Book Title: Mokshmala
Author(s): Paramshrut Prabhavak Mandal
Publisher: Paramshrut Prabhavak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010820/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. aMtargata, siMdhu viMdurUpa vAlAvavodha zikSApATha. " jeNe AtmAne jANyo teNe sarva jANyuM" nirgratha mavacana. prakaTakarttA, paramazruta prabhAvaka maMDala - muMbaI. saMvat 1962. trIjI AvRtti Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva haka svAdhIna. dhI rAijhIMga sTAra prInTIMga presamA, vyAsa kAlIdAsa pItAMbare chApyu-rAjakoTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. pATa, Sanvr .. ... vAMcanAgnaM bhalAmaNa. garamAgadharma namenA namankAra. mAnavadeha. bhanAbhI gani bhAga ? lo. anAyI muni bhAga - jo. nAthI muni bhAga 3 no. mandaMva na. mAya nama maga naca bhAga ga. magamagAra bhAga 2 jI. ugama gRma. ninavagnI bhani bhAga ? lo. nine paranI bhakti bhAga 2 jo. bhaninA upaga. garI mahanA. ...... . cAra gAna. gaMgArane gAra upamA bhAga ? lo. 34 gagna cAra umA bhAga 2 jo. 36 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 22 23 24 25 26 27 24 29 30 31 M 32 33 34 35 36 -IM 37 38 39 40 41 42 43 vAra bhAvanA. kAmadeva zrAvaka * satya. satsaMga. parigrahane saMkocavo. tattva samajavuM. yatanA. rAtri bhojana. sarva jIvanI rakSA bhAga 1 lo. sarva jIvanI rakSA bhAga 2 jo. pratyAkhyAna. vinayavaDe tatvanI siddhiche. sudarzana zeTha. brahmacarya viSe subhASita. namaskAra maMtra. anupUrvI. sAmAyika vicAra bhAga 1 lo. bhAga 2 jo. bhAga 3 jo. " " pratikramaNa vicAra. bhikhArIno kheda bhAga 1 lo. bhAga 2 jo. " anupama kSamA. 37 39 41 43 46 48 50 52 53 55 57 59 61 64 65 67 69 71. 74 78 79 82. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 48 52 100 103 55 rAga. sAmAnya manortha. kapila muni bhAga 1 lo. " bhAga 2 jo. " bhAga 3 jo. tRSNAnI vicitratA. pramAda. viveka eTale zuM? zAnIoe vairAgya zA mATe vodhyo. mahAvIra zAsana. azuci kone kahevI. sAmAnya nitya niyama. kSamApanA. vairAgya e dharmarnu svarupa che. dharmanA mata bheda bhAga 1 lo. " bhAga 2 jo. bhAga 3 jo. sukhavipa vicAra bhAga 1 lo. bhAga 2 jo. bhAga 3 jo. bhAga 4 tho. bhAga 5 mo. bhAga 6 ho. 105 57 106 108 109 116 118 120 22 124 127 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 68 132 135 137 71 72 73 138 140 143 146 148 150 78 amUlya tattva vicAra. jiteMdriyatA. brahmacaryanI nava vADa. sanatakumAra bhAga 1 lo. " bhAga 2 jo. vatriza yoga. mokSa sukha. dharma dhyAna bhAga 1 lo. " bhAga 2 jo. " bhAga 3 jo. jJAna saMbaMdhI ve vola bhAga 1 lo. bhAga 2 jo. bhAga 3 jo. bhAga 4 tho. paMcamakALa. tattvAMvavodha bhAga 1 lo. bhAga 2 jo. bhAga 3 bhAga 4 tho. bhAga 5 mo. bhAga 6 bhAga 7 mo. bhAga 8 mo. 152 153 156 159 160 162 163 165 166 168 169 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 176 99 100 101 bhAga 9 mo. 170 bhAga 10 mo. bhAga 11 mo. 174 bhAga 12 mo. bhAga 13 mo. 177 bhAga 14 mo. 178 bhAga 15 179 bhAga 16 mo. 181 " bhAga 17 mo. 182 samAjanI agatya. 184 manonigrahanAM vighna. smRtimA rAkhavA yogya mahAvAkyo. 186 vividha prazno bhAga 1 lo. 187 bhAga 2 jo. 189 bhAga 3 jo. " bhAga 4 tho. " bhAga 5 mo. jinezvaranI vANI. 194 pUrNa mAlikA maMgala. 195 185 102 190 104 105 106 107 108 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelI AvRttinI prastAvanA. zikSaNa paddhati ane mukha mudrA. A eka syAdavAda tatvAva bodha vRkSatuM bIja che. A graMtha tatva pAmavAnI jIjJAsA utpanna karI zake ebuM emAM kaMi aMze paNa daivata rahuM che e sambhAvathI kahuM chauM. pAThaka ane vAMcaka vargane mukhya bhalAmaNa e che ke zikSApATha pAThe karavA karatAM jema bane tema manana karavA, tenAM tAtparya anubhavavA, jemanI samajaNamAM na AvatA hoya temaNe jJAtA zikSaka ke muniyothI samajavA, ane e yogavAi na hoya to pAMca sAta vakhata te pAge vAMcI javA eka pATha vAMcI gayA pachI ardha ghaDI te para vicAra karI aMta:karaNane pUchaq ke zuM tAtparya maLyuM ? te tAtparyamAMthI heya kSeya ane upAdeya zuM che ? ema karavAthI Akho graMtha samanI zakAze, hRdaya komaLa thaze vicAra zakti khIlaze; ane jaina tatvapara ruDI zraddhA thaze. AgraMtha kaMi paThana karavA rupa nathI paNa manana karavA rupa che. artharupa keLavaNI emAM yojI che te yojanA vAlAvavodha rupa che. vivecana ane prajJAnavodha bhAga bhinna che A emAMno eka kakaDo che, chatAM sAmAnya satvarupa che. svabhASA saMbaMdhIjene sAruM jJAna che, ane navatatva temaja sAmAnya prakaraNa graMtho je samajI zakecha tevAone A graMtha vizeSa vodha dAyaka thaze. ATalI to avazya bhalAmaNa che ke Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnA vALakane A zikSApAThonu tAtparya samajaNa rupe savidhi Apa jJAnazAlAnA vidyArthione zikSApATha mukhapATe karAvavAne vAraMvAra samajAvavA, je je graMthonI e mATe sahAya levI ghaTe te lecI eka ve vAra pustaka pUrNa zIkhI rahyA pachI avaLethI calAvag. ____ A pustaka bhaNI huM dhAru chau~ke mUjJa varga kaTAkSa dRSTithI nahIM joze vahu uMDA utaratAM A mokSamAlA mokSanA kAraNarupa thai paDaze! madhyasthatAthI emAM tatvajJAna ane zIla bodhavAno uddeza che. ___ A pustaka prasiddha karavAno mukhya hetu ucharatA vAla yuvAno avivekI vidyA pAmI AtmasiddhithI bhRSTha thAyache te bhRSThatA aTakAvavAno paNa che ' manamAnatuM uttejana nahIM hovAthI lokonI mAnyatA kevI thaze e vicAryA vagara A sAhasa karyu che, paNa hu~ dhAru chau~ 'ke te phaLadAyaka thaze. zALAmAM pAThakone bheTa dAkhala ApavA umaMgI thavA ane jainazAnAmAM upayoga karavA mArI bhalAmaNa che, toja pAramArthika hetu pAra paDaze. bIjI AttinI prastAvanA. . . '1 A graMtha eka syAdvAda tatvAvavodha vRkSatuM vIja che. tatva jIjJAsA utpanna karI zake evaM emAM kaMi aMze daivata raghuche, e saMbhAvathI kahevA yogya che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujha jIvomavyasthatAthI paThana-manana karaze, to teone A graMtha bahu lAbhakArI thaze. bahu uMDA utaratAM A mokSamALA mosanAM kAraNa rupa thai paDaze. madhyasthatAthI emAM tatvajJAna ane zila bodhavAno uddeza che. vAMcanArane ane bhaNanArane mukhya bhalAmaNa e che ke AzikSApATha ekalA pAThe karavA karatAM jema vane tema manana karavA ane tenA tAtparya anubhavatrAMje na samaje teNe jANanAra pAsethI vinaya pUrvaka samajavAno udyama karavo. evI yogavAi na maLe to e pATho pAMca sAtavAra zAMti pUrvaka vAMcI javA. eka pATha vAMcI gayA pachI ardha ghaDI e upara vicAra karI manane pUchag ke zuM samajAyuM ? je sa. majAyu temAM heya (chAMDavA yogya,) jJeya (jANavA yogya) ane upAdeya (AdaravA yogya) che ? Ama karavAyI Akho graMtha samanI zakAze; hRdaya komaLa thaze, vicAra zakti khIla ane vinarAga mArga upara ruDI zraddhA thaze. A graMtha ekalo vAMcI javAno nathI. emAM manana karavAnI jarura cha, artharupI keLavaNI emAM yojIche, e yojanA vAlAvavodha cha; je tatva jIzAmu vAla vivekiyone bahu upayogI che, vivecana ane prajJAvavodha bhAga bhinnache, A pustaka emAMno eka khaMDache chatAM sAmAnya tatvarupa che. gujarAtI bhApAnuM jene sAraM jJAnache ane navatatvAdi sAmAnya prakaraNo je samanI gakeche eone A graMtha vizeSa vodha dAyaka thaze. A graMthanI yojanAno eka hetu ucharatA yuvA. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ none Atma-hita bhaNI lakSa karAvavAno che. temaja AtmArthI puruSo AvI vIjI khapara hitakArI mALA guMthI prasiddhimA lAve evo paNa eka hetuche, A mokSamAlAnAM cAra pustako thavAnI yojanA hatI emAMnuM A vIjuM pustaka che. agAu kAM tema A pustaka vAlAvavodha che. vivecana ane prajJAnavodha trIjA ane cothA pustakamAM AvavAnI yojanA hatI. pahelAM pustakano uddeza pAMcamA pArigrAphathI sUcita thAyache. A graMthanA kartA puruSa e vAkInAM pustako guMthe e pahelA teo zrIno dehotsarga thayoche jenA karatAM vIjeM kaMDa saMtApa janaka hoi zake nahIM. trIjA ane cothA pustakanI saMkalanA dareka mAlAnA 108 zikSApATha rupa maNakAvaDe saMkSepamA alpa vakhatamAM eoe prakAzI che. koi vivekI, madhyasthabhAvI jIva jJAnI puruSatuM AlaMbana lai e saMkalanA pramANe mALA guMthavA puruSArtha kare to te mahA bhAgane svaparahita sulabha che. tathAstu! 2 A graMthanI A vIjI AvRtti pragaTa thAyache. "vitarAga mArga pravezikA" evaM upanAma A graMthane yogya che. vitarAga kathita mArganuM svarupa A graMthamAM darzAvyu che jJAnAdi vikasAvavAnI, vizuddha karavAnI AmAM kuMcI rahelI che. kattI puruSe prakAzyu cha ke-bahu uMDA utaratAM A mokSamALA mokSanAM kAraNarupa thai paDaze. (kAraNake) madhyasthatAthI emAM tatvajJAna ane zila vodhavAno uddeza che... Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 A mokSamALA mokSavadhu mATenI varamALA thAya e sahaja siddha dhAyache. tatvajJAna ane satzIla, athavA jJAna ane kriyA, athavA zruta ane cAritra dharmanI ArAdhanA, athavA samyagjJAna, samyagdarzana karIne samyakcAritra saraLabhApAmAM satya jANapaNuM ane te pramANe satya vartana A mokSa prAptinAM sAdhana che; ane e sAdhanono A graMthamAM vodhache. to te yathArtha vAMcI- vicArI te pramANe pravartanArane mokSa kema sulabha na hoya ? arthAt tatva samajavAno prayAsa karI, te samajI sIdhI rIte vartte to tene mokSa dUra nathI: Ama tatvajJAna pAmavAno, satzIla sevavAno, ane pariNAme mokSa meLavavAno AkhA graMthamAM bodhache. tatva jIjJAsA jAgRta kare, ane sadvartanamAM mere evo sthaLe sthaLe upadeza che. ajJAna ane matamatAMtara TALavAno, madhyasthatAthI tatva upara AvavAno, evI rucI upajAvavAno prayAsa sthaLe sthaLe cheM, je mokSanAM kAraNarUpa che. zikSApATha mAtra manana karavA yogya che. eTale pratyekanuM prathak avalokana na karatA e vAMcanArane zIra rAkhavaM yogya che. vAMcanArane bhalAmaNanA pAThamAM darzAcyA pramANe viveka pUrvaka, manana pUrvaka, A mALA kaMThe dharavAthI prAMta bahu hita thaze mATe sarva sujJa bhAio, vhenoe viveka pUrvaka, madhyasthatAthI, mamatva dUra karI bahumAna ane vinaya pUrvaka A graMtha paThana-manana kara, jethI mokSanAM kAraNarUpa thai paDavAno AmALAno hetu sahaja siddha thAya. tathAstu ! Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjI AvRttinI prastAvanA. zrI mokSamALAnI A trIjI AvRtti loka sevAmAM raju karatAM amane ghaNo AnaMda thAyache. tattvajIjJAsuone sAmAnyapaNe tatvAvabodhanAM nimittarUpa A mALA kevaLa jainiyo mATe athavA eka amuka saMpradAya mATe racavAmAM nayI AvI. - e enI aMdaranA zikSApAThothI khAtrI thAya emache. makaraNa graMthonA jJAnakAMDa ane kriyAkAMDa evA ve vibhAga pADiye to A graMtha prathama bhAgamAM Ave che. jema saMpradAya judo, tema kriyA paNa judI, arthAt saMpradAya bhede kriyAbheda paNa hoya A vAta svAbhAvika che; ane ekAMta kriyAne uddezI A mokSamALA lakhavAmAM AvI hata to ene amuka eka saMpradAyano pakSa levo paData; ane ema thatAM sAmAnya vAMcanArAomAM, jainanA judA judA saMpradAyamAM eNe je jijJAsAvodha jAgRti ANIche, eje Adara satkAra pAmIche, temAM moTI khAmI Avata. jema jema kriyAo judI tema tema saMpradAya paNa judA ; ane jema jema saMpradAya judA tema tema kriyAo paNa judI, AA eka vIjAne AdhAre rahelAM lAMbA kALI cAlI AvelAM satyache, deza-kALAdi bhede kriyAdi bheda paDheche; kriyAdi bhede saMpradAya paMthabheda paDeche; paNa te sarvamAM jJAnabhAga to sAmAnyaja raheche; tattvajJAnamAM phera paDato nathI. " liMga ane bhedo je vRttanAM re, " dravya deza kALAdi bheda - mULa mAraga sAMbhaLo jInano re, Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "paNa jJAnAdinI je nyUnatA re, . "teto traNye kALeja abheda-mULa0 katI purupa zrImad rAjacaMdra. rupiyo rAkhavAnI kothalI kALakrame ghasAi jIrNa thai nAza pAme, tene sATe navI kothaLI Ave, paNa enI aMdara rahela rupiyo to teno teja, tema kAlakrame navA navA saMpradAya thAya, eka saMpradAya lopa thai tenI jagoe bIjo utpanna thAya, kriyAmAM pheraphAra-rupAMtara thAya, paNa te vadhAno AdhAra, sAmAnya avalaMbana to parApUrvI cAlyo Avato jJAnamArga, anAdi kALadhI satpurupothI, mahAtmAothI uttarottara utarI AvatuM tattvajJAna, tenuM garmita gUDha rahasya je jJAna te to ekaja. A graMtha tatva paNa rupiyo che, arthAta e jJAna mukhya che, eno garbha jJAnache; ane tethI te game te dezakALamA~ te te dezakALanI bhApAmAM tattvanijJAsuone tattvAvavodhanAM kAraNarupa thaze. zrIman katA purupe prathamAvRttinI prastAvanAmAM, tenI mukhamudrAnA mathALeja pUrNa vicAra karI AbhaviSya-bhAkhelaM che. jainomAM judA judA saMpradAya, gaccha bheda chatAM A mokSamAlA sAmAnya bodhanuM kAraNa thayela cha, e e saMbhAvanAne vicArapUrvaka bhaviSya ghANIne satya TharAve che. pahelI Arati saMvat 1943-44mAM vahari paDI hatI. vIjI AvRtti saMvat 1957mAM pragaTa thai ane tyAra pachI AtrIjI Atti loka sevAmAMraju thAyache, e AgraMthanI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokamAM vadhelI jIjJAsA sUcave che, ghaNI sArI pAThazAlA. omAM A graMtha dharma-nIti-tattvajJAnanA zikSaNa arthe mukarara karavAmAM Avyo che tethI paNa enI mAgaNI vizeSa jovAmAM Aveche. AthI AnI cothI Attino khapa paNa TuMka mudatamAM jAgaze, ema amane lAgecha. hiMdI bhASAmAM Anu bhASAMtara paNa thayela cha, marAThImAM thavAnuM che e je hetu e A graMtha yojAyalo che, tenI siddhi sAdhakatA ane tenI uttamatAnA purAvArupa che. ____ AgraMtha jIjJAsAnI vRddhi karaze, evI AzA Ama jotA saphala thai che, chatAM A graMthanA pahelA, trIjA ane cothA bhAgo racI taiyAra karI pragaTa karavA koi vIrapuruSa vahAra nathI Avyo e kheda janaka che. saMpUrNa tattvajJAnanI Toce pahoMcayU~ to rAM, paNa sAmAnya vodhanIe e maMdatA sUcave che je kharekhara kheda yukta che. A kArya koi mukha tattvajijJAsu mAthe lai pAra pADaze, evI ame vIjI ArattinI prastAvanAmAM AzA pragaTa karI hatI, paNa e vAtane pAMca varasa thai gayAMche mULa kartA puruSe potAnI aMta avasthAe prakAzela anukramaNikA mATe paNa koinI mAgaNI thai nathI! paNa AthI ame nirAza nathI thatA. hajI koine koi satvazAlI mahAnubhASa darzana dezeja, kemake vahu-ratnA vasuMdharA ane ene A anukramaNikA upayogI thaze. . zrImad rAjacaMdranA vicArAdi saMgrahano eka mhoTo graMtha kyArano loka sevAmAM raju thayoche, temAM paNa A mokSamA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAnA tatvamukha zikSApATho dAkhala karelA che. zrI mokSamALAnI pIjI tathA AtrIjI AvRtinA aMge ame vAMcaka varganI kSamA cAhiye chiye, ke anivArya kAraNone lai, phaladhAraNAnI khAmIne lai vIjI AvRti bahu dopavALI rahI hatI pahelI AvRti karatAM paNa vadhAre dopavALI hatI; ane A trIjI AvRti paga doSa rahita thai zakI nathI. zuddhi patraka A sAthe TAMkelaM che, paNa have pachInI AvRttimAM A ke AvA dopo na Ave, na rahe, ema zvA karavA AzA rAkhiye chiye. ghaNIvAra loko je vAta (sAcI ke khoTI) pote mAnI veThA hoya tene aNasamajathI graMthanI vAta sAthe seLameLa karI deche. sAcI vAtanI to harakata nahi, paNa khoTI vAtanA seLameLathI graMyane bahu hAni pahoMce che; vicakSaNa jano paNa A zulAvo khAya che, to sAmAnya janonuM to kahe ja zuM ? graMthamA rahelo Azaya te graMthanA vAMcanArA ke sAMbhaLanArA samajaphera rupe grahaNa kare. tethI vAMcanArA ke sAMbhaLanArA potAne to satyano lAbha narthI thato, paNa ulaTuM graMthane tenA vastu-vicAra-viSayane, tenA karttAne anyAya thAyache ane tethI thavAnA bhaviSyanA lAbhane javarodhako pahoMce che, A graMthane aMge paNa ekAda ve vAvatamA kAMika asaMmajasa bhAve samajaphera yayelo amAre kAne Anyo che. Akho graMtha madhyasthabhAve, kevaLa pakSapAta rahita, matabhedane kore mUkI, tattva bodhane avalaMbI tenA pracAra arthe lakhAyalo che A khAte Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 graMthatuM mananapUrvaka, yuktipUrvaka, madhyasthabhAve avalokana karatAM tenA niSpakSapAtapaNAnI khAtrI thAya ema che. chatAM upara jaNAvyuM tema ajJAna janya samaja phera thayela che. je joke koi rIte graMthanA gauravane ghaTADe ema nathI, athavA to tenA viSayane, ke kAna ke bhAvilAbhane upara kahyA mujava hAni rupa nathI kemake suvarNa sadAkAla suvarNa rupe sthita raheze; koi ene samaja phera pItaLa kahe, gaNe, graha, tethI tenA suvarNapaNAmAM kAMi bAdha Ave ema nathI. hAni mAtra samaja pherane lai enA lAbhathI aMtarAya pAmanArane che. je ve sthaloe samaja phera karavAmAM Aveche te A pramANe che. / 1-sarva mAnya dharmanA vIjA shikssaapaatthmaaN| "puSpa pAMkhaDI jyAM dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya" 2-namaskAranA pAThamAM madhALe paMcaparameSTi vAMcaka . pAMcaja pada ApyAM che te"puSpa pAMkhaDI jyAM dubhAya che." sarvamAnya ahiMsAnA codha pAThamAM kahevAmAM Avela che. emAM kahellu che ke sarva jIvanI rakSA, sarva jIvanI mana-vANI-karme karI dayA e paramadharma cha; ane AvI saMpUrNa dayAno koi darzana vodha karatuM hoya to te zrI jaina darzana che; tenI dayA eTalI sUkSma che ke phulanI pAMkhaDI jevo sUkSmamA sUkSma jIva dubhAvano. emAM paNa zrI jinavara devanI AjJA na hoya. dayA dharmanI sUkSmatAno khyAla ApavA A eka vacana kahyu, ke puSpa vA zINA kSudra jaMtunI dayA jeNe svIkArI che, tevA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhINA jIvane paNa koi rIte dubhAvavo nahi, evI jenI AjJAche, e zrI vItarAga mahAvIra devanoja parama dayAmaya avirodhI dharmache. Ama dayAnA mUkSma prakAranA dRSTAMta rupe "puSpa pAMkhaDI jyAM dubhAya i." sApekSa vacano nIkaLelA che. tene koi koi bhAioe kevA aNasamaja rupa anya AzayamAM seLabheLa karI dIyela che, te jotAM glAni upaje che. vartamAnamA eka pakSa ema kaheche, ke zrIjinavara devanI pUjAmA puppa na vAparatrAM, kemake ethI hiMsA thAyache vIjo sAmo pakSa ema kaheche ke hiMsAnA pariNAme puppano zrIjineMdra pUjAmAM upayoga thato nathI, paNa triloka pUjya, traNa lokanA nAtha evA vItarAga paramAtmAnI jagatmAM ramya manorama thAlhAdaka gaNAtA dravye karI bhAvapUrvaka pUjA rupe puppano upayoga thAyache, ane ethI ulaTuM hiMsAnA vadale bhakti uSTrAsanA phalarupa mahApUNya upArjana thAya che, ane pariNAme nirjarA thAyache. Ama ve pakSa je puSpa pUjAnA vidhi-nidhanAM paDelAle teno Azaya A vAkyane AropI dIgho; paNa pazuma zAyache. "puNa pAMkhaDI jyAM dubhAya i." ne A takagara sAye kAMDa levA devA nathI. dayAno sUkSma prakAra vatAva pAnA henura e zabdo kAvyamA AvelA che; Ama e sApekSa che e saMbaMdhI AzayAMtara kartavya nathI. 2. zrI paMcAraneSTinAM to nava padache. ema eka pakSamAne cha, o bho to pAMca padana mukelA che! ahiyA paNa potAnI mAninatAne lai Azaya phera asaMmajasa bhAve thayo Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 Na zrI namaskAranA zikSApAumA mathALe paMcaparameSTiM vAcaka pArtha pada mukatA e pada mukanAra mahAzayane kAi pAMca pada vAlA sAtha ke nava padavALA sAthe levAdevA nahotuM. vizvamAnanIya, pUjanIya paMca utkRSTa vastuo kai kai? to ke zrI arihaMtAdi paMcaparameSTi, A vatAvavA rupeja e paMcaparameSTi namaskAra zrI pAThanA mathALa mukAyAM cha. nava pada mAnanArAe AthI Azaya phera kartavya nathI. vIjAM cAra pada e paMca padanA mahImAnA stotra rupeche, ane A zikSApATha paga bhASA phere e paMca paramotkRSTa vastuonA guNanA gAnarupa che. mATe asaMmajasa bhAve koi bhAie kAi vikalpa karavo yogya nathI. AvA samajaphera ghaNA vanavA yogya che, ane te alakSa karavA ghaTeche paNa samajapherathI grahaNa karanAre bahu saMbhALI vicArI cAlavU yogya cha, Azayane ulagAvavAdI potAne lAbhAMtarAya thAyache vIjAne paNa e aMtarAya pote nimita thAyache. jethI Ama aNasamajane lai vevaDA aMtarAyano pote bhAgI thAyache mATe AtmahitaiSI jijJAsu bhAio-vhenone ame vIjI AvRttinI prastAvanA joi te mujava manana pUrvaka, madhyasya dRSTie A graMtha pharI pharI vAMcavA-vicAravA vinaviye chie. itizaM0 muMbai-mAMDavI ) lI. kSamA zramaNa caraNa sevaka saMvat 1962nA azADha manasukha vi. kIracaMda zukala 2 mahetA. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. pustaka vI. zikSApATha 1. vAMcanArane bhalAmaNa. vAMcanAra ! bhA pustaka Ane tamArA hastakamaLamAM Ave che. tene lakSapUrvaka bAMcano, namAM kaddelA vipayone vivekayI vicArajI, ana paramArthane hRdayamAMdhAraNa karajo. ema karazo no tame nIni, viveka, dhyAna, jJAna, sadguNa ane AtmazAMti pAmI zakayo. tame jANanA go ke, keTalAMka ajJAna manuSyo nahIM vAMcavAyogya pustako vAMcIne amUlya vakhana cyA khoi de che jedhI teo abaLa raste caTI jAya che, AlokamAM apakIrni pAme cha; ane paralokamAM nIca gatie jAya che. bhApAjJAnanAM pustakonI peThe A pustaka paThana karavAna nadhI, paNa manana karavAnuM che. tethI A bhava ane parabhava Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. vannamAM tamAraM hita thaze. bhagavAnanAM kahelAM vacanono emAM upadeza karyo che. tame A pustakano vinaya ane vivekathI upayoga karajo. vinaya ane viveka e dharmanA mULa hetuo cha, ___ tamane vIjI eka A paNa bhalAmaNa che ke, jeone vAMcatAM AvaDatuM na hoya, ane teonI icchA hoya to A pustaka anukrame temane vAMcI saMbhaLAva. tamane A pustakamAthI je kai na samajAya te muvica. kSaNa purupa pAsethI samajI levU yogya che. ____tamArA AtmAnuM AthI hita thAyaH tamane jJAna, zAMti ane AnaMdamaLe; tame paropakArI, dayALa, kSamAvAna, vivekI ane buddhizAlI thAo; evI zubha yAcanA arhata bhagavAn pAse karI A pATha pUrNa karuM chauM. zikSApATha 2. sarvamAnya dharma. caupAi. dharmatattva jo pUchayu mane, to saMbhaLAce snehe tane je siddhAMta sakaLano sAra, sarva mAnya sahune hitakAra. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvamAnya dharma. bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma na vIjo dayA samAna; abhayadAna sAve saMtoSa, dya prANIne, daLavA dopa. satya, zILa ne saghaLAM dAna, dayA hone rahyAM pramANa; dayA nahIM to e nahIM eka, vinA sUrya kiraNa nahIM dekha. puSpapAkhaDI jyAM dubhAya, jinavaranI tyAM nahIM AjJAya; sarva jIvanuM Iccho mukha, mahAvIranI zikSA mukhya. sarva darzane e upadeza; e ekAMte nahIM vizeSaH sarva prakAre jinano vodha, dayA yA nirmaLa avirodha ! e bhavatAraka suMdara rAha, dhariye tariye karI utsAha; dharma sakaLanuM e zubha mULa, evaNa dharma sadA pratikULa. tattvarUpathI e oLakhe, te jana pahoceM zAzvata sukhe; 3 2. 3. 4. 6. 6. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zAMtinAtha bhagavAna bhasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha. zikSApATha 3. karmanA camatkAra, hu~ tamane keTalIka sAmAnya vicitratAo kahI jauM cha e upara vicAra karazo, to tamane parabhavanI zraddhA dRDha thaze. eka jIva suMdara palaMge puSpazayAmAM zayana kare che, ekane phATala godaDI paNa maLatI nathI. eka bhAta bhAtanAM bhojanothI vRpta rahe che, ekane kAlI jAranA paNa sAMzA paDheche. eka agaNita lakSmIno upabhoga le che, eka phUTI vadAma mATe thaine ghera ghera bhaTake che. eka madhurAM vacanothI manupyanAM mana hare che, eka avAcaka jevo thaine rahecha. eka suMdara vastrA. laMkArathI vibhUpita thai phare che, ekane kharA ziyAnAmAM phATelaM kapaDaM paNa oDhavAne maLtuM nathI. eka rogI che, eka pravala che. eka buddhizALI che, eka jaDabharata che. eka manohara nayanavAle che, eka aMdha che. eka lUlo, ke pAMgaLo cha, ekanA paga ne hAtha ramaNIya che. eka kIrtimAna che, eka apayaza bhogave che. eka lAkho anucaro para hukama calAve che, ane eka teTalAnA ja TuMvA sahana kare che. ekane joine AnaMda upaje che, ekane jotAM vamana thAya che. eka saMpUrNa iMdriyovALo cha, ane eka apUrNa iMdriyovALo che. ekane dina duniyA lezabhAna nathI, ne ekanAM du:khano kinAro paNa nathI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavadeha. eka garbhAdhAnamA AvatAMja maraNa pAme che. eka janmyo ke tarata maraNa pAme che. eka muvelo avatare che ane eka so vapano vRddha thaine mareche. koinAM mukha, bhASA ane sthiti sarakhAM nathI. mUrkha rAjyagAdI para khamA khamAthI vadhAvAya che, ane samartha vidvAno dhakkA khAya che! Ama AkhA jagatanI vicitratA bhinna bhinna prakAre tame juo cho; e uparathI tamane kaMi vicAra Ave che ? meM kA che te uparathI tamane vicAra Avato hoya to kaho ke, te zA vaDe thAya che ? potAnAM bAMdhelAM zubhAzubha karmavaDe. karmavaDe Akho saMsAra bhamavo paDecha. parabhava nahIM mAnanAra pote e vicAro zAvaDe kare che te upara yathArtha vicAra kare, to te paNa A siddhAMta mAnya rAkhe. zikSApATha 4. mAnavadeha. AgaLa kayu che te pramANe vidvAno mAnavadehane vIjA saghaLA deha karatAM uttama kahe che. uttama kahevAnAM keTalAMka kAraNo atre kahIzuM. A saMsAra bahu duHkhathI bharelo che, emAMthI jJAnIo tarIne pAra pAmavA prayojana kare che, mokSane sAdhI teo Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zrImada rAjacaMdra praNIta mokSamALA. anaMta sukhamAM virAjamAna thAya che. e sokSa vIjA koi dehadhI maLato nayI. deva, tiryaca ke naraka e ekke gatithI mokSa nathI; mAtra mAnavadehathI mokSa che. tyAre tame kahezo ke, saghaLAM mAnaviyono mokSa kema dhato nathI ? teno uttaraH jeo mAnavapaNuM samaje che, teo saMsArazokane tarI jAyache, jenAmAM vivekabudhdhi udaya pAmI hoya, ane te vaDe satyAsatyano niNarya samajI, parama tattvajJAna tathA uttama cAritrarUpa saddharmanuM sevana karI jeo anupama mokSane pAme che, tenA dehadhArIpaNAne vidvAno mAnavapaNuM kahe che. manuSyanA zarIranA dekhAva uparathI vidvAno tene manuSya kahetA nathI; paraMtu tenA vivekane lar3ane kahe che. ve hAtha, ve paga, ve AMkha, ve kAna, eka mukha, ve hoTha ane eka nAka e jene hoya tene manuSya kahevo ema ApaNe samajavuM nahIM. jo ema samajIe to pachI vAMdarAne paNa manuSya gaNavo joie. eNe paNa e pramANe saghaLaM prApta kayuM che. vigeSamAM eka pUMchahu~ paNa che; tyAre zuM ene mahA manuSya kar3evo ? nA, nahIM. mAnavapaNuM samaje te ja mAnava kahevAya. jJAnIo kahe che ke, e bhava bahu durlabha hai; ati puNyanA prabhAvathI e deha sAMpaDe che; mATe ethI utAvaLe AtmasArthaka karI levu. ayamaMtakumAra, gajasukumAra jevAM nAnAM vALako paNa mAnavapaNAne samajavAthI mokSane pAmyAM manuSyamAM je zakti vadhAre che, te zaktivaDe karIne madonmatta hAthI jevAM prANIne paNa vaza karI le che; e zaktivaDe jo teo potAnAM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthI muni bhAga 1+ manarupI hAthIne vaza karI le, to keTalaM kalyANa thAya ! koTa paNa anya dehamAM pUrNa sadvivekano udaya thato nathI, ane mokSanA rAjamArgamAM praveza thai zakato nathI. ethI ApaNane maLela A vaha durlabha mAnavadeha saphaLa karI levo e avazyanuM che. keTalAka mUrkho durAcAramAM, ajJAnamAM, viSayamAM, ane aneka prakAranA madamAM Avo mAnavadeha vRthA gumAve che. amUlya kaustubha hArI vese che. A nAmanA mAnava gaNAya, bAkI to vAnararUpa ja che. motanI paLa, nizraya, ApaNe jANI zakatA nathI, mATe jema vane tema dharmamAM tvarAdhI sAvadhAna thavaM. zikSApATha 5. anAthI muni bhAga 1. aneka prakAranI ridhivAko magadhadezano zreNika nAme rAjA azvaniDAne mATe maMDikula nAmanAM vanamAM nIkaLI paDhyo, vananI vicitratA manohAriNI hatI. nAnA prakAranA vRkSa tyAM vIrAM tAM; nAnA prakAranI komaLa velIo aachpa thar3a rahI hatI; nAnA prakAranAM paMkhIo AnaMdadhItenuM sevana karatAM hRtAM; nAnA prakAranAM pakSiyonAM madhurAM gAyana tyAM saMbhaLAta hata; nAnA prakAranAM phUlathI te vana chavAi rahuM hartu; nAnA prakAranAM jaLanAM jharaNa tyAM vadetAM hatAM* huMkAmAM e na naMdanavana januM lAgataM hatuM. te vanamAM eka jhADa taLe mahA samAdhivaMta paNa sukumAra ane mukhocita sunine te zreNike Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. beThelo dITho. enurUpa joine te rAjA atyaMta AnaMda pAmyo. upamArahita rUpathI vismita thaine manamAM tenI prazaMsA karavA lAgyo. A munino kevo adbhuta varNa che ! ejeM ke, manohara rUpa che ! enI kevI adbhuta saumyatA che! A kevI vismayakAraka kSamAno dharanAra che! AnA aMgathI vairAgyano kevo uttama prakAza che! AnI kevI nirlobhatAjaNAya che! A saMyati ke nirbhaya namrapaNuMdharAve che ! e bhogathI kevo virakta che ! ema ciMtavato ciMtavato, mudita thatothato, stuti karato karato, dhImethI cAlato cAlato, pradakSiNA dai te munine vaMdana karI ati samIpa nahIM tema ati dUra nahIM, ema te zreNika veTho. pachI ve hAthanI aMjali karIne vinayathI teNe te munine pUchayu: "he Arya! tame prazaMsA karavAyogya evA taruNa cho! bhogavilAsane mATe tamAraM vaya anukUla che saMsAramA nAnA prakAranAM mukha rahyAMche. Rtu RtunA kAmabhoga, jala saMbaMdhInA vilAsa, tema ja manohAriNI strIonAM mukhavacananuM madhuraM zravaNa chatAM e saghaLAno tyAga karIne munitvamAM tame mahA udyama karo cho enuM zuM kAraNa temane anugrahathI kaho." rAjAnAM AvAM vacana sAMbhaLIne munie kayu: "he rAjA! huM anAtha hato. mane apUrva vastuno prApta karAvanAra, tathA yogya kSemano karanAra,mArApara anukaMpA ANanAra, karuNAthI karIne parama sukhano denAra evo mAro koi mitra thayo nahIM. e kAraNa mArA anAthIpaNAnuM ituM." Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthI muni bhAga 2. . . 