhiyukta rajUAta karI ke tarata ja kalekTare pagamAMthI bUTa kADhavAnuM svIkAryuM. bUTa kADhIne pachI teo mahArAjazrI pAse AvyA ane sAme nIce beThA. kalekTare mahArAjazrI sAthe rASTrIya caLavaLa vize carcA karI, paraMtu mahArAjazrIe spaSTa zabdomAM samajAvI dIdhuM ke jaina sAdhuo koInA vivAdamAM UtaratA nathI. mahArAjazrI sAthe kalekTare tatkAlIna paristhiti aMge ghaNA muddAonI chaNAvaTa karI ane mahArAjazrInA tarkayukta javAbothI teo bahu prabhAvita thayA. mahArAjazrIe temanI AgaLa jaina tIrthonA rakSaNanI sarakAranI javAbadArI che e vAta para bhAra mUkyo, kAraNa ke jeno taraphathI sarakArane karaverA tarIke prativarSa ghaNI moTI rakama maLe che. kalekTare e vAtano svIkAra karyo ane tIrtharakSAnA viSayamAM pote vadhu dhyAna Apaze evI khAtarI ApI. Ama kalekTara sAheba mahArAjazrIne maLavA AvyA hatA to potAnuM kAma karAvavA mATe, paraMtu vidAya thayA mahArAjazrIe sUcavelAM kAma karavAnuM vacana ApIne. A aMgreja amaladAre potAnI aMgata DAyarImAM te vakhate noMdhyuM hatuM ke mahArAjazrI bahu tejasvI ane zaktithI UbharAtA (Full of Energy) mahApuruSa che. tIrthoddhAra e mahArAjazrInA jIvananuM eka mahattvanuM kArya hatuM. A samayagALA daramiyAna emaNe taLAjA ane zerIsA tIrthanA jIrNoddhAra mATe preraNA karI. eka vakhata mahArAjazrI pote prastAva mUke eTale lAbha lenArA zreThIo vacce paDApaDI thatI. mahArAjazrInI vacanasiddhi evI hatI ke teo kahe te pramANe avazya kArya thAya. amadAvAdanI A sthiratA daramiyAna pro. AnaMdazaMkara dhruva, kavi nhAnAlAla vagere sAkSaro mahArAjazrIne maLavA AvatA. mahArAjazrInI vidvatta-pratibhAthI teo bahu prabhAvita thayA hatA. mahArAjazrI amadAvAdathI vihAra karI bhoyaNI, gAMbhu, cANasmA vagere sthaLe vicaratA pATaNa padhAryA. pATaNamAM emanuM cAturmAsa nakkI thayuM hatuM. A Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 prabhAvaka sthaviro cAturmAsa daramiyAna eka mahattvanI aitihAsika ghaTanA banI. bhUtakALamAM vi. saM. 1942mAM pAlitANAnA ThAkora ane ANaMdajI kalyANajInI peDhI vacce tIrthanA rakSaNa mATe karAra thayA hatA. te anusAra dara varSe rUpiyA paMdara hajAra peDhIe pAlitANAnA ThAkorane ApavA paDatA. aMgreja poliTikala ejanTa karnala vaoNTasane A bAbatamAM daramiyAnagIrI karIne pAlitANAnA ThAkorane ghaNI sArI rakama apAvI dIdhI hatI. vyaktigata yAtrALune vero na bharavo paDe ane trAsa na paDe eTalA mATe peDhIe A javAbadArI svIkArI hatI. A karAra cAlIsa varSa mATe karavAmAM Avyo hato. karAranI mudata pUrI thayA pachI tIrtharakSAnI rakama aMge baMne pakSo navesarathI vATAghATa karIne navo nirNaya karI zake evI aMdara kalama hatI. A karAranI mudata vi. saM. 1982mAM pUrI thatI hatI. potAnA rAjyamAM tIrthasthaLa hoya to te rAjyanA rAjavIne temAMthI sArI kamANI karavAno lobha lAge evo e jamAno hato. pAlitANAnA ThAkore jAhera karyuM ke tA. 31mI mArca, 1926nA roja karAra pUrA thAya che eTale tA. 1lI eprila, 1926nA divasathI rAjya taraphathI muMDakAvero levAmAM Avaze. dareka yAtrALu pote A vero bharIne pachI jAtrA karI zakaze. muMDakAverAthI rAjyane vadhu Avaka to thAya, paraMtu ethI yAtrALuonI kanaDagata ghaNI vadhI jAya. ThAkora TharAvelI rakama peDhI pAsethI levA karatAM muMDakAvero vasUla karavAnI icchA vadhu dharAvatA hatA kAraNa ke ethI Avaka vadhu thAya ema hatuM. AvA anyAyI muMDakAverAno sAmano karavo ja joIe ema mahArAjazrIne lAgyuM. e divasomAM mahArAjazrIno bola jhIlavA sau saMgho tatpara hatA. rASTrIya stare asahakAranuM AMdolana cAlatuM hatuM. mahArAjazrIne tIrthayAtrAnI bAbatamAM asahakArano vicAra spharyo. bIjo koI mArga na jaNAtAM mahArAjazrIe jAhera karyuM ke jyAM sudhI A anyAyI kAyado dUra na thAya tyAM sudhI siddhAcalajInI yAtrA koIe karavI nahi. je koIne siddhAcalajInI kSetrasparzanAnI bhAvanA hoya teoe kadambagiri, rohizALA vagere tIrthonI yAtrA karavI ke je tIrtho zatruMjayanA pahADanA bhAgarUpa che ane pAlitANAnA rAjyanI hadanI bahAra che. tA. 1lI eprila, 1926nA roja muMDakAvero ugharAvavA mATe ThAkore ophiso kholI hatI ane TheTha DuMgaranA zikhara sudhI Thera Thera cokIdAro mUkI Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 453 dIdhA hatA. paraMtu zihoranA sTezanathI jaina svayaMsevako yAtrikone A asahakAranI bAbatamAM sahakAra ApavA samajAvatA hatA. enA pariNAme eka paNa yAtrika pAlitANAmAM thaine girirAja upara caDhayo na hato. gAma ane DuMgara sUmasAma banI gayAM hatAM. Ama yAtrikonA asahakArathI rAjyane peDhI dvArA je vArSika paMdara hajAranI Avaka thatI hatI te paNa baMdha thaI gaI. jotajotAmAM to eka varSa vItI gayuM, paNa baMne pakSamAMthI koIe namatuM ApyuM nahi. mahArAjazrInuM varcasva jaina samAja para keTaluM badhuM hatuM te A ghaTanA parathI joI zakAya che. bIjuM varSa paNa A rIte ja pUruM thayuM. have ThAkora DhIlA paDyA. temaNe joyuM ke jaina samAja koI paNa rIte macaka Ape ema nathI. vaLI temaNe e paNa jANyuM ke jaina saMgha A kesa TheTha briTanamAM jaI provI kAunsilamAM laDavA mAge che. A vAtanI jANa thatAM te vakhatanA vAisaraoNyane paNa ema lAgyuM ke jo A bAbata prIvI kAunsilamAM jAya to tethI potAnI pratiSThAne AMca Avaze. eTale enA karatAM kaMI samAdhAna thAya to sAruM. pAlitANA ThAkore chevaTe e rIte namatuM ApyuM ke pote muMDakAverAne badale TharAvelI rakama levA taiyAra che. e mATe sImalAmAM vAisaroye pAlitANAnA ThAkora ane peDhInA AgevAnonI eka beThaka bolAvI. vATAghATone aMte have pachInAM pAMtrIsa varSa mATe evA karAra thayA ke peDhI dara varSe rUpiyA sATha hajAra pAlitANAnA ThAkorane tIrtharakSA mATe Ape. A rakama ghaNI moTI hatI. paraMtu tema kya vagara chUTako nahoto. eTale e varSane aMte zatruMjayanI yAtrA yAtriko mATe koI paNa prakAranI vyaktigata kanaDagata vinA zarU thaI. (dezane AjhAdI maLI ane dezI rAjyanuM vilinIkaraNa thayuM tyAre A vero saurASTra sarakAre nAbUda karyo hato.) vi. saM. 1982nuM cAturmAsa pATaNamAM karI mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. pATaNanA zeTha nagInadAsa karamacaMdanI bhAvanA anusAra mahArAjazrInI nizrAmAM amadAvAdathI kaccha bhadrezvara-yAtrAno saMgha nIkaLyo. gAmegAma bhavya svAgata thatuM. mahArAjazrI dhrAMgadhrA sudhI saMgha sAthe jaI amadAvAda pAchA pharyA ane saMghe AgaLa prayANa karyuM. amadAvAdamAM naMdanavijayajI mahArAjane AcAryanI padavI ApavAmAM AvI. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 prabhAvaka sthaviro vi. saM. 1983nuM cAturmAsa mahArAjazrIe amadAvAdamAM pAMjarApoLanA upAzraye karyuM. A cAturmAsa yAda rahI jAya evuM banyuM, kAraNa ke A varSe comAsAmAM amadAvAdamAM eTalo badho varasAda paDyo ke jANe jalapralaya na hoya ! lIlA dukALa jevI sthiti thaI. mahArAjazrInI anukaMpAdRSTi paNa eTalI ja sateja hatI. emaNe rAhatakAryo mATe amadAvAdanA zreSThIone bhalAmaNa karI ane jotajotAmAM rUpiyA traNa lAkhanuM phaMDa thaI gayuM. keTalAye svayaMsevako taiyAra thayA ane saMkaTagrasta lokone anAja, kapaDAM tathA jIvanajarUriyAtanI sAmagrI vaheMcavAmAM AvI. aneka lokonAM duHkha ochAM thayAM. lokasevAnuM eka mahattvanuM upayogI kArya thayuM. mahArAjazrIno prabhAva evo hato ke dareka kArya mATe dhAryA karatAM nANAM vadhAre chalakAya. A rAhatakArya mATe paNa ghaNAM nANAM AvyAM ane rAhatakArya pUruM thatAM sArI evI rakama bacI. samayajJa mahArAjazrIe zreSThIo AgaLa bIjo eka vicAra mUkyo. amadAvAda jevAM moTAM zaheromAM ekalA nokariyAta zrAvako mATe tathA rojeroja bahAragAmathI kAmaprasaMge amadAvAda AvanAra zrAvako mATe jamavAnI sagavaDa nathI. e mATe eka jaina bhojanazALAnI jarUra che. mahArAjazrInA vicArano tarata amala thayo ane pAMjarApoLamAM ja jena bhojanazALAnI sthApanA karavAmAM AvI. cAturmAsa pUrNa thatAM mahArAjazrI DhALanI poLanA jIrNoddhAra thayela derAsaramAM pratiSThA karAvIne mAtara padhAryA. tyAM paNa emanI preraNAthI jIrNoddhAra thayelA 51 devakulikAvALA sumatinAtha bhagavAnanA derAsaramAM pratiSThAvidhi aThThAI mahotsavapUrvaka thaI. tyAMthI mahArAjazrI khaMbhAta padhAryA ane tyAM paNa emanI preraNAthI jIrNoddhAra thayelA sthaMbhana pArzvanAtha bhagavAnanA prAcIna derAsaramAM aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava dhUmadhAmapUrvaka thayo. A prasaMge lokomAM dharmabhAvanAnI ghaNI vRddhi thaI ane saMghanA atizaya Agrahane kAraNe mahArAjazrIe vi. saM. 1984nuM cAturmAsa khaMbhAtamAM karavAnuM svIkAryuM. A ja samayagALAmAM sametazikharanA tIrthanI mAlikIno vivAda paNa Ubho thayo hato. agAu e Akho pahADa zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe pAlagaMjanA rAjA pAsethI kharIdI lIdho hato. e pahADa upara pUjA vagerenA Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 455 haka vize vivAda thatAM e bAbata hajArIbAganI korTamAM ane tyArapachI paTaNAnI hAikorTamAM gaI. mahArAjazrInA mArgadarzana heThaLa bhulAbhAI desAI, choTAlAla trikamalAla, kezavalAla amathAlAla vageree kaoNrTamAM rajUAta karatAM cukAdo peDhInI tarapheNamAM Avyo hato. vi. saM. 1985nuM cAturmAsa mahuvAmAM nakkI thayuM hatuM. mahArAjazrI vihAra karatAM karatAM kadaMbagiri AvI pahoMcyA. A tIrthanA uddhAra mATe mahArAjazrInI bhAvanA utkaTa hatI. jinamaMdira mATe jamIna levA paisA ApanAra zreSThIo to ghaNA hatA, paraMtu garAsiyAonI sahiyArI jamIna meLavavAnuM kAma ghaNuM agharuM hatuM. AvuM kaparuM kAma paNa bAhoza vyaktioe buddhi laDAvIne pAra pADyuM, ane garAsiyAo paNa rAjI thayA. yogya muhUrta khananavidhi, zilAropaNa vagere thayAM ane jinamaMdiranA nirmANanuM kArya AgaLa vadhavA lAgyuM. daramiyAna mahArAjazrIe mahuvAnA cAturmAsa daramiyAna tyAM zrI yazovRddhi jaina bAlAzramanI sthApanAnA kAryane paNa vega Apyo. vi. saM. 1987nuM varSa aitihAsika dRSTie ghaNuM mahattvanuM hatuM. tIrthAdhirAja siddhagiri upara chello jIrNoddhAra thayAne ane Adizvara bhagavAnanI pratimAnI pratiSThA thayAne cAraso varSa pUrAM thatAM A cArasomI varSagAMTha dhAmadhUmapUrvaka UjavavA mATe amadAvAdanA zreSThIomAM vicAraNA cAlI hatI. amadAvAdanA ghaNAkharA milamAliko jaina hatA ane ujavaNInA divase milo baMdha rAkhavAno teoe TharAva karyo hato. paraMtu e divasomAM satyAgrahanI laData cAlatI hatI ane gAMdhIjI sahita keTalAka satyAgrahIo kedamAM hatA e jotAM navakArazIno jamaNavAra karavA vize zreSThIomAM be judA judA mata pravartatA hatA. paraMtu mahArAjazrInI kunehabharI daramiyAnagIrIthI e vivAda TaLI gayo hato ane navakArazI sArI rIte thaI hatI. e divase nagarazeThanA vaDe bhavya snAtra-mahotsava ujavAyo hato. jemAM hajAronI saMkhyAmAM mANaso upasthita rahyA hatA ane moTI rathayAtrA nIkaLI hatI. temAM sAdhu-sAdhvIo ane zrAvakozrAvikAono vizALa samudAya joDAyo hato. Ama zatruMjaya tIrthanI 400mI varSagAMTha amadAvAdamAM ajoDa rIte UjavAI hatI. mahArAjazrInuM vi. saM. 1988nuM cAturmAsa amadAvAdamAM nakkI thayuM Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 prabhAvaka sthaviro hatuM. paraMtu boTAdathI saMdezo Avyo ke, "zrI vijayanaMdasUrinA vayovRddha saMsArI pitAzrI himacaMdabhAI pathArIvaza che ane emanI aMtaranI bhAvanA che ke mahArAjazrI cAturmAsa boTAdamAM karI emane lAbha Ape.' saMdezo maLatAM ja tenA gAMbhIryano ane yogya pAtranI aMtima bhAvanAno khyAla mahArAjazrIne AvI gayo. emaNe divasonI gaNatarI karI joI. bharaunALAnA divaso che. cAturmAsa-pravezane tera divasanI vAra che. savArasAMja ugra vihAra karavAmAM Ave to ja amadAvAdathI boTAda pahoMcI zakAya. mahArAjazrIe tatkAla nirNaya laI lIdho. amadAvAdanA zreSThIone nirNaya jaNAvI dIdho ane potAnA vizALa sAdhusamudAyane AjJA karI dIdhI ke sAMje boTAda tarapha vihAra karavAno che. traNeka kalAkamAM samagra samudAya taiyAra thaI gayo. e joI vaMdana mATe AvanArAM zrAvaka-zrAvikA AzcaryamAM garakAva thaI gayAM. mahArAjazrI potAnA samudAya sAthe vihAra karatAM karatAM nizcita divase boTAda AvI pahoMcyA. himacaMdabhAIe bahu prasannatA anubhavI. cAturmAsa cAlu thayuM. mahArAjazrIe pathArIvaza himacaMdabhAI pAse niyamita jaIne emane aMtima ArAdhanA ghaNI sArI rIte karAvI. thoDA divasomAM ja himacaMdabhAie deha choDyo. boTAda pahoMcavAno pote yogya samaye tvarita nirNaya laI lIdho ethI mahArAjazrIne saMtoSa thayo. vi. saM. 1889mAM mahArAjazrI kadaMbagiri padhAryA. ahIM teyAra thayelA nUtana jinAlayamAM aMjanazalAkA ane pratiSThAno mahotsava hato. bhAvanagara rAjya taraphathI taMbUo, pANI vagerenI vyavasthA karI ApavAmAM AvI hatI. te mATe bhAvanagaranA sara prabhAzaMkara paTaNIe jAte dekharekha rAkhI hatI. kAryakramanI AgalI sAMje bhayaMkara vAvAjhoDuM thayuM hatuM. paraMtu maMDapane kaMI nukasAna thayuM nahotuM, kAraNa ke sAvacetInA pagalAM levAmAM AvyAM hatAM. eka hajAra jeTalAM pratimAjI aMjanazalAkA mATe AvyAM hatAM. hajAro loko A maMgala utsavamAM bhAga levA AvI pahoMcyAM hatAM. A pratiSThA sArI rIte saMpanna thayA pachI mahArAjazrIe cAturmAsa bhAvanagaramAM karyuM. bhAvanagaranA cAturmAsa pachI vihAra karatAM karatAM mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. vi. saM. 1990mAM amadAvAdamAM muni saMmelana yojavAnuM emaNe nakkI karyuM hatuM. cAturmAsa pachI gujarAta-rAjasthAnamAMthI sarva sAdhusAdhvI vihAra Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 457 karI amadAvAda pahoMcI zake e dRSTie phAgaNa suda trIjanA saMmelananuM Ayojana thayuM hatuM. e divasomAM sAdhuomAM zithilAcAra vadhato jato hato. devadravya, dIkSApadavI, tithicarcA, tIrtharakSA, sAdhu-saMsthAmAM pravezelI niMdAkUthalI tathA AcAranI zithilatA e sarva vize vicAraNA karavAnI jarUra hatI. padavInI dRSTie mahArAjazrI vijayanemisUri sauthI moTA hatA eTale emanI nizrAmAM yojavAmAM AvelA A munisaMmelanamAM 450 AcAryAdi sAdhu mahArAjo, 700 sAdhvIjIo upasthita rahyAM hatAM. cotrIsa divasa cAlelA A saMmelanamAM pratyeka viSayanI UMDANathI ane vyavasthita rIte vicAraNA thaI hatI. te samayanA moTA moTA AcAryo jevA ke zrI vijayadAnasUri, zrI vijayalabdhisUri, zrI siddhisUri, zrI vijayapremasUri, zrI vijayanItisUri, zrI sAgarAnaMdasUri, zrI vijayaudayasUri, zrI vijayanaMdasUri, zrI vijayavallabhasUri, paM. zrI rAmavijayajI, zrI puNyavijayajI, zrI vidyAvijayajI vageree A saMmelanamAM bhAga lIdho hato. AkhI kAryavAhI atyaMta vyavasthita ane jina zAsana anusAra hatI. saMmelanamAM karelA TharAvono paTTaka badhAMne vAMcI saMbhaLAvavAmAM Avyo hato. ane te dareke amalamAM mUkavAno hato. A saMmelananI saphaLatAmAM amadAvAdanA nagarazeTha tathA anya zreSThIoe tana, mana ane dhanathI sAro bhoga Apyo hato. mahArAjazrI vijayanemisUrinI nizrAmAM ATalA badhA sAdhuo ekatrita thayA ane ATalA badhA divasa sAthe maLIne vicAraNA karI e ja darzAve che ke mahArAjazrInuM sthAna caturvidha saMghamAM keTaluM moTuM ane AdarabharyuM hatuM. vi. saM. 1990mAM mahArAjazrIe jAvAlamAM jinamaMdiramAM pratiSThA karAvI ane tyAra pachI cAturmAsa tyAM ja karyuM. cAturmAsa pachI mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. mahArAjazrInI eka mahattvanI priya pravRtti te cha'rI pALato tIrthayAtrA saMgha kADhavAnI hatI. e divasomAM tIrthayAtrA mATe ekaladokala javAnuM saraLa nahotuM. ghaNe sthaLe relave nahotI. coralUTArAno bhaya raheto. khAvApIvAnI tathA rAtrirokANanI vyavasthAnI ciMtA rahetI. saMgha nIkaLe to saune lAbha maLe. sAdhAraNa sthitinA loko saraLatAthI joDAI zakatA. gAmegAma dharmajAgRti Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 prabhAvaka sthaviro ane dharmaprabhAvanAnAM kAryo thatAM. mahArAjazrI jyAre amadAvAda padhAryA te pahelAM jAvAlamAM jaIne mANekalAla manasukhabhAie (mAkubhAI zeThe) giranAra ane siddhAcalano eka moTo yAtrAsaMgha kADhavAnI potAnI bhAvanA darzAvI. emanI darakhAstano mahArAjazrIe svIkAra karyo ane mahArAjazrI amadAvAda padhAryA eTale e mATe joradAra taiyArIo cAlI. ema kahevAya che ke mahArAjazrInI nizrAmAM vi. saM. 1991mAM nIkaLelA A yAtrAsaMgha jevo yAtrA saMgha haju sudhI nIkaLyo nathI. amadAvAdathI giranAranI yAtrA karIne pachI siddhAcalajInI yAtrA karanAra, lagabhaga doDha mahino cAlelA A saMghamAM tera hajArathI vadhu cha'rI pALatAM yAtriko joDAyA hatA. 275 muni bhagavaMto, 400thI adhika sAdhvIjI mahArAja, 850 baLadagADI, 1300 jeTalAM moTara, basa-khaTArA vagere anya vAhano temAM hatAM. vyavasthApako, anya zrAvako, nokaracAkaro maLI vIsa hajArano kAphalo eka sthaLethI bIje sthaLe paDAva nAkhI AgaLa vadhato hato. je je rAjyamAMthI saMgha pasAra thato te te rAjyanA rAjavI sAmethI svAgata karavA AvatA. goMDala rAjyamAM koI paNa dharmanA yAtrA saMgha upara vero hato, eTale A saMghe goMDalano samAveza nahoto karyo. paraMtu rAjya yAtrAvero mApha karIne saMghane goMDala padhAravAno khAsa Agraha karyo hato. rAjyanI icchAne mAna ApIne saMghe goMDalamAM mukAma karyo hato. A saMghamAM vividha prakAranI moTI moTI uchAmaNI thaI hatI ane ghaNA zreSThIoe teno sAro lAbha lIdho hato. e divasomAM saMghapatine A saMgha pAchaLa ATha lAkha rUpiyAno kharca thayo hato. e uparathI paNa A saMgha kevo yAdagAra banyo haze tenI kalpanA karI zakAya. mahArAjazrI kadaMbagirithI mahuvA padhAryA te vakhate amadAvAdanA eka daMpatIe mahArAjazrI pAse dIkSA levAno prastAva mUkyo. e mATe mahArAjazrI mahuvAthI vihAra karI amadAvAda padhAryA ane dIkSA ApavAmAM AvI. mahArAjazrInA A ziSya te muni ratnaprabhavijaya. saMsArI avasthAmAM teo DaoNkTara hatA. e jamAnAmAM teo abhyAsArthe yuropa-amerikA sTImaramAM be vakhata jaI AvelA. teo ema.DI. thayelA DokTara hatA. temanuM nAma trikamalAla Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 459 amathAlAla zAha hatuM. emanA vaDIla baMdhue mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI hatI ane emanuM nAma muni subhadravijaya rAkhavAmAM AvyuM hatuM. muni subhadravijaya nAnI umaramAM kALadharma pAmyA. ethI DokTaranA hRdayamAM vairAgya pragaTyo. potAnI dhIkatI kamANI choDIne emaNe ane emanAM patnIe mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI. muni ratnaprabhavijayajI aMgrejI bhASA upara sAruM prabhutva dharAvatA hatA. eTale mahArAjazrInI preraNAthI emaNe bhagavAna mahAvIranA jIvana vize ATha daLadAra vaoNlyuma jeTalo moTo graMtha aMgrejImAM pragaTa karyo hato. jAmanagaranA zeTha popaTalAla dhArazIe jyArathI amadAvAdanA zeTha mAkubhAIno yAtrA saMgha joyo tyArathI temanI bhAvanA saMgha kADhavAnI hatI. emaNe e mATe sAgarajI mahArAjane vinaMtI karelI. sAgarajI mahArAje kahyuM ke, tamAre yAtrA saMgha dIpAvavo hoya to zrI vijayanemisUrine vinaMtI karavI joIe. e mujaba zeTha popaTalAla amadAvAda AvI mahArAjazrIne AgrahabharI vinaMtI karI gayA. eTale mahArAjazrIe vi. saM. 1993nuM cAturmAsa jAmanagaramAM karyuM ane cAturmAsa pUrNa thatAM siddhAcalajIno cha'rI pALato saMgha kADhavAmAM Avyo hato. mahArAjazrIe tyArapachI pAlitANA, bhAvanagara, vaLA vagere sthaLe cAturmAsa karyo. pote jyAM jyAM vicaryA tyAM tyAM tIrthoddhAra, saMghayAtrA, pratiSThAmahotsava, dIkSA, padavI mahotsava ityAdi prakAranAM kAryo thatAM rahyAM. mahArAjazrI pAse roja keTalAye mANaso vaMdanArthe tathA saMghanAM kAryo mATe AvatAM. khaMbhAtathI mahArAjazrI amadAvAda padhAryA. tyAM jaina marcanTa sosAyaTImAM derAsaramAM pratiSThA karAvI. tyArapachI zerIsA tathA vAmajamAM pratiSThA karAvI. vi. saM. 2003nuM cAturmAsa sAbaramatImAM ane 2004nuM cAturmAsa vaDhavANamAM mahArAjazrIe karyuM. have emanI tabiyata bagaDatI jatI hatI. vAraMvAra cakkara AvI jatAM hatAM. pahelAM jevo vihAra have thato nahoto. vaDhavANamAM tathA boTAdamAM pratiSThA karAvI mahArAjazrIe kadaMbagiri tarapha vihAra karyo. mahArAjazrI rohizALAthI vihAra karIne kadambagiri padhAryA. emanI Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 prabhAvaka sthaviro tabiyata have divase kSINa thatI jatI hatI. eka divasa sAMje mahArAjazrIne manamAM evo bhAva jAgyo ke 'A sAlanuM cAturmAsa kadambagirimAM karIe to kevuM sAruM !' A tIrthano uddhAra emanA haste thayo hato. eTale tIrthabhUmi pratye AtmIyatA baMdhAI gaI hatI. kadambagirimAM cAturmAsa karavAnA vicArane emanA mukhya ziSyo zrI udayasUri ane zrI naMdanasUrie vadhAvI lIdho. cAturmAsa nakkI thatAM enA samAcAra pAlitANA, bhAvanagara, mahuvA, jesara, amadAvAda vagere sthaLe pahoMcI gayA. mahArAjazrInI nizrAmAM cAturmAsa karavA mATe keTalAya vratadhArI zrAvakoe kadambagiri javAno nirNaya karyo. taLAjA, A nirNayanI jAherAta thatAM mahuvAnA agraNI zrAvakomAM vaLI eka navo vicAra sphuryo. teone ema thayuM ke potAnA vatananA A panotA putre ghaNAM varSothI mahuvAmAM cAturmAsa karyuM nathI to te mATe vinaMtI karavI. eTale mahuvAnA saMghanA AgevAno kadambagiri mahArAjazrI pAse pahoMcyA ane cAturmAsa mahuvAmAM ja karavA mATe haThapUrvaka Agraha karyo. vaLI teoe mahArAjazrIne jaNAvyuM ke ApanI preraNAthI mahuvAmAM je be nUtana jina maMdiro thayAM che enuM kAma pUruM thavAmAM che. mATe emAM pratiSThA paNa ApanA haste ja karAvavAnI bhAvanA che. mahuvAnA saMghano Agraha eTalo badho hato ke mahArAjazrI e vinaMtIno asvIkAra karI zakyA nahi. paraMtu mahArAjazrIe kahyuM: 'huM mahuvA AvuM to chuM. paNa pratiSThA mAre hAthe thavAnI nathI.' mahArAjazrInA A vacanamAM jANe koI aphaLa bhAvinI AgAhI thatI hatI. tyArapachI mahArAjazrIe caitra mAsanA kRSNapakSamAM kadambagirithI DoLImAM vihAra karyo ane paMdareka divasamAM teo mahuvA padhAryA. mahuvAnA nagarajanoe jaina-ajaina sarva lokoe bhAvollAsapUrvaka bhavya sAmaiyuM karyuM. mahuvA baMdara hovAne kAraNe vaizAkha mahinAnI garamI mahArAjazrIne eTalI naDI nahi. zarIranI azakti ane asvasthatAne kAraNe vyAkhyAnanI javAbadArI mahArAjazrInA traNa mukhya ziSyo zrI udayasUri, zrI naMdanasUri ane zrI amRtasUrie svIkArI lIdhI hatI. paryuSaNa parvanI ArAdhanA paNa sArI rIte cAlavA lAgI. paryuSaNanA cothA divase bapore AkAzamAM sUrajanI AsapAsa Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 461 bhUkharA raMganuM jANe eka kuMDALuM racAyuM hoya tevuM jaNAyuM. A eka azubha saMketa hato. "AkAze kUMDuM ane malakamAM bhUMDuM' evI lokavAyakA pracalita che. saMvatsarIno divasa sArI rIte pasAra thayo, paraMtu sAMje gAma bahAra vaMDAnI osarImAM saMghanA zrAvako saMvatsarI pratikramaNa karatA hatA te vakhate vaDanI eka mukhya DALI bhayAnaka kaDAkA sAthe tUTI paDI. sadbhAgye koIne kazI IjA thaI nahi paraMtu A paNa eka azubha saMketa hato. paryuSaNa parva pUrA thayA. have pratiSThAnI taiyArI cAlavA lAgI. te aMge vATAghATa karavA amadAvAdanA keTalAka zreSThIvaryA mahArAjazrIne maLavA AvI gayA. bhAdaravA vada amAsanI rAtre AkAzamAMthI eka moTo tAro kharyo ane dhaDAkA jevo avAja thayo. A paNa eka azubha saMketa hato. jANe koI mahApuruSano viyoga na thavAno hoya ! e ja divase rAtre bajAramAM pAnasopArInI dukAna dharAvatA eka bhAIne evuM svapna AvyuM ke pUjya nemisUridAdAnI smazAnayAtrA benDavAjAM sAthe nIkaLI che ane hajAro mANaso temAM joDAyA che. e badhA jema jema potAnI dukAna pAsethI pasAra thatA gayA tema tema pote teone cA pivaDAvatA hatA. Aso mahinAnI oLInA divaso nirvighna pasAra thaI gayA. tyAra pachI eka divasa mahArAjazrI Thalle jaIne pAchA pharatA hatA tyAre temane Teko ApavA mATe zrI udayasUri ane zrI naMdasUri sAthe hatA. to paNa acAnaka samatulA gumAvatAM mahArAjazrI paDI gayA. emanA page mUDha mAra vAgyo. enA upacAro cAlu thayA. tevAmAM mahArAjazrIne zaradI ane khAMsI thayAM. vaLI temane tAva paNa AvavA lAgyo. koI koI vakhata UlaTI paNa thavA lAgI. mahArAjazrInI zArIrika asvasthatA vadhatI jatI hatI. paraMtu manathI teo svastha, zAMta ane prasanna hatA. zrI naMdasUrie jyAre kahyuM ke, "parama divase divALI che. tyAre mahArAjazrIe kahyuM, "ApaNe kyAM have divALI jovAnI che?' potAno aMtimakALa jANe AvI pahoMcyo che e rIte mahArAjazrIe zrI naMdasUrine pratiSThA aMge tathA bIjAM keTalAMka kAryo aMge sUcanAo ApI. mahArAjazrIno tAva Utarato nahoto. emanuM hRdaya nabaLuM paDatuM jatuM hatuM. e mATe DaoNkTaroe ijekzana ApavAnI vAta karI paraMtu mahArAjazrIe Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 prabhAvaka sthaviro ijekzana lIdhuM na hatuM. mahArAjazrInI vAta DaoNkTare svIkArI eTale mahArAjazrIe naMdasUrine kahyuM ke, "DaoNkTara keTalA bhalA che ke mArI marajI viruddha kazuM karavAno Agraha rAkhatA nathI." divALIno divasa Avyo. mahArAjazrIe potAnA ziSyone kahI dIdhuM ke e divase pote pANI sivAya bIjuM kazuM vAparavA icchatA nathI. mahArAjazrInI gaMbhIra banatI jatI tabiyatanA samAcAra sAMbhaLIne emanAM darzana mATe nagaranA jaina-jainetara loko AvavA lAgyA. DokTaro paNa AvI pahoMcyA. hRdayanI bImArIne kAraNe ijekzana ApavAnI jarUra DaoNkTarone jaNAI. paraMtu naMdasUrie DaoNkTarone mahArAjazrInI bhAvanA jaNAvI ane ijekzana na ApavuM tema nakkI karyuM. sAMjanuM pratikramaNa zrI naMdanasUri tathA zrI dhuraMdharavijayajIe mahArAjazrIne sArI rIte karAvyuM. saMthArA porisInI kriyA paNa sArI rIte thaI. saMsAranA sarva jIvo sAthe kSamApanA paNa thaI gaI. mahArAjazrInI AvI aMtima samayanI gaMbhIra bImArIne lakSamAM laI tyAM sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA vizALa samudAyamAM upasthita thaI gayAM ane sarvee mahArAjazrInA svAthya mATe navakAra maMtranI dhUna macAvI. sAMje sAta vAge mahArAjazrIe zAMtipUrvaka, samAdhipUrvaka deha choDyo. mahArAjazrIe potAnA 77mAM varSano jANe ke A chello divasa pUro karyo. mahArAjazrInA kALadharmanA samAcAra jotajotAmAM cAre bAju prasarI gayA. taduparAMta te rAtre judAM judAM nagaronA saMghone tAra karavAmAM AvyA. cAraso jeTalA tAra te rAtre thayA ane bIjA traNaso jeTalA tAra bIjA divase thayA. samAcAra maLatAM ja mahArAjazrInA hajAro bhakto mahuvA AvI pahoMcyA. vi. saM. 2006nA kArataka suda ekamanA divase zanivAre nUtana varSanA prabhAte mahArAjazrInA dehane pAlakhImAM birAjamAna karavAmAM Avyo. benDavAjAM sAthe bhavya pAlakhI-aMtimayAtrA nIkaLI, gAma bahAra nakkI karelA, pramArjita karelA sthaLe mahArAjazrInA dehane agnisaMskAra karavAmAM Avyo. deha pUro baLatAM ThIka ThIka vAra lAgIje samaye citA pUrI saLagI rahI te mahArAjazrIno janma samaya vIsa ghaDI ane paMdara paLano hato. jANe emAM paNa koI saMketa Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri mahArAja 463 rahelo haze! mahArAjazrIno janma mahuvAmAM ane teo kALadharma paNa mahuvAmAM pAmyA. emanA dehanuM avataraNa kArataka suda ekamane zanivAre, divase vIsa ghaDI ane paMdara paLe thayuM hatuM. temanA dehanuM visarjana paNa kArataka suda ekamane zanivAre vIsa ghaDI ane paMdara paLanA samaye thayuM. Avo yogAnuyoga to koI virala vyaktinA jIvanamAM ja jovA maLe. Ama, mahArAjazrI vijayanemisUrIzvarajInuM jIvana aneka ghaTanAothI sabhara che. eka vyakti potAnA jIvanakALa daramiyAna, jAte akiMcana rahI, kaDaka saMyamapAlana karI, anekane pratibodha pamADI zAsanonnatinuM kevuM ane keTaluM bhagIratha kArya karI zake che te mahArAjazrInA preraka pavitra jIvana uparathI joI zakAya che. evA e bhavyAtmAnuM smaraNa paNa ApaNe mATe upakAraka bane che. emane koTi koTi vaMdanA ! Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17]ii zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja suvizAla gacchAdhipati, saMgha-sthavira, jaina zAsananA mahAna jyotirdhara, yugapuruSa, parama gItArtha pUjyapAda AcAryadeva zrI vijayarAmacaMdrasurIzvarajI mahArAja sAheba 96 varSanI umare amadAvAdamAM saM. 2047nA aSADha vada 14 (tA. 9-8-1991)nA roja arihaMta paramAtmAnA dhyAnamAM magna banIne samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. emanA svargavAsathI jaina zAsanane eka mahAna AcAryapravaranI khoTa paDI che. chellAM traNeka varSathI emanI tabiyata nabaLI rahetI hatI. tema chatAM teo apramatta rahetA. teo rAtre mAtra be kalAkanI nidrA letA ane dhyAnamAM tathA jApamAM samaya vitAvatA. AvI vRddhAvasthAmAM paNa teo navI navI gAthAo kaMThastha karatA. saM. 2046nuM cAturmAsa khaMbhAtamAM karI teo amadAvAda padhAryA. aMtima ziSya muni hitarucivijayanI dIkSA pachI teo sAbaramatImAM cAturmAsa mATe padhAryA hatA. pa.pU. sva. vijayarAmacaMdrasUrIzvajInuM 79 varSanuM sudIrgha dIkSAjIvana saMkhyAbaMdha mahattvanI ghaTanAothI sabhara hatuM. emanuM jIvana eTale ItihAsa. chellA saikAmAM thaI gayelA mahAna jainAcAryono ItihAsa, pa.pU. rAmacaMdrasUrIzvarajInA jIvana ane kAryanI noMdha vinA adhUro gaNAya. zrI rAmacaMdrasUrino janma emanA mosALanA gAma dehavANamAM vi. saM. 1952nA phAgaNa vada 4nA roja thayo hato. emanuM nAma tribhuvana rAkhavAmAM AvyuM hatuM. emanA pitAnuM nAma choTAlAla ane mAtAnuM nAma samarathabahena hatuM. bALaka tribhuvananA janma pachI mAtA piyarathI pAdarA Ave te pahelAM to pitAzrI choTAlAlanuM avasAna thayuM hatuM. choTAlAlane bIjA be bhAIo hatA. choTAlAlanI mAtAnuM nAma (tribhuvananI dAdImAnuM nAma) ratanabA hatuM. emanA kuTuMbamAM bALako jIvatAM rahetAM nahotAM. je bALaka jIvI jAya tene koInI Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAja keTalAka sudhAnI malAna makarasa R Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja 465 najara na lAge te mATe vicitra nAma pADavAnI paraMparA gAmaDAMomAM haju paNa cAlI Ave che. AthI bALaka tribhuvanane mAtA tathA dAdImA "sabUDo' kahIne bolAvatAM. pAdarAmAM jhaMDA bajAra tarapha AvelI sarakArI zALA pAsenI eka khaDakImAM ratanabAnuM kuTuMba eka nAnakaDA gharamAM rahetuM. temanI Arthika sthiti sAdhAraNa hatI. thoDA vakhata pachI tribhuvananI mAtA samaratha marakInA rogamAM mRtyu pAmyAM. tyAre tribhuvananI mAtA samaratha marakInA rogamAM mRtyu pAmyAM. tyAre tribhuvananI umara sAta varSanI hatI. tribhuvane pAdarAnI sarakArI zALAmAM abhyAsa cAlu karyo. te jamAnAmAM chokarAomAM aDadhI caDI ke pAyajAmo paheravAno rivAja haju cAlu thayo nahoto. khamIza, dhotiyuM ane mAthe TopI paherIne zALAmAM vidyArthIo jatA. (mArA pitAzrI ane tribhuvana eka vargamAM bhaNatA.) zALAmAM haju pIvAnA pANInI vyavasthA thaI nahotI. eTale chokarAo AsapAsanAM gharomAM jaIne pANI pI AvatA. tribhuvananuM ghara zALAnI najIka hatuM. eTale keTalAka jaina chokarAo tribhuvananA ghare pANI pIvA jatA. zALAmAM tyAre heDamAstara tarIke raNachoDarAya nAmanA zikSaka hatA. bIjA zikSakomAM vizvanAtha, bhUlAbhAI, vallabhabhAI, maganalAla vagere hatA. mohanalAla nAmanA eka mAstarane emanA cakalI jevA nAkane kAraNe gAmanA badhA loko "mohana cakalI" athavA "cakalI mAstara' kahIne bolAvatA. khuda mAstara pote paNa potAne "cakalI mAstara' tarIke oLakhAvatA. bhaNAvavAmAM teo ghaNA hoziyAra hatA. traNa peDhI sudhInA vidyArthIone temaNe bhaNAvelA. e divasomAM pAdarAmAM aMgrejI zALA cAlu thaI gaI hatI. ghaNAkharA vidyArthIo cha dhoraNa sudhIno varnAkyulara phAInalano abhyAsa karatA. keTalAka vidyArthIo cothA dhoraNa pachI aMgrejI zALAmAM pharsTa sTAnDarDamAM dAkhala thatA. tribhuvane chaThThA dhoraNa sudhI abhyAsa cAlu rAkhelo. e divasomAM muMbaIthI amadAvAda ane dilhI sudhInI broDageja relave lAIna cAlu thaI gayelI. bhAratanI relavenuM Ayojana simalAnuM relave borDa karatuM. muMbaIthI UpaDelI Trena vaDodarA rAjyamAMthI pasAra thaI dilhI jatI Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro eTale relave borDe e vibhAganI Trena mATe "bI. sI. AI. relave' evuM nAma rAkhavA vicAreluM. bI.sI.AI. eTale baoNmbe enDa senTrala inDiyA. paraMtu gAyakavADa sarakAre e nAmamAM "baroDA' zabda umeravA mATe Agraha rAkhelo ane e zarate potAnI rAjyanI paravAnagI ApelI. eTale bombe, baroDA, enDa senTala inDiyA relave (bI. bI. enDa sI. AI. relave) evuM nAma rAkhavuM paDyuM. gAyakavADa sarakAre DabhoIthI vizvAmitrI sudhI AvatI potAnI mITarageja jI. DI. relave (gAyakavADa-DabhoI relave)ne vi. saM. 1953mAM pAdarA sudhI laMbAvI hatI. tyArapachI e relavene mAsararoDa sudhI laMbAvavAmAM AvI ane enuM nAma gAyakavADa baroDA sTeTa relave rAkhavAmAM AvyuM paraMtu mAsararoDathI AgaLa briTiza rAjya cAlu thatuM hatuM. gAyakavADa sarakAranI icchA e lAInane jaMbusara sudhI laI javAnI hatI. paraMtu simalA borDa ghaNAM varSa sudhI e paravAnagI ApI nahotI. eTale e vistAramAM gADAmAM ke pagapALA saphara karavI paDatI. zALAmAM abhyAsa karyA pachI tribhuvanane nokarIe besADavAmAM Avyo hato. e vakhate pAdarAmAM cunIlAla zivalAlanI anAjanI moTI peDhI cAlatI hatI ane rAjasthAna tathA uttara bhAratamAMthI anAja Trena dvArA pAdarAmAM AvatuM. kizora tribhuvananI hoziyArI joIne zeTha cunIlAle ene rAjasthAnamAM bAlotarA gAme anAjanI kharIdI mATe mokalelo. Avo dUrano pravAsa jAte ekalA karavAne lIdhe tribhuvananI hoziyArInI vAta pAdarAmAM jANItI thaI gaI hatI. tribhuvanane vyAvahArika keLavaNImAM bahu rasa na hato paraMtu navagharI nAmanI zerImAM AvelA upAzrayamAM sAMje pAThazALA cAlatI tenA abhyAsamAM vadhu rasa hato. pAdarAnI navagharI e jamAnAmAM dharmapravRttiothI satata dhabakatI rahetI. moTA moTA AcArya-bhagavaMto pAdarA jevA nAnA gAmane cAturmAsano lAbha ApatA. pa. pU. zrImad buddhisAgarasurijIe paNa keTalAMka cAturmAsa pAdarAmAM karyAM hatAM. e jamAnAmAM pAdarAmAM vakhatovakhata dIkSAnA prasaMgo UbhA thatA. jaina sAdhusamAjamAM pAdarAnuM yogadAna nAnA gAmanA pramANamAM ghaNuM moTuM rahyuM che. chellAM pacAsa-sATha varSamAM pAdarAmAMthI pacAsathI vadhu Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijaya premasurIzvarajI mahArAja Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja vyaktioe dIkSA lIdhI che. emAM pAdarAnI jena pAThazALAno paNa ThIka ThIka phALo rahyo che. e jamAnAmAM pAThazALAno vahIvaTa vakIla mohanalAla hImacaMda tathA DAhyAbhAI vanamALIdAsa karatA. - pAdarAmAM be derAsara che: navagharI pAsenuM zAntinAtha bhagavAnanuM moTuM derAsara ane jhaMDA bajAra pAse AveluM saMbhavanAtha bhagavAnanuM nAnuM derAsara. tribhuvana nAnA derAsara pAse raheto. eTale tyAM pUjA karavA jato. paNa pAThazALA phakta navaghArImAM hatI. eTale sAMjanA navagharImAM bhaNavA Avato. pAdarAnA dhArmika vAtAvaraNamAM vakhatovakhata padhAratA sAdhu-bhagavaMtonI preraka ane ubodhaka vANIno lAbha maLavA uparAMta pAThazALAnA eka zikSaka zrI ujamazI mAstaranuM yogadAna paNa ghaNuM moTuM hatuM. teo kAThiyAvADamAM AvelA coTIlA gAmanA vatanI hatA. emanI bahenane pAdarAmAM zrI kezavalAla premacaMda sAthe paraNAvyAM hatAM. eTale ujamazI mAstarane pAdarA AvavAnuM vAraMvAra thatuM. temaNe mahesANAnI pAThazALAmAM abhyAsa karyo hato, ane dhArmika zikSaka tarIke vyavasAyArthe pAdarAmAM AvIne vasyA hatA, kAraNa ke emane pAdarAnuM dhArmika vAtAvaraNa gamI gayuM hatuM. temano AtmA ghaNo UMcI koTino hato. zikSaka tarIkenI nokarI karatAM lokomAM dharmabhAvanA jagavavAnI hoMza temanAmAM ghaNI badhI hatI. potAnA bALa-kizora vidyArthIone sUtro, stavano, sakjhAyo teo kaMThastha karAvatA. teo eTalA badhA utsAhapUrvaka abhyAsa karAvatA ke vidyArthIo gAthAo, stavano, sakjhAyo hoMze hoMze kaMThastha karatA. ujamazI mAstarano kaMTha bahu madhura hato. temanA uccAro atyaMta zuddha hatA. teo saMgItanA jANakAra hatA. hAramoniyama sarasa vagADatA ane madhura kaMThe stavano, sakjhAyo gAtA ane vidyArthIone gavaDAvatA. teo kavi paNa hatA. pote navAM navAM stavano, sajhAyonI racanA karatA. emanI svaracita kRtionI eka pustikA paNa chapAyelI. - vidyArthIomAM dharmabhAvanA vadhAravA mATe ujamazI mAstara dara pUname tathA rajAnA divase pAdarAnI AsapAsanAM gAmomAM pAThazALAnA vidyArthIone pagapALA jAtrA karavA laI jatA, ane tyAM derAsaramAM snAtrapUjA rAgarAgiNI Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 prabhAvaka sthaviro sAthe bhaNAvatA. pAdarA pAse AvelA kAnA kaDiyAnA gAma darAparA to mahinAmAM be-traNa vAra jAtrA mATe javAnuM thatuM. pAdarAnI jema darAparA paNa tyAre dhArmika pravRttiothI guMjatuM. ujamazI mAstara darAparAnI pAThazALAmAM bhaNAvavA paNa jatA. ujamazI mAstarane A vyavasAya nimitte potAne paNa dharmano raMga eTalo badho lAgyo hato ke vakhata jatAM temaNe zikSakano vyavasAya choDI daIne pU. nItisUri pAse dIkSA lIdhI hatI. teo muni udayavijayajI banyA hatA. samaya jatAM AcAryanI padavI dhAraNa karI teo pU. udayasUri banyA hatA. tribhuvanane bAlyakALamAM ane kizorAvasthAmAM paMca pratikramaNanAM sUtro tathA jIvavicAra, navatattva ityAdi sUtro ane stavano tathA sajhAya kiMThastha karavAno utsAha jAgyo hato. temAM A ujamazI mAstaranuM yogadAna paNa ghaNuM moTuM hatuM. ujamazI mAstare tribhuvanane upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta samaktinA saDasaTha bolanI sajhAya sarasa pAkI karAvI hatI. enI parIkSAmAM tribhuvana prathama naMbare Avyo hato. - kizora tribhuvana dharma-abhyAsamAM ghaNo tejasvI hato, ane sAdhubhagavaMtanA saMparkane lIdhe dIkSA levAnA koDa enA manamAM janmyA hatA. paraMtu enAM dAdImA, enA kAkAo, ene dIkSA letAM aTakAvatAM hatAM, kAraNa ke traNa bhAIo vacce A eka ja dIkaro hato. tribhuvananA pitAnA eka kAkAe to tribhuvana jo dIkSA na le to potAnI dukAna tribhuvananA nAma para karI ApavAnuM pralobhana paNa batAvyuM hatuM. paraMtu ethI tribhuvana jarA paNa AkarSita thayo nahoto. - tribhuvananA eka mAmAe evI dalIla karI ke, "tAre dIkSA levI hoya to leje, paraMtu tArAM navAM sivaDAvelAM kapaDAM phATI jAya pachI dIkSA leje.' javAbamAM tribhuvane kaheluM ke, "kAtara Apo to hamaNAM ja kapaDAM phADI nAkhuM." - tribhuvanane samajAvavA mATe kAkAe pAdarAnA eka vakIlane kahyuM. vakIle tribhuvanane pAdarAnA pArasI nyAyAdhIza nAnAbhAI pestanajI navasArIvAlA pAse laI jaIne dIkSA na levA mATe samajAvavA vinaMtI karI. paraMtu e nyAyAdhIza paNa tribhuvananI dalIla AgaLa niruttara thaI gayA hatA ane temaNe kahyuM hatuM ke, A chokaro dIkSA lIdhA vagara raheze nahi. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja e divasomAM gAyakavADI rAjyamAM dIkSA aMge keTalAka kaDaka dhArAo hatA. emAM paNa tribhuvananAM sagAMoe chApAmAM noTisa chapAvI hatI ke, koIe tribhuvanane dIkSA ApavI nahi. je koI Apaze tenI sAme kAyadesaranAM pagalAM levAmAM Avaze.' kizora tribhuvane dIkSA levAno aDaga nizcaya karyo hato, paraMtu konI pAse dIkSA levI e nirNaya haju thaI zakyo na hato. bIjI bAju tribhuvananI dIkSA aMge kAyadesaranI cetavaNI pachI dIkSA ApavAnI bAbatamAM sAdhubhagavaMto paNa vimAsaNa anubhavatA. daramiyAna pU. dAnavijayajI mahArAjanuM cAturmAsa pAdarA pAse darAparA nAmanA gAmamAM thayuM hatuM. te vakhate ujamazI mAstara sAthe vAraMvAra darAparA javAne lIdhe tribhuvanane pU. dAnavijayajI mahArAja tathA temanA ziSya pU. premavijayajI mahArAja sAthe gADha saMparka thayo hato. potAnI dAdImAnI hayAtI sudhI dIkSA na levAno vicAra jyAre eNe pU. premavijayajI mahArAja pAse vyakta karyo tyAre mahArAjazrIe eTaluM ja kahyuM, 'tribhuvana! kALanI kone khabara che? kone khabara che ke tuM pahelo jaIza ke dAdImA pahelAM jaze ?' pU. premavijayajI mahArAjanuM A vAkya tribhuvananA hRdayamAM soMsaravuM nIkaLI gayuM, ane teNe vahelI take dIkSA levAnuM nakkI karyuM. eNe thoDA vakhata pachI vaDodarAmAM pU. premavijayajI mahArAja pAse jaIne potAnI dIkSAnuM muhUrta kaDhAvyuM. paraMtu e mATe samaya ocho hato. (ocho hoya e jarUrI paNa hatuM.) ene dIkSA cUpacApa levI hatI. dIkSA vaDodarA rAjyanI hadanI bahAra ApavAmAM Ave to tAtkAlika kAyadAno koI prazna Ubho na thAya. eTale pU. premavijayajI mahArAje tribhuvanane dIkSA mATe briTiza sarahadamAM AvelA jaMbusara gAme pahoMcavAnuM kahyuM. e vakhate Trena mAsararoDa sudhI ja jatI hatI. mAsararoDa pahoMcI tyAMthI page cAlIne jaMbusara javAnuM hatuM. tribhuvana vizvAmitrIthI TrenamAM beTho. rastAmAM pAdarA sTezana AvatuM hatuM. musApharonI caDaUtaramAM potAnA gAmanA koI mANaso potAne joI na jAya te mATe pAdarA sTezana AvatAM pahelAM tribhuvana pATiyA nIce sUIne saMtAI gayo hato. sAMjanA mAsararoDa pahoMcIne pagapALA cAlIne te jaMbusara rAtanA sADA agiyAra vAge pahoMcyo. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 prabhAvaka sthaviro upAzrayamAM jaIne eNe moTA mahArAjane badhI vAta jaNAvI. bIje divase AmodamAM dIkSA ApavAnuM vicArAyuM hatuM. paraMtu tyAM paNa upAzrayamAM tribhuvananAM dUranAM eka kAkI tribhuvanane joI gayAM. eTale AmodamAM dIkSA ApavAnuM mAMDI vALavAmAM AvyuM. pachI jainonI vastI vagaranA tIrthadhAma gaMdhAramAM dIkSA ApavAnuM nakkI thayuM. muni maMgaLavijayajIe e kArya mATe hiMmata darzAvI. teo tathA muni nayavijayajI tathA muni prakAzavijayajI kizora tribhuvananI sAthe 19 mAIlano vihAra karI gaMdhAra pahoMcyA. gaMdhAramAM dIkSAnA muhUrtano samaya thaI gayo hato ane muMDana mATe gAmamAMthI hajAmane AvatAM vAra lAgI. eTale muni maMgaLavijayajIe pote kezaloca zarU karI dIdho hato. hajAma AvI pahoMcatAM muMDana thayuM. A rIte pAMca-sAta jaNanI vacce tribhuvanano dIkSAvidhi gupta rIte thaI gayo. emanuM nAma muni rAmavijaya rAkhavAmAM AvyuM. - dIkSA pachI muni maMgaLavijayajI navadIkSita sAdhu sAthe vihAra karIne bharUca pahoMcI gayA. A bAju emanI dIkSAnA samAcAra pAdarAmAM pahoMcatAM tyAM bahu khaLabhaLATa macI gayo. sagAMsaMbaMdhIomAM A aMge turata kAyadesara pagalAM levAnI vAto thaI. bIjI bAju dIkSita tribhuvanane baLajabarIthI uThAvIne ghare laI AvavAnI vAto paNa vicArAI. alabatta dIkSAnA samAcAra sAMbhaLyA pachI dAdImA ratanabAnuM haiyuM kaMIka DhIluM paDyuM. tribhuvanane pAcho laI AvavA mATe janArAM sagAMone A bAbatamAM kaMIka ugra bolAcAlI ke jhapAjhapI na thAya e rIte vartavA temaNe vinaMtI karI sagAMo bharUca pahoMcyA. paNa navadIkSita rAmavijayajI mahArAja to potAnA nirNayamAM makkama hatA. eTale sagAMonuM bahu cAlyuM nahi. teo nirAza thaIne pAdarA pAchA pharyA ane dAdImA ratanabAne badhI vAta karI. banelI paristhiti sAthe have manathI samAdhAna karavA sivAya temane mATe bIjo koI rasto rahyo na hato. dIkSA pachI rAmavijayajI mahArAje saM. 1969nuM prathama cAturmAsa sinora gAmamAM karyuM. e vakhate vyAkhyAnanI javAbadArI zrI dAnavijayajI mahArAjanI hatI. paraMtu eka divasa dAnavijayajI mahArAjanI tabiyata sArI na hatI, tyAre emanA guru-bhagavaMta vaDIla paMjAbI mahArAja upAdhyAya zrI vIravijayajIe nUtana sAdhu pU. rAmavijayajIne vyAkhyAna ApavA mATe pharamAvyuM, kAraNa ke Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja rAmavijayajImAM e zakti emaNe nihALI hatI. pATa upara birAjI vyAkhyAna ApavAno rAmavijayajI mATe A pahelo ja prasaMga hato. pote nA pADI chatAM gurubhagavaMtanI AjJA thatAM e javAbadArI emaNe svIkAravI ja paDI. kayA viSaya upara vyAkhyAna ApavuM eno emaNe vicAra karI lIdho. samaktinA saDasaTha bolanI sajhAya potAne je kaMThastha hatI enA vivecanarUpe emaNe sarasa vyAkhyAna ApyuM. upAdhyAyazrI vIravijayajIe e vyAkhyAna sAMbhaLIne te vakhate AgAhI karI hatI ke rAmavijayajI bhaviSyamAM eka samartha vyAkhyAtA thaze ane potAnA viSayane tarkabaddha rIte zrotAo samakSa rajU karI zakaze. muni zrI rAmavijayajIne dIkSAnA pahelA varSe ja zarIramAM thayelA pittaprakopane kAraNe dAhanI asahya vedanA thaI hatI. paraMtu te vakhate emaNe cittanI pUrI samAdhi jALavI hatI. tyArapachI paNa pittane kAraNe jyAre jyAre emane dAha UpaDato tyAre tyAre teo pUrI svasthatA dhAraNa karatA. zrI rAmavijayajI mahArAje vi. saM. 1970 tathA 1971nAM cAturmAsa gurumahArAja sAthe bhAvanagaramAM karyA. te daramiyAna "kammapayaDI'no abhyAsa gurubhagavaMta pAse emaNe karyo hato. tyArapachI potAnA gurubhagavaMto sAthe ja teo vihAra karatA rahyA hatA. emanA vidyAbhyAsa mATe pratyeka cAturmAsamAM paMDitonI vyavasthA karavAmAM AvatI. ene pariNAme emano zAstrIya abhyAsa ghaNo UMDo thayo hato. emanI buddhizakti ghaNI badhI khIlI hatI. dIkSAnA sAtamA varSathI teo sarasa vyAkhyAna ApatA thaI gayA hatA. eTalI yuvAnavaye paNa emanA vyAkhyAnano prabhAva zrotAo upara jabaradasta paDato, je emanA jIvananA aMta paryanta rahyo hato. pUjya zrI rAmavijayajI mahArAjanI vANIno prabhAva zrotAo upara eTalo badho paDato ke te sAMbhaLIne keTalAkanAM hRdayamAM tyAga-vairAgyano bhAva UbharAI Avato. keTalAMkane dIkSA levAnuM mana thatuM. pU. rAmavijayajInA aMgata saMparkamAM AvatI vyakti upara jANe ke koI pavitra jAduI asara thatI ane emanI pAse dIkSA levAnuM mana thatuM. pU. rAmavijayajI mahArAjanuM potAnuM cAritra UMcI koTinuM hatuM. emano zAstrAbhyAsa ghaNo UMDo hato. emanI tarkazakti ane bIjAne samajAvavAnI zailI adbhuta hatI. emano vAtsalyabhAva eTalo Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 prabhAvaka sthaviro chalakAI raheto ke emanI pAse dIkSA levAno umaMga emanA gADha paricayamAM AvanArane thaI Avato. yuvAnavaye ja amadAvAdanA koTyAdhipati zeTha zrI jeziMgalAle temanI pAse dIkSA lIdhI hatI. e ghaTanAe aneka lokone Azcaryacakita karI dIdhA hatA. AvA to bIjA aneka prasaMgo che. potAnAM svajana ghara choDIne dIkSA le e ghaTanA koI paNa kuTuMbane vyavahAru dRSTie na game e dekhItI vAta che. pUjya zrI rAmavijayajI pAse dIkSA lenArAonI saMkhyA vadhatI jatI hatI. e saMjogomAM dIkSAvirodhI vAtAvaraNa prasare e svAbhAvika hatuM. potAnA patie pU. rAmavijayajI pAse dIkSA lIdhI hatI, enA virodhamAM ratanabAI nAmanI eka mahilAe eka jAhera sabhAmAM jaIne mAro pati mane pAcho Apo' ema kahIne rAmavijayajInAM kapaDAM kheMcavAno prayatna karyo hato. A jhaghaDo korTa sudhI gayo hato ane korTe rAmavijayajIne nirdoSa jAhera karyA hatA. zrI rAmavijayajI mahArAjane AvAM judAM judAM kAraNosara jude jude sthaLe maLIne lagabhaga trIseka jeTalI vAra korTamAM jubAnI ApavA javAnuM thayuM haze. paraMtu te darekamAM kaoNrTe pU. mahArAjazrIne nirdoSa jAhera karyA hatA. saM. 1976nuM cAturmAsa emaNe amadAvAdamAM vidyAzALAmAM karyuM hatuM. AjhAdI pUrvenA e divaso hatA. cAnuM vyasana lokomAM vadhatuM jatuM hatuM. e vakhate cAno virodha paNa sakhata thato hato. e jamAnAmAM amadAvAdamAM rIcIroDa (gAMdhI mArga) para AvelI be jANItI hoTelomAM Akho divasa cA pInArAno dhasAro raheto. emAM jainonI saMkhyA ghaNI moTI hatI. sAthe abhakSya paNa khavAtuM. hoTelamAM rojanuM sattara maNa dUdha vaparAtuM. e vakhate rAmavijayajI mahArAje enI sAme jhuMbeza upADI hatI. TheraThera pravacano karyA hatAM ane e pravacanono prabhAva loko upara eTalo badho paDyo hato ke hoTelanI gharAkI ekadama ghaTI gaI ane rojanA sattara maNa dUdhane badale mAtra be-traNa maNa jeTaluM dUdha vaparAvA lAgyuM hatuM. Aje to cAnA vyasanano koI virodha rahyo nathI. paNa e jamAnAmAM zrI rAmavijayajI mahArAjanI vANIno prabhAva keTalo badho hato te A ghaTanA sUcave che. e ja varSamAM prANIhiMsAnI bIjI vicitra ghaTanA paNa amadAvAdamAM Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja banI hatI. amadAvAdamAM te samaye kUtarAMono trAsa vadhato jato hato. e trAsamAMthI bacavuM hoya to kUtarAMone mArI nAkhavAM joIe evo eka vicAra vaheto thayo hato. AvA vicArane jaina samAja svIkAre ja nahi, balake eno sakhata virodha kare e dekhItuM che. paraMtu zaramajanaka ghaTanA to evI banI ke pAzcAtya keLavaNI lIdhelA eka sudhArAvAdI nAstika zrImaMta jaina udyogapatie lokonI lAgaNIne vadhu dubhAvavA mATe jANI joIne saMvatsarInA pavitra parvanA divase ja potAnA baMgalAnA kampAunDamAM sATha jeTalAM kUtarAMone mArI nAkhyAM hatAM. A ghaTanAno tyAre jabaradasta virodha thayo hato. kUtarAM mAravAnI himAyata karanArA sAme zrI rAmavijayajI mahArAje prakhara AMdolana upADyuM hatuM. pariNAme kUtarAMone mArI nAkhavAnI himAyata karatI pravRtti tarata baMdha thaI gaI hatI. vi. saM. 1976nuM varSa amadAvAdamAM mahattvanuM banI gayuM hatuM. amadAvAdamAM navarAtrinA divaso daramiyAna mAtAjIno utsava thato ane dazerAnA divase bhadrakALI mAtAnA maMdiramAM bali tarIke eka bakarAno vadha karavAno rivAja cAlyo Avato hato. amadAvAda jevI dharmanagarImAM dharmanA nAme eka moTA paMcendriya jIvano vadha karavAmAM Ave e rivAja asahya thaI paDyo hato. e baMdha karAvavA mATe zrI rAmavijayajI mahArAje amadAvAdamAM ugra AMdolana cAlu karyuM. poLe poLe jaIne emaNe potAnA pravacanamAM A ja viSaya para bhAra mUkyo ane A hiMsaka pravRtti baMdha karavA mATenA badhA ja upAyo ajamAvI devA udbodhana karyuM hatuM. A AMdolanane pariNAme amadAvAdamAM Thera Thera A ja carcAno viSaya banI gayo. emAM ahiMsApremI hinduo paNa joDAyA. amadAvAdamAM mANekacokamAM pacAsa hajAranI medanI samakSa zrI rAmavijayajI mahArAje joradAra udbodhana karyuM. ethI amadAvAdamAM eka moTuM AMdolana sarjAyuM. bIjI bAju saMgho taraphathI kaoNrTano Azraya levAmAM Avyo ane kAnUnI kAryavAhI paNa karAvAI. pariNAme bhadrakALI mAtAnA maMdiranA pUjArIo gabharAI gayA. vijayAdazamInA divase bhadrakALI mAtAnA maMdira AgaLa A hiMsaka prathA aTakAvavA hajAro mANasa ekatra thaI gayA. AvA pracaMDa virodhanI sAme pUjArIone namatuM jokhavuM paDyuM ane bakarAno vadha thaI zakyo nahi. lokoe harSanA pokAro karyA. tyArathI bhadrakALInA maMdiramAM Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 prabhAvaka sthaviro bakarAnA vadhanI prathA kAyama mATe kAyadesara baMdha thaI gaI. e divasomAM jaina zAsanamAM eka vicitra ghaTanA banavA pAmI hatI. lAlana nAmanA eka paMDita ghaNA vidvAna hatA. emanAM pravacanono prabhAva loko upara bahu sAro paDyo hato. emano eka judI koTino anuyAyIvarga Ubho thavA lAgyo hato. emanA ziSyomAM zivajIbhAI nAmanA eka ziSya mukhya hatA. lAlana jyAM jatA tyAM "lAlana mahArAja kI jaya'nA jayanAda emanAM bhaktajano pokAratAM. emanA anuyAyI vargano paMDita lAlana pratyenI bhaktino atireka eTalI hada sudhI thaI gayo ke teo temane tIrthakara tarIke mAnatA. eka divasa lAlana mahArAjanI emanA bhaktoe siddhigiri-zatruMjayanI taLeTImAM pacIsamA tIrthakara tarIke AratI utArI. A ghaTanAe jaina samAjamAM ghaNo khaLabhaLATa macAvI dIdho. te samaye AgamoddhAraka zrI sAgarAnaMdajI mahArAje paNa A ghaTanAno sakhata virodha karyo hato. zrI rAmavijayajI mahArAje paNa A ghaTanA sAme AMdolana jagAvyuM hatuM. emaNe zrI sAgarajI mahArAja sAthe vicAra-vinimaya karIne A bAbatamAM kaMIka karavuM joIe tevo nirNaya karyo hato. e samaye zrI sAgarAnaMdajI mahArAjanA bhaktoe lAlana-zivajI sAme A bAbata aMge adAlatamAM kesa dAkhala karyo hato. adAlatamAM jubAnI ApavA mATe chANIthI ugra vihAra karIne zrI sAgarajI mahArAja surata AvI pahoMcyA hatA. zAstronA AdhAre emaNe ApelI samartha jubAnIne kAraNe adAlatano cukAdo lAlana-zivajInI viruddha Avyo hato. ema kahevAya che ke paMDita lAlanane potAne tIrthakara tarIke oLakhAvavAnI koI icchA nahotI, paraMtu bhaktonA Agrahane teo vaza thaI gayA hatA. e mATe emane pazcAttApa thayo hato. tyArapachI to paMDita lAlana amadAvAdamAM zrI rAmavijayajI mahArAjanA vyAkhyAnamAM AvatA ane e sAMbhaLIne temaNe potAnI bhUla mATe potAno pazcAttApa vyakta karyo hato. temanA hRdayanuM parivartana thayuM hatuM. devadravya, bALadIkSA, vyavahAru keLavaNI, samAjasudhAro, tithicarcA vagere viSayomAM zrI rAmavijayajI mahArAja potAnA vicAro mokSanA lakSyanI dRSTithI, tattvadarzana ane zAstranA AdhAre sacoTa rIte rajU karatA, paraMtu phakta vartamAna Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja 475 vyavahAru upayogI dRSTithI ja vicAratA loko sAthe AvA viSayomAM vaicArika saMgharSa thAya ane tenA AghAta-pratyAghAta paDe e svAbhAvika che. potAnA jIvanakALa daramiyAna zrI rAmacaMdrasUrijI mahArAje AvA ghaNA jhaMjhAvAto joyA hatA, ane te dareka prasaMge teo jarA paNa calAyamAna thayA nahotA. potAnA vicAro ane potAnA nirNayamAM teo haMmezAM aDaga rahyA hatA. emanI AvI nIDaratAne kAraNe emane keTalIka vAra sahana paNa karavuM paDatuM, paraMtu te badhuM teo nirbhayatAthI sahana karatA. emanuM khUna karavAnI dhamakInA patro paNa emanA upara kyAreka AvatA ane ethI emanA gurumahArAjazrI premavijayajI rAtre upAzrayamAM rAmavijayajInA saMthArAnuM sthAna badalAvI nAkhatA. emanI vahoravA mATenI gocarImAM jhe2 bheLavI devAze evI aphavAo paNa UDatI. eTalA mATe emanA eka ziSya cAritravijayajI bhaktibhAvapUrvaka svecchAe pahelAM pote gocarI vAparI pachI ja emane vAparavA ApatA. rAmavijayajI mahArAjanI yuvAna vaye AvI keTalIka kanaDagata thoDo samaya cAlelI. zrI rAmacaMdrasUri mahArAje gujarAta ane rAjasthAna uparAMta dilhI, uttarapradeza, bihAra, baMgALa, kalakattA, sametazikhara, madhyapradeza, mahArASTra, karNATaka jevA vistAromAM sthaLe sthaLe vihAra karI potAnI prabhAvaka vANIno lAbha aneka lokone Apyo hato. amadAvAdanA premAbhAI haoNlamAM "rAmAyaNamAM saMskRtino Adarza' uparanAM temanAM vyAkhyAno, pAvApurImAM bhagavAna mahAvIra svAmInA jIvanacaritra paranAM vyAkhyAno, rAjagRhImAM AgamasUtra uparanI vAcanA ane vyAkhyAno vageree aneka lokone AkarSita karyA hatA. emanAM vyAkhyAna daramiyAna koI paNa vyaktine koI paNa viSaya upara prazna pUchavAnI chUTa rahetI ane keTalIya vAra to AkhuM vyAkhyAna praznottararUpa banI jatuM. teo vyAkhyAnamAM kyAreya mAIka vAparatA nahi. yuvAnavaye emano avAja bulaMda hato ane hajAronI medanI temanuM vyAkhyAna zAMtipUrvaka sAMbhaLatI. vRddhAvasthAmAM jIvananA aMta sudhI emaNe kyAreya vyAkhyAna ApavAnI bAbatamAM pramAda sevyo nathI. azakti hoya, nAdurasta tabiyata hoya, to paNa teo pATa upara birAjamAna thaI acUka vyAkhyAna ApatA. chellAM varSomAM to emano avAja badhA zrotAo sudhI pahoMcato nahi, to paNa zrotAo saMpUrNa zAMti Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 prabhAvaka sthaviro jALavIne emanA zabdone pakaDavA prayatna karatA. keTalAya lokone emanA pratye zraddhApUrvakano evo dRDha bhaktibhAva raheto ke potAne vyAkhyAnamAM kazuM spaSTa sAMbhaLavA na maLe to paNa emanA pavitra mukhAraviMdanAM darzana karIne paNa teo anero utsAha, saMtoSa ane dhanyatA anubhavatA. pU. AcArya bhagavaMta jyAM jyAM vicaryA tyAM tyAM emanA pagale pagale aMjanazalAkA, pratiSThA, dIkSA, vaDI dIkSA, padavIpradAna, upAdhAna, jinamaMdiranI varSagAMTha, rathayAtrA, tIrthaMkara paramAtmAnA kalyANakonI tathA anya parvonI ujavaNI, ityAdi prakAranA utsavo satata yojAtA rahyA hatA. emane pagale pagale utsava thato hato. emanI preraNAthI saMgha ane zAsananAM ghaNAM mahattvanAM kAryo sthaLe sthaLe thayAM che. potAnA sudIrgha jIvanakALa daramiyAna emanA hAthe aMjanazalAkA, pratiSThA ke dIkSAnA prasaMgo vartamAna samayamAM jeTalA thayA che eTalA anya koIthI thayAnuM jANyuM nathI. khaMbhAtamAM ekasAthe 24 ane amalaneramAM ekasAthe 26 vyaktioe emanI pAse dIkSA lIdhI. emanA potAnA 117 jeTalA ziSyo hatA. praziSyo maLIne emane hAthe 250thI vadhu munione ane 500thI vadhu sAdhvIone dIkSA apAI che. e ghaTanA jaina zAsanamAM itihAsamAM ghaNI moTI gaNAze. zatAdhika ziSya-ziSyAo sAthe vicaratA AcArya bhagavaMta tarIke emanuM puNyazloka nAma sudIrgha kALa sudhI guMjatuM raheze. pU. AcArya-bhagavaMta potAnA sAdhusamudAyamAM AcArapAlana mATe bahu ja custa rahyA hatA. jarA sarakhI zithilatAne paNa teo calAvI letA nahi. paraMtu potAnA dIkSita sAdhuone teo potAnI pre2ka vANIthI ane vAtsalyabhAvathI evA to AtmAbhimukha banAvI detA ke jethI emanA sAdhuo sAMsArika pralobhano ke lokeSaNAthI calita thatA nahi. ekaMdare phoTA pADavApaDAvavAnuM paNa emanA samudAyamAM niSiddha rahyuM che. (ajANatAM koI pADI le te judI vAta che.) vividha yojanAo mATe TrasTo karAvI dhana ekatrita karAvavAnuM lakSya paNa emanA samudAyamAM rakhAyuM nathI. pU. AcArya-bhagavaMta zAsananAM kAryo mATe ke anukaMpA jevA viSayo mATe potAnI preraka vANI vahAvatA, paraMtu dAna ApavA mATe sIdhI apIla ke Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayarAmacaMdrasUri mahArAja vyaktigata dabANa teo kyAreya karatA ke karAvatA nahi. paraMtu emanA vyaktitvanI asara ja evI thatI ke loko sAmethI dAna ApavA mATe haMmezAM tatpara rahetA. ene pariNAme emanI koI paNa vAta upara dhananI rrelamachela thaI jatI. emanI A eka viziSTa labdhi hatI. emanA kALadharma prasaMge eka karoDa rUpiyA karatAM adhika rakama uchAmaNImAM bolAI ane kALadharmanA sthaLa sAbaramatImAM atyaMta bhavya gurumaMdiranI racanA thaI te emanA prabhAvaka puNyanI pratIti karAve che. saMsAra bhUMDo, duHkhamaya ane choDavA jevo che. levA jevo saMyama che ane meLavavA jevo mokSa che, e vAtanuM niraMtara lakSa rAkhanAra ane rakhAvanAra 52ma gItArtha pUjyApAda sva. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajIne koTi koTi bhAvabharI vaMdanA! 477 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja tAjetaramAM vaizAkha vada 11 ne divase jemanI svargArohaNa tithi ujavAI gaI e pa. pU. sva. zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja vIsamI sadInA sarvocca dIkSAdAtA evA eka mahAna jainAcArya hatA, jemanA traNasothI adhika ziSyapraziSya Aje paNa vicare che. vastutaH 5. pU. sva. premasUridAdA AkhI sadI 52 chavAI gayA hatA. emanA jIvananI vigato jyAre jANIe chIe tyAre uccatama koTinA eka mahAna jaina prabhAvaka AcArya bhagavaMta kevA hoya enI viziSTa jhAMkhI thAya che. potAnA prathama paTTaziSya suvizAla gacchAdhipati pa. pU. sva. vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja, 5. pU. sva. bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja, paMnyAsa zrI caMdrazekharajI mahArAja vagere saMkhyAbaMdha dhuraMdhara ziSyone ane bIjA aneka nAmAMkita praziSyone ghaDavAmAM emanuM moTuM yogadAna rahyuM che. enA uparathI e sonA guru bhagavaMtanI potAnI saMyama pratibhA keTalI ujjavaLa ane AkarSaka haze tenI pratIti thAya che. pa.pU. premasUridAdAnA ghaniSTha saMparkamAM AvanArane dIkSA levAnA bhAva thayA vagara rahe nahi evuM saMyamI, vAtsalyapUrNa emanuM jIvana hatuM. tattvajJAnanA viSayamAM ziSyonI koI paNa zaMkAnuM tarata nivAraNa karI zake evuM agAdha emanuM zAstrajJAna hatuM. karmasiddhAntanA viSayamAM emanA jeTalI jANakArI ane kaMThastha vigato tyAre koInI pAse nahotI. ziSyo, praziSyo ane saMghanI vyavasthA karavAmAM teo atyaMta nipuNa hatA. eTale ja emanA mATe siddhAntamahodadhi, cAritracUDAmaNi, saMghakauzalyAdhAra, vAtsalyavAridhi, kRpAsAgara, sAkSAt saMyamamUrti, paramatAraka, sUripuraMdara ityAdi yathArtha vizeSaNo emanA ziSyoe prayojelAM che. pU. AcArya mahArAja vize saMsmaraNa lekho ke chUTaka smaraNo emanA ghaNA ziSyoe lakhyAM che ane potAnA A gurumahArAjanI vAta nIkaLatAM gadita thaI jAya che. pU. zrI vIraratnavijayajI mahArAje 'saMbhAraNAM sUri Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 479 premanAM'nA nAmathI daLadAra smRtigraMtha pragaTa karyo che jemAM pU. mahArAja zrI premasUrIzvarajInuM savistara jIvanacaritra che ane aneka mahAtmAo ane gRhasthoe ApelI zraddhAMjali che. taduparAMta pU. zrI jagancaMdra vijayajI mahArAje padyamAM "guruguNa amRtavelI rAsa' nAmanI rAsakRti lakhI je vivecanasahita prakAzita thayelI che. A baMne graMtho vAMcatAM pU. mahArAjazrInA ujjavaLa jIvana ane saMgIna zAsanakAryano sarasa paricaya thAya che. guru bhagavaMta hoya to AvA hovA joIe evI eka hRdayaMgama chApa cittamAM aMkita thAya che. pa.pU. zrI caMdrazekharavijayajI mahArAje "premamadhurI vANI tArI' nAmanA lekhamAM pU. mahArAjazrInA hRdayamAMthI samaye samaye nIkaLelA udgAro TapakAvI lIdhA che. pU. zrI trilocanasUri mahArAje pU. mahArAjazrInA aDhAra mukhya guNonI chaNAvaTa karIne enA preraka prasaMgo TAMkyA che. pUjya mahArAjazrIno janma vi. saM. 1940nA phAgaNa suda 14nI aDadhI rAte (eTale pUnamanI vahelI savAre) emanA mosALamAM rAjasthAnamAM nAMdiyA - gAmamAM thayo hato. emanAM mAtAnuM nAma kaMkubAI ane pitAnuM nAma bhagavAnajIbhAI hatuM. bhagavAnajIbhAInuM vatana piMDavADA. bALakane laine mAtA piMDavADA AvyAM. phoie bALakanuM nAma premacaMda pADyuM. premacaMda sAteka varasanA thayA tyAM sudhI piMDavADAmAM emano uchera thayo. paraMtu tyAra pachI emanA pitAzrI vyavasAya arthe gujarAtanA sUrata jillAmAM vyArA gAme AvyA. e divasomAM keTalAye rAjasthAnI bhAIo ekabIjAnA sahAre khAnadeza ke madhya pradezamAM AvIne kApaDa, dhIradhAra ke anya prakArano vepAra karatA. e rIte bhagavAnajIbhAi ane kaMkubAI potAnA putra premacaMdane laine vyArAmAM AvIne vasyA hatAM. premacaMde zALAno abhyAsa vyArAmAM karyo ane anukrame kizorAvasthAmAM AvyA. kizora premacaMda savAre derAsare darzana-pUjA karavA jatA. koI muni mahArAja gAmamAM padhAryA hoya ane emanuM vyAkhyAna hoya to vyAkhyAnamAM besatA ane pachIno samaya pitAzrI sAthe dukAne besatA. emanAmAM pUrvajanmanA koI UMDA saMskAra haze ke jethI emane dharmanI ane sAdhu bhagavaMtonI vAtomAM rasa paDato hato. eka divasa dukAne koI saMnyAsI-bAvo bhikSA mAgavA Avelo. , Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 prabhAvaka sthaviro te premacaMda sAme TIkI TIkIne jato hato. tyAre pitAjI bhagavAnajIbhAie prazna karatAM bAvAe kahyuM hatuM ke A chokarAnI mukhAkRti parathI lAge che ke tamAro putra koI moTo mANasa thaze; prAya: tyAgI mahAtmA thaze. bAvAnI e AgAhI sAMbhaLyA pachI kizora premacaMda tyAga-vairAgyanI vicAradhArAe vAraMvAra caDI jatA. vyArA jevA nAnA gAmamAM eka vakhata eka munibhagavaMta padhArelA ane zatruMjaya tIrthanI koI parvatithi nimitte e tIrthano mahimA vyAkhyAnamAM varNavelo. tyArathI premacaMdane zatruMjayanI yAtrAnI tAlAvelI lAgelI. emaNe tyAM javA mATe pitAjIne vAraMvAra kaheluM, paNa kizoravayanA premacaMdane ekalA mokalavA teo taiyAra nahotA. e divasomAM TrenanI sagavaDa ochI hatI. AkhA divasamAM eka Trena Ave ne jAya. vaLI be-traNa sTezane gADI badalavAnI. vyArAthI pAlitANA pahoMcatAM be divasa lAgI jAya, sAdI TapAla sivAya bIjo koI saMparka nahi. relve rijharvezananI prathA nahi. musApharo eTalA ochA ke jarUra paNa nahi. eTale pAchA pharavAnI tArIkha nizcita nahi. vaLI jAtrA eTale becAra divasa vadhu paNa lAgI jAya. bhagavAnajIbhAIe eka vakhata koI saMgAtha joIne premacaMdane pAlitANA mokalyA. eka dharmazALAmAM utarIne premacaMde siddhAcalanI yAtrA jiMdagImAM pahelIvAra karI ane A mahAtIrthathI ekadama prabhAvita thaI gayA. aThThama karIne jAtrA thAya to vizeSa lAbha thAya che evo eno mahimA jANIne aThThama sAthe jAtrA karI. DuMgara para caDatAM-UtaratAM sAdhu-sAdhvInAM darzana karIne temaNe kRtArthatA anubhavI. daramiyAna potAne eka muni mahArAjano saMparka thayo. emanuM nAma siddhimuni hatuM. emanI pAsethI premacaMdane ghaNuM jANavA maLyuM. pAlitANAnA A paricayathI premacaMdane emanI pAse dIkSA levAnA bhAva thayA. paraMtu mahArAje kahyuM ke potAno evo abhyAsa nathI, paNa jo dIkSA levI hoya to ghoghAmAM birAjamAna pa.pU. zrI vIravijayajI mahArAja (pUjAnI suprasiddha DhALonA racayitA zrI vIravijayajI te judA) ane emanA ziSya pU. zrI dAnavijayajI che. dIkSA levI hoya to emanI pAse levI joIe. premacaMda pAlitANAthI ghoghA gayA. tyAM pahoMcI baMne muni bhagavaMtone maLI Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja potAnI dIkSA levAnI bhAvanA vyakta karI. muni bhagavaMtoe premacaMdane pahelAM svAdhyAya karavA ane sAthe rahevA kahyuM jethI enI yogyatAno potAne khyAla Ave. thoDA divasanA rahevAthI ja premacaMdamAM svAdhyAya, tapa, vinaya, vaiyAvacca vagerenA uttama guNo pragaTa thavA lAgyA. tyAre paMdara varSanI emanI uMmara hatI. paraMtu A bAju premacaMdanAM mAtApitAne ciMtA thaI ke zatruMjayanI jAtrA karavA nIkaLelA premacaMdane ATalA badhA divasa kema lAgyA ? bhagavAnajIbhAI tapAsa karavA pAlitANA AvyA ane tyAMthI khabara maLyA eTale ghoghA AvyA. teo premacaMdane pAchA vyArA laI gayA. paraMtu premacaMdanA dilamAM dIkSA levAnuM bIja have barAbara vavAI gayuM hatuM. vyArAmAM premacaMda ghara ane dukAna saMbhALatA, paraMtu emAM emano jIva lAgato nahoto. ghara choDIne bhAgI nIkaLavAnI teo taka zodhatA hatA. ema karatAM karatAM lagabhaga be varSano samaya vItI gayo. eka divasa evuM thayuM ke gharanAM badhAMne sagAnuM mRtyu thatAM prasaMgavazAt bahAragAma javAnuM thayuM. premacaMda ekalA ja ghare hatA. emane lAgyuM ke ghara choDIne javAnI A eka sArI taka che. sUratathI pAlitANA TrenamAM kevI rIte javAya eno to anubhava emane hato. have savAla rahyo vyArAthI sUrata javAno. emAM vAra na lAgavI joIe. eTale mana makkama karIne gAmamAM koIne khabara paDe te pahelAM vahelI savAre teo nIkaLI gayA ane Akho divasa page cAlIne, sAMja sudhImAM 45 kilomITaranuM aMtara kApIne teo sUrata pahoMcI gayA. tyAMthI Trena pakaDI bIjA be divasamAM pAlitANA paNa pahoMcI gayA. sadbhAgye pU. vIravijayajI ane pU. dAnavijayajI tyAre pAlitANAmAM ja birAjamAna hatA. premacaMdanI dIkSA mATenI utkaTa laganI ane yogyatA pArakhIne baMne munivaroe sattara varSanA A yuvAnane dIkSA ApavAno nirNaya karyo. e pramANe vi.sa. 1957nA kArataka vada 6nA roja siddhagirinI zItala chAyAmAM premacaMdane dIkSA ApavAmAM AvI ane emanuM nAma 'premavijaya' rAkhavAmAM AvyuM. emane pU. dAnasUrijInA ziSya tarIke jAhe2 ka2vAmAM AvyA. dIkSA pachI pU. premavijayajIe saMkalpa karyo ke jyAM sudhI potAnA guru mahArAjanA kula pAMca ziSyo na thAya tyAM sudhI pherIno tyAga karavo. paraMtu thoDA varasamAM ja pAMca ziSyo thaI gayA. 481 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 prabhAvaka sthaviro dIkSA pachI vihAra karIne teo pATaNa padhAryA. tyAM pa. pU. zrI AtmArAmajI mahArAjanA paTTadhara tarIke zrI kamalavijayajIne sthApavAmAM AvyA ane emane AcAryanI padavI ApavAmAM AvI. - pATaNathI vihAra karI pU. zrI dAnavijayajI mahArAja potAnA ziSya pU. zrI premavijayajIne laIne vaDodarA padhAryA. pU. zrI dAnavijayajI mahArAje Agamono saMgIna abhyAsa karI lIdho hato. emane "sakalAgama rahasyavedI' kahevAmAM AvatA. emaNe potAnA ziSya pU. mahArAjazrIne ahIM saMskRta bhASA ane vyAkaraNa, kAvyAdinA graMtho, nyAya ane tarkanA graMtho, Agamo, prakaraNagraMtho vagereno saghana abhyAsa karAvyo. daramiyAna emaNe pote paNa bhagavatI sUtranA yogovahana karyA ane emane khaMbhAtanA saMghe gaNipada ane paMnyAsapada ApyuM. tyArapachI teoe pAlanapura, bharUca, khaMbhAta, chANI vagere sthaLe cAturmAsa karyo. daramiyAna pU. mahArAjazrIno abhyAsa paNa cAlato ja rahyo hato. abhyAsa mATe emanI laganI eTalI tIvra hatI ke chANIthI vihAra karIne teo roja savAre vaDodarA jatA, tyAM paMDitajI pAse abhyAsa karatA ane bharataDakAmAM pAchA pharatA. koIvAra paMDitajI ghare na hoya ke emane anukULatA na hoya to dhakko thato, paraMtu ethI pU. mahArAjazrI kyAreya aprasanna thatA nahi. pUjya mahArAjazrIe potAnA zarIrane have evuM keLavyuM hatuM ke unALAmAM tapelI jamIna para teo ullAsathI cAlatA. paga baLatA hoya to paNa teo utAvaLa karatA nahi ke chAMyaDo zodhatA nahi. chANI ane lIMbaDImAM cAturmAsa karyA pachI AcArya bhagavaMta pa. pU. kamalasUrijIe pa. pU. upAdhyAya zrI vIravijayajI sAthe paMjAba bAju vihAra karyo ane tyAM uparAuparI be cAturmAsa aMbAlAmAM karyA. pU. mahArAjazrIe paMjAbanI dharatI para A pahelI vAra padArpaNa karyuM hatuM ane te chellI vAranuM hatuM. pU. mahArAjazrI potAnA gurubhagavaMta sAthe aMbAlAthI vihAra karI cAturmArA bIkAneramAM pharIne vaDodarA padhAryA. tyAM jJAnabhaMDAranuM ane vidyAbhyAsanuM kArya karavAnuM hatuM. pU. mahArAjazrIe vaDodarAmAM potAno vidyAbhyAsa eTalo gahana karyo ke have saMskRta bhASAmAM paNa teo vArtAlApa karatA hatA. te vakhate vaDodarAnA Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 483 orienTala insTiTyUTa ane senTrala lAyabrerInA niyAmaka zrI anaMtakRSNa ane pU. mahArAjazrI maLe tyAre paraspara saMskRtamAM vArtAlApa karatA. pU. mahArAjazrI tyAMnI jaina hastaprato joIne Azcaryacakita thaI gayA. emane lAgyuM ke A badhA sAhityane saMpAdita-prakAzita karavAnuM kAma eka mANasanuM nathI. e mATe dasa-paMdara munione taiyAra karavA joIe. pU. mahArAjazrI eka vakhata lAyabrerImAM hatA tyAre gAyakavADa nareza zrI sayAjIrAva tyAM padhAryA. pUjya mahArAjazrI sAthenI vAtacItathI teo atyaMta prabhAvita thayA ane tyAra pachI to lakSmIvilAsa nAmanA rAjamahelamAM pU. zrI dAnavijayajI ane pU. mahArAjazrInAM pravacano thayAM. vaDodarA pachI tyAM pAse ja AvelA darAparA nAmanA gAmamAM pU. zrI dAnavijayajI mahArAje potAnA ziSyo sAthe cAturmAsa karyuM. ApaNane Azcarya thAya ke AvA nAnA gAmaDAnI pasaMdagI teoe cAturmAsa mATe kema karI haze ! paraMtu te saprayojana hatI. eka to pU. mahArAjazrIno tyAM ekAntamAM abhyArA sAro thAya ane pAdarAthI AvatA tribhuvana nAmanA eka dIkSArthI (bhaviSyanA pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja) sAthe gADha paricaya thAya. pAdarAthI dhArmika mAstara ujamazIbhAI rajAnA divase potAnA vidyArthIone laIne darAparA AvatA ane tyAM pUjA bhaNAvatA. emAM tribhuvana nAmano eka tejasvI vidyArthI Avato hato. sAta varSanI umara sudhImAM eNe potAnAM mAtA-pitA gumAvyAM hatAM. pitAnuM to mukha paNa joyuM nahotuM. dAdImA pAse te Ucharato hato. pU. dAnavijayajI mahArAjane enAmAM eka mahAna AcAryanAM bIja paDelAM jaNAyAM. kizora tribhuvanane tyAga-vairAgyano raMga lAgyo hato, dIkSA levI hatI, paNa kuTuMbIjanonI saMmati maLe ema nahotI. e uMmare vaDodarA rAjyamAM dIkSA laI zakAya ema nahotI, kAraNa ke gAyakavADI rAjyamAM bAva-dIkSAno pratibaMdha hato. paraMtu pU. zrI dAnavijayajI mahArAja ane pU. zrI premavijayajI mAhArAjanI saMyamamArga mATe evI prabaLa preraNA hatI ke A badhI muzkelImAMthI mArga kADhavA mATe vicAra karIne te pramANe gAyakavADI rAjyanI hada pUrI thAya ane briTiza rAjya cAlu thAya evA jainonAM ghara vagaranA ekAnA gAMdhAra tIrthamAM potAnA celA pU. zrI maMgaLavijayajIne mokalIne emanA hAthe koIpaNa Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 prabhAvaka sthaviro jAhera samAraMbha vagara guptapaNe dIkSA ApavAmAM AvI hatI. emanuM nAma muni rAmavijayajI rAkhavAmAM AvyuM ane emane pU. zrI premavijayajInA ziSya tarIke jAhera karavAmAM AvyA hatA. dIkSA pachI tarata tyAMthI teo bharuca padhAryA ane tyAra pachI cAturmAsa mATe pUjya gurudevo sAthe zinora gAmamAM joDAI gayA hatA. pU. zrI dAnavijayajI mahArAja potAnA ziSyo sAthe zinorathI vihAra karIne bhAvanagara padhAryA. tyAMthI gujarAta tarapha vihAra karatA teo DabhoI padhAryA ane tyAM cAturmAsa mATe rokAyA. te daramiyAna pU. mahArAjazrIe bhagavatI sUtranA yogodvahana karyA ane vi. saM. 1976nA kArataka vada 6nA roja emane gaNinuM pada ApavAmAM AvyuM. DabhoIthI pU. mahArAjazrI potAnA tejasvI ziSya vyAkhyAnakAra pU. zrI rAmavijayajI sAthe amadAvAda padhAryA. ahIM eka moTuM AMdolana teoe jagAvyuM. e bhadrakALI mAtAne caDAvAtA bakarAnA baline aTakAvavAnuM hatuM. emAM teone saphaLatA maLI ane "prema" ane "rAma"nAM nAma ghare ghare javA lAgyAM hatA. amadAvAdathI rAjasthAna ane madhya pradezamAM vihAra karIne teo keTalAMka varSe pAchA amadAvAda padhAryA. ahIM pU. mahArAjazrIne emanA dIkSAnA ane gaNipadanA divase ja eTale ke kArataka vada 6nA divase vi. saM. 1981mAM paMnyAsa padavI ApavAmAM AvI. amadAvAdamAM pU. mahArAjazrIe potAnA ziSya prakhara vyAkhyAnakAra pU. zrI rAmajaviyajI sAthe traNa cAturmAsa karyA. A cAturmAsanAM pravacanothI keTalAye yuvAnone jema dIkSAno raMga lAgyo hato tema emanAM svajanomAM dIkSAno virodha jAgyo hato. ema chatAM pU. mahArAjazrInuM puNyabaLa eTaluM moTuM hatuM ke ugra virodha-vaMToLamAM paNa temane pUrI saphaLatA maLI hatI ane emano ziSya samudAya moTo thato jato hato. amadAvAdathI vihAra karI pU. mahArAjazrIe khaMbhAta ane suratamAM cAturmAsa karyA. tyAM paNa saMkhyAbaMdha yuvAnoe dIkSA lIdhI ane emanA svajanono bhAre virodha rahyo. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 485 * tyAra pachI vihAra karatA karatA pU. mahArAjazrI potAnA guru bhagavaMta ane ziSya samudAya sAthe muMbaI padhAryA. emanA hAthe dIkSita thanAranI saMkhyA uttarottara vadhatI jatI hatI. paraMtu pU. mahArAjazrInI bhAvanA evI rahetI ke badhAMne potAnA ziSyo banAvavAne badale potAnA ziSyonA ziSyo banAvavA. muMbaimAM vi. saM. 1987mAM mahArAjazrIne upAdhyAyanI padavI ane pU. zrI rAmavijayajIne paMnyAsanI padavI ApavAmAM AvI. pU. mahArAjazrInA ziSyasamudAyamAM keTalAka to zrImaMtAino tyAga karIne AvyA hatA. muMbaI pachI amadAvAdamAM sthiratA thaI te daramiyAna be viziSTa koTinA yuvAna sagA bhAIo cArTaDa ekAunTanTa kAMtilAla ane popaTalAla pU. mahArAjazrInA saMparkamAM AvyA pachI dIkSA levAnA bhAvavALA thayA. pU. mahArAjazrIe teone dIkSA ApI ane teonAM anukrame nAma rAkhavAmAM AvyAM muni zrI bhAnuvijayajI ane munizrI padmavijayajI. daramiyAna potAnI vRddhAvasthA ane vadhatI jatI zArIrika nabaLAIne lakSamAM rAkhIne pa. pU. zrI dAnasUri mahArAje pU. mahArAjazrIne AcAryanI padavI ane pU. zrI rAmavijayajIne upAdhyAyanI padavI ApavAno nirNaya karyo. ghaNI AnAkAnI pachI teoe potAnA gurubhagavaMtanI AjJA mAthe caDAvI ane vi. saM. 1991mAM teone rAdhanapuramAM mahotsavapUrvaka e padavI ApavAmAM AvI. AcAryapade ArUDha thatAM ja pU. mahArAjazrImAM eka viziSTa prakAranuM gAMbhIrya AvI gayuM. mAthe moTI javAbadArI AvI. teo svAdhyAyamAM magna rahetA. paNa have teo temAM vadhu UMDA UtaravA lAgyA. vaLI have ziSyono sAtha paNa maLavA lAgyo ke jethI parizramabhareluM kAma vaheMcAI jAya. pU. mahArAjazrIe jJAnabhaMDAronI hastapratonuM saMzodhana karIne "karmaprakRti', paMcasaMgraha', "nizItha cUrNi' vagere graMtho saMpAdita karIne pragaTa karyA. taduparAMta "saMkramaNakaraNa', karmasiddhi', "mArgaNAdvAra' vagere graMtho paNa taiyAra karyA. have pU. mahArAjazrInA jIvanamAM agAu hatI tethI paNa vadhu ugra tapazcaryA ane tyAgane sthAna maLavA lAgyuM. teo svAdhyAyanI sAthe tamane joDatA ane ziSyone paNa tema karavA preraNA karatA. ziSyo mATe paMDitanI vyavasthA paNa Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro karAvatA. emanA ziSyo divasamAM dasa-paMdara kalAka svAdhyAya karatA. mahArAjazrIe pahelAM amuka samayamaryAdA mATe ane pachI jIvana paryata miThAI, sUko mevo, phaLa vagereno tyAga karyo hato. pachI eka ja vakhatanI gocarI ane temAM paNa roTalI ane dALa athavA zAka ema be ja dravyano niyama lIdho hato. vi. saM. 1992mAM pU. mahArAjazrInA gurubhagavaMta pa. pU. zrI dAnasUrIzvarajIe pATaDImAM deha choDyo e samAcAra teone mAtaramAM maLyA tyAre bhAre AghAta lAgyo. satata sAthe vicaranArano aMtima samaye ja viyoga thayo. have samudAyanI javAbadArI potAne zire AvI. tyArapachI pU. mahArAjazrI vihAra karatA muMbaI padhAryA. vi. saM. 1992mAM pU. zrI rAmavijayajIne AcAryanI padavI ApavAmAM AvI ane emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM vijayarAmacaMdrasUrijI. muMbaInA itihAsamAM A eka moTI ghaTanA hatI. muMbaImAM teoe traNa cAturmAsa karyA. tyAra pachI pU. mahArAjazrIe mahArASTra bAju vihAra karyo ane pUnA, nipANI, sAMgalImAM cAturmAsa karI tathA AsapAsanAM nagaromAM vihAra karI e tarapha paNa dIkSA, pratiSThA, upadhAna vagere zAsana prabhAvanAnAM mahattvanAM kAryo karyA. keTalAka ajaina yuvAnoe paNa jaina dharma aMgIkAra karyo ane koIke to emanI pAse dIkSA paNa lIdhI. jIvone pratibodha pamADI saMyamamArge vALavAnI temanAmAM viziSTa labdhi hatI. mahArASTramAMthI pAchA muMbaI padhAryA tyAre muMbaimAM emaNe vi. saM. 1998mAM je upadhAna tapa karAvyAM temAM ghaNAM zrAvaka-zrAviko joDAyAM hatAM. enI mALanA prasaMge je traNa mAIla lAMbI zAnadAra zobhAyAtrA nIkaLI hatI (A lakhanAre najare joI hatI) te abhUtapUrva hatI. tyAra pachI Aja divasa sudhImAM evI zobhAyAtrA nIkaLI nathI. muMbaI pachI pU. mahArAjazrIe gujarAtamAM khaMbhAta, amadAvAda, rAjakoTa, jUnAgaDha-giranAra, mAMgaroLa, nAra (carotara) vagere sthaLe vicarI piMDavADAmAM cAturmAsa karyuM. pU. mahArAjazrInA saMsArI pitA zrI bhagavAnajIbhAI paNa piMDavADAmAM hatA ane potAnA putrano AdhyAtmika utkarSa joIne ane dharmaprabhAvanAnA emanAM kAryo nihALIne parama harSa ane saMtoSa anubhavyo hato. rAjasthAnamAM paNa dIkSA, padavI, yAtrA-saMgha ityAdinI pravRttio paNa Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 487 jozabhera cAlI hatI. piMDavADAmAM mahArAjazrInA saMsArI bhANeje paNa dIkSA lIdhI hatI ane emanuM nAma pU. zrI vIraratnavijayajI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. pU. mahArAjazrInA mukhya ziSyo pU. zrI rAmacaMdrasUrijI mahArAja ane pU. zrI bhAnuvijayajI mahArAja paNa have svataMtra vihAra karavA lAgyA hatA ane teo paNa keTalAye dIkSArthIone lAvIne pU. mahArAjazrI pAse dIkSA apAvatA hatA. pU. zrI bhAnuvijayajI to pU. mahArAjazrInI AjJAthI zibiro yojatA hatA ane dIkSArthIone dIkSA letAM pahelAM ane dIkSA lIdhA pachI saMgIna abhyAsa karAvatA. A rIte ziSyo dvArA praziSyonI dIkSAnI saMkhyA vadhatI cAlI. mahArASTramAM pU. mahArAjazrI bIjI vAra padhAryA tyAre jude jude sthaLe maLIne eka ja divase cAlIsa jeTalI dIkSA thaI hatI. jANe ke dIkSAno juvALa na Avyo hoya ! pU. mahArAjazrInA prabhAvaka vyaktitvathI ane madhura vatsala hitakArI vANIthI keTalAka zrImaMtonuM paNa hRdayaparivartana thayuM hatuM. muMbaimAM zeTha jIvatalAla pratApasInA nAnA bhAI kAntilAla ane emanAM patnI subhadrAbahenanA putra meTrika pAsa thayA pachI kaoNlejamAM na jatAM dharmanA raMge evA raMgAI gayA hatA ke emaNe pU. mahArAjazrInA haste muMbaImAM dIkSA lIdhI ane emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuMmunizrI caMdrazekharavijayajI. pU. mahArAjazrI piMDavADA, pATaNa, amadAvAda vagere sthaLe cAturmAsa karI, rAjasthAna ane gujarAtamAM vividha sthaLe vicArIne amadAvAda padhAryA. jIvananAM A pAchalAM varSomAM emane hRdayaroga cAlu thayo hato ane keTalIka vAra chAtImAM bhAre duHkhAvo thato. ema chatAM teo AhAra vagerenI bAbatamAM sAdhvAcArane lakSamAM rAkhI pUrI sAvadhAnI rAkhatA. A vihAra daramiyAna teo jyAM jyAM padhAryA tyAM utsavo yojAtA. amadAvAdamAM have graMthaprakAzanano mahotsava thayo. pU. mahArAjazrInI bhalAmaNathI pU. zrI bhAnuvijayajIe saMskRta bhASA-vyAkaraNa, prAkRta bhASA-vyAkaraNa, nyAyazAstramAM je ziSyone taiyAra karyA temAM pU. zrI jayaghoSavijayajI, pU. zrI dharmAnaMdavijayajI, pU. zrI guNaratna vijayajI, pU. zrI vIrazekharavijayajI evA sajja thaI gayA hatA ke teone pU. mahArAjazrInA mArgadarzana heThaLa karma siddhAnta Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 prabhAvaka sthaviro aMge graMtho taiyAra karavAnuM kArya soMpI zakAya. amadAvAdamAM be mahAkAya graMtho taiyAra thayA. "khavagaseDhI' (kSapakazreNI) ane "ThiIbaMdho' (sthitibaMdha). A baMne graMthone hAthI para aMbADImAM mUkI gauravayukta moTI zobhAyAtrA kADhavAmAM AvI hatI. pU. mahArAjazrInuM vi. saM. 2023nuM aMtima cAturmAsa khaMbhAtamAM thayuM. emanI tabiyata asvastha rahetI hatI. eTale comAsuM UtaratAM emanA ziSyo pU. zrI rAmacaMdrasUri, pU. zrI bhAnuvijayajI, pU. zrI yazodevasUri, pU. zrI caMdrazekhara vijayajI vagere khaMbhAta AvI pahoMcyA. caitra mahino thatAM darekane potapotAnA cAturmAsa mATe tathA anya kAryo mATe pU. mahArAjazrIe vihAra karAvyo. paraMtu thoDA divasamAM ja pU. mahArAjazrInI vadhu bagaDelI tabiyatanA samAcAra maLatAM pU. zrI rAmacaMdrasUrijI tarata pAchA khaMbhAta padhAryA. pU. mahArAjazrI sAthe traNa dAyakA karatAM adhika samayathI sAthe rahenAra, pU. zrI bhAnavijayajI, saMjogavazAt pAchA pharI zakyA nahi. pU. zrI caMdrazekharavijayajI tathA anya keTalAka mahAtmAo paNa AvI na zakyA. khaMbhAtamAM upacAra cAlatA hatA, paraMtu hRdayaroga vadhu ugra banyo hato. pU. mahArAjazrI samajI gayA hatA ke A have emanA aMtima divaso che. emane eka haoNlamAMthI bIjA oraDAmAM laI javAmAM AvyA tyAre emaNe kahyuM, "bhAI, mAre hola nahi have to ghara badalavAnuM che." vezAkha vada 11 ne rAtre 10-30 kalAke emaNe samAdhipUrvaka, navakAramaMtranI dhUna sAMbhaLatAM deha choDyo. emanA svargavAsanA samAcAra tarata cAre bAju prasarI gayA ane emanA aneka bhakto khaMbhAta AvI pahoMcyA. bIje divase savAre emanA prathama ane paTTadhara ziSya pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajIe badhI vidhi karI ane bapore vijaya muhUrta emanI pAlakhI nIkaLI. e prasaMge hajAro mANaso emAM joDAyA hatA. (pU. mahArAjazrInA ziSyo ane agragaNya zrAvaka bhakto eTalA badhA hatA ke te darekanAM vyaktigata nAma lakhavAnuM zakya nathI.) pUjya mahArAjazrInA kALadharmathI jaina zAsane A yuganA eka mahAna, tejasvI prabhAvaka AcArya bhagavaMta gumAvyA che. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 488 pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajIe emane aMjali ApatAM lakhyuM che ke "namratA vinA vinayaguNa, jAtane bhUlyA vinA vaiyAvacca guNa, takalIpha bhogavavAnA nirNaya vinA saMyamapAlana guNa, svAdane mAryA vinA tapa guNa ane aMtarmukha banyA vinA svAdhyAya guNa Ave nahi. A mahApuruSe saMyama svIkAryA bAda saMyamanA pAyAnA guNo evA vinaya, vaiyAvacca, tapa, saMyama ane svAdhyAyane jIvananA prANasamA banAvI dIdhAM hatAM. A mahApuruSa jIvanamAM je rIte AgaLa vadhyA te ame najare joyuM che. te rIte AgaLa vadhavAmAM A pAMca guNono mahApratApa che.' - pa. pU. zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajIe lakhyuM che, "siddhAnta mahodadhi saMghakauzalyAdhAra pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjA paNa vartamAna yuganI eka ananya brahmamUrti hatA. vikAsamAna yuvAnImAM ja saMsAratyAga karavA chatAM virATa saMyamakALamAM kyAreya teozrInA AtmAne abrahmanuM kalaMka sparzI zakyuM nahotuM." - pa. pU. zrI caMdrazekharavijayajIe lakhyuM che, "vAtsalyamUrti bhagavAna zrI premasUrIzvarajI mahArAjA! traNaso ne pacAsa munio-bALakonI mA !..kaThoratama saMyamapaMthane paNa suMvALo banAvI ApavAnI anupama siddhi A "mA"e prApta karI hatI. saMyamadhara AtmAonA sarva pradeze emaNe vAtsalyabhAvanAM amIchAMTaNAM karI dIdhAM hatAM. vAtsalya laIne emaNe sAdhuone roja 14 thI 18 kalAkano svAdhyAya karatA karI dIdhA hatA.' - pUjya mahArAjazrInA 84 varSanA AyuSyamAM 67 varSano dIkSAparyAya hato. dIkSA paryAya daramiyAna temaNe gujarAta, rAjasthAna, paMjAba ane mahArASTramAM aneka sthaLe vihAra karyo hato ane ghaNe sthaLe cAturmAsa karyA hatAM. A cAturmAsamAM temaNe sauthI vadhu cAturmAsa amadAvAda ane muMbaI karyA hatAM. taduparAMta pATaNa, khaMbhAta, vaDodarA, piMDavADA vagere nagaromAM emaNe eka thI vadhu cAturmAsa karyA hatA. bIjI bAju emaNe darAparA, vaTAdarA, zinora jevAM nAnAM gAmaDAMomAM paNa cAturmAsa karyA hatAM. emanA jIvanakALa daramiyAna dIkSA, aMjanazalAkA-pratiSThA, yAtrAsaMgha, upadhAnatapa vagerenA aneka mahotsavo thayA hatA. vastutaH teo jyAM jyAM vicaratA tyAM tyAM ullAsa ane Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 prabhAvaka sthaviro utsavanuM vAtAvaraNa sarjAI jatuM. pU. mahArAjazrInA jIvananA preraka, prabodhaka, prakAzaka aneka prasaMgo noMdhAyA che. emAMthI keTalAMka ahIM ApaNe joizuM. pU. mahArAjazrInA jIvanamAM koI bAhya ThAThamATha nahi, moTAI nahi, sIdhuM sAduM saraLa jIvana, koI cIjavastuno parigraha nahi, nAmanAnI koI khevanA nahi, haMmezAM teo prasanna rahetA. AtmazlAdhA nahi ane ahaMkAranAM vacano nahi, taddana niHspRha ane saMtoSI vRttivALA teo hatA. AthI emanA saMparkamAM AvanAra emanA cAritranI suvAsathI AkarSAtA. pU. mahArAjazrI vastra vagereno ochAmAM ocho parigraha rAkhatA. teo vihAramAM hoya tyAre paherelAM kapaDAM sivAya kazuM rAkhe nahi. temanA viMTIyAmAM eka colapaTTo paNa rAkhyo na hoya. eka vakhata emanA gurudeva pU. dAnasUrijIe kahyuM, "premavijaya, vihAramAM tAre eka colapaTTo sAthe rAkhavo joIe. paherelo colapaTTo ociMto koI vAra phATI jAya to zuM kare?' pU. mahArAjazrIe kahyuM, gurudeva ! ApanI kRpAthI evuM nahi thAya. ane thaze to badhuM goThavAI jaze." eka vAra kharekhara evuM banyuM ke vihAramAM teo hatA tyAre eka gAmamAM mukAma karyo hato. mahArAjazrI gocarI vahorIne AvyA ane jarjarita thayelo colapaTTo phATI gayo. bIjo colapaTTo hato nahi. pU. dAnasUrie kahyuM, "premavijaya ! meM kahyuM hatuM ke eka vadhArAno colapaTTo rAkha. jo phATI gayo ne? have tuM zuM karIza?' pU. mahArAjazrI uttara Ape teTalAmAM to upAzrayamAM eka zrAvaka dAkhala thayA. emanA hAthamAM kApaDano tAko hato. emaNe kahyuM, "gurumahArAja Apane vahorAvavA mATe A laI Avyo chuM." pU. zrI dAnavijayajIe kahyuM, "premavijaya ! tArI zraddhA gajabanI che !' pU. mahArAjazrIe vinayathI kahyuM, "ApanI kRpAnuM e pariNAma che.' pU. mahArAjazrIe miThAI, mevA, phaLa vagereno dIkSA pachI thoDAM varSomAM tyAga karyo hato. kerInI to emaNe AjIvana bAdhA lIdhI hatI. teo ghaNuMkharuM ekAsaNA ja karatA. gocarI vAparatI vakhate e mATe dasa-bAra miniTathI vadhu samaya ApatA nahi. jarAka jeTaluM vAparIne tarata UbhA thaI jatA. keTalAMye Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja cAturmAsamAM AhAramAM teo phakta be ja vAnagI vAparatA. dALa ane roTalI athavA zAka ane roTalI. teo kahetAH 'dALa ane roTI, bIjI vAta khoTI.' mahArAjazrI sthaMDila (Thalle) mATe vADAmAM javAnuM pasaMda karatA nahi, paNa gAmane pAdare, khullAmAM yogya bhUmimAM javAnuM rAkhatA. e mATe be-traNa kilomiTara cAlavuM paDe to kacavATa vagara cAlatA. teo ghaNuMkharuM bapore sthaMDila javAnuM rAkhatA. jyAre rasto bahu tapI gayo hoya tyAre paNa zAMtithI kazI paNa phariyAda karyA vinA cAlatA jatA. zArIrika sahiSNutA emanAmAM gajabanI hatI. amadAvAdamAM hoya to unALAmAM bharabapore ughADA page sAbaramatInA kinAre sthaMDila jatA, tema chatAM emanA caherA para prasannatA rahetI. jevI zArIrika sahiSNutA emanAmAM hatI tevI ja mAnasika sahiSNutA hatI. kadAca koI sAdhu ke zrAvaka game tema bolI jAya to paNa teo samatAbhAva rAkhatA. game tevA vyavahAramAM teo sAmI pratikriyA karatA nahi. 491 eka vakhata pAlitANAmAM zrAvikAzramanA derAsaramAM mahArAjazrInA haste pratiSThA hatI tyAre amadAvAdathI 60 ThANA sAthe temano vihAra nakkI thayo. e divasomAM vihAra ghaNo kaThina hato. ATalA badhA ThANA hoya ane rastAmAM gocarI vagerenI tathA anya jarUriyAtanI vyavasthA barAbara na hoya. eTale amadAvAdanA saMghanA zreSThIoe mahArAjazrI sAthe eka gADuM mokalavAnuM nakkI karyuM ke jethI jarUra pramANe upayoga thaI zake. mahArAjazrIne A vAtanI khabara paDI. emaNe tarata zreSThIone bolAvIne kahyuM, 'amAre vihAramAM sAthe gADuM na joIe. amane agavaDa ghaNI paDaze, paNa te ame veThI laIzuM,' eTale vihAramAM sAthe gADuM laI javAnuM mAMDI vALavuM paDyuM hatuM. pU. mahArAjazrI pote ghaDiyALa na rAkhe ane potAnA sAdhuone paNa rAkhavA detA nahi. teo kahetA ke sAdhuone mahAvarAthI kALanI khabara paDavI joIe. eka vakhata pUnAmAM teo birAjamAna hatA tyAre emaNe keTalAka sAdhuone anyatra vihAra karavAnI AjJA ApI hatI. e sAdhuo savAranA pAMceka vAgyA haze ema dhArIne keDa bAMdhIne taiyAra thaI gayA. mahArAjazrIe tyAre teone kahyuM: 'haju vAra che. atyAre rAtanA mAMDa be vAgyA haze.' pU. mahArAjazrI sAdhuone savAre cAra-pAMca vAge aMdhArAmAM vihAra karavA Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 prabhAvaka sthaviro detA nahi. game teTalo lAMbo vihAra hoya, vRddha sAdhuone vAra lAge, to paNa vihAra mATe rajA Ape nahi. anya saMpradAyanA keTalAka sAdhuo sAthe phAnasa laIne ane mANaso rAkhIne vihAra kare. paraMtu mahArAjazrI e rIte aMdhArAmAM phAnasa sAthe vihAra karavA detA nahi. vaLI sAdhuo keTalIkavAra potAnI vastuo UMcakavA mATe vihAramAM sAthe mANasa rAkhe. AcArya mahArAjazrInI kaDaka sUcanA rahetI ke potAnA zarIra para UMcakAya eTalI ja upadhi (upakaraNo vagere) rAkhavI. potAnI upAdhi gRhastho pAse ke bhADUtI mANaso pAse UMcakAvavI nahi. AthI ema bolAtuM ke, "premasUri mahArAja na rAkhavA de mANasa ke na rAkhavA de phAnasa." pU. mahArAjazrI brahmacaryavratanA akhaMDa upAsaka hatA. mana, vacana, kAyAthI vizuddha paripAlana emaNe jIvanaparyata karyuM hatuM. eTalA mATe teo vijAtIya saMparkathI dUra rahetA. teo ziSyone paNa e rIte satata salAha ApatA rahetA ane temanI dekharekha rAkhatA. eka vakhata pATaNamAM paMcAsarA derAsara pAse eka ziSya eka moTI uMmaranAM bahena sAthe vAto karavA UbhA rahyA. pU.mahArAjazrIe emane e vize pUchayuM to ziSya kahyuM ke "e to mArA saMsArI mAtuzrI hatAM eTale vAta karavA Ubho rahyo hato.' pU. mahArAjazrIe kahyuM, "bhAI, tArI vAta sAcI, paNa tuM saMsArI mAtuzrI sAthe vAta karato hato e phakta tuM jANe ane mAtuzrI jANe. paraMtu jatA AvatA loko to ema ja jANe ne ke premasUrinA celA rastAmAM strIo sAthe vAto kare che. eTale ApaNe sAdhuothI AvI rIte rastAmAM vAta karavA UbhA rahevAya nahi." koI ziSyane enAM saMsArI sagAsaMbaMdhIo maLavA AvyAM hoya ane emanI sAthe vAtacIta karavI hoya to pU.mahArAjazrInI rajA levI paDatI. emAM paNa teo ekAMtamAM koIne maLavA detA nahi. gRhastho sAthe ane temAM paNa vijAtIya vyakti sAthe potAnA celAone paricaya vadhAravA detA nahi. eka vakhata pAlitANAmAM pU. zrI bhAnuvijayajI mahArAja potAnAM saMsArI bahena sAthe vAta karavA rastAmAM UbhA rahyA, to pU. mahArAjazrIe emanA jevA mukhya moTA ziSyane paNa Thapako Apyo hato. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 493 potAnA ziSyonI saMyamanI ArAdhanA barAbara dRDha rahe e mATe upAzrayamAM temanA sUvAnI-saMthAro karavAnI paddhati paNa pote anokhI apanAvelI. be yuvAna sAdhunA saMthArA vacce eka vRddha sAdhuno saMthAro rakhAvatA. vaLI pote rAtanA bAra vAge ane be-traNa vAge jAgIne badhAnA saMthArA joI AvatA. pahelAM saMyama, pachI vidvatA' e emano mudrAlekha hato. koI munimAM vidvatA ochI haze, gAthAo ochI kaMThastha rahetI haze to cAlaze, paNa cAritramAM zithilatA nahi cAle. teo vAraMvAra potAnA munione saMbodhIne ugAra kADhatA, "munio! moharAjAnA subhaTo vividha rUpa karIne ApaNane mahAta karavA taiyAra ja hoya che. mATe paLepaLa sAvadhAna rahejo. brahmacarya vrata sarva vratomAM ziramora che. enA pAlanamAM je hiMmata hArI jAya tenA bIjA vratonI kazI kiMmata rahetI nathI." pU. mahArAjazrI yuvAna vayanA hatA tyAre sarasa vyAkhyAna ApatA. eka divasa eka yuvAna zrAvikAe kahyuM ke "mahArAjazrI! ApanuM vyAkhyAna bahu sarasa hatuM. e aMge mAre keTaluMka pUchavuM che to ApanI pAse kyAre AvuM?' e zrAvikAnI AvI vAta sAMbhaLatAM ja pU. mahArAjazrI sAvadha thaI gayA. emane thayuM ke A rIte vyAkhyAnanA nimitte strIono saMsarga vadhI jAya, eTale emaNe zakya hoya tyAM pote vyAkhyAna ApavAnuM mAMDI vALyuM. pachI to emanA paTTadhara ziSya pa.pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI sAthe hoya ane teo vyAkhyAna ApatA. uttarAvasthAmAM emanI sAthenA bIjA ziSyo e javAbadArI upADI letA. AvA anubhavanA AdhAre pU. mahArAjazrIe pachI to sAdhvIjIo ane zrAvikAone pATha na Apavo, bhaNAvavAM nahi evo abhigraha jIvanaparyata dhAraNa karelo. Ama chatAM koI sAdhvIjIne kharekhara kaMI saMzaya hoya, karma siddhAnta vize kaMI jANavuM hoya to potAnA samartha ziSyone potAnI sAthe besADatA ane emanI pAse sAdhvIjIone uttara apAvatA. eka vakhata pU. mahArAjazrI para eka patra Avyo hato. sukhazAtA pUchavA aMgeno sAmAnya patra hato, paNa chelle lakhyuM hatuM ke "jayalakSmInI vaMdanA'. patra vAMcatA pU. mahArAjazrI vicAramAM paDI gayA. A jayalakSmI koNa? ane mane zA mATe patra lakhe? mAre koI mahilAo-zrAvikA ke sAdhvI sAthe patravyavahAra Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 prabhAvaka sthaviro hoto nathI, to pachI A patra zA mATe Avyo ?' tapAsa karatAM jANavA maLyuM ke "jayalakSmI' eTale mahArAjazrInA potAnA ja be celA jayavijayajI ane lakSmIvijayajI. teoe saMyukta nAme patra lakhyo hato mATe "jayalakSmI' lakhyuM hatuM. paraMtu mahArAjazrIne e gamyuM nahi. emaNe e ziSyone Thapako Apyo ane AvI rIte saMyukta nAme koIne paNa patra na lakhavA mATe AjJA karI hatI. mahArAjazrI bhakto vagere sAthe TapAla-vyavahAra bahu ocho rAkhatA. vijAtIya vyakti sAthe to bilakula nahi. potAnA ziSyo paNa evo vyavahAra na rAkhe e mATe teo cIvaTa rAkhatA. rojeroja AvelI badhI TapAla pote joI jatA. ziSyo upara AvelI TapAla paNa pote kholIne vAMcatA. pote pUnAmAM hatA tyAre eka divasa eka patra vAMcIne pU. mahArAjazrIe pU. bhAnuvijayajInI khabara laI nAkhI ke tamAre koI zrAvikAno Avo patra Ave ja kema ? pU.zrI bhAnuvijayajI paNa vimAsaNamAM paDI gayA. patra vAMcIne kahyuM ke pote evI koI zrAvikAne oLakhatA nathI. pachI emaNe pU. mahArAjazrI pAse kavara jovA mAgyuM. te vAMcatA ja vAta samajAI gaI. jUnnara gAmanA saranAme lakhAyelo patra bhUlamAM nAmasAmyane kAraNe pUnA AvI gayo. jUnnaramAM e samaye bIjA eka bhAnuvijaya mahArAja birAjamAna hatA, emanA mATe e patra hato. pU. mahArAjazrI potAne mATe khAsa banAvelI udiSTa prakAranI gocarI vahoratA nahi. evI doSita-AdhAkarmI gocarIne badale temano Agraha zAstrAjJAnusAra nirdoSa gocarI vahoravAno raheto. pote vihAramAM hoya ane AgaLa potAne mATe rasoDAM cAlatAM hoya evuM kyAreya banavA detA nahi. teo jenonA gharethI sAdhune mATe khAsa banAvelI vAnagI vahoratA nahi, paraMtu jarUra paDe to ajaina gharomAMthI nirdoSa gocarI vahoratA. teo potAnA ziSyone paNa e pramANae sUcanA ApatA. eka vakhata mahArAjazrI rAdhanapura tarapha vihAra karI rahyA hatA. rastAmAM eka gRhastha zrAvako mATe rasoDuM cAlu karyuM hatuM. paraMtu mahArAjazrIe tyAMthI vahoryuM nahi. emanI sUcanAnusAra emane mATe lukhkhA khAkharA ane goLa eka muni mahArAja vahorI lAvyA. e vakhate eka vRddha munie kahyuM, "mane bhUkha bahu Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja lAgI che. azakti lAge che. lukhkhA khAkharA mane nahi phAve. ethI mane pitta thAya che, mATe mane rasoDe gocarI vahoravAnI rajA Apo.' mahArAjazrIe tarata emane rajA ApI. teo taiyAra thaIne nIkaLatA hatA tyAM joyuM ke potAnA guru mahArAja to khAkharA vAparIne ekAsaNuM karavA besI gayA che. teo gocarI vahe2vA bahAra gayA kharA, paNa aDadhethI pAchA AvyA ane kahyuM, 'mAre rasoDAnI gocarI nathI vAparavI. huM paNa ApanI sAthe lukhkhA khAkharA vAparIza.' lazkaramAM jema eka sthaLethI kUca karIne dUranA bIjA koI sthaLe pahoMcavAnuM hoya tyAre tyAM pahoMcyA pachI uparI adhikArI sainikonI saMkhyA barAbara che ke koI chUTuM paDI gayuM che tenI gaNatarI karI le, tema pU. mahArAjazrI sAmAnya rIte 30-40-50 ke 80-100 ziSyo sAthe vihAra karatA. vihAramAM emanI paNa e ja paddhati hatI ke saMkhyA gaNI levI. jUnA vakhatamAM sIdhI saDako ochI hatI. kyAreka vagaDAmAMthI ke khetaromAMthI paNa vihAra thato. tyAre koIka vakhata eka sAdhu, koIka vakhata bepAMca sAdhu bhUlA paDatA. to temanI zodha karavA mATe tarata zrAvakone mokalatA. kyAreka aMdhAruM thaI gayuM hoya to phAnasa sAthe mANasone mokalatA. bhUlA paDyA pachI aMdhArI rAta thaI gaI hoya ane jhADa nIce mukAma karyo hoya evA sAdhuonI paNa bhALa meLavIne upAzraye laI AvatA. ekavAra sAdhuonI saMkhyA eka ochI thatI hatI ane khabara nahotI paDatI ke koNa bAkI rahI gayuM che. tyAre eka ziSye dhyAna kheMceluM ke, 'mahArAjazrI, nIkaLatI vakhate saMkhyAmAM ame ApanI paNa gaNanA karI hatI ane atyAre Apa potAne gaNatA nathI.' potAnI bhUla samajAtAM mahArAjazrInA caherA para nirdoSa hAsya prasarI rahyuM hatuM. vihAra hoya tyAre mahArAjazrI potAnA ziSyonI pUrI kALajI rAkhatA. eka vakhata pU. mahArAjazrI bhAvanagaramAM birAjamAna hatA tyAre be sAdhuo bhAvanagara AvI rahyA hatA. unALAnA divaso hatA ane vihAra lAMbA hatA. emAM muni bhaktivijayane vihAramAM tarasa bahu lAgI hatI. ethI thAka lAgyo hato ane cAlavAmAM maMdatA AvI gaI hatI. evAmAM dUrathI be sAdhuo AvatA dekhAyA. najIka AvyA tyAre khabara paDI ke teo to potAnA ja gurubaMdhu che. teo Ama kyAM jatAM haze evo prazna thayo. tyAM to teo pAse AvI pahoMcyA. kahyuM, 'guru 495 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 prabhAvaka sthaviro mahArAje amane pANI ane chAza laIne mokalyA che. guru mahArAje kahyuM ke bhaktivijayane vihAramAM tarasa bahu lAge che mATe tame pANI ane chAza laIne sAmA jAva.' pANI maLatAM bhaktivijayane atyaMta harSa thayo. thAka UtarI gayo. potAnA guru mahArAja keTaluM badhuM dhyAna rAkhe che e jANIne bhAvathI mastaka namI gayuM. pU. mahArAjazrIne amadAvAdamAM vi.saM. 2018nA caitra vada 5nA roja 120 mahAtmAonI hAjarImAM dasa muddAno paTTaka jJAnamaMdiramAM pATa parathI vAMcI saMbhaLAvyo hato. e vakhate emanA mukhya paTTadhara pU. AcAryadeva zrI rAmacaMdrasUri paNa upasthita hatA. A paTTaka kaDaka sAdhu-sAmAcArI mATe hato. ane saue te saharSa svIkAryo hato. - pU. mahArAjazrI pote haMmezAM svAdhyAyarata rahetA ane potAnA ziSyone barAbara svAdhyAya karAvatA. dareka ziSyane nyAya ane karmasiddhAMtano barAbara abhyAsa hovo ja joIe ema teo mAnatA. ziSyone abhyAsa daramiyAna koI zrAvako khalela na pahoMcADe tenI pUrI kALajI rAkhatA. ziSyone abhyAsa mATe vAraMvAra preraNA karatA. koI vakhate koI munine pU. mahArAjazrI kahe, 'tuM saMskRta bhASA-vyAkaraNanI be buka pUrI na kare tyAM sudhI mAre dUdha baMdha che." A sAMbhaLatAM ja munirAjane cAnaka caDe ane abhyAsa ochAmAM ochA samayamAM pUro kare. koIkane vAtsalyathI kahe ke, "Aje pAMca zloka kaMThastha karIne mane saMbhaLAve nahi to mAre Aje gocarI vAparavAnuM baMdha che. koIkane kyAreka kahe, "tuM tattvArthasUtrano pUro abhyAsa na kare tyAM sudhI mAre phaLa baMdha che. eka vakhata gocarI vAparatI veLAe eka muni mahArAje ekadama bhaktibhAvamAM AvI jaIne pU. mahArAjazrInA pAtarAmAM mIThAIno TukaDo mUkI dIdho. have vAparyA vagara chUTako nahoto. te vakhate pU. mahArAjazrIe kahyuM, "juo huM tamArAM premabhaktine vaza thaI atyAre mIThAI vAparuM chuM, paraMtu havethI jyAM sudhI bhAnuvijaya, padmavijaya, caMdrazekhara, mitrAnaMda vagere Agamono abhyAsa pUro na kare tyAM sudhI mAre mIThAI baMdha.' Ama, pote vAtsalyapUrvaka vividha prakAranA abhigraha dhAraNa karIne ziSyone vidyAbhyAsa mATe preraNA ApatA. pU. mahArAjazrI ziSyone svAdhyAya mATe preraNA karavAnA AzayathI pote Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja amuka vastuno tyAga karavAnI vAta karatA e emanA vyaktitvanuM eka pAsuM hatuM, paNa pote e mATe sAmethI dravya vAparavAnI vAta kare e emanA vyaktitvanuM bIjuM pAsuM hatuM. mahArAjazrI sAmAnya rIte ekAsaNAM karatA. paraMtu eka vakhata emaNe potAnA ziSyo zrI dharmAnaMdavijayajI ane zrI hemacaMdravijayajI samakSa prastAva mUkyo ke 'jo tame baMne 30 hajAra zloka pramANe 'kammapayaDI'nI TIkA dasa divasamAM barAbara samajIne pUrepUrI vAMco to pachI huM tamArI sAthe dasa divasa savAre navakArazI karIza.' navakArazI karAvIne potAnA guru mahArAjanI bhakti karavAnI A to suMdara taka hatI. eTale teo baMnee gurudevanI darakhAsta maMjUra rAkhI ane kammapayaDInI TIkA vAMcavA lAgI gayA. rojanA sarerAza traNa hajAra zloka thAya. barAbara dasamA divase sAMje teoe svAdhyAya pUro karyo ane guru bhagavaMtane navakArazI karAvavAno lAbha meLavyo hato. pU. mahArAjazrImAM laghutA ghaNI hatI. temanuM piMDavADAmAM jyAre karmasAhityanuM lekhanakArya cAlatuM hatuM tyAre temanI IcchA karmasiddhAnta aMge digaMbara mAnyatAone paNa vicArI-samAvI levAnI hatI. e mATe koI digaMbara paMDita sAthe carcAvicAraNA karavI joIe. e mATe je yogya mahenatANuM hoya te ApavuM joIe. tapAsa karAvatAM eka samartha digaMbara paMDita piMDavADA AvIne rahevA mATe taiyA2 thayA. paraMtu emaNe zarata mUkI ke potAne gAyanuM dUdha, gAyanuM ghI, ghaMTIno loTa, kUvAnuM pANI vagere joIze. emanI e zarata svIkAravAmAM AvI. paraMtu emaNe evI zarata mUkI ke 'huM tamArA AcArya mahArAjane vaMdana nahi karuM.' pU. mahArAjazrIe e zarata paNa maMjUra rAkhI. eTale e paMDita piMDavADA AvyA ane karmasiddhAnta aMge digaMbara mata samajAvavA lAgyA. pahele bIje divase to emaNe mahArAjazrIne vaMdana karyA nahi, paNa mahArAjazrInI saraLatA, nirAbhimAnatA, nispRhatA, prema, vAtsalya, tapatyAga ane vizeSa to karmasiddhAntanI jANakArI joIne sahaja rIte ja paMDite pU. mahArAjazrIe nA kahI chatAM rojaroja vaMdana karavAnuM cAlu karI dIdhuM ane kahevA lAgyA ke 'samasta jaina sAdhusamAjamAM AvA mahAtmA meM kadI joyA nathI.' glAnasevA e pU.mahArAjazrInI eka svabhAvagata lAkSaNikatA hatI. potAnAthI vaya ke padamAM moTA hoya ke nAnA hoya, sva samudAyanA hoya ke anya samudAyanA, 497 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 prabhAvaka sthaviro teo jAte temanI sevAmAM lAgI jatA. kyAreka potAnA sAdhuone mokale. eka vakhata badhA ja munio bahAra gayA hatA ane upAzrayamAM pU. mahArAjazrI ane tAvamAM sUtelA eka bAlamuni hatA. e bAlamuni laghunIti kare to pU. mahArAjazrI pote e paraThavI AvatA. bhagavAna mahAvIra svAmInuM vacana netAnuM paDilevaDuM te mAM paDileva (je glAnanI sevA kare che te mArI ja sevA kare che.) emanA hRdayamAM kotarAI gayeluM hatuM. pAlitANAmAM pU. mahArAjazrI pote birAjamAna hatA tyAre eka ziSyanuM svAcya ekadama bagaDI gayuM. paristhiti gaMbhIra banI gaI. aMtima ghaDI gaNAvA lAgI. pU. mahArAjazrI e ziSya pAse besIne AkhI rAta navakAra saMbhaLAvatA, emanuM mAthuM dabAvatA tathA emanA page suMTha ghasI ApatA hatA. AkhI rAtano ujAgaro thayo, paNa savAra thatAM ziSyane sAruM lAgavA mAMDyuM ane krame krame tabiyata barAbara thaI gaI, jANe mRtyunA mukhamAMthI gurumahArAje pAcho bolAvI lIdho hato. eka vakhata pU. mahArAjazrI potAnA ziSyo sAthe ugra vihAra karIne bIje sthaLe padhAryA. tyAM pahoMcIne badhA ziSyo potapotAnA kAryamAM lAgI gayA, paNa eka navadIkSita praziSya sUI gayA hatA. pU. mahArAjazrIe e joyuM ke tarata enI pAse jaIne vahAlathI pUchyuM, "kema sUI gayA cho. ziSya kahyuM, "kamara bahu duHkhavA AvI che." "ema? lAva, huM dabAvI dauM.' ziSyanI ghaNI AnAkAnI chatAM mahArAjazrIe enI kamara para UbhA rahIne evI haLavI rIte dabAvI ApI ke e ziSyano dukhAvo tarata maTI gayo hato. pote moTA AcArya che evI sabhAnatA teo kyAreya rAkhatA nahi. mahArAjazrImAM vAtsalyabhAva paNa ghaNo hato. eka bAlamuni piMDavADAnA hatA. eka vakhata pU. mahArAjazrI sAthe teo badhA piMDavADA padhAryA tyAre bAlamuninA saMsArI svajanoe emane gocarImAM eka piparaminTa vahorAvI. bAlamunine evo bhAva thayo ke piparaminTa pote vApare ene badale guru mahArAja vApare to potAne vadhu AnaMda thaze. emaNe gocarI vakhate pU. mahArAjazrIne e piparaminTa ApI. mahArAjazrIe kahyuM, "bhAI, AvI vastuo to tamArA jevA Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 499 bAlamuni mATe hoya. ame to buDhA thayA. paraMtu bAlamunino Agraha eTalo badho hato ke mahArAjazrI nA na kahI zakyA. bAlamunie piparaminTa mahArAjazrInA moMmAM dharI ke pU. mahArAjazrIe tarata e peTamAM utArI dIdhI. bAlamunie aphasosa vyakta karatAM bolyAM, "are sAheba! Ama kema karyuM ?' mahArAjazrIe kahyuM, "A goLI jo moMmAM rAkhIne cUsIe to svAda Ave ane rAgano bhAva nA thAya. rAga saMsAramAM rakhaDAve eTale AvI vastu huM kyAreya vAparato nathI, paNa tAro prema ane bhAva eTalo badho hato ke huM nA na pADI zakyo. eTale meM A rasto kADhyo." eka vakhata eka munimahArAjanI vardhamAna tapanI AyaMbilanI oLI cAlatI hatI. emAM emanI tabiyata ekadama bagaDI gaI. bIjA ziSyoe pAraNuM karavAno Agraha karyo, paNa tema na karavA mATe muni mahArAja makkama hatA. paNa ethI to azakti ghaNI badhI AvI gaI. pU. mahArAjazrIne khabara paDI eTale teo emanI pAse AvyA ane kahyuM, "jo, Aje mArI gocarI-dALa ane roTalI e be ja dravya tuM mAre mATe vahorI lAve to ja mAre gocarI vAparavI che. paNa zarata eTalI ke tAre mArI sAthe gocarI vAparavI paDaze." AthI e muni mahArAja mATe dvighA UbhI thaI. gocarI vahorI lAve to pAraNuM karavuM paDe ane na vahorI lAve to gurumahArAjane upavAsa thAya." eTale tarata teo pAtrA laIne gayA ane gocarI vahorI lAvIne pU.mahArAjazrInA haste pAraNuM karyuM. vi.saM.2023nuM cAturmAsa khaMbhAta karavAno nirNaya pU. mahArAjazrIe, khaMbhAtanA saMghanI vinaMtIne mAnya rAkhIne karyo. tyAre teo akhAtrIjanA pAraNA prasaMge pAlitANA hatA. tyAMthI vihAra karIne teo khaMbhAta padhAryA. e divasomAM nAdurasta tabiyatane kAraNe pU. mahArAjazrIthI lAMbo vihAra thato nahoto. vaLI bhADUtI DoDIvALAnI DoLImAM emane besavuM nahotuM. paraMtu mahArAjazrInA ziSyono bhaktibhAva eTalo badho hato ke teo potAne khabhe UMcakIne pU.mahArAjazrIne jyAM javuM hoya tyAM laI javA taiyAra hatA. e mATe cAra khabhe dAMDA laI zakAya evI jhUlatI jhoLI (sTrecara jevI) khAsa banAvavAmAM AvI hatI. emAM pU. mahArAjazrIne besADIne laI javAmAM AvatA. tyAre pU. zrI bhAnuvijayajI mahArAja (pachI pU. bhuvanabhAnusUri), pU. zrI caMdrazekhara vijayajI mahArAja, pU. zrI Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 prabhAvaka sthaviro - - - himAMzavijayajI mahArAja, pU. zrI malayavijayajI mahArAja vagerene potAnA gurudevane jhUlatI DoLImAM UMcakIne cAlatA jovA e paNa eka aneruM dazya hatuM. pU. mahArAjazrI vacanasiddha hatA. emanA mukhamAMthI je pramANe nIkaLatuM, acUka e pramANe thatuM. ethI ja jyAre teo vrata mATe paccakhANa levAnuM kahetA tyAre paccakhANa lenAra vyakti pote lIdheluM vrata bahu sArI rIte ullAsapUrvaka pALI zakatI. AthI ja emanI pAse paccakhANa levA mATe paDApaDI thatI. eka vakhata pU. mahArAjazrI amadAvAdathI khaMbhAta padhAryA hatA. te vakhate khaMbhAtanA saMghe pU. mahArAjazrIne cAturmAsa mATe rokAI javA bahu vinaMtI karI paNa pU. mahArAjazrIe cAturmAsa amadAvAdamAM karavAno nirNaya karyo hato eTale khaMbhAtano saMgha atyaMta nirAza thaI gayo. chevaTe koI moTA AcAryane mokalaze ema kahyuM. pachI pU. mahArAjazrIe emanA eka samartha ziSya pU. zrI hemacaMdrasUrijIne khaMbhAtamAM cAturmAsa mATe javA kahyuM. paraMtu pU. hemacaMdrasUrijIe khaMbhAtamAM traNa cAturmAsa karyA hatAM. eTale emaNe pU. mahArAjazrIne kahyuM, "gurudeva, meM khaMbhAtamAM traNa cAturmAsa karyA. have tarata cothuM karavAnI IcchA nathI." pU. mahArAjazrIe kahyuM, "tamArI bhale IcchA na hoya, paNa tamAre khaMbhAtamAM ja cAturmAsa karavAnuM che. tame pAMca cho te dasa thaIne pAchA Avazo." ane kharekhara ema ja thayuM. gurubhagavaMtanI AjJA thaI eTale pachI vicAravAnuM ja zuM ? pU. hemacaMdrasUrijIe cothuM cAturmAsa khaMbhAtamAM ja karyuM. emanAM vairAgyagarbhita vyAkhyAnono eTalo badho prabhAva paDyo ke pAMca yuvAno emanI pAse dIkSA levA taiyAra thaI gayA. kharekhara, pU. mahArAjazrIe jevI vANI bhAkhI hatI tevuM ja thayuM. pU. mahArAjazrInA camatkArika anubhava ghaNAMne thayA che. keTalAke potAnA evA anubhavo vize lakhyuM paNa che. mahArAjazrInA AzIrvAdathI koine zloko yAda rahevA lAgyA hoya, emanA nAmano jApa karavAthI koInA upasargo dUra thaI gayA hatA, bhUlA paDelA koikane rasto jaDI gayo hato, koino tAva UtarI gayo hato, koIno mAnasika roga ke kSayaroga maTI gayo hato, koIno Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 501 kAmAgni zAMta thaI gayo hato, kyAreka vAvAjhoDuM zAnta thaI gayuM hatuM, kyAreka karaDakaNA kUtarA zAnta thaI gayA hatA. kyAreka vyaMtarIono upadrava zAnta thaI gayo hato. pU. mahArAjazrInA keTalAka ziSyoe zAstranA niyamAnusAra nAnI vayamAM dIkSA lIdhI hatI. pU. rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja enuM javalaMta daSTAnta che. evI rIte bIjA paNa keTalAye munioe bAlya vayanI dIkSAne dIpAvI che. pU. mahArAjazrI pote paNa bAlyavayamAM yogya vyaktine dIkSA ApavAmAM mAnatA hatA. paraMtu bAladIkSAno virodha vakhatovakhata thayA karyo che. vi.saM. 2010mAM te samayanA (gujarAta ane mahArASTra sahitanA) muMbaI rAjyanI vidhAnasabhAmAM bAladIkSA para pratibaMdha lAvavA mATe eka dhAro rajU karavAmAM Avyo hato. e jo maMjUra thAya to koine paNa muMbaI rAjyamAM nAnI vayamAM dIkSA ApavAmAM Ave to kAyadesara e sajApAtra guno thAya. AthI pU. mahArAjazrIne lAgyuM ke A dhAro pAsa thavo na joie. emane aMtaramAM zraddhA hatI ke potAnuM tapa jo sAcuM haze to dhAro pAsa nahi thAya. e vakhate muMbaI rAjyanA mukhya pradhAna zrI morArajI desAI hatA. teo pote mahArAjazrIne maLavA AvyA hatA. tyAre pU. mahArAjazrIe potAnA tejasvI bAlamunione bolAvIne zrI morArajI desAI sAthe vAtacIta karavA kahyuM hatuM. emanI sAthe vAtacItathI, emanA jJAnathI zrI morArajI desAI Azcaryamugdha thaI gayA hatA. eTale emaNe pote ja e dhArAne vidhAnasabhyamAMthI pAcho kheMcAvI lIdho hato. eka vakhata mahArAjazrI pAlitANAthI sihora thaIne vallabhIpura tarapha vihAra karI rahyA hatA. sAthe pU. mitrAnaMdasUrijI hatA. rastAmAM pU. mahArAjazrInI muhapatti khovAI gaI. pU. mitrAnaMdasUrijI be mAIla sudhI tapAsa karI AvyA paNa muhapatti maLI nahi. te vakhate pU.mahArAjazrIe kahyuM ke "mArI muhapatti koI divasa khovAI jatI nathI. e na jaDI emAM koIka azubha saMketa lAge che. koI mAThA samAcAra Avaze.' teo bIjI muhapatti laIne vihAra karatA vallabhIpura pahoMcyA. sAMje be mAThA samAcAra AvyA. eka te pU. zrI nyAyavijayajI mahArAja (tripuTIvALA) kALadharma pAmyA hatA ane bIjA te bhAratanA nAyaba vaDA pradhAna saradAra vallabhabhAI paTela avasAna pAmyA hatA. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 prabhAvaka sthaviro pU. mahArAjazrIne yuvAna vaye pharatA vAno roga lAgu paDyo hato ane te jIvananA aMta sudhI rahyo hato. e vAnI jyAre pIDA thAya tyAre te asahya banI jatI. keTalIye vAra pU. mahArAjazrI AkhI rAta jAgatA beThA hoya. zarIramAM bhAre duHkhAvo hoya chatAM samatApUrvaka teo sahana karI letA ane prasanna rahetA. teo kahetA ke A pharato vA to mAro bhAIbaMdha che. e jyAre Ave che tyAre rAtanA ujAgarA karAve che ane zarIramAM jANe zULa bhoMkAtI hoya evI pIDA karIne mArA karmono nAza kare che. e to mAro upakArI bhAIbaMdha che. Avo bhAIbaMdha duniyAmAM maLe nahi." - pU. mahArAjazrInI nAnI nAnI vAtomAM paNa jAgRti ghaNI rahetI. jIvadayA, rasatyAga vagere to emanI rageragamAM vaNAI gayAM hatAM. pU. mahArAjazrIne moTI uMmare prosTeTanI vyAdhi thaI hatI. ethI pezAba karavAmAM emane ghaNI takalIpha paDatI hatI. amadAvAdamAM eka gRhastha AvIne kahyuM, mahArAjajI, mane paNa prosTeTanI vyAdhi che, paNa huM e mATe kesuDAMno upayoga karuM chuM. ethI mane ghaNI rAhata thaI gaI che. Apa paNa kesuDAMno upayoga karo. huM lAvI ApIza.pU. mahArAjazrIe kahyuM, "bhAI, mArI A vedanA e to mArA pUrvakarmano udaya che. kesuDAM to lIlI vanaspati che. ekendriya jIva che. enA prANano nAza karIne mArI vedanA zAnta karavAnA vicAre ja mane kamakamAM Ave che. mAre evo upacAra nathI karavo. ApaNane dharmanI sAcI zraddhA maLI che, to pachI adharmanuM, pApanuM AcaraNa zA mATe karavuM ? huM to samatAbhAve vedanA sahana karI laIza." jIvananA pAchalAM varSomAM jyAre emanI tabiyata naramagarama rahetI hatI tyAre eka vaide upacAra tarIke emane mamarA khAvAnuM sUcavyuM hatuM. ethI emane sAruM lAgatuM hatuM. paNa eka divasa emaNe ziSyone sUcanA ApI dIdhI ke gocarImAM mamarA vahorI na lAve, kAraNa ke mamarA khAvAmAM potAne svAda AvavA lAgyo che. zarIra sAruM karavA mATe jatAM svAdendriyane saMtoSavA teo IcchatA nahotA. potAnuM zarIra vyAdhigrasta thayuM hatuM to paNa kriyAmAM teo apramatta rahetA. temaNe evo eka abhigraha dhAraNa karyo hato ke gocarI vAparatI Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja vakhate eMThA moMDhe kyAreya kazuM bolavuM nahi. bhUlathI bolAI jAya ane pachI jyAre paNa yAda Ave tyAre tarata vIsa khamAsamaNAM devAM. vRddhAvasthAmAM, jIvananA chellAM varSomAM zarIra jyAre azakta thaI gayuM hatuM tyAre eka divasa gocarI vAparyA pachI badhA sAdhuo potapotAnA adhyayanamAM lIna thaI gayA hatAM, tyAM acAnaka mahArAjazrI hAthamAM rajoharaNa laI UbhA thaI khamAsamaNAM ApavA lAgyA. bIjA munioe pUchyuM to kahyuM, 'hamaNAM mArAthI bhUlathI eMThA moMDhe bolAI gayuM eTale mArA abhigraha mujaba vIsa khamAsamaNAM ApuM chuM.' potAnA hAtha nIcenA sAdhuone paMcAcAranA pAlanamAM protsAhita karavA mATe pU. mahArAjazrIe potAnA vaDIla ziSya sAdhuone zikhAmaNa ApatAM kahyuM hatuM ke jo vaDIloe sArA ziSyo taiyAra karavA hoya to teoe keTalIka vAtano barAbara khyAla rAkhavo joie. vaDIloe Azritone khAnapAnanI bAbatamAM vAraMvAra TokavA na joie. vaLI vaDIloe potAnuM jIvana preka udAharaNarUpa banAvavuM joie. e mATe tapa, tyAga ane svAdhyAyamaya potAnuM jIvana hovuM joie. taduparAMta vaDIloe potAnA AzritonA zarIranI pUrI kALajI rAkhavI joie ane temane bahu vAtsalya ApavuM joie. vAtsalyathI vaza thayelo ziSya vaDIlonI sUcanA pramANe badhuM karavA taiyAra thaI jaze. teo navadIkSitane keTalIka vAra salAha ApatA ke sAdhujIvanamAM saMyamanA mArge jhaDapathI AgaLa vadhavuM hoya to traNa kakkAne tilAMjali Apajo. e traNa kakkA te kArazI, kALiyo ane kALuM pANI. kAzI eTale navakArazI. jeone navakArazInI Teva paDI jAya che tenAmAM pramAda AvI jAya che. bane to phakta eka TaMka ke be TaMka gocarI vAparavI. jarUra paDe to porasI karavI, paNa navakArazI na karavI. kALiyo eTale kaSAyo. risAI javuM, moMDhuM caDAvavuM, abhimAna karavuM, krodha karavo vagere ane kALuM pANI eTale cA. eka vakhata cAnI Teva paDI gaI pachI enA samaye cA vagara mAthuM du:khaze. mATe bhUle cUke cAnuM vyasana na thavA detA. pUjya mahArAjazrI potAnA ziSyone vaya, kakSA, zakti ane prakRti anusAra zikhAmaNa ApatA. teo kahetA ke saMyama ane svAdhyAyamAM satata 503 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 prabhAvaka sthaviro AgaLa vadhavAnuM lakSya rAkhavuM, emAM ekalInatA rAkhavI, ne truTi dekhAya te tarata sudhArI levI. emAM pramAda na karavo. vaiyAvacca ane bhakti karavAM. e badhAM nirjarAnAM aMga che; saMjJAo anAdinI che, e jora kare paNa ApaNe tenI sAme jora vAparavuM, anukULatA-pratikULatAmAM madhyastha rahevuM, navakArazI karavI paDe to paNa enuM vyasana na thavA devuM, koInA paNa pratye vicArIne bolavuM, jema tema bolI na nAkhavuM, vaDIlo samakSa be hAtha joDIne ja vAta karavI, potAnI bhUla thAya to tarata "micchAmi dukkaDa' Apavo, gurumahArAja kahe te "tahari' karavuM. koI paNa azubha vicAra manamAM AvI gayo hoya to saMyamanI rakSA mATe tarata zuddhi karI levI joie. anAdi kALanA viSaya-kaSAyo AtmAne anAdi kALathI lAgelA che. upazama-zreNigata munine paNa te pachADe che. te nigodamAM paNa pADe che. mATe viSaya-kaSAyanI nivRtti haiyAthI nahi karo to ghaNuM nukasAna thaze. ApaNane saune vadhu pajave che dehanI mUccha. zarIra to ApaNuM paDozI che. paDozIne soya lAge te vakhate ApaNe cIsa pADIe chIe? tevI ja rIte zarIrarUpI paDozIne soya vAge to ApaNane kaMI thavuM na joie. mATe vAsanAonA udayane ApaNe niSphaLa nahi karIe to saMsAramAM bahu bhaTakavuM paDaze. mahArAjazrIe potAnA ziSyone saMyama, svAdhyAya, vinaya ItyAdimAM evI rIte keLavyA hatA ke teo koI moTA upAzrayamAM hoya ane emanI sAthe 80-100 sAdhu hoya to paNa jarA paNa avAja ke ghoMghATa saMbhaLAya nahi. badhA potapotAnA svAdhyAyamAM, ke dharmacarcAmAM ke lekhanakArya vageremAM magna hoya. upAzraya nAno hoya to paNa sAdhuone saMkaDAza naDatI nahi. pU. mahArAjazrI jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra e paMcAcAranA pAlanamAM atyaMta utsAhI ane apramatta rahetA. potAnAthI sUtraviruddha kaMI bolAya nahi, usUtra prarUpaNA na thAya te mATe satata sAvadha rahetA. "kammapayaDI'nA lekhanamAM eka navI kSati pAchaLathI eka hastaprata maLatAM jaNAI hatI to vyAkhyAnamAM ane chApAmAM jAhera nivedana chapAvIne kSamA mAgI lIdhI hatI. pU. mahArAjazrI brahmacaryanuM navavArapUrvaka Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja 505 vizuddha pAlana karatA, nirdoSa AhAra letA, samiti ane guptinuM custa pAlana karatA. game teTalo lAMbo vihAra karIne AvyA hoya, thAkyA hoya to paNa potAnI Avazyaka kriyAo UbhA UbhA ja karatA; teo bahirAtmabhAva choDIne aMtarAtmabhAvamAM rahetA. pU. mahArAjazrI saMyama, saraLatA, tyAga, vairAgya, bahuzrutatA, vAtsalya, niHspRhatA, udAratA, tapazcaryA, vinaya, vaiyAvacca, guNAnurAga, sahiSNutA, apramattatA, pApabhIrutA, zAsanarAga, kAryadakSatA, upazama, nirdabhatA, dhIratA, viratA, gaMbhIratA, samayajJatA, ugra vihAra, alpa upadhi, rasanA upara vijaya, nitya ekAsaNAM, glAna pratye khUba kALajI vagere aneka guNonA bhaMDAra hatA. traNasothI adhika ziSyonuM premabharyuM netRtva jemaNe prApta karyuM hoya e mahAtmA kevA adbhuta hoya ! jaina dharma ane sAdhu bhagavaMtonA AcAra vize jemane khabara na hoya teo to pU. mahArAjazrInA jIvananI keTalIka vAto mAne nahi ane keTalIka vAtothI Azcaryacakti thaI jAya. dhanya che A sadInA sarvocca dIkSAdAtA pa. pU. vijayapremasUrIzvarajIne ! pa.pU. zrI premasUridAdAne bahumAnapUrvaka koTizaH vaMdana! Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja vikramanI vIsamI zatAbdImAM jaina sAdhusaMsthAmAM kriyoddhAranuM eka moTuM mojuM vyApI gayuM hatuM. enI pUrvenA betraNa saikAomAM, vividha kAraNone lIdhe, jaina sAdhusaMsthAmAM dhIme dhIme zithilatA pravezI gaI hatI. rAjyAzraya maLatAM tathA anya paribaLone lIdhe zrIpUjya-yati-gorajIonuM varcasva jaina samAja upara vadhI gayuM hatuM. e yati-gorajIonA anucita prabhutvamAMthI jaina samAjane mukta karAvavAmAM tyAga-vairAgyamaya, vrataniyamayukta, saMvegI evI sAdhusaMsthAne punarsthApita karavAmAM keTalAka mahAtmAoe potAnA saMyamapUrvakanA jIvananA uttama udAharaNa vaDe je amUlya phALo Apyo che emAM kacchanA pa. pU. zrI kuzalacaMdrajI gaNivaranuM nAma paNa mokhare che. 'yati' zabdano sAdo artha thAya che 'sAdhu'. eka jamAnAmAM yati ane sAdhu vacce kaMI pharaka nahoto. paraMtu bhAratamAM musalamAnonA zAsanakALa daramiyAna, vizeSataH jagadguru zrI hIravijayajIsUrinA kALa pachI jaina sAdhusaMsthAmAM je zithilatA pravezI ene lIdhe saMvegI sAdhuothI yationo varga judo paDato gayo eTaluM ja nahi, yatio bahumatImAM AvI gayA. zrIpUjya, yati, gorajI jevA zabdo temanI padavI anusAra vaparAvA lAgyA. teo jaina sAdhuno veza dhAraNa karatA, paNa ThAThamAThathI rahetA. vAhanano upayoga karatA. teonI gAdIo sthapAtI ane enA upara emano haka raheto. teo sonuM, cAMdI, ratno rAkhatA. teo jyotiSa, maMtrataMtra, dorAdhAgAmAM paDI gayA hatA. keTalAka e dvArA gujarAna calAvatA. teo rAjA ke adhikArIvargane prasanna karatA ane emanA pIThabaLathI amuka nagaromAM potAnuM varcasva jamAvI koI bIjA sAdhune tyAM AvavA detA nahi, athavA Ave to page lagaDAvatA, alabatta, keTalAka yatio sAcuM sAdhujIvana jIvatA. teo zAstrAbhyAsa karatA ane AcAranuM kaDaka pAlana karatA. teo vyAkhyAna paNa ApatA ane lokone bodha pamADatA. jaina sAdhuparaMparAne Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 507 TakAvI rAkhavAmAM, jaina jJAnabhaMDAronA rakSaNamAM, keTalIka gupta vidyAo, maMtrasAdhanA vagere sAcavI rAkhavAmAM yatisaMsthAno phALo mahattvano rahyo che. vakhata jatAM yati-gorajI ane sAcA sAdhuo vacceno bheda spaSTa rIte vadhavA lAgyo. tyAga-vairAgyamaya, zAstrAnusAra zuddha AcArapAlana ane mAtra mokSanI abhilASAvALA sAdhuo mATe "saMvegI' zabda parcalita thaI gayo hato. yatiothI saMvegI sAdhuono pakSa judo paDavA lAgyo. ene lIdhe kyAMka saMgharSo, vigraho thayA. mArAmArIo paNa thaI. paraMtu kALakrame yationo varga nabaLo paDyo ane samAja upara saMvegI sAdhuono prabhAva vadhavA lAgyo. vikramanA ogaNIsamA zatakanA AraMbhamAM paMjAbathI AvelA zrI buTerAyajI mahArAja, zrI mUlacaMdajI mahArAja, zrI AtmArAmajI mahArAja, zrI mohanalAlajI mahArAja, zrI rAjendrasUri mahArAja vageree yati saMsthAno parAbhava karavAmAM ghaNuM moTuM kArya karyuM hatuM. e kALe gujarAta, saurASTra, kaccha, rAjasthAna vagere sthaLe, moTAM nagaromAM jinamaMdiromAM athavA pAsenA upAzrayamAM yationI gAdI sthapAyelI hatI, jemAMnI keTalIka gAdI haju paNa sakriya che ane tenA upara yatio ane emanA vArasadArono haka rahe che. alabatta yatisaMsthA jhAMkhI paDI gaI che, paNa taddana nirmaLa thaI gaI nathI. e jamAnAmAM samagra kacchamAM yationo ja prabhAva hato. kaccha cheTuM hatuM ane raNa oLaMgIne tyAM sudhI pahoMcavAno vihAra bahu kaThina hato. e vakhate yati guru pAse saMvegI dIkSA laI, prema ane vAtsalyathI yatione jItI laI samagra kacchamAM saMvegI sAdhunI paraMparAne punarjIvita karavAmAM zrI kuzaLacaMdrajI mahArAjanuM yogadAna atyaMta mahattvanuM rahyuM hatuM. kevA saMgharSo vacce emaNe kArya karyuM hatuM eno itihAsa bahu rasika che. zrI kuzaLacaMdrajInuM saMsArI nAma korazI hatuM. emano janma vi. saM. 1993nA mAgasara suda sAtamanA roja kacchamAM mAMDavI tAlukAmAM koDAya nAmanA gAmamAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma jetasIbhAI sAvala ane mAtAnuM nAma bhamaIbAI hatuM. teo jaina vIsA osavALa jJAtinAM hatAM. temanuM jIvana taddana saraLa ane sAduM hatuM. teo khetI karatAM ane potAnuM Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 gujarAna calAvatAM. e jamAnAmAM kacchamAM keLavaNInuM pramANa nahi jevuM hatuM. chokarAo dhULI nizALamAM bhaNatA ane daseka varSanA thAya tyAM pitAnA vyavasAyamAM kAme lAgI jatAM. bALaka ko2zIe paNa e rIte dhULI nizALamAM thoDo abhyAsa karyo hato. bArAkhaDI, AMka ane palAkhAM zIkhyA pachI pitAjInI sAthe khetare javA lAgyo hato. e jamAno bALalagnano hato. bAreka varSanI vaye kozInAM lagna nAnA AsaMbiyAnI eka kanyA sAthe thaI gayAM hatAM. prabhAvaka sthaviro korazI khetare jato, mitro sAthe ramato, derAsare jato, vyAkhyAnamAM besato. sarakhesarakhI vayanA chokarAomAM dostI thAya ane jAtajAtanA svapnAM sevAya e svAbhAvika che. UgatI yuvAnImAM dostIno caTako evo hoya che ke khAvApIvA ke sUvAnA samayanI paNa darakAra na rahe. e jamAnAmAM kacchanAM nAnAM gAmaDAMomAM mitronuM milanasthAna maMdira, upAzraya, taLAva, cotaro ityadi rahetAM. koDAyanA jaina chokarAomAM vayamAM nAno paNa tejasvI, parAkramI chokaro te hemarAja hato. te maMdiro jato, dharmakriyA karato ane gorajInA vyAkhyAnamAM besato. kyAreka gorajInA upadeza ane AcAra vacce ene pharaka jaNAto to vimAsaNamAM paDI jato. ene sAcA sAdhu thavAnA koDa jAgyA hatA. e mATe potAnI mitramaMDaLImAM te khAnagImAM vAta karato. ema karatAM karatAM enI AsapAsa AThadasa chokarAonuM jUtha thaI gayuM. emAM kozI paNa hato. e vakhate koDAyamAM eka derAsaranuM bAMdhakAma aTakI gayeluM. enI paDathAramAM ekAMtamAM chokarAo ekatra thatA. mAMhomAMhe vAto karatAM karatAM teo badhA gharethI bhAgI jaIne dIkSA levAnA manoratha sevatA hatA. dIkSA levI hoya to kyAM javuM ? konI pAse dIkSA levI ? tyAM kevI rIte pahoMcAya? vagere vize teo vATAghATo karatA. e divasomAM koDAyamAM zrI lakSmIsAgara nAmanA yati padhAryA hatA. chokarAo emanA vyAkhyAnamAM javA lAgyA. ema karatAM hemarAjabhAIe pUchaparacha karI to zrI lakSmIsAgara pAsethI jANavA maLyuM ke hAla tejasvI ane pavitra yati te zrI harSacaMdrasUri che. teo pAlitANAmAM birAjamAna che. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 509 dIkSA levI hoya to zrI harSacaMdrasUri pAse ja levI ane e mATe pAlitANA javuM joIe evo saMkalpa A daseka mitroe karI lIdho. vaLI tapAsa karatAM jANavA maLyuM ke pAlitANA javuM hoya to pahelAM mAMDavIthI UpaDatAM vahANamAM besIne jAmanagara javuM joIe ane tyAMthI koI baLadagADAM maLe to temAM ane nahi to pagapALA rAjakoTa thaIne pAlitANA javuM joIe. page cAlIne rasto kApavAnI tyAre navAI nahotI. aneka loko rastAmAM maLatA. loko cAlIne eka gAmathI bIje gAma jatA. rAtri mukAma mATe dharmazALAo hatI. rasoI hAthe pakAvI levAnI rahetI. pagapALA pravAsamAM be divasa vadhAre ke ochAno koI savAla nahoto. koDAya gAmathI pAMceka kilomiTaranA aMtare mAMDavI baMdara che. A kizoro keTalIye vAra ramatAM rakhaDatAM mAMDavI sudhI jaI AvyA hatA. tyAMthI jAmanagara javA mATe vahANo UpaDe che e paNa temaNe joI jANI lIdhuM hatuM. vahANo ghaDiyALanA nizcita Takore UpaDe evuM nahi. pUratA musApharo thAya ane anukULa havAmAna hoya to ja UpaDe, nahi to rAha jovI paDe. eka divasa saMketa karyA mujaba badhA mitro gharethI kaMIka bahAnuM kADhI nIkaLyA ane mAMDavI pahoMcyA. tyAMthI eka vahANa jAmanagara javA mATe UpaDavAnuM hatuM. badhA temAM besI gayA. paraMtu pUratI saMkhyAmAM musApharo thAya te pahelAM to oTa cAlu thaI gaI. vahANavALAe badhAne kahI dIdhuM ke "Aje have vahANa nahi UpaDe." AthI nirAza thaI e daseka mitro pAchA koDAya AvyA ane jANe kazuM ja thayuM nathI evI rIte potapotAnA gharanA vyavahAramAM cUpacApa joDAI gayA. thoDA divasa pachI pharI eka vAra e mitroe mAMDavI pahoMcavAnuM nakkI karyuM. te pramANe potapotAnI anukULatA pramANe gharethI teo nIkaLyA. vahANa UpaDavAnI taiyArI thaI. tyAM sudhImAM haju pAMca jaNa ja mAMDavI pahoMcyA hatA. koIe bIjAnI rAha jovI nahi ema nakkI karyuM hatuM. eTale e pAMce-hemarAja, korazI, bhAmA, verazI ane AsadhIra e pAMce mitro vahANamAM besI gayA ane vahANa UpaDyuM. have gharanAMne khabara paDe to paNa enI kazI cintA nahotI. gharethI pAlitANA tarapha gupta prayANa thaI zakyuM eno emane AnaMda Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 hato. vahANa jAmanagara pahoMcyuM. pAMce mitro tyAM UtaryA. jAmanagaramAM derAsaramAM darzana-pUjA karyAM ane pachI pagapALA AgaLa vadhyA rAjakoTa tarapha. rAjakoTamAM koI dharmazALAmAM teoe mukAma karyo. pAlitANA jatAM pahelAM teone vicAra Avyo ke pAlitANA nAnuM gAma che. sAdhu thavA mATe vastro kadAca na maLe to ? rAjakoTa pachI rastAmAM moTuM koI gAma AvatuM nathI. mATe rAjakoTamAMthI ja kApaDa levuM joIe. teo eka jaina kApaDiyAnI dukAne gayA. kApaDa lIdhuM. teo vepArIne nANAM ApavA mATe pote sAthe ja lAvyA hatA te kacchanI korI ApI. vepArIe kahyuMH 'korI ahIM cAlatI nathI.' eTale mitro muMjhAyA. bIjuM zuM karI zakAya ? tyAM hemarAjabhAIne yAda AvyuM ke potAnI keDe cAMdIno kaMdoro che. temaNe e kADhIne Apyo. ethI vepArIne Azcarya thayuM. vAtacIta thaI. vepArIe dhAryuM hatuM ke A chokarAo koI sAdhu mahArAjane vahorAvavA kApaDa laI jAya che, paraMtu eNe jyAre jANyuM ke teo to potAnI ja dIkSA mATe kApaDa laI jAya che, tyAre enA AnaMdano pAra na rahyo. eNe kApaDanAM nANAM levAnI nA pADI ane kahyuM ke zubhecchA sAthe potAnA taraphathI e bheTa ApavAmAM Ave che. prabhAvaka sthaviro A pAMce mumukSu mitre cAlatAM cAlatAM vi. saM. 1907nA kArataka suda 9 pAlitANA pahoMcyA ane tyAM motI kaDiyAnI dharmazALAmAM UtaryA. te vakhate pAlitANAmAM je sAdhu bhagavaMto birAjamAna hatA emAM vimalagacchanA zrI kalyANavimalajI mahArAjane maLavAnuM thayuM. sAcA saMvegI sAdhunAM darzana karIne teoe dhanyatA anubhavI. zrI harSacaMdrajI vize pUchaparacha karI. vAtacItamAM teoe dIkSA levAnI potAnI bhAvanA paNa jaNAvI. zrI kalyANavimalajI mahArAje kahyuM ke 'mAbApanI rajA vagara ahIM tamane koI dIkSA Apaze nahi. evI rIte dIkSA ApavAmAM pachI mAbApa takarAra karatAM Ave che e kalezakaMkAsa thAya che. zrI harSacaMdrajI paNa tamane e rIte dIkSA nahi Ape.' A sAMbhaLI yuvAno muMjhAyA. temaNe jaNAvyuM ke 'ame mAbApanI jANa vagara TheTha kacchathI gharethI bhAgIne AvyA chIe. amAre game tema karIna dIkSA laIne sAdhu thavuM che. have ame kaccha pAchA kyAre jaie ? ane mAbApa rajA Ape ke nahi. mATe Apa kaMI rasto batAvo.' Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja zrI kalyANavimalajI mahArAje kahyuM, "Ama to zrI harSacaMdrajI ke bIjA koI dIkSA nahi Ape. paNa eka kAma karo. tame tamArI meLe sAdhuno veza paherI lo. ogho ke pAtarAM pAse na rAkhazo. savAre tame zatruMjayanI taLeTImAM jaIne beso. eTale jatA-AvatA lokone tamArA AzayanI jANa thaze. pachI jyAre zrI harSacaMdrajI DuMgara parathI nIce utare, tyAre tame tamArI vAta karajo." zrI kalyANavimalajI mahArAje batAvelI yukti teone gamI gaI. e pramANe teo taLeTImAM sAdhuno veza dhAraNa karIne beThA. ethI keTalAye lokoe pUchaparacha karI. zrI harSacaMdrajI yAtrA karIne jyAre DuMgara parathI nIce UtaryA tyAre A yuvAnoe temane kacchI bhASAmAM vinaMtI karI ke "mahArAjajI, amane dikSA Apo." zrI harSacaMdrajI teone joI ja rahyA. pachI teo temane upAzraya laI gayA, badhI pUchaparacha karI ane potAnI sAthe paMdareka divasa narazI nAthAnI dharmazALAmAM rAkhyA. jyAre enA tyAgaverAgyanI daDha khAtarI thaI tyAre dIkSA ApavAno emaNe nirNaya karyo. e mujaba A pAMca mitrone zrI harSacaMdrasUrie vi. saM. 1907nA mAgazara suda sAtamanA divase pAlitANAmAM narazI nAthAnI dharmazALAmAM saMgha samakSa saMvegI dIkSA ApI ane temanAM nAma anukrame A pramANe rAkhavAmAM AvyAMH (1) hemarAjabhAI te muni zrI hemacaMdra, (2) korazIbhAI te muni zrI kuzaLacaMdra, (3) bhANAbhAI te munizrI bhAnucaMdra, (4) verazIbhAI te muni zrI bAlacaMdra ane (5) AsadhIrabhAI te muni zrI agaracaMdra. zrI harSacaMdrasUrijI nAgorI tapAgaccha (pArjacaMdragaccha)nA ekoteramAM paTTadhara hatA. teo zAstronA jJAtA hatA ane zAstrAnusAra cAritrapAlanamAM custa hatA. teo zrIpUjaya hatA, paraMtu saMvega pAkSika hatA. teo yationA samudAyanA AcArya-bhaTTAraka hatA, paraMtu te padano kazo ThAThamATha rAkhatA na hatA, teo pArjacaMdragacchanA hatA, chatAM bIjA gacchanA AcAryo sAthe Adara-bahumAna sahita sumeLabharyA saMbaMdha dharAvatA hatA. e samayanA saMvegI mahAtmAo zrI maNivijayajI dAdA, zrI mUlacaMdajI mahArAja, zrI cidAnaMdajI mahArAja (zrI karkharavijayajI) vagere sAthe temane gADha saMbaMdha hato. zrI harSacaMdrajI kavi hatA ane padonI racanA karatA. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 2 prabhAvaka sthaviro A bAju kacchamAM pAMce yuvAnonAM mAtApitAne zodhAzodha karI mUkI ane jyAre khabara paDI ke chokarAo mAMDavIthI vahANamAM besI pAlitANA bhAgI gayA che ane tyAM jaIne teoe dIkSA laI lIdhI che tyAre teo roSe bharAyAM. teoe sAthe maLIne vicAryuM ke pote badhAe tAbaDatoba pAlitANA javuM. ane chokarAone pAchA laI AvavA joIe. paNa dhAro ke chokarAo AvavAnI nA pADe to zuM karavuM? eTale teo salAha mATe kacchanA mahArAvanA kArabhArI vallabhajIne maLyA. vallabhajI bhImazIbhAInA mitra hatA. vallabhajIe salAha ApI ke chokarAo jo na mAne to temanA para rAjyanuM dabANa lAvavuM joIe. paNa e badhuM kAma dhArIe eTaluM saheluM nahotuM. eTale teoe vallabhajIne sAthe AvavA Agraha karyo. vallabhajIe A vAta kacchanA mahArAvane jaNAvI ane emanI rajA laI pAlitANA AvavA taiyAra thayA. vaLI jarUra paDe e mATe mahArAvanI pAlitANAnA darabAra upara bhalAmaNaciThThI paNa lakhAvI lIdhI. teo badhA sAthe pAlitANA pahoMcyA. vallabhajI kArabArInA nAte pAlitANAnA narezane tyAM UtaryA. temaNe vaDIlone zIkhavI rAkhyuM hatuM ke pahelAM tame chokarAone samajAvI juo ane pachI na samaje to darabAra jyAre sAMje ghoDAgADImAM pharavA nIkaLe tyAre tame "sAheba, amArA chokarA, amArA chokarA' ema bUmo pADajo. pAMce vaDIloe potAnA dIkarAone narazI nAthAnI dharmazALAmAM sAdhuveze joyA tyAre dimUDha thaI gayA. teoe temanI pAse besIne temane dIkSA choDavA samajAvyuM tyAre dIkarAo makkama rahyA. vaDIloe zrI harSacaMdrajIne Thapako Apyo ke "amArA dIkarAone rajA vagara dIkSA kema ApI?" tyAre zrI harSacaMdrajIe zAnti ane samatAthI javAba Apyo ke "sAdhuveza to teoe svayaM paherI lIdho hato. ame to mAtra amArA kartavyarUpe ahIM Azraya Apyo che. tema chatAM tame teone laI javA svataMtra cho, paraMtu je karo te lAMbo vicAra karIne karazo." teo zrI harSacaMdrajInA zAnta, samatAbharyA uttarathI mUMjhavaNamAM mukAyA. temaNe sAdhu thayelA saMtAnone dIkSA choDI devA kahyuM, paraMtu pAMce sAdhuoe Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 5 13 dIkSA choDavAnI potAnI IcchA nathI ema spaSTa jaNAvyuM. AthI have upAya rahyo rAjyamAM phariyAda karavAno. e mATe pahelAM vallabhajIe batAvelI yukti pramANe pAlitANAnA darabAra zrI surasaMghajI jyAre sAMje ghoDAgADImAM pharavA nIkaLyA tyAre rastAmAM UbhA rahelA bhImazIbhAI vageree ghoDAgADInI pAchaLa doTa mAMDI ane bolavA lAgayA, "sAheba, amArA chokarA, sAheba, amArA chokarA." te vakhate vallabhajI darabAranI sAthe ghoDAgADImAM hatA. darabAre ghoDAgADI UbhI rakhAvI, ane vallabhajIne pUchyuM ke "A loko zuM kahe che? vallabhajIe kacchImAM e pAMca sAthe vAta karI ane darabArane jaNAvyuM ke emanA chokarAone rajA vagara ahIM dIkSA ApI devAmAM AvI che. e sAMbhaLIne darabAre teone bIje divase kacerImAM maLavA mATe kahyuM. jyAre dIkarAoe dIkSA choDavAno InkAra karI dIdho tyAre putro pratyenA mamatvane lIdhe teoe darabAranI kacerImAM jaIne lekhita phariyAda noMdhAvI dIdhI. ethI darabAre pAMce navadIkSitone darabAramAM bolAvIne dabaDAvyA ane dIkSA nahi choDe to teone kedamAM pUravAmAM Avaze evI dhamakI ApI. paraMtu pAMce navadIkSite dIkSA choDavAnI nA pADI dIdhA. eTale darabAre pAMcane kedamAM pUryA. kedamAM bhUkha to lAge ja. eTale teone rAMdhIne khAvA mATe anAja-loTa vagere sAmagrI ApavAmAM AvI, paraMtu sAdhuoe te lIdhI nahi ane kahyuM, amAro dharma gocarI vahorIne vAparavAno che. gocarI mATe nahi javA do to ame upavAsa karIzuM.' eka divasa teoe AhAra na lIdho eTale darabArane paNa lAgyuM ke teone jelamAM vadhu divasa rAkhavAnuM jokhama kheDavA jevuM nathI. darabAre teone choDI dIdhA, paraMtu vaDIlone salAha ApI ke "tame e lokone hAthapaga bAMdhIne gADAmAM nAkhIne laI jaI zako cho. darabAra taraphathI tamane chUTa che." darabAre chokarAone baLapUrvaka laI javAnI rajA ApI, eTale pAMce vaDIloe vicAravinimaya karyo. emAM kuzaLacaMdrajI ane agaracaMdrajInA pitAne AvI rIte potAnA sAdhu dIkarAone bAMdhIne laI javAnuM yogya na lAgyuM. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 14 prabhAvaka sthaviro bAkInA traNenA pitA laI javA mATe makkama hatA. teoe traNe munione gADAmAM besADIne hAthapaga bAMdhIne pAlitANA choDIne rAjakoTa tarapha ravAnA thayA. A bAju jetazIbhAIe potAnA dIkarA, muni zrI kuzaLacaMdrajIne kahyuM, tame dIkSA lIdhI che ane tamAre te pALavI che, to bhale tema karo. ame teno vAMdho nahi laIe. paNa amArI bhAvanA che ke tame sAdhu tarIke kacchamAM padhAro ane tyAM vicaro to amane paNa lAbha maLe. tamane sAdhu tarIke kacchamAM joIne ApaNA badhA lokone AnaMda thaze." potAnA traNa sAthIo gayA ane vaLI potAnA vaDIlonI vinaMtI che to pachI kaccha javuM joie, ema vicArIne chevaTe kuzaLacaMdrajIe te mATe saMmati ApI. eTale agaracaMdrajIe paNa potAnA saMsArI pitAzrIne sAthe kaccha javA mATe saMmati ApI. - nirdhAra thatAM teo baMnee potAnA vaDIlo sAthe kaccha tarapha pAlitANAnI dharmazALAthI prayANa karyuM. gAmanI bahAra nIkaLI zetruMjI nadInA kAMThe visAmo mATe teo beThA te daramiyAna jetazIbhAInuM manomaMthana cAlyuM. A be navadIkSita sAdhuo pAdavihAra karIne ghaNuM kaSTa veThIne kaccha Avaze ane tyAM gorajIonA varcasvavALA samAjamAM emane jo sarakho AvakAra nahi maLe ane teone abhyAsa karavAnI yogya taka nahi maLe to ApaNe mATe pastAvAno vakhata Avaze. dIkSA choDIne Ave to ThIka, paNa sAdhu tarIke Avaze to barAbara meLa nahi khAya." chevaTe emaNe ja kuzaLacaMdrajIne kahyuM, "amArI IcchA che ke tame dIkSA choDI do, paraMtu amane lAge che ke jo tame dIkSA choDavAnA na ja ho to ahIM AcArya mahArAja pAse tame raho ane abhyAsa karo te ja yogya che. e ja tamArA hitamAM che." A sAMbhaLI baMne munione atyaMta AnaMda thayo. nadIkinArethI badhA gAmamAM pAchA pharyA ane zrI harSacandrasUrine maLyA. badhI vAta karI ane potAno nirNaya jaNAvyo. zrI harSacandrasUrie "jevI tamArI marajI' ema kahIne sahaja rIte emanI vAta svIkArI lIdhI. - thoDA divasa rokAI baMne vaDIlo kaccha javA ravAnA thayA. baMne munioe Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 515 zrI harSacaMdrasUri pAse zAstrAbhyAsa cAlu karyo. | muni vezadhArI pelA traNe yuvAno sAthe gADAM rAjakoTa pahoMcavA AvyAM tyAre rAjakoTanA jaina saMghane A vAtanI khabara paDI gaI. Ama paNa AvI vAta prasaratAM vAra lAge nahi. rAjakoTanA saMghanA AgevAnoe jANyuM ke traNa navadIkSita munione emanA vaDIlo uThAvIne pAchA ghare laI jAya che tyAre teone lAgyuM ke saMghe munione rakSaNa ApavuM joIe. saMghanA badhA AgevAno pAdare pahoMcyA ane munione choDAvIne upAzrayamAM laI AvyA. AthI vaDIloe rAjakoTa darabArane phariyAda karI ane korTamAM kesa dAkhala karyo. eka mahino kesa cAlyo. eTalo vakhata teone tyAM dharmazALAmAM rokAvuM paDyuM. chevaTe aMgreja nyAyAdhIze vaDIlonI tarapheNamAM cukAdo Apyo, paNa teno amala karavAnI javAbadArI darabAranA mAthe hatI. A bAju saMghe munione soMpavAno inkAra karyo. e divaso evA hatA ke mahAjana AgaLa rAjanuM paNa bahu cAle nahi. DAhyo rAjA mahAjanane dubhave nahi. daramiyAna rAjakoTanA darabAra para pAlitANAnA darabAranuM dabANa AvyuM ke munione choDI do. ethI darabAra muMjhAyA. chevaTe darabAre vaDIlone khAnagImAM kahyuM ke "mahAjanane mArAthI kazuM kahevAze nahi, paNa tame tamArA dIkarAone upADIne amArA rAjyanI hada bahAra nIkaLI jAo, pachI mArA mAthe dabANa nahi Ave. pachI tame tamArI rIte AgaLa jaI zako cho." vaDIlone A vAta gamI. temaNe khAnagImAM kAvataruM goThavyuM. eka bAju pote evo dekhAva karyo ke have bhale munione jema rahevuM hoya tema rahe. bIjI bAju saMghane vahema na paDe e rIte gAmane pAdare vahelI savAre gADAM taiyAra rakhAvyAM. munio savAre e bAju Thalle javA AvyA ke tarata teone pakaDI, bAMdhI gADAmAM nAkhyA ane gADAM jhaDapathI haMkArI gayA, teo rAjakoTanI sarahadanI bahAra nIkaLI gayA eTale nizcita thayA. chokarAo paNa samajI gayA ke have potAnuM kazuM cAlaze nahi. ema karatAM teo kaccha AvI pahoMcyA. haju aniveza utAravAnI teonI IcchA nahotI. eTale vaDIlo temane kacchanA mahArAva zrI dezaLajI pAse laI gayA. mahArAve kedamAM pUravAnI vAta karI, eTale bhAnucaMdra ane bAlacaMdra potAno muniveza utArI nAkhyo ane gRhastha veza paherI lIdho. paraMtu muni hemacaMdra haju makkama rahyA. emane jelamAM pUryA, khAvAnuM na ApyuM, jelamAM jIvajaMtu karaDyAM to paNa aDaga rahyA. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 prabhAvaka sthaviro chevaTe mahArAve temane choDI dIdhA ane emanA pitAzrIne kahyuM, 'A chokaro kaMIka judI ja prakRtino che, alagArI che. ene enI IcchA pramANe jema karavuM hoya tema karavA dejo.' badhA koDAya pahoMcyA. tyAM thoDA divasa rahyA pachI hemarAjabhAI chUpI rIte ghara choDIne bhAgyA. mAMDavIthI jAmanagara vahANamAM pahoMcyA. koI oLakhI na jAya e mATe emaNe vezapalaTo karI lIdho hato. ema karatAM teo pAlitANA pahoMcyA. zrI harSacaMdrasUrijI pAse pharIthI dIkSAno prastAva mUkyo, paraMtu zrI harSacaMdrasUrie mAbApanI saMmati vagara temane pharIthI dIkSA ApavAnI spaSTa nA kahI. zrAvaka vaDIlo sAthe vivAdamAM paDavA teo icchatA nahotA. AthI hemarAjabhAI ekadama nirAza thaI gayA. paraMtu zrI harSacaMdrasUrie temane zAstrAbhyAsanI sagavaDa karI ApI. temane baMgALamAM murzidAbAdamAM jagatazeThane ghare rahevA mokalI ApyA. tyAM rahIne temaNe saMskRta ane prAkRta bhASAno tathA zAstrono abhyAsa karyo. teo kyAM gayA tenI vaDIlone khabara na paDI. kadAca pharIthI dIkSita thayA hota to pharIthI vaDIlo emane uThAvI jAta. keTalAMka varSa pachI teo kacchamAM pAchA pharyA. have dIkSA levAnA emane mATe saMjogo nahotA, paNa emaNe kacchamAM saMsthAo sthApIne jJAnapracArane mATe ane pArzvacandra gacchamAM sudhArA mATe mahattvanuM kArya karyuM. zrI harSacaMdrasUrijInA baMgALanA bhakatone jyAre khabara paDI ke emanI pAse zrI kuzaLacaMdrajI ane zrI agaracaMdrajI nAmanA be vairAgI muni ziSyo che, tyAre jaina saMghamAM jAgRti lAvavA mATe zuM zuM karI zakAya tenI vicAraNA mATe teo pAlitANA AvyA. zrI harSacaMdrasUrijI sAthe vicAra-vinimaya karyo. zrI harSacandrajI pote zrIpUjya eTale ke yationA AcArya hatA, paraMtu teone badhAMnI sAthe sumeLa hato ane teo saMghane pharIthI saMvegI paraMparA para caDhAvavA mATe utsuka hatA. e mATe temaNe zrI kuzaLacaMdrajIne pAlitANAmAM satata sAta varSa pAse rAkhIne UMDo zAstrAbhyAsa karAvyo ane sAdhujIvananI zuddha sAmAcArIthI paricita karyA. zrI kuzaLacaMdrajIe siddhagirinI navvANuMnI yAtrA paNa karI. zrI harSacaMdrasUrijIno ziSyasamudAya moTo hato. teo badhA yati hatA. paraMtu Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 517 emanA keTalAka ziSya potAnA gurumahArAjanI jema tyAgamaya jIvana jIvatA. vi. saM. 1913mAM mAMDalano saMgha pAlitANA Avyo hato ane pAchA pharatAM saMghe ujamaNA mATe zrI harSacaMdrasUrijIne mAMDala padhAravA bahu Agraha karyo. zrI harSacaMdrasUrijI vihAra karIne tyAM padhAryA ane utsava thaI gayo. paraMtu tevAmAM emane jIvaleNa tAva Avyo. eTale emaNe saMghane kahyuM ke potAne DoLImAM pAse AvelA zaMkhezvara tIrthamAM laI javAmAM Ave. e pramANe karavAmAM AvyuM. tyAM zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanAM darzana karI zrI harSacaMdrasUrijI tyAM ja kALadharma pAmyA. ethI ziSyone viyoganuM duHkha thayuM. e vakhate zrI kuzaLacaMdrajI tathA zrI agaracaMdrajI pAlitANAmAM hatA. potAnA gurubhagavaMta zrI harSacaMdrajInA kALadharmanI AghAtajanaka ghaTanAe zrI kuzaLacaMdrajIne thoDo vakhata asvastha banAvyA, kAraNa ke sAta varSanA sahavAsamAM emane gurukRpAno je anubhava thayo hato ane emanI pAse je zAstrAbhyAsa karyo hato ethI potAnI daSTi khUlI hatI ne saMyamamAM sthiratA ane custatA AvI hatI. vyAkhyAna ApavAnI potAne sajjatA paNa prApta thaI hatI. e varSe emaNe cAturmAsa pAlitANAmAM ja karyuM ane tyAra pachI jAmanagaranA saMghanA AgevAnonI AgrahabharI vinaMtIthI teo jAmanagara padhAryA. jAmanagaranA zrAvako upara zrI kuzaLacaMdrajIno eTalo badho sAro prabhAva paDyo ke emaNe uparAuparI traNa cAturmAsa jAmanagaramAM karyA. zeSakALamAM teo AjubAju vihAra karI AvatA ane cAturmAsa mATe jAmanagara padhAratA. tyAra pachI vacce eka cAturmAsa morabImAM karIne pAchAM be cAturmAsa emaNe jAmanagaramAM karyAM ane tyAra pachI eka cAturmAsa amadAvAdamAM karIne pAchAM saLaMga traNa cAturmAsa jAmanagaramAM karyA. emaNe chelle jAmanagaramAM cAturmAsa vi. saM. 1947mAM karyuM. Ama ekaMdare sattara jeTalAM cAturmAsa emaNe jAmanagaramAM karyo. e uparathI jAmanagaranA saMgha upara emano keTalo badho prabhAva paDyo haze te joI zakAya che. mahArAjazrI cAturmAsanI vinaMtI svIkAratI vakhate saMghane sAmAjika kurivAjono tyAga karavA mATe khAsa bhalAmaNa karatA. e dRSTie zrI kuzaLacaMdrajI mahArAjazrIe samAjasudhArAnuM paNa moTuM kAma karyuM hatuM. kacchathI jAmanagaramAM vepArArthe AvIne vaselA kacchIo ghaNA hatA. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 prabhAvaka vize mAMDavI baMdarethI jAmanagara sIdhA pahoMcI zakAtuM. e rIte jAmanagarane kaccha sAthe sIdho saMparka hato. AthI ja jAmanagaranA jainone mahArAjazrI pratye Adara-bahumAna hatAM. eTale ja mahArAjazrInI preraka vANIthI ghaNA bhAviko bodha pAmyA hatA. vaLI keTalAka kacchathI khAsa cAturmAsanI ArAdhanA karavA mATe jAmanagara padhAratA. kaccha-sutharInA eka yuvAna moNasIbhAI to mahArAjazrI pAse zAstrAbhyAsa karavA mATe AvIne rahyA hatA. vakhata jatAM emane paNa saMyamano raMga lAgyo. dIkSA levAnA bhAva thayA. vi. saM. 1923nuM cAturmAsa pUrNa thayuM ane mahArAjazrI amadAvAda tarapha vihAra karavAnA hatA te pUrve emaNe mahArAjazrI pAse dIkSA lIdhI. mahArAjazrInA e prathama ziSya banyA. emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. muni zrI motIcaMdrajI. zrI kuzaLacaMdrajIne dIkSA lIdhAMne 19 varSa thaI gayAM, paraMtu haju temaNe saurASTra choDI kaccha tarapha vihAra nahoto karyo. ATalAM varSomAM eka saMvegI sAdhu mahArAja tarIke kacchamAM cAre bAju emanI suvAsa prasarI gaI hatI. kacchano vihAra e divasomAM ghaNo kaThina hato, paraMtu teo kaccha padhAre e mATe kacchanA saMgho vAraMvAra vinaMtI karatA. chevaTe mAMDavInA saMghanuM nimaMtraNa temaNe svIkAryuM. raNa oLaMgI vAgaDa pradezamAMthI vihAra karIne, aMjAra, bhuja vagere sthaLe vicaratAM vicaratAM teo mAMDavI padhAryA. ghaNAM varSe saMvegI mahAtmAnAM vyAkhyAno sAMbhaLIne mAMDavInA jainoe ghaNo harSa ane saMtoSa anubhavyo. A varSa daramiyAna mahArAjazrInI vANI sAMbhaLIne be bhAI ane eka bahenane mahArAjazrI pAse dIkSA levAnA koDa jAgyA hatA. eka bhAIne mAMDavImAM dIkSA apAI ane emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuMmunizrI khuzAlacaMdajI ane tyAra pachI vihAra karyA bAda eka bhAIne tathA eka bahenane jAmanagaranA cAturmAsa pachI tyAM dIkSA ApavAmAM AvI. dIkSArthI bhAInuM nAma rAkhavAmAM AvyuM zrI kapUracaMdajI mahArAja ane sAdhvIjInuM nAma rAkhavAmAM AvyuM zrI ratanazrIjI. A dIkSAno prasaMga bhAre dhAmadhUmathI UjavAyo hato ane khuda jAmasAheba e prasaMge padhAryA hatA. zrI kuzaLacaMdrajI jAmanagaramAM hatA tyAre emaNe kaccha-godharAnA zrI kelaNabhAine dIkSA ApI ane emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM zrI kalyANacaMdrajI. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 519 zrI kalyANacaMdranA saMsArI putra jesiMgane zrI kuzaLacaMdrajInI udAra bhalAmaNathI acalagacchanA zrI vivekasAgarajIe dIkSA ApI hatI. zrI kuzaLacaMdrajIe je udAratA batAvI ene lIdhe kelaNabhAInI dIkSA prasaMge zrI vivekasAgarajI jAmanagaramAM upasthita rahyA hatA. Ama pArzvacandragaccha ane acalagaccha vacce sarasa sumeLa sadhAyo hato. A dIkSA prasaMga paNa bhavya rIte yojAyo hato. kacchathI ghaNA mANaso AvyA hatA ane khuda jAmasAheba paNa e prasaMge padhAryA hatA. mahArAjazrIe bIjI vAranA kacchanA vihAra daramiyAna je eka aitihAsika mahattvanuM kArya karyuM te bhadrezvara tIrthanA jIrNoddhAranuM hatuM. kacchanuM A moTAmAM moTuM ane prAcInatama tIrtha gaNAya. vi. saM. 1939nA phAgaNa suda panA divase mULanAyaka zrI mahAvIra svAmInI pratimAjI tathA anya pratimAojInI puna:pratiSThA thaI. e zubha avasare tapagaccha, acalagaccha ane pArzvacaMdragacchanAM sAdhu-sAdhvIo moTI saMkhyAmAM upasthita rahyAM hatAM. acalagacchanA zrI sumatisAgarajIe A prasaMganuM eka coDhALiyuM lakhyuM che temAM zrI kuzaLacaMdrajInI saMyamayAtrAnI bhAre anumodanA karI che. teo lakhe cheH saMvega raMge jhIlatAM, kuzaLacaMdrajI Aje sAra; jaina dharma dIpAvatAM, tihAM maliyA ThANAM cAra. zrI agaracaMdrajI mahArAja dIkSA pachI pacIseka varSa zrI kuzaLacaMdrajInI sAthe vicAryA hatA. baMnenA vicAro samAna hatA ane paraspara sahakAra ghaNo hato. vastutaH zrI kuzaLacaMdrajIe saurASTra ane vizeSataH kacchamAM saMvegI dharma pravartAvavAnuM je bhagIratha kArya karyuM temAM zrI agaracaMdrajIno moTo sAtha hato. uttarAvasthAmAM zrI kuzaLacaMdrajInI anumatithI zrI agaracaMdrajIe potAno svataMtra vihAra cAlu karyo hoya ema anumAna thAya che. paraMtu emaNe kyAM kyAM vihAra karyo, sAthe koNa celA hatA ane kyAM teo kALadharma pAmyA enI hAla khAsa kaMI vigata maLatI nathI. tyAra pachI doDha dAyakAmAM eTale ke vi. saM. 1930 thI 1947 sudhImAM mahArAjazrIe morabI, mundrA, jAmanagara, mAMDala, mAMDavI (kaccha), koDAya, bhuja vagere sthaLe cAturmAsa karIne dharmanI ghaNI prabhAvanA karI. emaNe giranAra, Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 prabhAvaka sthaviro zatruMjaya, zaMkhezvara ityAdi tIrthonI yAtrA karI, mAMDalathI zaMkhezvaranI yAtrA mATe emanI nizrAmAM saMgha nIkaLyo, amadAvAdamAM teoe tapagacchanA mahAtmAo zrI mULacaMdajI mahArAja ane zrI vRddhicaMdrajI mahArAja sAthe ujamaphoinA upAzraye sthiratA karI. vaLI A samaya daramiyAna emaNe devacaMdrajI, bhAIcaMdrajI, kalyANacaMdrajI, motIcaMdajI, khImacaMdajI vagerene dIkSA ApI. emAM be bhAIo to kacchanA sthAnakavAsI nAnI pakSanA hatA. teoe mUrtipUjaka pArzvacandra gacchamAM mahArAjazrInA haste dIkSA lIdhI. zrI kuzaLacaMdrajI jyAre kAThiyAvADamAM vicaratA hatA e kALe paMjAbathI AvelA sthAnakavAsI sAdhuo zrI buTerAyajI mahArAja, zrI mukticaMdrajI gaNi (zrI mULacaMdajI mahArAja), zrI vRddhicaMdrajI mahArAja, zrI AtmArAmajI mahArAja ke jeoe have saMvegI dIkSA dhAraNa karI hatI teone maLavAnuM ane emanI sAthe rahevAnuM banyuM hatuM. zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja jyAre lIMbaDImAM hatA tyAre zAstrajJa zrI AtmArAmajI mahArAja sAthe eka mahino rahyA hatA ane ghaNI dharmacarcA thaI hatI. AthI zrI AtmArAmajI mahArAjano prabhAva zrI kuzaLacaMdrajI para sAro paDyo hato ane potAnI saMvegI dIkSAmAM baLa maLyuM hatuM. zrI kuzaLacaMdrajIe e jamAnAmAM eka mahattvanuM kArya karyuM te 'kriyoddhAra'nuM hatuM. sAdhuomAM jyAre AcAranI zithilatA Ave che, niyamomAM chUTachATa levAmAM Ave che, tyAre koI prabhAvazALI mahAtmA 'kriyodvAra'nI vidhi karAve che. emAM svecchAe jeone joDAvuM hoya te joDAya che. paraMtu kriyodvAramAM dAkhala thanAra yati ke muni pachI navA niyamo anusAra sAdhujIvana jIvavAnA paccakhANa le che. e jamAnAmAM kacchamAM pArzvacandra gacchamAM ane anya gacchamAM paNa yatio-gorajIonuM varcasva hatuM. yatio jaina sAdhu hovA chatAM makAna dharAvatA, sonuM-cAMdI pAse rAkhatA, pAlakhImAM besatA, vAhanamAM jatAAvatA ane ThAThamAThathI rahetA. zrI kuzaLacaMdrajInA guru zrI harSacaMdrajIe saMvegI sAdhunuM jIvana cAlu karyuM hatuM, paraMtu emanA keTalAka celAo haju yatijIvana jIvatA hatA. emAMnA eka te zrI mukticaMdrajI hatA. emaNe eka 17-18 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 52 1 varSanA kizora zrI bhAIcaMdajIne dIkSA ApIne emanuM nAma zrI bhAIcaMdajI athavA zrI bhAtRcaMdrajI rAkhyuM hatuM. paraMtu banyuM evuM ke dIkSA ApyA pachI thoDA divasamAM ja zrI mukticaMdrajI kALadharma pAmyA. AthI zrI bhAtRcaMdrajI ekalA thaI gayA. eTale teo zrI kuzaLacaMdrajI pAse AvyA kAraNa ke emanA sAdhujIvanathI teo prabhAvita thayA hatA. zrI kuzaLacaMdrajIe emane mAMDalamAM navesarathI saMvegI dIkSA ApI. A prasaMge emaNe kriyoddhAra karyo. zrI kuzaLacaMdrajI tathA zrI bhAtRcaMdrajIe pachI sAthe rahI pAcaMdrajImAM saMvegI paraMparA cAlu karI, je anukrame daDha thatI gaI ane yati-gorajInI laghumatI thaI gaI ane ema karatAM chevaTe e paraMparAno aMta Avyo. A rIte kacchamAM zrI pArzvacaMdra gacchamAM sAcI sAdhutA pravartatAvavAmAM zrI kuzaLacaMdrajI ane zrI bhAtRcaMdrajInuM yogadAna moTuM rahyuM hatuM. zrI kuzaLacaMdrajI mahArAjanA saMvegI cAritrano prabhAva kacchanA anya gacchanA yatio upara paNa ghaNo moTo paDyo hato. emAM acalagacchanA yati zrI gautamasAgarajIe paNa kiyoddhAra karavAnI bhAvanA darzAvI. e mATe kuzaLacaMdrajIe vyavasthA karI ApI ane te samaye mAravADamAM vicaratA zrI bhAtRcaMdrajI mahArAja pAse emane mokalyA. zrI gautamasAgarajIe tyAM kiyoddhAra karyo. zrI gautamasAgarajI zrI kuzaLacaMdrajIne potAnA vaDIla mAnatA ane emanI pAsethI mArgadarzana meLavatA. pAcaMdra gaccha ane acalagacchanI sAmAcArImAM thoDo pharaka hato, eTale zrI kuzaLacaMdrajIe emane potAnI icchA pramANe svataMtra vihAra karavAnI ane potAnI sAmAcArInuM pAlana karavAnI anumati ApI hatI. emAM zrI kuzaLacaMdranA hRdayanI udAratA rahelI hatI. mahArAjazrIe jAmanagarathI kaccha tarapha vihAra karyo. kacchanuM raNa oLaMgI teo aMjAra pahoMcyA. aMjAranA saMghe doDha gAu sudhI sAmA jaine mahArAjazrInuM sAmaiyuM karyuM. mahArAjazrInuM vi. saM. 1948nuM cAturmAsa koDAyamAM karavAnuM nakkI thayuM hatuM. paraMtu te pahelAM temaNe kacchanA vividha sthaLe vicaraNa karIne jaina ane jenetara lokone dharmabodha' Apyo hato. jenetara varga samakSa teo vyasana tyAga, kurivAjo dUra karavA, sadAcArI jIvana jIvavuM ityAdi upara bhAra mUkatA hatA. mahArAjazrInI evI udAra dRSTi hatI ke yati-gorajIo Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 2 prabhAvaka sthaviro paNa emano virodha karatA nahi. sthAnakavAsI sAdhuo paNa emanA pratye pUjyabhAva rAkhatA ane emanI pAse karmagraMtha ane prakaraNa graMtho bhaNavA AvatA. acalagacchIya yatio paNa temanA mAnamAM derAsaramAM moTI pUjA bhaNAvatA. mahArAjazrI AyaMbilanI oLI ane bIjI tapazcaryAo bahu sarasa ullAsapUrvaka karAvatA. jJAnapaMcamInI ArAdhanA mATe teo Agraha rAkhatA ane te divase jJAnanI moTI pUjA bhaNAvatA. cAturmAsamAM vyAkhyAnamAM vAMcana mATe teo AgamagraMtho ane caritro letA ane zrotAsamudAyane sarasa uddhodhana karatA. zrI kuzaLacaMdrajI vIsamI sadInA pArjacaMdra gacchanA kriyoddhAraka banI rahyA. emaNe saurASTra ane kacchamAM eka saMvegI mahAtmA tarIke ghaNuM moTuM kArya karyuM. kacchamAM A dizAmAM mukhyatve teo ja kArya karanAra hatA. eTale ja teone loko kacchanA kulaguru' tarIke oLakhatA. temane "vAcanAcArya", "maMDalAcArya', "gaNivara' tarIkenI padavIthI temanuM bahumAna karavAmAM AvyuM hatuM. zrI kuzaLacaMdrajI mahArAje UMDo zAstrAbhyAsa karyo hato eTale teo bIjAonI zaMkAnuM samAdhAna karI zakatA. kacchamAM sthAnakavAsI saMpradAyanA keTalAka sAdhuoe, mUrtipUjA vize potAnI zaMkAnuM yathArtha ane saMtoSakAraka samAdhAna meLavIne emanI pAse mUrtipUjaka saMpradAyamAM navesarathI saMvegI dIkSA lIdhI hatI. muni zrI motIcaMdrajI ane munizrI khImacaMdajI emAM mukhya hatA. koI paNa visaMvAda ke kaleza vinA zrI kuzaLacaMdrajIe emane mUrtipUjaka saMpradAyamAM AkarSyA hatA, emAM hRdayanI saraLatA, udAratA ane sarva sAthe maitrIbharyA vyavahAre A kArya karyuM hatuM. vi. saM. 1948mAM kacchanI dharatI para padhAryA pachI zrI kuzaLacaMdrajI kacchanI bahAra gayA nathI. emaNe samagra kacchamAM vihAra karI, koDAya, bidaDA, navAvAsa, moTI khAkhara, nAnA AsaMbiyA vagere sthaLe cAturmAsa karI aneka lokone dharmabodha pamADyo hato. potAnA vatana koDAyamAM emaNe badhuM maLIne agiyAra cAturmAsa karyA hatAM. taduparAMta mAMDavI, bidaDA vagere sthaLe paNa emaNe ekathI vadhu cAturmAsa karyA hatAM. kacchamAM emaNe cha bhAIone dIkSA ApI hatI ane pArjacaMdra gacchamAM bahenone dIkSA ApIne sAdhvI saMghanI Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuzaLacaMdrajI mahArAja 523 zarUAta karAvI hatI. . zrI kuzaLacaMdrajI potAnA jIvananI uttarAvasthAnAM bAvIsa jeTalAM varSa kacchamAM vividha sthaLe vicaryA. A varSomAM kacchanA jaina saMgho upara emanA nirmaLa cAritrano ane saraLa svabhAvano ghaNo moTo prabhAva paDuyo hato. ekaMdare temanuM zarIra sAruM rahetuM hatuM. teo mAMdA paDyA hoya evuM khAsa kyAreya banyuM nathI. paraMtu vRddhAvasthAmAM 85 varSanI uMmare vihAranI azaktine kAraNe emaNe koDAyamAM ja sthiravAsa karI lIdho hato. chellAM traNa cAturmAsa emaNe koDAyamAM karyAM hatAM. vi. saM. 1969mAM 86 varSa pUrAM karI emaNe 87mA varSamAM praveza karyo hato. e varSe paryuSaNa parva prasaMge badhAM sAthe kSamApanA karI lIdhI hatI. tyAra pachI bhAdaravA suda 10 ne budhavAranA roja savAre badhAMne " micchAmi dukkaDa' kahI sADA agiyAra vAge 87 varSanI umare emaNe samAdhipUrvaka deha choDyo hato. emanA kALadharmathI pAcaMdra gaccha ane sakala saMghane eka mahAna tejasvI dharmoddhAraka AtmAnI khoTa paDI. emanA kALadharmanA samAcAra kaccha, kAThiyAvADa vagere pradezamAM prasarI gayA ane aneka lokoe potAnA priya ane pUjya mArgadarzakanI vasamI vidAyano zoka anubhavyo. emanA bhaktagaNamAMthI keTalAke potAnI virahavedanA kavitAmAM vyakta karI hatI. e vakhate muni zrI kuzaLacaMdrajI viraha' nAmanI pustikA paNa pragaTa thaI hatI jemAM AvAM virahagIta chapAyAM hatAM. zrI kuzaLacaMdrajI mahArAje kacchamAM dharmanA kSetre je mahattvanuM kArya karyuM ene lIdhe kacchI prajAno emanA pratyeno pUjyabhAva ghaNo badho rahyo che. AthI ja kacchanA ghaNA jaina upAzrayomAM ke gurumaMdiromAM kuzaLacaMdrajIno phoTo jovA maLe che. zrI kuzaLacaMdrajIne zrI bhAtacaMdrajIno ghaNo sAro sAtha ane sahakAra sAMpaDuyo hato. ethI ja koDAyamAM tyAre gurumaMdiramAM zrI kuzaLacaMdrajInI ane zrI bhAtacaMdrajInI mUrti sAthe padharAvavAmAM AvI hatI, jenAM darzana Aje paNa loko kare che zrI bhuvanacaMdrajI mahArAje "maMDalAcArya zrI kuzaLacaMdrajI gaNivara' nAmanA potAnA graMthamAM lakhyuM che, "zrI kuzaLacaMdrajI gaNivaranA vyaktigata ane kAryano Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 prabhAvaka sthaviro sArAMza eka zabdamAM Apavo hoya to te zabda che 'saMvega.' tIvra vairAgya, utkRSTa AcaraNa, AcArapAlanamAM dRDhatA-saMvega zabda A badhI bhAvanAone AvarI le che.' zrI dIpacaMdrajI mahArAje potAnA guru bhagavaMta zrI kuzaLacaMdrajI mATe lakhelI pAMca kaDInI stutimAM kahyuM cheH je jJAnI dhyAnI ne amAnI, rAgadveSa karyA parA, vaLI zAnta dAnta mahaMta ne guNavaMta gItAratha dha2A, Arjava ane mArdavaguNe karI, caraNa cUke nahi kadA, munirAja mAnasahaMsa sama zrI kuzaLacaMdra namuM sadA .X X X saMvega raMga taraMga jhIlI Atmara5Ne mahAlatA, guru bAhya aMtara je niraMtara satya saMyama pALatA; tasa pAdapaMkaja dIpa madhukara zAMti pAme sarvadA, munirAja mAnasahaMsa sama zrI kuzaLacaMdra namuM sadA. vIsamI zatAbdInA AvA mahAna munirAjane nata mastake vaMdanA ! Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puNyavijayajI mahArAja Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20]ii zrI puNyavijayajI mahArAja parama pUjya zrI puNyavijayajI mahArAja vi. saM. 2027nA jeTha vada 6 ne 14mI juna, 1971nA roja muMbaImAM kALadharma pAmyA. "AgamaprabhAkara" ane "zrutazIla'-vAridhi'nuM biruda dharAvanAra zrI puNyavijayajI mahArAje jIvanabhara Agama-saMzodhana saMpAdananuM bhagIratha kArya karyuM hatuM. teo zrutasAhityanA marmajJa hatA. jaina sAhitya ane tenI hastaprato vizenI temanI jANakArI eTalI badhI ke jaina sAhityanA kSetre saMzodhananuM kArya karanArane temanI pAsethI joItI mAhitI saraLatAthI tarata upalabdha thatI. emanA kALadharma pachI muMbaImAM bIje divase savAre temanI pAlakhI nIkaLI hatI. emAM hajAro mANaso joDAyA hatA. judA judA vistAramAM pharIne pAlakhI vAlakezvara bANagaMgAnA smazAnagRhamAM AvI pahoMcI hatI. tyAM emanA pArthiva dehane jyAre agnisaMskAra karavAmAM Avyo tyAre keTalIye vyaktionI AMkhamAMthI AMsuonI dhArA vahI hatI. je keTalIka vaDIla ane pUjanIya vyaktio mArA jIvanaghaDataramAM preraNArUpa banI gaI che temAM parama pUjya munizrI puNyavijayajI mahArAja agrasthAna dharAve che. emanI preraNAe ja mane prAcIna jaina sAhitya pratye ane ethI paNa vizeSa jainadharma ane tattvajJAna pratye anurAgI banAvyo che. emanA AzIrvAdathI ja jIvanamAM keTalAMka kAryo huM saphaLatApUrvaka pAra pADI zakyo chuM. e mATe emanA pratye huM haMmezAM ghaNo ja RNI rahyo chuM. - pUjya mahArAjasAheba sAtheno mAro paricaya lagabhaga doDha dAyakA jeTalo hato. emanAM pahelavahelAM darzana meM karyA amadAvAdamAM orienTala konpharansa bharAI tyAre jaina munio paNa AvI konpharansamAM rasa le che e jANIne tyAre mane Azcarya thayeluM ane ApaNA jJAnabhaMDAro vize pU. mahArAjasAhebe je pravacana karyuM te sAMbhaLIne to mArI mugdhatAno pAra rahyo na hato! Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para 6 prabhAvaka sthaviro mAre pUjya mahArAjasAhebanA vadhu nikaTanA saMparkamAM AvavAnuM banyuM I. sa. 1955mAM. e varSe amadAvAdamAM seMTa jheviyarsa kaoNlejanI sthApanA thaI. muMbaInI seMTa jheviyarsa kaoNleja taraphathI amadAvAdanI seMTa jheviyarsa kaoNlejamAM gujarAtI viSayanA adhyApaka tarIke sevA ApavA mATe, eka varSa mATe mane mokalavAmAM Avyo hato. savAranI koleja hatI eTale samaya paNa ghaNo maLato hato. roja sAMje "sarita kuMja' baMgalAmAM prajJAcakSu pUjya paMDitajI zrI sukhalAlajI pAse huM jato hato. emane eka-be kalAka kaMIka vAMcI saMbhaLAvato hato. te samaye "nala-damayaMtInI kathAno vikAsa" e viSaya para zodhanibaMdha lakhavAnA kAryano haju AraMbha ja meM karyo hato. pUjya paMDitajI sAthe e viSayanI vAta nIkaLatAM emaNe e mATe pUjya puNyavijayajI mahArAjano saMparka sAdhavAnuM ane emanuM mArgadarzana meLavavAnuM sUcana karyuM. e pramANe eka divasa bapore huM jena sosAyaTInA upAzrayamAM pU. puNyavijayajI mahArAja pAse jaI caDyo. pU. mahArAjasAhebane meM vaMdana karyA, paraMtu vidhisara vaMdana karatAM mane AvaDatuM nahotuM. pUjya mahArAjasAhebane mAro koI paricaya na hato. paraMtu prathama mulAkAte ja emaNe mArI sAthe koI svajananI jema khUba umaLakAbhera vAta karI tethI huM atyaMta AnaMdita thaI gayo. emanA AvakAre mAruM hRdaya jItI lIdhuM. potAnA kAmamAMthI samaya kADhI emaNe mAre mATe puSkaLa samaya Apyo. ane te ja vakhate emaNe mAruM kaMI paNa ThAmaThekANuM lIdhA vinA mane madhyakAlIna jaina kationI be hastaprato ApI. emaNe mArAmAM mUkelA A asAdhAraNa vizvAsane kAraNe huM emanA vyaktitvathI vadhAre AkarSAyo. ane pachI to emane vaMdana karavAne tathA emanuM mArgadarzana meLavavAne jaina sosAyaTInA upAzraye javAno mAro rojano kAryakrama banI gayo. e divasomAM amerikAthI DaoN. normana brAunanA vidyArthI DaoN. araneTa beDara kAlakAcArya kathA upara saMzodhana karavA mATe amadAvAdamAM AvIne rahyA hatA. mahArAjazrI ane emanI vacce bhAMgyA-tUTyA aMgrejImAM vyavahAra cAlato. jarUra paDe to teo koIkane bolAvI letA. eka divasa huM gayo ane dubhASiyA tarIke mAre kAma karavAnuM AvyuM ethI baMnene saraLatA rahI. huM upAzrayanI pAse ja traNa-cAra miniTanA raste raheto hato. mAre savAre sAtathI dasa sudhI Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puNyavijayajI mahArAja 527. kaoNlejamAM bhaNAvavAnuM hatuM. eTale Akho divasa samaya maLato. AthI Do. benDara amadAvAdamAM rahyA tyAM sudhI rojeroja dubhASiyA tarIke javAnuM meM cAlu karyuM. DaoN. benDare RSivardhanakRta nalarAya-davadaMtI carita'nuM saMpAdana karyuM hatuM. eTale mArA zodhanibaMdha mATe e saMpAdana paNa upayogI thaI paDyuM ane DaoN. benDara sAthe pachIthI to evI maitrI baMdhAI ke bhAratamAM jyAre jyAre Ave tyAre tyAre mAro saMparka karyA vagara rahe nahi. muMbaI yunivarsiTImAM meM emanAM badhA vyAkhyAno paNa goThavelAM. - naLa-damayaMtInI kathA vizenA zodhanibaMdhanI pUrvataiyArImAM meM je keTalIka kRtio noMdhI hatI temAM samayasuMdarakata "naladavadaMtI rAsa' paNa hato. paraMtu e kRti apragaTa hatI eTale hastapratane AdhAre eno abhyAsa karavAno hato. hastapratanI lipi barAbara vAMcatAM mane AvaDatuM nahotuM. pUjya mahArAja sAheba pAsethI e mane zIkhavA maLyuM, eTaluM ja nahi, emanI preraNAthI samayasuMdaranI e kRtinuM saMpAdana karavAnuM kArya paNa meM hAtha dharyuM, jemAM pUjya mahArAjasAhebanA ziSya pUjya darzanavijayajI mahArAje paNa ghaNI sahAya karI. pUjya puNyavijayajI mahArAjanA hAtha nIcenI tAlImane pariNAme e saMpAdana sArI rIte taiyAra thaI zakyuM. ethI ja e jyAre pustakarUpe pragaTa thayuM tyAre meM e pustaka emane arpaNa karyuM hatuM. Ama jUnI gujarAtI bhASAmAM lakhAyelI jaina rAsAdi kRtionAM saMzodhana-saMpAdananA kSetramAM pUjya mahArAjasAhebe ja mane praveza karAvyo ane emanI ja preraNAthI tyArapachI meM upAdhyAyajI zrI yazovijayajIkRta 'jaMbUsvAmI rAsa'nuM saMpAdana paNa taiyAra karI prakAzita karyuM. emAM mahArAjazrIe AzIrvacana lakhI ApyAM hatAM. I. sa. 1955-56mAM amadAvAdanI seMTa jheviyarsa kolejamAM eka varSa kAma karI mAre muMbaI pAchA pharavAnuM thayuM. pUjya mahArAjasAhebane vaMdana karavA gayo tyAre mAro dharma pratyeno anurAga vadhato joIne emaNe mane saMbhAraNA tarIke prAcIna kalAtmaka siddhacakrajInI bheTa ApI, jenA nitya-darzana-vaMdanane pariNAme, mAre prAmANikapaNe kahevuM joIe ke, mane jIvanamAM asAdhAraNa lAbho thayA che. muMbaI AvIne pUjya mahArAjasAheba sAthe patravyavahAra dvArA saMparka Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 prabhAvaka sthaviro rAkhavAno prayatna karyo, paraMtu saune haze evo ja anubhava mane thayo hato. pUjya mahArAjasAhebanI A eka jANItI khAsiyata hatI, ke teo koInI sAthe sAmAnya rIte patravyavahAra rAkhatA nahi. TapAlaTikiDano bane teTalo ochAmAM ocho parigraha ane saMghane ochAmAM ochuM kharca karAvavAnI bhAvanAmAMthI A vRtti janmelI manAya che. paraMtu anivArya hoya tyAre pUjya mahArAjasAheba avazya patrano javAba Ape che, evo paNa mane anubhava thayo hato. meM jyAre jyAre dhArmika ke sAhityika viSayanI koI agatyanI bAbata vize emanuM mArgadarzana magAvyuM hoya tyAre tyAre acUka temanA taraphathI svaccha ane maroDadAra akSare muddAsara ane cIvaTapUrvaka lakhelo patra maLyo hoya. mahArAjazrIe amadAvAdamAM ghaNAM cAturmAsa karyo. potAnI tabiyatane kAraNe tathA AgamasaMzodhana mATe jarUrI graMtho, hastaprato vagerenI anukULatAne kAraNe amadAvAdamAM emane vizeSa phAvatuM. emanAM bA-mahArAja, sAdhvI zrI ratnazrI paNa amadAvAdamAM hatAM eTale emanA khabaraaMtara pUchavAnI dRSTie paNa amadAvAda anukULa hatuM. mahArAjazrIne nAnI umarathI saMgrahaNIno roga thaI gayo hato ane ghaNA upacAro karavA chatAM saMpUrNapaNe ArAma thato nahi. mahArAjazrI pAse zarUAtamAM eka divasa huM beTho hato tyAre meM joyuM ke teo laghuzaMkA mATe jAya, paNa ghaNI vAra lAge. eka divasa sahaja jijJAsAthI meM pUchyuM tyAre emaNe kahyuM ke saMgrahaNInA rogane kAraNe have zarIra eTaluM nabaLuM paDI gayuM che ke zocanI baMne kriyAo-laghuzaMkA ane vaDIzaMkA-eka sAthe ja thAya che. potAnI AvI zArIrika avasthA hovA chatAM jIvanabhara temaNe pUrNa svasthatApUrvaka ghaNuM bhagIratha saMzodhanakArya karyuM. mahArAjazrInA mukhya ziSya ane emanA aMgata maMtrI jevA pU. zrI ramaNIkavijayajI mahArAja hRdayaroganI takalIphane kAraNe vahelA kALadharma pAmyA. pUjya bA mahArAja paNa sudIrgha dikSA paryAya pachI vi. saM. 2022mAM amadAvAdamAM kALadharma pAmyAM hatAM. mahArAjazrInA hAtha nIce prAkRta bhASA, lipi, jaina dharma vagere viSayamAM pATaNa ane amadAvAdamAM keTalIka vyaktione sArI tAlIma maLI hatI. DaoN. bhogIlAla sAMDesarA, DaoN. umAkAnta zAha, paMDita amRtalAla bhojaka, paMDita Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puNyavijayajI mahArAja 529 lakSmaNabhAI vagere emanI pAse sArI rIte taiyAra thayA hatA. mahArAjazrI pAse tAlIma levAno mane paNa sAro lAbha maLyo. I. sa. 1955 thI 1970-71 sudhI kyAreya evuM nahi banyuM hoya ke varasamAM be-cAra vakhata amadAvAda jaIne mahArAjazrInI sAthe kalAko gALyA na hoya. pU. puNyavijayajI mahArAja kapaDavaMjanA vatanI hatA. emanuM janma-nAma maNilAla hatuM. emanA pitAnuM nAma DAhyAbhAI dozI ane mAtAnuM nAma mANekabahena hatuM. mahArAjazrIno janma vi. saM. 1952nA kArataka suda pAMcamane divase, eTale ke jJAnapaMcamI athavA lAbhapaMcamIne divase thayo hato, e paNa kevo suMdara yogAnuyoga hato! DAhyAbhAI dozInI Arthika sthiti sAdhAraNa hatI. eTale teo nokarI mATe muMbaI rahetA ane kapaDavaMja Ava-jA karatA. paraMtu e divasomAM muMbaInAM havA-pANI sArAM gaNAtAM nahi. eTale DAhyAbhAInI tabiyata naramagarama rahetI. mANekabahenane eka pachI eka ema pAMca saMtAno thayelAM, paNa temAMthI cAra to bALavayamAM ja gujarI gayelAM. sadbhAgye maNilAla bacI gayelA. vaLI maNilAla eka ghAtamAMthI paNa UgarI gayelA. eka divasa kapaDavaMjamAM e AkhI zerImAM moTI Aga lAgelI ane temAM mANekabahenanuM ghara paNa jhaDapAyuM. teo te vakhate bALakane gharamAM ekalo rAkhI nadIe kapaDAM dhovA gayelAM. Aga lAgI te vakhate bALaka maNilAlanA raDavAno avAja sAMbhaLI pasAra thatA koI eka vahorA sagRhastha AgaLavALA gharamAM pahoMcI gayA ane maNilAlane bacAvIne potAne ghare laI gayA. mANekabahena jyAre nadIethI pAchAM AvyAM tyAre potAnA gharane Aga lAgelI joIne DaghAI gayAM ane raDavA lAgyAM. emaNe tyAre mAnyuM ke potAno ekano eka dIkaro paNa AgamAM baLI gayo. emaNe to rokakaLa karI mUkI. bALakane laI janAra vahorAe Akho divasa ene dUdha tathA khAvAnuM ApIne ene sAcavyuM, paNa rAta sudhI koI levA na AvyuM eTale bALakane laIne teo ghare ghare tapAsa karavA nIkaLyA. te vakhate maNilAla jIvatA che e jANIne ane joIne mANekabahenanA AzcaryAnaMdano pAra na rahyo. bALakane chAtIsaraso cAMpatAM emanI AMkhamAMthI harSAzru vahyAM. sattAvIsa varSanI uMmare mANekabahenanA jIvanamAM eka bhAre moTo AghAta Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 prabhAvaka sthaviro AvI paDyo. emanA pati DAhyAbhAInuM akALa avasAna thayuM. vaidhavyanuM bhAre duHkha mANekabahenane mAthe AvI paDyuM. AvI viSama sthitimAM dharmanuM zaraNa AzvAsanarUpa banI jAya. mANekabahena dharma tarapha vaLI gayAM. dIkarAne zALAmAM bhaNavA mokalyo. dIkaro moTo thAya pachI pote dIkSA laI saMyamajIvana gALavuM evI bhAvanA teo sevavA lAgyAM. ema karatAM maNilAla caudeka varasanI umaranA thayA. mANekabahenane dvidhA hatI ke maNilAlane konA hAthamAM soMpIne dIkSA levI? bIjI bAju maNilAlanI ruci ane prakRti jotAM emane lAgyuM ke maNilAlane jANe gharasaMsAra karatAM saMyamane mArge vALavAmAM Ave to teo jIvanane vadhu sArthaka ane ujjavaLa karI zakaze. kizora maNilAle paNa e mATe harSapUrvaka saMmati darzAvI. AthI vi. saM. 1965nA mahA vada pAMcamanA roja chANI (vaDodarA pAse)mAM munivarya zrI caturavijayajI pAse maNilAlane dIkSA ApavAmAM AvI ! maNilAlanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM "muni puNyavijayajI." maNilAlanI dIkSA pachI mANekabahene gharanI badhI javAbadArIo ane bIjI badhI vyavasthA sameTI lIdhI. pachI teo pAlitANA gayAM. tyAM mohanalAlajI mahArAjanA samudAyamAM emaNe dIkSA lIdhI. emanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM sAdhvI zrI ratnazrI. Ama, mAtA ane putra baMne saMyamanA paMthe vaLyAM. dIkSA pachI pU. puNyavijayajI mahArAje potAnA guru zrI caturavijayajI mahArAja pAse tathA dAdAguru pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja pAse sAro abhyAsa karyo. taduparAMta emaNe pU. sAgarAnaMdajI mahArAja, pU. lAvaNyavijayajI mahArAja, paMDita sukhalAlajI, zrI kuMvarajI ANaMdajI, paMDita nityAnaMda zAstrI, paMDita bhAIlAlabhAI, paMDita vIracaMdabhAI meghajI vagere pAse saMskRta, prAkRta, ardhamAgadhI, apabhraMza, jUnI gujarAtI vagere bhASAono, zAstragraMthono, judA judA saikAonI lipiono tathA hastapratonAM saMzodhana-saMpAdananI paddhatino ghaNo UMDo abhyAsa karyo. jaina darzana uparAMta anya darzanonuM paNa emaNe sAruM adhyayana karyuM. mahArAjazrInI vidvattAno samAjane ane vizeSatA suzikSita vargane sAro paricaya thayo. te eTale sudhI ke pote kaoNleja-yunivarsiTImAM abhyAsa karyo na hovA chatAM judI judI yunivarsiTIo taraphathI temanI pIeca.DI.nA parIkSaka tarIke nimaNUka thatI. I. sa. 1961mAM Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puNyavijayajI mahArAja 531 kAzmIramAM bharAyelI oNla inDiyA orienTala konpharansanA prAkRta ane jainadharma vibhAganA adhyakSa tarIke emanI nimaNUka thaI hatI. pote to tyAM jaI na zake paNa potAno adhyakSa tarIkeno te vizeno lekha emaNe mokalI Apyo hato. emanA mArgadarzana mATe normana brAuna, aranesTa beDara vagere videzanA vidvAno AvatA. amerikAnI orienTala sosAyaTIe mahArAjazrInI mAnada sabhya tarIke nimaNUka karI hatI, e jevuMtevuM bahumAna na gaNAya. bALabrahmacArI, lAMbA dIkSAparyAyavALA, saMyamanI ArAdhanAmAM magnacitta, jJAnavRddha ane tapovRddha sthavira pUjya mahArAjasAhebe potAnI tabiyatanI paNa darakAra karyA vagara pATaNa, jesalamera, amadAvAda vagere sthaLe jaina bhaMDAronI hastapratone vyavasthita karavAnuM amUlya kArya karyuM che. asahya garamImAM, mAthe bhInuM potuM mUkIne dhIkhatA patarA nIce besIne bharabapore jyAre emane meM amadAvAdamAM devasAnA pADAnA upAzrayamAM prasanna citte kArya karatA joyA tyAre to mAruM mastaka emanAM caraNomAM namI paDyuM hatuM. emanA athAga parizramayukta avirata kAryane kAraNe temaja cAritryanI zreSThatAne kAraNe koI saMghe ke samAje teo varSothI upAzrayamAM potAnA svAdhyAya-saMzodhananA kAmane mATe lAITano upayoga karatA hovA chatAM teno virodha ke UhApoha karyo nathI. pUjya mahArAjasAhebanI Atmika zakti eTalI prabaLa hatI ke aDadhI rAta sudhI kArya karyuM hoya ane rAtanA eka-be kalAkanI UMgha maLI hoya to paNa bIje divase savAre teo evA ja svastha ane prasanna hoya ane divase ArAma levAnI emane jarUra paNa na hoya. AvI rIte ekAda divasa nahi, divasonA divasa sudhI, mahinAo sudhI kArya karavAnI asAdhAraNa zakti teo dharAvatA hatA. jaina ke zuM bauddha, zuM hindu ke zuM khristI, dareka dharma ke saMpradAyanA tyAgI sAdhuo mAM paNa jovA maLe che lokeSaNAnI abhIpsA. tyAgI mahAtmAonI lokaprazaMsA ApoApa ja thavA lAge che, tema chatAM samaya jatAM kyAreka keTalAkamAM vadhu lokeSaNAnI vAsanA jAge che, paraMtu pUjya mahArAjasAhebe enA upara vijaya meLavyo hato. potAne AgrahapUrvaka sahaja rIte maLatI AcAryanI padavInI paNa emaNe khevanA karI nahotI, to bIjI Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 lokeSaNAnI to vAta ja zI karavI ? mahArAjazrInI vinamratAno eka prasaMga mArA cittapaTamAM haMmezAM aMkita rahelo che. I. sa. 1963nA arasAmAM pU. zrI hemasAgarasUrie 'kuvalayamALA' nAmanA graMthanAM anuvAda tathA saMzodhana-saMpAdananuM kArya mane soMpyuM hatuM. te vakhate keTalAka samAsayukta prAkRta zabdonA artha barAbara besatA nahi, eTale pU. hemasAgara mahArAje sUcana karyuM ke e mATe mAre pUjya puNyavijayajI mahArAjanuM mArgadarzana meLavavuM. e pramANe eka divasa huM jyAre amadAvAda gayelo tyAre pU. puNyavijayajI mahArAja pAse te kAma mATe luNasAvADAnA upAzraye rAtre ATheka vAge pahoMcyo hato. mahArAjazrI pAse zabdonA arthanI carcA karatAM karatAM rAtanA lagabhaga doDha vAgI gayA haze. badhA artha barAbara saMtoSakAraka rIte besI gayA. kAma patyuM eTale mahArAjazrI pAse mAMgalika sAMbhaLIne huM nIkaLato hato. te vakhate mahArAjazrIe kahyuM, 'ramaNabhAI, muMbaI pahoMco eTale hemasAgarasUrine mArI vaMdanA kahejo.' meM kahyuM, 'paNa mahArAjazrI, hemasAgarasUri to ApanA karatAM uMmaramAM, dIkSAparyAyamAM, jJAnamAM ghaNA ja nAnA che. ApanI vaMdanA hoya ?' emaNe kahyuM, e game te hoya, paNa teo AcArya che ane huM muni chuM eTale mAre ja emane vaMdanA karavAnI hoya !' mahArAjazrInI AvI ucca, udAtta, vinamra bhAvanAthI huM bahu prabhAvita thayo hato. prabhAvaka sthaviro jIvananAM vividha kSetromAM mahAna gaNAtI koI koI vyaktionA nikaTanA saMparkamAM AvavAnI jyAre ApaNane taka maLe che tyAre te darekano ApaNo anubhava ekasarakho nathI hoto. keTalIka mahAna gaNAtI vyaktionA nikaTanA saMparkamAM jema jema ApaNe AvIe chIe ane jema jema emanI vizvasanIya vyakti banIe chIe tema tema e mahApuruSamAM rahelAM ahaMkAra, daMbha, ugra rAgadveSa, saMkucita ane svArthaparAyaNa dRSTi, khaTapaTa, cAritryanI zithilatA, upadeza ane vartana vaccenI visaMvAditA ityAdi ApaNI najare caDavA lAge che. ane vakhata jatAM lokadRSTie mahAna gaNAtA e puruSamAM vAmana puruSanuM ApaNane darzana thatuM jAya che. bIjI bAju keTalAka evA kharekhara mahAtmAo hoya che ke jemanA nikaTanA saMparkamAM jema jema ApaNe AvatA jaIe tema Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI puNyavijayajI mahArAja 533 tema temanA cAritryanAM ApaNane khabara na hoya evAM ujjavaLa pAsAMonuM vadhu ne vadhu subhaga darzana ApaNane thatuM jAya che. parama pUjya puNyavijayajI mahArAjasAhebanA jema jema nikaTanA paricayamAM mAre AvavAnuM thatuM gayuM tema tema emanA jIvananAM atyaMta ujajavaLa pAsAonuM vadhu ne vadhu sarasa darzana mane haMmezAM thatuM gayuM hatuM. muMbaI zaheramAM emanA vihAra daramiyAna mahArAjazrI mArA copATInA ghare pagalAM karI gayA hatA, paraMtu vAlakezvaranA cAturmAsa daramiyAna mAre emano jeTalo lAbha levo joIto hato teTalo, kauTuMbika ane vyAvasAyika javAbadArIone kAraNe, laI zakyo nahoto. huM ghaNI vAra rAtre dasa vAge emanI pAse jato, ane bAra-eka vAgyA sudhI besato. teo aDadhI rAta sudhI ghaNuMkharuM jAgatA ja hoya ane kaMIka lekhana-vAMcana karatA ja hoya. e arasAmAM nAnAM TeparekarDara nIkaLyAM hatAM. meM emanI vAto, upadezavacano, anubhavo, keTalAMka stotro vagere rekarDa karI lIdhAM hatAM. emanI zraddhAMjali sabhAmAM meM jyAre AraMbhamAM ane aMte mahArAjazrInI vANI saMbhaLAvI tyAre sau zrotAo Azcaryamugdha thaI gayA hatA. muMbaImAM bIjA cAturmAsa pachI mahArAjazrInI bImArI vadhI jatAM emane jyAre hospiTalamAM dAkhala karavAmAM AvyA tyAre seMTa jheviyarsa kaoNlejamAMthI sAMje chUTIne huM emanI khabara jovA jato. je divase rAtre teo kALadharma pAmyA te divase mAre emane maLavAno yoga nahi hoya. kaoNlejathI chUTIne lagabhaga sADA sAta vAge huM emanI pAse javA nIkaLyo. pahoMcavA Avyo tyAM e AkhA vistAranI lAITa gaI. hospiTalanA makAnamAM aMdhAruM vyApI gayuM. liphTa baMdha thaI gaI. vIseka miniTa rAha jovA chatAM lAITa AvI nahi, eTale nirAza thaI, bIje divase javAno vicAra karI tyAMthI ghare AvavA meM basa pakaDI. thoDI vAra thaI tyAM lAITa cAlu thaI, paNa have basamAMthI UtarI pAchA pharavAnuM mana na thayuM. huM ghare Avyo tyAM kalAkamAM ja samAcAra AvyA ke mahArAjazrI kALadharma pAmyA che. e samAcAra sAMbhaLatAM ja meM jANe vajAghAta anubhavyo. jIvanano eka AdhArastaMbha gumAvyA jevuM lAgyuM. aMtima milanano avasara cUkyAno vasavaso manamAM rahI gayo. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 prabhAvaka sthaviro vidvattA. udAratA, samatA ane vatsalatAnA avatAra samA pUjya zrI puNyavijayajInA kALadharmathI mAruM to eka AzrayasthAna cAlyuM gayuM evuM mane lAgyuM. emanI vAtsalyasabhara vANI ane madhura svare thatA vArtAlApanuM zravaNaguMjana to haju paNa thayA kare che. AvI e vaMdanIya preraNAmUrtine ApaNI koTizaH vaMdanA ho ! Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmasUrIzvarajI ma. sA. Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja pa. pU. sva. yugadivAkara zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAjanuM A janma zatAbdI varSa che. A avasare emanA eka ziSya pa. pU. zrI sUryodayasUrijI ane praziSya pa. pU. zrI rAjaratnavijayajIe ghaNI badhI vigato sAthe ane jUnA vakhatanA ghaNA phoTAo sAthe ArTa pepara upara vizALa, daLadAra (ane vajanadAra) zatAbdI smAraka graMtha pragaTa karyo che. emAM ghaNI ghaTanAonuM savigata varNana karyuM che. Ama pa. pU. zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja mATe eka yAdagAra graMtha prakAzita thayo che. IsvI. sananA vIsamA saikAmAM je keTalAka mahAna prabhAvaka jainAcArya thaI gayA temAMnA eka te pa. pU. sva. vijayadharmasUrijI mahArAja che. emanA sAdhujIvanano pUrvakALa talasparzI adhyayana ane lekhanamAM pasAra thayo hato ane uttarakALa jinamaMdironAM nirmANa, sAdharmika kSetrone saMgIna banAvavAM vageremAM vItyo hato.. mahArAjazrI jyAM jyAM vicaryA ane jyAM jyAM dezanA ApI tyAM tyAM mahAna dharmapravRttio thaI che, jemAM goDIjInA upAzraya mATe sADA pAMca lAkha, cembura tIrtha nirmANa mATe 10 lAkha, muMbaI jaina dharmazALA- bhojanazALA mATe 20 lAkha, ghATakopara-zrI munisuvratasvAmInA maMdira mATe 20 thI 25 lAkha, pAlItANAmAM zramaNI vihAra mATe 10 lAkha, zrI zatruMjaya haoNspiTala mATe 25 lAkha, ArAdhanA mATe dharmavihAra bAMdhavA 4 lAkha-Ama, pUjyazrInI preraNAthI karoDo rUpiyAno dAnapravAha vahyo che. mahArAjazrIno janma saM. 1960 nA zrAvaNa suda 11 ne zubha divase saurASTranA vaDhavANa zaheramAM vIzA zrImALI jaina kuTuMbamAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma hIrAcaMda raghubhAI zAha ane mAtAnuM nAma chabalabena hatuM. mahArAjanuM janmanAma bhAIcaMdabhAI hatuM. temanI 6 varSanI vaye pitAnuM avasAna Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 prabhAvaka sthaviro thayuM hatuM. vidhavA mAtA dharmamaya jIvana gALatAM ane gujarAna mATe vaDhavANa tathA AsapAsanAM gAmomAM pAThazALAmAM zikSikA tarIke kAma karatAM tethI bALaka para nAnI vaye dharmanI UMDI asara thaI hatI. pAThazALAmAM dhArmika abhyAsamAM bhAIcaMda agresara rahevA lAgyA. temaNe paMca pratikramaNanAM sUtro kaMThastha karI lIdhAM hatAM tathA temane sAmAyika, pratikramaNanI vidhi barAbara AvaDatI. naveka varSanI vaye bAjunA lakhatara gAme paryuSaNa parvamAM sAMvatsarika pratikramaNa karAvavA teo gayA hatA. vaDhavANamAM cAra gujarAtI dhoraNano abhyAsa karI teo amadAvAdamAM suprasiddha sI. ena. (cImanalAla nagInadasa) chAtrAlayamAM dAkhala thayA. tIvra buddhizakti ane khaMtapUrvaka abhyAsa karavAnI vRttine lIdhe abhyAsamAM teo khUba jhaLakyA. zikSako AgAhI karatAM ke A bALaka bhaviSyamAM eka tejasvI mahAna vyakti banaze. A bAju chabalabahenanI paNa evI ja aMtarecchA hatI ke potAno putra dharmaparAyaNa-tyAgI jIvana jIvIne AtmakalyANa sAdhe. mAtA taraphathI temane avAranavAra dIkSAnI preraNA maLyA karatI. evAmAM saM. 1975 mAM boTAdamAM cAturmAsa karavA jatAM pa. pU. AcAryadeva zrI vijayamohana-sUrIzvarajI mahArAja rANapura mukAme rokAyA hatA. tyAM pAThazALAmAM abhyAsa karAvatA mAtA chabalabahenane AMgaNe pagalAM paDyAM ane bhAIcaMdanA lalATanI bhavya rekhAkRtio joIne AgAhI karI ke, A bALaka zAsanane ajavALaze. upadeza ApI kahyuM paNa kharuM ke ene zAsanane samarpita karo. 16 varSanI vaye, bhAIcaMde pU. gurudevazrInuM zaraNa svIkAryuM. saM. 1976nA mahA suda 11 nA maMgaLa dine mahesANA najIka sAMgaNapuramAM dIkSAgrahaNano mahotsava ujavAyo ane potAnA ziSya munivaryazrI pratApavijayajI mahArAjanA ziSya banAvI 'munizrI dharmavijayajI' nAme jAhera karyA. munizrI dharmavijayajIe jemanA varad haste cAritra grahaNa karyuM te dAdAguru pU. AcArya deva zrI vijayamohanasUrIzvarajI mahArAja samakAlIna AcAryomAM prathama paMktimAM sthAna dharAvatA hatA. teozrI prakAMDa paMDita ane samartha vyAkhyAnakAra hatA. teozrInAM ziSyaratna zrI vijayapratApasUrijI mahArAja paNa mahAna abhyAsI vidvAna hatA; AvA samartha gurudevonI pre2ka nizrAmAM munirAjazrI dharmavijayano zAstrAbhyAsa dinapratidina vadhavA lAgyo. ucca Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja 537. koTino vinayaguNa, gurudevonI satata sevA, kuzAgra buddhi, athAga ane avirata parizramane lIdhe dharmavijaye thoDAM varSamAM ja vyAkaraNa, nyAya, sAhitya, kozAdi-viSayo temaja Agamo, prakaraNo, karmazAstro Adino talAvagAhI abhyAsa karyo. tyArabAda pU. zAsanasamrATa AcArya bhagavaMta zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAja ane pU.AgamoDhAraka AcArya bhagavaMta zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjano samAgama thatAM teozrInI pAse temaNe bRhad kalpabhASya, vizeSAvazyaka mahAbhASya, tattvArthasUtra, paMcamAdhyAya Adi uccatara zAstrono gahana abhyAsa karyo. temanI abhyAsanI laganI kevI hatI ke amadAvAdamAM maracaMTa sosAyaTIthI 6 mAIlano vihAra karIne pAMjarApoLamAM pU. sAgarajI mahArAja pAse adhyayana mATe jatA. pU. sAgarajI mahArAja anya samudAyanA hatA to paNa gurubhagavaMtoe e mATe saMmati ApI hatI. zAstronA abhyAsanI AvI apUrva rucine lIdhe mahArAjazrI karmaprakRti ane karmazAstromAM eTalA niSNAta banyA ke zramaNa samudAyamAM teozrInI gaNanA dravyAnuyoganA eka uccatama jJAtA tarIke thavA lAgI. pUjyazrIne grahaNa ane Asevana-baMne prakAranI zikSAmAM AgaLa vadhelA joI pUjayapAda AcAryazrI vijaya mohanasUrIzvarajI mahArAje pAlItANAmAM saM. 1987mAM mAgazara mAsamAM prathama pravartaka pada ane te pachI saM. 1992mAM kArataka suda 14nA divase bhagavatIjI vagere yogodahana karAvI gaNi-paMnyAsapadathI vibhUSita karyA. tyArapachI saM. 2002mAM kArataka vada bIjanA divase amadAvAdamAM pU. zAsanasamrATa AcArya bhagavaMta zrImad vijayanemisUrIzvarajI mahArAje virATa mAnavamedanInI upasthitimAM pU. dharmavijayajIne upAdhyAyapade ArUDha karyA. te prasaMge pU. nemisUrie sabhAmAM kahyuM ke mArI icchA to sIdhI AcAryapadavI ApavAnI hatI, paNa pU. dharmavijayajIe eno asvIkAra karyo, paraMtu ema kahyuM ke jyAre paNa pote AcAryanI padavI leze tyAre te mArI (pU. nemisUri mahArAja) pAse leze. tyArabAda saM. 2006mAM muMbaI, goDIjInA cAturmAsa prasaMge bhAyakhalAmAM upadhAna tapanI mAlAropaNano prasaMge upasthita thatAM muMbaI mahAnagaranAM tamAma saMghonI bhAvabharI vinaMtIthI pU. A. zrI vijayapratApasUrIzvarajI mahArAjanA Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 prabhAvaka sthaviro varad haste saM. 2007nA poSa vada pAMcame temane AcAryapadavI arpaNa karavAmAM AvI. - pU. mahArAjazrIe to pU. nemisUridAdAne vacana ApyuM hatuM, paraMtu tyAre pU. nemisUridAdA kALadharma pAmyA hatA eTale emanA paTTadhara pU. zrI udayasUri pAse A AcAryapadavI pradAna mATe AjJA maMgAvavAmAM AvI hatI. vizALa mAnava samudAya vacce mahAmahotsavapUrvaka ujavAyelA A avismaraNIya avasara pachI pUjya zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja tarIke vikhyAta thayA. saM. 2020mAM vAlakezvaramAM upadhAna tapa mALAropaNa prasaMge muMbaInA tamAma saMghoe pUjyazrIne "yugadivAkara'nuM birUda apUrva sanmAnapUrvaka arpaNa karyuM. mahArAjazrIne dIkSA levA mATe preraNA karanAra emanAM mAtuzrI chabalabahena hatAM. dIkSA lIdhA pachI mahArAjazrInAM mAtuzrI chabalabahena jyAM jyAM avakAza maLe tyAM tyAM jaI potAnA putra muninA vyAkhyAnamAM besatAM. dhIme dhIme emane paNa vairAgyano raMga lAgyo. mahArAjazrI emane dIkSA levA mATe preraNA karatA rahyA. ema karatAM e dhanya divasa Avyo jyAre chabalabahene dIkSA levAno nirNaya karyo. mahArAjazrInA mAtuzrIe pa. pU. zrI mohanasUrijInI AjJAvartinI sAdhvIzrI jayaMtazrIjInAM ziSyA zrI gulAbazrI ane emanAM ziSyA pU. zrI jJAnazrIjI pAse amadAvAdamAM dIkSA lIdhI. emanuM nAma zrI kuzalazrIjI rAkhavAmAM AvyuM. emanAmAM tyAga vairAgya ucca koTinAM hatAM. pU. mahArAjazrIe emane zAstrAbhyAsa karAvyo. pote pUrvAvasthAmAM dhArmika zikSikA hatAM ane saMskRta prAkRta zIkhyAM hatAM eTale abhyAsa karatAM vAra na lAgI. uttarAvasthAmAM temane pakSaghAtano humalo thayo hato to paNa aMtima kSaNa sudhI emaNe sArI samatA dhAraNa karI hatI. aMta samaye mahArAjazrIe emane nirdhAmaNA karAvyAM hatAM. mahArAjazrI vijayadharmasUrijInA sarva prathama ziSya te pU. zrI yazovijayajI mahArAja. DabhoinA te vatanI ane kizoravayamAM temaNe dIkSA lIdhI hatI. mahArAjazrIne emane mATe khUba lAgaNI hatI. kaMThya saMgIta, nATaka, nRtya, vAjiMtra, zilpa sthApatya vagere vividha kaLAomAM emaNe sArI nipuNatA meLavI hatI. mahArAjazrIe emane ghaNo saMgIna zAstrAbhyAsa karAvyo ke ugatI Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja 539 yuvAnImAM emaNe "bRhat saMgrahaNI' jevA daLadAra zAstrIya graMthanI racanA karI. pU. mahArAjazrI pAse pa. pU. zrI yazovijayajIne dIkSA levAnA bhAva thayA hatA, paraMtu svajanono virodha hato eTale mahArAjazrIe emane ekAMta sthaLe dIkSA ApavAnuM nakkI karyuM. vaDodarA rAjyamAM vaLI bAla dIkSA upara pratibaMdha hato. eTale pa. pU. zrI yazovijayane kadaMbagIrI jevA ekAMta sthaLamAM dIkSA ApavAmAM AvI hatI, mahArAjazrIne prathama ziSya zrI yazovijayajI mATe eTalo badho bhAva hato ke dIkSAvidhi vakhate teo je sthaLe UbhA hatA e sthaLanI thoDI raja (dhULa) eka bhAI pAse levaDAvI hatI ane te eka nAnI zIzImAM bharI hatI ane enA upara svahaste lakhyuM hatuMH yaza: pavara: | A zIzI ghaNAM varSo sudhI emanA poTalAmAM sacavAI rahI hatI, je emanA kALadharma pachI jaDI AvI hatI. pUjyazrInI nizrAmAM aneka mahAna avirAma zAsana-prabhAvanAnAM kAryo thatAM rahyAM. teozrI jyAM jyAM cAturmAsa rahyAM tyAM tyAM japa-tapa-anuSThAnothI vAtAvaraNa Anada ane maMgaLamaya banI rahetuM. pUjyazrI samartha vyAkhyAtA hatA. bhagavatIsUtra vizenA vyAkhyAnomAM teozrInI zakti soLe kaLAe khIlI UThI hatI. bhagavatI sUtranAM pravacano parano emano pragaTa thayelo daLadAra graMtha A vAtanI sAkSI pUre che. cAturmAsa daramyAna mahArAjazrI upadhAna tapa avazya karAve. teozrInI nizrAmAM 25 vAra upadhAnatapanI ArAdhanAo thaI che. A prasaMgoe pUjyazrInI prabhAvaka preraNAnA baLe lAkho rUpiyAnI upaja thatI. vividha phaMDo paNa thatA ane e phaMDomAMthI supAtra kSetro ane anukaMpAnAM kSetrone ghaNuM ghaNuM poSaNa maLatuM. pUjyazrInI preraNAthI Azare 25 jeTalAM ujamaNAM thayA che, temAM khAsa karIne saM. 21 16-17 mAM muMbaI-vAlakezvaramAM papa ane 77 choDanAM ujamaNAM ane saM. 2018 mAM goDI pArzvanAtha sArtha zatAbdI mahotsava prasaMge zrI goDIjI upAzrayamAM thayeluM 108 choDanuM bhavya ujamaNuM yAdagAra raheze. samyagujJAna-dhArmika zikSaNanA pracAra-prasAra mATe paNa pUjyazrIe ghaNuM lakSya ApyuM hatuM. cAturmAsa daramyAna ane zeSakALamAM vizALa saMkhyAmAM sAdhu-sAdhvIo ane zrAvaka-zrAvikAone teo karma graMthAdinI vAcanAo ApatA. muMbaI jena dhArmika zikSaNa saMgha, jaina ejyukezana borDa AdinAM Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 prabhAvaka sthaviro ghaNAM saMmelano paNa teozrInI nizrAmAM yojAyAM hatAM. teozrInI preraNAthI muMbaI-goDIjImAM jagadaguru zrI hIrasUrIzvarajI saMskRta-prAkRta pAThazALA sthapAI. vaLI tenA zikSako ane vidyArthIonA utkarSa mATe kAyamI phaMDanI vyavasthA thaI. jaina sAhityanA nirmANa ane prakAzanamAM paNa pUjyazrI ghaNo rasa letA hatA. ane tenA pariNAme, teozrInI preraNAthI, zrI mukti-kalama-mohana jaina graMthamALA dvArA aneka dhArmika prakAzano pragaTa thayAM hatAM. teozrIe paNa saM. 1990mAM navatattva prakaraNa upara saMskRta bhASAmAM cha hajAra zlokapramANa "samaMgalA' nAmanI TIkA lakhela hatI. jaina bhUgoLano mahAgraMtha laghukSetra samAsa, paMcama (zataka) karmagraMtha, paTaaizikAcatuSTha prakaraNa, praznottara mohanazALA, zrAddha pratikramaNa, vaMditasUtra AdinA savistAra anuvAdo paNa karyA hatA. temano bhagavAna mahAvIradevanA pUrvabhavone Alekhato mahAgraMtha "zramaNa bhagavAna mahAvIra' temanI ucca koTinI lekhanazailIno paricaya Ape che. muMbaImAM judI judI dhArmika pAThazALAomAM judo judo abhyAsakrama cAlato ane te dareka pramANe parIkSA levAtI. zrI jaina zvetAmbara ejyukezana borDa, zrI jaina dhArmika zikSaNa saMgha, zrI jaina dhArmika zikSaNa sosAyaTI e traNeno potapotAno judo abhyAsakrama hato. koI vidyArthI eka vistAramAMthI bIjA vistAramAM rahevA jAya ane tyAM pAThazALAmAM judo abhyAsa karAvAto hoya to teNe te pramANe navo abhyAsa karavo paDato. A abhyAsakrama ekasarakho karavA mATe te te saMsthAnA sUtradhAro taiyAra thavA joIe. koI samartha yogya vyakti navo ekasarakho abhyAsakrama taiyAra karI Ape to ja te mAnya bane. A saMjogomAM pa. pU. zrI dharmasUrijI mahArAje A kArya upADI lIdhuM. temaNe vartamAna samayanA saMdarbhamAM vidyArthIo mATe yogya evo abhyAsakrama taiyAra karI Apyo. je traNe saMsthAe mAnya rAkhyo. A abhyAsakramanI jAherAta temaNe 1970 nA jAnyuArImAM ghATakoparamAM upadhAna tapanI ArAdhanA vakhate karI hatI. tyAra pachI emaNe dhArmika zikSaka-zikSikAnA utkarSa mATe eka phaMDanI sthApanA karAvI hatI. Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja 541 saM. 2031 mAM caitra mAsamAM muMbaI-govAlIyA TeMkanA gaSTa krAMti medAnamAM 5 divasa sudhI mahAvIra bhagavAnanI 25 mI nirvANa zatAbdI abhUtapUrva utsava sAthe ujavAI, temAM pUjyazrInI preraNA pramukha hatI. saM. 2033 mAM muMbaIthI zatruMjaya mahAtIrtha padayAtrA saMgha ane saM. 2034 mAM pAlItANAthI giranAra tIrtha padayAtrA saMgha pUjyazrInI nizrAmAM nIkaLyA hatA. A sarva kAryo pUjyazrInI prauDha pratibhAnA sImAcihno che. jaina samAja ane jaina dharma uparAMta janasevAnI pravRttiomAM paNa pUjyazrI prasaMgopAta yogadAna ApatA rahyA hatA. saM. 2028 ane 2029 mAM gujarAtamAM paDelA duSkALa vakhate teozrInI preraNAthI aneka rAhatakAryo thayA hatAM. pUjyazrIe saM. 1998 mAM potAnA vatana vaDhavANamAM cAturmAsa kareluM. te pachI 37 varSe saM. 2035 mAM, vaDhavANa saMghanI ghaNI vinaMtIone aMte cAturmAsa padhAryA. vaDhavANa ane surendranagara tema ja jhAlAvADa vistAranA ane muMbaInA bhAvikoe pUjyazrIno amRta mahotsava ujavavAnI vizALa pAye taiyArIo karI, lAkhonuM phaMDa ekatrita karyuM, paraMtu mahotsavanI ujavaNI AraMbhAya te pahelAM macchu DemanI morabInI honArata sarjAI. eTale pUjyazrIe sarva saMghone bolAvIne potAnA aMtaranI bhAvanA jaNAvI ke amRta mahotsava ujavavo baMdha rAkho ane e saghaLA phaMDano upayoga honAratano bhoga banelA mAnavasamAja mATe karo. A prasaMgathI pUjyazrInI pratibhA lokAdara pAmIne mahAna banI gaI. pUjya AcArya mahArAjano amArA kuTuMba upara anahada upakAra hato. huM emanA saMparkamAM Avyo hato. e mATe mane taka apAvI hatI mArA mitra rokSIvAlA zrI bAbubhAI (vrajalAla) kapuracaMda mahetAe. teo dara maMgaLavAre rAte ATha vAge pUjya mahArAja sAheba jyAM hoya tyAM jatA ane dharmacarcA karatA. temaNe mane paNa emAM joDAvAnuM AmaMtraNa ApeluM. ame cha-sAta mitro jatA. bAbubhAI potAnI gADImAM darekanA gharethI laI jatA ane pAchA ghare mUkI jatA. cembara cAturmAsa hoya to cembara sudhI paNa ame jatA. pU. mahArAjajI koI eka zAstragraMthanuM amane adhyayana karAvatA. tyAre amane pratIti thatI ke emaNe ApaNA zAstragraMthonuM UMDuM adhyayana karyuM che. zAstranI Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 prabhAvaka sthaviro temane seMkaDo paMktio kaMThastha che. dareka praznanI chaNAvaTa teo pUrvagraha ke pakSapAta vinA taTasthapaNe karatA. emanuM hRdaya karuNAthI chalakAtuM. - pU. mahArAjazrI sAthe mAro vizeSa gADha paricaya to pa. pU. zrI yazovijayajI mahArAje bhagavAna mahAvIranAM citrapaTono saMpuTa taiyAra karyo ane e nimitte mATe vAraMvAra upAzraye javAnuM thayuM tyArathI thayo hato. tyArapachI uttarottara e saMbaMdha gADha thato gayo hato. te emanA kALadharmanA prasaMga sudhI rahyo hato. eka vakhata muMbaImAM vAlakezvara vistAramAM mahArAjajI sthira hatA tyAre temane hRdayaroganI thoDIka takalIpha cAlu thaI gaI hatI. paraMtu ethI temaNe potAnA Avazyaka kartavyomAM jarA paNa pramAda sevyo nahoto. vaLI teo manathI ghaNI moTI naitika hiMmata dhAravatA hatA. eka vakhata koI eka bahene vinaMtI karI, "mahArAjajI, mArA bA bImAra che. teo ApanA darzana mATe, ane ApanA mukhe mAMgalika sAMbhaLavA utsuka che. paraMtu ame chaThThA mALe rahIe chIe eTale kahevAnI hiMmata nathI cAlatI." mahArAjajIe kahyuM, "tamArAM mAjIne kahejo AvatI kAle savAre ATha vAge- jarUra AvIza. dhIme dhIme dAdara caDI jaIza. savAre sADA sAta vAge mane teDavA mATe koIka evuM Ave ke je pote mArI sAthe cha dAdara caDI zake ema hoya.' bIje divase nakkI karyA pramANe mahArAjajI be ziSyone sAthe laIne tyAM padhAryA, dAdara dhIme dhIme zvAsa na bharAI jAya e rIte caDhyA ane e mAjIne mAMgalika saMbhaLAvyuM ane vAsakSepa nAMkhyo. e mAjInA jIvanamAM to koI utsava thayo hoya evuM lAgyuM. mahArAjajInI saraLatA ane laghutA sparzI jAya tevAM hatAM. I. sa. 1958 mAM amArAM mAtuzrIne pakSaghAtano humalo Avyo. DAbuM aMga, hAtha, paga, moTuM vagere rahI gayAM, tarata ja ame haoNspiTalamAM dAkhala karyA. tAtkAlika sAravAra maLI gaI eTale bacI gayAM. haoNspiTalamAM thoDA divasa rahI ghare AvyAM. bAthI thoDuM thoDuM calAvA lAgyuM ane bolAvA lAgyuM. bAne roja darzana-pUjAno niyama hato, paNa have te chUTI gayo. chatAM koI koI vakhata ame TekSI karIne darzana karavA laI jatAM. eka vakhata bAne bhAvanA thaI ke vAlakezvara bAbunA daherAsare darzana karavAM che. ame emane laI gayAM. mArAM Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja 543 bahena IndirAbahena haMmezAM sAthe hoya ja. darzana karatAM amane jANavA maLyuM ke pa. pU. zrI dharmasUrijI mahArAja upAzrayamAM pahele mALe birAjamAna che. indirAbahene upara jaI mahArAjazrIne badhI vAta karIne vinaMtI karI. te vakhate sAta ATha mANaso mahArAjazrI pAse beThA hatA ane kaMIka vAta cAlI rahI hatI, topaNa mahArAjazrI tarata UbhA thayA, nIce AvyA ane bAne mAMgalika saMbhaLAvyuM tathA vAsakSepa nAkhyo. e vakhate mahArAjazrInI saraLatA hRdayane sparzI gaI hatI. pUjya mahArAjazrI pAse vaMdana arthe AvelA lokonI haMmezAM bhIDa rahetI. tenuM kAraNa nAnAmoTAM sahunI sAthe teo AtmIyatA dAkhavatA. ene lIdhe koIne emanI pAse jatAM saMkoca thato nahi. AcArya mahArAja pote darekanI vAtamAM pUro rasa laI tene yogya mArgadarzana ApatA. seMkaDo nahi balake hajAro mANasone teo nAmathI oLakhatA. emanI pAse koI jAya ke tarata teo nAma daIne bolAvatA. teo umaramAM moTA hatA eTale keTalAMyane eka vacanamAM saMbodhatA. paraMtu ethI temanAmAM raheluM pitRtulya vAtsalya pratIta thayuM ane tene lIdhe te vizeSa gamatuM. mArAM bahena IndirAbahenane eka bahene kahyuM, "ghATakopara dharmasUrijI mahArAja upadhAna karAve che. tamAre joDAvuM che ? bahene kahyuM, "mane joDAvAnuM bahu mana thAya che. paNa mane kazI vidhi ke sUtro AvaDatAM nathI." e bahene kahyuM, "tamane eka navakAramaMtra AvaDe to paNa basa thayuM. mahArAja sAheba tamane badhI vidhi karAvaze." vicAra karatAM be divasa thaI paNa gayA. vaLI koino saMgAtha hoya to javuM game. mArAM bhANI sarojane taiyAra karI. upadhAna zarU thayAMne traNa divasa vItI gayA hatA. teo begamAM kapaDAM ane upakaraNo laI ghATakopara pahocyAM. AcArya mahArAje kahyuM, "bahena, jagyA badhI bharAI gaI che. vaLI moDuM paNa thayuM che." IndirAbahene kahyuM. "amane be divasa pahelAM ja khabara paDI. vaLI amane kazI vidhi AvaDatI nathI. paNa mahArAjajI! A vakhate thayuM to thayuM nahi to jiMdagImAM kyAre upadhAna thaze e khabara nathI.' ema bolatAM bolatAM bahenanI AMkhathI daDadaDa AMsu paDyAM. mahArAjajIe tarata eka kAryakartAne bolAvyo. kyAMya jagyA nahotI. "paraMtu agAzI khAlI Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 prabhAvaka sthaviro che, tyAM emane phAve to thAya," bahene agAzI joIne tarata saMmati ApI. traNa divasa thaI gayA hatA to paNa mahArAjajIe kahyuM: "phikara na karazo. tamane pravezanI vidhi karAvI daiza.' Ama upadhAna thayAM e bahenanA jIvanano eka dhanya prasaMga banI gayo. paraMtu vizeSa lAbha e thayo ke mahArAjajI IndirAbahenane nAmathI oLakhatA thayA. kAyamano paricaya thayo. A paricaya pachI indirAbahena vakhatovakhata mahArAjajIne vaMdana karavA jatA eTale paricaya gADha thayo hato. mahArAjazrI jyAre muMbaithI zatruMjayano saMgha laIne javAnA hatA tyAre indirAbahenanA sAsujIne e saMghamAM joDAvAnI bhAvanA thaI. bahena potAnAM sAsujIne laI goDIjInA upAzrayamAM pahoMcI gayAM. te vakhate mahArAjajIe kahyuM, "badhAM nAmo bharAI gayAM che. have emane levAM hoya to vyavasthApakone pUchavuM paDe." vyavasthApakoe kahyuM ke have eka paNa jagyA nathI. paraMtu IndirAbahene Agraha rAkhyo eTale chevaTe sAMje mahArAjajIe joDAI javA mATe saMmati ApI. pU. mahArAjajInA pagale pagale utsava thato. teo jyAM jyAM vicaratA tyAM tyAM utsavanuM vAtAvaraNa ApoApa sarjAI jatuM. keTaleka sthaLe sthAnika mANaso vacce sumeLa na hoya to sumeLa sthapAI jato. sumeLa sthApavA tarapha temanuM lakSa paNa rahetuM. eka prasaMga yAda che. dahANu pAse boraDI ane golavaDa nAmanA be gAma che. tyAM jainonI, ThIka ThIka vastI che. boraDImAM pratiSThAno mahotsava hato. huM ane mArAM patnI tyAM gayAM hatA. pratiSThAnA mahotsava daramiyAna pUjya mahArAjajIne evo vahema paDyo hato ke A utsavamAM golavaDanA AgevAno utsAhabhera bhAga letA nathI ane kaMIka nArAja rahyA kare che. mahArAjazrIe temAMnA keTalAkane bolAvIne dilathI vAta karI to baMne gAmonA jeno vacce ghaNo khaTarAga che ema jANavA maLyuM. eTale mahArAja sAhebe teone manAvyA ane sabhAmAM jAhera karyuM ke pratiSThA pachI bIje divase dvAra udghATanano lAbha golavaDanA saMghane ja maLavo joIe. AthI uchAmaNImAM teo ghaNI sArI rakama bolyA. vaLI mahArAjajIe kahyuM ke golavaDano saMgha ema ne ema nahi Ave. boraDInA saMghe vahelI savAramAM vAjate gAjate golavaDa jaI ane tyAMthI e saMghane AmaMtraNa ApI bolAvavo joIze. saMgha AcArya mahArAja sAthe hoya to ja zobhe. AcArya mahArAjane hRdayaroganI takalIpha hatI to paNa javA-AvavAno eTalo Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja pa45 vihAra karavAnuM temaNe svIkAryuM. teo vahelI savAre potAnA zramaNa samudAya sAthe boraDIthI vAjate gAjate nIkaLyA ane cAra-pAMca kilomiTara cAlyA. tyAM derAsaramAM darzana-caityavaMdana karyo. ane boraDI tathA golavaDa baMne saMgho sAthe tyAMthI vAjate gAjate nIkaLyAM. huM tathA mArAM dharmapatnI A vihAramAM mahArAjazrInI sAthe ja hatAM. A sumeLanuM dRzya atyaMta ullAsabharyuM hatuM. boraDI padhArI derAsaramAM kAroddhArano utsava sarasa rIte pAra paDyo, potAnI nAdurasta tabiyata hovA chatAM baMne gAmanA saMgho vacce sumeLa karAvavA mATe temaNe ATaluM badhuM kaSTa uThAvyuM hatuM. pU. mahArAjazrIno prabhAva evo moTo hato ke keTalAye mANaso yathAzakti jAhera kArya mATe pote je rakama dAna tarIke vAparavA icchatA hoya tenI jANa mahArAjazrIne karI jatA. keTalIka vAra mahArAjazrInI sUcanA anusAra e rakama vAparavAne mATe keTalAka dAtAone eka-be varSa ke vadhu samaya rAha jovI paDatI. mahArAjazrIne koI paNa navuM kArya upADatAM te pAra paDaze ke kema te vize saMzaya raheto nahi, kAraNa ke dAtAo pAsethI lAkho rUpiyAnAM vacano agAuthI temane maLelAM rahetAM. koI paNa kArya mATe mahArAjazrI Tahela nAkhatA ke tarata te mATe joIe te karatAM vadhu nANAM ekaThAM thaI jatAM. mahArAjazrI muMbaIthI vihAra karI gujarAta tarapha vicaryA hatA tyAre bharuca pAse daheja baMdaramAM emanI preraNAthI ane sahAyathI tyAMnA jinamaMdirano jIrNoddhAra thayo hato ane tyAM pratiSThAno prasaMga bhavya rIte emanI nizrAmAM yojAyo hato. e prasaMge emanA umaLakAbharyA Agrahane vaza thaI ame sahakuTuMba tyAM gayAM hatAM. ethI emaNe bahu ja prasannatA anubhavI hatI ane amane paNa e mahotsavamAM upasthita rahevAno ghaNo AnaMda thayo hato. I. sa. 1974 mAM bhagavAna mahAvIranA 2500 mAM nirvANa mahotsava prasaMge pUrva AphrikAmAM vyAkhyAno ApavA mATe mane ane mArAM patnIne jyAre nimaMtraNa maLyuM tyAre emanI pAse AzIrvAda levA gayelAM. e vakhate kevA kevA viSayo para vyAkhyAno ApavAM vagere ghaNI bAbato vize emaNe sarasa mArgadarzana ApyuM hatuM. e vakhate A mahotsava nimitte meM bhagavAna mahAvIra ane jaina dharma vize lakhelI aMgrejI pustikA mATe emaNe AzIrvacana lakhI ApyAM hatAM. emanA ja hastAkSarano bloka banAvI pustikAmAM meM e bloka Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 prabhAvaka sthaviro eka saMbhAraNA rUpe chApyo hato. mahArAjajIe dIkSA pachI prathama cAturmAsa vaDodarAmAM karyuM. tyAra pachI sUrata, amadAvAda thaI temaNe DabhoImAM cAturmAsa karyuM. mahArAjajIne DabhoI sAru dharmakSetra jaNAyuM. temane zrI yazovijayajI (hAla pa. pU. yazodevasUrijI-uM. 90), zrI vAcaspatijI, zrI mahAnaMdavijayajI, zrI sUryodayavijayajI vagere tathA chelle 5. pU. zrI rAjaratnavijayajI ema ghaNA badhA celA DabhoImAMthI sAMpayA che. mahArAjajIe rAjakoTa, jUnAgaDha, verAvaLa, dhrAMgadhrA, morabI, pAlItANA, amadAvAda, vaDodarA, chANI, DabhoI, surata, navasArI vagere sthaLe eka athavA be ke traNa cAturmAsa karyA hatAM. potAnA vatana vaDhavANamAM dIkSA pachI paheluM comAsu lagabhaga tevIsa varSe karyuM hatuM ane chelle pAlItANAthI pAchA pharatA eka comAsu tyAM karyuM hatuM. mahArAjajIe sauthI vadhu cAturmAsa muMbaImAM karyAM hatAM. vacce saLaMga sattara cAturmAsa karyA hatAM. muMbaInuM kSetra ghaNuM moTuM che. muMbaI eTale sittera gAmano samUha. eTale vividha kSetrone lAbha ApatAM ghaNA cAturmAsa thAya e svAbhAvika che. mahArAjazrInI nizrAmAM muMbaIthI zatruMjaya mahAtIrthano cha'rI pAlita saMgha nIkaLyo tyAre ame eka divasa mATe muMbaInA hAIve para zirasADathI manora gAma sudhI page cAlIne joDAyA hatA. taduparAMta saMgha amArA vatana pAdarAmAM pahoMcyo tyAre paNa eka divasa mATe ame pharIthI joDAyA hatAM. pAdarAmAM mArAM dAdImA amathIbahena amRtalAlanA nAmathI baMdhAyelA upAzrayamAM mukhya preraNA mahArAjazrInI ja hatI eTale upAzrayanA udghATanano kAryakrama mahArAjazrInI nizrAmAM, A saMghapraveza vakhate yojAyo hato. A yAtrAsaMghe je je gAme mukAma karyo tyAM tyAM jIvadayA, sAdharmika bhakti vagere prakAranAM ghaNAM sarasa kAryo thayAM. vaLI eka mahattvanI yAdagAra ghaTanA to evI banI hatI ke muMbaI choDatA eka kUtaro saMgha sAthe joDAI gayo hato. pote paNa yAtrika hoya tema saMgha sAthe te vihAra karato, vyAkhyAnamAM besato, navakArazI ane covihAra karato. saMgha sAthe zatruMjaya parvata para caDI AdIzvara dAdAnAM eNe Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja 547, darzana karyA. pAchAM pharatAM A pavitra kUtarAne koNa potAne ghare rAkhe e mATe mahArAjazrInI nizrAmAM uchAmaNI bolAvavAmAM AvI hatI. pUjya AcArya mahArAjanuM manobaLa ane AtmabaLa kevuM hatuM teno eka prasaMga yAda Ave che. lakavAne lIdhe temanAM jamaNA aMgo barAbara kAma nahotAM karatAM. lAMbo samaya besI zakAtuM nahi. paraMtu pUjya yazovijayajI mahArAja ane pUjyazrI jayAnaMdavijayajI mahArAjane AcAryanI padavI ApavAno prasaMga pAlItANAmAM hato. te vakhatanA vaDA pradhAna mAnanIya zrI morArajIbhAI desAI A prasaMge AvavAnA hatA. bapora pachIno samaya hato. je maMca taiyAra karavAmAM Avyo hato tyAM AcArya mahArAjane besavAnuM hatuM. temanI tabiyata ghaNI nAdurasta hatI. taDako paNa sakhata hato. to paNa e prasaMge pUjya AcArya mahArAja pUrI svasthatA sAthe AkhA kAryakrama daramiyAna maMca upara beThA hatA. apUrva AtmabaLa sivAya AvuM kaSTa uThAvI zakAya nahi. pUjya AcArya mahArAjano amArA pratye sabhAva ghaNo badho hato. game teTalA teo rokAyelA hoya to paNa ame jaIe ke tarata amane samaya ApatA ane zubhAziSa darzAvatA. vi. saM. 2035 mAM pUjya AcArya mahArAja vaDhavANamAM cAturmAsa karatA hatA tyAre huM ane mArAM patnI temane vaMdana karavA gayAM hatAM. ame upAzraye pahoMcyAM ke tarata caMdrasenavijaya mahArAje kahyuM, mahArAjajI tamane bahu yAda karatA hatA. mahArAjajIne cha IMcanI dhAtunI be pratimAjI koIka ApI gayuM che. eka mahAvIra svAmInI ane bIjI gautama svAmInI che. mahArAjajI kahe A baMne pratimAjI ramaNabhAI ane tArAbahena Ave tyAre emane mAre bheTa ApavI che. caMdrasena mahArAjanI vAta sAMbhaLI amane ghaNo harSa thayo. ame mahArAjajI pAse gayAM. te divase khAsa kaMI bhIDa nahotI mahArAjajI have dhIme dhIme paNa spaSTa bolI zakatA hatA. vAtacIta karavAmAM bahu zrama paDato nahoto. e divase amArI sAthe emaNe nirAMte dharmanI ghaNI vAto karI. amane khUba AnaMda thayo. teo e divase bahu ja prasanna hatA. mahArAjasAhebe baMne pratimA maMgAvI maMtra bhaNIne tenA upara vAsakSepa nAkhyo ane e be pratimAjI amane ApI. amArA jIvanano A eka atyaMta pavitra, maMgalamaya, avismaraNIya prasaMga hato. pUjya AcArya Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 prabhAvaka sthaviro bhagavaMta pAse keTalAMka varSa pUrve ame AjIvana caturthavratanI brahmacaryanI bAdhA . lIdhI hatI tyArathI emano amArA pratye apAra vAtsalyabhAva rahyo hato. pUjya mahArAjazrI pAse keTalIka labdhisiddhi hatI. emanuM vacana mithyA thatuM nahi. emanA vAsakSepathI potAne lAbha thayo hoya evI vAta ghaNA pAsethI sAMbhaLI che. emanA vAsakSepathI eka bhAI paradezamAM akasmAtathI bacI gayAnI vAta paNa huM jANuM chuM. A zraddhAno viSaya che. aneka lokone AvA niHsvArtha karuNAsabhara mahAtmA pratye zraddhA hoya e svAbhAvika che. - pU. mahArAjazrIne pAlItANAmAM lakavAno humalo thayo ane teo bezuddha banI gayA hatA. paraMtu e gaMbhIra hAlatamAMthI teo beThA thayA ane potAnA AtmabaLa vaDe temaNe potAnAM keTalAMka adhUrAM rahelAM mahattvanAM kAryo pAra pADayAM. - pAlitANAthI vihAra karI, mArgamAM eka cAturmAsa vaDhavANamAM karI muMbaI pAchA pharatAM muMbaImAM vicaratAM vicaratAM teo chelle jyAre majhagAMvanA upAzraye hatA tyAre zanivAra, tA. 6 ThThI mArca 1982, phAgaNa suda 13, saM. 2038nA pavitra divase paroDhiye navakAramaMtranuM raTaNa karatAM karatAM samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. A samAcAra vAyuvege cAre bAju prasarI gayA. pU. mahArAjazrInI pAlakhI bIje divase goDIjInA upAzrayethI nIkaLavAnI jAherAta thaI. emanA pArthiva dehanAM aMtima darzana mATe savArathI ja seMkaDo mANasonI lAIna lAgI gaI hatI. huM ane mArAM patnI emanAM darzana karavA gayAM tyAre aDadhA kalAke vAro Avyo. aMtima darzana mATe vyavasthA paNa sArI rakhAI hatI. lAkho mANasoe emanAM aMtima darzana karyA. bIje divase jaya jaya bhadrA bolAvatI emanI aMtima yAtrA nIkaLI. e mATe cembaranA derAsaranA paTAMgaNanuM sthaLa nakkI thayuM. goDIjIthI cembara sudhI bAvIsa kilomITara jeTalI aMtima yAtrAmAM lAkho mANasoe bhAga lIdho hato. emane mATenI guNAnuvAda sabhA paNa aMtima yAtrAnI jema ajoDa ane yAdagAra banI hatI. pUjya mahArAjazrIno ziSya-praziSyano samudAya vizALa che, emAM AMtararASTrIya khyAti dharAvanAra sAhitya-kalAratna pU. zrI yazodevasUri che, Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmasUrIzvarajI mahArAja 549 zatAvadhaNI pU. zrI jayAnaMdasUda (je kALadharma pAmyA che), prakhara vyAkhyAtA pU. kana karatnasUri ane pU. sUryodayasUri tathA chellA dIkSita ziSya paMnyAsa zrI rAjaratnavijayajI vagere ghaNA badhA che. vartamAnakALamAM jinamaMdira nirmANa ke jirNoddhAranA kSetre pU. zrI sUryodayasUrijI sakriya che. lekhanakAryamAM zrI yazodevasUri pachI zrI rAjaratnavijayajI sakriya che. mahArAjazrInA sarva ziSyomAM anupama gurubhakti jovA maLI che, paraMtu temAM savizeSa ullekhanIya che. pU. caMdrasenavijayajI mahArAja, AcArya mahArAja zrI vijayadharmasUrijInI tabiyata bagaDI tyArathI jIvananA aMta sudhI ema satata pAMca varSa sudhI rAta ane divasa emanI pUrI kALajIpUrvaka saMbhALa lIdhI hatI. UThavA-besavAmAM Teko Apavo, zaucAdi kriyA karAvavI, mukhamAMthI jharatI lALa satata sApha karatA rahevuM, samaye samaye davAo ApavI, AhArapANInI saMbhALa rAkhavI, mahArAjazrI aspaSTa vANImAM zuM kahe che te mahAvarAthI samajIne bIjAne kahevuM tathA mahArAjazrInA darzana mATe satata jAmatI bhaktonI bhIDane vyavasthita ane niyaMtrita rAkhavI-A badhuM atyaMta parizramabhareluM kArya pUrI niSThApUrvakanI gurubhaktithI prasannatApUrvaka karyuM che je badala teo dhanyavAdane pAtra che. AcAryadeva zrImad vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja eTale jaina zAsananA tejasvI sitArA, jaina dharma siddhAMtonA parama abhyAsI, karmazAstronA rahasyavettA, dravyAnuyoganA niSNAta, siddhAMta nirUpaNamAM virala pratibhAnA svAmI, samartha vyAkhyAtA, aneka graMthonA racayitA, aneka AtmAone jinezvara bhagavAnanI ArAdhanA pratye vALanArA, zatAdhika jinAlayonAM jIrNoddhAraka, saMkhyAbaMdha jinAlayo, upAzrayo, pAThazALAo, dharmazALAo, AyaMbila bhavano, bhojanazALAo, sAdharmika saMsthAonA prabaLa preraka, aneka pratiSThA-aMjanazalAkA-upadhAna-udyApana-padayAtrA saMgho, vividha mahotsavo AdinA nizrAdAtA, sAteya supAtrakSetro mATe preraNArUpa tema ja aneka sAmAjika kSetro mATe karoDo rUpiyAnI dAnagaMgAne vahAvanAra parama prabhAvI gurubhagavaMta hatA. A lekhamAM pa. pU. sva. yugadivAkara mahArAjazrI mATe saMkSepamAM saMsmaraNAtmaka rUpe paricaya karAvavAmAM Avyo che. haju ghaNI vigato upara Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 prabhAvaka sthaviro prakAza pADI zakAya ema che. mahArAjazrInuM jIvanakArya ghaNuM ja vizALa che. aneka bhakto pAse potAnAM aMtaramAM sva. mahArAjazrI vize kaMI avanavA anubhavI rahyA haze ! mahAtmAonAM jIvana to Abha jevAM agAdha hoya che. A janmazatAbdInA avasare 5.pU. mahArAjazrIne bhAvapUrvaka natamastake vaMdana karuM chuM. Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI krAntadaSTA pU. munizrI saMtabAlajI Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22][] zrI saMtabAlajI mahArAja pa.pU. sva. zrI saMtabAlajI mahArAjanuM A janmazatAbdI varSa che. chellA saikAmAM thaI gayelA jaina sAdhu mahAtmAomAM A eka evA sAdhu mahAtmA che ke jemaNe saMpradAyanI bahAra nIkaLIne dharmadaSTie samAjaracanAnA prayogo karyA hatA. pa.pU. zrI saMtabAlajI mahArAje jainonA sthAnakavAsI saMpradAyamAM eka jaina muni tarIke dIkSA lIdhI hatI, paNa pachInAM varSomAM potAnI aMtaHspharasAne kAraNe keTalAka krAntikArI vicAro dharAvavAne lIdhe tathA mahAtmA gAMdhIjInA prabaLa prabhAva heThaLa AvIne emaNe lokakalyANanI ane nItimaya rAjakAraNanI pravRttiomAM sakriya rasa lIdho hato. emaNe pote koine jaina munidIkSA ApIne potAnA ziSya banAvyA nahotA, paNa saMkhyAbaMdha jaina-jainetara bhAIbahenone taiyAra karIne samAjasevA ane lokakalyANanI pravRttinI dIkSA ApI hatI. mahArAjazrInuM nAma pahelavaheluM meM sAMbhaLyuM hatuM paMdareka varSanI vaye, 1942mAM. bIjA vizvayuddhanA e divasomAM muMbaImAMthI ghaNAM kuTuMbo potAnA vatanamAM sthaLAMtara karI gayAM hatAM. ame paNa amArA vatana pAdarA (ji. vaDodarA)mAM jaIne rahyAM hatAM. e vakhate zALAmAM rajAnA divaso hatA. tyAM vatanamAM eka divasa mArA moTAkAkAe mane potAnA kabATanAM pustako vyavasthita goThavIne, nAma-naMbara pramANe copaDo banAvavAnuM kAma soMpyuM hatuM. eka divasa huM pustaka goThavato hato tevAmAM eka pustaka mArA hAthamAMthI laI kAkAe mane kahyuM, "A konuM pustaka che, khabara che?' "nA." meM kahyuM. A saMtabAlanuM pustaka che. emanAM vyAkhyAnono saMgraha che. teo krAntikArI sAdhu che. rAtre jAhera sabhAmAM phAnasa rAkhI UbhA UbhA vyAkhyAna Ape che." sAmAnya rIte jaina sAdhu divase upAzrayamAM pATa upara beThAM beThAM vyAkhyAna Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 prabhAvaka sthaviro Ape. phAnasa rAkhI zake nahi. eTale eka jaina sAdhunuM A prakAranuM AcaraNa mArAmAM jijJAsA janmAve evuM hatuM. A rIte saMtabAlajI mahArAjanA nAmano mane pahelo paricaya thayo hato. pachIthI emanA jIvana vize vAMcavA maLyuM hatuM. tyArapachI emanuM pratyakSa darzana tyAre thayuM hatuM ke jyAre teo amAre ghare vahoravA padhAryA hatA. teo tyAre AhAramAM phakta be ja vAnagI vAparatA-dUdha ane roTalI. mahArAjazrI sAthe vizeSa paricaya emanA sthiravAsa pachI thayo hato. saMtabAlajI mahArAjano janma zrAvaNa suda pUrNimA vi. saM. 1960(tA.26mI oNgasTa 1904)mAM saurASTramAM morabI pAse Tola nAmanA pAMcaso mANasanI vasatIvALA nAnakaDA gAmaDAmAM thayo hato. emanuM nAma zivalAla rAkhavAmAM AvyuM hatuM. emane eka nAnI bahena hatI jenuM nAma maNi hatuM. zivalAlanA pitAnuM nAma nAgajIbhAI ane mAtAnuM nAma motIbahena hatuM. temanI Arthika sthiti taddana sAdhAraNa hatI. ToLa gAmamAM kaMI kamANI na hatI eTale teo pAsenA vAMkAnera zaheramAM rahevA gayA. paraMtu saMjogavazAt tyAMthI pAchA pharavuM paDyuM hatuM. tyAra pachI kuTuMbanA nibhAva mATe motIbahena mIThAI banAvI ApatA ane nAgajIbhAIne laIne vAMkAnera jatA ane rastAmAM UbhA rahI mIThAI vecatA; e lenAra ghaNuMkharuMnAnAM bALako rahetAM. apUratuM poSaNa, nahi jevI Avaka ane vadhu paDato parizrama-A badhAMne kAraNe nAgajIbhAInuM akALe avasAna thayuM hatuM. te vakhate nirdhanatA eTalI badhI hatI ke mRtadehanA mukhamAM mUkavA mATe beAnI jeTalI rakama paNa motIbahena pAse nahotI. paraMtu emaNe e koIne jaNAvI dIdhuM nahotuM. cha varSanI uMmare zivalAle zALAno abhyAsa cAlu karyo. be mAIla dUra araNI-TIMbA nAmanA gAme teo gAmanA bIjA chokarAo sAthe cAlIne bhaNavA jatA. be varSa pachI temaNe mosALa bAlaMbhAmAM abhyAsa cAlu karyo. emanA mAmA maNibhAI bAlaMbhAnI zALAmAM zikSaka hatA. ahIM zivalAle gujarAtI sAta dhoraNa sudhIno abhyAsa pUro karyo. daramiyAna mAmA bAlaMbhA choDI muMbaI jaIne nokarI karavA lAgyA. zivalAlane paNa tyAM javAnuM mana thayuM, kAraNa ke have kaMIka kamAIne daLaNAM daLatI mAtAne madada karavI joIe. tyAre emanI Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja uMmara tera-cauda varSanI hatI. muMbaI jaI kizo2 zivalAle anAjanI, kApaDanI, ImAratI lAkaDAnI ema judI judI jAtanI dukAne nokarI karI. emAM dhIme dhIme sArA pagAranI nokarI maLatI gaI. teo rakama bacAvI vatanamAM mAtAne mokalAvatA. ethI mAtAne rAhata thavA lAgI hatI. 553 I.sa. 1920nI AsapAsa dezanI svataMtratA mATe rASTravyApI AMdolana cAlu thayuM hatuM. muMbaImAM mahAtmA gAMdhIjI, lokamAnya tilaka vagerenAM bhASaNo sAMbhaLavA zivalAla phAjala samayamAM jatA. vaLI sthAnakamAM padhArelA sAdhu mahAtmAonAM vyAkhyAna sAMbhaLavA mATe paNa jatA. muMbaImAM kizo2 zivalAlane vAMcavAmAM tathA vyAkhyAno sAMbhaLavAmAM rasa paDato gayo. e divasomAM eka rAjasthAnI munizrI saubhAgyamalajI muMbaI padhAryA hatA. zivalAlane emanAM vairAgyapreraka vyAkhyAno eTalA badhAM gamyAM ke temaNe emanI pAse dIkSA levAno prastAva mUkyo. paraMtu saubhAgyamalajI vihAra karIne gayA eTale e vAta AgaLa vadhI nahi. daramiyAna mAtA motIbahene potAnI tabiyata sArI rahetI na hovAthI zivalAlane pUchyA vagara emanI sagAI vAMkAneranI eka kanyA sAthe karI nAkhI. e vakhate zivalAlanI uMmara 15-16 varSanI hatI ane kanyAnI uMmara ethI paNa nAnI hatI. eTale tarata lagnanI koI zakyatA nahotI. jo sarakhI vayanI kanyA hota to zivalAla kadAca dAmpatyajIvanamAM ghasaDAI gayA hota kAraNa ke mahArAjazrIe pote ja lakhyuM che tema 'pariNIta thavAno mane amuka kALe to zokha lAgelo.' munizrI saubhAgyamalajInA vihA2 pachI kavivarya pU. munizrI nAnacaMdrajI mahArAja muMbaI padhAryA. zivalAle ghATakoparamAM emanAM vyAkhyAnomAM javAnuM ane emanA aMgata saMparkamAM AvavAnuM zarU karyuM. teo pU.nAnacaMdrajI mahArAjathI atyaMta prabhAvita thayA ane emanI pAse dIkSA levAno saMkalpa karyo. teo lakhe che,'jyArathI A mahAmunine joyelA tyArathI temanA pratye agamya ane adamya AkarSaNa jAgeluM. emanA mukhAraviMdane jovuM e jANe jIvanano alabhya lahAvo lAge. emanA lalATane joIe ke emanI hasu hasu karatI AMkhone joIe! Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 prabhAvaka sthaviro jANe buddha samovaDA temanA kAnane joIe ke lahekA karatA abhinayane joIe ! basa ekavAra jeNe emane joyA ane sAMbhaLyA tene emanI pAsethI UThavAnuM mana ja na thAya. khAdhApIdhA vinA jANe emanI pAse besI rahIe.' zivalAlanA dIkSA levAnA vicAra cAlatA hatA te daramiyAna vatanamAM emanI mAtAnI mAMdagI cAlu thaI hatI. emanI sAravAra karAvavA mATe teo mAtAne muMbaI laI AvyA. peTanuM oparezana karAvyuM. paNa tabiyata khAsa sudharI nahi. temane vatanamAM pAchAM laI javAmAM AvyAM. thoDA vakhatamAM mAtAnuM avasAna thayuM. tarata zivalAla vatanamAM gayA. e vakhate eka bAju sagAMoe Agraha rAkhyo ke kanyA moTI thaI che eTale have lagna karI levAM joIe. bIjI bAju muMbaImAM pArasI mAlike pagAra vadhArI ApavAno tAra karyo ane trIjI bAju dIkSA levA mATenA bhAva vadhatA hatA. chevaTe emaNe dIkSAne mahattva ApyuM. muMbaI AvIne emaNe pU.nAnacaMdrajI mahArAja pAse dIkSA levAnI vAta karI. paraMtu nAnacaMdrajI mahArAje kahyuM ke dIkSA letAM pahelAM badhAMnI saMmati meLavavI jarUrI che. eTale zivalAla pAchA vatanamAM gayAM. vRddha mAtAmahIne samajAvyAM. potAnI vAgdattA divALIbahenanA ghare gayA. pote tene have bahena tarIke gaNaze ema samajAvI temanI saMmati laI, bhAI tarIke temane cuMdaDI oDhADI. dIkSA letAM pahelAM zivalAla potAnA bALapaNanA eka mitra amRtalAlanI paNa kSamA mAgI AvyA. bALapaNamAM zivalAla ane amRtalAla vacce konI khoparI vadhu majabUta che e vize vAdavivAda thayo hato. chevaTe teoe nakkI karyuM che ke baMnee mATInI kulaDI laIne ekabIjAnA mastaka para mAravI. jene mArelI kulaDI phUTe nahi tenI khoparI vadhu majabUta. paraMtu ema karavAmAM zivalAle jo2thI phulaDI mArI tyAre amRtalAlanuM mAthuM bhAMgyuM. lohI nIkaLyuM. tarata mAthA upara mATI lagAvI devAmAM AvI. thoDA divasamAM maTI gayuM, paNa khoparImAM ghAnI nizAnI rahI gaI hatI. e vAtane varSo thaI gayAM hatAM. paNa dIkSA pahelAM amRtalAlanI kSamA mAgI levI joie ema zivalAlane lAgyuM. paraMtu zivalAla jyAre amRtalAlanI kSamA mAgavA gayA tyAre amRtalAlane bahu Azcarya thayuM. pachI to baMne mitro khaDakhaDATa hasI paDyA. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 555 tyArapachI zivalAla muMbaI AvyA. have prazna hato munizrI saubhAgyamalajInI saMmati levAno, kAraNa ke pote emane dIkSA levAnuM vacana ApyuM hatuM. zivalAle emane patra lakhyo to javAbamAM munizrI saubhAgyamalajIe udAratApUrvaka tarata saMmatino patra lakhyo. Ama badhAMnI saMmati maLatAM dIkSA levAnA saMjogo sAnukULa thayA. te samaye zrI nAnacaMdrajI mahArAja muMbaIthI vihAra karI saurASTramAM vicaratA hatA. zivalAla lIMbaDImAM jaIne gurudevane maLyA ane badhI vAta karI. have dIkSA ApavAnuM gurudeve svIkAryuM. paNa te pahelAM dIkSArthI tarIke keTaloka samaya abhyAsa karavAnI jarUra hatI. te mujaba zivalAla doDheka varSa sudhI gurudeva sAthe rahIne abhyAsa karatA rahyA. tyArapachI mahArAjazrI vAMkAnera padhAryA. daramiyAna dIkSAnuM muhUrta kADhavAmAM AvyuM ane te pramANe saMvata 1985nA poSa suda 8no divasa nakkI thayo. dIkSA vAMkAneramAM ApavAnuM vicArAyuM. cAturmAsa pUrNa thatAM gurudeva vihAra karI morabI padhAryA. te vakhate vAMkAneranA saMghanuM dIkSA mahotsava mATe lekhita nimaMtraNa paNa AvI gayuM. paraMtu morabImAM eka ghaTanA banI jethI dIkSA morabImAM ApavAnuM TharAvAyuM. gurudeva zrI nAnacaMdramahArAja vIsa varSe morabI padhAryA hatA. emanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA aneka loko umaTavA lAgyA. vyAkhyAnonI vAta eTalI prasarI ke morabInA ThAkora lakhadhIrajI pote paNa vyAkhyAnamAM padhAryA. vyAkhyAnathI teo atyaMta prabhAvita thayA. vyAkhyAna pachI vaMdana karavA teo gurudeva pAse AvyA. te vakhate zivalAla tyAM hatA. vAta nIkaLI ane gurudeve kahyuM ke e dIkSArthI che. ToLanA vatanI che ane vAMkAneramAM dIkSA ApavAnI che. ThAkore kahyuM, "vAMkAnerane badale ApaNA morabImAM Apone!" gurudeve kahyuM "ahIM dIkSA ApavAnI manAI che." banyuM hatuM evuM ke ghaNAM varSo pahelAM lakhadhIrajInA pitAzrI vAghajI ThAkore. koIka munino prazna upasthita thatAM ane vivAda thatAM morabI rAjyamAM jena dIkSA upara kAyamano pratibaMdha mUkI dIdho hato. lakhadhIrajIe kahyuM, "e pratibaMdha huM uThAvI lauM chuM. zivalAla amArA prajAjana che. emanI dIkSA amArA rAjyamAM thavI joIe." e vakhate ghaNA badhA mANaso beThA hatA. sabhA jevuM thayuM hatuM. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 prabhAvaka sthaviro eTale taka joIne gurudeve zivalAlane kaMIka vaktavya rajU karavA kahyuM. zivalAla vairAgya upara thoDI miniTa bolyA. ethI badhA bahu prabhAvita thayA. pachI dIkSA saMgha taraphathI tema ja rAjya taraphathI ApavAno TharAva thayo. Ama thatAM nagaramAM utsAhanI bharatI AvI gaI. mahArAjazrInA potAnA ja zabdomAM A prasaMga vize joIeH "dIkSA pahelAnA divasomAM ghera ghera bhojana nimaMtraNa, pagalAM paDAvavAM ane bakSiso ApavI, e badhuM bhulAya tema nathI. lokoe bevaDA utsAhe dIkSA apAvI. gurudeva dIkSita nAma "saubhAgyacaMdra muni' rAkhyuM. teo mane "zubhacaMdra muni' paNa kahetA. zramaNa dIkSA morabImAM na thAya enuM morabI saMghane atyAra sudhI duHkha hatuM. paNa sattA AgaLa zANapaNa cAlatuM na hatuM. Akhare sattA para zANapaNa sahitanuM zramaNapaNuM jItI gayuM. "gurudeva nAnacaMdrajI mahArAjanI jaya'nA dhvanithI morabInuM vAyumaMDaLa guMjI UyuM." dIkSA lIdhA pachI ane morabImAM cAturmAsa karyA pachI gurudeve anya munio sAthe kaccha tarapha vihAra karyo. e divasomAM raNa UtaravAnuM ghaNuM kaThina hatuM. bhomiyA na hoya to bhUlA paDAya. emAM vaLI tyAre varasAda paDyo hato. eTale kAdava kAdava thaI gayo hato. muni saubhAgyacaMdranI kacchanI A pahelI mulAkAta hatI. kacchamAM dhotiyAne badale coraNo paherelA, khetI karatA zrAvakone joI mahArAjazrIne Azcarya thayuM hatuM. kacchamAM vAgaDa pachI mAMDavI, koDAya, abaDAsA tAluko, bhuja, aMjAra vagere sthaLe teo vicaryA. tyArapachI tyAM teoe eka cAturmAsa rAmANIomAM ane eka bIdaDAmAM karyuM. ahIM munizrI saubhAgyacaMdrajIe Agamono tathA nyAyano abhyAsa karyo ane zatAvadhAnI munizrI ratnacaMdrajI pAsethI avadhAno zIkhyA. kacchamAM gurudeva zrI nAnacaMdrajI mahArAja ghaNAM varSo pachI padhAryA hatA. eTale emanAM vyAkhyAno upAzrayane badale bahAra maMDapa bAMdhIne goThavAtAM, kAraNa ke bhIDa ghaNI rahetI. A samaya daramiyAna keTalAka zreSThio ajameramAM sthAnakavAsI jaina konpharansanuM akhila bhAratIya adhivezana yojavAnI taiyArIo karI rahyA hatA. emAM zrI nAnacaMdrajI mahArAja ane emanA yuvAna ziSya zrI saubhAgyacaMdrajI Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 557 mahArAjane paNa nimaMtraNa maLyuM hatuM. kacchathI vihAra karI teo Abu thaIne rAjasthAnamAM AvyA. AbunA pahADamAM teo suprasiddha zrI zAntisUrine maLyA. ane temanI laghutAthI, vinayathI, nirdoSa hAsyathI ane sAdhanAthI bahu prabhAvita thayA hatA. mahArAjazrInA mukhamAMthI paMktio sarI paDIH eka yogI vase che alabelo, AbunA pahADamAM; jJAna-dhyAna rase raNaghelo, AbunA pahADamAM. ajameramAM moTI saMkhyAmAM sAdhuo, sAdhvIo. zrAvako, zrAvikAo vagere padhAryA hatAM. kavi nAnAlAla, paMDita sukhalAlajI, paMDita becaradAsajI vagere paNa padhAryA hatA. te vakhate sthAnakavAsIomAM zrI javAharalAlajIno ane zrI munnAlAlajIno ema be pakSa paDI gayA hatA. paraMtu kaMI samAdhAna thayuM nahi. A saMmelanamAM saubhAgyacaMdra munie avadhAnanA prayogo karI batAvyA hatA ane emane 'bhArataratna'nuM biruda ApavAmAM AvyuM hatuM. A saMmelanamAM AgrAnA zreSThIoe gurudevane have pachInuM cAturmAsa AgrAmAM karavA mATe AgrahabharyuM nimaMtraNa ApyuM eTale saMmelana pachI teo AgrA pahoMcyA. ahIM paNa gurudevanAM pravacano ane mahArAjazrInA avadhAnanA prayogo noMdhapAtra rahyAM hatAM. AgrAthI vihAra karI gurudeva potAnA munivaro sAthe vihAra karatA karatA, raNathaMbhora, hamIragaDha, ujjaina, iMdora, ratalAma, bhoyaNIjI vagere sthaLe vihAra karatA karatA amadAvAda padhAryA ane tyAM cAturmAsa karyuM. A lAMbA vihAramAM dezadarzanano, ane hiMdu, muslima, khristI vagere dharmanA mahAtmAone maLavAno sAro anubhava thayo. ethI daSTi vizALa thaI. aneka nAmAMkita mahAnubhAvono paricaya thayo. daramiyAna mahArAjazrIe uttarAdhyayanasUtrano anuvAda, TIkA sAthe taiyAra karyo te prakAzita thayo. e graMtha eTalo sarasa thayo hato ke eka divasa amadAvAdamAM eka bhAI ravizaMkara mahArAjane laine AvyA. mahArAje munizrI saubhAgyacaMdrajIne kahyuM, "gujarAtImAM uttarAdhyayana bhASya vAMcIne amRta pIdhA jevo AnaMda thayo." munizrI saubhAgyacaMdrajI mauna ane dhyAnano sAro abhyAsa karatA rahetA. vaLI temanI lekhanapravRtti paNa sArI cAlatI hatI. Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 prabhAvaka sthaviro gurudeva potAnA ziSyo sAthe vihAra karIne muMbaI padhAryA. muMbaImAM cIMcapokalImAM mahArAjazrI je sAdhanA karatA hatA emAM temano maunano abhyAsa divase divase vadhato jato hato. emAM eka vakhata emane aMtaHkaraNamAM tIvra sphuraNA thaI ke eka varSa koI sthaLe ekAMtamAM rahIne kASTha maunanI sAdhanA karavI. emaNe e vize gurudevane vAta karI. gurudeva vicAramAM paDI gayA, kAraNa ke jaina sAdhuthI koI paNa sthaLe ATalo badho samaya saLaMga rahI zakAya nahi. vaLI sAva ekalA paNa rahI na zakAya. gurudeve spaSTa kahyuM, 'tuM mArI sAthe rahIne sAdhanA kara, nahi to samAjamAM gerasamaja UbhI thaze.' mahArAjazrI potAnI mauna sAdhanA vize dvidhAmAM hatA. tyAM emaNe makkama nirNaya karyo ane te mATe teo narmadA kinAre raNApura gAme pahoMcyA. tyAM eka kuTiramAM rahI teo eka varSa maunasAdhanA karavA icchatA hatA. emaNe tyAM kASThamona cAlu karyuM. A maunamAM teo koinI sAthe AMkha paNa meLavatA nahi. raNApuranA ekAMtavAsamAM ane tethI paNa pahelAM mahArAjazrIne vividha prakAranI anubhUti thatI. temAM sauthI mahattvanI te emanI vicAradhArAne anurUpa hatI. emane satata ema lAgatuM ke samagra vizva upara niyaMtraNa karanAra koI zakti che. ene kudarata kaho, prakRti kaho ke dharatI mAtA kaho. kudaratamAM emanI zraddhA ane niSThA vadhatAM gayAM. eka divasa teo AMkho baMdha karIne beThA hatA tyAre divya prakAzanuM darzana thayuM. A divya zakti te mAtRzakti. emaNe e mATe 'OM maiyA'no jApa cAlu karyo. A maMtranI emanI sAdhanA anokhI ane UMDI hatI. emane keTalAka saMskAra potAnI mAtA pAsethI maLyA hatA. eTale strIzaktimAM emane mAtAnAM darzana thatAM. teo prakRtimAtAthI eTalA badhA abhibhUta thaI gayA hatA ke ajANyAne emanuM valaNa-vartana dhUnI lAge. emaNe pote lakhyuM che, 'OM maiyA'no jApa huM pahelethI japato. AraMbhamAM mAtra kalpanA ja hatI. paNa pachI ene sthULa rUpa apAyuM. A dharatIne meM mAtA tarIke svIkArI. ApaNA saunA paga dharatIne aDelA hoya che. eTale AkhI mAnavajAtano dharatI sAthe saMparka hoya che. eTale mArI mAnavajAta sAthe ekatA anubhavavAnA pratIka tarIke huM dharatIne cuMbana karato. Ama OM maiyAnA Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 559 jApane sthULa svarUpa maLyuM. tyAra pachI e vidhimAM pheraphAra thayo ane AMgaLIthI mAtra dhUlisparza karato ane hRdaya sAthe cAMpI, be AMkhe sparza karI hAthane brahmaraMdhra sudhI laI jato." A rIte teo AkhA jagata sAthe vAtsalyano bhAva anubhavatA. eTale ja "vAtsalya', "vizvavAtsalya" jevA zabdo emanA jIvanamAM vaNAI gayA hatA. zAstrAbhyAsa ane mauna ekAMtavAsa daramiyAna ciMtanamananane kAraNe temanA keTalAka vicAro sthAnakavAsI paraMparA karatAM judA thavA lAgyA hatA, jema ke teo mAnatA ke covIsa kalAka moMDhe muhapatti bAMdhavAnuM pharajiyAta na hovuM joie. taduparAMta sAdhuoe paNa vaDIla sAdhvIone vaMdana karavAM joie. kezaloca pharajiyAta na hovo joie. jemane mATe e atyaMta pIDAkAraka hoya temane astrothI muMDana karAvavAnI chUTa ApavI joie. tathA sAdhuoe samAjasevAnA kAryamAM joDAvuM joie. dharmadaSTie samAjaracanA hovI joie. potAnA vicAro samAja AgaLa mUkavA mATe emaNe eka nivedana taiyAra karyuM. gurudeve kahyuM, "tuM nivedana bahAra pADI nakAmo uhApoha na kara. muhapatti na bAMdhe te to na cAle. ane sAdhvI vaMdana paNa ThIka na gaNAya. bAkInuM badhuM bhale tuM kara." paraMtu mahArAjazrIe kahyuM, "huM je kaMI karuM te mATe samAja sAme mUkavuM joie. nahi to huM kAyara gaNAuM." Ama, potAnA aMtarane anusarIne mahArAjazrIe muMbaImAM mATuMgAnI sthAnakavAsI vADImAM jAhera sabhAmAM potAnuM nivedana vAMcyuM. A nivedane samAjamAM moTo prabhAghAta janmAvyo. mahArAjazrIe lakhyuM che, "mArA jAhera nivedanathI AkhAye jaina samAjamAM moTo khaLabhaLATa macI gayo. loMkAzAha lekhamALA vakhate je sthAnakavAsI samAje mane vadhAvelo, teNe ja have upAzrayomAMthI jAkAro devA mAMDyo, kAraNa ke nisargamaiyAne, gurudeve kalpeluM beya vyApaka vizALa mAnavasamAjamAM mUrtimaMta karavAnuM ISTa lAgyuM hatuM.' manomaMthananA A divasomAM munizrI saubhAgyacaMdrajIe potAnuM nAma badalIne "saMtabAla" evuM pracalita karI dIdhuM. tyArathI te jIvananA aMtaparyaMta teo "saMtabAlajI' tarIke ja jANItA rahyA. emanuM dIkSAnAma bhulAI gayuM. temanA rUpAMtaranI A eka bAhya prakriyA hatI. Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro gurudeva jyAre muMbaimAM birAjamAna hatA tyAre mahAtmA gAMdhIjI paNa muMbaimAM hatA. teo juhumAM eka baMgalAmAM UtaryA hatA. tyAre mahArAjazrI gAMdhIjIne maLavA juhu gayA hatA. tyAM teone eka sAthe keTalA badhA lokapriya lokanetAone maLavAnuM thayuM ! saradAra paTela, naheru, subhASa bojha, maulAnA abula kalAma, sarojinI nAyaDu, mIrAMbahena, mahAdevabhAI vagere ghaNA badhA tyAM upasthita hatA. koinI sAthe vAta karavAnI taka maLI nahi, paNa ATalA badhAMne sAthe jovAnI taka maLI ethI paNa ghaNo ja AnaMda thayo. mahArAjazrI mahAtmA gAMdhIjIthI atyaMta prabhAvita thayA hatA. e jamAnAmAM gAMdhIjInAM darzana karavA e paNa jIvananI dhanyatA hatI. A darzane gurudevamAM ane mahArAjazrImAM lokakalyANanI bhAvanAnAM bIja ropyAM. paraMtu gurudeva potAnI sAMpradAyika maryAdAmAM rahIne te karavA mAgatA hatA. gurudeva kavi hatA. emaNe e divasomAM gAMdhIjI mATe kAvyapaMktio racI hatIH jagatane bodha devAne, jarUrI vAta kahevAne; lai saMdeza prabhujIno, avanimAM gAMdhIjI AvyA. muMbaithI gurudeva, mahArAjazrI ane anya ziSyo sAthe gujarAta tarapha vihAra karI rahyA hatA tyAre surata jillAmAM haripurA gAme koMgresanuM adhivezana bharAyuM hatuM. A eka aitihAsika adhivezana banyuM hatuM. gurudeva, mahArAjazrI vagere e saMmelanamAM pahoMcyA. A prasaMga vize mahArAjazrIe lakhyuM che, "haripurA mahAsabhAmAM gurudeva padhAryA, huM paNa gayo. tyAM amane baMnene gAMdhIjInuM pratyakSIkaraNa thayuM. gAMdhIjInA racanAtmaka kAryakaro jovA maLyA. gAMdhIjInA majUra saMgaThananA AgevAno paNa jovA maLyA. gAMdhIjI ane rASTrIya mahAsabhAno anokho tAdAbhya-tAcya bharelo saMbaMdha nIrakhavA maLyo. mArI tyAMnI sagavaDa zrI ravizaMkara mahArAje karelI. huM thoDuM rokAyo. gurudeva tyAMthI vihAra karI dharamapura cAturmAsa mATe pahoMcyA." mahArAjazrIe tyAra pachI eka cAturmAsa amadAvAda bAvaLA pAse vAghajIpuramAM temanA mATe banAvelI eka kuTiramAM rahIne karyuM. tyAra pachI teo gurudevane maLavA icchatA hatA. te vakhate zrI nAnacaMdrajI mahArAja narmadA Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 56 1 kinArAnA pradeza, cANoda bAju vicArI rahyA hatA. mahArAjazrI vAghajIpurAnA cAturmAsa pachI gurudevane maLavA gujarAta bAju AvyA ane maLyA. mahArAjazrIe gurudevane prazna karyo ke "mAre have zuM karavuM ?' gurudeve kahyuM, "jo mArI sAthe rahevuM hoya to khuzIthI rahe, to jAhera nivedana pAchuM kheMcI levuM paDaze. maiyAnI phuraNAne gauNa ane samAja tathA gurunI AjJAne mukhya gaNavI joie.' baMne vacce lAMbI vATAghATa cAlI mahArAjazrI tarata nirNaya na laI zakyA. manomaMthana karatA teo vihAra karI vaDodarA padhAryA. mahArAjazrIne have spaSTa samajAI gayuM ke gurudeva potAnI pAse rAkhaze nahi ane sthAnakavAsI samAja sthAnakamAM utAro Apaze nahi. eTale have vihAra vagere aMge potAno svataMtra mArga levo paDaze. mahArAjazrI potAnA gurudevathI chUTA paDyA hatA. A ghaTanAthI gurudevane paNa ghaNuM sahana karavuM paDyuM. have mahArAjazrIe potAnI keDI pote ja kaMDAravAnI hatI. mahArAjazrImAM dhyeyaniSThA, zAstrAbhyAsa, vakatRtvazakti, vicArazakti, lekhanazakti, kavitvazakti, bAhyAcAranI zuddhi ItyAdi guNalakSaNo na hota to alpa samayamAM ja teo upekSita thaI gayA hota. keTalAye ekalavihArI sAmAnya sAdhuone evI dazA bhogavavI paDe che. paraMtu yuvAna mahArAjazrIno khAdIdhArI UMco deha, vedhaka nayano, pratibhAvaMta mukhamudrA vagerene kAraNe jaina-jainetara yuvAvarga emanA tarapha kheMcAvA lAgyo. AjhAdI pUrvenA e divasomAM mAhola ja e prakArano hato. eTale saMpradAya bahAra mahArAjazrInI bahu kadara thavA lAgI. alabatta eka jaina sAdhu tarIke mahArAjazrIe potAnuM svAzrayI jIvana choDyuM nahotuM. teo pAdavihAra karatA, jAte gocarI vahorI lAvatA ane gocarI vAparyA pachIthI jAte ja pAtro sApha karI nAkhatA. teo potAnAM vastro pote ja dhotA. sAdhu tarIkenI bIjI keTalIka Avazyaka kriyAo karatA. emanA vicAro sAMpradAyika paraMparAthI bhinna hatA, paraMtu temanAmAM cAritranI zithilatA nahotI. strI, dhana, mAlamilakata ItyAdithI teo para hatA. mahArAjazrIe ghaNAM varSa sudhI mastake khAdInuM zveta vastra bAMdhatA. e Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 prabhAvaka sthaviro vastra bAMdhavAnI emanI rIta anokhI hatI. teo corasa TukaDAnI trikoNa TopI jevI racanA karatA ane mAthe pAchaLa be cheDA khoMsI detA. A TopIthI ziyALAmAM ane unALAmAM mastakane rakSaNa maLatuM. sIvyA vagaranI A TopIne kAraNe ja mahArAjazrIno dekhAva anokho lAgato. teo badhAthI judA paDI AvatA. saMpradAyamAM pote hatA e varSo daramiyAna emano moTo cAhakavarga Ubho thayo hato. vaLI dharmaniSTha samAjaracanA ane lokakalyANanI pravRttione kAraNe teo ravizaMkara mahArAja, jugatarAma dave, kAkA kAlelakara, nAnAbhAI bhaTTa, ucharaMgarAya Dhebara vagere keTalAye mahAnubhAvonA aMgata gADha paricayamAM AvyA hatA. mahArAjazrIe vAghajIpurAnA cAturmAsa vakhate joyuM ke e vistAra ghaNo pachAta che. AjIvikAnAM sAdhano nahi jevAM che. loko vyasanI che. durAcAra pravarte che. eTale emaNe potAnI samAjakalyANanI pravRtti mATe A vistAra pasaMda karyo. viramagAmathI AgaLa sANaMda, dhoLakA, dhaMdhukA vagere gAmomAM teo vicaryA ane lokonI paristhitino vAstavika khyAla meLavyo. A bAjuno amuka vistAra cuMvALa tarIke, amuka bhAla tarIke, amuka naLakAMThA tarIke oLakhAya che. naLakAMThAmAM taLAvo che, paraMtu bhAlamAM pANIno trAsa hato eTale e pradeza napANiyo' kahevAto. mahArAjazrIe "bhAla-naLakAMThA prayoga' tathA 'naLakAMThAnuM nidarzana nAmanI pustikAmAM A pradezano vAstavika citAra Apyo che. moDAsara gAmamAM temane DAhyAbhAI malAtajavALA maLyA. teoe mahArAjazrIne naLakAMThA AvavA kahyuM. bIjA eka bhAI chaganabhAI desAI emane mANakola laI gayA. A pradezamAM strIone upADI javAnA, vera levA mATe bIjAnI ghAsanI gaMjIo bALavAnA vagere ghaNA banAvo banatA. vepArIo garIba varganuM zoSaNa karatA. pANInI ghaNI takalIpha eTale napANiyA vistAra tarIke A pradeza oLakhAto. mANaso nadInA korA paTamAM vIraDA gALe ane chAliyAthI pANI bhare. potAnA vIraDAmAMthI koI pANI na laI jAya eTalA mATe enA upara khATalo DhALI AkhI rAta sUIne rakhopuM karatA. A bAju dArU, zikAra, mAMsAhAra vyApaka Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 563 pramANamAM hatAM. mahArAjazrIe pahelAM badhAMne nirbasanI banAvavAnI jhuMbeza upADI. cA na pIvAnI teo pratijJA levaDAvatA. AjhAdInI laDatanA e divasomAM cAno virodha ghaNo thato. (kophI tyAre haju pracalita thaI nahotI.) ravizaMkara mahArAja kahetA ke bhAla-naLakAMThAnA loko saMtabAlajIne tyAre sAvALA' (cAvALA) mahArAja tarIke oLakhatA. vaLI mahArAjazrIe mANakola gAme sAta hajA2 koLI paTelonuM saMmelana bharIne teone potAnuM baMdhAraNa ghaDI ApyuM hatuM. ane teone "lokapAla paTela" evuM saMskArI nAma ApyuM hatuM. mahArAjazrI vihAra karatA hoya tyAre keTalAMye gAmomAM be kuTuMbo vacce, zreSThIo vacce, mitro vacce duzmanAvaTa thaI hoya to tevA praznonuM nirAkaraNa baMne pakSane premathI samajAvIne karI ApatA. mahArAjazrIe potAnAM jIvananAM uttama varSo A bhAla-naLakAMThA pradezane sudhAravAmAM ApyAM hatAM. enuM pariNAma paNa sAruM AvyuM hatuM. A vistAramAM lokonA, vizeSataH kheDUtonA utkarSa mATe emaNe ghaNuM kArya karyuM ane vividha hetuo mATe emanI preraNAthI vividha saMsthAo sthapAI. mahArAjazrIe bhAla naLakAMThAnA pradezane potAnA prayoganuM kendra banAvyuM. e mATe guMdImAM Azrama sthapAyo. Aje to have aspRzyatA, DhaDabhaMgI vagerene aDavAnI vAta bhAratamAMthI lagabhaga nirmuLa thaI che. paraMtu AjhAdI pahelAnAM yugamAM to aspRzyatA gAmegAma jovA maLatI. bhaMgIvAsa judA hoya ane loko paNa gaMdakIbharyuM apamAnita ane paropajIvI jIvana jIvatA hatA. e samaye mahAtmA gAMdhIjIe samagra bhAratamAM aspRzyatA-nivAraNanI moTI jhuMbeza upADI hatI. gAMdhIjIe DheDa-bhaMgI mATe "harijana" zabda pracalita karyo hato. gAMdhIjIne anusarIne mahArAjazrIe paNa potAnA janahitanA kAryomAM aspRzyatA nivAraNane sthAna ApyuM hatuM. teo jyAM jAya tyAM harijano mATenA vistAramAM AMTo mArI AvatA. DheDa-bhaMgI mATe mahArAjazrI "RSi" zabda prayojatA. sANaMdamAM emaNe "RSi bAlamaMdiranI sthApanA karAvI hatI. harijanonA vistAramAM eka cakkara lagAvIne ekAda gharethI gocarI paNa vahoratA. Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 prabhAvaka sthaviro e jamAnAmAM rUDhicusta samAjamAM AvuM kArya bhAre sAhasika gaNAtuM. eTale kyAreka mahArAjazrI para loko dhULa uDADatA, huriyo bolAvatA, apamAnita karatA, paraMtu mahArAjazrI evuM karanAra pratye kSamAbhAva rAkhI harijana vistAramAM javAnA potAnA nirNayane makkamatAthI vaLagI rahetA. kyAreka harijanonI durdazA joIne emanI AMkhamAM AMsu AvatAM. kyAreka e mATe teo upavAsa karatA, kyAreka sAMjanI prArthanAsabhAmAM teo te vize potAnA vicAro ane anubhavo rajU karatA. eka vakhata eka gAmamAM mahArAjazrI eka bAMkaDA para besI jAhera pravacana ApI rahyA hatA. evAmAM bAMkaDAno mAlika tyAM AvI pahoMcyo. eNe mahArAjazrIne potAnA bAMkaDA parathI UThI javA kahyuM to jarA paNa AnAkAnI vagara mahArAjazrI UThI gayA ane bAkInuM bhASaNa UbhA UbhA pUruM karyuM hatuM. eka vakhata mahArAjazrI bhAlapradezamAM koTha gAmamAM cAturmAsa rahyA hatA. roja vyAkhyAna tathA rAtanI prArthanAsabhAmAM jeno karatAM ajena vadhu AvatA. te badhA upara mahArAjazrIno khUba prabhAva paDyo hato. keTalAka to mahArAjazrIne devapuruSa gaNatA. prArthanAsabhAmAM amuka divase mahArAjazrI vArtA kahetA. eTale emanA vyAkhyAnamAM bALako paNa AvatA. cAturmAsanA divasomAM chelle divALI, besatuM varSa ane kArtikI pUrNimA paNa Ave. jyAre besatuM navuM varSa hatuM tyAre eka mAjI savAre pAMceka vAge gharethI AratI saLagAvIne mahArAjazrInA utArA pAse AvyAM. mAjIe bUma pADI, "mahArAjazrI bahAra Avo. Aje saparamo divasa che. amAre tamArI AratI utAravI che.' mahArAjazrI bahAra na AvyA, paNa ucca svare emane AgrahapUrvaka samajAvyuM ke "mAjI ! jaina sAdhunI AratI na utArAya. mANasanI AratI na utArAya. maMdiramAM bhagavAnanI AratI utArAya." mahArAjazrI rAta paDI gayA pachI bahenone maLatA nahi ane muhapatti utAryA pachI bolatA nahi. mAjI chevaTe mAnI gayAM. emane mahArAjazrImAM zraddhA eTalA mATe thaI gayelI kema ke teo potAnA mAMdA dIkarAne mahArAjazrInAM darzana karAvavA Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja laI AvelA ane mahArAjazrIe kahyuM ke 'ene sAruM thaI jaze.' ane bIje ja divase ene sAruM thaI gayeluM. 565 eka vakhata gujarAtanI dhArAsabhAnI cUMTaNImAM dhaMdhukAmAMthI mahArAjazrInA bhakta zrI gulAma rasula kurezI koMgresanA umedavAra tarIke UbhA hatA. eka gAmamAM rAtrisabhAmAM mahArAjazrIe zrI kurezIne mata ApavA mATe bhASaNa karyuM. te vakhate sabhAmAM dhAMdhala macI gaI. koIka yuvAno bolyA, 'sAdhunAM lUgaDAM utArIne koMgresanI sevA karo.' e vakhate mahArAjazrIthI AkrozamAM bolAI javAyuM, 'A lUgaDAM zuM che te pahelAM jANo, pachI utAravAnI vAta karo. e vize jANavuM hoya ke carcA karavI hoya to mane utAre maLo.' sabhA pUrI thaI. mahArAjazrI utAre AvyA. paNa carcA karavA koI AvyuM nahi. e divase mahArAjazrI aDadhI rAta sudhI potAnI pATa para dhyAnamAM besI rahyA. sAdhu tarIke pote krodha karyo e badala pazcAttApa karyo. pelA yuvAnonI manomana kSamA mAgI ane kSamA ApI. pelA yuvAnone paNa pazcAttApa thayo. teo utAre mAphI mAgavA AvyA tyAre mahArAjazrIe emane kahyuM, 'sabhAmAMthI pAchA AvIne meM to manomana tamArI mAphI mAgI lIdhI che ane tamane mAphI ApI dIdhI che.' eka vakhata mahArAjazrInuM cAturmAsa dhoLakAmAM hatuM tyAre bRhada muMbaI rAjyanuM vibhAjana ane mahAgujarAtanI racanA mATe AMdolana zarU thayuM hatuM. paraMtu mahArAjazrI tyAre bRhada muMbaI rAjya cAlu rAkhavAnA himAyatI hatA ane e aMge nivedano pragaTa karatA hatA je vartamAnapatromAM paNa chapAtAM hatAM. AthI keTalAMka sthApita hito taraphathI mahArAjazrI viruddha pracAra thato ane patrikAo paNa chapAtI. emAM eka patrikA aziSTa bhASAmAM chapAI hatI. dhoLakAnA sTezane koIka pheriyo mahArAjazrI mATenuM enuM aziSTa mathALuM bolIne A patrikA vecato hato. ethI uzkerAIne koI kheDUte pelA pheriyAne mAra mAryo. A vAtanI mahArAjazrIne khabara paDI tyAre pheriyAne mAra paDyo e badala temane bahu duHkha thayuM. teo AvI niMdAthI para hatA. A ghaTanAthI temanA manamAM roSa-AkrozanI koI pratikriyA thaI nahi. emaNe guMdI AzramamAM lekhita saMdezo mokalAvyo ke koIe AvI aziSTa patrikA mATe uzkerAvuM Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro nahi. emanA hRdayamAM mAtra AjIvikA khAtara patrikA vecanAra pheriyA pratye anukaMpA ja hatI. mahArAjazrIe lokakalyANanuM ghaNuM kArya karyuM. emanI preraNAthI sANaMda, ziyALa, guMdI, muMbaI, amadAvAda, rANapura, rAmapurA-bhaMkoDA, indora vagere sthaLe prAyogika saMgha, mAtRsamAja udyogagRha, auSadhAlaya, chAtrAlaya, kheDUtamaMDaLa vagere vIsa jeTalI saMsthAo sthapAI hatI temAMnI keTalIka Aje paNa kAryarata che. mahArAjazrInA eka mukhya aMtevAsI te zrI maNibhAI paTela. teo miyAMgAma-karajaNanA vepArI hatA. I.sa. 1943mAM mahArAjazrInuM pravacana emaNe karajaNamAM sAMbhaLyuM. ethI teo eTalA badhA prabhAvita thaI gayA ke pachIthI teo mahArAjazrI jyAM hoya tyAM emanAM pravacano sAMbhaLavA jatA. sANaMdanA cAturmAsathI teo mAtApitAnI rajA laI, AjIvana brahmacArI tarIke mahArAjazrI sAthe joDAI gayA ane vihAramAM paNa temanI sAthe ja rahyA. teo mahArAjazrInA vihAra, mukAma, vyAkhyAna, vicAra-goSThI vagerenI rojerojanI noMdha rAkhavA lAgyA. emaNe lakhelI e rojanizi "sAdhutAnI pagadaMDI'nA nAmathI cha bhAgamAM prakAzita thaI che. sva. zrI maNibhAI saMtabAlajI sAthe I.sa. 1944mAM joDAyA te pachI mahArAjazrInA kALadharmanA samaya sudhI sAthe ja rahyA hatA. emaNe mahArAjazrI sAthe satata 26 cAturmAsa gALyAM. emaNe gujarAta, saurASTra, kaccha, rAjasthAna, mahArASTra, muMbaI, madhyapradeza, uttarapradeza, orissA, bihAra, baMgALa, dilhI, paMjAba ema ghaNA pradezomAM vihAra karyo. emaNe lagabhaga sADA traNa hajAra gAmono saMparka thayo ane Azare tera hajAra mAIlano vihAra karyo hato. emAM anekavidha anubhavo thayA hatA. ghaNe ThekANe gocarI-pANInI utArA mATe raheThANanI ghaNI takalIpho paDI hatI. paraMtu teoe potAnA niyamomAM bAMdhachoDa karI nahotI. maNibhAI paTelanI jema mahArAjazrI sAthe jIvanaparyata rahenAra bIjA aMtevAsI te "saMtazizu" mIrAMbahena. (teo amArA pAdarAnAM vatanI ane emanuM janmanAma mULIbahena hatuM) khAdIdhArI, niyamita kAMtanAra, bulaMda madhura Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja svare bhajano lalakAranAra mIrAMbahenane mahArAjazrIno sAro Azraya maLI gayo. mIrAMbahena mahArAjazrIne potAnI mA tarIke oLakhAve ane mahArAjazrInA gurudeva emanI hiMmata joIne mIrAMbahenane badale "mIrubhAI' kahIne bolAve. ATalI svajana jeTalI AtmIyatA teo vacce thaI hatI. maNibhAInI jema mIrAMbahene mahArAjazrI sAthe ghaNA pradezomAM pharIne emanI sarabharA karI che ane "saMtabAla mArI mA' nAmanI pustikAmAM potAnA yAdagAra prasaMgo lakhyA che. maNibhAI ane mIrAMbahena uparAMta choTubhAI mahetA, kAzIbahena, aMbubhAI, navalabhAI zAha, phalajIbhAI DAbhI, lalitAbahena, cacaMlabahena, TI.jI. zAha, manubhAI paMDita, gulAma rasula kurezI, zrI jJAnacaMdrajI, vIracaMdabhAI ghelANI, maNibahena paTela, prabhAbahena ajamerA, vanitAbahena vagere vagere keTalA badhAe mahArAjazrI pAse samAjasevAnI dIkSA lIdhI hatI. teomAMnA keTalAke potAnA anubhavo varNavyA che. mahArAjazrIe gAme gAma pharI, sabhAo yojI tathA vyaktigata saMparka karI lokone sudhAryA hatA. naLa sarovaranA vistAramAM pakSIo ghaNAM Ave ane aMgrejonA samayathI khuda aMgrejo, rAjAmahArAjAo ane bIjA aneka zikAra-zokhIno A vistAramAM pakSIono zikAra karatA. sthAnika loko paisA maLe e lAlace zikArIone madada karatA. mahArAjazrIe gAmaDe gAmaDe pharIne lokone samajAvyA ke pakSIono zikAra na thavo joie. koie zikArIone madada na karavI ane zikArIone samajAvIne aTakAvavA joie. mahArAjazrIe A viSayamAM jAgRti lAvIne lokone bahu daDha manobaLavALA banAvyA hatA. vaLI e komanuM sadAcAra aMge baMdhAraNa paNa ghaDI ApyuM hatuM. AnuM pariNAma keTaluM sAruM AvyuM te mahArAjazrIe pote ja varNavelA eka prasaMga parathI jaNAze. eka vakhata amadAvAdanA eka vayovRddha pArasI gRhastha potAnI moTarakAramAM A bAju pakSIono zikAra karavA AvyA. paraMtu keTalAka juvAniyAoe emanI moTara aTakAvI. eTale pArasI buDhAe hAthamAM baMdUka laI teone goLIe vIMdhavAno Dara batAvyo. paNa yuvAno DaryA nahi ane AghA gayA nahi. tyAM to gAmalokone khabara paDI ane ghaNA mANaso bhegA Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 prabhAvaka sthaviro thaI gayA. teo badhAe juvAniyAono pakSa lIdho. pArasI buDhA vicAramAM paDI gayA ke A to AkhuM gAma badalAI gayuM che. je loko zikAramAM sAtha ApavA paDApaDI karatA hatA teo have zikArano virodha karI rahyA che. loko sAthenI vAtacItamAM temane mahArAjazrIe A badhI sadAcAranI pravRtti karyAnuM jAyuM tyAre teo Azcaryacakita thaI gayA, temanuM hRdaya pIgaLyuM. pote zikAra na karavAno saMkalpa karyo ane potAnI pAse je kaMI rakama hatI te gAmanA lokone ApI dIdhI ane eno upayoga Dhorono pANI pIvAno havADo bAMdhavA mATe kharacavAnuM kahyuM. eka vakhata amadAvAdanA gorA aMgreja kalekTara potAnA sAthIdAro sAthe pakSIno zikAra karavA AvyA. gAmanA lokone khabara paDI. mahArAjazrI paNa tyAM ja hatA. mahArAjazrIe e kalekTarane bahu samajAvyA paNa te mAnyA nahi. evAmAM eka grAmajana kalekTaranI ADo AvIne Ubho rahyo ane kahyuM, "pahelAM mane mAro, pachI pakSIone eTale te kalekTare baMdUka mUkI dIdhI paNa kalekTaranA sAthIdAroe AghApAchA jaI zikAra mATe goLIo choDI. enA dhaDa dhaDa avAjo saMbhaLAtA hatA. paNa saunA Azcarya vacce eka paNa pakSI paDyuM nahi. eTale jhaMkhavANA thaI kalekTara potAnA sAthIo sAthe pAchA vaLyA. prajAmAM jyAre anyAya thAya, samajAvavA chatAM durAcAra aTake nahi tyAre mahArAjazrI vizuddhikaraNa mATe gAMdhIjInI jema potAnA aMtarAtmAne anusarI upavAsanuM zastra ajamAvatA. eka vakhata mahArAjazrIno mukAma eka gAmamAM hato tyAre eka divasa sAyalAnA lAlajI mahArAjanA paMthanA keTalAka sAdhuo annakSetranA sadAvrata mATe ghoDA upara tyAM AvyA hatA. teoe potAnA ghoDA khullI jagyAmAM bAMdhyA hatA. rAtane vakhate eka cora eka sArA ghoDAne upADI gayo. bIje divase savAre khabara paDI ke eka ghoDAnI corI thaI che. gAmamAM tapAsa karI paNa kyAMyathI ghoDo maLyo nahi. e sAdhuoe mahArAjazrIne vAta karI. sAMje mahArAjazrIe prArthanAsabhAmAM jAhera karyuM ke jyAM sudhI ghoDo maLaze nahi tyAM sudhI pote upavAsa karaze. AthI gAmanA lokomAM doDAdoDa thaI gaI. ghoDo nahi maLe to potAnA gAmanI AbarU jaze. rAtane vakhate mahArAjazrI utArAnA makAnanI khullI osarImAM sUI gayA hatA. aDadhI rAte eka mANasa Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 569 mahArAjazrI pAse Avyo. pote ghoDAnI corI karI te kabula karIne mahArAjazrI pAse vrata lIdhuM ke havethI pote DhoracorI nahi kare. sAdhuone potAne ghoDo maLatAM harSa thayo ane saMtabAlajI mahArAjazrInA UMcA cAritrathI ane AvI sevAthI teo prabhAvita thayA hatA. corI karanAre corI kabUla karI hoya ane corI na karavA mATe mahArAjazrI pAse pratijJA lIdhI hoya evA to keTalAye prasaMgo noMdhAyA che. mIrAMbahene eka prasaMga noMdhyo che. eka vakhata mahArAjazrI kalakattAmAM hatA tyAre savAre koI eka bhAIne sAthe laIne gocarI vahoravA nIkaLyA. gocarI vahorIne teo utAre pAchA pharatA hatA tyAM to temane thAka lAgavA mAMDyo. utAre jematema pahoMcyA ane gocarInI jhoLI mUkIne teo pATa para sUI gayA. teo jANe bebhAna jevA thaI gayA. tarata mIrAMbahena DokTarane bolAvI AvyAM. DokTare tapAsIne kahyuM, "hamaNAM ahIM Avo rogacALo cAle che. IMjekzana leze eTale eka-be divasamAM sAruM thaI jaze. gabharAvAnI jarUra nathI." jAgRti AvatAM mahArAjazrIe mIrAbahenane kahyuM, "huM je gocarI lAvyo chuM te bahAra sarakhI jagyA joine, khADo karIne emAM paraThavI do." mIrAMbahene kahyuM, "khAvAnuM che, to jamInamAM dATI devA karatAM gAya ke kUtarAne khavaDAvIe to zuM khoTuM ?' mahArAjazrIe kahyuM, "jena sAdhuno e AcAra nathI. maLela bhikSAtranuM dAna karavAno amane adhikAra nathI. koI ema kare to emAMthI AgaLa jatAM ghaNA anartha thAya. gRhastho gocarI vahorAvatA baMdha thAya." e gocarI bhUmimAM bhaMDArI devAmAM AvI. traNeka divasa pachI mahArAjazrI svastha thayA. AhAra letA thayA. zarIramAM zakti AvI. tyAra pachI tarata mahArAjazrIe potAne gocarI bhaMDArI devI paDI e nimitte prAyazcitta tarIke traNa divasanA upavAsa karyA hatA. saMta parama hitakArI'mAM zrI manubhAI paMDite ghaNA prasaMgo noMdhyA che. eka vakhata pU. mahArAjathI surata jillAmAM vihAra karI rahyA hatA. veDachInA zrI jugatarAmabhAI davene maLavAnI emane icchA hatI. teo maDhI gAmamAM Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 prabhAvaka sthaviro padhAryA tyAre jugatarAmabhAI paNa tyAM AvI pahoMcyA. emaNe mahArAjazrI sAthenI vAtacItamAM e paNa kahyuM ke A bAjunA AdivAsI loko dArU choDatA nathI. ghare kharAba goLano dArU banAve che. vaLI vepArIo paNa kharAba goLano vepAra karIne sAruM kamAya che. vyasanamukti e mahArAjazrInI pravRttiomAMnI eka priya pravRtti hatI. emaNe samagra paristhiti barAbara samajI lIdhI. rAtre prArthanAsabhAmAM emaNe potAnA vaktavyamAM jugatarAmabhAinI ciMtA vyakta karI. emaNe dharma ane nItinI samaja pADI. mahAjanano dharma samajAvyo. emanuM vaktavya atyaMta preraka hatuM. enI zrotAo upara bhAre asara paDI. eka pachI eka vepArIe UbhA thaI kharAba goLa na vecavAnI tyAM ja pratijJA lIdhI. emAM eka pArasI sajjana paNa hatA. Ama maDhImAM je pariNAma AvyuM tethI prerAine mahArAjazrIe TheTha khAnadeza sudhInA vihAramAM eka mahinA sudhI roja rAtre prArthanAsabhAmAM madyaniSedhano sAro pracAra karyo ane enuM ghaNuM ja sAruM pariNAma AvyuM. keTalAye AdivAsIoe AjIvana dArU na pIvAnI pratijJA lIdhI hatI. ziyALAnA divasomAM eka vakhata mahArAjazrIne rAtanI prArthanAsabhA pachI eka mANase gAmane pAdara AvavA vinaMtI karI. mahArAjazrI gayA. koLI pagInI jAtanA keTalAka loko tyAM beThA hatA. emAM eka gAmanA mukhInA ja be baLada coryA hatA. coranAra kALu enA bApa karatAM paNa jabaro ane mAthAbhAre hato. paraMtu mahArAjazrIe ene mAthe hAtha mUkI, AzIrvAda ApI ene ane enA sobatIone DhoracorI vagere gunA na karavA ane mukhInA baLada pAchA mUkI AvavA ane khetI tarapha vaLavA samajAvyuM hatuM. A rIte gunAhita mAnasavALA nIcalA tharanA lokone paNa mahArAjazrI premathI sudhAratA hatA. mahArAjazrI sUratanA raste gujarAtamAMthI mahArASTramAM vihAra karI rahyA hatA tyAre veDachImAM jugatarAmabhAine maLIne AgaLa vadhatAM vyArA, sonagaDha vagere AdivAsI gAmomAMthI teo pasAra thayA hatA tyAre AdivAsIo emanuM svAgata karavA AvatA. jaMgalamAM jaMgala maMDaLa dvArA lAkaDAM kApanAra Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja pa71 AdivAsIonuM mukhya zastra te kuhADI. A jaMgala vistAramAM jyAre jyAre mahArAjazrI pasAra thatA tyAre Thera Thera AdivAsIo emanuM svAgata karavA rastAnI beya bAju hArabaMdha UbhA rahI jatA. te vakhate teo potAnI kuhADIne cakacakita karIne lAvatA ane svAgata vakhate khabhA pAse hAtha rAkhI kuhADI UMcI rAkhatA. seMkaDo kuhADIo sAthenuM AvA svAgatanuM dRzya virala hatuM. jIvananI uttarAvasthAmAM rUDhicusta samAjamAM mahArAjazrI mATe pahelAM jeTalo virodha hato teTalo rahyo nahoto. emanA kAryathI samAja prabhAvita thayo hato. pachI keTalAMye nagaromAM saMgha mahArAjazrIne potAnA upAzrayamAM padhAravA ane vyAkhyAna ApavA mATe vinaMtI karavA lAgyA hatA. mahArAjazrI "vizva vAtsalya"mAM vakhatovakhata vino bAjI mATe AdarabhAvapUrvaka lakhatA ane emanI pravRttionI bhAre anumodanA karatA. vinobAjIe bhUdAnanI je jhuMbeza upADI hatI temAM gujarAtamAM saMtabAlajIe mahattvanuM kArya karyuM hatuM. samagra gujarAtano jamInano lakSyAMka pUro nahoto thato to mahArAjazrIe e mATe upavAsanI jAherAta karI ane upavAsa zarU thAya te pahelAM lakSyAMka pUro thaI gayo hato. vinobAjIe 1979mAM govadhabaMdhI lAvavA mATe jyAre AmaraNAMta upavAsanI jAherAta karI tyAre samagra dezamAM ciMtAnI lAgaNI prasarI gaI hatI. e vakhate mahArAjazrIe vicAryuM ke vinobAjInA upavAsa aTakAvavA hoya to enI sAme kaMIka AtmikabaLa hovuM ghaTe. mahArAjazrIe pote vinobAjInA upavAsa cAlu thAya te pahelAM ekavIsa divasanA upavAsanI jAherAta karI. vinobAjI ane saMtabAlajI kyAreya ekabIjAne maLyA nahotA, chatAM vinobAjI pratyenA ane emanA sevAkArya pratyenA AdarabhAva sahita mahArAjazrIe ekavIsa divasanA upavAsa karyA hatA. emanA jIvananI A moTAmAM moTI tapazcaryA hatI. paraMtu enuM evuM sarasa pariNAma AvyuM ke sarakAra ane anya netAonI khAtarIthI vinobAjIe AmaraNAMta upavAsa karavAnuM baMdha karyuM. mahArAjazrIne paNa ethI atyaMta harSollAsa thayo. mahArAjazrInA upavAsanI bahu kadara thaI. zrI vinobAjInAM aMtevAsI zrI nirmaLAbahena dezapAMDee lakhyuM hatuM. "pUjya vinobAjI ke prati ApakI jo apAra AtmIyatA Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 prabhAvaka sthaviro vaha itihAsa meM advitIya mAnI jAyagI." mahArAjazrIe i. sa. 1968nuM cAturmAsa thANA jillAmAM tArApora pAse ciMcaNamAM eTale ke cIMcaNImAM karyuM. te vakhate samudrakinAre AveluM zAMta, ramaNIya ane vADIonAM vRkSothI bharacaka, gujarAta ane mahArASTranI sarahada samuM A sthaLa sthiravAsa mATe emane gamI gayuM. 1969nuM cAturmAsa pAsenA vANagAmamAM karyuM. paraMtu cAlIsa varSanA satata vihAra pachI emanuM zarIra thAkyuM hatuM. teo sthiravAsa karavA icchatA hatA. muMbainA prAyogika saMghe cIMcaNImAM baMgalo, anya makAno, kUvo, kaMpAunDanI bhIMta ane vividha prakAranA vRkSo tathA khetIlAyaka jamIna sAthenI eka vADI pasaMda karI. 1970thI mahArAjazrIe tyAM sthiravAsa karyo. enuM nAma rAkhyuM "mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra.' mahArAjazrInI bhAvanA ane eka AMtararASTrIya kendra tarIke vikasAvavAnI hatI. paraMtu emanuM e svapna sAkAra thayuM nahi. mahArAjazrImAM vicArazakti, lekhanazakti, kavitAzakti, zAstrAbhyAsa ityAdi hatAM. emaNe uttarAdhyayanasUtra, dazavaikAlika sUtra ane AcArAMga sUtrano samartha anuvAda karyo che. "apUrva avasara'nuM suMdara vivecana karyuM che. dharmaprANa lakAzAha, "jaina dRSTie gItAdarzana' vagere graMtho lakhyAM che. cIcaNImAM 1982 sudhInA A sthiravAsa daramiyAna emaNe "vizva vAtsalya" sAmayika calAvavA uparAMta, "tattvArthasUtra'nuM gujarAtI bhASAntara, "vizvavatsala mahAvIra' jevuM dIrghakAvya ityAdinuM lekhanakArya karyuM hatuM. emaNe pacAsathI adhika nAnAmoTA graMthonI racanA karI che. A kendramAM vividha prakAranI vicAragoSThIo thatI, pravacano thatAM, prArthanAsabhAo yojAtI. samagra bhAratamAMthI nAmAMkita vyaktio mahArAjazrIne maLavA AvatI. mahArAjazrI rAjakAraNamAM, koMgresanI pravRttiomAM paNa rasa letA ane vizva vAtsalya'mAM potAnA vicAro darzAvatA. paraMtu koMgresa jyArathI gAMdhIvAdI vicArothI dUra jatI gaI tyArathI koMgresa sAtheno emano lagAva ocho thato gayo. emaNe "grAma koMgresa nAmanI judI pravRtti cAlu karI hatI. 1971mAM pahelI vAra ame cIMcaNI gayA tyArano amAro anubhava lAkSaNika hato. ame be gADImAM parivAranA daseka sabhyo muMbaithI gayA hatA. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 573 mArA pitAzrI paNa sAthe AvyA hatA. unALAnA divaso hatA. rastAo evA kharAba ke sAteka kalAke cIMcaNI pahoMcAya. tyAre kendramAM mahArAjazrI ane maNibhAI be ja jaNa hatA. mIrAMbahena bahAragAma kathAmAM gayA hatAM. baMgalAnA holamAM amAro utAro hato. aDadhI rAta sudhI maccharane lIdhe jAgaraNa thayuM ane pachI cAlu thayuM vAvAjhoDuM ane vIjaLInA kaDAkA. joradAra vAchaTo holamAM paNa AvI ane gAdalAM bhIMjAI gayAM. savAre UThyA tyAre navakArazI vakhate kahevAmAM AvyuM ke kendramAM be TaMka jamavAnI vyavasthA thaze. navakArazInI vyavasthA nathI ane kendramAM cA-kophI pIvAnI manAI che. mahArAjazrI pote potAnA AcArapAlana pramANe gAmamAMthI gocarI vahorI lAve che. amAre mATe maNibhAI gAmamAMthI dUdha laI AvyA. bhojananI vyavasthA mATe paNa gAmamAMthI be bahenone bolAvI lAvyA. bahAranA mahemAno mATe eTaluM vyavasthAtaMtra haju taiyAra thayuM nahotuM. (have badhI ja vyavasthA che ane cAkophInI paNa chUTa che.) be divasanA amArA rokANa daramiyAna mahArAjazrI sAthe ghaNI vAto ane tattvacarcA thaI. paNa vizeSa AnaMda to mArA pitAzrInA mukhe stavano sAMbhaLavAno mahArAjazrIne thayo hato. bIjI eka vakhata paNa cIMcaNI javAnuM thayuM tyAre mahArAjazrIe tarata jUnI vAta yAda karIne mArA pitAzrIne stavano saMbhaLAvavAnuM kahyuM hatuM. pitAzrIne Azare doDhaso jeTalAM stavana kaMThastha hatAM ane madhura rAge bhAvapUrvaka gAtA. pachIthI jyAre muMbaithI surata, vaDodarA ke amadAvAda moTararaste jyAre javAnuM thatuM tyAre thoDAka kalAka mATe paNa cIMcaNImAM amAro mukAma raheto. mahArAjazrI je kaMI lakhyuM hoya ke lakhAtuM hoya te acUka batAvatA. amArI sAthe mArA pitAzrI hoya to mahArAjazrI emane eka be stavano saMbhaLAvavA mATe avazya kahetA. i. sa. 1977nI AsapAsa eka vakhata cIMcaNI javAnuM thayuM tyAre mahArAjazrI bhagavAna mahAvIra vize pote lakheluM eka dIrghakAvya maThAratA hatA. pachI to jema jema kAvya maThArAtuM gayuM tema tema huM jyAre cIMcaNI jAuM tyAre teo mane batAvatA. teo to samartha kavi hatA, tema chatAM chaMda, zabdaracanA vagerenI dRSTie nikhAlasa abhiprAya ApavAnuM mane kahetA. kAvyanuM zIrSaka Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 prabhAvaka sthaviro emaNe rAkhyuM hatuM. 'vizvavatsala mahAvIra'. AkhuM kAvya jyAre lakhAI gayuM tyAre emaNe mArI AgaLa prastAva mUkyo, 'ramaNabhAI, AnI prastAvanA have tame lakhI Apo.' meM kahyuM, 'mahArAjazrI, mAro e adhikAra nahi. bIjA koI pAse lakhAvo.' mahArAjazrIe kahyuM, 'amArA badhAMno abhiprAya evo che ke prastAvanA tamArI pAse ja lakhAvavI.' emanA vAtsalyabharyA Agrahane vaza thaI chevaTe prastAvanA lakhavAnuM meM svIkAryuM. graMthanA pharmA jema jema chapAtA jatA tema tema zrI vIracaMdabhAI ghelANI sAthe teo mane mokalAvatA. badhA pharmA chapAI gayA tyAre A dIrghakAvyano abhyAsa karIne prastAvanA lakhI ApI, je emaNe pustakamAM chApI hatI. (A prastAvanA 'prabuddha jIvana'mAM paNa chapAI hatI ane mArA graMtha sAMprata sahaciMtana-bhAga-3mAM paNa chapAI che.) cIMcaNImAM sthiravAsa karyA pachI, e vADImAM mahAvIranagara AMtararASTrIya kendra sthApavAnI mahArAjazrInI bhAvanA hatI. emAM zrImad rAjacaMdra, mahAtmA gAMdhI, munizrI nAnacaMdrajI ane javAharalAla naheru e cAranAM nAmathI yunivarsiTInI kakSAnA cAra vibhAga zarU karavAnI ane emAM e pramANe zikSaNa ApavAnI temanI IcchA hatI. e vize badhI vigato lakhIne eka pustikA pragaTa ka2vAmAM AvI hatI ane e aMge eka borDa upara lakhANa paNa mUkavAmAM AvyuM hatuM. me e borDanI badhI vigato vAMcyA pachI eka vakhata mahArAjazrI sAthe nikhAlasa carcA karI hatI. meM kahyuM ke huM yunivarsiTImAM bhaNAvuM chuM. yunivarsiTI kakSAnA vibhAgo karavA, pagAradAra prAdhyApako rokavA, vahIvaTItaMtra UbhuM karavuM, te mATe vargo ane makAno bAMdhavAM-A badhI lAkho karoDo rUpiyAnI vAta che. AMtararASTrIya kakSAnI nahi, rASTrIya kakSAnI zikSaNasaMsthA paNa UbhI karavA mATe ghaNuM badhuM kArya karavuM paDe. jo ene sarakArI mAnyatA na maLe to evuM zikSaNa levA mATe khAsa koI Avaze nahi. vaLI Ape gurubhaktithI prerAine pU. nAnacaMdrajI mahArAjanuM nAma rAkhyuM che, paraMtu jainonA cAre phirakAmAM e sarvocca nathI, to AMtararASTrIya stare to kevI rIte hoya ? haribhadrasUri, kuMdakuMdAcArya ke hemacaMdrAcAryanuM nAma vadhu zobhe. taduparAMta javAharalAla naherunuM nAma AjhAdI pahelAM jevuM mAnabharyuM hatuM tevuM Aje rahyuM nathI. AjakAla Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 575 chApAMomAM javAharalAlajI vize keTalI badhI TIkAo Ave che. rAjendraprasAda, vinobAjI, ravizaMkara mahArAja ke evI koI moTI vyaktinuM nAma rAkho to kema ? mahArAjazrIe mArI nikhAlasa vAta sAMbhaLI eTalI ja nikhAlasatAthI kahyuM ke A Azrama (kendronI sthApanA karI tyAre utkaTa bhAvanAthI A badhuM Ayojana meM vicAryuM hatuM, paNa jema jema samaya vItato jAya che tema tema enI vAstavikatAno mane vadhu khyAla Avato jAya che. huM have e mATe udAsIna chuM. meM eka bIja vAvyuM. have e aMkurita thavAnuM haze to thaze !' 1979mAM mahArAjazrIe vinobAjInA govadhabaMdhInA upavAsa aTakAvavA mATe pote ekavIsa divasanA upavAsa karyA. paraMtu tyAra pachI emanuM vajana ghaTyuM ane tabiyata paNa asvastha rahevA lAgI. vaLI 1982nA bruArImAM pharIthI emaNe traNa divasanA upavAsa karyA. AthI temanA zarIramAM ghaNI azakti AvI gaI. thoDA divasa pachI bIjI mArca emanA para lakavAno humalo thayo. temane ebyulansamAM muMbaimAM harakIzanadAsa haoNspiTalamAM laI AvavAmAM AvyA. thoDA divasa tabiyata sudharatI lAgI. huM hospiTalamAM emanI khabara jovA, vaMdana karavA jato. tyAre teo bolI zakatA nahi paNa oLakhI zakatA ane samajI zakatA. emanI smRti sArI hatI. paNa pachI svAthyamAM vaLAMka Avyo. tA. 26mI mArca 1982nA roja savAre 10-55 kalAke emaNe deha choDI dIdho. emanA mRtadehane ebyulansamAM cIMcaNI lAvavAmAM Avyo. tyAM AzramamAM thoDA kalAka darzanArthe rAkhavAmAM Avyo ane pachI samudra taTe agni saMskAra karavAmAM AvyA. emanI pAlakhI mIrAMbahena, kAzIbahena vagere cAra kuMvArI (paNa have vayovRddha) bahenoe upADI hatI ane agnisaMskAra emanA jIvanabharanA aMtevAsI zrI maNibhAIe karyA hatA. A jagyA mahArASTra sarakAre Azramane bheTa ApI che ane tyAM mahArAjazrInI samAdhi ArasamAM racavAmAM AvI che. emanA upara potAnA gurudevano temaja mahArAjazrIno ema be praya maMtra 3OM hrIM arihaMta namaH | ane 35 maiyA zaraNam mama | kotaravAmAM AvyA che. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro mahArAjazrIno janma tA. 26-8-1904mAM eTale ke vi. saM.1960nA zrAvaNanI pUrNimAe thayo hato. zrAvaNI pUrNimA eTale baLevano divasa, parvano moTo divasa. A divase bahena bhAIne rAkhaDI bAMdhe. A divase dariyAkheDuo zrIphaLa vadherI dUra dUra sudhI dariyo kheDavA jAya, kAraNa ke have dariyAmAM vAvAjhoDAno bhaya nahivat hoya. mahArAjazrI kALadharma pAmyA tA. 26-3-1982 vi. saM.nA caitra suda ekamanA roja. caitra suda ekama eTale guDI paDavo. keTalAka lokonuM e besatuM varSa. zaka saMvata guDI paDavAthI cAlu thAya. Ama mahArAjazrInA janma ane kALadharmanA ema bane divaso moTA parvanA divaso rahyA che. mahArAjazrIno janma zukravAranA divase thayo hato. emaNe dIkSA grahaNa karI e divasa paNa zukravArano hato ane teo kALadharma pAmyA e divasa paNa zukravArano hato. A paNa eka suMdara yogAnuyoga kahevAya. - sva. pU. zrI saMtabAlajI mahArAja eka mahAna, krAntikArI sAdhu mahAtmA hatA. alabatta emanI dharmakrAnti vize vibhanna mata rahevAnA. emanA jIvana vize maNibhAI paTela, mIrAMbahena, dulerAya mATaliyA, navalabhAI zAha, aMbubhAI zAha, manubhAI paMDita, baLavaMtabhAI khaMDeriyA, TI. yu. mahetA, guNavaMta baravALiyA vageree pustako lakhyA che. jaina sAdhu tarIke mahArAjazrI gocarI, pAdavihAra vagere keTalAka AcAranuM custa pAlana karatA hatA, paNa bIjA keTalAka AcAramAM emaNe potAnA dhyeyane anulakSIne pheraphAro karyA hatA. emaNe nirdabha ane nIDarapaNe jAhera nivedana karIne e mArga apanAvyo hato. eTale emane sAMpradAyika dhoraNe mUlavavA karatAM tatkAlIna vizALa sAmAjika saMdarbhamAM mulavavA joie. e vakhate dezanI AjhAdI mATe ane prajAkalyANa mATe samagra dezamAM evo moTo juvALa Avyo hato ane gAMdhIjInA jIvana ane kAryano loko upara eTalo moTo prabhAva paDyo hato ke saMtabAlajI jevA keTalAya emAM kheMcAya e svAbhAvika hatuM. e kALe keTalA badhA jaina sAdhuoe khAdI dhAraNa karI hatI. jeno Atmadharma mATe, AtmasAdhanA mATe, mokSaprAptinA dhyeya arthe, Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMtabAlajI mahArAja 577 gRhatyAga karI dIkSA le che. guru bhagavaMta e mATe ja vrato uccArAve che ane samAja paNa e samajaNa sAthe ja sAdhu-sAdhvIonA bharaNa-poSaNanI javAbadArI saharSa vahana kare che. A eka prakAranuM vyavasthita saMgaThana che. A eka ucca paraMparA che. aDhI hajAra varSathI te avicchinna cAlI Ave che. temAM koI sAdhu ke sAdhvI svachaMdapaNe varte to te calAvI na levAya. ethI paraMparA tUTe. lokonI zraddhA khUTe. eka vakhata tUTelI paraMparAne pharIthI jIvaMta karavAnuM muzkela bane che. (jema boddha dharmamAM bhAratamAM banyuM hatuM.) bIjI bAju jamAne jamAne koIka koIka mahAtmA evA nIkaLavAnA ke jeone AtmakalyANa karavA sAthe potAnI najara sAmenA duHkhI lokonuM bhautika kalyANa vadhu mahattvanuM lAge. lokonAM duHkhadarda temane mATe asahya thaI paDe; keTalAka lokakalyANa e ja AtmakalyANa che athavA lokakalyANa dvArA AtmakalyANa thAya evA vicAro paNa dharAve. A samagra viSayane ghaNA dRSTikoNathI vicArI zakAya. vastutaH koI samAja potAnI paraMparAnA rakSaNa mATe alaga vicAra dharAvatI vyaktine samudAyamukta kare to te khoTuM che ema utAvaLe kahI nahi zakAya. samajaNapUrvaka baMnenA paMtha judA judA rahe e ja iSTa che. eTale ja pU. saMtabAlajI mahArAjazrIne koI eka pUrvagrahabharI sAMpradAyika dRSTithI jovAthI emane barAbara nyAya nahi ApI zakAya. emanuM jIvana, kArya ane sAhitya eka mahAnibaMdha lakhAya eTaluM moTuM che. jema samaya pasAra thAya ane saMbaMdha dharAvatI vyaktio bhUtakALamAM vilIna thAya tyAre, pAMca-sAta dAyakA pachIthI koIka samartha vyakti samagra ghaTanAne kALanA pariprekSyamAM ane siddhAnta tathA paraMparAnA saMdarbhamAM taTasthatApUrvaka vadhu sArI rIte mUlavI zake. pa. pU. saMtabAlajI mahArAja je prakAranuM jIvana jIvyA te anokhuM hatuM. emanI janmazatAbdInA A avasare emanA puNyAtmAne nata mastake vaMdanA ! Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23] zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja parama pUjya jaina bhAratI, mahattarA sAdhvIratna zrI mRgAvatIjI zukravAra tA. 18mI julAI, 1986nA roja dilhImAM vallabha smArakanA sthAnamAM savAre ATha vAge samAdhipUrvaka kALadharma pAmyAM. AgalA divasathI ja emane potAnI aMtima ghaDIno aNasAra AvI gayo hato. e samaye tyAM upasthita rahelA lokonI, ane keTalAkane vyaktigata nAma daine, emaNe kSamApanA karI lIdhI ane pachI AtmasamAdhimAM lIna thaI gayAM. bIje divase, 61 varSanI uMmare teo kALadharma pAmyAM. tera varSanI uMmare dIkSA laI aDatAlIsa varSanA dIkSAparyAya daramyAna emaNe zAsanotinAM ghaNAM kAryo karyAM. emanA kALadharmathI eka tejasvI sAdhvIratnanI ApaNane khoTa paDI che. temanA kALadharmanA samAcAra dilhImAM ane bhArata bharamAM reDiyo, TI.vI. ane tAra dvArA prasarI gayA. emanI aMtima yAtrA mATe gAmegAmathI aneka loko AvI pahoMcyA. emanA pArthiva dehane dilhImAM vallabha smAraka khAte ja agnisaMskAra karavAmAM Avyo. temanA kALadharmanA samAcAra dilhImAM ane bhAratabharamAM reDiyo, TI.vI. ane tAra dvArA prasarI gayA. emanI aMtima yAtrA mATe gAmegAmathI aneka loko AvI pahoMcyAM. emanA pArthiva dehane dilhImAM vallabha smAraka khAte ja agnisaMskAra karavAmAM Avyo. eka mahAna jyoti sthULa rUpe bhUtakALamAM vilIna thaI gaI; sUkSma rUpe e jyoti anekanAM haiyAMmAM cirakALa paryaMta prakAzatI raheze ! pUjya zrI mRgAvatIzrIjI eTale vartamAna samayanA sAdhvIgaNomAM eka parama tejasvI pratibhA. saikAomAM kyAreka jovA maLe evI emanI anokhI virala pratibhA hatI. aMgata saMparkamAM AvyA hoIe to enI savizeSa pratIti thAya. Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sA. zrI mRgAvatIjI mahArAja Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mRgAvatI zrIjI mahArAja 579 eka sAdhvIjI mahArAja potAnA ekasaTha varSa jeTalA jIvanakALa daramyAna, ATalAM badhAM moTAM moTAM kAryo karI-karAvI zake e jevItevI siddhi nathI. parizuddha cAritrapAlana, ananya prabhubhakti, daDha AtmavizvAsa, vizada vicArazakti, aDaga zraddhA, parama gurubhakti, bIjAnA hRdayane jItavAnI sahajasAdhya dharmakaLA, apAra vAtsalya, niraMtara prasannatA, UMDI samajazakti, anokhI dIrdhadaSTi, tAjagIbharI smRtizakti, Avazyaka vyavahAradakSatA, pAtrAnusAra sadupadeza vagere jotAM emanAmAM vyAvahArika ane AdhyAtmika evA aneka ucca saguNono subhaga samanvaya thayo hato. ene lIdhe ja emanA kALadharmathI aneka lokoe eka mAtAtulya svajana gumAvyA jevI lAgaNI anubhavI che. mAtA guraNI pUjya zIlavatIjI vinamratA ane vAtsalyanAM mUrtisamAM hatAM. potAnI putrI sAdhvI-ziSyA mRgAvatIzrIjIne jJAna ane cAritranI ArAdhanAmAM susajja karIne AtmasAdhanAnA ujjavaLa paMtha tarapha dorI javAnI emanI bhAvanA hatI. e mATe emaNe satata lakSa ApyuM hatuM. potAnI mAtA pUjya zIlavatI zrIjInA sAMskArika ane AdhyAtmika vArasAne pUjya mRgAvatIzrIjIe savAyo samRddha karIne dIpAvyo. pUjya mRgAvatIzrIjI jyAre yuvAna vayanAM hatAM tyAre vicakSaNatA, vidagdhatA, tejasvitA ane buddhigrAhyatA joIne, emanA jevI sAdhvIne mATe jJAna saMpanna karavAnI vyavasthA karavAnuM pUjya vallabhasUrijI, pUjya samudrasUrijI, pUjya zIlavatIzrIjI ane saMghanA zreSThIoe vicAryuM. e mATe anukULa sthaLa amadAvAda jaNAyuM. pUjya mRgAvatIjIe amadAvAdamAM traNa varSa rahI pUjya puNyavijayajI mahArAja, paMDita sukhalAlajI, paMDita becaradAsajI, paMDita choTelAla zAstrI, paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyA vagere pAse bhASA, vyAkaraNa, koza, Agama graMtho ane pUrvAcAryonA ananya mahAna graMthonA parizIlana uparAMta anya dharmonA mahattvanA graMthonuM paNa adhyayana karyuM. A adhyayanane pariNAme mRgAvatIjInI vidyApratibhA ghaNI vikAsa pAmI. emanI e prakAranI pAraMgatatA joIne kalakattAmAM cAturmAsa daramyAna pUjya vallabhasUrijIe emane vyAkhyAna ApavAnI anumati ApI. ethI mRgAvatIjInI vyAkhyAnazakti Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 prabhAvaka sthaviro khIlI UThI. gujarAta bahAra, vizeSataH paMjAbamAM vicaravAnuM thatAM, vyAkhyAna mATe gujarAtI ane hindI ema banne bhASA upara emaNe prabhutva meLavI lIdhuM. temanAM vyAkhyAnonI zrotAo upara UMDI asara thatI, kAraNa ke, emanI zAstrasaMgata vANI hRdayanA UMDANamAMthI pragaTa thatI. lagabhaga be dAyakA pahelAM pUjaya zIlavatIzrIjI ane pUjaya mRgAvatIzrIjI jyAre muMbaImAM hatAM tyAre zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA DAyarekTara murabbI zrI kAntilAla korAe mane temano paricaya karAvyo hato. tyArapachI muMbaImAM keTalIka vAra mAre emane maLavAnuM thayuM hatuM. zIlavatIzrIjI apAra vAtsalyathI sabhara hatAM evuM emane maLatAM ja pratIta thatuM. eka vakhata huM emane vaMdana karavA gayo. pachI pharato hato tyAre teo eTaluM ja bolyAM, "bhAI, dAdaramAM aMdhAruM che. jarA sAcavIne jajo.' e vAkyamAM vAtsalyano evo abhUtapUrva raNako mane saMbhaLAyo ke Aja divasa sudhI e vAkya haju kAnamAM gUMjyA kare. che. zIlavatIjI saMvata 2024mAM muMbaImAM kALadharma pAmyAM. emaNe potAnAM putrI ziSyA mRgAvatIjIne evAM taiyAra karyA hatAM ke emanAmAM emanAM mAtAguruNI pUjya zIlavatI-zrIjInAM darzana thatAM. pUjya mRgAvatIjIe potAnAM mAtAguruNI zIlavatIjI sAthe saMvata 2024 sudhI eTale ke lagabhaga traNa dAyakA sudhI gujarAta, rAjasthAna ane paMjAbamAM vihAra karyo. tyArapachI chellAM aDhAra varSamAM temaNe potAnI ziSyAo sAthe gujarAta, mahArASTra, karNATaka, bihAra, baMgALa, uttarapradeza, dilhI, paMjAba, himAcalapradeza vagere sthaLoe lagabhaga sATha hajAra mAIla jeTalo pAdavihAra karIne sthaLe sthaLe dharmanI prabhAvanA karI hatI. temaNe saMvata 2009mAM kalakattA-zAMti niketanamAM sarvadharma pariSadamAM jaina dharmanA pratinidhi tarIke bhAga lIdho hato. saMvata 2010mAM pAvApurImAM bhArata sevaka samAja taraphathI yojAyelI zibiramAM temaNe mahattvanuM kArya karyuM hatuM. saMvata 2016mAM ludhiyANAmAM jaina zvetAmbara konpharansanuM 21muM adhivezana pUjya vijayasamudrasUrijInI nizrAmAM yojAyuM tyAre mRgAvatIjInAM pravacanothI prerAIne vijayavallabha hAIskUla' mATe aneka bahenoe potAnAM ghareNAM utArI ApyAM hatAM. Azare 3700 vidyArthIo dharAvatI ludhiyANAnI A hAIskUla e Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja 581 mRgAvatIjInI preraNAnuM pariNAma che. emanI preraNAthI saMvata 2010mAM aMbAlAmAM "vallabhavihAra' nAmanA samAdhi- maMdiranuM nirmANa thayuM hatuM. emanA upadezathI paMjAbamAM jariyA, laherA vagere sthaLoe jinAlaya, upAzraya, gurumaMdira, kIrtistaMbha, hospiTala, hAIskUla vagere thayAM che. emanI preraNAthI dilhImAM vallabha smArakanuM nirmANa thayuM. vaLI e smArakamAM "bhogIlAla laheracaMda jena ekeDamI opha inDolaoNjikala sTaDIjha'nI sthApanA karavAmAM AvI. mRgAvatIjI pUjaya AtmArAmajI mahArAja ane pUjya vijayavallabhasUri mahArAjanA samudAyanAM hatAM, paraMtu temanAmAM sAMpradAyika saMkucitatA nahotI. udAra dRSTithI jIvanamAM anekAntane caritArtha karanArAM teo hatAM. dakSiNa bhAratanA vihAra daramyAna digambara tIrtha mULabidrInI yAtrAe teo gayAM hatAM. e tIrthanA jIrNoddhAra mATe temaNe aneka lokone upadeza Apyo hato. mUrtipUjaka phirakAnA hovA chatAM, sthAnakavAsI ke terApaMthI sthAnakomAM teonA kAryakramomAM teo upasthita rahetAM ane te te samudAyanAM sAdhu-sAdhvIone udAratAthI sAmethI maLavA jatAM. caMdIgaDhamAM hatAM tyAre temaNe digambara upAzrayamAM rahI cAturmAsa karyuM hatuM. tyAM digambarone paNa emanI vidhi anusAra emanA paryuSaNa parvanI (dazalakSaNI parvanI) ArAdhanA karAvI hatI. pote tapagacchanAM hovA chatAM, kharataragaccha, aMcalagacchanA dhArmika prasaMgo, zibiromAM hAjarI ApatAM. AvA to aneka prasaMgo emanA jIvanamAM jovA maLe che. emanA anuyAyIomAM paMjAbanA keTalAya hinduo paNa hatA. emanI preraNAthI evA keTalAya paMjAbI hinduoe raheNIkaraNImAM mAMsamadirA choDI jaina dharmanA AcAra apanAvyA hatA. paMjAbamAM daheja vagerenA kurivAjone tilAMjali ApavA mATe emaNe aneka lokone upadeza Apyo hato. pUjya mRgAvatIjI pote gujarAta-saurASTranAM vatanI hatAM, paraMtu bhAratIya paraMparAmAM sAdhu-sAdhvIonA hRdayamAM pradezabheda hoto nathI. pradeza, bhASA, jAti ityAdinA bhedone teo sahaja rIte atikramI jAya che. pUjya AtmArAmajI mahArAja paMjAbanA vatanI hatA. chatAM jyAre teo gujarAtamAM vicaryA tyAre gujarAtanA thaI gayA. pUjya vallabhasUri mahArAja vaDodarAnA vatanI, paraMtu teo vizeSapaNe paMjAbamAM vicaryA. paMjAbIo sAthe emanI AtmIyatA sadhAI Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 prabhAvaka sthaviro gaI hatI. potAnA guruvaryane anusarIne mRgAvatIjIe paNa paMjAba ane dilhIne potAnAM kAryakSetra banAvI dIdhAM hatAM. emanA eka ziSyA suyeSThAzrIjI gujarAtI hatAM, je thoDA samaya pahelAM kALadharma pAmyAM. emanAM bIjAM ziSyA suvratAzrIjI paMjAbanAM, trIjA ziSyA suyazAzrIjI kacchanAM ane cothAM ziSyA suprajJAzrIjI paMjAbanAM. A cAreya ziSyAo sAthe mRgAvatIjIne nihALIe tyAre bhASA ke pradezanA badhA ja bhedo vigalita thaI gayA hoya evI sarasa AdarzarUpa ekatA, ekarUpatA e badhAMmAM jovA maLe. jaina dharmanI hajAro varSathI cAlatI AvelI A eka viziSTa lAkSaNikatA che. anya AcArya bhagavaMtonA samudAyamAM ane anya dharmomAM paNa AvI lAkSaNikatA jovA maLaze. AdhyAtmika mArge gayelo mANasa nimna kakSAnA bheda-prabhedathI keTalo alipta ane ucca rahI zake che ane thaI zake che tenuM A eka anupama udAtta nidarzana che. pU. mRgAvatIzrIjInA kALadharma pachI eka vAra pU. sAdhvIzrI suvratAzrIjI sAthe vAta thaI tyAre gaLagaLAM thaI emaNe mane potAno anubhava kahyo hato. emaNe kahyuM ke pote jyAre mRgAvatIzrIjI pAse dIkSA levAnI vAta kuTuMbamAM karI tyAre sagAMsaMbaMdhIoe teno virodha karatAM kahyuM ke "tuM gujarAtI sAdhvI pAse zA mATe dIkSA le che? teo gujarAtI-paMjAbIno bhedabhAva karaze ane gujarAta bAju vihAra karI jaze to tane pharI paMjAba jovA nahi maLe. paraMtu huM mArA nirNayamAM makkama hatI. kAraNa ke mane mRgAvatIzrI mahArAjanA paricayamAM evuM kyAreya lAgyuM nahotuM. meM emanI pAse dIkSA lIdhI tyArathI teo kALadharma pAmyAM tyAM sudhI eka divasa to zuM, eka kSaNa paNa mane evo anubhava thavA dIdho nathI ke pote gujarAtI che ane huM paMjAbI chuM, emano AtmA evo mahAna UMcI dazAno hato. emanI pAse dIkSA laIne huM to dhanya thaI gaI chuM ane je sagAMsaMbaMdhIoe tyAre virodha karyo hato teo paNa pachIthI to pU. mRgAvatIzrIjI pAse meM dIkSA lIdhI ethI bahu rAjI thaI gayAM hatAM." chellAM keTalAMka varSothI pUjya mRgAvatIjIno vihAra paMjAbamAM rahyo hato. pUjya AtmArAmajI mahArAja ane pUjaya vallabhasUrijI mahArAjanuM mukhya kAryakSetra paMjAba rahyuM hatuM. ethI emanA samudAyanAM eka mukhya sAdhvI pUjya mRgAvatIjInuM kAryakSetra paNa vizeSapaNe paMjAba rahe e svAbhAvika che. ludhiyANA, jalaMdhara, aMbAlA, Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja 583 hoziyArapura, caMdIgaDha, laherA, mAlerakoTalA jevAM mukhya nagaro uparAMta mArganAM bIjAM nAnAM gAmomAM paNa aneka jaina kuTuMbo sAthe pUjya mRgAvatIjIno saMparka atyaMta gADha rahyo hato. pUjya mRgAvatIjInI eka viziSTatA e hatI ke teo nAnAM-moTAM saune nAmathI oLakhe. eka vakhata maLe eTale emanA smRtipaTa para e vyaktinuM nAma aMkita thaI jAya. keTalAMka kuTuMbomAM bAra-paMdara sabhyo hoya to te badhAMne magAvatIjI nAmathI oLakhe ane emAMnI ekAda vyakti kyAreka emane vaMdana karavA jAya to teo AkhA kuTuMbanAM badhAM sabhyonAM nAma daIne badhAMnI khabaraaMtara pUche ane badhAMne dharmalAbha kahevaDAve. emAM vayovRddha vaDIlonAM nAma paNa hoya ane be-cAra varSanAM nAnAM bALakonAM nAma paNa hoya. AthI ja paMjAbamAM keTalAMya kuTuMbonA sabhyone pUjya mRgAvatIjI pAse vAraMvAra doDI javAnuM mana thAya. maLIne vaMdana kare tyAre eTalI AtmIyatA anubhavAya. pUjya mRgAvatIjIne jAhera kAryamAM potAne dhAryA karatAM ghaNI vadhAre saphaLatA maLatI, tenuM kAraNa anekAneka vyaktio sAthenI A temanI niHsvArtha premaparAyaNa AtmIyatA hatI. himAcala pradezamAM kAMgaDA tIrthamAM cAturmAsa hatAM tyAre huM mArAM patnI ane dIkarI ci. zailajA sAthe tyAM gayo hato. amArI dIkarIno emane pahelI vAra paricaya thayo, chatAM tyArathI jyAre jyAre maLyo chuM tyAre tyAre ci. zailajAne enuM nAma daIne teo acUka yAda kare. amAro putra ci. amitAbha amerikAmAM abhyAsa kare che ane emane kyAreya maLyo nathI. chatAM dareka vakhate ene paNa enA nAma sAthe yAda kare. patramAM paNa enA nAmano ullekha kare. potAne maLI hoya ke na maLI hoya evI aneka vyaktionAM nAma yAda rAkhavAnI emanI gajabanI zakti hatI. emanI smRti evI hatI ke emane lagabhaga sATha hajAra jeTalI gAthAo kaMThastha hatI. pUjya mRgAvatIjInA pavitra jIvanano evo prabhAva hato ke upAdhivALA keTalAka loko emanA sAnidhyamAM zAMti anubhavatA. kaMIka Apatti AvI paDI hoya, kaMIka vyaktigata ke kauTumbika prazno hoya ane emanI pAse jaIne mANasa vAsakSepa nakhAve ane mAMgalika sAMbhaLI Ave to potAnA prazno UkalI gayA hoya evA anubhavanI vAto ghaNA pAsethI mane sAMbhaLavA maLI che. Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 prabhAvaka sthaviro gujarAnavAlA (pAkistAna)mAM pUjya AtmArAmajI mahArAja kALadharma pAmyA hatA ane jyAM suMdara samAdhi maMdira baMdhAvavAmAM AvyuM hatuM tyAM hindustAna-pAkistAnanA vibhAjana pachI jaino jaI zakatA na hatA. zIkhone pAkistAnamAM AvelA temanA gurudvArAomAM javA mATe pAkistAnanI sarakAra samAMtara dhoraNe jema chUTa ApatI hatI te ja rIte jaino mATe paNa gujarAnavAlAnI chUTa ucca kakSAnI sarakArI vyaktio sudhI potAnI vAta pahoMcADIne mRgAvatIjIe meLavI ApavAnuM kArya karyuM hatuM. pAkistAnanA gujarAnavAlAmAM ane anyatra jaina jJAnabhaMDAromAM keTalIya hastaprato rahI gaI hatI. pAkistAnanI sarakAra pAsethI emAMthI cha hajAra jeTalI jaina hastaprato mRgAvatIjIe pAchI meLavI lAvavA mATenuM potAnA AcArya bhagavaMtonI preraNA ane sahakArathI bhagIratha kArya karyuM. jaina-jainetara zreSThIo, amaladAro, dhArAsabhyo, saMsadasabhyo, pradhAno temanuM kArya karavA tatpara rahetA. svargastha pUjya guruvarya vijayavallabhasUrijI mATe yogya smAraka karavAnI yojanA vicArAtI hatI, paraMtu varSo pasAra thavA chatAM te sAkAra thatI nahotI. vaDodarAmAM pUjya vijayasamudrasUrijIe A kAryanI javAbadArI upADI levA mATe pUjya mRgAvatIjIne AjJA karI. AjJA thatAM mRgAvatIjI ugra vihAra karI dilhI pahoMcyAM. dilhI, aMbAlA, ludhiyANA, jalaMdhara, hoziyArapura vagere sthaLonA zreSThIo sAthe vicAravinimaya karIne te mATe temaNe jarUrI vihAra karyo. teo aMbAlAthI dilhI vihAra karatAM hatAM tyAre visAmo levA rastA paranA eka khetaramAM eka vRkSa nIce beThAM hatAM e vakhate e sthaLa ane enuM vAtAvaraNa emane eTalAM badhAM gamI gayAM ane jANe koI divya preraNA maLatI hoya tema manamAM bhAvanA thaI ke A ja sthaLe vallabha smAraka karavAmAM Ave to kevuM sAruM! jANe vallabha smArakane tyAM sAkAra thatuM manomana teo nihALI rahyAM. dilhI AvI saMghanA AgevAnone vAta karI. dilhIthI 18-20 kilomITara dUra e nirjana sthaLe koNa jAya ane tyAM kevI rIte kAma thAya ? vaLI tenI upayogitA keTalI ? tevA prazno kadAca keTalAkane tyAre thayA haze. paraMtu samagra rIte jotAM saMghanA AgevAnone lAgyuM ke Aje bhale e sthaLa dUra hoya, paraMtu hAIve para AvelI e vizALa, ramaNIya jagyA bhavya smAraka mATe badhI ja rIte anukULa che. samaya jatAM dilhI zaherano vikAsa thaze tyAre e Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja 585 sthaLa dUra nahi lAge. e pramANe nirNaya levAyo ane e ja sthaLe bhavya smAraka mATenI yojanA thaI. mRgAvatIjInI zubha nizrAmAM hajAronI janamedanI vacce mahotsavapUrvaka lAlA kherAtIlAla jainanA hAthe tyAM zilAnyAsano kAryakrama thayo. tyArapachI dAnano pravAha vadhu vegathI vahevA lAgyo. tabiyata asvastha chatAM pUjya mRgAvatIjInI upasthitimAM vizeSataH saMkrAnti dinanI ujavaNI vakhate thoDAka ja mahinAomAM lAkho rUpiyAnAM vacano maLI cUkyAM hatAM. pU. mRgAvatIjInI A eka viziSTa labdhi hatI. - pUjya mRgAvatIjIne haMmezAM khAdI paheravAno niyama hato. A niyamane teo custapaNe pALatAM hatAM. emanI badhI ziSyAo paNa khAdI ja dhAraNa kare. vaLI emano evo paNa niyama hato ke je vyakti jAte khAdI paheratI hoya tenI pAsethI ja khAdInuM kApaDa vahoravuM. tyAga ane sAdAInI emanI bhAvanA keTalI UMcI hatI te A niyama parathI joI zakAya che. dilhInA zrI rAmalAlajI sAthe mRgAvatIjI vize vAta nIkaLatAM temaNe kahyuM hatuM ke mRgAvatIjI paMjAbamAM jyAre vicaratAM tyAre eka gAmathI bIje gAma javAmAM emane rasto batAvavA mATe tathA sAdhvIjIonA rakSaNa mATe koI sAthIdAra-cokIdAra mokalavAnuM sUcana karIe to teo teno inkAra karatAM. teo kahetAM ke ame amArI meLe amAro mArga zodhI laIzuM. amane koIno Dara nathI. ame nirbhaya chIe. vaLI vihAramAM amArI sAthe koI puruSa cAlato hoya e amane gamatuM nathI. amArA cAritrapAlanamAM ame eTalA custa rahevA icchIe chIe." pUjya mRgAvatIzrIjI potAnA brahmacaryavratamAM, sAdhvI tarIke potAnA cAritrapAlanamAM atyaMta daDha hatAM. sAMjanA pratikramaNa karyA pachI teo koI puruSanuM mukha jotAM nahi ane te pramANe potAnI ziSyA sAdhvIone paNa sAcavatAM. keTalAMka varSa pahelAM mRgAvatIjIne chAtImAM kensara thayuM. tyAre oparezana vakhate emaNe je pairya ane daDha cAritrapAlana karyuM hatuM tenI vAto paNa temanA pratye atyaMta AdarabhAva pedA kare evI che. dilhImAM teo oNparezana mATe ebyulansamAM nahi, paNa nava kilomITara jeTaluM aMtara page cAlIne hospiTala gayAM hatAM. ghaNI azakti hatI chatAM liphTano upayoga temaNe nahoto karyo, paNa dAdara caDIne gayAM hatAM. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 prabhAvaka sthaviro hospiTalanAM bIjAnAM vAparelAM sAdhano-tharmomITara, IjekzananI sIrIMja, blaDaprezara mApavAnuM yaMtra vagere na vAparatAM potAnAM alaga rakhAvyAM hatAM. potAnI pATa judI rakhAvI hatI. oparezana vakhate potAne koInuM paNa lohI caDAvavAmAM na Ave te mATe khAsa sUcanA ApI hatI. oNparezana pachI DaoNkTare kahyuM hatuM ke zarIre parasevo na thavo joIe ane te mATe paMkho vAparavo paDaze. paraMtu mRgAvatIjIe tenI paNa nA pADI hatI. hospiTalamAM potAnI jagyA evI pasaMda karAvI hatI ke jyAMthI roja savAranA jinamaMdiranA zikharanAM darzana thaI zake. hospiTalanA keTalAye dAktaro, narso, anya dardIo vagere roja temanI pAse vAsakSepa nakhAvavA AvatAM. oparezana pachI haoNspiTalamAMthI jyAre temane rajA ApavAmAM AvI tyAre paNa liphTa, sTrecara ke vAhanano upayoga temaNe nahoto karyo. rastAmAM cAlatAM cAlatAM teo thAkI jAya to ziSyA-sAdhvIjIno Teko laI UbhAM rahetAM. ema dhIme dhIme vihAra karI dilhImAM dariyAgaMjathI rUpanagara pAMca divase teo pahoMcyAM hatAM. ravivAra, tA. 1pamI jUna 1986nA roja dilhImAM saMkrAMtinA divasa nimitte temaja svargastha pUjya AtmArAmajI mahArAjanI puNyatithi nimitte eka kAryakrama yojavAmAM Avyo hato. te prasaMge mArA mitra zrI zailezabhAI koThArI sAthe tyAM mAre upasthita rahevAnuM thayuM hatuM. e prasaMge be divasa pUjya mRgAvatIjI pAse besavAnuM sadbhAgya sAMpaDyuM. potAne kensarano vyAdhi thayo che ane divase divase AyuSya kSINa thatuM jAya che e vize pote svasthatApUrvaka, samatApUrvaka sabhAna hatAM e emanI vAtacIta parathI spaSTa thatuM hatuM. kensaranA vyAdhine kAraNe temane zArIrika pIDA asahya rahetI. thoDuMka bolatAM hAMpha caDI jato. paMdara-pacIsa miniTathI vadhAre besI zakAtuM nahi, tarata sUI javuM paDatuM. vaLI pAchI svasthatA Ave eTale beThAM thAya. vAtacIta kare. kAne ochuM saMbhaLAtuM eTale bIjAone moTethI bolavAnuM kahetAM. e paNa barAbara na samajAya eTale emanI ziSyAo emanA kAna pAse moTethI pharIthI te te vAkyo bole ane mRgAvatIjI te pramANe prasanna vadane uttara Ape. emanI zArIrika asvasthatA ATalI badhI hovA chatAM emanuM Atmika baLa ghaNuM moTuM hatuM. Agale divase bahAragAmathI padhArelAM ghaNAMbadhAMnI sAthe satata vAtacIta karavAno parizrama thayo hato. saMkrAMtinA divase emanI nizrAmAM smAraka paranAM jina maMdira mATenI Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja 587 jina pratimAonI bolI bolavAno kAryakrama hato. eTale e divase sabhAmAM pAMca-cha kalAka sudhI teo svasthatApUrvaka beThAM ane kAryakrama daramyAna prAsaMgika vaktavya rajU karyuM. e ja divase bapore AtmAnaMda jaina sabhAnA kAryakartAo ane pratinidhionI sabhA hatI. temAM paNa lagabhaga aDhI kalAka teo svasthatApUrvaka beThAM hatAM ane doravaNI ApatAM rahyAM hatAM. e prasaMge zarIranI aMdara asahya pIDA chatAM prasanna ane sasmita vadane badhI kAryavAhImAM emaNe bhAga letAM ame joyAM tyAre emanI A Atmika zaktinI savizeSa pratIti thaI hatI. - pUjya mRgAvatIjInA kALadharmanA AgalA divase 17mI julAIe atyaMta gaMbhIra bImArInA, aMtima ghaDInA samAcAra Thera Thera prasarI gayA. seMkaDo mANaso dilhI pahoMcI gayA. mArA mitra zailezabhAI koThArI paNa vimAnamAM dilhI pahoMcI gayA. huM saMjogavazAt na jaI zakyo. mRgAvatIjI taddana azakta thaI gayAM hatAM, paraMtu vAtacIta karI zakatAM hatAM. zaileSabhAIne jotAM ja emaNe prazna karyo, "prophesara ramaNabhAI nathI AvyA?" zailezabhAIe muMbaI pAchA AvIne jyAre A vAta mane karI tyAre pUjya mRgAvatIjIe aMtima ghaDIe paNa mane yAda karyo ethI dhanyatA anubhavI. pUjya mRgAvatIjInA pArthiva dehano agnisaMskAra vallabha smArakamAM thayo emAM paNa koI devI saMketa haze! e prasaMge emanI smRti mATe lAkho rUpiyAnuM phaMDa thoDA kalAkamAM ja thayuM e paNa jevItevI vAta nahotI. pUjya mRgAvatIjInA haiyAmAM sarva pratye premano, kalyANano strota eTalo badho vaheto rahyo hato ke agnisaMskAra vakhate sittera-eMzInI uMmaranA mANaso paNa bolatA hatA ke, "Aje ame jANe amArI mAtA gumAvyAnuM duHkha anubhavIe chIe.' pUjya mRgAvatIjIne AthI vadhu suMdara aMjali kayA zabdomAM hoI zake? Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] zrI kadaiyAlAlajI mahArAja (kamala) kamala'nA upanAmathI suprasiddha AgamaratnAkara, anuyogapravartaka, sthAnakavAsI saMpradAyanA sthavira, RtasevI, jJAnayogI, saraLa svabhAvanA vinamra mahAtmA pa. pU. upAdhyAya zrI kanDeyAlAlajI mahArAja, somavAra, poSa vada 8 (gujarAtI mAgazara vada 8) tA. 18mI Disembara 2000nA roja Abu parvata para, vardhamAna mahAvIra kendramAM 88 varSanI vaye kALadharma pAmyA. emanA kALadharmathI ApaNane eka tejasvI jJAnI mahAtmAnI bhAre khoTa paDI che. pU kanDeyAlAlajI mahArAjane pahelI vAra maLavAnuM mAre 1982mAM devalAlImAM thayuM hatuM. tyAre temanuM cAturmAsa tyAM hatuM. devalAlImAM thoDA divasanA rokANa daramiyAna emanAM vyAkhyAnomAM huM niyamita jato. emanAM vyAkhyAnomAM mane vadhu rasa eTalA mATe paDelo ke teo dharmopadezanI vAtomAM vacce vacce keTalAka pAribhASika zabdonI vyutpatti samajAvIne te dRSTie paNa arthaprakAza pADatA hatA. keTalIka vyutpatti emanI maulika hatI. keTalIka laukika prakAranI vyutpatti hatI, bhASAvijJAnanI dRSTie je Popular Etymology tarIke oLakhAya che. vyAkhyAna pachI emanI pAse besavAnuM thatuM ane mane Agama sAhityamAM rasa che e jANIne temane bahu AnaMda thayo hato. pachI to emanI sAthe tathA emanA mukhya ziSya zrI vinayamunijI sAthe eka prakAranI AtmIyatA sadhAI gaI. pU. kanDeyAlAlajI mahArAje emanuM eka pustaka "jenAgamanirdezikA' mane bheTa ApyuM ke jemAM 45 AgamomAMnA pratyeka AgamamAM kayA kayA viSayonI chaNAvaTa karavAmAM AvI che teno kramika nirdeza karavAmAM Avyo che. eka saMdarbha graMtha tarIke te ghaNo mUlyavAna che ane abhyAsIo-saMzodhakone koI eka viSaya vize AgamomAM kayAM kayAM ullekha che te jANavuM hoya to tarata kAma lAge evo sarasa te graMtha che. e cAturmAsa daramiyAna jyAre jyAre devalAlI mAre javAnuM thayuM tyAre Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kahaiyAlAlajI mahArAja tyAre huM pU. kahaiyAlAlajI mahArAjane vaMdana karavA acUka jato. cAturmAsanA aMte nAsika roDamAM emanA dIkSAparyAyanI suvarNajayaMtI UjavAI tyAre paNa mane AmaMtraNa hatuM ane e sabhAmAM meM prAsaMgika vaktavya paNa ApyuM hatuM. tyAra pachI mahArAjazrIe rAjasthAna bAju vihAra karyo. emanI sAtheno saMparka patra dvArA satata raheto. dareka cAturmAsanI ane utsavonI patrikA AvatI. thoDAM varSa pahelAM mAunTa Abu jyAre javAnuM mAre thayuM hatuM tyAre zrI vardhamAna mahAvIra kendramAM emane vaMdana karavA paNa huM sahakuTuMba gayo hato. upAdhyAya zrI kanheyAlAlajI mahArAjanI tabiyata, jyArathI peTanuM oNparezana karAvyuM tyArathI naramagarama rahyA karatI hatI. zaucAdi mATe naLI mUkI hatI to paNa emanI mAnasika svasthatA ane sphUrti sArAM rahetAM hatAM. chellA keTalAka samayathI tabiyatane kAraNe emaNe AbumAM zrI vardhamAna mahAvIra kendramAM sthiravAsa karI lIdho hato. jIvananI uttarAvasthAmAM emanI icchAnusAra emanA anuyoganA cAre vibhAgonA daLadAra graMtho prakAzita thaI gayA hatA. jIvanabhara eka mizananI jema anuyoganuM kAma emaNe upADyuM hatuM. enuM lekhanakArya pUruM thayuM ane enuM prakAzanakArya paNa pUruM thayeluM pote joIne saMtoSa pAmI zakyA hatA. pa. pU. mahArAjazrInuM have 88muM varSa cAlatuM hatuM. teo vayovRddha ane azakta thayA hatA. tA. 17mI Disembara 2000nA roja AbumAM vijaya muhUrte emaNe mAMgalika saMbhaLAvyuM hatuM. pArzvanAtha bhagavAnanA janmakalyANakanI ujavaNI AvI rahI hatI. paraMtu tyAM to tA. 17mI Disembare bapore savA traNa vAge emanI tabiyata ekadama bagaDI gaI. emanA ziSyo pU. zrI vinayamunijI tathA pU. zrI gotamamunijI pAse ja hatA. pU. zrI muktiprabhAzrIjI vagerene bolAvavAmAM AvyAM mahArAjazrIne lAgyuM ke potAno aMtasamaya AvI gayo che. eTale tarata emaNe bapore savA traNa vAge saMthAro laI lIdho. emanA aMtima zvAsa cAlu thayA. bIjI divase tA. 18mI Disembare vahelI savAre poNA cAra vAge, brahmamUhUrte emaNe deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra cAre bAju prasarI gayA. emanA aneka bhakto, anuyAyIo Abu AvI pahoMcyA. 589 Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa90 prabhAvaka sthaviro bIje divase tA. 19mI Disembare, pArzvakalyANakadine bapore emanA mRtadehane "kamala-kanphayA vihAra'mAM agnisaMskAra karavAmAM AvyA. te divase sAMje zraddhAMjali sabhAnuM Ayojana paNa thayuM ane emanA puNyAtmAne zraddhAMjali ApavAmAM AvI. A prasaMge ekatra thayelA bhaktoe pU. mahArAjanI smRti mATe tathA jIvadayA mATe lAkho rUpiyAnuM dAna jAhera karyuM. pU. kanDeyAlAlajI mahArAja bhagavAna pArzvanAtha kalyANakanI ujavaNI thAya te prasaMge ja kALadharma pAmyA. AthI emanA mukhya ziSya pU. zrI vinayamunijIe jAhera karyuM ke pUjya mahArAjazrInI svargArohaNa tithi dara varSe bhagavAna pArzvanAtha kalyANakadina sAthe joDI daI poSa vada (gujarAtI mAgazara vada) 8, 9 ane 10nA roja UjavavI ane te divase yathAzakti AyaMbila Adi tapazcaryA karavI. pU. kanDeyAlAlajI mahArAjano janma jesalameramAM vi. saM. 1970nA caitra suda 9nA roja eTale ke rAmanavamInA parva divase brAhmaNa kuLamAM thayo hato. emanA pitA zrI goviMdasiMhajI mAravADamAM AvelA jasanagara (kenkiMda) rAjyanA purohita hatA. emanI mAtAnuM nAma jamanAdevI hatuM. mahArAjazrI jyAre cAra varSanA hatA tyAre e vistAramAM plegano rogacALo phelAyo hato ane emanAM mAtApitA emAM mRtyu pAmyAM hatAM. AthI cAra varSanI uMmare teo anAtha thaI gayA hatA. temanA eka moTA bhAI ane moTI bahena ema traNa jaNa rahyAM hatAM. badhAM nAnI uMmaranAM hatAM. mAtApitAnA avasAna pachI emanA eka saMbaMdhI teone kenkiMda (ghoDAvaDa) laI AvyA, kAraNa ke vaDIlonI jamInadArI tyAM hatI. A rIte sagAMonA Azraye teo sAta varSanI umara sudhI kenkiMdamAM rahyA. e divasomAM bALaka kanDeyAlAla tejasvI ane cabarAka jaNAtAM kusumazrIjI nAmanAM eka mahAsatIjIe e vize zrI pUnamacaMdajI khAbiyA nAmanA zrAvakane bhalAmaNa karI ke bALakane zrI pratApacaMdajI mahArAja pAse laI javAmAM Ave. e pramANe vi. saM. 1978mAM zrI pUnamacaMdajI khAbiyA kanDeyAlAlane choTA pAdu nAmanA gAme laI gayA. tyAM sthAnakavAsI AcArya svamIdAsanI paraMparAnA zrI phatehacaMdajI mahArAja tathA muni zrI pratApacaMdajI Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kayAlAlajI mahArAja 591 mahArAja e be gurubaMdhuo birAjamAna hatA. teo temane maLavA gayA. jaina muni mahArAjane jovAno kanDeyAlAlano A pahelo ja prasaMga hato. pratApacaMdajI mahArAjane ATha varSanA A bALaka mATe pUrvanA koI traNAnubaMdhathI vizeSa lAgaNI thaI. bALakane potAnI pAse rAkhavA ane adhyayana karAvavAnI darakhAsta mUkI. anAtha bALakanA adhyayana ane nirvAhanI javAbadArIno prazna jo Ama ukalI jato hoya to te vAta zrI pUnamacaMdajIne tathA cAnya sagAMone saMmata hatI. bALakane paNa muni mahArAja sAthe rahevAnuM, vihAra karavAnuM ane adhyayana karavAnuM gamI gayuM. kanDeyAlAle pIthAMvalA nAmanA gAmamAM zikSaNa meLavavAnuM zarU karyuM. zarUAtamAM temane bArAkhaDI zIkhavavAmAM AvI. tyAra pachI temane mATe eka paMDitajI rAkhavAmAM AvyA. bihArIlAla jozI nAmanA e paMDitajIe vyAkaraNa zIkhavavAnuM zarU karyuM. vyAkaraNano abhyAsa cAlato hato tyAM paMDitajInuM acAnaka avasAna thayuM ane abhyAsa adhUro rahyo. tyAra pachI gurumahArAja zAhapurA nAmanA gAme padhAryA. tyAM kizora kanDeyAlAla mATe bIjA eka paMDita zrI harIzacaMdrajIne rAkhavAmAM AvyA. mahArAjazrIe pAMca varSa zAhapurAmAM rahIne vyAkaraNa vagereno sAro abhyAsa karI lIdho. paMDitajIne tyAre mahine cAra rUpiyAno pagAra apAto hato ane saMgha enI vyavasthA karato hato. zAhapurAmAM tyAre zrAvakonAM savAso ghara hatAM. e divasomAM zAhapurA rAmasnehI saMpradAyanuM mukhya kendra hatuM. vaLI tyAM AryasamAjIonAM ghaNAM ghara hatAM. rAmasnehI saMpradAyanA ane AryasamAjanA sAdhusaMnyAsIo zAhapurAmAM AvatA ane pravacana ApatA. kizora kanDeyAlAlane tyAM javA AvavAnI chUTa hatI. guru mahArAja zrI pratApacaMdajI tathA emanA gurubaMdhu zrI phatehacaMdajI udAra mananA hatA. brAhmaNa kuLanA kizora kanDeyAlAlanuM mana pharI jAya evI dhAstI teone nahotI. vastutaH phatehacaMdajI mahArAja pote paNa brAhmaNa kuLanA hatA. eTale teo ja temane badhe javA mATe bhalAmaNa karatA ane zikhAmaNa ApatA ke badhAnuM sAMbhaLavuM ane samajavA prayAsa karavo. kizora kanDeyAlAle A rIte badhuM maLIne agiyAra varSa abhyAsa karyo. tyAra pachI aDhAra varSanI vaye emane vi. saM. 1988mAM vaizAkha suda 6nA Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 prabhAvaka sthaviro roja sAMDerAva nagaramAM zrI phatehacaMdajI mahArAjanA haste dIkSA ApavAmAM AvI hatI. e vakhate marudhara kezarIjI mahArAja, chaganalAlajI mahArAja, cAMdamalajI mahArAja, zArdUlasiMhajI mahArAja vagere moTA moTA saMto upasthita rahyA hatA. dIkSAne divase eka ciMtAjanaka ghaTanA banI hatI. sAMDerAva gAmamAM dIkSAno varaghoDo nIkaLyo hato. hajAro mANasa emAM joDAyA hatA. kanDeyAlAlajIne zaNagArIne eka ghoDA para besADavAmAM AvyA hatA. varaghoDAne aMte dIkSAnI vidhi hatI. have banyuM evuM ke je svayaMsevako lokone AgaLa AvatA aTakAvavA mATe hAthamAM lAMbuM doraDuM rAkhatA hatA e doraDAmAM ja ghoDAno paga phasAyo. ghoDo bhaDakyo ane doDato gAma bahAra bhAgyo. upara beThelA kanDeyAlAla gabharAyA. emaNe rastAmAM AvatA eka jhADanI DALI pakaDI lIdhI ane laTakI paDyA. tyAM to DALa tUTI gaI. ghoDo AgaLa doDato nIkaLI gayo. kanveyAlAlanA hAthapaga cholAyA. jAMghamAM eka pAtaLI DALI ghUsI gaI. hAthanI eka AMgaLInuM hADakuM khasI gayuM. loko doDI AvyA. emane UMcakIne taLAvanA kinAre bhImanAthanA maMdiramAM laI AvyA ane tarata malamapaTTA vaDe sAravAra karavAmAM AvI. - have prazna e Ubho thayo ke kanDeyAlAlane dIkSA ApavI ke nahi? eka mata evo paDyo ke AvI durghaTanA banI che to muhUrta sAruM nahi hoya, mATe dIkSA na ApavI. bIjo mata evo paDyo ke muhUrta sAruM hatuM mATe to te jIvathI bacI gayA. nahi to AmAM mota nizcita AvI jAya. mATe dIkSAnA samayamAM pheraphAra na karavo. A vivAdamAM dIkSArthIno mata levAnuM paNa nakkI thayuM. dIkSArthIe paNa e mATe saMmati ApI. chevaTe e pramANe ja nirNaya levAyo ane muhUrta pramANe dIkSA ApavAmAM AvI. dIkSA mahotsava pachI tyAMthI vihAra karI teo sojata roDa AvyA. dIkSA pachI sAtame divase kahaiyAlAlane dIkSA ApavAmAM AvI. zAhapurA pachI pU. zrI kanDeyAlAlajI mahArAjazrIe vyAvaramAM paMDita zobhAcaMdra bhArilla pAse abhyAsa karyo hato. te samaye emanI sAthe madhukaramunijI, puSkaramunijI tathA lAlacaMdajI mahArAja paNa paMDitajI pAse Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kaheyAlAlajI mahArAja 593 abhyAsa karatA hatA. A samayagALAmAM temaNe kAvya, vyAkaraNa, sAhityanA graMtho bhaNavA uparAMta tattvArthasUtra, zyAvAdamaMjarI, pramANanayatattvAloka vagere graMthono abhyAsa karyo hato. abhyAsa pachI temaNe vyAvaramAM parIkSA ApIne nyAyatIrthanI DigrI meLavI hatI. temAM teo prathama naMbare pAsa thayA hatA. tyAra pachI mahArAjazrIe pAlI nagaramAM paMDita becaradAsa dozI pAse bhagavatIsUtra vagere AgamagraMthono TIkA sAthe abhyAsa karyo hato. evAmAM koI jarmana lekhakanA jena Agamo vizenA lekhano hiMdI anuvAda emanA vAMcavAmAM Avyo. emane thayuM ke jo videzIo ApaNA AgamagraMthomAM ATalo badho rasa letA hoya to ApaNe kema na levo ? tyArathI emanI AgamaprIti ekadama vadhI gaI hatI. 28 varSanI uMmarathI te 88 varSanI uMmara sudhI temaNe AgamagraMthonA svAdhyAya ane saMpAdananuM kArya karyA karyuM che. trIsa varSanI uMmare harapADA nagaramAM emaNe Agama-anuyoganuM kArya upADyuM je jIvanabhara cAlyuM. jarA paNa samaya maLe ke tarata teo koIka AgamagraMtha laIne vAMcavA besI jatA. koI vAra to dasa-paMdara mAIlanA vihAra pachI paNa tarata Agamono svAdhyAya karavA teo besI jatA, nAdurasta tabiyata hoya to paNa hAthamAM graMtha to hoya ja. teo game teTalA thAkelA hoya to paNa divase kadI sUtA nahi ke dIvAlane aDhelIne besatA nahi. - dIkSA pachI gurumahArAja zrI pratApacaMdajI mahArAja sAthe teo e pradezamAM vihAra karatA rahyA. daramiyAna zrI pratApacaMdajI mahArAjane madanagaMjanA cAturmAsamAM kamaLAno roga thayo. vilAyatI davA levAnI emaNe nA pADI. roga vadhI gayo ane chevaTe teo kALadharma pAmyA. have zrI phatehacaMdajI mahArAja ane kanDeyAlAlajI mahArAja ema be rahyA. tyArapachI thoDA vakhatamAM zrI phatehacaMdajI mahArAjane patharIno roga thayo. ajameramAM oNparezana karAvavuM paDyuM. tyAra pachI prosTeTanI takalIpha zarU thaI. zarIra nabaLuM paDI gayuM. ethI emaNe haramADA nAmanA nAnA kSetramAM sthiravAsa karI lIdho. eTale zrI kanDeyAlAlajI mahArAjane paNa tyAM ja rahevuM paDyuM. ethI svAdhyAyanI anukULatA rahI. emanA Agamono abhyAsa vadhato gayo. sAta varSa teo tyAM rahyA ane potAnuM adhyayana cAlu rAkhyuM. Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa94 prabhAvaka sthaviro gurumahArAja zrI phatehacaMdajI mahArAjanA kALadharma pachI zrI kanDeyAlAlajI mahArAje dilhI tarapha vihAra karyo. tyAM "jenAgama nirdezikA" graMtha taiyAra karyo. taduparAMta emaNe nizIthabhASya, sthAnAMga, samavAyAMga vagere AgamagraMthonuM kArya karyuM tathA anuyoganA kAryanI vizeSa taiyArI karI. paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyAno emane sAro sahakAra sAMpaDyo hato. tyAra pachI temaNe gujarAta, mahArASTra, karNATaka, AMdhra pradezamAM vihAra karyo. Ama rAjasthAnanI bahAra vihAramAM ghaNAM varSo nIkaLI gayAM. mahArAjazrInA mukhya ziSya zrI vinayamunijI (vAgIza)e vi. saM. 2025mAM emanI pAse dIkSA lIdhI tyArathI teo jIvananA aMta sudhI emanI sAthe rahyA. emaNe mahArAjazrInI anupama vaiyAvacca karI che ane lekhanakAryamAM paNa sahAya karI che. - dakSiNa bhAratanA vihAra daramiyAna mahArAjazrIne AMtaraDAno roga thayo. pIDA ghaNI vadhI gaI. oparezana sivAya bIjo koI rasto nahoto. be oparezana haidrAbAdamAM thayAM, paNa maryuM nahi. tabiyata ekadama gaMbhIra banI gaI. eTale emane vimAnamAM muMbaI lAvavAmAM AvyA ane jena klinikamAM oparezana karavAmAM AvyuM. oparezanathI emane sAruM thaI gayuM, paNa zaucAdi mATe naLI mUkavI paDI ane tabiyata saMbhALavAnI jarUra paDI. emaNe varSo sudhI cIvaTapUrvaka potAnI tabiyata sAcavI. eTale to teo 88 varSanI uMmara sudhI pahoMcI zakyA. mahArAjazrImAM laghutAno ane vinamratAno guNa ghaNo moTo hato. muMbaImAM jaina klinikamAM oparezana karAvavA mATe teo kAMdAvADInA upAzraye rahyA hatA. te vakhate tyAM dhanyamuni, kevaLadAsamuni vagere birAjamAna hatA. teo kayAlAlajI mahArAja karatAM umaramAM, dIkSAparyAyamAM, jJAnasAdhanAmAM nAnA hatA. to paNa oparezana vakhate mahArAjazrIe kevaLadAsajI mahArAjane kahyuM ke "mane sAgArI saMthArAnAM paccakhANa Apo." ethI kevaLadAsajI mahArAjane Azcarya thayuM. emaNe kahyuM "tame jJAnI cho. moTA cho. jAte ja paccakhANa laI zako ema cho." to paNa pU. kayAlAlajI mahArAje Agraha rAkhyo ane zrI kevaLadAsajI mahArAja pAse paccakhkhANa lIdhA. Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanaiyAlAlajI mahArAja 1979-1980mAM muMbaInAM be cAturmAsa daramiyAna mahArAjazrIne be tejasvI sAdhvIjIono paricaya thayo. e be te zrI muktiprabhAzrIjI ane zrI divyaprabhAzrIjI. e baMnene emanA pIeca.DI.nA viSayo-(1) jaina yoga ane (2) arihaMtamAM mahArAjazrIe ghaNuM sAruM mArgadarzana ApyuM ane baMnene pIeca.DI.nI DigrI maLI. tyArathI A baMne mahAsatIjIoe potAnI ziSyAo sAthe AbumAM keTalAMka varSa rahIne mahArAjazrIne emanA anuyoganA kAryamAM ghaNI madada karI hatI. zrI muktiprabhAzrIjI to mahArAjazrInA aMtakALa vakhate paNa pAse ja hatAM. mahArAjazrIe ghI-tela, sAkara, mIThuM, dvidaLa vagereno tyAga karyo hato. mahArAjazrIe ghI khAvAnuM choDI dIdhuM te e vigaI che eTalA mATe ja mAtra nahi, paNa zuddha ghI vize zaMkA jatAM e kAyamanuM choDI dIdhuM. e vize emaNe pote ja kahyuM che ke eka vakhata teo AgarAmAM pU. kavi zrI amaramuni sAthe hatA. eka divasa teo rastAmAM jatA hatA tyAre eka saradArajI eka hRSTapuSTa Dukkarane pakaDIne kheMcI jatA hatA. DukkaranI javAnI marajI nahotI eTale cIsAcIsa karatuM hatuM. mahArAjazrIe dayAbhAvathI saradArajIne tema na karavA kahyuM ane kAraNa pUchyuM to saradArajIe kahyuM ke pote Dukkarane mArIne enI carabI kADhavA mAge che. carabInI zI jarUra che evo prazna thatAM saradArajIe kahyuM ke e carabI pote ghImAM bheLavavA mAge che jethI sArI kamANI thAya. ghImAM carabInI vAsa na Ave? evA praznanA javAbamAM saradArajIe kahyuM ke pote emAM zuddha ghInuM esensa bheLave che. ema kahI saradArajIe gharamAMthI ghI lAvIne batAvyuM. e sUMghatAM koIne ya zaMkA na jAya. mahArAjazrIne lAgyuM ke AvuM carabIvALuM ghI to keTalAMye gharomAM pahoMcI jatuM haze. kadAca potAnA khAvAmAM paNa AvI jAya. tarata ja emaNe saMkalpa karyo ke havethI ghI ke ghIvALI vAnagI vagere na khAvAM, na vahoravAM. 595 mahArAjazrI jihvA2sa para saMyama meLavavA, rasatyAga karavA icchatA hatA. eka vakhata emanA vAMcavAmAM AvyuM ke auraMgajhebe zAhajahAMne prazna karyo ke 'badhAM anAjamAM zreSTha kayuM ?' zAhajahAMe kahyuM ke 'caNA, kAraNa ke te sauthI vadhu svAdiSTa che. emAMthI mIThAio paNa bane ane namakIna vastuo Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 prabhAvaka sthaviro paNa bane. ghoDAne paNa caNA bahu bhAve ane kAgaDA-kabUtarane paNa bahu bhAve." e vAMcIne mahArAjazrIne thayuM ke svAda upara jo saMyama meLavavo hoya to caNAno tyAga karavo joie. A rIte emaNe caNA ke enI vAnagIono tyAga karyo. tyArapachI mahArAjazrIe dUdha ane dahIM, khAMDa ane mIThuM paNa choDyAM. tela choDyuM. dvidaLa choDyAM. bAphelAM zAkabhAjI letA. AyaMbila jevuM khAtA. uNodarI karatA. madhyAhna pachI, bAra vAgyA pachI eka vAra AhAra letA. sAMje ghaNuM kharuM AhAra letA nahi. A rIte emaNe jIvanaparyata rasatyAganI tapazcaryA karI hatI. muMbaImAM oparezana pachI mahArAjazrIe 1982mAM devalAlImAM cAturmAsa karyuM. tyAM emanI tabiyata sArI rahI. emanI preraNAthI vRddha sAdhu-sAdhvIonA sthiravAsa mATe "vardhamAna mahAvIra sevA kendranI sthApanA karavAmAM AvI jeno lAbha ghaNAM sAdhu-sAdhvIo A ja divasa sudhI letAM rahyAM che. devalAlI pachI mahArAjazrIe rAjasthAnamAM vihAra-cAturmAsa jude jude sthaLe karyA, paraMtu vizeSa sthiratA to emanI preraNAthI sthapAyelI saMsthA dhI vardhamAna mahAvIra kendramAM ja jIvananA aMta sudhI rahI hatI. pU. mahArAjazrI mitabhASI hatA ane dara maMgaLavAre mauna pALatA. emane vaMdana karavA dUra dUrathI AvelA mANaso nirAza na thAya eTale pratyeka cAturmAsa agAu patrikA bahAra pADIne teo jaNAvI detA ke potAne maMgaLavAre mona hoya che mATe e divase bolaze nahi. vaLI rojeroja keTalA vAgyAthI keTalA vAgyA sudhI teo bhaktone maLaze te paNa patrikAmAM jaNAvI detA. AthI bhaktone anukULatA rahetI ane mahArAjazrI pote paNa potAnA samayamAM niyamita svAdhyAya karI zakatA. AthI ja AgamagraMthonA saMzodhana-saMpAdananuM ane cAre anuyoganuM hajAro pAnAMnuM lekhana ane hiMdI anuvAdanuM kArya teo karI zakyA hatA. mahArAjazrI sthAnakavAsI saMpradAyanA hatA. e saMpradAya pratye emanI niSThA pUrepUrI hatI, paraMtu pU. devendramuni zAstrIe lakhyuM che te pramANe kahaiyAlAlajI mahArAja anya jaina saMpradAyanI ke anya dharmanI TIkA ke niMdA Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanDeyAlAlajI mahArAja 597 jarA paNa karatA nahi. vAdavivAdamAM ke bIjAne khoTA TharAvavAmAM emane rasa nahoto. teo udAra matanA hatA ane kahetA ke satya haMmezAM saMpradAyAtIta hoya che. teo AgamasAhityanA prakhara abhyAsI hatA ethI ja batrIsa Agamane ne vaLagI rahetAM pistAlIsa Agamano emaNe abhyAsa karyo hato. pU. devendramuni zAstrIe "Agama eka anuzIlana'mAM mAtra batrIsa AgamanI vicAraNA na karatAM pistAlIsa AgamanI vicAraNA karI che, tevI ja rIte pU. kanDeyAlAlajI mahArAje jenAgama nirdezikAmAM pistAlIsa AgamonA viSayo lIdhA che. cA2 anuyoga graMthomAM paNa emanI bhAvanA 45 Agamo levAnI hatI ane e rIte ja taiyArI thaI hatI paraMtu sAMpradAyika bhAvanAvALA keTalAka zrAvakonA Agrahane lIdhe 32 AgamonA viSayo emane rAkhavA paDyA ema zrI vinayamunie dravyAnuyoganI prastAvanAmAM nirdeza karyo che. pU. kaheyAlAlajI mahArAja potAnA saMpradAyanI sAmAcArInuM barAbara niSThAthI pAlana karatA, paraMtu emanI pAse etihAsika udAra dRSTi hatI. eTale ja bIjAnI sAmAcArInI teo kyAreya TIkA karatA nahi, ke te khoTI che evuM kahetA nahi. devalAlImAM eka vakhata huM emanI pAse beTho hato tyAre eka bhAI vaMdana karavA AvyA. thoDI vAre emaNe sIdho bedhaDaka prazna karyo, mahArAjazrI, Apa mUrtipUjAmAM mAno cho ke nahi ?' tyAre mahArAjazrIe saumyatAthI uttara Apyo ke "juo bhAI, meM sthAnakavAsI saMpradAyamAM dIkSA lIdhI che. mAro veza sthAnakavAsI sAdhuno che. mAre mArA vezanI maryAdA che. eTale A viSayamAM huM tamArI sAthe kaMI carcA karI zakIza nahi." emano e uttara bahu vyavasthita ane yogya hato. pU. kanDeyAlAlajI mahArAja saMskRta, prAkRta uparAMta aMgrejI zabdonI vyutpatti potAnI maulika dRSTithI karI batAvatA. emanI zabdonI jANakArI tathA emanI bahuzrutatA emAM jovA maLatI. temaNe aneka zabdonA artha potAnI rIte ghaTAvyA che. emAMthI udAharaNa tarIke thoDAka joIe: roga eTale roga arthAt rotAM rotAM je gati karAve athavA rotAM rotAM jenI gati thAya che. guru eTale guru arthAt gu eTale aMdhakAra (ajJAnarUpI) ru eTale dUra karanAra. athavA gu eTale guNo ane ru eTale Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 prabhAvaka sthaviro ruci dharAvanAra. mokSa eTale mokSa arthAt mohano kSaya karanAra. kSamA eTale kSamA arthAt kSaya (karmakSaya)no mArga. sudhA eTale sudhA arthAt sArI dhAraNA. aMgrejI zabda elArmano artha teo karatA ke allA ane rAmane UThatAMnI sAthe yAda karo. moTara eTale moTara arthAt mohathI TaLatA raho. mahArAjazrInuM moTAmAM moTuM smAraka te emanI preraNAthI sthapAyelI saMsthA Agama anuyoga TrasTa' dvArA prakAzita thayelA cha hajArathI vadhu pAnAMnA emanA daLadAra anuyoga graMtho che. abhyAsIone te aneka rIte upayogI thAya ema che. dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, caraNAnuyoga ane dharmakathAnuyoga ema cAra anuyogamAM AgamasAhityanuM vargIkaraNa, hiMdI anuvAda sAthe emaNe karyuM che. e mATe mAtra jaina samAja nahi, tamAma sAhityarasika varga haMmezAM emano RNI raheze. pa. pU. zrI kanDeyAlAlajI mahArAja (kamalamuni)nA svargavAsathI ApaNane eka bahuzruta jJAnI mahAtmAnI bhAre khoTa paDI che. emanA divyAtmAne koTi koTi vaMdana ! Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalApUrNasUrIjI mahArAja Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [25] zrI kalApUrNasUri mahArAja vartamAna samagra jaina zAsananA sarvocca mahAtmAomAM jemane acUka sthAna ApI zakAya evA adhyAtmayogI, prazAntamUrti, gItArtha AcArya bhagavaMta zrI vijayakalApUrNasUri mahArAja sAheba rAjasthAnamAM phalodImAM cAturmAsa karIne gujarAta-zaMkhezvara tIrtha tarapha padhArI rahyA hatA tyAre vihAramAM ja jhAlora pAse 78 varSanI vaye kALa dharma pAmyA. emanA pArthiva dehane zaMkhezvara tIrthanI pavitra bhUmimAM agnisaMskAra karavAmAM AvyA hatA. sva. AcArya bhagavaMte vi. saM. 2010mAM dIkSA lIdhI hatI ane vi. saM. 2058mAM teo kALadharma pAmyA. A sADA cAra dAyakAthI adhika samayanI emanI saMyamayAtrAmAM emanA haste svapakalyANanI aneka uttama pravRttio thaI che. emaNe potAnA jIvanane dhanya banAvyuM hatuM eTaluM ja nahi potAnA parivAranA sabhyone paNa saMyamanA mArge ArohaNa karAvyuM ane bIjA aneka jIvone paNa vrata-saMyamanuM dAna ApIne mokSamArganI preraNA ApI hatI. emane hAthe keTalI badhI dIkSAo thaI hatI ! kaccha vAgaDa samudAyanA aDhIsothI adhika sAdhu-sAdhvIonA teo nAyaka banyA hatA. sva. pa. pU. zrI kalApUrNasUri mahArAja, navakAramaMtranA ananya ArAdhaka, maitrI vagere bhAvanAone jIvanamAM caritArtha karanAra pa. pU. paMnyAsajI mahArAjazrI bhadraMkaravijayajInA sAcA uttarAdhikArI thayA hatA. pa. pU. zrI paMnyAsajI mahArAjano AdhyAtmika vAraso emaNe sAcavyo ane zobhAvyo che. pa. pU. zrI bhadraMkaravijayajI mahArAja ane pa. pU. zrI kalApUrNasUri mahArAja jevI joDI javalle ja jovA maLe. jaina zAsana upara temano upakAra asIma rahyo che. zrI kalApUrNavijayajIne pahelI vAra meM joyA hatA pAlitANAmAM. tyAre 5. pU. zrI mAnatuMgasUrijInI nizrAmAM Agama vAcanAno kAryakrama cAlato hato. AcArya mahArAja pATa para beThA hatA ane nIce badhA sAdhu-sAdhvIomAM agresara Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 prabhAvaka sthaviro hatA muni zrI kalApUrNavijaya. huM ane mArAM patnI e vAcanAmAM beThAM hatAM te vakhate joyuM hatuM ke baMne mahAtmAo eka eka zabdanI chaNAvaTa keTalI badhI jhINavaTapUrvaka karatA hatA. samartha jJAnI mahAtmAo beThA hoya ane vAcanAnuM kArya cAlatuM hoya tyAre jhaTa pUruM karavAnI utAvaLa na hoya, paNa sUkSmArthanA UMDANamAM javAnI ane tattvanuM yathArtha mahattva samajavAnI akhUTa dhIraja hoya. mArA mitra zrI zazikAntabhAI mahetA pa. pU. zrI kalApUrNasUrijInI sthiratA hoya tyAM darzana-vaMdanArthe athavA pavarAdhanA mATe ghaNI vAra jatA, mahArAja zrI zaMkhezvaramAM birAjamAna hatA tyAre zrI zazikAntabhAI sAthe AcAryazrI pAse keTalIka vAra javAno yoga mane prApta thayo hato. mArA vaDIla mitra paMDita zrI panAlAlabhAI gAMdhIne AcAryazrI keTalIka vAra cAturmAsa daramiyAna sAdhu-sAdhvIone svAdhyAya karAvavA athavA jJAnacarcA mATe bolAvatA. eka vakhata mahArAjazrInuM zaMkhezvaramAM cAturmAsa hatuM tyAre mAre panAlAlabhAI sAthe javAnuM thayuM hatuM. tyAre mahArAjazrI pAse ATalI bhIDa rahetI nahi. nirAMte besavA maLatuM ane sArI jJAnagoSThI thatI. chelle pAlItANAmAM jyAre mahArAjazrInuM cAturmAsa hatuM tyAre mArA mitra zrI mahAsukhabhAI zAhanI sAthe mahArAjazrIne vaMdana karavAno avasara prApta thayo hato. paraMtu e divasomAM eTalI badhI bhIDa rahetI hatI ke nirAMte vAta thaI zakI nahotI. mahArAjazrInI tejasvI, pavitra, vAtsalyasabhara mukhamudrAnAM darzana karavA mATe lokono ghaNo dhasAro raheto hato. Ama pUjya mahArAjazrIne maLavAnuM mAre ghaNI vAra thayuM hatuM, paraMtu emanA sAnnidhyano jeTalo lAbha levo joie te saMjogavazAt huM laI zakyo nahoto. prabhubhakti, jJAnacarcA ane dhyAnasAdhanA mATe emanI pAsethI mUlyavAna mArgadarzana maLatuM. pote rAjasthAnanA vatanI hatA, paNa yuvAna vaye kacchanA vAgaDa samudAyamAM dIkSita thayA hatA ane TheTha dakSiNa bhArata sudhI ghaNA pradezomAM vicaryA hatA. kacchanA vAMkI tIrtha sahita emanA haste dharma prabhAvanAnAM aneka moTAM kAryo thayAM hatAM. zrI kalApUrNasUrijIno janma vi. saM. 1980nA vaizAkha suda 2nA divase rAjasthAnamAM phalodI nagaramAM thayo hato. emanA pitAzrInuM nAma pAbudAna Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalApUrNasUri mahArAja 601 lukkaDa ane mAtAnuM nAma khamAbAI hatuM. emanuM janmanAma akSayarAja pADavAmAM AvyuM hatuM. akSayarAjanuM bALajIvana phalodImAM pasAra thayuM hatuM. emanAM mAtuzrI dharmaparAyaNa hatAM. vaLI emanA mAmAne paNa dharmano evo ja raMga lAgelo hato. teo derAsare jAya, upAzrayamAM vyAkhyAna sAMbhaLavA jAya tyAre bALa akSayarAjane sAthe laI jatA. AthI bALapaNathI ja akSayarAjamAM dharmanA saMskAra paDyA hatA. pAMceka varSanI vaye akSayarAjane gAmaThI zALAmAM bhaNavA besADyA hatA. akSayarAja zALAmAM tejasvI vidyArthI gaNAtA. teo zAnta ane vinayI hatA. ethI zikSakonA mana para emano sAro prabhAva paDyo hato. upAzrayamAM vyAkhyAnamAM temane gajasukumAla, jaMbUkumAra, dhanA, zAlibhadra vagerenI kathAo sAMbhaLavA maLatI ane te emane bahu gamatI. kathAo sAMbhaLatI vakhate emanA manamAM evA bhAva thatA ke AvA mahAtmAo jevA pote kyAre thaI zakaze. e jamAnAmAM ane temAM paNa gujarAta, rAjasthAnamAM bALalagno svAbhAvika hatAM. abhayarAjanAM lagna soLa varSanI vaye thayAM hatAM. emanAM patnInuM nAma ratanabahena. teo atyaMta vinayI, suzIla ane dharmapremI hatAM. lagna pachI akSayarAjane prabhubhaktinI evI laganI lAgI hatI ke maMdiramAM teo savAre pUjAmAM ghaNo samaya pasAra karatA. vaLI teo snAtrapUjA tathA bIjI moTI pUjAo bhaNAvatA. temano kaMTha madhura hato ane stavano sarasa gAtA. eTale sau koI emane ja gAvAnuM kahetA. emAM vaLI emaNe hAramoniyama zIkhI lIdhuM. A rIte derAsaranA emanA kalAko vadhavA lAgyA. AthI AjIvikA mATe teo pUruM dhyAna ApI zakatA nahi. pariNAme kamANI ochI thaI gaI. sthiti sAmAnya banI gaI. ethI eka divasa mAtAe Takora karI ke "beTA, Ama cAlyA karaze to AgaLa jatAM kuTuMbanuM gujarAna kema cAlaze ?' mAtAnI A Takora akSayarAjane sacoTa lAgI gaI. kamAvA mATe kaMIka yogya upAya karavo joie ema emane samajAyuM. evAmAM phalodInA eka vepArI zrI saMpatalAla ke jeo madhyapradeza-chattIsagaDhamAM rAjanaMdagAMvamAM jaine rahyA hatA ane tyAM vepAra cAlu karyo hato temane potAnI dukAnamAM eka yuvAna madadanIzanI jarUra hatI. teo akSayarAjane tyAM laI gayA. tyAM jUnA rivAja pramANe ghara ane dukAna eka ja makAnamAM hatAM ane akSayarAjane zeThanI sAthe emanA ghare ja Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 prabhAvaka sthaviro rahevA-jamavAnuM hatuM. akSayarAja tyAM nokarI karatA, paNa sAthe sAthe pUjA, sAmAyika, pratikramaNa vagere potAnI nitya dhArmika kriyAo cUkatA nahi. dukAnanA kAmakAjamAMthI e mATe samaya kADhavo paDato. ethI moDuM vaheluM thatuM. eka divasa kAma eTaluM badhuM pahoMcyuM ke rAtanA bAra vAgI gayA. pratikramaNano samaya to kyArano vItI gayo hato eTale rAtanA eka vAge teo sAmAyika karavA beThA. zeTha UMghamAMthI vacce UyA. tyAre e joIne teo AzcaryamAM paDI gayA. pachI temaNe akSayarAjane kAraNa pUchayuM. dukAnanA kAmakAjamAM pote pratikramaNano samaya cUkI gayA ema akSayarAje zeThane jaNAvyuM. te vakhate ja akSayarAjanI daDha dharmazraddhA joine zeThe kahyuM, "kAlathI tamAre tamArA samaye pratikramaNa karI levuM. dukAnanuM game teTaluM kAma hoya to paNa pratikramaNa cUkavuM nahi." akSayarAjanI dharmazraddhA mATe ane dharmAcaraNa mATe zeThazrI saMpatalAlane bahu Adara hato. rAjanaMdagAMvamAM thoDI bacata thatAM akSayarAje juduM ghara lIdhuM ane potAnAM patnIne bolAvI lIdhAM. dhaMdhAno thoDo anubhava thayo eTale emaNe potAno sonAcAMdIno svataMtra vepAra cAlu karyo. paraMtu e dhaMdhAmAM eTalI phAvaTa AvI nahi ane kamANI thaI nahi. eTale sonAcAMdIno vepAra choDIne emaNe kApaDanI dukAna karI. akSayarAjanAM dharmapatnI ratanabahena potAnI nitya dharmakaraNI cUkatAM nahi. devadarzana, pUjA, sAmAyika, pratikramaNa ityAdi temanA jIvanamAM vaNAI gayAM hatAM. emanA dharmaparAyaNa jIvanathI akSayarAjane paNa preraNA ane protsAhana maLatAM hatAM. akSayarAja ane ratanabahenane be saMtAno thayAM. moTA putranuM nAma jJAnacaMda ane nAnA putranuM nAma AzakaraNa rAkhyuM hatuM. daramiyAna akSayarAje vatanamAM rahetAM potAnA vRddha mAtApitAne rAjanaMdagAMva bolAvI lIdhAM hatAM. paraMtu vi. saM. 2006mAM khamAbahenano ane vi. saM. 2007mAM pitAzrI pAbudAnabhAIno svargavAsa thayo. Ama eka ja varSanA aMtare mAtApitA cAlyAM jatAM akSayarAjanuM citta jIvananI asthiratA, anityatA, kSaNabhaMguratAnA vicAre caDI gayuM. hRdayamAM vairAgyanA raMgo pragaTyA. dharma tarapha Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalApUrNasUri mahArAja 603 mana vadhAre vaLyuM. dharmanuM zaraNa e ja jIvane mATe sAcuM zaraNa che evI zraddhA vadhu daDha thaI. e arasAmAM rAjanaMdagAMvamAM pa. pU. zrI vijayavallabhasUrijInA eka ziSya zrI rUpavijayajInuM cAturmAsa hatuM. rojeroja vyAkhyAnamAM javAne lIdhe emano prabhAva akSayarAja upara paDato gayo. te samaye mahArAjazrI pAse "jaina pravacana AvatuM. temAM pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvaranAM pravacano chapAtAM. akSayarAjane A jaina pravacana" vAMcavAmAM khUba rasa paDyo ane pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajInAM vacanonI emanA upara ghaNI prabaLa asara thaI. mahArAjazrI rUpavijayajInAM vyAkhyAno ane emano aMgata paricaya vadhavAne pariNAme akSayarAjane eTalo badho bhAvollAsa thayo ke emaNe cAturmAsamAM soLa upavAsa karyA eTaluM ja nahi, rUpasAgara mahArAjanI preraNA maLatI rahI eTale vi. saM. 2007mAM emaNe sattAvIsa varSanI bharayuvAna vaye AjIvana brahmacarya vrata svIkAryuM. tyAre haju emane dIkSA levAnA koI bhAva thayA na hatA, paNa saMyamI jIvana jIvavAnI prakhara bhAvanA thaI hatI. emanAM patnI ratanabahenano paNa emAM pUro sahakAra rahelo hato. saMyama dhAraNa karavAnA pariNAme rAjanaMdagAMvamAM akSayarAjanuM dharmamaya jIvana vizeSa samRddha thatuM jatuM hatuM. daramiyAna eka cAturmAsamAM tyAM kharataragacchanA muni zrI sukhasAgarajI padhAryA. emaNe akSayarAjane devacaMdrajI mahArAjanuM sAhitya vAMcavA ApyuM. AgamasAra, adhyAtmagItA, vicAraratnasAra ityAdi vAMcavA sAthe devacaMdrajI mahArAjanAM stavanonI covIsI emaNe kaMThastha karI. taduparAMta upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja ane zrI AnaMdaghanajI mahArAjanI covIsI paNa kaMThastha thaI gaI. zrImad devacaMdrajI mahArAjanuM sAhitya vAMcIne akSayarAjane AdhyAtmika ruci jAgrata thaI. prabhubhakti sAthe kAyotsarga ane dhyAnano emano abhyAsa paNa vadhato gayo. eka divasa rAjanaMdagAMvathI akSayarAja phalodI AvyA hatA. te vakhate phalodImAM pa. pU. zrI labdhisUri mahArAjanuM cAturmAsa hatuM. akSayarAja potAnA nityanA niyama mujaba derAsare pUjA karavA jatA, vyAkhyAnamAM besatA, sAmAyika karatA, Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 prabhAvaka sthaviro savAra-sAMja pratikramaNa karatA. cAturmAsamAM roja sAMje pratikramaNa karyA pachI keTalAka zrAvako zrI labdhisUri mahArAja sAthe jJAnagoSThi karatA. eka vakhata koIka zrAvake prazna karyo ke "sAhebajI! A kALamAM tyAga, vairAgya, saMyama, vizuddha AcArapAlanamAM ane ucca AtmadazAmAM caDI jAya evA mahAtmA koNa ?' zrI labdhisUri mahArAje kahyuM, "amArI jANamAM che te mujaba vAgaDa dezoddhAraka pa. pU. zrI kanakasUrinuM nAma e mATe bolAya che." A sAMbhaLatAM ja akSayarAjane manamAM thayuM ke zrI kanakasUri mahArAjane avazya maLavuM joie. te samaye vi. saM. 2009mAM zrI kanakasUri mahArAja pAlItANAmAM birAjamAna hatA. akSayarAje gharamAM vAta karI. teo pAlItANA javA icche che e jANIne emanA sasarA mizrIlAlajIe paNa sAthe AvavAnI icchA batAvI. nakkI thatAM teo baMne pAlItANA pahoMcyA. zrI kanakasUri mahArAjanAM darzanavaMdana karyA. jotAM ja koI atyaMta pavitra mahAtmA lAge. akSayarAjane thayuM ke dIkSA levI hoya to emanI pAse ja levI. zrI kanakasUri ane akSayarAja baMnee jANe eka bIjAne manomana oLakhI lIdhA hoya evuM banyuM. baMne ekabIjAnA haiyAmAM vasI gayA. e vakhate akSayarAje dIkSA levA mATe icchA pragaTa karI. emanI yogyatA jANIne pa. pU. zrI kanakasUrijIe saMmati ApI, paraMtu te pahelAM zAstrono abhyAsa karavA jaNAvyuM. akSayarAjane jema dIkSAno bhAva thayo tema emanA sasarAne paNa dIkSA levAno bhAva thayo. phalodI AvIne akSayarAje ghare vAta karI to patnI ratanabahene paNa dIkSA levAnI potAnI bhAvanA vyakta karI. baMne dIkarAoe paNa e ja mArge javAno potAno saMkalpa jaNAvyo. Avo zubha saMkalpa thatAM vepAra dhaMdho saMkelAI gayo ane rAjanAMdagAMvathI teo amadAvAdamAM AvIne vidyAzALAmAM abhyAsa karavA AvyA. te vakhate tyAM saMghasthavara zrI siddhisUrijI (bApajI mahArAja) birAjamAna hatA. emanI nizrAmAM cAturmAsamAM teo rahyA ane zrAvaka tarIke sAdhujIvananI tAlIma lIdhI. ratanabahena bhAvanagara gayAM ane tyAM sAdhvI zrI nirmaLAzrIjI pAse rahIne abhyAsa karavA lAgyAM. A rIte lagabhaga eka varSa teo badhAMe abhyAsa karyo. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalApUrNasUri mahArAja 605 tyArapachI temanI badhAMnI saMyamamArga mATenI yogyatA ane tAlAvelI joine pa. pU. zrI kanakasUrijI mahArAje teo pAMcane dIkSA ApavAno nirNaya karyo. dIkSA levAno nirNaya to thayo, paraMtu akSayarAja ane emanA parivArane dIkSA potAnA vatana phalodImAM levAnI bhAvanA hatI ane vRddha zrI kanakasUri mahArAja vihAra karIne phalodI sudhI pahoMcI zake ema nahotA. eTale emaNe potAnA ziSyo zrI ratnAkaravijayajI ane zrI kaMcanavijayajIne phalodI mokalyA. zrI kaMcanavijayajI phalodInA ja vatanI hatA. vi. saM. 2010nA vaizAkha suda 10 (bhagavAna mahAvIra svAmInA kevaLajJAna kalyANakano divasa)nA roja teone moTA utsavapUrvaka dIkSA ApavAmAM AvI. sAdhujIvanano ogho maLatAM temanAM haiyAM nAcI UThyAM. jIvananuM A eka moTuM prasthAna thayuM. phalodInA A dIkSA mahotsavamAM eka sAthe eka ja parivAranA pAMca sabhyo hatA. akSayarAjanuM nAma muni zrI kalApUrNavijaya rAkhavAmAM AvyuM. emanAM patnI ratanabahenanuM nAma sAdhvI zrI suvarNaprabhAzrIjI rAkhavAmAM AvyuM. emanA baMne dIkarAo muni zrI kalAprabhavijaya ane muni zrI kalpataruvijaya thayA. mizrI lAlajI banyA muni zrI kaladhItavijayajI. Ama eka sAthe pAMca dIkSA thatAM phalodInI dharatI pAvana thaI gaI. phalodInA A moTA dIkSA mahotsava pachI saMghe sarvane AgrahabharI vinaMtI karI ke teo badhAM cAturmAsa paNa tyAM ja kare. guruAjJA maLatAM teonuM cAturmAsa tyAM ja thayuM. A pAMce navadIkSitomAMthI zrI kalApUrNa vijayane tathA zrI kaladhItavijayane zrI kanakasUrinA ziSya tarIke jAhera karavAmAM AvyA. baMne bAlamunione zrI kalApUrNavijayanA ziSya tarIke jAhera karavAmAM AvyA. ratanabahenasuvarNaprabhAzrIjI sAdhvI zrI sunaMdAzrIjInA ziSya banyAM. eka akSayarAjane dIkSA levAnA bhAva thayA, temAMthI kula pAMca jaNane tevA bhAva thayA eTaluM ja nahi, phalodImAM cAturmAsa pachI akSayarAjanA sALA nathamalane paNa dIkSA ApavAmAM AvI. cAturmAsa pachI teo sarve phalodIthI vihAra karatA karatA gujarAtamAM rAdhanapura padhAryA. tyAM emane potAnA guru AcArya zrI kanakasUrinAM darzana vaMdana thatAM temanA AnaMdano pAra na rahyo. have vaDI dIkSAnI paNa taiyArI thaI ane vi. saM. . Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka sthaviro 2011nA vaizAkha suda sAtamanA roja sAtalapura mukAme zrI kanakasUrinA haste vaDI dIkSA ApavAmAM AvI. dIkSA pachI muni zrI kalApUrNavijaya traNeka varSa potAnA guru bhagavaMta zrI kanakasUri sAthe vicaryA. emAMthI emane ghaNI preraNA maLI. tyArapachI zrI kanakasUri mahArAje zrI kalApUrNavijayano kSayopazama joine emane pa.pU. siddhAnta mahodadhi zrI premasUri mahArAjanI pAse abhyAsa karavA mokalyA. zrI premasUri mahArAjano samudAya ghaNo moTo hato. teo karmasiddhAntano gahana abhyAsa karAvatA hatA. e rIte zrI kalApUrNavijayajIe saM. 2014mAM vaDhavANamAM ane 2015mAM surendranagaramAM zrI premasUridAdA sAthe cAturmAsa karyo. - tyAra pachI zrI kalApUrNavijayajI zrI kanakasUridAdA pAse AvI pahoMcyA. eka varSa cAturmAsa emanI sAthe karyuM. daramiyAna guru mahArAjane lAgyuM ke zrI kalApUrNavijayajI have nyAyadarzanano paNa barAbara abhyAsa kare to sAruM. e vakhate jAmanagaramAM paMDita vrajalAlabhAI sAdhu-sAdhvIne nyAyadarzanano abhyAsa karAvatA. eTale AcArya mahArAje zrI kalApUrNavijayajIne jAmanagara mokalyA. saM. 2017 ane 2018 ema be cAturmAsa emaNe jAmanagaramAM karyA ane tyAM rahIne nyAyadarzanano barAbara abhyAsa karyo. Ama dIkSA pachInAM cAreka varSamAM zrI kalApUrNavijayajIe saghana zAstrAbhyAsa karI lIdho. abhyAsa karyA pachI zrI kalApUrNavijaya potAnA guru mahArAja sAthe kacchamAM joDAI gayA. tyArapachI saM. 2019nuM cAturmAsa bhacAu nakkI thayuM. e vakhate kaccha gAMdhIdhAmanA saMghe be sAdhu mahArAjane cAturmAsa mATe gAMdhIdhAma mokalavA AcAryazrIne vinaMtI karI. e vakhate zrI kalApUrNavijayajInI bhAvanA to guru mahArAjazrInI sAthe ja rahevAnI hatI. paraMtu guruAjJA thatAM teo gAMdhIdhAmamAM cAturmAsa mATe gayA. A cAturmAsa pUruM thAya te pahelAM to vayovRddha guru mahArAja zrI kanakasUri kALadharma pAmyA. aMta samaye guru mahArAjanI pAse na rahevAyuM enuM duHkha thayuM ane mAthethI jANe zirachatra gayuM hoya evo AghAta lAgyo. paNa pachI emaNe samAdhAna meLavyuM ke je kALe je banavAnuM hoya te ja bane che. zrI kanakasUrijInA kALadharma pachI samudAyanI javAbadArI zrI devendrasUrinA mAthe AvI. daramiyAna dIkSAguru zrI kaMcanavijayajI paNa kALadharma pAmyA. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalApUrNasUri mahArAja 607 muni tarIke kalApUrNavijayajIe sA2I sajjatA prApta karI lIdhI hatI. temaNe zAstrAbhyAsa karI lIdho hato. stavano kaMThastha hatAM. bIjAM keTalAMye sUtro, zloko, subhASito paNa temaNe kaMThastha karI lIdhAM hatAM. vaDIlo pAsethI jaina zAsananI ane aitihAsika paraMparAnI ghaNI preraka vAto temaNe sAMbhaLI hatI. temanI vyAkhyAnazakti bahu khIlI hatI. temanAmAM vinaya, laghutA, samatA, zAnti, tapazcaryA, bhakti, vairAgya, maitrI, udAratA, mAdhyasthatA ityAdi guNono vikAsa thayo hato. temanI dIkSAne have paMdara varSa thaI gayAM hatAM. AthI vAnA saMgho taraphathI ane vaDIla sAdhuo taraphathI emane paMnyAsanI padavI grahaNa ka2vA mATe vAraMvAra vinaMtI thatI hatI, paNa zrI kalApUrNavijayajI e levA nA kahetAM. eTale e vAta siddhAnta mahodadhi zrI premasUri mahArAja pAse gaI. zrI premasUri mahArAje emane TUMkAmAM eTaluM ja lakhyuM ke 'samudAyanI javAbadArI svIkAravI e kartavyarUpa che, ane ArAdhanArUpa che. e thakI karmanI nirjarA thAya che.' AthI zrI kalApUrNavijayajIe chevaTe saMmati ApI ane vi. saM. 2025mAM phalodI nagaramAM AcArya zrI devendrasUrijIe emane utsavapUrvaka paMnyAsanI padavI ApI. A prasaMge vizeSa AnaMdanI vAta e banI ke saMsArI pakSe zrI kalApUrNavijayajInA bhatrIjA zrI hemacaMdrabhAine paNa dIkSA levAnA bhAva thayA ane emane dIkSA ApavAmAM AvI. emanuM nAma muni zrI kIrticandravijayajI rAkhavAmAM AvyuM. paMnyAsanI padavI pachI zrI kalApUrNavijayajI samudAyanA vaDA AcArya zrI devendrasUri sAthe kacchamAM vicaratA ane emanI sAthe cAturmAsa karatA. teo haMmezAM emanI sevAmAM tatpara rahetA. have zrI devendrasUri vRddha thayA hatA. emAM vaLI emanA paganuM hADakuM bhAMgavAthI teo bahu vihAra karI zakatA nahotA. AthI temanI icchA hatI ke have jo zrI kalApUrNavijayajI AcAryanI padavI grahaNa karIne samudAyanI saMbhALa rAkhe to pote nivRtta thaI zake. paraMtu zrI kalApUrNavijayajInI icchA padavI levAnI nahotI. Ama chatAM eka vakhata zrI devendrasUrie A aMge koI bhakta AgaLa potAnI vedanA jAhera karI tyAre zrI kalApUrNavijayajIne ema lAgyuM ke pote have AcAryanI padavI grahaNa karI levI joie. emaNe e mATe saMmati ApI. saM. 2028mAM lAkaDIAmAM pU. devendrasUrijI sAthe cAturmAsa karyA pachI charI pALato saMgha bhadrezvara gayo ane Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 prabhAvaka sthaviro tyAM emane AcAryanI padavI ApavAno mahotsava thayo. zrI kalApUrNavijayajInI saMyamayAtrA ane AtmasAdhanA UMcI koTinI hatI, paraMtu temAM paNa pa. pU. paMnyAsajI mahArAja zrI bhadraMkara vijayajInA samAgama pachI bahu vega Avyo hato. A baMne mahAtmAonuM prathama milana kacchanI dharatI upara thayuM hatuM. teo baMne kacchamAM vihAramAM hatA tyAre vi. saM. 2013mAM bhujapura mukAme maLyA hatA. te vakhate kalApUrNavijayajIne potAnI navakAra maMtranI ArAdhanA ane dhyAna-sAdhanA mATe mArgadarzaka gurunAM darzana zrI paMnyAsajI mahArAjamAM thayAM. baMne mahAtmAo maLyA tyAre jANe AtmAe AtmAne oLakhI lIdho hoya evuM banyuM. pachIthI to kalApUrNavijayajI pUjya paMnyAsajI mahArAjanA patra dvArA satata saMparkamAM rahetA. tyAra pachI paMnyAsa zrI bhadraMkaravijayajI mahArAja rAjasthAnamAM hatA ane vRddhAvasthAe pahoMcyA hatA tyAre temaNe zrI kalApUrNavijayajIne potAnI sAthe cAturmAsa karavA kahyuM hatuM ke jethI satata ekabIjAne maLI zakAya. e mujaba kalApUrNasUrijIe vi. saM. 2031nuM cAturmAsa beDAmAM, vi. saM. 2032nuM luNAvAmAM ane vi. saM. 2033nuM piMDavADAmAM 5. pU. zrI bhadraMkaravijayajI sAthe karyuM hatuM. paMnyAsajI mahArAja vayovRddha ane jJAnavRddha hatA. temaNe AcAryanI padavI kyAreya svIkArI nahotI. zrI kalApUrNasUri AcArya hatA, paraMtu emane vaMdana karatA ane emanI sanmukha nIcA Asane besatA hatA. A traNa varSa daramiyAna zrI kalApUrNasUrijIne zAstrabodha, tattvaciMtana, AcArazuddhi tathA dhyAna vagere dvArA karAtI sAdhanAnI anubhUti aMge mUlyavAna mArgadarzana maLyuM hatuM. zrI kalApUrNasUrijI kahetA ke "jo paMnyAsajI mahArAja amane na maLyA hota to amAruM ghaDatara na thayuM hota." Ama pa. pU. zrI paMnyAsajI mahArAjanA eka sAcA uttarAdhikArI zrI kalApUrNasUrijI banyA hatA. zrI kalApUrNasUrijI jyAM jyAM vihAra karatA tyAM tyAM utsavanuM vAtAvaraNa jAmI jatuM. keTalIka vAra gAmamAM jhaghaDA hoya to te emanA AgamanathI zamI jatA. kyAreka kuTuMbo vacce verabhAvanI varSo jUnI gAMTha paDI gaI hoya to te teo ukelI ApatA. teo baMne pakSane vArApharatI bolAvIne samajAvatA ane pachI baMnene ekatra karI baMne pAse premathI paraspara bhAvapUrvaka "micchAmi dukkaDa karAvatA. Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalApUrNasUri mahArAja zrI kalApUrNasUri kAyama ekAsaNuM ane parva tithie upavAsa karatA. paraMtu teo vyAkhyAna pachI derAsaramAM prabhubhakti karavA besI jatA ane eka pachI eka stavano lalakAratA. 'prItalaDI baMdhANI re' stavana to roja ja bolAtuM. pote stuti karatA tyAre khyAla na rahe ke keTalA vAgyA che. gocarI vAparatAM bapo2nA eka, doDha, be to sAmAnya rIte thaI jatA. gocarI vAparavAmAM paNa rasa nahi. je maLyuM te vAparI levuM. temaNe AhArasaMjJA upara sAro vijaya meLavyo hato. AhAra e to zarIrane ApavAnuM mAtra bhADuM che ema emanA saMyamI jIvanamAM jovA maLatuM. zrI kalApUrvasUrijI anAvazyaka lokaparicaya vadhAratA nahi. temane vaMdana karavA mATe zrAvaka-zrAvikAonI bhIDa haMmezAM jAmelI rahetI, paNa teo khapa pUratI vAta karatA. 'mALA gaNajo, sAmAyika karajo' evI bhalAmaNa karatA. teo patravyavahAra khAsa rAkhatA nahi. koI khAsa kAraNa hoya to patra lakhavAnuM ziSyone soMpI detA. 609 vi. saM. 2039nuM cAturmAsa zrI kalApUrNasUrijIe amadAvAdamAM karyuM hatuM. e vakhate amadAvAdamAM zAntinagaramAM suvizAla gacchAdhipati, vyAkhyAna vAcaspati 5. pU. zrI rAmacaMdrasUrizvarajInuM cAturmAsa hatuM. eTale pU. zrI kalApUrNasUrijI roja gacchAdhipatine vaMdana karavA jatA. cAturmAsa daramiyAna gacchAdhipati bImAra hatA tyAre pU. kalApUrNasUrijI roja sukhazAtA pUchavA jatA ane stavano gAine saMbhaLAvatA. tyAre teo atyaMta Ardra hRdaye gAtAM gAtAM AnaMdollAsamAM, bhAvollAsamAM AvI jatA. prabhu sAthe ekarUpa banI jatA.eTale ja eka vakhata pa. pU. zrI rAmacaMdrasUrizvarajIe kaheluM ke 'tamAre prabhubhakti joitI hoya to AcArya kalApUrNasUri pAse jAva.' vi. saM. 2046mAM zrI kalApUrNasUri bhujamAM hatA ane emanA hAthe dIkSA apAvAnI hatI. e prasaMge varasIdAnano varaghoDo nIkaLyo hato. lokonI bhIDa ghaNI jAmI hatI. evAmAM eka gAya bhaDakI ane doDavA lAgI. ethI lokomAM paNa doDAdoDa thaI gaI. e vakhate potAnAmAM ja masta evA zrI kalApUrNasUrijIne khabara paDI nahi. pote AghA khasavA gayA tyAM paDI gayA ane thApAnA hADakAmAM phrekcara thayuM. asahya pIDA thavA lAgI. temane upAzraye laI AvavAmAM AvyA. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 prabhAvaka sthaviro DaoNkTaroe oparezana mATe jAmanagara laI javAnI salAha ApI. paNa tyAM javAnI temaNe nA pADI dIdhI. chevaTe muMbainA DaoNkTaroe AvIne bhujamAM oparezana karyuM. paraMtu e samaya daramiyAna teo evI svasthapaNe vAta karatA ke koine khabara na paDe ke emane darda thAya che. vastutaH dehamAMthI emanI dehabuddhi nIkaLI gaI hatI. bhujanI A ghaTanA vakhate koike emane prazna karyo hato ke "ATalA badhA lokomAM gAye tamane ja kema pachADyA?' tyAre emaNe hasatAM hasatAM kahyuM ke "e sArA mATe ja thayuM. mane lAgyuM ethI tame keTalA badhA vaiyAvacca mATe AvI pahoMcyA cho. bIjA koI ajANyAne vAgyuM hota to enI saMbhALa koNa leta ? eTale je thayuM te sAruM ja thayuM che. karmanA udaya pramANe badhuM thAya che." jIvananI uttarAvasthAnAM varSomAM pU. kalApUrNasUrijIe dakSiNa bhAratamAM madrAsa, beMgalora, koimbatura, solApuramAM cAturmAsa karyA ane eka cAturmAsa madhyapradeza-chattIsagaDhamAM rAjanaMdagAMvamAM karyuM. emanA vicaraNathI dakSiNa bhAratanI dharatI pAvana thaI gaI. dharmanI prabhAvanA khUba thaI. eTalAM varSomAM trIsa jeTalI pratiSThA thaI. emAM paNa madrAsamAM caMdraprabhunA derAsaranI bhavya pratiSThA mahotsava eka jAduI havA prasarAvI hatI. aneka lokono dhasAro zrI kalApUrNasUrijInAM darzana mATe thato. dakSiNa bhAratamAM AcAryazrIe karelAM cAturmAsanA ananya divaso loko haMmezAM yAda karatA rahyA che. pU. zrI kalApUrNasUrijI samatAnA dhAraka hatA. kaMI paNa zArIrika kaSTa paDe, azAtAvedanIyano udaya hoya te vakhate paNa teo svastha ane prasanna rahetA. madrAsamAM jyAre teo hatA tyAre jIvaleNa bImArImAM paTakAI paDyA hatA. zarIra sAva sukAI gayuM hatuM. smRti ochI thaI gaI hatI. paraMtu thoDA vakhatamAM ja roga kAbumAM AvI gayo ane anukrame pote pahelAMnA jevA ja svastha thaI gayA. zarIra nabaLuM thayuM tyAre paNa temanI AMtarika jAgRti to evI ja UMcI hatI. dakSiNa bhAratathI pAchA pharatAM mahArAjazrInI bhAvanA rAjanaMdagAMvamAM cAturmAsa karavAnI hatI, kAraNa ke A e nagara ke jyAM mahArAjazrIe AjIvikA mATe phalodIthI AvIne nokarI cAlu karI hatI ane e ja nagara ke jyAMthI emane Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalApUrNasUri mahArAja 611 brahmacarya vratanI ane dIkSAnI preraNA maLI hatI. ahIMnA jina maMdiramAM pArzvanAtha bhagavAnanI zyAma pratimA je tyAMnA lokomAM "kAliyA bAbA' tarIke jANItI che, emanI bhaktithI to potAnA tema ja parivAranA jIvanane sAco rAha maLyo hato. eTale rAjanaMdagAMvanI sparzanA jo gujarAta pAchA pharatAM na karavAmAM Ave to pachI gujarAtathI pharI ahIM AvavAno avakAza nahoto. eTale mahArAjazrIe eka cAturmAsa rAjanaMdagAMvamAM karyuM. ATalAM varSomAM zahera ghaNuM badalAI gayuM hatuM, paraMtu tyAM paga mUkatAM ja jUnAM saMsmaraNo tAjAM thayAM hatAM. dakSiNamAMthI pAchA pharyA pachI pa. pU. zrI kalApUrNasUrie pAlItANA, vAMkI ane phalodImAM cAturmAsa karyA. potAnA vatanamAM emaNe ghaNAM varSothI cAturmAsa karyuM nahotuM eTale e mATe tyAMnA saMgha taraphathI emane vAraMvAra vinaMtI thatI hatI. saMghanI vinaMtI chevaTe mAnya thaI ane zrI kalApUrNasUrijIe jIvananAM aMtima varSamAM aMtima cAturmAsa phalodImAM karyuM. teo zarIre azakta thaI gayA hatA, thoDA vAMkA vaLI gayA hatA. phalodImAM cAturmAsa bahu dhAmadhUmapUrvaka thayuM. cAturmAsa pachI emanI bhAvanA zaMkhezvara pahoMcavAnI hatI, paNa te pahelAM to vihAramAM emaNe deha choDI dIdho. zrI kalApUrNasUrijInA eka priya kavi te zrI devacaMdrajI mahArAja hatA. emanI covIsInA gUDhArtha zrI kalApUrNasUrijIe lakhyA che ane e pustakarUpe prasiddha thayA che. sAmAyika vize paNa eka pustikA lakhI che. zrI kalApUrNasUrijIe tyAra pachI svahaste lekhana kArya ochuM karyuM che. jema jema samudAyanI javAbadArI vadhatI gaI ane potAnI aMtaraMga sAdhanA cAlatI gaI tema tema svahaste lakhavAnuM ochuM thaI gayuM hatuM. paraMtu temanA ziSyoe emanI vANI zabdabaddha karI lIdhI che. zrI kalApUrNasUrijInAM vyAkhyAno eTale amRtanI dhArA. sAMbhaLatAM dharAie nahi. emAM zAstranI vAta Ave ane svAnubhavanI vAto paNa Ave. aneka zloko, gAthAo, stavanonI kaDIo vagerenA saMdarbho Ave. e badhuM emane kaMThastha hatuM. pratyeka viSayanI chaNAvaTa vividha dRSTikoNathI teo karatA. emanAM AvAM vyAkhyAnonI noMdha gaNiI mukticaMdravijaya ane gaNizrI municaMdravijaya utArI letA. evAM vyAkhyAno "kahe kalApUrNasUri', "kahyuM kalApUrNasUrie' ityAdi graMtharUpe prakAzita thayAM che, je tattvajijJAsu mATe atyaMta upayogI che. Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 2 prabhAvaka sthaviro zrI kalApUrNasUrijInuM samagra jIvana eTale prabhubhaktimaya sAdhakanuM utkRSTa jIvana. temanuM jIvana eTale vividha prakAranA utkRSTa yogono samanvaya. teo maMdiramAM hoya tyAre bhaktiyoga, vyAkhyAna ApatA hoya, vAcanA ApatA hoya, svAdhyAya karatA ke karAvatA hoya tyAre jJAnayoga, paDilehaNa-pratikramaNAdi kriyAo karatA hoya tyAre karmayoga ane rAtre ekAMtamAM besI dhyAna dharatA hoya tyAre emano dhyAnayoga cAlato hoya. Ama temanuM jIvana eka bahuzruta adhyAtmayogInuM hatuM. emanA kALadharmathI ApaNane eka virala mahAtmAnI khoTa paDI che. emanA bhavyAtmAne natamastake bhAvapUrvaka aMjali arpIe chIe. Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________