9. zikSApATha 6. anAthI muni bhAga 2. zreNika, muninAM bhApaNathI smita hasIne bolyoH "tamAre mahA riddhivaMtane nArtha kema na hoya? jo koi nAtha nathI to hu~ tharDa cha. haM bhayaMtrANa ! tame bhoga bhogago. he saMyati ! mitra, jJAtie karIne durlabha evo A namAro manuSyabhatra sulabha karo." anAthIe kA: "areNika rAjA! paNa tuMpone anAya cho to mAro nAyazu yaiza ? niyanate dhanAnya zAMdhI banAve ! abudha te yudhidAna kyAMdhI Ape ? ajJa te vidvatA kyAMcI de? baMdhA te saMtAna kyAMdhI Ape jyAre tuM pote anAtha chatyAre mAronAya kyAMcI yaza?" muninAM vacanathI. rAnA ani Akucha ane zrI vismita thayo. koi kALe je vacananuM zravaNa nathI te vacana / yati ,khayI zravaNa thayuM. edhI ne zakina yo, bhane vayAH "hu aneka prakAranA acano bhogIcha; aneka prakAranAmadonmatta hAthIonodhaNI cha aneka prakAranI sainyA mane AdhIna cha nagara, grAma, aMtaHpura ane catuSpAdanI mAre kaMDanyUnatA nathI; manuSya saMbaMdhI saghalA prakAranA bhoga hUM pAmyo cha; anucaro mArI AjJAne ruDI rone ArAye che ema rAjAne chAnatI sarva prakAranI saMpatti. mAre ghera che aneka manavAMchita vastuo mArI samIpe rahe-che.. Avo I mahAn chatAM anAtha kema houM ? rakhe he bhagavan ! tame mRpA bolatA ho." munie kI: "rAjA! mAru kahe tuM nyAyapUkke samajyo nathI. have hu~jama anAtha thayo; ane jema Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrImad rAjacaMdra gaNIta mokSamALA. meM saMsAra tyAgyo tema sane kahuM cha; te ekA ane sAbadhAna cittathI sAmaLa; sAMbhaLIne pachI tArI zaMkAno satyAsatya nirNaya karane:-- "kauzAMbI nAme ati jIrNa ane vividha prakAranI bhavyanAtha bharelI eka suMdara nagarI che; tyAM ribdhithI paripUrNa dhAmaMcaya nAmano mAro pitA raheto hato. he mahArAjA I yauvanavapanA prathama bhAgamAM mArI AMkho ati vedanAthI gherAi; Akhe zarIre ani vaLavA maMDyo. zastrathI paNa atizaya tIkSaNa te roga vairInI peThe mArApara kopAyamAna thayo. mAruM mastaka te AMkhanI asahya vedanAthI duHkhavA lAgyuM vajranA mahAra jevI, vIjAne paNa raudra bhaya upajAyanArI evI te dAruma vedanAvI huM atyaMta zokamAM hato. saMkhyAvaMdha vaidyakazAstranipUna vaidyarAjo mArI te vedanAno nAza karavA mATe avyA, ane temaNe aneka auSadha upacAra karyA paNa te dRthA gayA. e pahA nipUNa gagAtA vaidyarAjo mane te daradayI mukta karI nahIM, eja he rAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM mArI AkhanI vedanA TALavAne mATe mArA pitAe sarvadhana ApavA mAMDayuM paNa tethI karIne mArI te vedanA TaLI nahIM, he rAjA ! eja mAruM anAthaparnu hatuM mArI mAtA utrane zo karIne ati duHkhArtta i, paraMtu te paNa mane daradayI bhUkASI zakI nahIM, eja he rAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM. eka peTazI janmelA mArA jyeSTha ane kaniSTha bhAbhI potAthI banato parizrama karI kyA paNa mArI te vedanA uLI nahIM, he rAjA ! ena mAI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAvI huni bhAga 20 11 bhASaNaM tuM. eTa peTIjI garI jyeA bhane kaniSThA zamidIvArI dAre kuTaM dIM, he dahArAja ! ena bAI davAva sTaM* mArI dI patihatyA, yAgavara anurakta jane madatI hI terI vAyuM pItI deNe aba pAnI ApyA stAM, bhane nAnA prakAradAM gholaNa, yuvAdika sugaMdhI padArtha, tepaja aneka prakAranAM phula caMdanoMdinai jANitA ajANatA vilepana karyA chatAM, hU~ te vilepanathI mAro roga mAvI na Takyo; kSaNa paNa aMgI rahetI nahotI evI te khI paNa pArA rogane DhALI na zakI, eja he mahArAjA ! mAruM anAthapaNa ha. ema koinA premI, koina auSadhI, koinA bilApathI ke koinA enmiyI eM roga upazamyo nahIM. e veLA punaH punaH meM sa sa vedanA bhogavI; pachI huM prapaMcI saMsArathI kheda pAmpo ekavAra jo A mahA viraMcanAmaya vedanAthI muktaM thajaM to khetI, daMtI ane nirAraMbhI varjyAne dhAraNa karuM ema ciMtatrIne zayana karI gayo. jyAre rAtri vyatikramI gai tyAre he mahArAja ! mArI te vedanA kSaya yA~ gai; ane huM nirogI thayo. mAta, tAta svajana baMdhavAdikane pUchIne prabhAte meM mahA kSamAvaMta iMdriyane nigraha karavAvA, ane AraMbhApAvidhI rahita evaM aNagIratva dhAraNa karyu. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrImada rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zikSApATha 7. anAthI muni bhAga 3 - """ he zreNika rAjA ! tyAra pachI hu~ AtmA paratmAneo nAtha thayo . have huM sarva prakAranA jIvano nAtha chauM tuM je zaMkA pAmyo hato te have TaLI gai haro. ema AkhuM jagat-cavarttI paryaMta azaraNa ane anAtha che. jyA upAdhi che tyAM . anAthatA che; mATe huM kahuM chauM te kathana tuM manana karI jaje. nizcaya mAnaje ke, ApaNo AtmA ja duHkhanI bharelI vaeNtaraNIno karanAra che; ApaNo AtmA na krUra sAlmali vRkSanAM duHkhano upajAvanAra che; Apago AtmA ja vaMchita vasturUpI dudhanI devAvALI kAmadhenu mukhano upajAvanAra che; ApaNo AtmA ja naMdanavananI peThe AnadakArI che; ApaNo AtmA ja karmano karanAra che; ApaNo AtmA jate karmano TALanAra che; ApaNo AtmA ja duHkhopArjana karanAra che, ane ApaNI AtmA jasukhopArjana karanAra che; ApaNo AtmA ja mitra, ne ApaNo AtmA javairI che; ApaNo AtmA kaniSTha AcAre sthita, ane ApaNo AtmA ja nirmaLa AcAre sthita rahe che. PS ema AtmaprakAzakaM bodha zreNikane te anAthI munie Appo. zreNikarAjA bahu saMtoSa pAmyo. ve hAthanI aMjali karIne te ema bolyo: "he bhagavan ! tame mane bhalI rIte upadezyo; tame jema hatuM tema anAthapaNuM kahI vatAnyuM maharSi / tame sanAtha, tame sabaMdha ane tame sadharma cho. tame sarva anAthanA nAtha cho. he pavitra saMyati / huM tamane kSamAkuMkuM tamArI jJAnI zikSArthI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthI muni bhAga 30 13 lAbhapAmyo . dharmadhyAnamAM vighna karavAvAluM bhoga bhogavavA saMbaMdhI meM tamane he mahA bhAgyavaMta ! je AmaMtraNa dIdhuM te saMbaMdhIno mAro aparAdha mastaka namAvIne kSamAvuMkuM." evA prakArathI stuti uccArIne rAjapuruSa kezarI zreNika vinayathI pradakSiNA karI svasthAnake gayo. mahA tapodhana, mahA muni, mahA majJAvaMta, mahA yazavaMta, mahA nidrya ane mahA zruta anAthI munie magadha dezanA theNika rAjAne potAnAM vitaka caritrathI je vodha Apyo che te khare ! azaraNabhAvanA siddha kare che. mahA muni anAthIe bhogavelI vedanA jevI, ke edhI ati vizeSa vedanA anaMta AtmAone bhogavatA joie chIe e ketuM vicAravA lAyaka che! saMsAramA azaraNatA ane anaMta anAthatA chavAI rahI che. teno tyAga uttama tattvajJAna ane parama zIlane sevavAthIja thAya hai. eja muktinAM kAraNarUpa che. jema saMsAramA rahyA anAthI anAtha hatA tema pratyeka AtmA tattvajJAnanI prApti vinA sadaiva anAtha ja hai, sanAya thavA sadadeva, sadUdharma ane sadgurune jANavA ane oLakhavA e avazyanuM che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrImad rAjacaMdra bhaNIta mokSamAlA. . zikSApATha 8. sadevatattva. traNaM tatvo ApaNe avazya jAmavAM joie. jyAvazI te tatvo saMbaMdhI ahAnatA hoya che tyAMmudhI Atvahita nathI. e aNa vaco sadeva, saddhama ane sadguru che. A pAgyA sadevatuM svarUpa saMkSepayAM kI cakravartI rAjAdhirAja ke rAjaputra chatAM jebho saMsArane ekAMta anaMta zokanuM kAraNapAnIne teno tyAga kare ce pUrNa dayA, zAMti, kSamA, nirAgItva ane AtmasapadithI vividha tApano laya kare che mahA ugra tapopadhyAnavaDe vizodhana karIne beo karmanA samUhane vALI nAMkheche caMdra tathA zaMkhathI bhayata ujjvaLa ebuM zukla dhyAna jeone prApta thAya che sarva prakAranI nidrAno jeo kSaya kare che saMsAramA mukhyatA bhogavatAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyaM e cAra karma bhAbhIbhUta karI jeo keralabAna kevalaM . darzanasahita svasvarupathI vihAra kare che jeo cAra aghAti karma rathA sudhI yAkhyAta cAritrarUpa uttama zIla- sevana kareche karmagrISpathI akaLAtA pAmara prANIone parama zAMti maLavAjeo zudabodhanIjano niSkAraNa karuNAthI meghadhArAjANIvaDe upadeva kare koipaNa samaye kiMcit mAtra paNa saMsArI vaimaravilAsano svamAMza paNa jene rayo nayI ghanaghAti karma kSaya karyA pahelA, potAnI chamasthatAgaNI jeo bhImalavANIyI upadeza karatA nayI pAMca makAranA aMtarAya, Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadevataraka hAsya, rati, arati, bhaya, jugupsA, zoka, midhyAtva, ajJAna, apratyAkhyAna,rAga, depa, nidrAune kAma eanAra kSaNayIje rahita); sacidAnaMdasvarUpathI virAjamAna che, mahAudyota kara pAra guNo jebhone pragaTe che janma, maraNa ane anaMta saMsAra jeno gayo che tene nigraMyanA AgamamAM sadeva kayA che. e doparahita zuddha Atmasvarupane pAmelA hobAthI pUjanIya paramezvara kahevAyogya che. uparakayAte ahAra dopamAMno eka paNa dopa hoya tyAM sadeva-svarupa ghaTatuM nayI. Aparama tava mahatpurUSoyI vibhepa jANaDaM avazya che. zikSApATha 9. saddharmatattva. anAdi kALayI karmanAmanAM baMdhanayIA AtmAsaMsAragAM saLayA phare che. samaya mAtra gatene sara mukha navI. jogatine ra sevyA phare che ane adhogatimA paDatA AlAne parI sanAra sadanAti AphnAra parasu tenu nAma 'dharma' kovAya che, ane eja satya ekhano upAya che. vedharmasatanA saha bhagavAne bhinna bhina bheda kamAye. temAMnA pulya : 1. vyavahAradharma. 2. nizcayadharma. vyavahAramA dayA mukhya che. satyAdi bAkInAM cAra pahAvato te paNa dayAnI rakSA vAste che. dayAnA ATha bheda aiH 1. dranyadayA 2. bhAvadayA 3. svadayA 4. paradayA 5. saspadamA6.anubaMdhadayA. vyavahAradayA .nidhayadayA. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. prathama dravyadayA-koi paNa kAma karavU te yatrApUrvaka jIvarakSA karIne karavaM te 'dravyadayA.' vIjI bhAvadayA-vIjA jIvane durgati jato dekhIne anukaMpAvuddhithI upadeza Apako te 'bhAvadayA. trIjI svadayA-A AtmA anAdi kALathI mithyAbathI gRhAyoche, tattva pAmato nathI, jinAjJA pALI zakato nathI, ema citavI dharmamA praveza karavo te 'svdyaa|' cauthI paradayA-chakAya jIvanIrakSA karavI te 'prdyaa| pAMcamI svarUpadayA-sUkSma vivekathI svarUpavicAraNA karavI te 'svarUpadayA. chahI anubaMdhadayA-sadguru, ke suzikSaka ziSyane kaDavAM kathanayI upadeza Ape e dekhavAmAM to ayogya lAge cha paraMtu pariNAme karuNAcaM kAraNa che-AnuM nAma 'bhanuvaMdhaMdayA' sAtamI vyavahAradayA-upayogapUrvaka tathA vidhipUrvaka je dayA pALacI tenuM nAma 'vyvhaardyaa|' __ AThI nizcayadayA-zuddha sAdhya upayogamA ekatA bhAva, ane abheda upayoga te 'nizcayadayA.' eATha prakAranIdayAvaDe karIne vyavahAradharma bhagavAne kayo che. emAM sarva jIvana sukha, saMtoSa, abhayadAna esapaLAM / vicArapUrvaka jotAM AvI jAyache. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadgurutattva bhAga 1. 17 vIjo nizcayadharma-potAnA svarUpanI bhramaNA TALavI, AtmAne AtmabhAve oLakhavo 'A saMsAra te mAro nathI, 9 ethI bhinna, parama asaMga siddhasadRzya zuddha AtmA Tu', evI AtmasvabhAvavarjanA te 'nizcayadharma' che. jemAM koi prANInu duHkha, ahita ke asaMtoparayAM che tyAM dayA navI; ane dayA nayI tyAM dharma nathI. ahaMda bhagavAnanAM kahelAM dharmatatvI sarva mANI abhaya thAya che. zikSApATha 10. sadgurutattva bhAga 1. pitA-putra, tuM je zALAmAM abhyAsa karavA jAya che ta zAlAno zikSaka koNa che ? putra-pitAjI, eka vidvAna ane samaju brAhmaNa che. pitA-tenI vANI, cAlacalagata vagere kevAM che ? putra-enI vANI bahu madhurI che. e koine avivekayI bolAvatA nadhI, ane vaha gaMbhIra cha vole cha sAre jANe mukhamAMyI phula jhare che. koinuM apamAna karatA nathI; ane apane yogya nIti samajAya tevI zikSA Ape che. pitA-tuM tyAM zAkAraNe jAya che te mane kahe joie. putra-Apa ema kema kaho cho, pitAjI! saMsAramA vica Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. kSaNa thavAne mATe paddhatio samaju, vyavahAranI nIti zIkhaM eTalA mATe thaine Apa mane tyAM mokalo cho. pitA-tArA e zikSaka durAcArI ke evA hota to ? putra-to to vahu mATuM thAta; amane aviveka ane kuvacana volatAM AvaData vyavahAranIti to pachI zIkhave paNa koNa? pitA-jo putra e uparathI hu~ have tane eka uttama zikSA kahuMH jema saMsAramA paDavA mATe vyavahAranIti zIkhavAnuM prayojana che, tema dharmatattva ane dharmanItimA praveza karavAnuM parabhavane mATe prayojana che. jema te vyavahAranIti sadAcArI zikSakathI uttama maLI zake cha tema parabhavazreyaskara dharmanIti uttama guruthI maLI zake che. vyavahAranItinA zikSaka ane dharmanItinA zikSakamAM bahu bheda che. vIlorInA kaTakA jema vyavahArazikSaka ane amUlya kaustubha jema Atmadharma zikSaka che. putra-zIrachatra Aparnu kaha byAjavI che. dharmanA zikSakanI saMpUrNa avazya che. Ape vAraMvAra saMsAranAM anaMta duHkha saMbaMdhI mane kA che ethI pAra pAmavA dharmaja sahAyabhUta che tyAre dharma kevA guruthI pAmIe to zreyaskara nIvaDe te mane kRpA karIne kaho. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - sadgurutaca bhAga 2. zikSApATha 11. sadagurutattva bhAga 2. pitA-putra ! guru traNa makAranA kahevAya che : 1.kASThasvarUpa. 2. kAgalasvarUpa. 3. pathyarasvarUpa. kATasvarUpa guru sarvottama cha kAraNasaMsArarUpI samudrane 1. kASTakharUpI guru ja tare che, ane tArI zake che. 2. kAgaLasvarUpa guru e madhyama che. te saMsArasamudrane pote tarI zake nahIM; paraMtu kaMi puNya upAjaina karIzake. e vIjAne tArI zake nahIM.3. paththarasvarUpa te pote buDe ane parane paNa buDADe. kASThasvarupa guru mAtra jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM che, cAkI ve prakAranA je guru rahA te karmAvaraganI vRddhi karanAra che. ApaNe vadhA uttama vastune cAhIe chIe; ane uttamayI uttama maLI zake che. guru jo uttama hoya to te bhavasamudramA nAvikarupa thaI saddharma nAvamA vesADI pArapamADe. tatvajJAnanA bheda, svakharUpabheda, lokAlokavicAra, saMsArasvarUpa e sapaLu uttama guru vinA maLI zake nahIM; tyAre tane prazna karavAnI icchA thaze ke evA gurunAM lakSaNa kayAM kayAM ? tekaDaM chu. jinezvara bhagavAnanI bhAkhalI AjJA jANe, tene yathAtathya pALe, ane vIjAne vodhe, kaMcana, kAminIcI sarva bhAvI tyAgI hoya, vizuddha AhArajaLa letA hoya, vAvIza bhakAranA paripaha sahana karatA hoya, zAMta, dAMta, nirAraMbhI ane jiteMdriya hoya, siddhAMtika bAnamAM nimagna hoya, dharma mATe thaine mAtra zarIrano nirvAha karatA hoya, nirgayapaMtha pALatAM kAyara na hoya, saLI mAtra paNa adaca letA na hoya, sarva prakAranA AhAra rAtrie tyA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrImada rAjacaMdra maNIta mokSamALA. gyA hoya, samabhAvi hoya, ane nirogatAyI satyopadezaka hoya, huMkAmAM teone kASTasvarUpa sadguru jANavA. putra ! gurunA AcAra, jJAna e sambaMdhI AgamamAM vahu vivekapUrvaka varNana karyuM che, jema tuM AgaLa vicAra karatAM zIkhato jaiza, tema pachI huM tane e vizeSa tattvo vodhato jaga. putra - pitAjI, Ape mane huMkAmAM paNa bahu upayogI, ane kalyANamaya kAMH huM niraMtara te manana karato rahIza. zikSApATha 12. uttama gRhastha. saMsAramAM rahyA chatAM paNa uttama zrAvako gRhAzramayA AtmasAdhanane sAdhe che; teono gRhAzrama paNa vakhaNAya che. te uttama puruSa, sAmAyika, kSamApanA, covihArapratyAkhyAna i0 yama niyamane seve che. parapani bhaNI mA vahenanI draSTi rAkhe che. satpAtre yathAzakti dAna de che. zAMta, madhurI ane komaLa bhASA bole che. satzAstranuM mana kare che. cane tyAMsudhI upajIvikAmAM paNa mAyA, kapaTa, 30 karato nathI. strI, putra, mAta, vAta, muni ane guru e saghaLAne yathAyogya sanmAna Ape che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama gRhastha. mAvApane dharmano vodha Ape che. yatrayI gharanI svacchatA, rAMdha, sA~dha, zayana i0 rakhAve che. pote vicakSaNatAthI vartI strI, putrane vinayI ane dharmI kare che. kuTuMbamAM saMpanI raddhi kare che. prAvelA atithirnu yathAyogya sanmAna kare che. yAcakane kSudhAtura rAkhato nathI. satpuruSono samAgama, ane teono vodha dhAraNa kare che. samaryAda ane saMtopayukta niraMtara varte che. je yathAzakti zAstrasaMcaya gharamA rAkhe che. alpa AraMbhathI je vyavahAra calAve che. Avo gRhasthAvAsa uttama gatinuM kAraNa thAya, ema jJAnIo kadde che. zikSApATha 13.jinezvaranI bhakti bhAga1. jijJAsu-vicakSaNa satya! koi zaMkaranI, koi brahmAnI, koi viSNunI, koi sUryanI, koi agginI, koi bhavAnInI, koi pegambaranI ane koi krAisTanI bhakti kare che. eo bhakti karIne zuM AzA rAkhatA ho ? Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. satya-priya jijJAsu, te bhAvika mokSa meLavavAnI parama AzAthI e devone bhaje che. jijJAsu-kaho tyAre, ethI teo uttama gati pAme ema tamArUM mata che ? satya-eonI bhaktivaDe teo mokSa pAme ema hu~ kahI zakato nathI. jeone te paramezvara kahe che teo kaI mokSane pAmyA nathI to pachI upAsakane e mokSa kyAMcI Ape zaMkara vagaire karmakSaya karIzakyA nathI ane dUpaNasahita che ethI te pUjavAyogya nathI. jijJAsa-e dUSaNo kayAM kayAM te kaho ? satya-ajJAna, nidrA, mithyAla, rAga, dveSa, avirati, bhaya, zoka, jugupsA dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, vIAMtarAya ane upabhogAMtarAya, kAma, hAsya, rati, ane arati e aDhAra dUSaNamAMnuM eka dUSaNa hoya topaNa te apUjya che. eka samartha paMDite paNa kA che ke, 'paramezvara chau~' ema mithyA rIte manAvanArA puruSo pote potAne Thage che, kAraNa paDakhAmAM strI hovAthI teo viSayI Thareche zastra dhAraNa karelA hovAthI dvepI Thare che. japamALA dhAraNa karyAthI teo citta vyagra cha ema sUcave che, 'mAre zaraNe Ava, huM sarva pApa harI la' ema kahenArA abhimAnI ane nAstika Thare che. Ama che to pachI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 jinezvaranI bhakti bhAga 1. vIjAne teo kematArIzake ? vaLI keTalAka avatAra levArUpe paramezvara kahevarAve che to tyAM teone amuka karmanuM bhoga va, vAkI che ema siddha thAya che. jijJAsu-bhAI, tyAre pUjya koNa? ane bhakti konI karavI ke jevaDhe AtmA svazaktino prakAza kare. satya-zuddha saccidAnaMdasvarUpa jIvanasiddha bhagavAn tema ja sarva dUSaNarahita, karmamalahIna, mukta, vItarAga sakaLa bhayarahita, sarvajJa, sarvadarzI jinezvara bhagavAnanI bhaktithI Atmazakti prakAza pAme che. jijJAsu-eonI bhakti karavAthI ApaNane temo mokSa Ape cha ema mAnavU kharUM? satya-bhAi jijJAsu, te anaMtajJAnI bhagavAn to nirAgI ane nirvikAra che. ene stuti nidAnuM ApaNane kaMi phaLa ApavAvaM prayojana nathI. ApaNo AtmA ajJAnI ane mohAMdha thaine je karmadaLadhI gherAyelo che te karmadaLa TALavA anupama puruSArthanuM avazya che. sarva karmadaLa kSaya karI anaMta jJAna, anaMtadarzana, anaMta cAritra, anaMta vIrya,ane svasvarUpamaya thayA evA jinezvaronuM svarUpa AtmAnI nizcayanaye riddhi hovAthI te bhagavAna, smaraNa, citavana, dhyAna ane bhakti e puruSAyaMtA Ape che. vikArathI AtmA virakta kareche. zAMti ane nirjarA Apache, jema taravAra hAthamAM levAthI zauryatti ane Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. bhAMga pIvAthI nizo utpanna, tema e guNacitavanathI AtmA svasvarUpAnaMdanI zreNie caDhato jAya che. darpaNa jotAM jema mukhAkRtinuM bhAna thAya che tema, siddha ke jinezvarasvarUpanA citavanarUpa daparNathI AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. zikSApATha 14.jinezvaranIbhakti bhAga2. jijJAsu-Arya satya ! siddhasvarUpa pAmelA te jinezvaro to saghaLA pUjya cha sAre nAmathI bhakti karavAnI kaMi jarura che? __satya-hA, avazya che. anaMta siddhasvarUpane dhyAtA je zuddha svarUpanA vicAra thAya te to kArya paraMtu e jevaDe te svarUpane pAmyAte kAraNa kayu? e vicAratAM ugratapa, mahAn vairAgya, anaMta dayA, mahAn dhyAna e saghaLAnuM smaraNa thaze; eonAM arhat tIrthakarapadamAM je nAmathI teo vihAra karatA hatA te nAmathI teonA pavitra AcAra ane pavitra caritro aMtaHkaraNamAM udaya pAmazeje udaya pariNAbhe mahA lAbhadAyaka che, jema mahAvIranuM pavitra nAma smaraNa karavAthI teo koNa? kyAre? kevA prakAre siddhi pAmyA? e Adi caritronI smRti thaze ane ethI ApaNe vairAgya, viveka ityAdikano udaya pAmIe. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinezvaranI bhakti bhAga 2. jijJAsu-paNa logassamAM to covIza jinezvaranAM nAmonuM mUcavana karyu cha ? eno hetu zuMche te mane samajAvo. satya-A kALamAM A kSetramA je covIza jinezvaro thayA emanAM nAmonuM ane caritrotuM smaraNa karavAthI zuddha tatvano lAbha thAya. vairAgInuM caritra vairAgya vodhe che. anaMta covIgInAM anaMna nAma siddhasvarUpamA samagre AvI jAya che. vartamAnakAlanA covIza tIrthakaranAM nAma A kALe lebAthI kAlanI sthitinuMbahu mUkSmajJAna paNa sAMbharI Aveche. jema eyonAM nAma A kAlamAM lebAya che, tema cotrIzI covIzInAM nAma kAla ane covIgI pharatAM levAtAM jAya che; eTale amuka nAma levAM ema kei hetu nathI. paraMtu teonA guNanA puruSArthanI smRtimATe vartatI covIzInI smRti karavI ema tatva rayaM che. teonA janma, vihAra, upadeza e sagharcha nAmanisepe jANI zakAyache. e vaDe ApaNo AtmA prakAza pAme che. sarpa jema moralInA nAdI jAgRta thAya che, tema AtmA potAnI satya riddhi sAMbhaLatAM te mohanidrAthI jAgRta thAya che. jijJAsu-mane tame jinezvaranI bhakti saMbaMdhI bahu uttama kAraNa kahAM. jinezvaranI bhakti kaMDa phaladAyaka nathI ema Adhunika keLavaNIcI mane AsthA dhaI hatI te nAza pAmI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAMLA. che. jinezvara bhagavAnanI bhakti avazya karavI joie e huM mAnya rAkhuM cha. satya - jinezvara bhagavAnanI bhaktithI anupama lAbha che, enAM kAraNo mahAn che; temanA parama upakArane lIghe paNa teonI bhakti avazya karavI joie. vaLI teonA purUSArthanuM smaraNa thatAM paNa zubha vRttiono udaya thAya che. jema jema zrI jinanA svarUpamA vRtti laya pAme che, tema tema parama zAMti pravahe che. ema jinabhaktinAM kAraNo atra saMkSepamAM kalAMche te AtmArthIoe vizeSapaNe manana karavAyogya che. zikSApATha 15. bhaktino upadeza. toTaka chaMda. zubha zItaLatAmaya chAMya rahI, manavAMchita jyAM phaLapaMkti kahI; jina bhakti gRho taru kalpa aho, bhajine bhagavaMta bhavaMta laho. nija AtmasvarUpa mudA pragaTe, mana tApa utApa tamAma maTe; ati nirjaratA vaNadAma gRho, bhajine bhagavana bhavaMta laho. ' Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharI mahattA. samabhAvi sadA pariNAma thaze, jaDamaMda adhogati janma jaze zubha maMgala A paripUrNa caho, bhajine bhagavaMta bhavaMta laho. zubha bhAvavaDe mana zuddha karo, navakAra mahA padane samaro nahi eha samAna sumaMtra kaho, bhajine bhagavaMta bhavaMta laho. karazo kSaya kevaLa rAga kathA, dharazo zubha tatvasvarUpa yathA; nRpacaMdra prapaMca anaMta daho, bhajine bhagavaMta bhagavaMta laho. zikSApATha 16. kharI mahattA. keTalAka lakSmIthI karIne mahattAmaLe che ema mAne ch| keTalAka mahAn kuTuMvathI mahattAmaLe cha ema mAne che keTalAka putra vaDhe karIne mahattA maLe cha ema mA che keTalAka adhikArathI mahattA maLe che ema mAne che; paNa e emarnu mAna, vivekI jotAM mithyA che. eojemA mahattA TharAve che temAM mahattA nayI, paNa laghutA che. lakSmIthI saMsAramA khAna, pAna, mAna, anucaro para AjJAvaibhava e saghaLu maLe che, ane e Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrImada rAjacaMdra praNIta mokSamALA. mahattA che, ema tame mAnatA hazo; paNa eTalethI ene mahattA mAnavI jor3atI nathI. lakSmI aneka pApa vaDe karIne pedA thAya che. AvyA pachI abhimAna, bebhAnatA, ane mUMDhatA Ape che. kuTuMbasamudAyanI mahattA meLavAvA mATe tenuM pAlaNapoSaNa karavuM paDe che. te vaDe pApa ane duHkha sahana karavAM paDe che, ApaNe upAdhithI pApa karI etuM udara bharavuM paDe che. putrI kaMs zAzvata nAma rahetuM nathI; ene mATe paNa aneka prakAranAM pApa ane upAdhi veThavI paDe che; chatAM ethI ApaNuM maMgaLa zuM thAya che ? adhikArathI parataMtratA ke amalamada Ave che, ane ethI julama, anIti, lAMca tema ja anyAya karavA paDe che; ke thAya che. kaho tyAre emAM mahattA zAnI che ! mAtra pApajanya karmanI. pApI karma vaDe karI AtmAnI nIca gati thAya che; nIca gati che tyAM mahattA nathI paNa laghutA che. AtmAnI mahattA to satya vacana, dayA, kSamA, paropakAra ane samatAmAM rahI che. lakSmI i0 to karmamahattA che. Ama chatAM lakSmIthI zANA puruSo dAna de che, uttama vidyAzALAo sthApI paraduHkhabhaMjana thAya che. eka paraNelI strImAM jaM mAtra vRtti rokI parastrI tarapha putrI bhAvathI jue che. kuTuMba vaDe karIne amuka samudAyanuM hita kAma kare che. putra vaDe tene saMsAramAM bhAra ApI pote dharmamArgamA praveza kare che. adhikArathI DahApaNa vaDe AcaraNa karI rAjA, prajA vannenuM hita karI, dharmanItino prakAza kare che; ema karavAthI keTalIka mahatcA pamAya kharI. chatAM e mahattA cokasa nathI, maraNabhaya mAthe Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAhuvaLa. rahyo che dhAraNA dharI rahe che. yojelI yojanA ke viveka vakhate hRdayamAMdhI jatA rahe evo saMsAramoha che. ethI ApaNe ema niHsaMzaya samajavU ke, satya vacana, dayA, kSamA, brahmacarya ane samatA jevI AtmamahattA koi sthaLe nadhI. zuddha paMcamahAvratadhArI bhikSuke je riddhi ane mahattA meLavI che, te brahmadatta jevA cakravattIe lakSmI, kuTuMba, putra ke adhikArathI meLavI nathI, ema mAruM mAnavu cha ! - - zikSApATha 17. bAhubaLa. bAhuvala eTale potAnI bhUjAnuM vaLa ema ahIM artha karavAno nathI, kAraNa ke, vAhuvaLa nAmanA mahApuruparnu A eka nAnu paNa adbhuta caritra che. sarva saMga parityAga karI, bhagavAna RSabhadevajI bharata ane vAhubala nAmanA potAnA ve putrone rAjya sauMpI vihAra karatA itA tyAre, bharatezvara cakravartI thayo. AyudhazALAmAM cakranI utpatti thayA pachI pratyeka rAjyapara teNe potAnI AnAya vesADI, ane chakhaMDanI prabhutA meLavI. mAtra vAhuvaLe ja e prabhutA aMgIkAra na karI. AdhI pariNAmamA bharatezvara ane vAhuvaLane yuddha maMDAyu. ghaNA bakhata sudhI bharatezvara, ke vAhuvaLa e banegAMthI eka haTyA nahIM, tyAre krodhAvezamA AvI jai bharatezvare bAhuvala para cakra mUkyu. eka vIryathI utpana thayelA bhAipara cakra prabhAva na karI zake. A niya Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. mane lIdhe te cakra pharIne pArcha bharatezvaranA hAthamAM Avyu. bharate cakra mUkavAthI vAhuvaLane vahu krodha Anyo. teNe mahA balavattara muSTi upADI. tatkALa tyAM tenI bhAvanAtuM svarUpa pharyu te vicArI gayo ke, huM A bahu niMdanIya karuM chau~ AnaM pariNAma kevu duHkhadAyaka che ! bhale bharatezvara rAjya bhogavo. mithyA, parasparato nAza zA mATe karavo? AmaSTi mAravI yogya nathI; tema ugAmI te have pAchI vAnavI paNa yogya nayI. ema vicArI teNe paMca muSTi keza DhuMcana kayu : ane tyAMthI munibhAve cAlI nIkaLyA. bhagavAn AdIzvara jyAM aThANu dikSita putrothI tema ja Arya, AryAyI vihAra karatA hatA tyAM javA icchA karI; paNa manamAM mAna Avyu ke tyAM huM jaiza to mArAthI nAnA aThANu bhAine vaMdana kara, paDaze; mATe tyAM to javU yogya nathI. ema mAnavRttithI vanamA te ekAgra dhyAne rahyA* haLave haLave vAra mAsa thai gayA, mahA tapathI kAyA hADakAno mALo thai gai te mukA jhADa jevA dekhAvA lAgyA; paraMtu jyAMsudhI mAnano aMkura tenAM aMta:karaNathI khasyo nahoto tyAMmudhI te siddhi na pAmyA. brAhmI ane muMdarIe AvIne tene upadeza karyo. "Arya vIra! have madonmatta hAthIparathI utaro, enAthI to bahu zoSyu. eonAM A vacanothI vAhuvaLa vicAramA paDyA. vicAratAM vicAratAM tene bhAna thayuM ke satya cha, huM mAnarUpI madonmatta hAthIparathI huju kyA unayoM chauM? have ethI uta e ja maMgaLakAraka che" Ama vicArI teNe vaMdana kara Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra gati. vAne mATe pagalaM bharyu ke te anupama divya kaivalya kamaLAne pAmyA. vAMcanAra, juo, mAna e kevI durita vastu cha !! zikSApATha 18. cAra gati. jIva zAtAvedanIya, azAtAvedanIya vedato zubhAzubha karmanAM phaLa bhogavavA A saMsAravanamAM cAra gatine viSa bhamyA kareche to e cAra gati khacita jANavI joieH / . 1. narakagati-mahAraMbha, madirApAna, mAMsabhakSaNa, I. tyAdika tIna hiMsAnA karanAra jIvo aghora narakamA parne che. tyAM leza paNa zAtA, vizrAma ke sukha nathI. mehI aMdhakAra vyAsa che. aMgachedana sahana kara, paDe cha, agnimAMvaLag paDe che, ane charapalAnI dhAra jeI jaLa pI par3e che. anaMta duHkhadhI karIne jyA prANIbhUte sAMkaDa, azAtA ane vilavilATa sahana karavA paDhe che. AvA je duHkha tene kevalajJAnIo paNa kahI zakatA nathI. ahoho !! te duHkha anaMtivAra A AtmAe bhogavyAMche. 2. tiryaMcagati-chala, jUTha mapaMca ItyAdika karIne jIva siMha, vAgha, hAthI, mRga, gAya, bhaMsa, paLada ItyAdika tiryacanA garIra dhAraNa kare che. te tiryaMcagatimA bhUkha, taraza, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. tApa, vadha, baMdhana, tADana, bhAravahana ItyAdinAM duHkhane sahana kare che. 3. manuSyagati-khAdya, akhAdya viSe vivekarahita che; lajjAhIna, mAtA putrI sAthe kAmagamana karavAmAM jene pApApAparnu bhAna nathI; niraMtara mAMsabhakSaNa, corI, parastrIgamana vagere mahA pAtaka karyA kare che; e to jANe anArya dezanAM anArya manuSya che. Arya dezamA paNakSatrI, brAhmaNa, vaizya pramukha matihIna, daridi, ajJAna ane rogathI pIDita manuSya cha, mAna, apamAna ItyAdi aneka prakAranAM duHkha teo bhogavI rahyo che. 4. devagati-paraspara vera, jhera, kleza, zoka, matsara, kAma, mada, kSudhA AdithI devatAo paNa AyuS vyatIta karI rahyAche, e devagati. ___ ema cAra gati sAmAnya rUpe kahI. A cAre gatigAM manuSyagati sauthI zreSTha ane durlabha che, AtmAnuM paramahita-mokSa e hetuthI pamAya che, e manuSyagatimAM paNa keTalAka duHkha ane AtmasAdhanamAM aMtarAyo che. ___ eka taruNa sukumArane rome rome lAlacoLa suyA ghoMcavAthI je asahya vedanA upaje cha te karatAM AgguNI vedanA garbhasthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. lagabhaga nava mahinA maLa, mUtra, lohI, paru AdimAM ahorAtra mUrchAgata sthitimA vedanA bhogavI bhogavIne janma pAmeche. garbhasthA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra gati. 33 nanI vedanAthI anaMtaguNI vedanA janmasamaye utpanna thAya che. tyAra pachI bALAvasthA pamAya che. maLa, mUtra, dhULa ane nagnAvasyAmAM aNasamajathI rajhaLI raDIne te vALAvasthA pUrNa thAya che; ane yuvAvasthA Ave che. dhana upArjana karavA mATe nAnA prakAranAM pApamAM paDavuM paDe che. jyAMyI utpanna thayo che tyAM eTale viSaya vikAramAM vRtti jAya che, unmAda, ALasa, abhimAna, nigradRSTi, saMyoga, viyoga ema ghaTamA mAM yuvAvaya cAlyuM jAya che; tyAM vRddhAvasthA Ave che, zarIra kaMpe che, mukhe lALa jhare che. tvacApara karocalI paDI jAya che. suMgha, sAMbhaLa ane dekha e zaktio kevaLa maMda dhar3a jAya che. keza dhavaLa thai kharavA maMDe che; cAlavAnI Aya rahetI nayI. hAthamAM lAkaDI lai laDathaDIo khAtAM cAlatuM paDhe che. kAM to jIvana paryaMta khATale paDyAM rahevu paDhe che. zvAsa, khAMsI ityAdika roga AvIne vaLage che; ane ghoDA kALamAM kALa AvIne koLIo karI jAya che. A dehamAMyI jIva cAlI nIkaLe che. kAyA hatI nahatI thai jAya che. maraNasamaye paNa keTalI vadhI vedanA che ? caturgatinAM duHkhamAM je manuSyadeha zreSTha temAM paNa keTalAM vardhA duHkha rayAM che! tema chavAM upara jaNAnyA pramANe anukrame kALa Ave che ema paNa nathI. game te vakhate te AvIne kaha jAya che, mATe ja vicakSaNa puruSo pramAda vinA AtmakalyANane ArAdhe che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zikSApATha 19. saMsArane cAra upamA bhAga 1. 34 1. saMsArane tattvajJAnIo eka mahAsamudranI upamA paNa Ape che. saMsArarUpI samudra anaMta ane apAra che. aho loko ! eno pAra pAmavA puruSArthano upayoga karo ! upayoga karo !! Ama emanAM sthaLe sthaLe vacano che. saMsArane samudranI upamA chAjatI paNa che. samudramAM jema mojAMnI choLo uchaLayA kare che, tema saMsAramAM viSayarUpI aneka mojAMo uchale che. jaLano uparathI jema sapATa dekhAva che tema, saMsAra paNa saraLa dekhAva de che. samudra jema kyAMka bahu uMDo che, ane kyAMka bhamarIo khavarAve che tema, saMsAra kAmavipaya prapaMcAdikamAM vahu uMDo che. te moharUpI bhamarIo khavarAve che. thoDuM jaLa chatAM samudramAM jema ubhA rahevAthI kA - davamAM gucI jaie chIe tema, saMsAranA leza prasaMgamAM te tRSNArUpI kAdavamAM dhuMcavI de che. samudra jema nAnA prakAranA kharAvA, ane tophAnathI nAva ke vahANane jokhama pahacADe che, tema strIo rUpI kharAvA ane kAmarUpI tophAnayI saMsAra AtmAne jokhama pahacADe che. samudra jema agAdha jaLI zItaLa dekhAto chatAM vaDavAnaLa nAmanA amino temAM vAsa che tema saMsAramAM mAyArUpI agni vaLayAja kare che. samudra jema comAsAmAM vadhAre jaLa pAmIne uMDo Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArane cAra upamA bhAga 1. 35 utare che taima pAparUpI jaLa pAmIne saMsAra uMDo utare che. eTale majabuta pAyA karato jAya che. 2. saMsArane vIjI upamA agminI chAje cha, amithI karIne jema mahA tApanI utpatti che, tema saMsArathI paNa trividha tApanI utpatti che. agnithI vaLelo jIva jema mahA vilavilATa kare che, tema saMsArathI vaLelo jIva anaMta duHkharUpa narakathI asahya vilavilATa kare che. ani jema sarva vastuno bhakSa karI jAya che, tema saMsAranA mukhamAM paDelAMno te bhakSa karI jAya che. agnimAM jema jema ghI ane iMdhana homAya che, tema tema te vRddhi pAme che tevI ja rIte saMsArarUpa amimAM tIvra moharUpaghI,ane viSayarUpa iMdhana homAtA te vRddhi pAme che. 3. saMsArane trIjI upamA aMdhakAranI chAje che. aMdhakAramA jema sauMdarI, sapanuM bhAna karAve che, tema saMsAra satyane asatyarUpa vatAve che; aMdhakAramA jema pANIo Ama tema bhaTakI vipatti bhogave che, tema saMsAramA vebhAna thaine anaMta AtmAo caturgatimAM Ama tema bhaTake che. aMdhakAramA jema kAca ane hIrAnuM jJAna thatuM nathI, tema saMsArarUpI aMdhakAramA viveka avivekanuM jJAna thatuM nathI. jema aMdhakAramA prANIo chatI A~khe aMdha vanI jAya che, tema chatI zaktie saMsAramA teo mohAMdha vanI jAya che. aMdhakAramA jemaghuvaDa ityAdikano upadrava vadhe che, tema saMsAramA lobha, mAyAdikano upadrava vadhe che. ema aneka bhede jotAM saMsAra te aMdha. kArarUpa ja jaNAya che, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrImad rAmacaMdra praNIta mokSamAlA. zikSApATha 20. saMsArane cAra upamA __bhAga 2. 4. saMsArane cothI upamA zakaTacakranI eTale gADAMnA paiDAMnI chAje che. cAlatA, zakaTacakra jema pharatuM rahe che, tema saMsAramA praveza karatA te pharavArUpe rahe che. zakaTacakra jema dharIvinAcAlI zakatuM nathI, tema saMsAra mithyAtvarUpI dharI vinA cAlI zakato nathI. zakaTacakra jema ArAvaDe karIne raghu che, tema saMsAra zaMkaTa pramAdAdika ArAthI Takyo che. ema aneka prakAracI zakaTacakanI upamA paNa saMsArane lAgI zAke che. evI rIte saMsArane jeTalI adhopamA Apo eTalI thoDI che. mukhyapaNe e cAra upamA ApaNe jANI. ive emAMthI tatva le yogya cha: 1. sAgara jema majavuta nAva ane mAhitagAra nAvikathI tarIne pAra pamAya che, tema saddharmarUpI nAva, ane sadgururUpI nAvikI saMsArasAgara pAra pAmI zakAya che. sAgaramA jema DAhyA puruSoe nirvighna rasto zodhI kAnyo hoya che, tema jinezvara bhagavAne tattvajJAnarUpa nirvighna uttama rAha batAnyo che. 2. agmi jema sarvane bhakSa karI jAya che, paraMtu pApIyI bujhAi jAya che tema vairAgyajaLathI saMsAraagni bujhavI zakAya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAra bhAvanA. 37 3. aMdhakAramAM jema dIvo lai javAthI prakAza thartA, joi zakAya che; tema tattvajJAnarUpI nirbuja dIvo saMsArarUpI aMdhakAramAM prakAza karI satya vastu batAve che. 4. zakaTacakra jema vaLada vinA cAlI zakatuM nayI, tema saMsAracakra rAga dvepavinA cAlI zakatuM nathI. ema e saMsAradaradanuM nivAraNa upamAvaDe anupAnAdi pratikAra sAthai kayuM, te AtmahitaiSIe niraMtara manana karavu ane vIjAne bodhavaM. zikSApATha 21. bAra bhAvanA. vairAgyanI, ane tevA AtmahitaiSi viSayonI sudraDhatA thavA mATe vAra bhAvanA citavavAnuM tattvajJAnIo kahe che. 1. zarIra, vaibhava, lakSmI, kuTuMba parivArAdika sarva vinAzI che. jIvano mULa dharma avinAzI che; ema citavanuM te pahelI 'anityabhAvanA.' 2. saMsAramAM maraNasamaye jIvane zaraNa rAkhanAra koI nayI, mAtra eka zubha dharmanuM jazaraNa satya che; ema citavanuM te bIjI ' azaraNabhAvanA.' 2. " A AtmAe saMsArasamudramAM paryaTana karatAM karatAM sarva bhava kIdhA che, e saMsArajaMjIrathI hUM kyAre chuTIza ! Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zrImad rAjacaMdra maNIta mokSamALA. e saMsAra mAro nayI, huM mokSamayI chaM;" ema citavanuM te zrIjI 'saMsArabhAvanA.' 4. "A mAro AtmA ekalo hai; te ekalo Avyo che, ekalo jaze potAnAM karelAM karma ekalo bhogavaze" ema citavanuM te cothI 'ekatvabhAvanA.' 5. A saMsAramA koi koinuM nayI ema citavanuM te pAMcamI 'anyatvabhAvanA.' 6. "A zarIra apavitra che, maLamUtranI khANa che, roga jarAne rahevAnuM dhAma che, egarIrathI huM nyAro cha" ema citavanuM te haTTI 'azucibhAvanA.' 7. rAga, dveSa, ajJAna, midhyAtva ItyAdika sarva Azrava che ema citavanuM te sAtamI 'AzravabhAvanA.' 8. jJAna, dhyAnamAM jIva pravarttamAna thar3ane navAM karma bAMdhe nahIM evI citavanA karavI te AThamI 'samvarabhAvanA.' 9. jJAnasahita kriyA karavI te nirjarAnuM kAraNa che ema citavanuM te navamI 'nirjarAbhAvanA. ' 10. lokasvarupatuM utpatti sthiti vinAzasvarupa vicArakhaM te dazamI 'lokasvarUpabhAvanA.' 11. saMsAramAM bhamatAM AtmAne samyagjJAnanI prAsAdI prApta thavI durlabha che; vA samyagjJAna pAmyo, to cAritra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmadeva zrAvaka. 39 sarva viratipariNAmarUpa dharma pAmavo durlabha che; evI ciMtavanA te agyAramI 'bodhadurlabha bhAvanA.' 12. dharmanA upadezaka tathA zuddha zAstranA vodhaka evA guru ane enuM zravaNa maLavuM durlabha che evI citavanA te vAramI 'dharmadurlabha bhAvanA. ' A vAra bhAvanAo mananapUrvaka niraMtara vicAravAthI satpuruSo uttama padane pAyA che, pAme che, ane pAmaze* zikSApATha 22. kAmadeva zrAvaka mahAvIra bhagavAnnA samayamAM dvAdazavRttane bimala bhAvI dhAraNa karanAra, vivekI ane nirgrathavacanAnurakta kAmadeva nAmanA eka zrAvaka teonA ziSya hatA. sudharmA sabhAmAM iMdre eka veLA kAmadevanI dharmaacalatAnI prazaMsA karI. evAmAM tyAM eka tuccha buddhivAna deva veTho hato teNe eva sutAno avizvAsa batAnyo, anekAM ke jyAMsudhI pariSada prajyA na hoya tyAMsudhI badhAya sahanazIla ane dharmadRDha jaNAya A sArI bAta huM ene caLAvI ApIne satya karI dekhAI, dharmadRTa kAmadeva te veLA kAyotsargamAM lIna hatA. devatApa prathama hAthatuM rUpa vaikriya karyuH ane pachI kAmadevane khuba guMthA topaNa te acaLa rahA, eTake muzala Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. jecaM aMga karIne kALAvarNano sarpa thaine bhayaMkara phukAra karyA toya kAmadeva kAyotsargayI leza caLayA nahIM; pachI asTahAsya karatA rAkSasano deha dhAraNa karIne aneka prakAranA pariSaha karyA, topaNa kAmadeva kAyotsargayI caLayA nahIM. siMha vagerenAM aneka bhayaMkara rUpa kA nopaNa kAyotsargamA leza hInatA kAmadeve ANI nahIM. ema rAtrinA cAre pahora devatAe karyA kayu; paNa te potAnI dhAraNAmAM phAnyo nahIM. pachI te deva avadhijJAnanA upayogavaDhe joyuM to kAmadevane merunA zikharanI pare aDola rahyAdIThA. kAmadevanI adbhuta nizcalatA jANItene vinayabhAvayI praNAma karI potAno dopa kSamAvIne te devatA svasthAnake gayo. kAmadeva zrAvakanI dharmadRDhatA evo bodha kare che ke, sa. tyadharma ane satya pratijJAmA parama dRDha rahe; ane kAyotsarga Adi jema vane tema ekAgra cittathI ane sudRDhatAcI nirdoSa karavAM. calavicala bhAvadhI kAyotsargAdi bahu doSayukta thAyache. pAI jevA dravyalAbha mATe dharmazAkha kADhanArathI dharmamA dRDhatA kyAthI rahI zake? ane rahI zake to kevI rhe| e vicAratAM kheda thAya che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya. zikSApATha 23. satya. sAmAnya kathanamA paNa kahevAya che ke, satya e A jagatanuM dhAraNa che athavA satyane AdhAre A jagat raghu che. e kathanamAMyI evI zikSA maLe che ke, dharma, nIti, rAja, ane vyavahAra e satyavaDe pravartana karI rahyAM che ane e cAre nahoya to jagata rUpa kerbu bhayaMkara hoya ? e mATe satya e jagatanuM dhAraNa cha ema kahe e kaMi Atazayokta jevU, ke nahIM mAnavA jevu nathI. vasurAjAnuM eka zabdanuM asatya bola, keTala, duHkhadAyaka thayuM hatuM te prasaMga vicAra karapA mATe ahIM kahI : vasurAjA, nArada ane parvata e traNe eka guru pAsethI vidyA bhaNyA hatA. parvata adhyApakano putra hato, adhyApake kAla ko. ethI parvata tenImA sahita vasurAjAnA daravAramA AvI rahyo hato. eka rAtre tenI mA pAse veThI che ane parvata tathA nArada zAstrAbhyAsa kare che. emAM eka vacana parvata eva~ bolyo ke, 'ajAhotavyaM,' tyAre nArade pUchayu: "aja te zaM parvata " parvate kahA: "aja te vokaDo." nArada volyo| "ApaNe traNe jaNa tArA pitA kane bhaNatA hatA tyAre, tArA pitAe to 'aja' tetraNa varpanI 'nIhi kahIche ane tuM avaLu zA mATe kahecha ? ema paraspara vacanavivAda vadhyo. sAre parvate kaya: "ApaNane vasurAjA kahe te kharaM." e vAtanI nArade hA kahI ane jIte tene mATe amuka sarata karI. parva Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. tanI mA je pAse baiThI hatI teNe A sAMbhaLayu. 'aja' eTale 'zrIhi' ema tene paNa yAda hatuM saratamA potAno putra hAraze evA bhayathI parvatanI mA rAtre rAjA pAse gai ane pUchayu: "rAjA, 'aja' eTale zuM?" vasurAnAe saMbaMdhapUrvaka kA: "aja eTale 'nIhi." tyAre parvatanI mAe rAjAne kahyu : "mArA putrathI 'bokaDo' kahevAyo che mATe, teno pakSa karato paDaze; tamane pUchavA mATe teo Avaze." vamurAnA bolyoH "I asatya kema kahUM? mArAdhI e vanI zake nahIM." parvatanI mAe kAH "paNa jo tame mArA putrano pasa nahIM karo to tamane huM hatyA ApIza." rAjA vicAramA paDI gayo ke, satsavaDe karIne hu~ maNimaya siMhAsanapara addhara vasuM chauM. lokasamudAyane nyAya Apucha. loka paNa ema jANeche ke, rAjA satyaguNe karIne siMhAsanapara aMtarikSa veseche. have kema karavU ? jo parvatano pakSana karUM to brAhmaNI mare che evaLI mArA gurunI strI che. na cAlatAM chevaTe rAjAe brAhmaNIne kayu: "tame bhale jAo, huM parvatano pakSa karIza." Avo nizcaya karAcIne pavartanI mA ghera AvI. prabhAte nArada, parvata ane tenI mA vivAda karatAM rAjA pAse AvyAM. rAjA ajANa thaI pUchavA lAgyo ke zuM che parvata ? parvate kahyu: "rAjAdhirAja ! ana te zuM ? te kaho." rAjAe nAradane puchayu: "tame zuM kaho cho ?" nArade kA: 'aja' te traNa varSanI 'brIhi tamane kyAM nayI sAMbharatuM? vasurAjA volyoH 'aja' eTale 'vokaDo, paNa 'trIhi nahIM. teja Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya. veLA devatAe siMhAsanayI uchALI heTho nAMkhyo vana kAla pariNAma pAmI narake gayo. A uparathI sAmAnya manuSyoe satya, tema ja rAjAe nyAyamAM apakSapAta, ane satya vanne grahaNa karavA yogya cha e mukhya bodha maLe che. je pAMca mahAvRtta bhagavAne praNIta kA~ cha temAMnAM mathama mahAvRttanI rakSAne mATe vAkInAM cAra vRtta vADarUpe che ane temAM paNa pahelI vADa te satya mahAratta cha. e satyanA aneka bheda siddhAMtathI zruta karavA avazyanA che. zikSApATha 24. satsaMga. satsaMga e sarva sukhanuM mULa che satsaMgano lAbha maLyo ke tenA prabhAvavaDe vAMchita siddhi thai ja paDI che. game tevA pavitra thavAne mATa satsaMga zreSTha sAdhana che; satsaMganI eka ghaDI ne lAbha de che te kusaMganAM eka koTyAvidhi varSa paNa lAbha na daI gakatAM adhogatimaya mahA pApo karAve che, tema ja AtmAne malina kare che. satsaMgano sAmAnya artha eTalo che ke, uttamano sahavAsa. jyAM sArI havA nathI AvatI tyAM roganI vRddhi thAya cha tema jyAM satsaMga nathI tyAM Asmaroga vadhe che. durgaMdhayI kaMTALIne jema nAke vastra AI daie chIe, tema kusaMgathI sahavAsa baMdha karavAnuM avazyatuM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. che; saMsAra e paNa eka prakArano saMga cha; ane te anaMta kusaMgarUpa tema ja duHkhadAyaka hocAyI tyAgavAyogya che. game te jAtano sahavAsa hoya paraMtu jevaDe Atmasiddhi nayI te satsaMga nathI. AtmAne satya raMga cahAve te satsaMga. mokSano mArga vatAve te maitri. uttama zAstramA niraMtara ekAgra rahe te paNa satsaMga chaH satpuruSono samAgama e paNa satsaMga che. malIna vastrane jema sAbu tathA jaLa svaccha kare che tema zAstra vodha ane satpuruSono samAgama, AtmAnI malInatA gaLIne zuddhatA Ape che. jenAthI hamezano paricaya rahI rAga, raMga, gAna, tAna, ane svAdiSTa bhojana sevAtAM hoya te tamane game tevo miya hoya topaNa nizcaya mAnajo ke, te satsaMga nayI, paNa kusaMga che. satsaMgayI prApta thayelaM eka vacana amulya lAbha Ape che. tatvajJAnIoe mukhya bodha evo kayoM che ke, sarva saMga parityAga karI, aMtaramA rahelA sarva vikArathI paNa virakta rahI ekAMtanuM sevana karo. temAM satsaMganI stuti AvI jAya che. kevaLa ekAMta te to dhyAnamA rahe ke yogAbhyAsabhAM rahe, e che, paraMtu samasvabhAvino samAgama jemAMcI eka ja prakAranI vartanatAno pravAha nIkaLe che te, bhAve eka ja rUpa hovAyI ghaNAM mANaso chatAM, ane parasparano sahavAsa chatAM te ekAMtarUpa ja che ane tevI ekAMta mAtra saMvasamAgamamA rahI che. kadApi koi ema vicAraze ke, viSayImaMDaLa maLe che tyAM samabhAva ane sarakhIti hovAthI ekAMta kAM na kahevI ? tenuM samAdhAna tatkALa che ke, veo Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satsaMga. eka svabhAvI hotA nathI. temAM paraspara svArthabuddhi ane mAyAnuM anusaMdhAna hoya che ane jyAM e ve kAraNathI samAgamache tyAM eka svabhAva ke nirdoSatA hotAM nathI. nirdoSa ane samasvabhAvI samAgama to parasparathI zAMta munIzvarono che tema ja dharmadhyAna mazasta alpAraMbhI purupano paNa keTaleka aMze che. jyAM svArtha ane mAyA kapaTa ja che tyAM samasvabhAvatA nathI; ane te satsaMga paNa nathI. satsaMgathI je sukha ane AnaMda maLe che te ati stutipAtra che. jyA zAstronA suMdara prazno thAya, jyAM uttama jJAna, dhyAnanI sukathA thAya, jyAM satpuruSonAM caritrapara vicAra baMdhAya, jyA tattvajJAnanA taraMganI lahariyo chUTe, jyAM saraLa svabhAvathI siddhAMtavicAra carcAya, jyAM mokSajanya kathanapara puSkaLa vivecana thAya evo satsaMga te mahA durlabhache. koi ema kahe ke, satsaMgamaMDaLamAM koi mAyAvi nahi hoya ? to te samAdhAna A che jyAM mAyA ana svArtha hoya che tyAM, satsaMga ja hoto nathI. rAjahaMsanI sabhAno kAga dekhAve kadApi na kaLAya to avazya rAge kaLAze; mauna raho to mukhamudrAe kalAze. paNa te aMdhakAramA jAya nahIM. tema ja mAyAviyo satsaMgamA svArtha jaine zuM kare ? tyAM peTa bharyAnI vAta to hoya nahI veghaDI tyAM jai te vizrAMti leto hoya to bhale le ke, jethI raMga lAge nahIM to vIjIvAra tenuM Agamana hoya nahIM jema pRthvIpara tarAya nahIM, tema satsaMgathI bUDAya nahIM AvI satsaMgamA camatkRti cha. niraMtara evA nirdoSa samAgamamA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. mAyA laine Ave paNa koNa ? koija durbhAgI; ane te paNa asaMbhavita che. satsaMga e AtmAnuM parama hitakAri aupadha che. zikSApATha 25. parigrahane saMkocavo. je prANIne parigrahanI maryAdA nadhI, te pANI mukhI nayIH tene je maLyuM te AI che. kAraNa jeTalaM jAya teTalAthI vizeSa prApta karavA tenI icchA thAya che. parigrahanI pravaLatAmAM je kai maLyU hoya tenuM mukha to bhogavAtuM nayI paraMtu hoya te paNa vakhate jAya che. parigrahayI niraMtara caLavicaLa pariNAma ane pApabhAvanA rahe cha; akasmAt yogayI evIpApabhAvanAmAM AyuSya pUrNa thAya to bahudhA aghoganinuM kAraNa thai paDe. kevaLa parigraha to munIzvaro tyAgI zake, paNa gRhastho enI amuka maryAdA karI bhake. maryAdA vAyI uparAMta parigrahanI utpatti nayI ane ethI karIne vizeSa bhAvanA paNa bahudhA yatI nayI ane vaLI je manyu che nema saMtoSa rAkhabAnI pRyA paDache, eyI mukhamAM kALa jAyache. koNa jANe lakSmIAdikamAM kevIe vicitravA rahIche ke jema jema lAma thato jAyache tema tema lobhanI vRddhi yatI jAya chedharma saMbaMdhI keTaTuM jJAna chatAM, dharmanI ihatA utAM paNa parigrahanA pAgamAM paDelo puruSa koika ja chuTI zake che| vRti emAMja laTakI raheche; paraMtu e vRtti koi kALe mukha Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigrahane saMkoco. 47 dAyaka ke AtmahitaiSI thar3a nathI. jeNe enI huMkI maryAdA karI nahIM, te vaholA duHkhanA bhAgI thayA che. cha khaMDa sAdhI AjJA manAvanAra rAjAdhirAja, cakravarttI kahevAya che. e samartha cakravattamAM subhuma nAme eka cakravarttI thar3a gayo che. eNe cha khaMDa sAdhI lIdhA eTale cakravattI- padayI te manAyo; paNa eTaledhI enI manorvAcchA vRsa na tha; haju te tarasyo rahyo. eTale dhAtakI khaMDanA cha khaMDa sAdhavA eNe nizcaya kayoM, vadhA cakravattI cha khaMDa sAghe che; ane huM paNa eTalAja sAdhu temAM mahattA zAnI ! vAra khaMDa sAdhavAthI ciraMkALa huM nAmAMkita thA; samartha AzA jIvanaparyaMta e khaMDopara manAvI zakIza; evA vicArathI samudramAM carmaratra mUkyuM ; te upara sarva sainyAdikano AdhAra rahyo hato. carmaratnanA eka hajAra devatA sevaka kahevAya che; temAM prathama eke vicArya ke koNa jANe keTalAMya varSe AmAMyI chUTako thaze ? mATe devAMganAne to maLI AvuM ema dhArI te cAlyo gayo; evA ja vicAre bIjo gayo; pachI trIjo gayo ; ane ema karatAM karatA hajAre cAlyA gayA ; tyAre carmaratna vUDhayuM; azva, gaja ane sarva sainyasahita muthuma nAmano te cakravattI cUDyo ; pApabhAvanAmAM ne pApabhAvanAmAM marIne te anaMta duHkhayI bharelI sAtamI tamatamaprabhA narkane viSe jar3ane paDyo, juo ! cha khaMDanuM Adhipatya to bhogavanuM rayuM; paraMtu akasmAt ane bhayaMkara rIte parigrahanI mItithI e cakravarttItuM mRtyu thayuM, to pachI vIjA mATe to Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. kahevU ja zuM? parigraha e pAparnu mULa che; pApano pitA ch| ane ekAdazattane mahA doSa de evo eno svabhAva che. e mATe thaine Atmahitaipie jema bane tema teno tyAga karI maryAdA pUrvaka varttana karavaM. zikSApATha 26. tattva samajavaM. zAstronAM zAstro mukha pAThe hoya evA puruSo ghaNA maLI zake; paraMtu jeNe thoDAM vacanopara prauDha ane vivekapUrvaka vicAra karI zAstra jeTalu jJAna hRdayagata karyu hoya tevA maLavA durlabha che. tattvane pahoMcI jaq e kaMi nAnI vAta nathI kUdIne dariyo olaMgI javo che. _ artha eTale lakSmI, artha eTale tattva ane artha eTale zadanuM vIjuM nAma. AvA arthazadanA ghaNA artha thAya che. paNa 'artha' eTale 'tattva' e viSayapara ahIM AgaLa kahevAnuM che. jeo nigraMthapravacanamAM AvelAM pavitra vacano mukhapAThe kare che, te teonAM utsAhabaLe satphaLa upArjana kare che; paraMtu jo teno marma pAmyA hoya to ethI e sukha, AnaMda, viveka ane pariNAme mahadbhUta phaLa pAme che. abhaNapuruSa suMdara akSara ane tANelA mithyA lITA e venA bhedane jeTalaM jANe che, teDhuMja mukhapAnI anya graMtha vicAra ane nigraMthapravacanane bheda rUpa mAne che, kAraNa teNe artha pUrvaka nigraMtha vacanAmRto Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva samajabU dhAryoM nathI; tema te para yathArtha tatvavicAra karyo nayI. jo ke tatvavicAra karavAmAM samartha buddhimabhAva joie chIe; topaNa kaMi vicAra karI zake pathyara pIgaLe nahIM topaNa pANIthI palaLe. temaja je vacanAmRto mukhapAThe kayA~ hoya te artha sahita hoya to bahu upayogI thaI pdde| nahIM to popaTavALu rAma nAma* popaTane koI paricaye rAmanAma kahetAM zIkhaDAve; paraMtu popaTanI vallA jANe ke rAma te dADama ke drAkSa. sAmAnyArtha samajyA vagara evaM thAya che. kacchI vaizyAnuM draSTAMta eka kahevAya che te kaIka hAsyayukta che kharaM, paraMtu emAMcI uttama zikSA maLI zake tema che; eTale ahA~ kahI jaraM chauM. kacchanA koI gAmamAM zrAvakadharma pALatA rAyazI, devazI ane khetazI ema traNa nAmadhArI ozavALa rahetA hatA. niyamita rIte teyo saMdhyAkALe, ane paroDhiye pratikramaNa karatA hatA.paroTiye rAyazI ane saMdhyAkALe devazI pratikramaNa karAvatA hatA. rAtri saMbaMdhI patikramaNa rAyazI karAvato; ene saMbaMdhe 'rAyazI paDikkamaj ThAyami, ema tene volAvaIM paDatuM tema ja devazIne 'devazI paDikkama[ ThAyami' ema saMbaMdha hovAthI bolAva, paDatuM. yogAnuyoge ghaNAnA AgrahayI eka divasa saMdhyAkALe khetazIne volAvavA vesAryoM. khevazIe jyAM 'devazI paDikkamaNuM ThAyami ema Avyu, tyAM 'khetazI paDikamaNu ThAyami, e vAkyo lagAvI dIdhAM! e sAMbhaLI vadhA hAsyagrasta yayA ane pUchayu Ama kAM? khetazI volyo vaLI Ama te kema? tyAM uttara maLayo ke, 'khetazI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. paDikkama' ThAyami' ema tame kama volo cho ? khetazIe kA, hu~ garIba chau~ eTale mAru nAma AvyuM tyAM pAdharI takarAra lai veThA, paNa rAyazI anedevazI mATe to koi divasa koi volatA paNa nathI. e vane kema 'rAyazI paDikamaNuM ThAyaMmi' ane 'devazI paDikamaNuMThAyami' ema kahe che ? to pachI hu~ 'khetazI paDikkamaNuM ThAyami' ema kAM na kahuM ? enI bhadrikatAe to badhAne vinoda upajAvyo pachI arthanI kAraNa sahita samajaNa pADI eTale khetazI potAnA mukhapAThI pratikramaNI zaramAyo. A to eka sAmAnya vAta che; paraMtu arthanI khuvI nyArI che. tattvajJa tepara bahu vicAra karI zake. vAkI to goLa gaLyoja lAge tema nigraMthavacanAmRto paNa satphaLa ja Ape. aho! paNa marma pAmavAnI vAtanI to valahArI jache ! zikSApATha 27. yatanA. jema viveka e dharmanuM mULataba che, tema yatanA e dharma upatattva che. vivekathI dharma tatva grahaNa karAya che; tathA yatanAthI te tattva zuddha rAkhI zakAya che, ane te pramANe pravartana karI zakAya che. pAMca samitirupa yatanA to bahu zreSTha che; paraMtu grahAzramIthI te sarva bhAve pALI zakAtI nathI; chatAM jeTalA bhAvAMze pALI zakAya teTalA bhAvAMze paNa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatanA. sAvadhAnIdhI pALI zakatA nadhI. jinezvara bhagavate vodhelI sthala ane mUkSma dayA pratye jyAM vedarakArI che, tyAM te vaha dopathI pALI kAya che. payatanAnI nyUnatAne lIdhe che. utAvaLI ane vegabharI cAla, pANI gaLI teno saMkhAlo rAkhavAnI apUrNa vidhi, kASThAdika iMdhanano vagara khaMcerya, bagara jAya upayoga; anAjamAM rahelA sUkSma jaMtuonI apUrNa napAsa, puMjyA pramAyA vagara rahevAM dIdhelAM ThAma, asvaccha rAkhelA oraDA, AMgaNAmAM pANInuM DhoLavaM, eThanuM rAkhI mUka, pATalA vagara ghasaghakhatI thALI nIce mRkavI, evI pItAnaM A lokamAM asvacchatA, agavaDa, anArogyatA ityAdika phalaspa thAya cha; ane paralokamAM duHkhadAyi mahApApanA kAraNa paNa thada par3e che, e mATe thaine kaDevAno vodha ke cAlavAmAM, vesavAmAM, uThavAmAM, jamavAmAM ane vIjA hareka prakAramA yatanAno upayoga karavo. epI dravye ane bhAve banna prakAre lAbha che. cAla dhImI ane gaMbhira rAkhavI, ghara svaccha rAkhavA, pANI vidhisahita gaLAvavaM, kASTATika iMdhana khaMkherI vAparavAM e kaMi ApaNane agavaTa paTata kAma nayI tamatamA vizepa vakhata jato nathI. evA niyamo dAkhala karIdIdhA pachI pALayA mumkela nathI. ebI vicArA asaMkhyAta niraparAdhI jaMtuo vace che. pratyeka kAma yananA pUrvaka ja karavaM e vivekI zrAvakarnu kartavya che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zikSApATha 28. rAtribhojana. ahiMsAdika paMcamahAvRtta jeI bhagavAne rAtribhojanasAgavRtta kayu che. rAtrimA je cAra prakAranA AhAra che te abhakSarUpa che. je jAtino AhArano raMga hoya che te jAtinA tamaskAya nAmanA jIva te AhAramA utpanna thAya che. rAtribhojanamA e zivAya paNa aneka dopa rahyA che. rAtre jamanArane rasoine mATe agni saLagAvavo paDe che; tyAre samIpanI bhItapara rahelA niraparAdhI sUkSma jaMtuo nAza pAme che. iMdhanane mATe ANelAM kASThAdikamAM rahelA jatuMo rAtrie nahIM dekhAvAthI nAza pAme che / temaja sarpanA jherano, karoLiyAnI lALno ane maccharAdika sUkSma jaMtuno paNa bhaya rahecha ; vakhate e kuTuMvAdikane bhayaMkara roganuM kAraNa paNa thai paDe che. rAtribhojanano purANAdika matamAM paNa sAmAnya AcArane khAtara tyAga karyo che, chatAM teomAM paraMparAnI ruDhiye karIne rAtribhojana pesI gayuM che. paNa e niSedhaka toche ja. zarIranI aMdara ve prakAranAM kamaLa che. te sUryanA astathI saMkoca pAmI jAya che; ethI karIne rAtribhojanamA sUkSma jIva bhakSaNarupa ahita thAya che; je mahA roganuM kAraNa che. evo keTaleka sthaLe Ayurvedano paNa mata che. satpuruSo to ve ghaDI divasa rahe tyAre vALu kre| ane be ghaDI divasa canyAM pahelAM game te jAtano AhAra Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtribhojana. kare nahIM rAtribhojanane mATe vizeSa vicAra munisamAgamathI ke zAkhathI jANavo. e saMbaMdhI bahu sUkSma bhedo jANavA avazyanA che. cAre prakAranA AhArarAtrine vipetyAgavAyI mahaphaLa che. A jina vacana che. - zikSApATha 29.sarva jIvanI rakSA bhAga 1. dayA vo eke dharma nadhI dayA eja dharmanuM svarUpa che. jyAM dayA nathI tyAM dharma nathI. jagatitaLamAM evA anarthakAraka dharmamato paDyA che ke, jeo ema kahe cha ke jIvane haNatAM leza pApa dhatuM navI; bahu to manuSyadehanI rakSA karo. tema e dharmamatavAlA anunI, ane madAMdha che, ane dayA leza svarUpa paNa jANatA nathI. eo jo potAnuM hRdayapaTa prakAzamAMmUkIne vicAre to avazya temane jaNAze ke eka sUkSmamA mUkSma jaMtune tRNavAmAM paNa mahA pApa che. jevo mane mAro AtmA priyache tevo tene paNa teno AtmA priya che. hUM mArA lega vyasana khAtara ke lAbha khAtara evA asaMkhyAtA jIvone vedhaDaka haNuM cha. emane keTalaM vadhuM anaMta duHkhanuM kAraNa thai paTage ? teomAM buddhi vIja paNa nahIM hovAthI teo Avo sAvika vicAra karI zakatA nathI. pApamAM ne pApamA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrImad rAjajaMdra bhaNIta mokSamALA. nizadina magna che. veda, ane vaiSNavAdi paMthomAM paNa mUkSma dayA saMbaMdhI kaMi vicAra jovAmAM Avato nathI. topaNa eo kevaLa dayAne nahIM samajanAra karatAM ghaNA uttama che. sthULa jIvonI rakSAmAM eThIka samajyA che; paraMtu e sapaLA karatAM ApaNe kevA bhAgyazAlI ke jyAM eka puSpapAMkhaDI dabhAya tyAM pApache e kharaM tattva samajyA ane yajJayAgAdika hiMsAthI to kevaLa virakta rahyA chIe ! vanatA prayatnathI jIva bacAvIe chIe, vaLI cAhine jIva haNavAnI ApaNI leza icchA nathI. anaMtakAya abhakSyathI vahu karI ApaNe virakta ja chIe. A kALe esapaLo puNyapratApa siddhArtha bhUpALanA putra mahAvIranA kahelA paramatattvavodhanA yogavaLayI vadhyo che. manuSyo rIddhi pAme che, suMdara strI pAme che, AjJAkita putra pAme che, vaholo kuTuMbaparivAra pAme che, mAnapratiSThA temaja adhikAra pAme che, ane te pAmavAM kaMi durlabha nathI; paraMtu kharuM dharmatattva ke tenI zraddhA ke teno thoDo aMza paNa pAmavo mahA durlabha che, e rIddhi ityAdika avivekathI pAparnu kAraNa thaI anaMta duHkhamAM laI jAya che; paraMtu A thoDI zraddhA-bhAvanA paNa uttama padie pahoMcADe che. Ama dayAnu satpariNAma che, ApaNe dharmatattvayukta kuLamAM janma pAmyA chIe to have jema bane tema vimaLa dayAmaya varttanamAM Avag. vAraMvAra lakSamA rAkhavuke, sarva jIvanI rakSA karavI. vIjAne paNa evo ja yuktiprayuktithI vodha Apavo. sarva jIvanI rakSA karavA mATe eka vodhadAyaka uttama yukti buddhizALA abhaya satpariNAma jemavane tema jIvanI rakSA karAvanI rakSA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva jIvanI rakSA bhAga 2. kumAre karI havI te AvatA pAThamAM huM kahu~ charaM; emaja tatvabodhane mATe yauktika nyAyayI anArya jevAdharmamatavAdIone zikSA ApavAno vakhata maLe toApaNe kevA bhAgyazAlI! zikSApATha30.sarva jIvanI rakSA bhAga 2. magadha dezanI rAjagRhI nagarIno adhirAja zreNika eka vakhate sabhA bharIne veTho hatA. prasaMgopAta vAtacitanA prasaMgamAM mAMsalunya sAmaMtohatA tevolyA ke, hamaNA mAMsanI vizeSa sastAI che. A vAna abhayakumAre sAMbhaLI. e upa. rathI e hiMsaka sAmaMtone vodha devAno teNe nizcaya karyo. sAMje sabhA visarjana thaI ane rAjA aMta:puramAM gayA. sAra pachI krayavikraya mATe jeNe jeNe mAMsanI vAta uccArI hatI tene tene ghera abhayakumAra gayA. jene ghera jAya tyAM satkAra karyA pachI teo pUchavA lAgyA ke, Aparnu parizrama laI amAre ghera kema padhAra yayuM che? abhayakumAre kayu: "mahArAjA zreNikane akasmAt mahA roga utpanna thayo che. vaidya bhelA karavAyI teNe kI ke, komaLa manuSyanA kALajAnuM savA TAMkabhAra mAMsa, hoya to A roga maTe. tame rAjAnA priyamAnya cho mATe tamAre tyAM e mAMsa levA Avyo charaM." pratyeka sAmate vicArya ke kALajAnu mAMsa hu~ muvAvinA zI rIte ApI zakuM ? ethI abhayakumArane pUchayu: mahArAja, e to Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA, kema thaI zake 1 ema kahIM pachI abhayakumArane keTaluka dravya potAnI vAta rAjA AgaLa nahIM prasiddha karavA te pratyeka sAmaMta ApatA gayA ane te abhayakumAra letA gayA. ema saghaLA sAmaMtone ghera abhayakumAra pharI AlyA. sapanA mAMsa na ApI zakyA, ane Ama temaNe potAnI vAta chupAvavA dravya Apyu. pachI vIje divase jyAre sabhA bheLI thai sAre saghaLA sAmaMto potAne Asane AvIne veThA. rAjA paNa siMhAsanapara virAjyA hatA. sAmaMto AvI AvIne gai kAlatuM kuzala pUchavA lAgyA. rAjA e vAtathI vismIta thayA. abhayakumAra bhaNI joyuM eTale abhayakumAra volyAH "mahArAja! kAle AphnA sAmaMto sabhAmA volyA hatA ke hamaNA mAMsa sastuM maLe che. jethI hu teone tyAM levA gayo hato, tyAre saghaLAe mane vaha dravya Apyu ; paraMtu kALajAnaM savA paisAbhAra mAMsa naApyu sAre e mAMsa sastu ke moghu ?" vadhA sAmaMto sAMbhaLI zaramathI nIcuM joi rahyA. koithI kaMDa bolI zakAyuM nahIM pachI abhayakumAre kA:"A kai meM tamane duHkha ApavA karyu nathI; paraMtu vodha ApavA kayu che. ApaNane ApaNA zarIracaM mAMsa, Apa, paDe to anaMtabhaya thAya che, kAraNa ApaNA dehanI ApaNane miyatA che, tema je jIvanuM te mAMsa haze teno paNa jIva vahAlo haze. jema ApaNe amUlya vastuo ApIne paNa potAno deha bacAvIe chIe tema te vicArAM pAmara mANIone paNa ho, joie. ApaNe samajaNavAlAM, bolatAM cAlatAM prANI chaie. te vicArAM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtribhojana. avAcaka ane nirAdhAra prANI che. temane motarupa duHkha ApIe e ke pApanuM pravaLa kAraNa che? ApaNe Avacana niraMtara lakSamAMrAkha ke sarva prANIne potAno jIva vahAlo cha; ane sarva jIvanI rakSA karavI e jevo eke dharma nathI. abhayakumAranA bhApaNathI zreNika mahArAjA saMtopAyA. saghaLA sAmaMto paNa vodha pAmyA. teoe te divasathI mAMsa khAcAnI pratijJA karI, kAraNa eka to te abhakSya che, ane koDa jIva iNAyA vinA te AvatuM nadhI e moToM adharma cha mATe abhaya pradhAnanu kayana sAMbhaLIne teAe abhayadAnamA lakSa Apyu. , abhayadAna AtmAnA parama sukhanuM kAraNa che. zikSApATha 31. pratyAkhyAna. . 'pacakhANa' nAmano zabda vAraMvAra tamArA sAMbhaLavAmAM Anyo che. eno mUla zabda pratyAkhyAna che ane te (zabda) amuka vastu bhaNI citta na kara ema tattvathI samanI hetupUrvaka niyama karavo tene badale vaparAya che. pratyAkhyAna karavAno hetu mahA uttama ane mUkSma che. pratyAkhyAna nahIM karavAyI game te vastu na khAo ke na bhogato topaNa tethI saMvaraparyu nadhI, kAraNa ke tattvarUpe karIne icchAnuM rughana karyu nathI. rAtre Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. ApaNe bhojana na karatA hoie; paraMtu teno jo pratyAkhyAnarUpe niyama na karyo hoya to te phaLa na Ape; kAraNa ApaNI icchA khullI rahI. jema gharanuM vAraNuM ughAryu hoya ane zvAnAdikajanAvara ke manuSya cAlyu Ave tema icchAnAM dvAra khullA hoya to temAM karma praveza kare che. eTale ke e bhaNI ApaNA vicAra chUTathI jAya che; te karmavaMdhananuM kAraNa cha, ane jo pratyAkhyAna hoya to pachI e bhaNI draSTI karavAnI icchAthatI nathI.jema ApaNe jANIe chIe ke vAMsAno madhya bhAga ApaNAthI joi zakAto nadhI, mATe e bhaNI ApaNe draSTi paNa karatA nathI, tema pratyAkhyAna karavAyI ApaNe amuka vastu khavAya ke bhogavAya tema nayI eTale e bhaNI ApaNuM lakSa svAbhAvika jatuM nathI, e karma AvavAne ADo koTa thai par3e che. pratyAkhyAna karyA pachI vismRti vagaire kAraNathI koi doSa AvI jAya to tenAM prAyazcitanivAraNa paNa mahAtmAoe kahyAM che.. __ pratyAsyAnathI eka vIjo paNa moTo lAbha che; te eke amuka vastuomAMja ApaNuM lakSa rahe che, vAkI vadhI vastuono tyAga paDa jAyache je je vasta tyAga karI che te te saMbaMdhI pachI vizeSa vicAra, graha, mUkabuM ke evI kaMDa upAdhi rahetI nathI. evaDe mana vaha vahoLatAne pAmI niya- . marUpI saDakamAM cAlyu jAyache. azva jo lagAmamAM AvI jAya che, to pachI game tevo bhavaLa chatAM tene dhArele raste jema lai javAya che tema mana e niyamarUpI lagAmamA AvavAthI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyAkhyAna. pachI game te zubha rAhamA lai javAya cha; ane temA vAraMvAra paryaTana karAvavAdI te ekAna, vicArazIla ane vivekI thAyache. manano AnaMda zarIrane paNa nirogI kare che. abhakSya, anaMtakAya, parastriyAdikanA niyama karyAthI paNa zarIra nirogI rahI zake che. mAdaka padArtho manane avaLe rastedoreche, paNa pratyAkhyAnI mana tyAM jatuM aTake cha; ethI te vimala thAya che. pratyAkhyAna e kevI uttama niyama pALavAnI pratijJA che, te A uparathI tame samajyA hazo. vizeSa sadguru mukhathI ane zAstrAvalokanathI samajavA hu vodha karuM chauM. zikSApATha 32. vinayavaDe tatvanI sidhdhi che. rAjagRhI nagarInAM rAjyAsanapara jyAre zreNika rAjA virAjamAna hatA, tyAre te nagarImA eka caMDAla rahetohato. eka vakhate e caMDAlanI strIne garbha rahyo, tyAre tene kerI khAvAnI icchA utpanna thai. teNe te lAvI ApayA caMDAlane kA. caMDAle kI, A kerIno vakhata nathI, eTale mAro upAya nathI. nahIM to hu~ game teTale uMce hoya tyAMcI mArI vidyAnAM vaLavaDe lAcI tArI icchA siddha kara, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. caMDALaNIe kahA,rAjAnI mahArANInAM vAgamAM eka akALe kerI denAra AMvo che. te para atyAre kerIo lacI rahI haze, mATe tyAM jeine e kerI lAvo. potAnI strInI icchA purI pADavA caMDALate.vAgamAM gayo. gupta rIte AMvA samIpa jaI maMtra bhaNIne-tene namAgyo; ane kerI lIdhI. vIjA maMtravaDe karIne tene hato ema karI dIdho. pachI te ghera Avyo ane tenI strInI icchA mATe niraMtara te caMDALa vidyAvaLe tyAMcI kerI lAvavA lAgyo. eka divase pharatAM pharatAM mALInI draSTi AMbA bhaNI gaI. kerIonI corI thayelI joIne teNe jaine zreNikarAjA AgaLa namratA pUrvaka kayu. zreNikanI AjJAthI abhayakumAra nAmanA buddhizAlI pradhAne yuktivaDe te caMDALane zodhI kAvyo. tene potA AgaLa teDAvI pUchayu, eTalAM dhAM mANaso vAgamA raheche chatAM tuM kevI rIte caDhIne e kerI laI g2ayo ke e vAta kaLavAmAM paNa na AvI ? caMDALe kahyu, Apa mAro aparAdha kSamA karajo hu~ sAcuM volI jau chau~ ke mArI pAse eka vidyA cha / tenA yogathI hu~ e kerIo lai zakyo. abhykumaare| kayuM, mArAyI kSamA na thai zake; paraMtu mahArAjA zreNikane' e vidyA tu Apa to teone evI vidyA levAno abhilASa hovAyI tArA upakAranA badalAmA huM aparAdha kSamA karAvI zakuM-- caMDALe ema.karavAnI hA kahI. pachI abhayakumAra caMDALane zreNikarAjA jyAM siMhAsanapara beThA hatA tyAM kAvIne sAmo ubho rAkhyoH ane sapaLI vAta rAjAne Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayavaDe tattvanI siddhi ke , 61 kahI vatAvI.e vAtanI rAjAe hA kahI. caMDALe pachI sAmA ubhA rahI tharatharate page zreNikane te vidyAno vodha ApavA mAMDyo, paNa te vodha lAgyo nahI. jhaDapathI ubhA thai abhayakumAra volyAH mahArAja! Apane jo e vidyA avazya zIkhavI hoya tosAmA AvI ubhA raho; ane ene siMhAsana Apo. rAjAe vidyA levA khAtara ema karya to tatkALa vidyA siddha thai. A vAta mAtra bodha levAne mATe che. eka caMDAlano paNa vinaya karyA vagara zreNika jevA rAjAne vidyA siddha na thai, to temAMyI tattva e grahaNa karavAnuM che ke, sadvidyAne sAdhya karavA vinaya karavo avazyano che. AtmavidyA pAmavA nigraMyaguruno jo vinaya karIe to kevU maiMgaLadAyakathAya !. vinaya e uttama vazIkaraNa che. uttarAdhyanamA bhagavAne vinayane dharmacaM mULa kahI varNavyo che. guruno, munino, vidvAnano, mAtApitAno ane potAthI vaDAno vinaya karavo e ApaNI uttamatAnuM kAraNa che. zikSApATha 33. sudarzana zeTha.: . prAcIna kALapAM zuddha-eka panIhattane pALanArA, asaM khya puruSo thara gayA : emAMthI saMkaTa..sahI nAmAMkita yayelo sudarzana nAmano eka matpuruSa paNa che. e dhanAnya Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ', : 62 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. suMdara mukhamudrAvAlo kAMtimAna ane madhya vayamAM hato. je nagaramAM te raheto hato, te nagaranA rAjyadaravAra AgaLadhI kaMi kAma prasaMgane lIghe tene nIkaLtuM paDyuM. te veLA rAjAnI * abhayA nAmanI rANI potAnA AvAsanA gokhamAM veThI hatI. 1 I tyAMthI sudarzana bhaNI tenI draSTi gai. tenuM uttama rUpa ane kAyA joine tenuM mana lalacAyuM. eka anucarI mokalIne kapaTabhAvathI nirmaLa kAraNa batAvIne mudarzanane upara volAbyo. keTalAka prakAranI vAtacita karyA pachI abhayAe mudarzanane bhoga bhogavanA saMbaMdhInuM AmaMtraNa karyu. sudarzane keTaloka upadeza Apyo topaNa tenuM mana zAMta thayuM nahIM. chevaTe kaMTALIne sudarzane yuktithI karUM, vahena, huM puruSatramAM nathI ! topaNa rANIe aneka prakAranA hAvabhAva karyA. e saghaLI kAmaceSThAthI sudarzana caLyo nahIM; ethI kaMTALI jaine rANIe tene jato karyo. L eka vAra e nagaramA ujANI hatI; tethI nagara bahAra nagarajano AnaMdathI Ama tema bhamatA hatA. dhAmadhuma macI rahI hatI. sudarzana zeThanA cha deva kumAra jevA putro paNa tyAM AvyA hatA. abhayA rANI kapilA nAmanI dAsI sAthai ThAThamAThthI tyAM AvI hatI. sudarzananA devapUtaLAM jevA cha putro tenA jovAmAM AvyA, kapilAne teNe pUchayuMH AvA 'ramya putro konA che ? kapilAe sudarzana zeThanuM nAma ApyuM. nAma sAMbhaLIne rANInI chAtImAM kaTAra bhokAi ; tene kArI ghA vAgyo saghaLI dhAmadhuma vItI gayA pachI mAyAkathana * Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudarzana zeTha. goThacIne abhayAe ane tenI dAsIe malI rAjAne kayu: "tame mAnatA hazo ke, mArA rAjyamA nyAya ane nIti varte che; durjanothI mArI majA duHkhI nathI; paraMtu te sagharcha mithyA che. aMtaHpuramA paNa durjano praveza kare tyAM mudhI haju aMdhera che! to pachI vIjAM sthaLa mATe pUcha, paNa zuM ? tamArA nagaranA sudarzana nAmanA zeThe mArI kane bhoganu AmaMtraNa kayu. nahIM kahevAyogya kathano mAre sAMbhaLavAM paDyAM; paNa meM tenotiraskAra ko. AdhI vizeSa aMdhAru kayu kahevAya?" ghaNA rAjA mUla kAnanA kAcA hoyache e vAta jANe bahu mAnya che, temAM valI strInAM mAyAvi madhurA vacana | asara na kare tAtA telamA TADhAMjaLa jevAM vacanathI rAjA krodhAyamAna thayA. sudarzanane zULIe caDhAvI devAnI tatkALa teNe AzA karI dIdhI, ane te pramANe saghaLu thai paNa ga{. mAtra gRLIe sudarzana vese eTalI vAra hatI. / game tema ho, paNa sRSTinA divya bhaMDAramA ajavADaM che. satyano prabhAva DhAkyo raheto nathI. sudarzanane zUlIe sAryo, ke zUlI phITIne tenuM jhaLajhaLatuM sonAnu siMhAsana yayu, ane deva duMdubhInA nAda thayA sarvatra AnaMda vyApI gayo. mudarzana satyazIla vizvamaMDaLamAM jhaLakI uThyuM satya zILano sadA jaya che. ___ zIyana ane sudarzananI uttama dRDhatA e vane AtmAne pavitra zreNie caDhAve ch| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. zikSApATha 34. brahmacaryaviSe subhASita. . .. ' doharA. ' nirakhIne navayauvanA, leza na viSayanidAna; 'gaNe kASThanI pUtalI, te bhagavAnasamAna. A saMghakA saMsAranI, ramaNI nAyakarupa; e tyAgI, tyAgyu vadhu, kevaLa zokasvarUpa. 2 'eka viSayane jItatA, jIyoM sau saMsAra; " nRpati jItatAM jItiye, daLa, pura, ne adhikAra. . "viSayarUpa aMkUrathI, TaLe jJAna ne dhyAna ; leza madIrApAnathI, chAke jyama ajJAna. je navavATa vizuddhathI,ghare ziyaLa sukhdaai| bhava teno lava pachI rahe, tattvavacana e bhAi. 5 asuMdara zIryaLasuMratarUM, mana vANI ne deha; je naranArI sevaze, anupama phala ke teha. 6 pAtraM vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna "pAtra thavA sevo sadA, brahmacarya matimAna!- 7 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAramaMtra. zikSApATha 35. namaskAramaMtra. 65 namo arihaMtANaM; namo siddhANaM; namo AyariyANaM; namo uvajjhAyANaM; namo loo savvasAhUNaM. A pavitra vAkyoMne nirgrathapravacanamAM navakAra (namaskAra) maMtra ke paMcaparameSTimaMtra kahe che. arhata bhagavaMtanA cAra guNa, siddha bhagavaMtanA ATha guNa, AcAryanA chatrIza guNa, upAdhyAyanA paMcavIza guNa, ane sAdhunA sattAvIza guNa maLIne ekaso ATha guNa thayA. aMgUThA vinA vAkInI cAra AMgaLIonAM vAra TeravAM thAya che; ane ethI e guNonuM citavana karavAnI yojanA hovAthI bArane nave guNatAM 108 thAya che. eTale navakAra ema kahevAmAM sAye evaM sucavana radhuM jaNAya che ke he bhavya ! tArAM e AMgaLInAM TeravAMthI ( navakAra) maMtra navavAra gaNa. kAra eTake karanAra ema paNa thAya che. cArane nave guNatAM jeTalA thAya eTalA guNano bharelo maMtra ema navakAra maMtra tarIke eno artha yaha zake che. paMca parameSTi eTale A sakaLa jagamAM pAMca vastuo paramotkRSTa che te te kapi kavi : - to kahIM batAvI ke arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu, ene namaskAra karavAno je maMtra te parameSTi maMtra ; ane pAMca thar3a 9 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrImada rAjacaMdra praNIta mokSamALA. parameSTine sAye namaskAra hotrAyI paMcaparameSTi maMtra evo vaha yayo. A maMtra anAdi siddha manAya le; kAraNa paMcaparameSTi anAdi siddha che. eTale epAMce pAtrI Ayarupa nayI, matrAhayI anAdi che, ane tenA japanAra paNa anAdi siddha che. eyI e jApa paNa anAdi siddha Tare che. pra0-e paMcaparameSTi maMtra paripUrNa jANavAyI manuSya uttama gatine pAme che ema satpuruSo kahe ke e mATe damAruM bhuM mata chI u0-e kahetuM nyAyapUrvaka che, ema huM mAnuM chaDaM. pra0-ene kayAM kAraNathI nyAyapUrvaka kahI zakAya ? u0- hA. e tamane huM samajAnuM : mananI nigrahatA a eka to sarvottama jagadbhUSaNanA satya guNanuM e citavana che. tattvayI jotAM baLI arhatasvarUpa, siddhasvarUpa, AcAryasvarUpa, upAdhyAya svatpa ane sAdhusvarUpa eno vivekI vicAra karavAnuM paNa e sRcavana che. kAraNa ke teo pUjanA yogya zAyI che? ema vicAratAM eonAM svarUpa, guNa ityAdi mATe vicAra karavAnI satpurupane to kharI agatya hai. have kaho ke e maMtra keTalo kalyANa kAraka che ? praznakAra -- satpuruSo namaskAra maMtrane monuM kAraNa kahe che. e A vyAkhyAnayI huM paNa mAnya rAkhuM chaDaM. arhena bhagavaMta, siddha bhagavaMta, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu eono akeko prathama akSara letAM " asiAusA" Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anupUrvI evaM mahad vAkya nIkaLe che. jenuM OM e, yogaviMdunuM svarupa yAya che / mATe ApaNe e maMtrano avazya karIne vimaLa bhAvayI jApa karavo. zikSApATha 36. anupUrvi. narkAnupUrvI, tiryaMcAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, anedevAnu pUrvI e anupUrvIo vipenoA pATha nathI, paraMtu "anupUrvI" e nAmanA eka avadhAnI laghu pustakanAM maMtra smaraNa mATe che. - - - - - pitA-AvI jAtanAM koSTakathI bharelaM eka nAvaM pustaka che te teM joyaM che ? putra-hA pitAjI. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. - pitA-emAM ADA abaLA aMka mRkyA che, tenuM kAi paNa kAraNa tArA samajavAmAM che ? putra-nahIM pitAjI.-mArA samajavAmAM nayI mATe Apa te kAraNa kaho. pitA-putra! pratyakSa che ke mana e eka bahu caMcaLa cIja che; jene ekAgra kara vahu bahu vikaTa che; te jyAM mudhI ekAgra yatuM nathItyAM mudhI AtmamalinatA jatI nathI, pApanA vicAro ghaTatA nathI. e ekAgratA mATe vAra pratijJAdika aneka mahAna sAdhano bhagavAne kayAM che. mananI ekAgratAthI mahA yoganI zreNiye cahavA mATe ane tene keTalAka prakAracI nirmaLa karavA mATe satpuruSoe A eka sAdhanalpa koSTakAvalI karIche. paMca paramaSTi maMtranA pAMca aMka emAM pahelA mRkyA cha : ane pachI lomavilomasvarupamA lamabaMdha enA e pAMca aMka mukIne bhinna bhinna prakAre koSTako kI 2. ema karavAnuM kAraNa paNa mananI ekAgratA thaIne nirjarA karI gakAya, e che. putra-pitAjI! anukrame levAyI ema gAmATe na yai zake? pitA-lomaviloma hoya to te goThavatAM jarbu paDe ane nAma saMbhAratAM jarbu paDe. pAMcano aMka mRkyA par3I veno AMkaDo Ave ke 'namo loe savasAhuNa' pachI-'namoarihaMtANa' e vAkya mukIne 'namo siddhANa' e vAkya saMbhAra paDe. ema punaH punaH labhanI hatA rAkhatAM mana ekA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyikavicAra bhAga 1. AtAe pahoMce che. anukramabaMdha hoya to tema thai zakatuM nathI kAraNake vicAra karavo paDato nathI e sUkSma vakhatamAM mana parameSTimaMtramAMthI nIkaLIne saMsArataMtranI khaTapaTamAM jai paDe cha; ane vakhate dharma karatAM dhADa paNa karI nAkhe che, jethI satpurupoe anupavinI yojanA karI che, te vaha suMdara che ane AtmazAMtine ApanArI che. zikSApATha 37sAmAyikavicAra bhAga1. Atmakino prakAza karanAra, samyagjJAnadarzanano udaya karanAra, zuddha samAdhibhAvamA praveza karAvanAra, nirja. rAno amUlya lAbha ApanAra, rAgadvepathI madhyastha buddhi karanAra evaM sAmAyika nAmarnu zikSAratta che. sAmAyika zaddhanI vyutpatti sama+Aya+ika e zabdothI thAya che. 'sama' eTale rAgadveparahita madhyastha pariNAma, 'Aya' eTale te samabhAvanAthI utpanna thato jJAnadarzana cAritrarupa mokSa mArgano lAbha, ane 'ika' kahetAM bhAva ema artha thAya che. eTale jevaDhe karIne mokSanA mArgano lAbhadAyaka bhAva upaje te sAmAyika. Arta, ane raudra e ve prakAranAM dhyAnano tyAga karIne ; mana, vacana kAyAnA pApabhAvane rokIne vivekI manuSyo sAmAyika kare che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. __ mananA pudgaLa taraMgI che. sAmAyikamAM jyAre vizuddha pariNAmathI rahe kAM che sAre paNa e mana AkAza pAtAlanA ghATa ghaDyA kareche. temaja bhUla, vismRti, unmAda ityAdithI vacanakAyAmAM paNa dUpaNa AvavAthI sAmAyikamAM doSa lAgecha. mana, vacana ane kAyAnA thaIne vatrIza doSa utpanna thAya che. daza mananA, daza vacananA ane vAra kAyAnA ema vatrIza doSa jANavA avazyanA che. je jANavAthI. mana sAvadhAna rahecha. mananA daza doSa kahuM chauM. 1 avivekadoSa-sAmAyika svarupa nahIM jANavAyI manamAM evo vicAra kare ke AthI zuM phaLa thavAnuM ituM ? AthI te koNa tayu haze? evA vikalpanuM nAma avivekadopa. 2 yazovAMchAdoSa-pote sAmAyika kare che ema vIjA manuSyo jANe to prazaMsA kare evI icchAe sAmAyika karavU te yazovAMchAdoSa. 3 dhanavAMchAdoSa-dhananI icchAe sAmAyika karavaM te dhanavAMchAdoSa. 4 garvadoSa-mane loko dharmI kahe che ane hu~ sAmAyika paNa teQja karuM chauM? evo adhyavasAya te garvadoSa. 5 bhayadoSa-hu~' zrAvakakulamAM janmyo cha; mane loko moTA tarIke mAna deche, ane jo sAmAyika nahIM karUM to Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika vicAra bhAga 2 + 71 kaheze ke ATalI kriyA paNa nathI karato; ema niMdAnA bhayadhI sAmAyika kare te bhayadopa. 6 nidAnadopa - sAmAyika karIne tenAM phaLadhI dhana, strI, putrAdika maLavAnuM icche te nidAnadopa. 7 saMzayadopa- sAmAyikanuM phaLa haze ke nahIM hoya ? evo vikalpa kare te saMgayadopa. 8 kapAyadopa- sAmAyika krodhAdikathI karavA vesI jAya, kiMvA pachI krodha, mAna, mAyA, lobhamAM vRtti dhare te kapAyadopa. 9 avinayadopa - vinaya vagara sAmAyika kare te avinayadopa. 10 avahumAnadopa - bhaktibhAva ane umaMga pUrvaka sAmAyika na kare te avahumAnadopa. zikSApATha 38 sAmAyikavicAra bhAga 2. mananA daza doSa kahyA have vacananA daza doSa kahuM chau~. 1 kuvoladopa- sAmAyikamAM kuvacana bolakaM te kuboladopa. 2 sahasAtkAradopa- sAmAyikamAM- sAhasathI avicArapUrvaka vAkya bolavu te sahasAtkAradopa. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrImad rAjacaMdra praNIna monamALA. 3 asadAropaNaDhopa-vIjAne khoTo bodha Ape, te asadAropaNadopa. 4 nirapekSadopa-sAmAyikamA gAnvanI darakAra vinA vAkya bole te nirapekSadopa. 5 saMkSepadopa-nRtranApATha ityAdika TukAmAM bolI nAkhe ; ane yayArya bhAkhe nahI te saMkSepaTopa. 6 klegadoSa-koiyI kaMkAga kare te klezadopa. 7 vikathAdopa-cAra prakAranI vikayA mAMhI vase te vikathAdopa. 8 hAsyadoSa-sAmAyikamAM koinI hAMsI mazkarI kare te hAsyadoSa. 9 azuddhadopa-sAmAyikamAM sUtrapATha nyUnAdhika ane azuddha bole te azuddhadoSa -10 muNamuNadoSa-DavaDagoTAyI sAmAyikamAM mUtrapATha vole je pote paNapUruM mAMDa samajI zake te muNamuNadoSa. e vacananA daza doSa kahyA; have kAyAnA vAra dopa kahuM chauM. 1 ayogyaAsanadopa-sAmAyikamAM pagapara paga cadAvI vese. te zrIguru Adi pratye avinayarupaAsana te pahelo ayogyaAsanadoSa. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyikavicAra bhAga 2, 73 2 calAsanadoSa-DagaDagate Asane vesI sAmAyika kare, athavA vAraMvAra jyAMthI uThavU paDe teve Asane vese te calAsanadopa. __3 caladraSTidopa-kAyotsargamAM AMkho caMcaLa e caladraSTidopa. 4 sAvadhakriyAdopa-sAmAyikamAM kaMi pApa kriyA ke tenI saMjJA kare te sAvadhakriyAdopa. 5 AlaMbanadopa-bhItAdika oThIgaNa daivese ethI tyAM baiThelA jaMtu Adikano nAza thAya ke tene pIDA thAya, temaja potAne pramAdanI pravRtti thAya, te AlaMbanadopa. 6 AkuMcanaprasAraNadopa-hAtha paga saMkoce, lAMvA kare e Adi te AkuMcanaprasAraNadopa. 7 AlasadoSa-aMga maraDe, TacAkA vagADe e Adi te Alasadopa. 8 moTanadopa-AMgaLI vagere vAMkI kare, TacAkA vagADe te moTanadopa. 9 maladopa-gharaDA gharaDa karI sAmAyikamAM cala karI mela khakhere te maladopa. 10 vimAsaNadopa-galAmA hAtha nAkhI vese ityAdi ve vimAsaNadoSa. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. ___ 11 nidrAdopa-sAmAyikamAM uMgha Ave te nidrAdopa. 12 vastrasaMkocana-sAmAyikamAM TADha pramukhanI bhItithI vastrathI zarIra saMkoce te vastrasaMkocanadopa. e vatriza dUSaNarahita sAmAyika karavU. pAMca aticAra TALavA. - - - " zikSApATha 39.sAmAyikavicAra bhAga3. ekAgratA ane sAvadhAnI vinA e vatrIza doSamAMnA amuka doSa paNa AvI jAya che. vijJAnavetAoe sAmAyikanu jaghanya pramANa ve ghaDInuM vAMdhyuM che. e vRtta sAvadhAnI pUrvaka karavAthI paramazAMti Ape che. keTalAkano e ve ghaDIno kALa, jyAre jato nathI tyAre teo vahu kaMTALe che. sAmAyikamAM navarAza laine vesavAthI kALa jAya paNa kyAthI? Adhunika kALamAM sAvadhAnIthI sAmAyika karanArA bahuja thoDA che. pratikramaNa sAmAyikanI sAthe karavAna hoya che tyAre to vakhata javo sugama paDe che. jo ke evA pAmaro pratikramaNa lakSa pUrvaka karI zakatA nathI topaNa kevaLa navarAza karatA emAM jarura kaMDaka phera paDe che. sAmAyika paNa puru jeone AvaDatuM nathI teo vicArA sAmAyikamAM pachI ... Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyikavicAra bhAga 3: ' bahu muzAya che. keTalAka bhAre karmiyo e avasaramAM vyavahAranA prapaMco paNa ghaDI rAkhe che. AdhI sAmAyika bahu doSita thAya che. vidhipUrvaka sAmAyika na thAya e bahu khedakAraka ane karmanI vAhulyatA che. sATha ghaDInA ahorAtra vyartha cAlyA jAya che. asaMkhyAta divasathI bharelAM anaMtA kAlacakra vyatIta karatAM paNa je sArthaka na thayuM te ve baDIMnA vizuddha sAmAyikathI thAya che. lakSapUrvaka sAmAyika thavA mATe temAM praveza karyA pachI cAra logassathI vadhAre logassano kAyotsarga karI cittanI kaMika svasthatA ANavI; pachI sUtrapATha ke uttama graMtharnu manana karavaM, vairAgyanA uttama kAnyo volavAM, pAchaLanuM adhyayana karelu smaraNa karI javU, nUtana abhyAsa thAya to karavo.koine zAstrAdhArathI vodha Apako, ema sAmAyikI kALa vyatIta karavo. munirAjano jo samAgama hoya to AgamavANI sAMbhaLavI ane te manana karavI, tema na hoya ane zAstra paricaya na hoya to vicakSaNa abhyAsI pAsethI vairAgyavodhaka kathana zravaNa karavU; kiMvA kaMi abhyAsa karavo. e saghaLI yogavAi na hoya to keTaloka bhAga lakSapUrvaka kAyotsargamAM rokavo; ane keTaloka bhAga mahApuruSonAM caritrakathAmAM upayogapUrvaka roko' paraMtu jema vane tema vivekathI ane utsAhathI sAmAyikIkALa vyatIta karavo. kaMi sAhitya na hoya to paMca parame- . himaMtrano jApaja utsAhapUrvaka karavo. paNa vyartha kALa kAdI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrImad rAjacaMdra bhaNIta mokSamALA. nAkhavo nahIM. dhIrajathI, zAMtithI ane yatanAthI sAmAyika kara. jema vane tema sAmAyikamAM zAstraparicaya vadhAravo. sAThaghaDInA ahorAtrimAthI veghaDI avazya vacAvI sAmAyika to sadbhAvathI karavU. zikSApATha 40. pratikramaNavicAra. pratikramaNa eTale pArcha pharavU-pharIthI joI jarbu ema eno artha thaI zake che. bhAvanI apekSAe je divase je vakhate pratikramaNa karavAtuM thAya; te vakhatanI agAu athavA te divase je je doSa thayA hoya te eka pachI eka aMtarAtmAthI joI javA ane teno pazcAtApa karI te doSathI pArTI vaLavU tenuM nAma pratikramaNa kahevAya. " uttama muniyo ane bhAvika zrAvako saMdhyAkALe ane rAtrinA pAchaLanA bhAgamA divase ane rAtre ema anukrame thayelA doSano pazcAtApa kare che ke tenI kSamApanA iccheche ernu nAma ahIM AgaLa pratikramaNa che e pratikramaNa ApaNe parNa avazya karacuM. kAraNake A AtmA mana, vacana ane kAyAnA yogayI aneka prakAranAM karma vAMdhe che. pratikramaNa -sUtramA ejeM dohana kareluM che; jethI divasa rAtramA thayelA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikramaNavicAra. 77 pApano pazcAtApa te vaDe thaI zake che. zuddhabhAva vaDe karI pazcAtApa karavAthI leza pApa thatAM paralokabhaya ane anukaMpA chUTeche; AtmA komaLa thAya che. tyAgavA yogya vastuno viveka Avato jAyache. bhagavatsAkSIe ajJAna Adi je je dopa vismaraNa thayA hoya teno pazcAtApa paNa thaI zakeche, Ama e nirjarA karavAnuM uttama sAdhana che. etuM Avazyaka evaM paNa nAma che, Avazyaka eTale avazya karIne karavA yogya; e satya che. te vaDe AtmAnI malinatA khase che, mATe avazya karavA yogya che. sAyaMkALa je pratikramaNa karavAmAM Ave che tenuM nAma 'devasIya DikkamaNa' eTale divasa saMbaMdhI pApano pazcAtApa ; ane rAtrinA pAchalA bhAgamAM pratikramaNa karavAmAM Ave che te 'rAiyapaDikamaNa' kahevAya che. 'devasIya ' ane 'rAiya' e prAkRta bhASAnA zaddho che. pakhavADIe karavAnuM pratikramaNa te pAkSika ane saMvatsare karavAnuM te sAMvatsarika (chamacharI) kavA che. satpuruSo yojanAthI vAMdhelo e suMdara niyama che. keTalAka sAmAnya buddhimAno ema kaheche ke divasa ane rAtrInuM savAre prAyazcitarupa pratikramaNa karyu hoya to kaMi khoDaM nathI, paraMtu e kahetuM pramANika nathI. rAtriye akasmAt amuka kAraNa AvI paDe ke kALadharma prApta thAya to divasa saMbaMdhI paNa rahI jAya. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrImad rAjacaMdra praNIta mosamAlA. pratikramaNa mUtranI yojanA bahu suMdara che. enAM mULatata vaha uttama che. jema vane tema pratikramaNa dhIrajayI, samajAya evI bhApAyI, gAMtithI, mananI ekAgratAcI ana yavanApUrvaka kara. zikSApATha 41. bhIkhArInoM kheda bhAga 1. eka pAmara bhIkhArI jaMgalamAM bhaTakato hato. tyAM vene bhUkha lAgI. eTale te vicAro lar3ayaDI khAto khAvo eka nagaramA eka sAmAnya manupyane ghera pahAcyo. lAMjaine teNe aneka prakAranI AjInI karIH tenA kAlAvAlAcI karuNA pAmIne te gRhasthanI bIe tene gharamAMcI namatAM vaghelaM miSThAnna ANI Ayu. bhojana maLavAthI bhIkhArI bahu AnaMda pAmato pAmatA nagaranI bahAra Avyo, AvIne eka jhADa taLe veTo; tyAM jarA svaccha karIne eka vAjue ati juno thayelo potAno jaLano baDo mukyo. eka vAjue potAnI phATItuTI malina godaDI mRkI ane eka vAjue pote te bhojana laine veTho. rAnI rAjIthanAM eNe te bhojana khAine puruM kayu. pachI ogike eka pathyara mUkIne te muvo. bhojananA madayI jarAvAramAM tenI AMkho micAi gai. nidrAkA thayo eTale tene eka svapnu Avyu. pote jANe Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIkhArIno kheda bhAga 2. 79 mahA rAjarIddhine pAmpo che; suMdara vastrAbhUSaNa dhAraNa karyA che; deza AkhAmAM potAnA vijayano DaMko bAgI gayo che samIpamAM tenI AnA avalaMbana karavA anucaro ubhA thai rahyA che ; AjubAju chaDIdAro khamA khamA pokAre che; eka ramaNIya mahalamAM suMdara palaMgapara teNe zayana karyu che ; devAMganA jevI strIo tenA paga cAMpe che; paMkhAcI eka bAjuyI paMkhAno maMda maMda pavana DhoLAya che; evA svanAmAM teno AtmA caDhI gayo. te svapmanA bhoga letAM tenAM roma usI gayAM. evAmAM meva mahArAjA caDhI Avyo ; vIjafter yatrakArA thavA lAgyA. sUrya vAdaLAMthI DhaMkAi gayo ; sarvatra aMdhakAra patharAr3a gayo; mugaladhAra varSATa tho evaM jaNAyuM ane eTalAmAM gAjavIjadhI eka mavaLa kaDAko thayo. kaDAkAnA avAjathI bhaya pAmIne te pAmara bhIkhArI jAgI gayo. zikSApATha 42. bhIkhArIno kheda bhAga 2. jue che to je sthaLe pANIno khokharo ghaDo paDyo hato te sthaLe te ghaDo pacyo che jyAM phATI TuTI godaDI paDhI hatI; tyAMna te paDhI che. pote jevAM malina ane phATelAM kapaDAM dhAraNa karyA hatAM tevAM ne tevAM te vastro zarIra upara che. nathI taLabhAra vacyuM ke nathI javabhAra ghaTayuM. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. nathI te deza ke nathI te nagarI, nathI te mahela ke nathI te palaMga; nathI te cAmarachatra dharanArA ke nathI te chaDIdAro, nathI te striyo ke nathI te vastrAlaMkAro; nathI te paMkhA ke nathI te pavana nathI te anucaro ke nathI te AjJA; nathI te sukha vilAsa ke nathI te madonmattatA; bhAi to pote jevA hatA tevAne tevA dekhAyA. ethI te dekhAva joine te kheda pAmyo. svamAmAM meM mithyA ADavara dITho tethI AnaMda mAnyo emAMnuM to ahIM kathue nathI; svapmAnA bhoga bhogavyA nahIM ane tenuM pariNAma je kheda te hu~ bhogavU chauM. ema e pAmara jIva pazcAtApamAM par3I gayo. aho bhanyo ! bhIkhArInAM svamAM jevAM saMsAranAM sukha anitya che, svapnAmAM jema te bhIkhArIe sukha samudAya dIge ane AnaMda mAnyo tema pAmara prANIo saMsAra svamanA sukha samudAyamA AnaMda mAne che. jema te sukha samudAya jAgRtimAM mithyA jaNAyA tema jJAna prApta yatAM saMsAranAM mukha teSAM jaNAya che. svabhAnA bhoga na bhogavyA chatAM jema bhIkhArIne khedanI prApti thai, tema mohAMdha pANIo saMsAranAM mukha mAnI vese che / ane bhogavyA sama gaNe che. paraMtu pariNAme kheda, durgati ane pazcAtApa le che; te capaLa ane vinAzI chatAM svamAnAM kheda jevU tenuM pariNAma raghu che..e uparathI buddhimAna puruSo Atmahitane zodha che. saMsAranI anityatApara eka kAvya che ke-- Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIkhArInokhedabhAga 2. upajAti, vidyut lakSmI prabhutA pataMga ; AyuSya te to jaLanA taraMga; 11 puraMdarI cApa anaMgaraMga ; zuM rAciye tyAM kSaNano prasaMga ? 81 vizeSArtha :- lakSmI vIjaLI jevI che, vIjaLIno jhava - kAra jema thaine olavAi jAya che, tema lakSmI AvIne cAlI jAya che. adhikAra pataMganA raMga jevo che, pataMgano raMga jema cAra divasanI caTakI che ; tema adhikAra mAtra thoDo kALa rahI hAthamAMthI jato rahe che. AyuSya pANInA mojAM jetuM che. pANIno hiloko Avyo ke gayo tema janma pAmyA, ane eka dehamAM rahyA ke na rahyA tyAM vIjA dehamAM paDa paDe che. kAmabhoga AkAzamAM utpanna thatA iMdranA dhanuSya jevA che. iMdradhanuSya varSAkALamAM thaine kSaNavAramA laya thaI jAya che; tema yauvanamAM kAmanA vikAra phaLIbhUta thaI jarA vayamAM jatA rahe che; huMkAmAM he jIva ! e saghaLI vastuono saMbaMdha kSaNabhara che. emAM premabaMdhananI sAMkaLe vaMdhAine zuM rAvaM ? tAtparya esaghaLAM capaLa ane vinAzI che, tuM akhaMDa ane avinAzI che ; mATe tArA jevI nitya vastune prApta kara ! e bodha yathArtha che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. zikSApATha 43. anupama kSamA. kSamA e aMtarzatru jItavAmAM khaDga che. pavitra AcAranI rakSA karavAmAM vakhtara che. zuddhabhAve asahya duHkhamAM, samapariNAmathI kSamA rAkhanAra manuSya bhavasAgara tarI jAya che. kRSNa vAsudevanA gajamukumAra nAmanA nAnA bhAi mahAsurUpavAna, sukumAra mAtra vAra vapanI vaye bhagavAn neminAthanI pAsethI saMsAratyAgI thai smazAnamAM ugra dhyAnamA rahyA hatA; tyAre teo eka adbhuta kSamAmaya caritrathI mahAsiddhine pAmI gayA, te ahIM kahuM chaI. somala nAmanA brAhmaNanI murUpavarNasaMpanna putrI joDe gajamukumAranuM sagapaNa karyu hatuM. paraMtu lagna thayAM pahelAM gajasukumAra to saMsAra tyAgI gayA. AdhI potAnI putrIna dukha javAnA dvepathI te somala brAhmaNane bhayaMkara krodha vyApyo. gajasukumArano zodha karato karato e smazAnamAM jyAM mahAmuni gajamukumAra ekAgra vizuddha bhAvathI kAyotsargamAM che, tyAM AvI pahoMcyo. komaLa gajasukumAranA mAthApara cIkaNI mATInI vADa karI; ane aMdara dhakhadhakhatA aMgArA bhayo, iMdhana pUrva eTale mahA tApa thayo. ethI gajamukumArano komaLadeha vaLavA maMDyo eTale te somala jato rahyo. te vakhatanA gajasukumAranA asahya duHkha varNana kema thaI zake 1 tyAre paNa teo samabhAva pariNAmamA rahyA. kiMcita krodha ke dveSa enA hRdayamAM janma pAnyo nahIM. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga. potAnA AtmAne sthitisthApaka karIne vodha dIdho ke jo! tuM enI putrIne paraNyo hota to e kanyAdAnamAM tane pAghaDI Apata. e pAghaDI thoDA vakhatamAM phATI jAya tevI ane pariNAme duHkhadAyaka thAta. A eno bahu upakAra thayo ke e pAghaDI vadala eNe mokSanI pAghaDI baMdhAvI. evA vizuddha pariNAmathI aDagga rahI samabhAvI asahya vedanA sahIne teo sarvajJa sarvadarzI thaI anaMta jIvana sukhane pAmyA. kevI anupama kSamA ane ke tenuM muMdara pariNAma! tattvajJAnIonAM vacana che ke, AtmA mAtra svasadbhAvamAM Avavo joie| ane te Anyo to mokSa hathelImAMja che, gajasukumAranI nAmAMkita kSamA kevo zuddha bodha kare cha ! zikSApATha 44. rAga. zramaNa bhagavAn mahAvIranA agresara gaNadhara gautamanuM nAma tamevahuvAra jANyaM che. gautamasvAmInA vodhelA keTalAka zipyo, kevaLajJAna pAmyA chatAM gautama pote kevaLajJAna pAmyA nahotA, kAraNa ke bhagavAna mahAvIranAM aMgopAMga, varNa, vANI, rUpa ityAdipara haju gautamane moha hato. nirgatha pravacanano niSpakSapAtI nyAya evo che ke, game te vastuparano rAga duHkhadAyaka cha. rAga e moha ane moha e saMsAraja cha. gautamanA hRdayathI e rAga jyAM sudhI khasyo nahIM yAM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. sudhI teo kevaLajJAna pAmyA nahIM. zramaNa bhagavAna jJAtaputra jyAre anupameya siddhine pAmyA, tyAre gautama nagaramAMyI AvatA hatA. bhagavAnanA nirvANasamAcAra sAMbhaLI deo kheda pAmyA. virahathI teo anurAga vacanathI volyAH "he mahAvIra! tame mane sAthe to na rAkhyo paraMtu saMbhAryoe nahIM mArI prIti sAmI tame draSTi paNa karI nahIM ! Ama tamane chAjatuM nahotuM. evA vikalpo thanAM thatAM tenuM lakSa phayu, ne te nirAgazreNie caDhyA huM vahu mUrkhatA karuM chauM. e vItarAga, nirvikArI ane nirAgI te mArAmAM kema moha rAkhe ? enI zatru ane mitrapara kevaLa samAna draSTi hatI ! hu~ e nirAgIno mithyA moha rAkhu cha! moha saMsAranuM pravaLa kAraNa che" ema vicAratAM vicAratAM teo zoka tajIne nirAgI thayA. eTale anaMtajJAna prakAzita thayu ; ane mAte nirvANa padhAyA gautamamunino rAga ApaNane bahu sUkSma vodha Ape che. bhagavAnaparano moha gautama jevA gaNadharane duHkhadAyaka thayo, to pachI saMsArano, te vaLI pAmara AtmAono moha ke anaMta duHkha Apato haze! saMsArarUpI gADIne rAga ane deSa e ve rUpI vaLada che. e na hoya to saMsAranuM aTakana che. jyAM rAga nathI tyAM dveSa nathI ; A mAnya siddhAMta che. rAga tIvra karmavaMdhananuMkAraNa che enA kSayathI Atmasiddhiche. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya manorya. zikSApATha 45. sAmAnya manortha. savaiyA. mohinibhAva vicAra AdhIna yai, nA nira nayane paranArI; pattharatulya gaNuM paravaibhava, nirmaLa tAttvika lobha samArI! dvAdaza vRtta ane dInatA dhari, sAtvika thAuM svarUpa vicArI, e muja nema sadA zubha kSemaka, nitya akhaMDa raho bhavahArI. te trizalAtanaye mana ciMtavi, zAna, viveka, vicAra vadhArUM; nitya vizoSa karI nava tatvano, uttama vodha aneka uccArUM. saMzayavIja uge nahiM aMdara, je jinanAM kayano bhavadhArUM. rAjya, sadA muja eja manoratha, dhAra, thaze apavarga, utArUM. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zikSApATha 46. kapilamuni bhAga 1. kausAMbI nAmanI eka nagarI hatI. tyAMnA rAjadarabAramAM rAjyanAM AbhUSaNarUpa kAzyapa nAmano eka zAstrI raheto hato. enI strItuM nAma zrIdevI hatuM tenA udarathI kapila nAmano eka putra janmyo hato. te paMdara varSano thayo tyAre tenA pitA paradhAma gayA. kapila lADapADamAM ucharelo hovAthI kaMi vizeSa vidvatA pAmyo nahato, tethI enA pitAnI jago koi vIjA vidvAnane maLI. kAzyapazAstrI je puMjI kamAi gayA hatA te kamAvAmAM azakta evA kapile khAine pUrI karI. zrIdevI eka divasa gharanA vAraNAmAM ubhI hatI tyAM ve cAra nokaro sahita potAnA patinI zAstrIyapadavI pAmelo vidvAna jato tenA jovAmAM Avyo. ghaNAM mAnI jatA A zAstrIne joine zrIdevIne potAnI sthitinuM smaraNa thai AyuM. jyAre mArA pati A padavIpara hatA tyAre huM ketuM sukha bhogavatI hatI ! e mArUM sukha to gayuM paraMtu mAro putra paNa puruM bhaNyo nahIM. ema vicAramAM DolatAM DolatAM tenI AMkhamAMthI daDa daDa AMsu kharavA maMDyAM. evAmAM pharato pharato kapila tyAM AvI pahoMcyo ; zrIdevIne raDatI joi tenuM kAraNa pUchayuM. kapilanA bahu AgrahathI zrIdevIe je hatuM te kahI batAnyuM pachI kapila bolyo "jo mA ! huM buddhizALI chaDaM, paraMtu mArI buddhino upayoga jevo joie tevo thai zakyo nathI. eTale vidyA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilamuni bhAga 1. 87 nagara hu~ e padavI pAmyo nahIM. tuM kahe tyAM jaine have huM mArAthI vanatI vidyA sAdhya karUM ; zrIdevIe kheda sAthai h: "e tArAthI vanI zake nahIM, nahIM to AryAvarttanI maryAdApara AvelI zrAvasti nagarImAM iMdradatta nAmano tArA pitAno mitra rahe che, te aneka vidyArthiyone vidyAdAna de che; jo tArAthI tyAM javAya to dhArelI siddhithAya kharI.' eka ve divasa rokAi sajja thai astu kahI kapilajI paMthe paDyA. avadha vIaai kapila zrAvastie zAstrIjIne ghera AvI pahoMcyA. praNAma karIne potAno itihAsa kahI vatAnyo. zAstrIjIe mitraputrane vidyAdAna devAne mATe vahu AnaMda dekhADyo ; paNa kapila AgaLa kaMi puMjI nahotI ke te temAMthI khAya, ane abhyAsa karI zake ethI karIne tene nagaramAM yAcavA javuM paDatuM hatuM yAcatAM yAcatAM vapora thai jatA hatA, pachI rasoI kare, ane jame tyAM sAMjano. thoDA bhAga raheto hato; eTale kaMi abhyAsa karI zakato. nahoto. paMDite tenuM kAraNa pUchayuM tyAre kapile te kahI 'vatAnyuM paMDita dene eka gRhastha pAse teDI gayA. te gRhasye kapilanI anukaMpA khAtara ene hamezAM bhojana maLe evI goThavaNa - eka vidhavA brAhmaNIne tyAM karI dIdhI. jethI kapilane e eka ciMtA ochI thai. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zikSApATha 47. kaMpilamunibhAga 2. e nAnI ciMtA ochI thai tyAM vIjI moTI jaMjALa ubhI thai. bhadrika kapila have yuvAn thayo hato; ane jene tyAM te jamavA jato te vidhavA vAi paNa yuvAn hatI. tenI sAye tenA gharamAM vIjuM koi mANasa nahotuM. hamezano para - sparano vAtacitano saMbaMdha vadhyo. vadhIne hAsyavinodarUpe thayo; ema karatA karatAM vannene mIti vaMdhAi, kapila tenAthI kubdhAyo ! ekAMta bahu aniSTa cIja che ! ! ri vidyA prApta karavAnuM te bhULI gayo. gRhastha taraphayI maLatAM sIdhAMdhI vannenuM mAMDa puruM yatuM hatuM; paNa lUgaDAMlatAMnA vAMdhA bhayA. kapile gRhasthAzrama mAMDI veThAM jetuM karI mRyuM. game tevo chatAM haLukarmI jIva hovAthI saMsAranI vizeSa kotALanI tene mAhitI paNa nahotI. ethI paisA kema pedA karavA te vicAro te jANato paNa nahoto. caMcaLa strIe tene rasto batAvyo ke, muMjhAvAmAM kaMi vaLavAnuM nathI; paraMtu upAyayI siddhi che. A gAmanA rAjAno evo niyama che ke, savAramA pahelo jai je brAhmaNa AzirvAda Ape tene ve mAsA sonuM Apa, tyAM jo jai zako ane prathama AzirvAda ApI zako, to te ve mAsA sonuM maLe. kapile e vAtanI hA kahI. ATha divasa sudhI AMTA khAdhA paNa vakhata bItyA pachI jAya eTale kaMDu vaLe nahIM. ethI teNe eka divasa evo nizvaya karyo ke, jo huM cokamAM suDaM to cIvaTa rAkhIne Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilamuni bhAga 3. uThAze. pachI te cokamAM muto, adharAta bhAgatAM caMdrano udaya thayo. kapile prabhAta samIpa jANIne muThIo vALIne AzirvAda devA mATe doDanAM javA mAMDayu. rakSapALe cora nANIne tene pakaDI rAkhyo. eka karatAM vIju thai paDayu. prabhAta zyo eTale rakSapALe tene lai jaine rAjAnI samakSa ubho rAkhyo. kapila vebhAna jevo ubho rahyo / rAjAne tenAM coranA lakSaNa bhAzyAM nahIM. ethI tene sadhaLu hanAMta pUchayu. caMdranA prakAzane sUrya samAna gaNanAranI bhadrikatApara rAjAne dayA AvI. tenI daridratA TALavA rAjAnI icchA thai ethI kapilane kayuM, AzirvAdane mATe thai tAre jo eTalI vadhI tarakhaDa thai paThIche to have tArI icchA pUratuM tuM mAgI le. huM tane ApIza. kapila thoDIvAra mUDha jevo rahyo. ethI rAjAe kahyu, kema vima, kai mAgatA nathI? kapile uttara Apyo mAraM mana iju sthira thayuM nathI; eTale zuM mAga, te sUjhatuM nayI. rAjAe sAmenA vAgamA jai tyAM vesIne svasthatA pUrvaka vicAra karI kapilane mAgavAnuM kAM. eTale kapila te bAgamAM jaine vicAra karavA veTho. zikSApATha 18 kapilamuni bhAga 3. , ve mAsA sonuM levAnI jenI icchA hatI ne kapila have tRSNAtaraMgamA ghasaDAyo. pAMca mahora mAgavAnI icchA karI to tyA vicAra Agyo ke pAMcathI kaMi puru thanAra 12 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. nathI. mATe paMcavIza mahora mAgavI. e vicAra paNa pharyo. paMcavIza mahorathI kaMi AkhU varpa utarAya nahIM mATe so mahora mAgavI ; tyAM vaLI vicAra pho. so mahore ve varSa utarI, vaibhava bhogavIe; pAchAM duHkhanAM duHkha. mATe eka hajAra mahoranI yAcanA karavI ThIka che; paNa eka hajAra mahora chokarAMchaiyAMnAM vecAra kharca Ave ke e, thAya to puruM paNa zuM thAya? mATe daza hajAra mahora mAgavI ke jeyI jIMdagI paryaMta paNa ciMtA nahIM. tyAM vaLI icchA pharI. daza hajAra mahora khavAI jAya eTale pachI muDI vagaranAthaI rahe paDe. mATe eka lAkha mahoranI mAgaNI karuM ke jenAvyAjamA vadhA vaibhava bhogavaM; paNa jIva ! lakSAdhipati to ghaNAya che. emAM ApaNe nAmAMkita kyAthI thavAnA? mATe karoDa mahora mAgavI ke jethI mahAn zrImaMtatA kahevAya. vaLI pAcho raMga pharyo. mahAn zrImaMtatAthI paNa ghera amala kahevAya nahIM mATe rAjAnu ardhaM rAjya mAgavU; paNa jo ardhaM rAjya mAgIza toya rAjA mArA tulya gaNAze. ane vaLI hu~ eno yAcaka paNa gaNAiza. mATe mAgavU to AveM rAjya mAgavaM. ema e tRSNAmAM Dubyo; paraMtu tuccha saMsArI eTale pAcho vaLyo bhalA jIva! ApaNe evI kRtaghnatA zAmATe karavI paDe ke je ApaNane icchA pramANe ApavA tatpara thayo teja rAjya laI levU; ane tenena bhraSTa karavo? kharu jotAM to emAM ApaNIja bhraSTatA che. mATe ardhaM rAjya mAgavU; paraMtu e upAdhie mAre nathI joitI. tyAre nANAMnI upAdhi paNa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapilamuni bhAga 20 91 kyAM ochIche ? mATe karoDa lAkha mUkIne so vaseM mahIraja mAgI levI. jIva, so varse mahora hamaNAM Avaze to pachI viSayavaibhavamAMja vakhata cAlyo jaze ; ane vidyAbhyAsa paNa dharyo raheze ; mATe pAMca mahora hamaNAM to laI javI pachInI bAta pachI. are ! pAMca mahoranIe hamaNAM kaMDa jarura nathI; mAtra ve mAsA sonuM levA Avyo hato teja mAgI levu. A to jIva bahu thaI, tRSNAsamudramAM teM bahu gaLakAM khAdhAM. AkhuM rAjya mAgatAM paNa tRSNA chIpatI nahotI, mAtra saMtoSa ane vivekathI te ghaTADI to ghaTI. e rAjA jo cakravattI hota to pachI huM ethI vizeSa zuM mAgI zakata ? ane vizeSa jyAM sudhI, na maLata tyAMsudhI mArI tRSNA zamAta paNa nahIM; jyAM sudhI tRSNA zamAta nahIM tyAMsudhI huM sukhI paNa nahota. eTalethI e mArI tRSNA TaLe nahIM to pachI ve mAsAthI karIne kyAMthI DhaLe 1 eno AtmA savaLIe Avyo ane te bolyo, have mAre e ve mAsA sonAnuM paNa kaMi kAma nathI. ve mAsAyI vadhIne huM keTale sudhI pahoMcyo ! sukha to saMtoSamAMja che. tRSNA e saMsAra vRkSanuM vIja che. eno he ! jIva, tAre zuM khapa che ? vidyA tAM tuM viSayamAM paDI gayo ; viSayamAM paDavAyI A upAvimAM paDyo; upAdhi vaDe karine anaMta tRSNA samudranA taraMgamAM tuM paDyo. eka upAdhimAMthI A saMsAramA ema anaMta upAdhi veTavI paDe che. ethI eno tyAga karavo ucita che, satya saMtoSa jetuM nirupAdhi sukha ekke nathI. ema vicA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. ratAM vicAratA, tRSNA zamAvavAthI te kapilanA aneka AvaraNa kSaya thayAM tenuM aMtaHkaraNa praphullita ane bahu vivekazIla thayuM. vivekamAM ne vivekamA uttama jJAnavaDe te svAtmano vicAra karI zakyo. apUrvazreNie caDhI te kaivalyajJAnane pAmyo. vRSNA kevI kaniSTa vastu che ! jJAnIo ema kaheche ke tRSNA AkAzanA jevI anaMta che; niraMtara te navayauvana raheche. kaMika cAhanA jeTaluM manyu eTale cAhanA vadhArIde che. saMtoSa eja kalpavRkSa che , ane eja mAtra manovAMchitatA pUrNa kare che. zikSApATha 49. tRSNAnI vicitratA. manahara chaMda (eka garIvanI vadhatI gayelI tRSNA.) hatI dInatAi tyAre tAkI paTelAi ane, maLI paTelAi tyAre tAkI che zeThAine; sAMpaDI zeThAi tyAre tAkI maMtritAi ane, AvI maMtritAi tyAre tAkI nRpatAine. maLI nRpatAi tyAre tAkI devatAi ane, Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRSNAnI vicitratA. dIThI devatAi tyAre tAkI zaMkarAine ; aho ! rAjyacaMdra mAno mAno zaMkarAi maLI; vadhe kRSNAr3a toya jAya na marAine. (2) karocalI paDI DADhI DAcAMtaNo dATa vaLyo, kALI kezapI vipe, zvetatA chavAi gai ; saMgha, sAMbhaLavuM ne, dekha te mAMDI vaLyuM, tema dAMta AvalI te, kharI, ke khavAi gai. vaLI keDa vAMkI, hADa gayAM, aMgaraMga gayo, eThavAnI Aya jatAM lAkaDI levAi gai ; are ! rAjyacaMdra ema, yuvAnI harAi paNa, manayI na toya rAMDa, mamatA marAi gai. ( 3 ) karoDonA karajanA, zIrapara DaMkA vAge, rogayI ruMghAr3a gayuM, zarIra sukAine ; purapati paNa mAye, pIDavAne tAkI rahyo, peTa taNI ceTa paNa, zake na purAine. pitR ane paraNI te, macAve aneka dhaMdha, putra, putrI bhAkhe khAuM khAuM duHkhadAine, are ! rAjyacaMdra toya jIva jhAvA dAvA kare, jaMjALa uDAya nahIM rAjI tRpanAine, 93 1 2 1 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. (4) thai kSINa nADI avAcaka jevo rahyo paDI, jIvana dIpaka pAmyo kevaLa jhaMkhAine, - chellI ise paDyo bhALI bhAie tyAM ema bhAkhyu, have TADhI mATI thAya to to ThIka bhAine. hAthane halAvI tyAM to khIjI buDhe sUcavyu e, volyA vinA veza vALa tArI caturAine! . are rAjyacaMdra dekho dekho AzApAza kevo ? jatAM gai nahIM hoze mamatA marAine! zikSApATha 50. pramAda. dharmanI anAdaratA, unmAda, ALasa, kapAya e saghaLAM pramAdanAM lakSaNa che. bhagavAne uttarAdhyayana sUtramA gautamane kA ke, he! gautama, manuSyatuM AyuSya DAbhanI aNIpara paDelA jaLanA biMdu jevU che. jema te viMdune paDatAM vAra lAgatI nathI tema A manuSyAyu jatAM vAra lAgatI nathI. e vodhanA kAvyamAM cothI kaDIsmaraNamAMavazya rAkhavA jevI cha 'samayaM goyama mApamAe'-e pavitra vAkyanA ve artha thAyache. eka to he Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhamAda. . gautama ! samaya eTale avasara pAmIne pramAda na karavo ane, vIjo eke mepAnumepamA cAlyA jatA asaMkhyAtamA bhAganA je samaya kahevAya che teTalo vakhata paNa pramAda na karavo. kAraNa deha kSaNabhaMgura che; kALazIkArI mAthe dhanuSyavANa caDhASIne ubho che. lIdho ke leze ema jaMjALa thai rahI che tyAM pramAdayI dharma karttavya rahI jaze. ___ ati vicakSaNa puruSo saMsAranI sarvopAdhi lAgIne aho rAtra dharmamAM sAvadhAna thAyache; paLano paNa pramAda karatA nayI. vicakSaNa puruSo aho rAtranA thoDA bhAgane paNa niraMtara dharmakarttavyamAM gALe cha; ane avasare avasare dharmakartavya karatA rahe che. paNa mUDha puruSo nidrA, AhAra, mojazokha ane vikathA temaja raMgarAgamAM Ayu vyatIva karI nAkhe che. enuM pariNAma teo adhogati rupa pAme che. jema bane tema yatanA ane upayogadhI dharmane sAdhya karavo yogya che. sAThaghaDInA aho rAtramA vizaghaDI to nidrAmA gAlIe chIe. vAkInI cALIza ghaDI upAdhi, TelaTappA ane rajhaLavAmAM gALIe chIe. e karatA e sAThaghaDInA vakhatamAMthI ve cAraghaDI vizuddha dharmakarcavyane mATe upayogamA laie to vanI zake ebuM che. ejeM pariNAma paNa ke suMdara yAya! pachI e amUlya cIja che.' cakravartI paNa eka paLa pAmavA AkhI ridi Ape to paNa te pAmanAra nayI eka Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zrImad rAmacaMdra praNIta mokSamALA. paLa vyartha khovAthI eka bhava hArIjavA me, cha. ema tattvanI draSTira siddha che! zikSApATha 51. viveka eTale zuM! - laghu ziSyo:-bhagavan ! Apa amane sthaLe sthaLe kahetA Avo cho ke viveka emahAn zreyaskara che. viveka e aMdhArAmA paDelA AtmAne oLakhavAno dIvo che. viveka baDe parIne dharma Takeche. viveka nathI tyAM dharma nayI to viveka eTale zuM 1 te amane kaho. ' guru-AyuSyamano! satyAsatyane tene svarupe karIne samajavA tenuM nAma viveka laghu ziSyoH satyane satya ane asatyane asatya kahevA to vadhAya samaje,che. tyAre,mahArAja! eo dharmarnu mULa pAyA kahevAya ? - gurutame je ghAta kahocho tenuM eka dRSTAMta Apo johae., ., laghu ziSyo:-ame pote kaDavAne kaDavuja kahIeM chIe, madhurAMne madhuraM kahIeM chIeM. merane mera ne amRtane amRta Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viveka eMTale zuM? 97 guru:-AyuSyamAno! e vAM dravya padArtha che; paraMtu AtmAne kai kaDavAza, kai madhurAza, kayuM jhera ane kayu amRta che? e bhAvapadArthonI ethI kaMi parIkSA thai zake ? __ laghu ziSyaH-bhagavan ! e saMbaMdhI to amAraM lakSa paNa nathI. ___ guru:-tyAre eja samajavAnuM che ke jJAna-darzanarupa AtmAnA satya bhAva padArthane ajJAna ane adarzana rupa asat vastue gherI lIdhA che, emAM eTalI vadhI mizratAthai gai che ke parIkSA karavI ati ati durlabha che saMsAranAM mukho anaMtivAra AtmAe bhogavyAM chatAM, temAMthI haju paNa moha TaLayo nahIM, ane tene amRta jevo gaNyo e aviveka che; kAraNa saMsAra kaDavo che. kaDavA vipAkane Ape che. temaja vairAgya je e kaDavA vipAka aupadha che, tene kaDavo gaNyo ; A paNa aviveka che. jJAna darzanAdiguNo ajJAna darzane gherI lai je mizratA karI nAMkhI che te oLakhI bhAva amRtamA Ava enuM nAma viveka che. kaho tyAre have niveka e kevI vastu TharI? laghu ziSyaH-aho ! viveka eja dharmarnu mULa ane dharma rakSaka kaDevAya che te satya che. Atma svarupane viveka vinA oLalI zakAya nahIM e paNa satya che. jJAna, zIla, dharma, tatva ane tapa e saghaLAM viveka vinA udaya pAme nahIM e ApatR kahevaM yathArtha che. je vivekI nathI te ajJAnI ane 13 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. maMda che. teja puruSa mata bheda ane mithyA darzanamAM lapaTAi rahe che. ApanI viveka saMbaMdhInI zikSA ame niraMtara manana karIzuM. zikSApATha 52. jJAnIoe vairAgya zA mATe bodhyo ? saMsAranAM svarupa saMbaMdhI AgaLa keTaluka kahevAmAM AvyuM che. te tamane lakSamA haze. jJAnIoe ene anaMta khedamaya, anaMta duHkhamaya, anyavasthita, caLavicaLa, ane anitya kahyoche. A vizeSaNo lagADavA pahelA emaNe saMsAra saMbaMdhI saMpUrNa vicAra karelo jaNAya che. anaMta bhavanuM paryaTana, anaMtakALanuM ajJAna, anaMta jIvanano vyAghAta, anaMta maraNa, anaMta zoka e vaDe karIne saMsAracakramAM AtmA bhamyA karecha. saMsAranI dekhAtI iMdravAraNA jevI suMdara mohinIe AtmAne taTastha lIna karI nAMkhyo che. e je, sukha AtmAne kyAya bhAsatuM nathI. mohinIthI satyasukha ane enuM svarupa jovAthI eNe AkAMkSA paNa karI nathI. pataMganI jema dIpaka pratye mohinI che tema AtmAnI saMsAra saMbaMdhe mohinI che. jJAnIo e saMsArane kSaNabhara paNa mukharupa kahetA nathI. e saMsAranI taLa jeTalI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnIoe vairAgya zA mATe vodhyo ? 99 jagyA paNa jhera vinA rahI nathI. eka bhuMDayI karIne eka cakravarttI sudha bhAve karIne sarakhApaNuM rahuM che eTale cakravattIMnI saMsAra saMbaMdhamAM jeTalI mohinI che, teTalIja valake tethI vizeSa bhuMDane che, cakravattI jema samagra prajApara adhikAra bhogave che, tema tenI upAdhi paNa bhogave che. bhuMDane emAMnuM kazuMe bhogava paDatuM nathI. adhikAra karatAM ulaTI upAdhi vizeSa che. cakravattano potAnI patnI pratyeno jeTalo prema che, teTalo ja athavA tethI vizeSa bhuMDano potAnI bhuMDaNI pratye prema rahyo che. cakavattI bhogathI jeTalo rasa leche, teTaloja rasa jhuMDa paNa mAnI veDhuM che. cakravattIMnI jeTalI vaibhavanI vahoLatA che, teTalIja upAdhi che, bhuMDane enA vaibhavanA pramANamAM che. vanne janmyAM che ane vane maravAnAM che. Ama sUkSma vicAre jotAM kSaNikatAthI, rogathI, jarA vagerethI banne grAhita che. dravye cakravartI samartha che, mahA puNyazALI che, mukhyapaNe sAtAvedanIya bhogave che, ane bhuMDa vicAru asAtAvedanIya bhogavI rahyuM che. vannene asAtA - sAtApaNa che; paraMtu cakravartI mahA samartha che. paNa jo e jIvana paryaMta mohAMva rahyo to saghaLI bAjI hArI javA jevuM kareche. bhuMDane paNa temaja che. cakravartI zalAkApuruSa hovAthI bhuMDathI e rupe enI tulyanA nathI; paraMtu A svarupe che. bhoga bhogabavAmAM vane tuccha che; vannenAM zarIra para mAMsAdikanAM che; asAtAthI parAdhIna che; saMsAranI A uttamottama paTTI AvI rahI temAM AvuM duHkha, AvI kSaNikatA, AvI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. tucchatA, AI aMdhapaNuM e rA che to pachI vIje mukha zA mATe gaNa joie| e mukha nathI, chatAM mukha gaNo to je sukha bhayavAnAM ane kSaNika che te duHkhana che. anaMta tApa, anaMta zoka, anaMta duHkha joine jJAnIoe e saMsArane ghuTa dIdhI che / te satya che. e bhaNI pALu vAlI jovA jevU nayI. tyAM duHkha duHkhane duHkhaja che, duHkhano e samudra che. vairAgya eja anaMta mukhamA lai janAra utkRSTa bhomiyo che. zikSApATha 53. mahAvIrazAsana. hamaNAM je jina zAsana pravarttamAna che te bhagavAna mahAvIranuM praNIta karelaM che. bhagavAna mahAvIrane nirvANa padhAyI 2400 varSa upara thai gayA. magadha dezanA bhatriyakuMDa nagaramAM siddhArtha rAjAnI rANI trizalAdevI kSatriyANInI kukhe bhagavAna mahAvIra janmyA. mahAvIra bhagavAnanA moTA bhAinuM nAma naMdIvarddhamAna hatuM. temanI svIna nAma yazodA hatuM trIza varSa teo gRhasthAzramamA rahyA. ekAMtika vihAre sADAvAra varSa eka pakSa tapAdika samyakAcAre emaNe azeSa ghanavAtI karmane vALIne bhasmIbhUta karyA , anupameya kevaLajJAna ane kevaLadarzana RjuvAlikA nadIne kinAre pAmyA ekaMdara vahotera varSa lagabhaga Ayu bhogavI sarva karma bhasmI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIrazAsana. 101 bhUta karI siddhasvarUpane pAmmA. vartamAna covIzInA e chellA jinezvara hatA. eonuM A dharmatIrtha pravartte che. te 21000 hajAra varSa eTale paMcamakALanI pUrNatA sudhI pravarttaze ema bhagava - tIsUtramAM kaM che. A kALa daza AzcaryayI yukta hovAthI e zrI dharmatIrtha ye aneka vipattio AvI gai che, Ave che, ane Avaze. jaina samudAyamAM paraspara matabheda bahu paDI gayA che. paraspara niMdAgraMthothI jaMjALa mAMDI veThA che. madhyastha purupo matamatAMtaramAM nahIM paDatAM viveka vicAre jinazikSAnAM mULa tattvapara Ave che; uttama zIlavAna muniyopara bhAvika raheche, ane satya ekAgratAthI potAnA AtmAne dame che. kALaprabhAvane lIghe vakhate vakhate zAsana kaMi nyUnAdhika prakAzamAM Ave che. 'vaMka jaDAya pachimA' evaM uttarAdhyayana sUtramAM vacana che; eno bhAvArtha e che ke challA tIrthakara (mahAvIrasvAmI) nA ziSyo vAMkA ane jaDa thaze ane tenI satyatA viSe kor3ane volavu rahe tema nathI. ApaNe kyAM tattvano vicAra karIe chIe ? kyAM uttama zIlano vicAra karIe chIe ? niyamita vakhata dharmamAM kyAM vyatIta karIe chIe ? dharmatIrthanA udayane mATe kyA lakSa rAkhIe chIe ? kyAM dAjhavaDe dharmatatva zodhIe chIe | zrAvaka kuLamAM janmyA ethI ka 1 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrImad rAjacaMdra praNIta molamALA. rIne zrAvaka, e vAta ApaNe bhAve karIne mAnya karavI joitI nayI ; ene mATe joitA AcAra-jhAna-zodha ke emAMnA kaMi vizeSa lakSaNo hoya tene zrAvaka mAniye to ve yayAyogya che. dravyAdika keTalAka prakAranI sAmAnya dayA zrAvakane ghera janme cha bhane te pALe, e vAta vasAgavA lAyaka che; paNa tatvane koikaja jANeche ; jANyA karatAM jhAjhI zaMkA karanArA arthadanyo paNa cha; jANIne ahaMpada karanAra paNa he. paraMtu jANIne tatvanA kAMgamAM noLanArA koika viralAja he. paraMpara AnAyayI kevaLa, manaHparyava ane parama avavijJAna viccheda gayA. draSTivAda viccheda garya, siddhAMtano ghaNo bhAga paNa viccheda gayo ; mAtra thoDA rahelA bhAgapara sAmAnya samajaNayI naMkA karavI yogya nayI. je zaMkatA yAya te vizeSa jANanArane pUchavI, tyAMcI manamAnato uttara na maLe topaNa jinavacananI zraddhA caLavicaLa karavI yogya nayI, kemake anekAMta zelInA svatpane viralA jANe che. bhagavAnanAM kayana rupa maNinAM gharamA keTalAka pAmara prANIyo doSarupa kANuM zodhavAnuM mayana karI ayogati janya karmabAre che. lIlotrIne badale tenI mukavaNI karI levAna koNe kevA vicArayI zodhI kAyaM cho? yA viSaya vahu moge che. ahI AgaLa esaMbaMdhI kaMi kahevAnI yogyatA nayI. huMkAmAM kahevAnuM ke ApaNe ApaNA AtmAnAsAryaka artha matabhedamAM paDavU nahIM. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azuci kone kahavI? 103 uttama ane zAMta muniono samAgama, vimaLaAcAra viveka, temana dayA, kSamA Adinu sevana kara. mahAvIra tIyene arthe vane to vivekI vodha kAraNa sahita Apavo. tuccha vuddhiyI zaMkita yaI nahIM, emAM ApaNuM parama maMgaLa cha e visarjana karavU nahIM. zikSApATha 54. azuci kone kahevI ! jijJAnu-mane jaina muniyonA AcAranI vAta vahurucI che. eonA jebo koi darzananA saMtomA AcAra nayI. game tevA zIyALAnI TADhamAM amuka vanavaDe teone reDavarbu paDe che; enAlAmAM game tevo tApa tapatA chatAM pagamAM teone pagarakhAM ke mAyApara chatrI levAtI nayI. unI retImAM A vApanA levI paMDa che. yAvajjIva utuM pANI pIe che. gRhasyane ghera teo vesI zakatA nayI zuddha brahmacarya pALe che. phUTI vadAma paNa pAse rAkhI bhakatA nathI. ayogya vacana venAyI volI zakAtuM nayI. vAhana teo lai zakatA nathI. yAvA pavitra AcAro, khare! mokSadAyaka che. paraMtu nava vADamAM bhagavAne snAna karavAnI nA kahI che e vAta to mane yathArtha vesatI nayI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. satya-zA mATe besatI nathI. jijJAsu-kAraNa ethI azuci vadhe che. satya-kai azuci vadhe che? jijJAsu-zarIra malina raheche e. satya-bhAi, zarIranI malinatAne azuci kahevI e vAta kaMi vicAra pUrvaka nathI. zarIra pote zAnuM vanyuM che eto vicAra karo. rakta, pita, maLa, mUtra zleSmano e bhaMDAra che. tepara mAtra tvacA che, chatAM e pavitra kema thAya? vaLI sAdhue evaM kai saMsAra karttavya karyu na hoya ke jethI teone snAna karavAnI AvazyakatA rahe. jijJAsu-paNa snAna karavArthI teone hAni zuM che ? satya-e to sthULabuddhija prazna che. nahAvAthI kAmAminI pradItatA, vRtano bhaMga, pariNAmamuM vadalavU, asaMkhyAtA jaMtuno vinAza, e saghaLI azuci utpanna thAya che ane ethI AtmA mahAmalina thAya che. prathama eno vicAra karavo joie. jIvahiMsAyukta zarIranI je malinatA-che te azuci che. anya malinatAthI to AtmAnI ujjavaLatA thAya che, e tatvavicAre samajavAnuM che nahAvAthI vRttabhaMga thai AtmA malina thAya cha; ane AtmAnI malinatA eja azuci che. / jijJAsu-mane tame bahu suMdara kAraNa batAvyu. sUkSma vicAra karatAM jinezvaranAM kathanayI bodha ane atyAnaMda Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya nityaniyama. mApta thAya che. vAru, gRhasthAzramIoe sAMsArika pravartanathI thayelI anicchita jIvahiMsAdiyukta evI zarIra saMbaMdhI azuci TALavI joie ke nahIM ? __ satya-samajaNa pUrvaka azuci TALavIja joie. jaina jeI eke pavitra darzana nathI; yathArtha pavitratAno vodhaka te che. paraMtu zaucAzaucana svarupa samaja joIe. - zikSApATha 55. sAmAnya nityaniyama. prabhAta pahelAM jAgRta yai namaskAramaMtranu smaraNa karI manavizuddha karavaM. pApanyApAranI vRtti rokI rAtrisaMbaMdhI thayelA doparnu upayogapUrvaka pratikramaNa kara. ___ pratikramaNa ko pachI yathAvasara bhagavAnanI upAsanA stuti tathA svAdhyAyayI karI manane ujvaLa kara. mAta pitAno vinaya karI saMsArIkAmamA Atmahitano lakSa bhUlAya nahIM tema vyAvahArika kAryamA pravartana karavaM. pote bhojana karatAM pahelAM satpAtre dAna devAnI parama AturatA rAkhI tevo yoga maLatAM yathocita pravRtti karavI. 14 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. AhAravihArAdimA niyama sahita pravarttavaM. satzAstranA abhyAsano niyamita vakhata rAkhabo. sAyaMkALe upayogapUrvaka saMdhyAvazyaka kara. nidrA niyamitapaNe levI. sutA pehelA aDhAra pApasthAnaka, dvAdazavRtadoSa, ane sarva jIva pratye kSamAvI, paMca parameSTi maMtranuM smaraNa karI, samAdhi pUrvaka zayana karavU. ____ A sAmAnya niyamo vahu maMgaLakArI che. je ahIM saMkSepamAM kahyA che. vizeSa vicAravAthI ane tema pravarttavAthI te vizeSa maMgaladAyaka ane AnaMdakAraka thaze. zikSApATha 56. kSamApanA. - he bhagavAn ! hu bahu bhUlI gayo, meM tamArAM amUlya vacanane lakSamAM lIyAM nahIM. meM tamArAM kahelAM anupama tatvano vicAra karyoM nahIM. tamArAM praNIta karelA uttama zIlane sevyu nahIM. tamArAM kahelA dayA, zAMti, kSamA ane pavitratA meM oLakhyAM nahIM. he bhagavAna ! hu~ bhUlyo, AyaDyo-rajhalyo ane anaMta saMsAranI viTambanAmAM paDyo Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamApanA. 107 chaDe huM pApI chaI, huM bahu madonmatta ane karma rajathI karIne malina chaDaM. he paramAtmA ! tamArAM kahelAM tattvavinA mAro mokSa navI. huM niraMtara prapaMcamAM paDyo cha ; ajJAnayI aMgha yo cha ; mArAmAM vivekazakti nayI ane hu~ mUDha chaDa, huM nirAzrita cha, anAtha cha. nirAgI paramAtmA ! have huM namAraM, tamArA dharmanuM ane tamArA muninuM zaraNa gRhuM chaDaM. mArA aparAdha kSaya thar3a huM te sarva pApayI mukta gha e mArI abhilApA hai. AgaLa karelAM pApono huM have pazcAtApa karUM chaDaM. jema jema huM mUkSma vicArayI uMDo utaru chaDaM tema tema tamArA tattvanA camatkAro mArA svarupano prakAza kare che, tame nirAgI, nirvikArI, saccidAnaMdasvarUpa, sahamAnaMdI, anaMtajJAnI, anaMtadarzI, ane trailokyamakAzaka cho. hu~ mAtra mArA hitane arye tamArI sAkSIe kSamA cAhuM cha. eka paLa paNa namArAM kahelAM tattvanI zaMkA na thAya, tamArA kahelA rastAmAM ahorAtra huM rahUM, eja mArI AkAMkSA ne vRtti thAo ! he sarvajJa bhagavAn ! tamane hu~ vizeSa zuM kahuM ? tamArAyI kaMr3a ajANyuM nayI. mAtra pazcAtApI huM karmajanya pApanI kSamA icchu cha - OM zAMtiH zAMti zAMti : Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrImad rAmacaMdra praNIta mokSamAlA. zikSApATha 57.vairAgya edharma-svarupache, eka vastra lohInI malinatAthI raMgAyuM tene jo lohIthI dhoie to te ujaLu thaI zake nahIM; paNa vadhAre raMgAya che. jo pANIthI e vanane dhoie to te malinatA javAno saMbhava che. A draSTAMtaparathI AtmApara vicAra laie. anAdikALathI AtmA saMsArarupI lohIthI malina thayo che. malinatA pradeze pradeze vyApI rahI che ! e malinatA ApaNe viSaya zRMgArathI TALavI dhArIe to TaLI zake nahIM. lohIyI jema lohI dhovAtuM nathI, tema zRMgArathI karIne viSayajanya AtmamalinatA TaLanAra nathI e jANe nizcayarupa che. A jagatamA aneka dharmamato cAle che, te saMbaMdhI apakSapAte vicAra karatAM AgaLayI ATaluM vicAra avazyatuM che ke jyAM trio bhogavavAno upadeza karyoM hoya, lakSmIlIlAnI zikSA ApI hoya, raMga, rAga, gulatAna ane ezaArAma karavAnuM tava batAvyuM hoya tyAM ApaNA AtmAnI sat zAMti nathI, kAraNa e dharmamata gaNIe to Akho saMsAra dharmarmatayuktaja che. pratyeka gRhasthanuM ghara eja yojanAthI bharapUra hoya che. chokarAMchaiyAM, strI, raMga, rAga, tAna tyAM jAmyu paDayu hoya che ane te ghara dharmamaMdira kahe, to pachI adharmasthAnaka kayu? ane jema vatie chIe tema varttavAthI khoTuM paNa zuM ? koi ema kahe ke pelA dharmamaMdiramA to prabhunI bhakti thai zake che to teone mATe khedapUrvaka ATaloja Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA matabheda bhAga 1. 109 uttara devAno che ke te paramAtmatattva ane tenI vairAgyamaya bhaktine jANatA nathI. game tema ho paNa ApaNe ApaNA mUla vicArapara AvaIM joie, tatvajJAnInI draSTie AtmA saMsAramA viSayAdika malinatAthI paryaTana kare che. te malinatAno kSaya vizuddha bhAva jaLayI hovo joie, arhatanAM tattvarupa sAbu ane vairAgyarupI jala baDe, uttama AcArarupa pathyarapara, Atmavatrane dhonAra nigraMtha guru che. AmAM jo vairAgyajaLa na hoyato vIjAM vardhA sAhityo kaMDa karI zakatAM nathI; mATe vairAgyane dharmad svarupa kahI zakAya, ahaMtapraNIta tattva vairAgyaja vodha che, to teja dharma svarupa ema gaNavU. zikSApATha 58. dharmanA matabheda bhAga 1. A jagatmA aneka prakArathI dharmanA mata paDelA che. tevA matabheda anAdikALayI che, e nyAyasiddha che. paNa e mata bhedo kaMDa kaMi rupAMtara pAmyA jAya che. e saMbaMdhI keTaloka vicAra karIe. kaMTalAka paraspara maLatA ane keTalAka paraspara viruddha che; keTalAka kevaLa nAstikanA pAyarelA paNa che. keTalAka sAmAnya nItine dharma kahe che. keTalAka jhAnaneja dharma kahe che, keTalAka amAna eja dharmamata kahe cha, keTalAka bhaktine Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. kahe che; keTalAka kriyAne kahe che / keTalAka vinayane kahe che ane keTalAka zarIrane sAcava, eneja dharmamata kahe che. ___e dharmamata sthApakoe ema bodha kayoM jaNAya che ke ame je kahIe chIe te sarvajJavANIrupa cha; ke satya che. vAkInA sadhaLA mato asatya ane kutarkavAdI che tathA paraspara te mata vAdIoe yogya ke ayogya khaMDana kayu che. vedAMtanA upadezaka eja vodheche ; sAMkhyano paNa eja vodha che. vaudhano paNa eja vodha che. nyAyamatavAlAno paNa eja vodha cha; vaizeSikano eja vodha che , zaktipaMthIno eja bodha che; vaiSNavAdikano eja vodha che. islAmIno eja bodha che. ane eja rIte krAisTano ema vodhache ke A amAraM kathana tamane sarva siddhi Apaze. tyAre ApaNe have zuM vicAra karavo? ___vAdI prativAdI bane sAcA hotA nathI, tema vanne khoTA hotA nathI. bahu to vAdI kaMika vadhAre sAco; ane prativAdI kaika ocho khoTo hoya. athavA prativAdI kaMika vadhAre sAco, ane vAdI kaMika ocho khoTo hoya. kevaLa vanenI vAta khoTI hovI na joie. Ama vicAra karatAM to eka dharmamata sAco Thare; ane vAkInA khoTA Thare. jijJAsu-e eka AzcaryakAraka vAta che. sarvane asatya ke sarvane satya kema kahIzakAya? jo sarvane asatya ema kahIe to ApaNenAstika TharIe ! ane dharmanI sacAi Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA matabheda bhAga 20 111 jAya. A to nizcaya che ke dharmanI saccAi che, te jagatpara te avazya che. eka dharmamata satya ane vAkInA sarva asatya ema kahIe to te vAta siddha karI batAvavI joie. sarva satya kahI to to e retInI bhIMta jevI vAta karI ; kAraNa ke to ATalA vadhA matabheda kema paDe 1 jo kaMDa paNa matabheda na hoya to pachI judA judA potapotAnA mato sthApanA zA mATe yatna kare ? ema anyonyanA virodhathI thoDIvAra aTakavuM paDe che. topaNa te saMbaMdhI atre kaMi samAdhAna karIzuM. e samAdhAna satya ane madhyasthabhAvanAnI draSTithI kartuM che. ekAMtika ke matAMtika draSTithI karyu nathI. pakSapAtI ke avivekI nathI; uttama ane vicAravA jevuM che, dekhAve e sAmAnya lAgaze ; paraMtu sUkSma vicArathI vahu bhedavALu lAgaze. zikSApATha 59, dharmanA matabheda bhAga 2. ATalaM to tamAre spaSTa mAnavuM ke game te eka dharma A lokapara saMpUrNa satyatA dharAve che. have eka darzanane satya hi yakInA dharmamatane kevaLa asatya kahevA paDe; paNa huM ema kahI na zakuM. zuddha AtmajJAnadAtA nizcayanayavaDe to te asatyarUpa Thare; paraMtu vyavahAranaye te asatya kahI zakAya 'nahIM, eka satya ane vAkInA apUrNa ane sadoSa che ema Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrImad rAjacaMdra praNIta- mokSamALA. kahu~ chaDaM, temaja keTalAka kutarkavAdI ane nAstika, che te kevaLa asatya che; paraMtu jeo paraloka saMbaMdhI ke pApa saMbaMdhI kaMpaNa bodha ke bhaya batAve che te jAtanA dharmamatane apUrNa ane zadoSa kahI sakAya che. eka darzana je nirdoSa ame pUrNa kahevAnuM che te viSenI vAta hamaNA eka bAju rAkhIe. have tamane zaMkA thaze ke sadoSa ane apUrNa evaM kathana enA pravarttake zA mATe bodhyuM haze ! tenuM samAdhAna yatuM joie. etuM samAdhAna ema che ke te dharmamatavALAonI jyAM sudhI buddhinI gati pahoMcI tyAMsudhI temaNe vicAro karyA. anumAna, tarka ane upamAdika AdhAravaDe teone je kathana 'siddha jaNAyuM te pratyekSarupe jANe siddha che evaM temaNe darzAvyaM; je pakSa lIdho temAM mukhya ekAMtika vAda lIdho ; bhakti, vizvAsa, nIti, jJAna, kriyA Adi eka pakSane vizeSa lIdho, ethI vIjA mAnavA yogya viSayo temaNe dUSita 'karI dIdhA. caLI je viSayo temaNe varNavyA te sarva bhAva bhede teoe kai jANyA nahotA, paNa potAnI buddhi anusAre bahuvarNavyA. tArkika siddhAMta draSTAMtAdikathI sAmAnya buddhivAlA AgaLa ke jaDabharata AgaLa teoe siddha karI batAyo kIrtti, lokahita ke bhagavAna manAvAnI AkAMkSA . emAMnI ekAdi paNa emanA mananI bhramaNA hovAthI atyugra udyamAdithI, teo jaya, pAmyA. keTalA ke zRMgAra ane loke i Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA matabheda bhAga 3. 113 cchita sAdhanothI manuSyanAM mana haraNa kI. duniA mohamA to bhULe DubI paDI che ; eTale e icchita darzanathI gADararupe thaine teoe rAjI thai tenu kahe mAnya rAkhyu, keTalAke nIti, tathA kaMi vairAgyAdi guNa dekhI-ityAdika dekhI te kathana mAnya rAkhyu. pravartakanI buddhi teo karatAM vizeSa hovAthI tene pachI bhagavAnarupaja mAnI lIdhA. keTalAke pairAgyadhI dharmamata phelAvI pAchaLathI keTalAMka sukhazIliyAM sAdhanano bodha khozI potAnA matanI vRddhi karI. potAno mata sthApana karavAnI mahAna bhramaNAe ane potAnI apUrNatA ityAdika game te kAraNathI vIjAnuM kahelu potAne na rucyu eTale teNe judoja rAha kADyo. Ama aneka matamatAMtaranI mALa thatI gai. cAra pAMca peDhI ekano eka dharma mata rahyo eTale pachI te kuLadharma thai paDyo. ema sthaLe sthaLe thatuM gayu. . zikSApATha 60. dharmanA matabheda bhAga 3. jo eka darzana pUrNa ane satya na hoya to vIjA dharma matane apUrNa ane asatya koI pramANathI kahI zakAya nahIM e mATe thaine ne eka darzana pUrNa ane satya che tenA tatvapramANathI vIjA matonI apUrNatA ane ekAMtikatA joie. e vIjA dharmamatomA tattvajJAna saMbaMdhI yathArthe sUkSma vicAro nathI. keTalAka jagatkarttAno vodha kareche; paNa 15 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrImad rAjacaMdra maNIta mokSamALA. jagatkartA pramANavaDe siddha thai zakato nathI. keTalAka jJAnathI mokSache ema kaheche te ekAMtika che; temaja kriyAthI mokSa che ema kahenArA paNa ekAMtika che. jJAna, kriyA e vanethI mokSa kahenArA tainA yathArtha svarupane jANatA nathI ; ane e vanenA bheda zreNibaMdha nathI kahI zakyA eja emanI sarvajJatAnI khAmI jaNAi Aveche. e dharmamatasthApako sadevatatvamAM kahelAM aSTAdaza dupaNothI rahita nahotA, ema eoe upadezelAM zAstro athavA temanA caritroparathI paNa tattvanI draSTie jotAM dekhAya che. keTalAka matomA hiMsA, abrahmacarya ityAdi apavitra AcaraNano bodha che te to sahajamAM apUrNa anesarAgInA sthApelA jovAmAM Aveche. koie emAM sarvavyApaka mokSa, koie kaMi nahIM e rupa mokSa, koie sAkAramokSa ane koie amuka kALamudhI rahI patita tharbu e rupa mokSa mAnyo che; paNa emAthI koi vAta teonIsapramANa thai zakatI nathI. eonA vicAronuM apUrNapaNuM niSpRhItattvavettAoe darzAvyu che, te yathAvasthita jANavU yogya che. veda zivAyanA vIjA matonA pravartakonAM caritro bhane vicAro ityAdika jANavAthI te mato apUrNa cha ema jaNAI Ave che. vartamAnamA je vedo che te ghaNA prAcIna graMtho che tethI te matanuM prAcInapaNuM che, paraMtu te paNa hiMsAe karIne dUSita hovAthI apUrNa cha, temaja sarAgInAM vAkya cha ema spaSTa jaNAya che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA matabheda bhAga 3. 115 je pUrNa darzana vipa atre kahevAcaM che te jaina eTale nirAgInAM sthApana karelAM darzana vipe che. enA vodhadAtA sarvajJa ane sarvaDhI hatA; kALabheda che topaNa e vAta siddhAMtika jaNAya che. dayA, brahmacarya, zIla, viveka, vairAgya, jJAna, kriyAdi enAMjevAM pUrNa ekee varNavyAM nathI. tenI sAthe zuddha AtmajJAna, tenI koTio, jIvanAM cyavana, janma, gati, vigrahagati, yonidvAra, pradeza, kALa, tenAM svarupa-e vipe evo mRkSma yodhache ke jevaDe tenI sarvajatAnI niHzaMkatA thAya. kALabhede paraMparAnnAyathI kevaLajJAnAdi jJAnA jovAmAM nayI AvatAM, chatAM je je jinezvaranAM rahelAM siddhAMtika vacano che te akhaMDa che. teonA keTalAka siddhAMto evAmUkSma che ke je ekeka vicAratAM AkhI jIMdagI vahI jAya. jinezvaranA kahelAM dharmatattvathI koi paNa prANIne leza kheda utpanna yato nadhI. sarva AtmAnI rakSA ane sarvAtma zaktino prakAza emAM rahyo che. e bhedovAMcavAthI, samajavAthI ana te para prati ati mUkSma vicAra karavAyI Atmazakti prakAza pAmI jainadarzananI sarvotkRSTapaNAnI hA kahevarAtre cha. vaha mananayI sarva dharmamata jANI pachI tulanA karanArane A kathana avazya siddha thaze. nirdoSa darzananAM mUlatattvo ane sadoSa darzananAM mULatatyo vipe ahIM vizepa kahI zakAya eTalI jagyA nathI. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAma. zikSApATha61. sukhavipevicAra bhAga 1. eka brAhmaNa daridrAvasthAthI vaha pIDAto hato. teNe kaMTALIne chevaTe deva upAsana karI lakSmI meLavavAno nizcaya karyo. pote vidvAna hovAthI upAsana karavA pahelA vicAra karyoM ke kadApi deva to koi tuSTa thaze; paNa pachI te AgaLa sukha kayu mAgavU ? tapa karI pachI mAgavAnuM kaI sUje nahIM, athavA nyUnAdhika mUje to karela tapa paNa nirarthaka jAya; mATe eka vakhata AkhA dezamA pravAsa karavo. saMsAranA mahatpurUponAM dhAma, vaibhava ane sukha jovAM. ema nizcaya karI te pravAsamAM nIkalI paDyo. bhAratanAM je je ramaNIya anerIddhimAna zahero hatAM te joyAM. yuktimayuktie rAjAdhirAjanAM aMtaHpura, sukha bhane vaibhava joyAM. zrImaMtonA AvAsa, vahivaTa, vAgavagIcA ane kuTuMva parivAra joyA paNa ethI tenu koi rIte mana mAnyu nahIM. koine strInuM duHkha, koine patinuM duHkha, koine ajJAnathI duHkha, koine vahAlAMnA viyogarnu duHkha, koine nirdhanatAnu duHkha, koine lakSmInI upAdhinu duHkha, koine zarIra saMbaMdhI duHkha, koine putranuM duHkha, koine zatrunu duHkha, koine jaDatAnuM duHkha, koine mAvApanuM duHkha, koine vaidhavya duHkha, koine kuTuMvarnu duHkha, koine potAnAM nIcakuLanu duHkha, koine prItirnu duHkha, koine iSrNAtuM duHkha, koine hAninu duHkha, ema eka, ve vizeSa ke vadhAM duHkha, sthaLe sthaLe te Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhaviSavicAra bhAga 1. vipanA jovAmAM AvyA. ethI karIne enuM mana koi sthaLe mAnyu nahIM; jyAM jue tyAM duHkha, to kharaMja. koI sthaLe saMpUrNa sukha tenAjovAmAM Avyu nahIM. have tyAre zuM mAgavU? ema vicAratAM vicAratAM eka mahAdhanADhyanI prazaMsA sAMbhalIne te dvArikAmAM Avyo. dvArikA mahArIddhimAna, vaibhavayukta, vAgavagIcAvaDe karIne suzobhita ane vastIthI bharapUra zahera tene lAgyu. suMdara ane bhavya AvAso joto, ane pUchato pUchato te pelA mahAdhanADhyane ghera gayo. zrImaMta mukhagrahamA veThA hatA. teNe atithi jANIne brAhmaNane sanmAna Apyu kuzalatA pUchI ane teone mATe bhojananI yojanA karAvI. jarA vAra javA daI dhIrajathI zeThe brAhmaNane pUchayaM, ApanuM Agamana kAraNa jo mane kahevA je hoya to kaho. brAhmaNe kaDaM, hamaNA Apa kSamA rAkho Apano saghaLI jAtano vaibhava, dhAma, vAgavagIcA ityAdi mane dekhADavU paDaze; e joyA pachI AgamanakAraNa kahIza. zeThe evaM kaI marmarupa kAraNa jANIne kA, bhale, AnaMdaprarvaka ApanI icchA pramANe karo. jamyA pachI brAhmaNe zeThe pote sAthe AvIne dhAmAdika vatAvavA vinaMti karI. dhanAnye te mAnya rAkhI; ane pote sAthe jaI vAgavagIcA, dhAma, vaibhava e saghaLu dekhAuyu. zeThanI strI ane putro paNa tyAM brAhmaNanA jovAmAM AvyA. teoe yogyatApUrvaka te brAhmaNano satkAra ko eonArupa, vinaya ane svacchatA joine temaja teonI madhuravANI zAMbhaLIne brAhmaNa rAjI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA thayo. pachI tenI dukAnano vahivaTa joyo. temAM soeka vahivATayA tyAM veThelA joyA. teo paNa mAyAlu, vinayi ane namra te brAhmaNanA jovAmAM AvyA. ethI te bahu saMtuSTa thayo. ejeM mana ahIM kaMika saMtopAyuM. sukhI to jagatamA Aja jaNAya che ema tene lAgyaM. zikSApATha 62. sukhavipevicAra bhAga2. ___kevAM enAM suMdara ghara che! kevI muMdara tenI svacchatA ane jALavaNI che! kevI zANI ane manojJA tenI muzIla strI che ! kevA tenA kAMtimAna ane kahyAgarA putroche ! ke saMpIlu tenuM kuTuMba che! lakSmInI maherapaNa ene tyAM kevI che! AkhA bhAratamA enA jevo vIjo koi sukhI nathI. have tapa karIne jo huM mAgu to A mahAdhanADhya jevUja saghaLu mAgu, bIjI cAhanA karuM nahIM. dIvasa vItI gayo ane rAtri thai. suvAno vakhata thayo. dhanADhya ane brAhmaNa ekAMtamAM veThA hatA; pachI dhanAnye viprane Agamana kAraNa kahevA vinaMti karI. vipra-gherathI evo vicAra karI nIkaLyo hato ke badhAthI vadhAre sukhI koNa che te jo ; ane tapa karIne Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhavipe vicAra bhAga 2. 119 pachI enA jevU mukha saMpAdana kara. AkhA bhArata ne tenAM saghaLAM ramaNIya sthaLo joyAM; paraMtu koDa rAjAdhirAjane tyAM paNa mane saMpUrNa mukha jovAmAM AvyuM nahIM. jyAM joDe tyA Adhi, vyAdhi ane upAdhi jovAmAM AvI. Apa bhaNI AvatAM ApanI prazaMsA sAMbhaLI eTale hu~ ahIM Anyo; ane saMtopa paNa pAmyo. ApanA jevI rIddhi, satputra, kamAi, strI, kuTuMba, ghara vagaire mArA jovAmAM kyAMya Anyu nathI. Apa pAte paNa dharmazIla, sadguNI ane jinezvaranA uttama upAsaka cho. ethI hu~ ema mArnu cha ke ApanA je mukha cIje nathI. bhAratamAMApa vizeSa mukhIcho. upAsanA karIne kadApi deva kane yA to ApanA jevI mukhasthiti yAcaM. dhanADhya-paMDitajI, Apa eka bahu marmabharelA vicArayI nIkaLyA cho; eTale avazya Apane jema che tema svAnubhavI vAna kahuM chauM; pachI jema tamArI icchA thAya tema karajo. mAre tyAM Ape jeje mukha joyAM te te sukha bhAratasaMbaMdhamAM kyAMya nathI ema Ape kaDe to tema haze; paNa kharaM e mane saMbhavatuM nathI; mAro siddhAMta evoche ke jagatmAM koI sthaLe vAstavika sukha nathI. jagat duHkhathI karIne dAsatuM che. tame mane mukhI juo cho paraMtu vAstavika rIte I. mukhI nathI. viSa-ApanuM A kahe koi anubhavasiddha anemArmika haze meM aneka zAstro joyAM cha; chatAM AvA marmapUrvaka Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. vicAro lakSamA levA parizramaja lIdho nathI. tema mane evo anubhava sarvane mATe thaine thayo nathI. have Apane zuM duHkha cha ? te mane kaho. dhanAnya-paMDitajI ApanI icchAche to hu~ kahuM chauM. te lakSapUrvaka manana karavA jetuM che ; ane e uparathI kaMDa rasto pAmavA je che. zikSApATha 63. sukhaviSevicAra bhAga 3. je sthiti hamaNAM mArI Apa juocho tevI sthiti lakSmI, kuTuMva ane strI saMbaMdhamA Agala paNa hatI. je vakhatanI hu vAta karaM chauM, te vakhatane lagabhaga viza varSa thayAM. vyApAra, ane vaibhavanI vahoLAza e saghaLu vahivaTa avalo paDavAthI ghaTavA maMDayu. kovyAvadhi kahevAto hu~ uparAcAparI khoTanA bhAra vahana karavAthI lakSmI vagarano mAtra traNa varSamA thai pajyo. jyAM kevaLa savalu dhArIne nAMkhyu hatuM tyAM avaDhaM paDayu. evAmAM mArI strI paNa gujarI gai. te vakhatamAM mane kaMDa saMtAna nahotuM. jabarI khogene lIdhe mAre ahIMthI nIkaLI javU paDadyu. mArAM kuTuMbIoethatI rakSA karI; paraMtu te Ama phAvyAtuM thIgaDe hatuM. annane ane dAMtane vera thayAnI sthitie, hu bahu AgaLa nIkalI pajyo. jyAre hUM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhaviSevicAra bhAga 3. 121 tyAMcI nIkaLyo tyAre mArAM kuTuMyIo mane rokI rAkhavA maMDyAM ke teM gAmano daravAjo paNa dIge nathI, mATe tane javA dai zakAya nahIM. tAruM komaLa zarIra kaMi paNa karI zake nahIM; ane tuM tyAM jA ane sukhI thA to pachI Ava paNa nahIM; mATe e vicAra tAre mAMDI vALavo. ghaNA prakArathI teone samajAvI, sArI sthitimA AvIza tyAre avazya ahIM AvIya. ema vacana dai jAvAvaMdara hu~ paryaTane nIkaLI paDyo. prArabdha pAchAM vaLavAnI taiyArI thai. daivayoge mArI kane eka damaDI paNa rahI nahotI. eka ke ve mahInA udara popaNa cAle te, sAdhana raghu nahotuM. chatAM jAvAmAM hu~ gayo tyAM mArI buddhie prArabdha khIlavyAM* je vahANamA huM veTho hato te vahANanA nAvike mArI caMcaLatA ane namRtA joine potAnA zeTa AgaLa mArAM duHkhanI vAta karI. te zeThe mane volAvI amuka kAmamAM goThavyo; jemAM huM mArA popaNayI cogaj pedA karato hato. e vepAramA mAruM citta jyAre sthira thayuM tyAre bhAratasAye e vepAra vadhAravA meM mayana kayu; ane temAM phAvyo. ve varSamAM pAMca lAkha jeTalI kamAi thai. pachI zeTha pAseyI rAjI khuzIthI AjJA lai meM keTaloka mAla kharIdI dvArikA bhaNI AvavAnuM kayu. thoDe kALe tyAM AvI pahoMcyo tyAre, bahu loka sanmAna ApavA mane sAmA AvyA havA. huM mArAM kuTuMbIone AnaMdabhAvadhI jei maLyA. teo mArA bhAmyanI prazaMsA 16 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. karavA lAgyAM. jAvethI lIdhelA mAle mane ekanA pAMca karAvyA. paMDitajI ! tyAM keTalAka prakArathI mAre pApa karavAM paDyAM hatAM puruM khAvA paNa huM pAmyo nahoto; paraMtu ekavAra lakSmI sAdhya karavAno je pratijJAbhAva koM hato te prArabdha yogathI paLyo. je duHkhadAyaka sthitimA hu hato te duHkhamAM zuM khAmI hatI ? strI, putra eto jANe nahotAMja, mAvApa AgaLthI paraloka pAmyAM hatAM kuTuMbIonA viyogavaDe ane vinA damaDIe jAve je vakhate hu~ gayo te vakhatanI sthiti ajJAnadRSTithI AMkhamAM AMsu ANI de tevI che; A vakhate paNa dharmamAM lakSa rAkhyu hatuM. divasano amuka bhAga temAM rokAto hato te lakSmI ke evI lAlace nahIM ; paraMtu saMsAraduHkhathI e tAranAra sAdhana che ema gaNIne motano bhaya kSaNa paNa dUra nathI, mATe e kartavya jema vane tema tvarAthI karI levU, e mArI mukhya nIti hatI. durAcArathI kai mukha nathI; mananI tRpti nathI, ane AtmAmI malinatA che. e tattva bhaNI meM mAru lakSa dorelu hatuM. zikSApATha 64. sukhaviSevicAra bhAga4. .. ahI AvyA pachI hu~ sArAM ThekANAMnI kanyA pAmyo. te paNa mulakSaNI ane maryAdazIla nIvaDI; e vaDe karIne mAre traNa putra thayA. vahivaTa bhavaLa hovAdhI ane nANuM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhaviSevicAra bhAga 4. 123 nANAMne vadhArata hovAthI daza varSamA hu~ mahAkoTyAvadhi thai paDyo* putranA nIti, vicAra, ane buddhi uttama rahevA meM bahu suMdara sAdhanogoThavyAM. jeyI, teo A sthiti pAmyA che. mArAM kuTuMbIone yogya yogya sthaLe goThavI teonI sthitine sudharatI karI. dukAnanA meM amuka niyamo vAMdhyA. uttama dhAmano AraMbha paNa karI lIdho. A phakta eka mamatva khAtara kayeM. gayeDhuM pArcha meLavyu, ane kuLa paraMparAnuM nAmAMkitapaNuM jatuM aTakAvyuM, ema kahevarAvA mATe Asagharcha kayu, ene hu~ mukha mAnato nathI. joke huM vIjA karatAM mukhI chauM; topaNa e sAtAvedanIya che; satsukha nathI. jagatmA bahudhA karIne asAtAvedanI che. meM dharmamAM mAro kALa gALavAno niyama rAkhyo che. satazAstronAM vAcanamanana, satpuruSonA samAgama, yamaniyama, eka mahInAmAM vAra divasa brahmacarya, vanatuM guptadAna, e Adidharmarupe mAro kALa gAlaM cha. sarva vyavahAra saMbaMdhInI upAdhimAthI keTaloka bhAga vaha aMze meM tyAgyo che. putrIne vyavahAramA yathAyogya karIne hu~ nigraMtha thavAnI icchA rAkhaM chauM. hamaNAM niya thai zakuM tema nathI; emAM saMsAramohinI ke evaM kAraNa nayI; paraMtu te paNa dharmasaMbaMdhI kAraNa che. gRhasthadharmanAM AcaraNa vahu kaniSTa thai gayAMche ane muniyo te sudhArI zakatA nathI. gRhastha gRhasthane vizepa bodha karI zake, AcaraNathI paNa asara karI zake. eTalA mATe thaine dharmasaMbaMdhe gRhastha vargane huM ghaNe bhAge vodhI yamaniyamamA A' Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. * cha. darasaptAhike ApaNe tyAM pAMca jevalA sadgRhasthonI sabhA bharAya che. ATha divasano navo anubhava ane bAkIno AgaLano dharmAnubhava emane ve traNa muhUrta vodhuM chauM mArI strI dharmazAstrano keTaloka bodha pAmelI hovAthI te paNa strI vargane uttama yamaniyamano vodha karI saptAhika sabhA bhareche. putro paNa zAstrano vanato paricaya rAkhe che. vidvAnonuM sanmAna, atithino vinaya, ane sAmAnya satyatA - ekaja bhAva - evA niyamo bahudhA mArA anucaro paNa seveche. eo vadhA ethI sAtA bhoMgavI zakeche. lakSmInI sAthe mArAM 1 nIti, dharma, sadguNa, vinaya eNe janasamudAyane bahu sArI asara karI che. rAjAsahita paNa mArI nItivAta aMgIkAra kare te thayuM che. A saghaluM AtmaprazaMsA mATe huM kaheto nathI, e Ape smRtimAM rAkhakuM; mAtra ApanA pUchelA khulAsA dAkhala A saghaLaM saMkSepamAM kaheto ja chaDaM. zikSApATha 65. sukhaviSevicAra bhAga 5. A saghaLAM uparathI huM sukhI chauM ema Apane lAgI zakaze, ane sAmAnyavicAre mane vahumukhI mAno to mAnI zakAya tema che. dharma, zIla ane nItithI temaja zAstrAvadhAnathI mane je AnaMda upaje che te avarNanIya che. paNa tattva dRSTithI huM sukhI na manAuM. jyAMsudhI sarva prakAre bAhya ane ' abhyaMtara parigraha meM vyAgyo nathI, tyAMsudhI, rAga doSano Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhaviSevicAra, bhAga 50 125 bhAvache. jo ke te bahu aMze nathI, paNa che; to tyAM upAdhi paNa che. sarvasaMga parityAga karavAnI mArI saMpUrNa AkAMkSA che; paNa jyAMsudhI tema thayuM nathI tyAMsudhI koi priyajanano viyoga, vyavahAramAM hAni, kuTuMbInuM duHkha e thoDe aMze gaNa upAdhi ApI ke. potAnA dehapara mota zivAya paNa nAnA prakAranA rogano saMbhava che. mATe kevaLa nidrya, bAhyAMbhyatara parigrahano tyAga, alpAraMbhano tyAga e saghaLu nayI thayuM tyAMsudhI, huM mane kevaLa mukhI mAnato navI. have Apane tattvanI draSTie vicAratAM mAlama paDaze ke lakSmI, strI, putra ke kuTuMba evaDhe mukha nathI. ane ene mukha gaNuM to jyAre mArI sthiti patita thai hatI tyAre e sukha kyAM gayuM hatuM ? jeno viyoga che, je kSaNabhaMgura che ane jyAM avyAvAgha paNuM nathI te saMpUrNa ke vAstavika sukha nathI. eTalA mATe thar3ane huM mane mukhI kahI zakato nathI. huM bahu vicArI vicArI vyApAra vahivaTa karato hato, topaNa mAre AraMbhopAdhi, anIti ane leza paNa kapaTa sevavuM paDyuM nathI, ema to nayIja. aneka prakAranA AraMbha, ane kapaTa mAre sevavAM paTyAM datAM. Apa jo dhAratA hoke devopAsanathI lakSmI prApta karavI, to te jo puNya nahoya to koi kALe maLanAra nathI. puNyathI pAmelI lakSmIvaDe mahAraMbha, kapaTa ane mAnapramukha vadhAravAM te mahApApanAM kAraNa che ; pApa narakaMmAM nAkheche, pApathI AtmA mahAn manuSyadeha eLe gumAvI de che, ekato jANe puNyane khAi jayAM ; vAkI vaLI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. pApana baMdhana karavU lakSmInI ane te vaDe AkhA saMsAranI upAdhi bhogavavI te iMdhAraM chauM ke vivekI AtmAne mAnya na hoya. meM je kAraNathI lakSmI upArjana karI hatI, te kAraNa meM AgaLa Apane jaNAvyuM hatuM. jema ApanI icchA hoya tema karo. Apa vidvAn cho. huM vidvAnane cAhu~ chara. ApanI abhilASA hoyato dharmadhyAnamA prasakta thai sahakuTuMva ahIM bhale raho. ApanI upajIvikAnI saraLa yojanA jema kaho tema hu~ rucipUrvaka karAvI ApuM. ahIM zAstrAdhyayana ane savastuno upadeza karo. mithyAraMbhopAdhinI lolupatAmAM huM dhAruM chauM ke na paDo, pachI ApanI jevI icchA. paMDita-Ape ApanA anubhavanI vaha manana karavA jevI AkhyAyikA kahI. Apa avazya koi mahAtmA cho. puNyAnuvaMdhIpuNyavAna jIva cho; vivekI cho; ApanI vicArazakti adbhuta che hu~ daridratAthI kaMTALIne je icchA rAkhato hato te ekAMtika hatI. AvA sarva prakAranA vivekI vicAra meM karyA nahotA. Avo anubhava-AvI vivekazakti huM game tevo vidvAn chauM chatAM mArAmAM nathI, e vAta hu~ satyaja kahuM chauM. Ape mAre mATe je yojanA darzAvI te mATe Apano vahu upakAra mA chauM; ane namratApUrvaka e huM aMgIkAra karavA harSa vatAvU chauM. huM upAdhine cahAto nathI. lakSmIno phaMda upAdhija Ape che. ApanuM anubhavasiddha kathana mane bahu rucyuM che. saMsAra vaLatoja che. emAM mukha nathI. Ape nirupAdhi munisukhanI prazaMsA kahI te Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhaviSevicAra bhAga 6. 127 satya che. te sanmArga pariNAme sarvopAdhi, Adhi vyAdhithI temaja sarva ajJAnabhAvathI rahita evA zAzvata mokSano hetu che. zikSApATha66. sukhaviSevicAra bhAga 6. dhanAnya-Apane mArI vAta rucI ethI hu~ nirabhimAnapUrvaka AnaMda pAmu chara. Apane mATe huM yogya yojanA karIza. mArA sAmAnya vicAro kathAnurupa ahIM kahevAnI hu~ AjJA laDaM chauM. jeo mAtra lakSmIne upArjana karavAmAM kapaTa, lobha ane mAyAmAM muMjJAyA paDyA che te bahu duHkhI che. teno te puro upayoga ke adhuro upayoga karI zakatA nathI. mAtra upAdhija bhogave che, te asaMkhyAta pApa kare che. tene kALa acAnaka laine upADI jAya che. adhogati pAmI te jIva anaMtasaMsAra vadhAre che. maLeloM manuSya deha nirmAlya karI nAkhe che neyI te niraMtara duHkhIja che. jeoe potAnA upajIvikA jeTalAM sAdhanamAtra alpAraMbhayI rAkhyAM che, zuddha eka panITatta, saMtoSa, parAtmAnI rakSA, yama, niyama, paropakAra, alparAga, alpadravyamAyA ane satya temaja zAstrAdhyayana rAkhela che, je satpuruSone seveche, jeNe nigraMthatAno manortha rAkhyo che, bahu prakAre 1 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. karIne saMsArathI je tyAgI jevA che, jenA vairAgya ane viveka utkRSTa che teSA puruSo pavitratAmAM sukhapUrvaka kALa nirga - mana kare che. sarva prakAranA AraMbha ane parigrahathI jeo rahita thayAche, dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvadhI jeo apratibaMdhapaNe vicare che, zatru-mitra pratye je samAna dRSTivALA che bhane zuddha AtmadhyAnamAM jemano kALa nirgamana thAyache, athavA svAdhyAya dhyAnamAM je lIna che, evA jitadriya ane jitakaSAya te nirgratho parama sukhI che. sarva ghanaghAtI karmano kSaya jemaNe karyo cha, cAra karma pAtaLAM jenAM paDyAM che, je mukta che, je anaMtajJAnI ane anaMtadarzI che te to saMpUrNa mukhIja che. mokSamAM teo anaMta jIvananAM anaMta sukhamAM sarva karmaviraktatAthI virAje che. Ama satpuruSoe kahelo mata mane mAnya che. pahelo to mane tyAjya che. vIjo hamaNAM mAnya che ; ane ghaNe bhAge e grahaNa karavAno mAro bodha che. trIjo vahu mAnya che. ane cotho to sarvamAnya ane saccidAnaMda svarupa che. ema- paMDitajI ApanI ane mArI sukhasaMbaMdhI vAtacita thai. prasaMgopAta te vAta carcatA jaibhuM. tepara vicAra karIbhuM. A vicAro Apane kahyAthI mane bahu AnaMda thayo che. Apa tevA vicArane anukUla thamA ethI vaLI AnaMdamAM vRddhi Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amUlya tattvavicAra. 129 dhar3a che. ema paraspara vAtacita karatAM karatAM harpabhera pachI te samAdhibhAvI zayana karI gayA. je vivekIo A mukhasaMbaMdhI vicAra karage teo vaha tattva anaM AtmazreNinI utkRSTatAne pAmage. emAM kahelA alpAraMbhI, nirAraMbhI ane sarvamukta lakSaNo lakSapUrvaka manana karavA jevAM che. jema bane tama alpAraMbhI thai sambhAvathI janasamudAyanA hita bhaNI vaLavaM, paropakAra, dayA, zAMti, kSamA ane pavitratAnuM sevana kara e bahu sukhadAyaka che. nidrdhatAvipe to vizeSa kaddevAnuM nathI. muktAtmA anaMta mRkhamayaja che. zikSApATha 67. amUlya tattvavicAraharigIta chaMda. bahu puNyakerA puMjI zubha deha mAnavano maLyo; toye are ! bhavacakrano AMTo nahiM ekke TaLyo; sukha prApta karatAM sukha Takeche leza e lakSe laho ; kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe kAM aho rAcI raho 1 lakSmI ne adhikAra vadhatAM, zuM vadhyuM te to kaho ? zuM kuTuMba ke parivArathI vadhavApaNuM, e naya gRho. vadhavApaNuM saMsAranuM nara dehane hArI javo, eno vicAra nahIM ahoho / ekapaLa tamane havo ||| 2 17 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. nirdoSa sukha nirdoSa AnaMda, lyo game tyAMthI bhale ; e divyazaktimAn jethI jaMjirethI nIkale ! ! paravastumAM nahiM muMjhavo, enI dayA mujane rahI ; e tyAgavA siddhAMta ke pazcAt duHkha te sukha nahIM. 3 huM koNa chu ? kyAMthI thayo ? zuM svarupa che mAruM kharUM 2 konA saMbaMdhe vaLagaNA che ? rAkhuM ke e pariharu ? enA vicAra viveka pUrvaka zAMta bhAve jo karyA ; to sarva AtmikajJAnanAM siddhAMtatatva anubhavyAM. te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM ? nirdoSa naratuM kathana mAno teha jeNe anubhavyaM. re ! Atma tAro ! Atma tAro ! zIghra ene oLakho; sarvAtmamAM samadraSTi dyo A vacanane hRdaye lakho. zikSApATha 68. jiteMdriyatA. jyAMsudhI jIbha svAdiSTa bhojana cAheche, jyAMsudhI nAsikA sugaMdha cAheche, jyAMsudhI kAna vArAMganA AdinAM gAyana ane vArjitra cAheche, jyAMsudhI AMkha vanopavana jovAnuM lakSa rAkheche, jyAMsudhI tvacA sugaMdhIlepana cAheche, tyAMsudhI te manuSya nirAgI, nirgratha, niHparigrahI, nirAraMbhI ane brahmacArI thai zakato nathI. manane vaza karavuM e sarvo Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiteMdriyatA. 131 tama che. enA vaDe saghaLI iMdriyo vaza karI zakAya che. mana jItanuM bahu durghaTa che. eka samayamAM asaMkhyAtA yojana cAlanAra azva te mana che. ene thakAvakuM bahu dullabha che. enI gati capaLa ane na jhAlI zakAya tevI che. mahA jJAnIoe jJAnarupI lagAmavaDe karIne ene sthaMbhita rAkhI sarva jaya karyo che. uttarAdhyayana sUtramAM namirAja maharSie zakreMdramatye ema ka ke daza lAkha subhaTane jItanAra kaika paDyA che; paraMtu svAtmAne jItanArA bahu dullabha che ; ane te daza lAkha mubhaTane jInanAra karatAM atyuttama che. manaja sarvopAdhinI janmadAtA bhUmikA che. manaja baMdha ane mokSanuM kAraNa che. manaja sarva saMsAranI mohinI rupache. pavana thatAM Atmasvarupane pAmanuM leza mAtra dullabha nathI. manavaDe iMdriyonI lolupatA che. bhojana, vArjitra, sugaMdhI, strInuM nirIkSaNa, suMdara vilepana e saghaLu manaja mAge che. e mohinI ADe te dharmane saMbhAravA paNa detuM nathI. saMbhAryA pachI sAvadhAna thavA detuM nadhI. sAvadhAna thayA pachI patirtatA karavAmAM pravRtta thAya che. emAM nathI phAvatuM tyAre sAvadhAnIyAM kaM nyUnatA pahacADe che. jeo e nyUnatA paNa na pAmatAM aDaga rahIne te manane jIte che teo sarvathA bhiddhine pAme che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrImad rAjacaMdra praNIna mojamAnA. mana koDyIja akasAna jItI zahAya cha, nahIM no gRhasthAzrame abhyAsa karIne jInAya che; e abhyAsa nimrayatAmAM vaha yaha ke ke chatAM sAmAnya paricaya karavA mAMgIe to neno mukhya mArga A che ke te je duricchA kare tene bhUlI javI; tema kara nahIM. ne byAre nadrasmoDi vilAsa icche, tyAre ApavA nahIM. huMkAmAM ApaNe eyI dorA nahIM paNa ApaNe ena dvAraH mAnamArga ciMtacyAmAM roka. jineMdriyatA vinA sarva prakAranI upAdhi ubhIna rahI ke tyAge na tyAcyA jevA thAya che, loka lajAe nena sevabo paDe cha. mATe abhyAse karIne paNa manana svAdhInatAmAM laI avanya Atmahita kara zikSApATha 69. brahmacaryanI navavADa. - jJAnIoe thoDA sadromAM kevA bheda ane ke svarUpa banAvela cha? e baDe kelI vdhI vAtmAnnati yAya che ! brahmacarya jevA gamira viSayarnu svatpa saMkSepamA ati camakArika rIte AdhuM che. brahmacaryatpI eka muMdara jhADa ane tene rakSA karanArI je nava vidhiyoM nene vAhanuM tpa ApI AcAra pAmbAmAM vipa smRti rahI sake evI saralatA karI che. e nava vA jema nema ahIM kahI jahara. 1 vasati-janacArI mAdhue nI, pazu ke paDaMga eyI saMyukta bamatimAMravunahIM. bI ve prakAranI che-manuSyiNI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmaparyanI navavADa 133 ane devAMganA. e pratyekanA pAchA ve ve bheda che. ekato mULa ane vInI strInI mUrti ke citra. emAthI game te prakAranI strI jyAM hoya tyAM brahmacArI sAdhue na rahe, kemake e vikArahetu che. pazu eTale tiryaciNI. gAya bhaisa ityAdika je sthaLe hoya te sthaLe na rahevU. ane paDaMga eTale napuMsaka eno vAsa hoya tyAM paNa na rahe. evA prakArano vAsa brahmacaryanI hAni kare che. teonA kAmaceSTA hAva bhAva ityAdika vikAro manane bhraSTa kare che.. 2 kathA-mAtra ekalI striyoneja ke ekaja strIne dharmopadeza brahmacArIe na karavo. kathA e mohanI utpatti rupa che. brahmacArIe svInA rupa kAmavilAsa saMbaMdhI graMtho vAMcavA nahIM, temaja jethI citta caLe evA prakAranI game te zRMgAra saMbaMdhI kathA brahmacArIe karavI nahIM. 3 Asana-striyonI sAthe eka Asane na vesa, temaja jyA strI veThI hoya tyAMce ghaDI madhImAM brahmacArIe na vesavaM. e striyonI smRtina kAraNa che, ethI vikAranI utpatti thAya che. ema bhagavAne kayuM che. 4 iMdriyanirIkSaNa-strIonAM aMgopAMga brahmacArI sAdhue na jovAM na nirakhavAM. enAM amuka aMgapara draSTi ekAgra thavAthI vikAranI utpatti thAya che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. 5 kuDyAMtara-bhIta, kanAta ke trATAno aMtarapaTa rAkhI strI-puruSa jyAM maithuna seve tyAM brahmacArIerahevU nahIM, kAraNa zabda, ceSTAdika vikAranAM kAraNa che. 6 pUrvakriDA-pote gRhasthAvAsamAM game tevI jAtanA zaMgArathI viSayakriDA karI hoya tenI smRti karavI nahIM: tema karavAthI brahmacarya bhaMga thAya che. 7 praNIta-dUdha, dahI, ghRtAdimadhurA ane cIkAgavAlA padArthono bahudhA AhAra na karavo. epI vIryanI vRddhi ane unmAda thAyache ane tethI kAmanI utpati thAya che. mATe brahmacArIe tema karavU nahIM. 8 atimAtrAhAra-peTa bharIne atimAtrAhAra karavo nahIM tema ati mAtrAnI utpatti thAya tema kara nahIM. eyI paNa vikAra vadhe che. 9 vibhUSaNa-snAna, vilepana karavAM nahIM, temaja puppAdika brahmacArIe grahaNa kara nahIM, ethI brahmacaryane hAni utpanna yAyache. ema vizuddha brahmacaryane mATe bhagavate navavADa kahIche, bahudhA e tamArA sAMbhaLavAmAM AvI ho; paraMtu gRhasthAvAsamAM amuka amuka divasa brahmacarya dhAraNa karavAmAM abhyAsIone lakSamA rahevA ahIM AgaLa kaMika samajaNapUrvaka kahI che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatkumAra bhAga 1. 135 zikSApATha 70. sanatkumAra bhAga 1. cakravartInA vaibhavamAM zI khAmI hoya? sanatkumAra e cakravatI hatA. tenAM varNa ane rupa atyuttama hatAM. eka veLA sudharmasabhAmAM te rupanI stuti thai koi ve devAne te vAta rucI nahIM; pachI teo te zaMkA TALavAne viprarupa sanatakumAranAM aMtaHpuramAM gayA. sanatkumArano deha te veLA kheLadhI bharyo hato. tane aMga mardanAdika padArthornu mAtra vilepana ituM. teNe eka nAnuM paMcIyuM paheryu hatuM. ane te mnAna majana karavA mATe veThA hatA. viprarupe AvelA devatA tenuM manohara mukha, kaMcanavarNI kAyA, ane caMdra jevI kAMti joine bahu AnaMda pAmyA, ane mAthu dhuNAvyu: A joIne cakravattIe pUchayu, tame mAthugA mATe dhuNAvyu ? devoe kahyu ame tamAraM rUpa ane varNa nirakhavA mATe bahu abhilASI hatA. sthaLe sthaLe tamArA varNa rupanI stuti sAMbhaLI itI Ane ame te pratyakSa joyuM, jethI amane pUrNa AnaMda upajyo. mAdhuM dhuNAnyu enuM kAraNa eke je lokomA kahevAya che tevUna rupa che, ethI vizepa che paNa ochu nathI. sanatkumAra svarUpavarNanI stutithI prabhutva lAvI volyo, tame A veLA mArUM rupa joyuM te bhale, paraMtu huM rAjasabhAmA vastrAlaMkAra dhAraNa karI, kevaLa sajja thaine jyAre siMhAsanapara vemuM chau~ sAre, mAru rupa ane mAro varNa jovA yogya che. atyAre to hUM kheLabharI kAyAe veTho chauM jo Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. te veLA tame mArA rupa varNa juA to adbhuta camatkArane pAmo ane cakita thai jAo. devoe kA, tyAre pachI ame rAjasabhAmAM AvIzu; ema kahIne tyAMcI cAlyA gayA. sanatkumAre tsAra pachI uttama vastrAlaMkAro dhAraNa karyo. aneka upacAradhI jema potAnI kAyA vizepa AzcaryatA upajAve tema karIne te rAjasabhAmAM AvI siMhAsanapara veTho. AjubAju samartha maMtriyo, mubhaTo, vidvAno ana anya sabhAsado yogya Asane vesI gayA itA. rAjezvara cAmara chatrayI viMjhAtA ane khamA khamAthI vadhAvatAM vizeSa zobhI rahyA cha, tyo pelA devatAo pAchA vimape AvyA. adbhuta rupavarNayI AnaMda pAmavAne badale jANe kheda pAmyA che evA svarupamA teoe mAthu dhuNAcyu. cakravattae pUchayu, aho brAhmaNo ! gai veLA karatAM A veLA tame judA rupamA mAthu dhuNAvyu enuM zuM kAraNa che, te mane kaho. avadhijJAnAnusAra vime kadhU ke , mahArAjA! te rupamA ane A rupamA bhUmi AkAgano phera paDI gayo che. cakravacIe te spaSTa samajAvavAne kA brAhmaNoe kayuM, adhirAja! tamArI kAyA prathama amRtatulya hanI; A veLA jhera tulya che. jyAre amRtatulya aMga hatuM sAre AnaMda pAmyA, ane A veLA jhera tulya che tyAre kheda pAmyA. ame kahIe chIe te vAtanI siddhatA karavI hoya to tame tAMbula dhuMko, tatkALa te para mAMkhI vesaze ane te paraloka pahoMcI jaze. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanatkumAra bhAga 2. zikSApATha 71. sanatkumAra bhAga 2. sanatakumAre e parIkSA karI to satya TharI. pUrvita karmanAM prApano je bhAga temAM A kAyAnA mada saMbaMdhIjeM meLavaNa yavAyI e cakravartInI kAyA meramaya yai gai hatI. vinAzI ane azucimaya kAyAno Avo prapaMca joine sanatkumArane aMta:karaNamAM vairAgya utpanna thayo. A saMsAra kevaLa tanavA yogya che. AvIne AvI azuci strI, putra, mitrAdikanA zarIramA rahI che. e saghalu moha mAna karavA yogya nayI, ema vicArIne te cha khaMDanI prabhutA tyAgI cAlI nIkaLyA. sAdhurupe jyAre vicaratA hatA tyAre teone mahAroga utpanna thayo. tenAM satyasanI parIkSA levAne koi deva tyAM vaidarupe Anyo. sAdhune kA, huM bahu kuzala rAjavaida cha. tamArI kAyA rogano bhoga thayelI che. jo icchA hoya to tatkAla hu~ te rogane TALI A. sAdhu bolyA, he vaidya ! karmarupI roga mahonmatta che e roga TALavAnI tamArI jo samarthatA hoya to bhale mAroe roga TALo, e samarthatA na hoyato A roga bhale rakho. devatA volyo, e roga TALavAnI samarthatA nathI. sAdhue potAnI landhinAM paripUrNa prabaLavaDe yuMkavAlI aMguli karI te rogane kharaTI ke tatkALa te rogano nAza thayo; ane kAyA pAchI hatI tevI banI gai. pachI te veLA deve potAnuM svarupa prakAzyu; dhanyavAda gAi vaMdana karI te potAne sthAnaka gayo. 18 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. raktapIsa jevA, sadaiva lohI paruthI gadgadtA, mahAroganI utpattije kAyAmA che, paLamAM vaNasI javAnI jeno svabhAva che, je pratyeka rome poNA pance rogavAlI hoi rogano bhaMDAra che, anna vagerenI nyUnAdhikatAthI je pratyeka kAyAmAM dekhAva deche, maLamUtra, narka, hADa, mAMsa, paru ane zleSmathI jenuM baMdhAraNa Takyu cha, tvacAthI mAtra nenI manoharatA che te kAyAno moha khare vibhramaja che. sanatakumAre jenuM lezamAtra mAna karyu te paNa jethI saMkhAyuM nahIM te kAyAmAM aho pAmara! tuM zuM mohe che ? e moha maMgaLadAyaka nathI. - zikSApATha 72. batriza yoga. satpuruSo nIcenA vatriza yogano saMgraha karI AtmAne ujjavala karavAnuM kaheche. 1. mokSasAdhakayoga mATe ziSye AcArya pratye AlocanA karavI. 2. AlocanA vIjA pAse prakAzavI nahIM. 3. ApattikAle paNa dharmanuM draDhapaNuM tyAga nahIM. 4. A loka, paralokanAMmukhanA phalanI bAMchanAvinA tapa kara Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 dhatriza yoga 5. zikSA maLI te pramANe yatanAthI varsa; ane navI zikSA vivekayI gRhaNa karavI. 6. mamatvano tyAga karavo. 7. gupta tapa karavaM. 8. nirlobhatA rAkhavI. 9. pariSada upasargane jItavA. 10. saraLa citta rAkhavU. 11. AtmasaMyama zuddha pALavo. 12. samakita zuddha rAkha. 13. cicanI ekAna samAdhi rAkhavI. 14, kapaTarahita AcAra pAlavo. 15. vinaya karavA yogya puruSono yathAyogya vinaya karavo. 16. saMtopathI karIne tRpNAnI maryAdA TuMkI karI nAMkhavI. 17. vairAgyabhAvanAmAM nimagna rahe. 18. mAyArahita vartavU. 19. zuddha karaNImAM sAvadhAna tha. 20. sambarame Adaravo ane pApane rokavA. 21. potAnA dopa sambhAvapUrvaka TALavA. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrImada rAjacaMdra maNIta mokSamALA. 22. sarva prakAranA viSayathI virakta raheMvaM. 23. mULa guNe paMcamahAvRtta vizuddha pALavAM. 24. uttara guNe paMcamahAvRta vizuddha pALavAM. 21. utsAhapUrvaka kAryotsarga karavo. 26. pramAdarahita jJAna dhyAnamAM pravarttana karavuM. 27. hamezAM AtmaMcAritramAM sUkSma upayogathI varttatuM. 28. dhyAna, jiteMdriyatA arye ekAgratApUrvaka kara. 29. maraNAMta duHkhI paNa bhaya pAmavo nahIM. 30. striyAdikanAM saMgane tyAgavo. 31. mAyazcita vizuddhi karavI. 32. maraNakAle ArAdhanA karavI. e ekekA yoga amUlya che. saghaLA saMgraha karanAra pariNAmeM anaMta sukhane pAme che. zikSApATha 73. mokSa sukha. A jagat maMDaLapara keTalIka evI vastuo ane manecchA rahI che ke je keTalAka aMze jANatA chatAM kahI zakAtI nathI. chatAM e vastuoM kaMha saMpUrNa zAzvata ke anaMta bhedavALI nayI, evI vastunuM jyAre varNana na thai zake Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa mukha. 141 tyAreM anaMta mukhamaya mokSa sabaMdhI to upamA kyAthIja maLe? bhagavAnane gautamasvAgIe mokSanA anaMta mukhavipe prazna karyu tyAre bhagavAne uttaramAM kI, gautama! e anaMtamukha huMjA' chauM; paNa te kahI zakAya evI ahI AgaLa kaMi upamA nathI. jagatmAM e sukhanA tulya koipaNa vastu ke sukha nathI, ema vadI eka bhIlanuM draSTAMta nIcenA bhAvamAM Apyu hatuM. eka jaMgalamA eka bhadrika bhIla tenAM vALavacA sahIta raheto hato. gahera vagerenI samRddhinI upAdhinuM tene leza bhAna paNa nahotuM. eka divasa koI rAjA azvakrIDA mAhe pharato pharato tyAM nIkalI Agyo; tene bahu tapA lAgI hatI; jethI karIne sAnavahe bhIla AgaLa pANI mAgyu. bhIle pANI Apyu. zItala jalathI rAjA saMtopAyo. potAne bhIka taraphayI maLelA amUlya janadAnano matyupakAra karavA mATe bhIlane samajAvIne sAthe lIdhoM. nagaramAM AvyA pachI teNe mIlane tenI jIMdagImAM nahIM joyelI vastumA rAkhyo. suMdara mahelamAM, kane aneka anucaro, manohara chatrapalaMga, ane svAdiSTa bhojanayI maMdamaMda pavanamAM, sugaMdhI vilepanamAM tene AnaMda AnaMda karI Apyo. vividhaM jAtinAM hIrAmANeka, mauktika, maNirata ane raMga veraMgI aMmUlya cIjo niraMtara te bhIlane jovA mATe mokalyAM kare; vAgavagIcAmA pharavA haraMvA mokale. ema rAjA tene mukha ApyAM karato hato. koi rAtra vardhA muha rayAM hatA, tyAre te bhIlane vALavacA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrImada rAjacaMdra praNIta mokSamALA. sAMbharI AvyAM eTale te tyAMthI kaMi lIdhAM karyAvagara ekAeka nIkaLI paDyo. jaine potAnAM kuTuMbIne maLyo. te badhAMye maLIne pUchayuM ke tuM kyoM hato ? bhIle kahuM, vahu sukhamAM tyAM meM bahu vakhANavA lAyaka vastuoM joi. kuTuMbIo - paNa te kevI 1 te to amane kahe. bhIla - zuM kahuM, ahIM evI ekke vastuja nathI. kuTuMbIo - ema hoya ke ? A zaMkhalAM, chIpa, koDAM kevAM majAnAM paDyAM che; tyAM koi evI jovA lAyaka vastu hatI ? bhIla - nahIM, bhAi, evI cIja to ahIM ekke nathI. enA somA bhAganI ke hajAramA bhAganI paNa manohara cIja ahIM nathI. kuTuMbIo - tyAre to tuM bolyA vinA veTho rahe, tane bhramaNA thai che; AdhI te pachI sArUM zuM hazai ? he gautama! jema e bhIla rAjavaibhavamukha bhogavI Avyo hato; temaja jANato hato; chatAM upamA yogya vastu nahIM maLavAthI te kaMi kahI zakato nahoto, tema anupameya mokSane, saccidAnaMda svarupamaya nirvikArI mokSanAM sukhanA asaMkhyAtamA bhAgane paNa yogya upameya nahIM maLavAthI huM tane kahI zakato nathI. mokSanAM svarupa viSe zaMkA karanArA to kutarkavAdI che; eone kSaNika sukhasaMbaMdhI vicAra ADe satsukhano Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna bhAga 1. 143 vicAra kyAthI Ave ? koi AtmikajJAnahIna ema paNa kaheche ke AthI koi vizepa mukhanu sAdhana tyAM raghu nahi eTale anaMta avyAvAdha sukha kahI deche, A ejeM kathana vivekI nathI. nidrA pratyeka mAnavIne priya che; paNa temA teo kai jANI ke dekhI zakatA nathI; ane jANavAmAM Ave to mAtra svamopAdhinuM mithyApaNuM Ave; jenI kaMDa asara paNa thAya e svamA vagaranI nidrA jemA sUkSmasthULa sarva nANI ane dekhI zakAya; ane nirupAdhiyI zAMta uMgha lai zakAya to tenuM te varNana | karI zake 1 ene upamA paNa zI Ape ? A to sthUla draSTAMta che; paNa vAlavivekI e parathI kaMi vidhArakarI zake e mATe kayuM che, - bhIlanuM draSTAMta, samajAvavA rupe bhASAbheda pheraphArathI tamane kahI vatAvyu. zikSApATha 74. dharmadhyAna bhAga 1. / bhagavAne cAra prakAranAM dhyAna kahyAM che. Arta, raudra, dhama ane zukla. pahelAve dhyAna tyAgavA yogyache. pAchaLanAM ve dhyAna AtmasAryakarupa che. zrutajJAnanA bheda jANavA mATe, zAstra vicAramA kuzala thavA mATe, nigraMthapravacananuM tatva pAmavA mATe, satpurupoe sevA yogya, vicAravA yogya ane grahaNa karavA yogya dharmadhyAnanA mukhya soLa bheda che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. pahelI cAra bheda kahuM chaDaM. 1 ANAvijaya (AjJAvicaya.) 2 AvAyavijaya (apAyavicaya.) 3 vivAgavijaya (vipAkavicaya.) 4 saMThANavijaya ( saMsthAnavicaya.) 1 AjJAvicaya - AjJA eTale sarvajJa bhagavAne dharmatattva saMbaMdhI je je ka che te te satya che; emAM zaMkA karavA jevuM nathI; kALanI hInatAthI, uttama jJAnanA viccheda javAthI, buddhinI maMdatAthI ke evA anya koi kAraNathI mArA samajavAmAM te tava AvatuM nathI. paraMtu arhata bhagavaMte aMza mAtra paNa mAyA yukta ke asatya kAM nathIja, kAraNa eo nirAgI, tyAgI, ane nispRhI hatA. mRSA kahevAnuM kaMi kAraNa emane hatuM nahIM. tema eo sarvadarzI hovAthI ajJAnathI paNa mRSA kahe nahIM, jyAM ajJAnaja nathI, tyAM e saMbaMdhI mRSA kyAMthI hoya ? evaM je ciMtana karavuM te 'AjJAvicaya' nAmano prathama bheda che, 2 apAyavicaya-rAga, dveSa, kAma, krodha e vagerethIja jIvane je duHkha utpanna thAya che tethIja tene bhavamAM bhaTakavuM paDe che. tenuM je citavana karatuM te 'apAyavicaya' nAme bIjo bheda che. apAya eTale duHkha. 3 vipAkavicaya- huM kSaNe kSaNe je je duHkha sahana karUM chau~, bhavAThavimAM paryaTana karUM chau~, ajJAnAdika pAyuM chaM, te saghaLu karmanAM phaLanA udaya baDe che, ema. citavanuM te dharma dhyAnano zrI jo, karmavipAka ciMtana bheda che. 4 saMsthAnavicaya-NalokatuM svarupa ciMtavanuM te. lokasvarupa supratiSTitane AkAre che; jIva ajIve karIne saMpUrNa bharapura che. asaMkhyAta Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna bhAga 1. 145 yojananI koTAnukoTIe triccho loka che; jyAM asaMkhyAtA dvIpa - samudra che, asaMkhyAtA jyotiSiya, vANanyaMtarAdikanA nivAsa che. utpAda, vyaya ane dhruvatAnI vicitratA emA lAgI paDI che, aDhIdvIpamAM jaghanya tIrthakara 20, utkRSTA ekaso sitera hoya. teo tathA kevaLI bhagavAna ane nirmeya munirAja vicare che, teone "vaMdAmi, nama'sAmi, sakkAremi, samANemi, kallANaM, maMgaLaM, devayaM, ceiyaM, pajjuvAsAmi " ema temaja tyAM vasatAM zrAvaka, zrAvikAnAM guNagrAma karIe. te trichAlokathakI asaMkhyAta guNo adhika urddha loka che. tyAM aneka prakAranA devatAonA nivAsa che. pachI ipat prAgbhArA che. te pachI muktAtmAo virAje che. tene "vaMdAmi, yAvat pajjuvAsAmi" te urddha lokathI kaMika vizeSa adho loka che, tyAM anaMta duHkhathI bharelA narkAvAsa ane bhuvana patinAM bhuvanAdika che. e traNa lokaat sarva sthAnaka A AtmAeM samyakatva rahitakaraNIthI anaMtivAra janmamaraNa karI sparzI mUkyAM che, ema je ciMtana karacaM te saMsthAna vicaya nAme dharma dhyAnano cotho bheda che. e cAra bheda vicArIne samyaktva sahita zruta ane cAritra dharmanI ArAdhanA karavI. jethI e anaMta janma maraNa TaLe. e dharmadhyAnanA cAra bheda smaraNamA rAkhavA. 19 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zikSApATha 75. dharmadhyAna bhAga 2. dharmadhyAnanAM cAra lakSaNa kahuM chauM . AjJAruci - eTale vItarAga bhagavAnanI AjJA aMgIkAra karavAnI ruci upaje te 2 nisarga ruci - AtmA svAbhAvikapaNe jAtismaraNAdika jJAne karI zruta sahita cAritra dharma gharavAnI ruci pAme tene nisarga ruci kahI che. 3 mUtra ruci - zrutajJAna, ane anaMta tattvanA bhedane mATe bhAkhelAM bhagavAnanA pavitra vacanonuM jemAM guMthana thayuM che, te sUtra zravaNa karavA, manana karavA, ane bhAvathI paThana karavAnI ruci upaje te mUtraruci. 4 upadezaruci - ajJAne karIne upArjelAM karma jJAne karIne khapAvIe, temaja jJAnavaDe karIne navAM karma na vAMdhIe. mithyAtve karIne upAya karma te samyagbhAvadhI khapAvIe, samyagbhAvathI navAM karma na bAMdhIe, avairAgya karIne upAyI karma te vairAgye karIne khapAvIe ane vairAgyavaDe karIne pAchAM navAM karma na vAMdhIe, kaSAye karI upAya karma te kaSAya TALIne khapAvIe, kSamAdiyI navAM karma na vAMvIe. azubha yoge karI upAya karma te zubha yoge karI khapAvIe, zubha yogekarI navAM karma na vAMdhIe pAMca iMdriyanA svAdarupa Azrave karI upAya karma te saMvare karI khapAbIe. taparupa (icchA rodha) saMvare karI navAM karma na vAMdhIe. te mATe ajJAnAdika AzravamArga chAMDIne jJAnAdika saMvara mArga grahaNa karavA mATe tIrthakara bhagavaMtano upadeza sAMbhaLa Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna bhAga 20 147 vAnI ruci upaje tene upadezaruci kahIe. e dharmadhyAnanAM cAra lakSaNa kahevAyAM dharmadhyAnanAM cAra AlaMbana kaI chauM. 1 vAcanA 2 pRcchanA 3 parAvartanA 4 dharmakathA. 1 vAMcanA-eTale vinaya sahita nirjarA tathA jJAna pAmavAne mATe sUtra siddhAtanA marmanA jANanAra guru ke satpurupa samIpe sUtra tatvanuM vAMcana laie tenuM nAma vAMcanAAlaMbana. 2 pRcchanA. apUrva jJAna pAmavA mATe, jinezvara bhagavaMtano mArga dIpAvavAne tayA zaMkAgalya nivAravAne mATe temana anyanA tattvanI madhyasya parIkSAne mATe yathAyogya vinaya sahita gurvAdikane prazna pUchIe tene pRcchanA kahIe. 3 parAvartanA-pUrva jinabhApita mUtrArtha ne bhaNyA hoie te smaraNamA rahevA mATe, nirjarAne arye zuddha upayoga sahita zuddha sUtrArthanI vAraMvAra samjhAya karIe tenuM nAma parAvartanAlaMbana. 4 dharmakathA-vItarAga bhagavAne je bhAva jevA praNIta karyA che te bhAva tevA laine, grahIne, vizepe karIne, nizcaya karIne, zaMkA, kaMkhA ane vitigichArahitapaNe, potAnI nirjarAne arthe sabhAmadhye te bhAva tevA praNIta karIe ke jethI sAMbhaLanAra, sahanAra bane bhagavaMtanI AjJAnA ArAdhaka thAya, e dharmakathAlaMbana kahIe, e dharmadhyAnamA cAra AlaMvana kahevAyAM dharmadhyAnanI cAra anumekSA kaI chauM. 1 ekatvAnuprekSA. 2 anityAnuprekSA. 3 azaraNAnuprekSA. 4 saMsArAnumekSA. e cAreno Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. bodha vAra bhAvanAnA pAThamAM kahevAi gayo che. te tamane smaraNamA haze. zikSApATha 76. dharmadhyAna bhAga 3. dharmadhyAna pUrvAcAryoe ane Adhunika munIzvaroe paNa vistArapUrvaka bahu samajAvyu che. e dhyAnavaDe karIne AtmA munitvabhAvamAM niraMtara praveza kare che. je je niyamo eTale bheda, lakSaNa, AlaMbana ane anuprekSA kahA te bahu manana karavA jevA che. anya munIzvaronA kahevA pramANe meM sAmAnya bhASAmAM te tamane kahyA; e sAthe niraMtara lakSa rAkhavAnI AvazyakatA cha ke emAMdhI ApaNe kayo bheda pAmyA; athavA kayA bhedabhaNI bhAvanA rAkhI cha ? e soLa bhedamAMnogame te bheda hitakArI ane upayogI che; paraMtu jevA anukramathI levo joie te anukramathI levAyato te vizeSa AtmalAbhanuM kAraNa thai paDe. ' sUtrasiddhAMtanAM adhyayano keTalAka mukhapAThe kare che tenA artha, temAM kahelAM mULatatvo bhaNI jo teo lakSa pahA~cADe to kaMika sUkSmabheda pAmI zake. keLanAM patramAM, patramA patranI jema camatkRti cha tema sUtrArthane mATe che. e upara vicAra karatAM nirmaLa ane kevaLa dayAmaya mArganoje vItarAgamaNIta tattvabodha tenuM vIja aMta:karaNamAM ugI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna bhAga 3. 149 nIkaLaze. te aneka prakAranAM zAstrAvalokanathI, praznottarathI, vicArathI ane satpuruSanA samAgamathI poSaNa pAmIne vRddhi thaI vRkSarupe thaze. je pachI nirjarA ane AtmaprakAzarUpa phaLa Apaze. zravaNa, manana ane nididhyAsananA prakAro vedAMtavAdiyoe vatAvyA che; paNa jevA A dharmadhyAnanA pRthak pRthaka soLa bheda kahyA che tevA tattvapUrvaka bheda koI sthaLe nathI, e apUrva che. emAthI zAstrane zravaNa karavAno, manana karavAno, vicAravAno, anyane bodha karavAno, zaMkAkhA TALavAno, dharmakathA karavAno, ekatva vicAravAno, anityatA vicAravAno, azaraNatA vicAravAno, vairAgya pAmavAno saMsAranA anaMta duHkha manana karavAno, ane vItarAga bhagavaMtanI AjJAbaDe karIne AkhA lokAlokanA vicAra karavAno apUrva utsAha maLe che. bhede bhede karIne enA pAchA aneka bhAva samajAvyAche. emAMnA keTalAka bhAva samajavAthI tapa, zAMti, kSamA, dayA, vairAgya ane jJAnano vahu bahu udaya thaze. tame kadApi e soLa bhedana paThana karI gayA hazo to paNa pharI pharI tenuM punarAvartana karajo. - Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. zikSApATha 77. jJAna saMbaMdhI be bola bhAga 1. jevaDe vastunu svarupa jANIe te jJAna. jJAna zadvano A artha che. have yathAmati vicAravAnuM che ke e jJAnanI kaii AvazyakatA cha ? jo AvazyakatA che to te prAptinAM kaMi sAdhana cha ? jo sAdhana che to tene anukuLa dravya, deza, kAla, bhAva cha ? jo dezakALAdika anukula che to kyAM sudhI anukuLa che? vizeSa vicAramA e jJAnanA bheda keTalA che ? jANavArupa che zuM? enA vaLI bheda keTalA che? jANavAnAM sAdhana kyA kyAM cha? kayi kayi vATe te sAdhano prApta karAya che ? e jJAnano upayoga ke pariNAma zuM che ? e jANavU avazyatuM che. 1. jJAnanI zI AvazyakatA cha ? te vipe prathama vicAra karIe. A caturdaza rajavAtmaka lokamAM, caturgatimAM anAdikALathI sakarmasthitimA A AtmA paryaTana che. meSAnumeSa paNa sukhano jyAM bhAva nathI evAM narkanigodAdika sthAnaka A AtmAe vahu bahu kALa vAraMvAra sevana kI cha; asahya duHkhone puna:puna ane kaho to anaMtivAra sahana karyAM che. e utApathI niraMtara tapato AtmA mAtra svakarma vipAkathI paryaTana kare che. paryaTananuM kAraNa anaMta du:khada jJAnAvaraNIyAdi karmoM che jevaDe karIne AtmA svasvarupane Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna saMbaMdhI ve bola bhAga 20 151 pAmI zakato nathI; ane viSayAdika mohabaMdhanane svasvarupa mAnI rahyo che. e saghaLAMnuM pariNAma mAtra upara kahuM teja che ke anaMta duHkha anaMta bhAtre karIne sahetuM game teTaluM apriya, game teTaluM khedadAyaka ane game teTalaM raudra chatAM je duHkha anaMtakALadhI anaMtivAra sahana karavuM paDyuM; te duHkha mAtra sadhuM te ajJAnAdika karmathI mATe e ajJAnAdika TALavA mATe jJAnanI paripUrNa AvazyakatA che. zikSApATha 78. jJAna saMbaMdhI be bola bhAga 2. 2. have jJAnaprAptinAM sAdhano viSe kaMi vicAra karIe. apUrNa paryAptivaDe paripUrNa AtmajJAna sAdhya thatuM nathI e mATe dhar3ane cha paryAptiyukta je deva te AtmajJAna sAdhya karI ke. evo deha te eka mAnavadeha che. A sthaLe mazna uThaze ke mAnavadeha pAmelA aneka AtmAo che, to te saghaLA AtmajJAna ko pAmatA nathI / enA uttaramAM ApaNe mAnI zakIbhuM ke jeo saMpUrNa AtmajJAnane pAmyA che teonAM pavitra vacanAmRtanI teone zruti nahIM hoya. zrutivinA saMskAra nathI. jo saMskAra nayI to pachI zraddhA kyAMthI hoya ! ane jyAM e ekke nathI tyAM jJAnaprApti zAnI hoya ? e mATe mAnavadehanI sAthai sarvajJa vacanAmRtanI mApti ane Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. tenI zraddhA e paNa sAdhanarupa che. sarvajJa vacanAmRta akarma bhUmi ke kevaLa anAryabhUmimAM maLatAM nathI to pachI mAnavadeha zuM upayogano ? e mATe thaine karmabhUmi ane temAM paNa AryabhUmi e paNa sAdhanarupa che tacvanI zraddhA upajavA ane bodha thavA mATe nirgratha gurunI avazya che. dravye karIne je kula mithyAtvI che, te kuLamAM thayelo janma paNa AtmajJAna prAptinI hAni rupaja che, kAraNa dharma mata bheda e ati duHkhadAyaka che. paraMparAthI pUrvajoe gRhaNa kareluM je darzana temAMja * satyabhAvanA vaMdhAya che; ethI karIne paNa AtmajJAna aTake * che. e mATe bhaluM kuLa paNa jaruratuM che. e saghaLAM prApta karavA mATe thaine bhAgyazALI thavuM temAM satpuNya eTale puNyAnubaMdhI puNya ityAdika uttama sAdhano che. e dvitIya sAdhana bheda ko. 3. jo sAdhana che to tene anukuLa deza kALa che 1 e vIjA bhedano vicAra karIe. bharata, mahAvideha ityAdi karmabhUmi ane temAM paNa AryabhUmi e deza bhAve anukula che, jijJAsu bhavya ! tame saghaLA A kALe bharatamAM cho; ane bhArata deza anukula che, kALabhAva pramANe mati ane zruta prApta karI zakAya eTalI anukuLatA che. kAraNa A duSama paMcamakALamAM paramAvadhi, manaHparyava ane kevaLa e pavitra jJAna paraMparA AmnAya jotAM viccheda che, eTale kALanI paripUrNa anukuLatA nathI. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna saMbaMdhI ce bola bhAga 3. 153 4. dezakAlAdi no boTAM paNa anukula he to te payAM mudhI? eno uttara, kepa rahela middhAMtika mati mAna, zrunAna, mAmAnyamanayI jJAna, kALa bhAve gAvIya ramAra base rahavA tamAthI aTI hajAra gayAM, cAkImADhA pradAra hamAra garga sAdA paTala paMnamAnI pUrNatA mudhI kAlanI anugamanA . degala ne leDane anamala che. zikSApATha 79. jJAna saMbaMdhI ve bola bhAga 3. hozipa ginAra karIpa. 1. bhArampakanA bhI ? e maha picAranu Avarnana punaHvibhapAyI karIe. mukhya avazya svasvampasthininI thagie gahavaM e. manana duHkhano nAma, duHkhanA nAzayI bhAlAna aMgika sukha e deva cha kemake mukha niraMtara AnmAna miyana meM paNa je svasvarUpika musaLe te. dezanALa bhAgane mAne zraddhA, mAna ityAdi utpanna karavAnI AvazyakatA ane sampaga bhAva sahina upagati, nyAMdhI mAhiramA mAnanaTere, janma, tyAM samyag bhAvanI puna: ramati, nagamAnanI vizuddhatA bhane ddhi, ThevaTe paripUrNa AtmamApana mAna ane tenuM sanya pariNAma kevaLa sarva Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrImad rAjacaMdra praNIta mosamALA. dAkhano abhAva eTale akhaMDa, anupama anaMta zAzvata pavitra mokSanI prApti e saghaLAM mAre jAnanI AvazyakatA cha? 2. mAnanA bheda keTalA che eno vicAra kahuM chauM. e jJAnanA bheda anaMta che. paNa sAmAnya dRSTi samajI zake eTalA mATe sarvatra bhagavAne mukhya pAMca bheda kayA che, te jema che tema kahuM chaI. prathama mati, dvitIya zruta, tanIya avadhi, caturya manaHparyava ane pAMcamuM saMpUrNa svarupa kevaLa. enA pAchA pratibheda che tenI vaLI atIMdriya svarupa anaMta bhaMgajALa che. 3. zuM jANavArupa che? eno ive vicAra karIe. vastunuM svarupa jANavU tenuM nAma jyAre jJAna; sAre vastuyo to anaMta che, ene kayi paMktiyI jANavI? sarvana yayA pachI sarva darzitAyI te satpuruSa, te anaMta vastunuM svarUpa sarva bhede karI jANe che ane dekhe che; paraMtu teo e sarvajJa zreNine pAmyA kayi kayi vastune jANavAyI? anaMta zreNio jyAMmudhI jANI nayI tyAMmudhI kayi vastune nANatA jANatA te anaMta vastuo anaMta rupe jANIe ? e zaMkAnuM samAdhAna have karIe? je anaMta vastuo mAnI te anaMta bhaMge karIne che. paraMtu mukhya vastutva svarupe venI ve zreNio che. jIva ane ajIva. vizepa vastutva svarupe navatattva kiMvA padyanI nimo jANavA rupa thai paDe .je paMktie caDhavAM caDhatAM sarva bhAve jaNAi lokAloka Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna saMbaMdhI ve bola bhAga 4. 155 svarupa hastAmalakavat jANI dekhI zakAya che. eTalA mATe thar3ane jANavArupa padArtha te jIva ane ajIba che ejANavA rupa mukhya ve zreNio kahevAi. zikSApATha 80. jJAna saMbaMdhI be bola bhAga 4. 4. enA upabheda saMkSepamAM kahuM chaDaM. 'jIva' e caitanya lakSaNe eka rUpa che. dehasvarupe ane dravya svarupe anaMtAnaMta che. dehasvarUpe tenA iMdriyAdika jANavA rupa che; tenI gati, vigati ityAdika jANatrA rUpa che; tenI saMsarga rIddhi jANavA rupa che temaja 'ajIva' tenA rupI arupI pudgaLa AkAzAdika vicitra bhAva kALacakra ityAdi jANavA rupa che. jIvAjIva jANavAnI prakArAMtare sarvajJa sarvadarzIe nava zreNi rupa navatattva kahAM che. jIna, ajIva, Azrava, pApa, nirjarA, baMdha, puNya, saMvara, mokSa. emAMnAM kevalAMka prArUpa, keTalAMka jANavArUpa, keTaloka tyAgavArupa che, saghaLAM e tatvo jANavArupa to cheja, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrImad rAjacaMdra praNIva mokSamALA. 5. jANavAnAM sAdhanasAmAnya vicAramA e sAdhano jo ke jANyAM che, topaNa vizeSa kaMDaka vicAriye. bhaganAnanI AjJA ane tenuM zuddha svarupa yathAtathya jANavU. svayaM koikaja jANe che. nahIM to nirgrathajJAnI guru jaNAvI zake. nirAgI jJAtA sarvottama che. eTalA mATe zraddhAnuM vIja ropanAra ke tene poSanAra guru e sAdhana rupa che e sAdhanAdikane mATe saMsAranI nivRtti eTale zama, dama brahmacayodika anya sAdhano che. e sAdhano prApta karavAnI vATa kahIMe topaNa cAle. 6. e jJAnano upayoga ke pariNAmanAM utrano Azaya upara AvI gayo che; paNa kALabhede kai kahevArnu che, ane te eTaTuMja ke divasamAM veghaDIno vakhata paNa niyamita rAkhIne jinezvara bhagavAnanA kahelA tatvavodhanI paryaTanA karo. vItarAganA eka siddhAMtika zavaparabhI jJAnAvaraNIyano bahu kSayopazama thaze ema hu~ vivekayI kahuMcha, zikSApATha 81. paMcamakALa. kALacakranA vicAro avazya karIne jANavA yogya che. zrI jinezvare e kAlacakranA ve mukhya bheda kahyA cha 1 utsarpiNI 2 avasarpiNI. ekekA bhedanA cha cha ArA che. "Adhunika vartana karI rahelo Aro paMcamakALa kavAya che| Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamakALa. 157 ane te avasarpiNI kALano pAMcamo Aro che, avasarpiNI eTale utarato kALa e utaratA kALanA pAMcamA ArAmAM ketuM varNana A bharatakSetre dhanuM joie tene mATe satpuruSoe hore vicAro jaNAvyA che; te avazya jANavA jevA che, eo paMcamakALanuM svarUpa mukhya A bhAvamAM kahe che, nigraMtha pravacanaparathI manuSyonI zraddhA kSINa thatI jaze. dharmanA mULataccomAM matamatAMtara vadhaze. pAkhaMDI ane prapaMcI matonuM maMDana thaze. janasamUhanI ruci adharma bhaNI vaLaze. satya dayA haLave haLave parAbhava pAmaze. mohAdika doponI vRddhithatI jaze daMbhI ane pApiSTa guruo pUjyarupa thaze. duSTatinAM manuSyo potAnA phedamAM phAvI jaze. mIThA paNa dhUrttavaktA pavitra manAze. zuddha brahmacaryAdika zIlayukta puruSo malina kahevA. AtmikajJAnanA bhedo haNAtA jaze hetu vagaranI kriyA baghatI jaze. ajJAnakriyA bahudhA senAze; vyAkuLa kare eyA vipayonAM sAdhano vadhatAM jaze. ekAMtika pakSI sattAdhIza thaze. zRMgArathI dharma manAze. kharA kSatriyo vinA bhUmi zokagrasta thaze. nirmAlya rAjavaMzIo vezyAnA vilAsamAM moha pAmaze; dharma, karma ane kharI gajanIti bhUlI jaze; anyAyane janma Apaze. nema lUTAze tema prajAne lUTaze. pote pApiSTa AcaraNo sevI prajA AgaLa te paLAvatA jaze. rAjavIjane nAme zUnyatA AvatI jaze . nIca maMtriyonI mahattA vadhatI jaze. eo Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. dInaprajAne cUzIne bhaMDAra bharavAno rAjAne upadeza Apaze. zIyaLabhaMga karavAno dharma rAjAne aMgIkAra karAvaze zauryAdika sadguNono nAza karAvaze. mRgayAdika pApamA aMdha banAvaze. rAjyAdhikArIo potAnA adhikArathI hajAraguNI ahaMpadatA rAkhaze. vimo lAlacu ane lobhI thai jaze. sadvidyAne dATI deze saMsArI sAdhanone dharma TharAvaze vaizyo mAyAvI, kevaLa svArthI ane kaThora hRdayanA thatA jaze. samagra manuSya varganI sadvRttiyo ghaTatI jaze. akRta ane bhayaMkara kRtyo karatA teomI vRtti aTakaze nahIM. viveka, vinaya, saraLatA ityAdi sadguNo ghaTatA jaze. anukaMpAne nAme hInatA thaze. mAtA karatAM panImAM prema vadhaze; pitA karatAM putramA prema vadhaze; pAtivRttya niyamapUrvaka pALanArI suMdarIo ghaTI jaze. snAnathI pavitratA gaNAze; dhanathI uttamakuLa gaNAze guruthI ziSyo avaLA cAlaze. bhUmino rasa ghaTI jaze. saMkSepamA kahevAno bhAvArtha ke uttama vastunI kSINatA cha; ane kaniSTa vastuno udaya che. paMcamakArnu kharupa AmAMnu pratyakSa sUcavana paNa keTaluM vadhuM kareche ? manuSya saddharmatattvamAM paripUrNa zraddhAvAna nahIM thai zake; saMpUrNa tattvajJAna nahIM pAmI zake; jaMbusvAmInA nirvANa pachI daza nirvANI vastu A bharatakSetrathI vyavacheda gai. paMcamakALarnu Avu svarupa jANIne vivekI puruSo tattvane gRhaNa karaze; kALAnusAra dharmatattvazraddhA pAmIne Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAvarodha bhAga 1. 159 uccagati sAdhI pariNAmemokSa sAdhaze nirgrayapravacana, nigraMtha guru ityAdi dharmatattva pAmavAnAM sAdhano che. enI ArAdhanAthI karmanI virAdhanA che. zikSApATha 82. tattvAvabodha bhAga 1. dazavakAlika mutramA kathana che ke jeNe jIvAjIvanA bhAva nayI jANyAte abudha saMyamamAM sthira kema rahI zakaze? e pacanAmRcanuM tAtparya ema che ke tame AtmA, anAtmAnAM svarupane jANo, e jANavAnI paripUrNa avazya che. . AtmA anAtmAnuM satya svarupa niyapravacanamAMdhIja mApta yai ke che. aneka anya matomAM e ve tattvo vipe vicAro darzAvyA cha, 'paNa te yathArtha nathI. mahA prajJAvaMta AcAryoe karelA vivecana sahita prakArAMtare kahelAM mukhya navatattvane viveka buddhiyI je jheya kare che, te satpuruSa Atmasvarupane oLakhI zake che. syAdvAdazailI anupama, ane anaMta bhAvabhedayI bharelI cha ra zailIne paripUrNa vo sarvajJa ane sarvadarzIja jANI zake chatAM eonAM vacanAmRtAnusAra Agama upayogayI yathAmati nava tattvatuM svarupa jANavU avazyatuM che, e navatatva miya zraddhA bhAve jANavAyI parama vivekabuddhi, zuddha samyaktva ane prabhAvika AtmajJAnano udaya thAya che. nava Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. tavAM lokAlokanuM saMpUrNa svarupa AvI jAya che. je pramANe jenI buddhinI gati che, te pramANe teo tattvajJAna saMbaMdhI draSTi pahacADe che; ane bhAvAnusAra teonA AtmAnI ujjavaLatA thAya che, te vaDe teo AtmajJAnano nirmaLa rasa anubhave che. jenuM tattvajJAna uttama ane sUkSma che, temaja muzIlayukta tatvajJAnane seve che te puruSa mahadbhAgI che. e navatattvanAM nAma AgaLanA zikSApAThamAM huM kahI gayo chau~; enuM vizeSa svarUpa prajJAvaMta AcAryonA mahAn graMthothI avazya meLava; kAraNa siddhAMtamAM je je kayuM che, te ve vizeSa bhedayI samajavA mATe sahAyabhUta prajJAvaMta AcAryaviracita graMtho che, e gurugamyarUpa paNa che. naya, nikSepa ane pramANabheda navatattvanAM jJAnamAM avazyanA che; ane tenI yathArtha samajaNa e prajJAvaMtAe ApI che. zikSApATha 83. tatvAvabodha bhAga 2 - sarvajJa bhagavAne lokAlokanAM saMpUrNa bhAva jANyA ane joyA teno upadeza bhavya lokone karyo. bhagavAne anaMta jJAnavaDhe karIne lokAlokanAM svarupa viSenA anaMta bheda -jANyA hatA; paraMtu sAmAnya mAnaviyone upadezabhI zreNie caDhavA mukhya dekhatA nava padArtha teoe darzAvyA. ebhI kokAlokanA sarva bhAvano emAM samAveza thai jAya che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAvabodha bhAga 2. 161 nigraMthapravacanano je je sUkSma vodha cha; te tattvanI draSTie navatattvamAM zamAi jAya che temaja saghaLA dharmamatonA sUkSma vicAra e navatatvavijJAnanA eka dezamA AvI jAya che. AtmAnI je anaMta zaktiyo DhaMkAi rahIche tene prakAzita karavA aIta bhagavAnano pavitra bodhache e anaMta zaktiyo tyAre praphullita thai zaka ke jyAre navatatva vijJAnamAM pArAvAra zAnI thAya. mukSma dvAdazAMgI jJAna paNa e navatatva svarupa jJAnane sahAyarupa che. bhinna bhinna prakAre e navatatvasvarupa jJAnano vodha kareche ethI A niHzaMka mAnavA yogya che ke navatatva jeNe anaMta bhAva bhede jANyAM te sarvajJa ane sarvadazI thayo. e navatatva tripadIne bhAve levA yogya che. heya, jJeya ane upAdeya eTale tyAga karavA yogya, jANavA yogya ane grahaNa karavA yogya ema traNa bheda navatattva svarupanA vicAramA rahelA che. prazna:-je tyAgavArupa che tene jANIne karavU zRM? je gAma na javU teno mArga zA mATe pUchayo ? uttara:-e tamArI zaMkA sahanamA samAdhAna thai zake tevI che. tyAgavArupa paNa jANavA avazya che. sarvajJa paga sarva prakAranA mapaMcane jANI rahyA che. tyAgavArupa vastune jANavAna mulatatva Ache ke jo te jANI na hoya to Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. atyAjya gaNI koi vakhata sevI javAya; eka gAmathI vIje pahoMcatAM mudhI vATamA je je gAma AvavAnAM hoya teno rasto paNa pUchavo paDe che nahIM to jyAM javAnuM che tyAM na pahoMcI zakAya. e gAma jema pUchayAM paNa tyAM vAsa koM nahIM tema pApAdika tatvo jANavAM paNa 'grahaNa karavAM nahIM. jema vATamAM AvatAM gAmano tyAga karyo tema teno paNa tyAga karavo avazyano che. zikSApATha 84. tattvAvabodha bhAga 3. navatattva kALabhede je satpuruSo gurugamyatAthI zravaNa, manana ane nididhyAsana pUrvaka jJAna leche, te satpuruSo mahA puNyazALI temaja dhanyavAdane pAtra che. pratyeka sujJapurupone mAro vinayabhAvabhUpita eja vodha che ke navatatcane svabuddhayAnusAra yathArtha jANavAM. mahAvIra bhagavaMtanAM zAsanamA bahu matamatAMtara par3I gayA che, tenuM mukhya kAraNa tattvajJAna bhaNIthI upAsaka varganuM lakSa gayu e che. mAtra kriyAbhAvapara rAcatA rahyA; jenuM pariNAma dRSTigocara che. vartamAna zodhamAM AvelI pRthvinI vasati lagabhaga doDha avajanI gaNAi cha temAM sarva gacchanI maLIne jainamajA mAtra vIza lAkha che. e prajA te zramaNopAsaka che. emAthI hu~ dhAru chauM ke navatacane paThanarupe Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAvavodha bhAga 4. 163 ve hajAra puruSo paNa mAMDa jANatA haze; manana ane vicAra pUrvaka to AMgaLIne Terave gaNI zakIe teTalA puruSo paga jANatA nahIM haze.jyAre AvI patita sthiti tattvajJAna saMbaMdhI thai gai che tyAreja matamatAMtara vadhI paDyAMche eka laukika kathana che ke "sozANe eka mata" tema aneka tattvavicAraka puruSonA matamA bhinnatA bahudhA AvatI nathI, mATe tatvAvavodha parama Avazyaka cha. ___ e navatattva vicAra saMbaMdhI pratyeka munione mArI vijJapti che ke viveka ane gurugamyatAthI ejeM jJAna vizeSa vRddhimAna kara ethI teonAM pavitra paMca mahAvRtta draDha thaze jinezvaranAM vacanAmRtanA anupama AnaMdanI prasAdi manaze munitvaAcAra pALavAmAM saraLa thai paDaze jJAna ane kriyA vizuddha rahevAthI samyaktvano udaya thaze; pariNAme bhavAMta dhai jaze. zikSApATha 85. tattvAvabodha bhAga 4. je je. zramaNopAsaka navatatva paThanarupe paNa jANatA. nathI teoe te avazya jANavAM. jANyA pachI vaha manana karavAM. samajAya teTalA gaMbhira Azaya gurugamyatAthI sadbhAve karIne samajavA. ethI AtmajJAna ujjvaLatA pAmaze; ane yamaniyamAdikanuM bahu pAlana thaze. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. navatattva eTale tenuM eka sAmAnyaguMthanayukta pustaka hoya te nahIM; paraMtu je je sthaLe je je vicAro jJAnImaoe praNIta karyA che, te te vicAro navatatvamAMnA amuka eka ve ke vizeSa tattvanA hoya che. kevaLI bhagavAne e zreNiothI sakaLa jagatamaMDaLa darzAcI dIdhuM che ethI jema jema nayAdi bhedathI e tattvajJAna maLaze tema tema apUrva AnaMda ane nirmaLatAnI prApti thaze; mAtra viveka, gurugamyatA ane apamAda joie. e navatattvajJAna mane bahu priya che. enA rasAnubhaviyo paNa mane sadaiva priya che, kALabhede karIne A vakhate mAtra mati ane zruta eve jJAna bharatakSene vidyamAna che vAkInAM traNa jJAna vyavaccheda che, chatAM jema jema pUrNazraddhAbhAvI e navatatvajJAnanA vicAronI guphAmAM utarAya che, tema tema tenA aMdara adbhuta AtmaprakAza, AnaMda, samartha tatvajJAnanI sphUraNA, uttama vinoda ane gaMbhira caLakATa diMga karI dai, zuddha samyag jJAnano te vicAro vahu udaya kare che, syAdvAda vacanAmRtanA anaMta suMdara Azaya samajavAnI zakti A kALamAM A kSetrathI viccheda gayelI chatAM te paratve je je suMdara Azayo samajAya chete te Azayo ati ati gabhira tatvathI bharelA che..puna:punaH te Azayo manana karAya to cArvAkamatinA caMcaLa manuSyane paNa saddharmamAM sthira karI de tevA che. saMkSepamAM sarva prakAranI siddhi, pavitratA, mahAzIla Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAvodha bhAga 50 165 nirmaLa uMDA ane gaMbhira vicAra, svaccha vairAgyanI bheTa e tatvajJAnathI maLe che. zikSApATha 86. tattvAvabodha bhAga 5. ekavAra eka samartha vidvAnasAthe nirbaMdhapravacananI camatkRti saMbaMdhI vAtacita thai ; tenA saMbaMdhAM te vidvAne jaNAnyuM ke ATala huM mAnya rAkhuM chauM ke mahAvIra e eka samartha tatvajJAnI puruSa hatAH emaNe je bodha karyo che, te jhIlI lar3a prajJAvaMta puruSoe aMga upAMganI yojanA karI che; nenA je vicAro che te camatkRtti bharelA che; paraMtu e uparathI lokAlokanuM jJAna emAM radhuM che ema huM kahI na zakuM. ema chatAM jo tame kaMi e saMbaMdhI pramANa ApatA ho to huM e vAtanI kaMr3a zraddhA lAvI zakuM. enA uttaramAM meM ema kachu ke huM kaMr3a jaina vacanAmRtane yathArtha to zuM paNa vizeSa bhede karIne paNa jANato nathI; paNa je sAmAnya bhAve jANaM chavaM ethI paNa pramANa ApI zakuM kharo. pachI navatattvavijJAna saMbaMdhI bAtacita nIkaLI. meM kahUM emAM AkhI sRSTiM jJAna AvI jAya che; paraMtu yathArtha samajavAnI zakti joie pachI te e e kathanatuM pramANa mAgyaM, tyAre ATha karma meM kahI barAvyAM; tenI sAthe ema sUcayuM ke e zivAya enAthI bhinna bhAva darzAve evaM navasuM karma Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166. zrImad rAjacaMdra praNIta, mokSamAlA. zodhI Apo; pApanI ane puNyanI prakRtiyo kahIne kahAM A zivAya eka paNa vadhAre prakRti zodhI Apo. ema kahetAM anukrame vAta lIdhI. prathama jIvanA bheda kahI pUchayu emAM kaMi nyUnAdhika kahevA mAgo cho? ajIvadravyanA bheda kahI pUchayu. kaMi vizeSatA kaho cho? ema navatatva saMbaMdhI vAtacita thai tyAre teoe thoDIvAra vicAra karIne kA Ato mahAvIranI kahevAnI adbhuta camatkRti che ke jIvano eka navo bheda maLato nathI; tema pApapuNyAdikanI eka prakRti vizeSa maLatI nathI; ane navamuM karma paNa maLtuM nathI. AvA AvA tattvajJAnanA siddhAMto jainamA che e mAruM lakSa nahotuM AmAM AkhI sRSTi tatvajJAna keTaleka aMze AvI zake kharaM. zikSApATha 87. tattvAvabodha bhAga 6. eno, uttara A. bhaNIthI ema thayo ke haju Apa ATalaM kaho cho te paNa jainanA, tattvavicAro ApanA hRdaye AlyA nathI tyAMsudhI; paraMtu huM madhyasthatAthI satya kaI chauM ke emAM je vizuddhajJAna vatAvyuM che te kyAMye nathI ane sarva matoe je jJAna vatAvyuM che te mahAvIranA tatvajJAnanA eka bhAgamAM AvI jAya che. enuM kathana syAvAda che, eka pakSI nathI. tame kahyu ke keTaleka aMze sRSTinuM tatvajJAna emAM AvI zake kharaM; paraMtu e mizravacana che. amArI samajavAnI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAvavodha bhAga 60 267 alpatAthI ema bane kharaM; paraMtu ethI e tatvomAM ka apUrNatA che emato nadhIja. A kaMi pakSapAtI kathana nathI. vicAra karI AkhI sRSTimAMthI e zivAyanuM eka dazamuM tattva zodhatAM koI kALe te maLanAra nathI. e saMbaMdhI prasaMgopAta ApaNe jyAre vAtacita ane madhyastha carcA thAya tyAre niHzaMkA dhAya. uttaramAM teoe kayuM ke A uparathI mane ema to niHzaMkatA che ke jaina adbhuta darzana che. zreNipUrvaka tame mane keTalAka navatatvanA bhAga kahI batAvyA ethI huM ema bedhaDaka kahI zakuM chauM ke mahAvIra guptabhedane pAmelA puruSa hatA. ema sahajasAja vAta karIne "upannevA" "vighanevA" "dhuvevA" e labdhivAkya mane teoe kaM. te kahI vatAvyA pachI teoe ema jaNAvyuM ke A zonA sAmAnya arthamAM to kaMr3a camatkRti dekhAtI nathI; upajavu, nAza dhanuM ane acalatA, ema e traNa zonA artha che. paraMtu zrIman gaNadharoe to ema darzita kartuM che ke e vacano gurumukhathI zravaNa karatAM AgaLanA bhAvika ziSyone dvAdazAMgInuM Azaya bharita jJAna dhatuM hatuM 1 e mATe meM kaMDaka vicAro pahoMcADI joyA chatAM mane to ema lAgyuM ke e vananuM asaMbhavita che, kAraNa ati ati sUkSma mAneluM siddhAMtika jJAna emAM kyAMthI zamAya 1 e saMbaMdhI tame kaMi lakSa pahoMcADI zakazo ' Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. zikSApATha 88. tatvAvanodha bhAga 7. uttaramA meM kahUM ke A kAlamA traNa mahAjJAna bhAratathI viccheda che; tema chatAM huM sarvajJa ke mahAprajJAvaMta nathI chatAM mAruM jeTalaM sAmAnya lakSa pahoMce teTalaM pahoMcADI kaMi samAdhAna karI zakIza, ema mane saMbhava raheche. tyAre temaNe kA jo tema saMbhava thato hoya to e tripadI jIvapara "nA" ne "hA" vicAre utaro. te ema ke jIva zuM utpatirupa che ? to ke nA. jIva zuM vighnatArupa che? to ke nA. jIva zuM dhruvatArupa cha ? to ke nA. Ama eka vakhata utAro ane vInI vakhata jIva zuM utpattirupa cha ? to ke hA.jIva zuM vighnatArupa cha ? to ke hA. jIva zuM dhruvatArupa cha ? to ke hA. Ama utAro. A vicAro AkhA maMDaLe ekatra karI yojyA che. e jo yathArtha kahI na zakAya to aneka prakArathI dUSaNa AvI zake. vighnarupe hoya e vastu dhruvarupe hoya nahIM, e pahelI zaMkA. jo utpatti, vighnatA ane dhruvatA nathI to jIva kayAM pramANathI siddha karazo ? e vIjI zaMkA. vighnatA ane dhruvatAne paraspara virodhAbhAsa e trIjI zaMkA. jIva kevaLa dhruva che to utpattimA hA kahI e asa. tya. e cotho virodha. utpanna jIvano dhruva bhAva kaho to utpanna koNe karyo e pAMcamI zaMkA ane virodha. anAdipaNuM jarnu raheche e chaThI zaMkA. kevaLa dhruva vighnarupe che ema kaho to cArvAkamizra vacana thayu e sAtamo dopa. utpatti Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAvabodha bhAga 8. 169 ane vighnarupa kahego to kevala cArvAkano siddhAMta eAThamo dopa. utpattinI nA, vighnatAnI nA ane dhruvatAnI nA kahI pachI traNanI hA kahI enA vaLI pAchA cha doSa. eTale sarvALe cauda dopa. kevaLa dhruvatA jatAM tIrthakaranAM vacana truTI jAya e paMDharamo dopa. utpatti dhruvatA letAM kartAnI siddhi yAya jedhI sarvajJa vacana truTI jAya e soLamo dopa. utpatti vinatArupe pApapuNyAdikano abhAva eTale dharmAdharma saghaLu garyu e sattaramo dopa. utpatti vighnatA ane sAmAnya sthitithI (kevaLa acaLa nahIM) triguNAtmaka mAyA siddha thAyache e ahAramo dopa. zikSApATha 89. tatvAvabodha bhAga 8. ___ eTalA dopa e kathano siddha na thatAM Ave che. eka jainamunie mane ane mArA mitramaMDaLane ema kayuM hatuM ke jainasaptabhaMgI naya apUrva che, ane ethI sarva padArtha siddha thAya che. nAsti, astinA emAM agamyabheda rahyA che. A kayana sAMbhaLI ame vadhA ghera AvyA pachI yojanA karatA karatAM A labdhivAkyanI jIvapara yojanA karI. hu dhAra chara ke evI nAsti astinA vannebhAva jIvapara nahIM utarI zake labdhivAkyo paNa klezarupa yai paDaze. topaNa e bhaNI mArI kA tiraskAranI draSTi nI. 22 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. ..AnA uttaramA meM kahyu ke Ape je nAsti ane asti naya jIvapara utAravA dhAryo te sanikSepa zailIthI nadhI, eTale vakhate emAMthI ekAMtika pakSa lei javAya, tema vaLI hu~ kai syAvAda zailIno yathArtha jANanAra nathI, maMdamatithI leza bhAga jANuM chauM. nAsti asti naya paNa Ape yathArtha zailI pUrvaka utAryoM nathI. eTale huM tarkathI je uttara daI. zakuM te Apa sAMbhaLo. . utpattimA "nA" evI je yojanA karI che te ema yathArtha thai zake ke "jIva anAdi anaMta che.". * vighnatAmAM "nA" evI je yojanA karI che te ema yathArtha thai zake ke "eno koi kALe nAza nathI." .. dhruvatAmA "nA" evI je yojanA karI che te ema yathArtha thai zake ke "eka dehamA te sadaivane mATe rahenAra nathI." zikSApATha 90. tatvAvabodha bhAga 9. . .. utpattimAM "hA" evI je yojanA karI che te ema yathArtha thai zake ke "jIvano mokSa thayA sudhI eka dehamAMthI cyavana pAmI te vIjA dehamA upaje che... . .. - vighnatAmA - "hA". evI je yojanA karI che te ema yathArtha thai zake ke "te je dehamAMthI Anyo tyA vighna Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAvabodha bhAga 9. - 171 pAmyo vA kSaNa kSaNa prati enI Atmika Rddhi viSayAdika maraNavaDe ruMdhAi rahI che, e rupe vighnatA yojI sakAya che. dhruvatAmAM "hA" evI je yojanA kahI che te ema yathArya yaha zake ke "Travye karI jIva koi kA nAza rupa nadhI, trikALa siddha che." have ethI karIne eTale e apekSAo lakSamA rAkhatAM yonelA doSa paNa hu~ dhAraM chau~ ke TaLI jaze. . 1 jIva vighnarupe nadhI mATe dhruvatA siddha thai. e pahelo dopa TaLayo. 2 utpatti, vighnatA ane dhruvatA e bhinna bhinna nyAye siddha thai, eTale jIvanuM satyatva siddha thayu e bIjoM dopa gayo. 3 jIvanAM satyasvarupe dhruvatA siddha thai eTale vighnatA gai. e bIjo dopa gayo. 4 dravya bhAve jIvanI utpatti asiddha thai e coyo dopa gayo. 5 anAdi jIva siddha thayo eTale utpatti saMbaMdhIno pAMcamo dopa gayo. 6 utpani asiddha thai eTale kartA saMbaMdhIno chaTho doSaH gayo. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrImad rAjavaMdra bhaNIta mokSamAlA. cha ? ernu kAraNa mAtra eTaluMja ke te ezabdanI vahoLatAne samajyu che, kiMvA enuM lakSa evI amuka vahoLatAe pahoMghyu cha jethI jagat ema kahetAM evaMDo moTo marma samajI zakecha temaja Rju ane saraLa satpAtra ziSyo nimraya guruthI e traNa zabdonI gamyatA lai dvAdazAMgI jJAna pAmatA itA. AvI rIte te labdhi alpajJatA chatAM viveka jotA klezarupa nayI. zikSApATha 92. tattvAvabodha bhAga 11. emaja navatatva saMbaMdhI che. je madhya vayanA kSatriyaputra jagat anAdi che, ema vedhaDaka kahI koMne uDADyo haze, te te puruSe | kai sarvajJatAnA gupta bheda vinA kayu haze ? tema enI nirdoSatA viSe jyAre Apa vAMcazo tyAre nizcaya evo vicAra karazo ke e paramezvara hatA. karcA nahotA ane jagat anAdi hAM to tema kahyu. enA apakSapAtI ane kevaLa tattvamaya vicAro Apa avazya vizoSavA yogya che. jaina darzananA avarNavAdIo jainane nathI jANatA eTale ene anyAya Ape che, te mamatvathI adhogati sevaze. A pachI keTalIka vAtacita thai. prasaMgopAta e tarava vicAravAna vacana laine saharSa huM tyAthI uThyo hato. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAvavodha bhAga 12. 175 tattvAvavodhanA saMbaMdhAM A kathana kahevAyuM, anaMtabhedadhI bharelA e tattva vicAro kALabhedathI jeTalA jJeya ghAya teTalA jANavA; grAdya thAya teTalA grahavA; ane tyAjya dekhAya teTalA tyAgavA. e tattvAne je yathArtha jANeche, te anaMta catuSTayayI virAjamAna thAya che e satya samajavuH e navatattvanAM kramavari nAma mukavAmAM paNa aradhuM sUcavana jIvane mokSanI nikaTatAnuM jaNAya che ! zikSApATha 93. tattvAvabodha bhAga 12. eto tamArA lakSamAM che ke jIva ajIva e anukramathI chevaTe mokSa nAma Ave che. have te eka pachI eka mukI jaie to jIva ane mokSane anukrame AdyaMta rahevuM paDaze. jIva. ajIva. puNya. pApa Azrava.. saMvara. nirjarA. baMdha. mokSa. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrImada rAjacaMdra praNIta mokSamALA. meM AgaLa kartuM hatuM ke e nAma mukavAmAM jIva ane momane nikaTatA che. chatAM A nikaTatA to na thai. paNa ata ane ajIvane nikaTatA thai, vastunaH ema thI. ajJAnavaDe to e vaneneja nikaTatA rahIche; paNa jJAnavaDe jIva ane mokSane nikaTatA rahIche jemake :-- jIva ajIva mokSa baMdha puNya pApa navatacca nAmakacakra, Azrava saMvara have juo e vanene kaMi nikaTatA AvI che ? hA0 kahelI nikaTatA AcI gai che, paNa e nikaTatA to dravya. rupa che, jyAre bhAve nikaTatA Ave tyAre sarva siddha dhAya 4 e dravya nikaTatAnuM sAdhana satparamAtmatatva, sadgurutacca ane saddharmatattva oLakhI sarda e che. bhAvanikaTatA eTale kevaLa ekaja rupa thavA jJAna, darzana ane cAritra sAdhanarupa che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAvavodha bhAga 13. 177 e cakrathI evI paNa AzaMkA thAya ke jyAre bane nikaTa che sAre zuM vAkInAM tyAgavAM ? uttaramA ema kahuM chu ke jo sarva tyAgI zakatA ho totsAgI yo, eTale mokSarupaja thazo nahito heya, jJeya, upAdeyano vodha lyo, eTale Atmasiddhi prApta thaze. zikSApATha 94. tattvAvabodha bhAga 13. je je hu~ kahI gayo te teH kai kevaLa jainakuLathI janma pAmelA purupane mATe nathI, paraMtu sarvane mATeche. tema ApaNa niHzaMka mAnajo ke hu~ je kahuM chauM te apakSapAte ane paramArtha buddhiyI kahuM chauM. ___ tamane je dharmatattva kahevAnuM che, te pakSapAta ke khArthabuddhiyI kahevAtuM mane kai prayojana nathI; pakSapAta ke svA thI hu~ tamane adharmatatva bodhI adhogatine zAmATe sAdhu ? vAraMvAra tamane hu~ nirgrathanAM vacanAmRto mATe kahuM chau~, ternu kAraNa te vacanAmRto tatvamA paripUrNa che, te che. jinezvarone evaM koipaNa kAraNa nahotuM ke te nimitte teo mRSA ke pakSapAtI bodhe; tema eo ajJAnI nahatA, ke ethI mRSA vodhAi javAya. AzaMkA karazo ke e ajJAnI nahotA e zA uparathI jaNAya? to tenA uttaramAM eonA pavitra siddhAMtonAM rahasyane manana karavAna kahaM chauM. ane ema je karaze te to punaH AzaMkA leza paNa nahIM kare. jainamataprava Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. takoprati mAre kai rAga buddhi nathI, ke emATe pakSapAte hU~ kaMipaNa tamane kahuM temaja anyamata pravartakoprati mAre kaI vairavuddhi nathI ke mithyA ejeM khaMDana karuM vannemAM hu~to maMdamati madhyastharupa chauM. vahu bahu mananathI ane mArI mati jyAMsudhI pahoMcI tyAMsudhInA vicArathI hu~ vinayI kaI chauM, ke priya bhanyo ! jaina jevU eke pUrNa ane pavitra darzana nathI; vItarAga jevo eka deva nathI, tarIne anaMta duHkhI pAra pAmavaM hoya to e sarvajJa darzanarupa kalpavRkSane sevo. zikSApATha 95. tattvAvabodha bhAga 14. __ jaina e eTalI vI sUkSma vicAra saMkaLanAthI bharelu darzana che ke emAM praveza karatAM paNa bahu vakhata joie. upara uparathI ke koI pratipakSInA kahevAthI amuka vastu saMbaMdhI abhiprAya vAMdhavo ke Apavo e vivekInaM kartavya nathI. eka taLAva saMpUrNa bharyu hoya, tenuM jaLa uparathI samAna lAge che; paNa jema jema AgaLa cAlIe chIe tema tema vadhAre vadhAre eMDApaNu AvatuM jAya che chatAM uparato jaLa sapATaja raheche tema jagatanA saghaLA dharmamato eka taLAva rupa che, tene uparathI sAmAnya sapATI joine sarakhA kahI devA e ucita nathI. ema kahenArA tatvane pAmelA paNa nathI. nainanA akekA pavitra siddhAMtapara vicAra karatAM AyuSya pUrma thAya, topaNa pAra pamAya nahIM tema raghu che. vAkInA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAvavadha bhAga 150 Ge saghaLA dharmamatonA vicAra jinapraNIta vacanAmRtasiMdhu AgaLa eka biMdurUpa paNa nathI. jainamata jeNe jANyo, ane sevyo te kevaLa nirAgI ane sarvajJa thai jAya che. enA pravarttako kevA pavitra puruSo hatA ! enA siddhAMto kevA akhaMDa saMpUrNa ane dayAmaya che ! emAM dUSaNato kAMi cheja nahi ! kevaLa nirdoSa to mAtra jetuM darzana che ! evo ekke pAramArthika viSaya nathI ke je jainamAM nahIM hoya ane evaM ekke tattva nathI ke je jainamAM nathI; eka viSayane anaMta bhede paripUrNa kahenAra te jainadarzana che. prayojanabhUtatatva enA jevuM kyAMya nathI. eka dehamAM ve AtmA nathI; tema AkhI sRSTimAM ve jaina eTale jainanI tUlya bIjuM darzana nathI. Ama kahevAnuM kAraNa zuM ? to mAtra tenI paripUrNatA, nirAgItA, sratyatA ane jagad hitepitA. zikSApATha 96. tattvAvabodha bhAga 15. nyAyapUrvaka ATalaM mAre paNa mAnya rAkhabuM joie ke jyAre eka darzanane paripUrNa kahI bAta siddha karavI hoya tyAre pratipakSanI madhyastha budhdhithI apUrNatA darzAvavI joie. paNa e ve vAtapara vivecana karavA jeTalI ahIM jagyo nathI; topaNa thoDhuM thoDaM kaheto Avyo chaI. mukhyatve kadevAnuM ke e vAta jene rucikara thatI na hoya ke asaMbhavita lAgatI hoya teNe jainatattvavijJAnI zAstro ane anya tattvavijJAnI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zAsro madhyastha budhdhithI manana karI nyAyane kAMTe tolana karavuM. e uparathI avazya eTaluM mahAvAkya nIkaLaze, ke je AgaLa nagArApara DAMDI ThokIne kahevAyuM hatuM te kharaM che, jagat gADariyo pravAha che. dharmanA matabheda saMbaMdhInA zikSApAThamAM darzAvyA pramANe aneka dharmamatanI jAla lAgI paDI che. vizudhdha AtmA koikaja thAyache, vivekathI tattvane koikaja zoghe che. eTale jaina tattvane anyadarzaniyo zAmAde jANatA nathI e kheda ke AzaMkA karavA jevuMja nathI. chatAM mane bahu Azcarya lAge che ke kevaLa zudhdha paramAtmatattvane pAmelA, sakaLa dUSaNarahita, mRSA kahevAnuM jene kaMi nimitta nayI evA puruSanAM kalAM pavitradarzanane pote to jANyuM nahIM, potAnA AtmAnuM hita to karyu nahIM, paNa avivekathI matabhedamA AcI jai kevaLa nirdoSa ane pavitra darzanane nAstika zA mATe kachu haze ? paNa e kahenArA enAM tavane jANatA nahotA. vaLI enAM taccane jANavAthI potAnI zradhdhA pharaze, tyAre loko pachI potAnA AgaLa kahelA matane gAMThaze nahIM; je laukika matamAM potAnI AjIvikA rahI che, evA vedAdinI mahattA ghaTADavAthI potAnI mahattA ghaTaze; potAnuM mithyA sthApita kareluM paramezvara pada cAlaze nahIM. ethI jainatattvamAM praveza karavAnI rucine mULadhIja baMdha karavA lokone evI bhramamurakI ApI ke jaina nAstika che. loko to vicArA gabharugADara che; Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taccAvabodha bhAga 16. 181 1 eTale pachI vicAra paNa kyAMthI kare ? e kahevuM keTaluM mRSA ane anarthakAraka che te jeNe vItarAga praNIta siddhAMto vivekayI jANyA che, te jANe. mAruM kahetuM maMdabuddhio vakhate pakSapAtamAM lai jAya. zikSApATha 97. tattvAvabodha bhAga 16. - pavitra jaina darzanane nAstika kahevarAvanArAo eka mithyA dalIlathI phAvavA iccheche, ke jainadarzana A jagatnA karttA paramezvarane mAnatuM nathI. ane jagatkarttA paramezvarane je nayI mAnatA te to nAstikaja che, evI mAnI lIghelI vAta bhadrikajanone zIghra cIMTI rahe che. kAraNa teomAM yathArtha vicAra karavAnI preraNA nathI. paNa jo e uparathI ema vicAramAM Ave ke tyAre jaina jagatne anAdi anaMta kahe che te kyA nyAyadhI kaheche? jagatkarttA nathI ema kahevAmAM emanuM nimitta zuM che ? ema eka pachI eka bhedarUpa vicArayI teo jainanI pavitratApara AvI zake. jagat racavAnI paramezvarane jarura zI hatI / racyuM to sukha duHkha mUkavAtuM kAraNa zuM hatuM 1 racIne mota zA mATe mUkyuM 1 e lIlA kone batAaat hatI 1 racyuM to kyAM karmathI racyuM 1 te pahelAM racavAnI icchA kAM nahotI 1 izvara koNa 1 jagatnA padArtha koNa ? ane icchA koNa ? racyuM to jagatmAM ekaja dharmanuM pravarttana rAkhavaM hatuM; Ama bhramaNamAM nAkhavAnI jarura Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrImada rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zrI hatI 1 kadApI ema mAno ke e vicArAnI bhUla thai ! haze ! kSamA karIe ! paNa evaM doDha uddApaNa kyAMthI mRjyu ke eneja mULadhI ukheDanAra evA mahAvIra jevA puruSone janma Apyo ? enAM kalAM darzanane jagatmAM vidyamAnatA kAM Apa ? potAnA pagapara hAthe karIne kuhADo mAravAnI ene zuM avazya hatI ? eka to jANe e prakAre vicAra, ane vAkI vIjA prakAre e vicAra ke jainadarzana pravarttakone enAthI kaMr3a dveSa hato ? jagatkarttA hota to ema kaddevAthI eonA lAbhane kaMDa hAni pahoMcatI hatI ? jagatkarttA nathI, jagat anAdi anaMta che; ema kahevAmAM emane kaMDu mahattA maLI jatI hatI? AvA aneka vicAro vicAratAM jaNAi Avaze ke jagatanuM svarupa che temaja te pavitra puruSoe kahyuM che. emAM bhinnabhAva kahevAnuM emane lezamAtra prayojana nahotuM sUkSmamAMsUkSma jaMtunI rakSA jeNe praNIta karIche, eka rajakaNI karIne A~khA jagatnA vicAro jeNe sarva bhede kalAche tevA puruSonAM pavitra darzanane nAstika kahenArA kayi gatine pAmaze e vicAratAM dayA Ave che ? zikSApATha 98. tattvAvabodha bhAga 17. je nyAyacI jaya meLavI zakato navI; te pachI gALo bhAMDe che; tema pavitra jainanA akhaMDa tattvasiddhAMto zaMkarAcArya, dayAnaMda sanyAsI vagare jyAre toDI na zakyA yAre pachI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAvavodha bhAga 17. 183 jaina nAstika hai, so cArvAkamase utpanna huA hai ema kahevA mAMDayu. paNa e sthaLe koi prazna kare, ke mahArAja! e vivecana tame pachI karo. evA zadvo kahevAmAM kaMi vakhata viveka ke jJAna joituM nathI; paNa Ano uttara Apo ke jaina vedI kayi vastumA utarato cha enuM jJAna, eno vodha, ernu rahasya, ane enuM satzIla ke, che te ekavAra kaho ? ApanA veda vicAro kayI vAvatamAM jainathI caDhe cha ? Ama jyAre marmasthAnapara Ave sAre maunatA zIvAya teo pAse vIjeM kaI sAdhana rahe nahIM. je satpuruponAM vacanAmRta ane yogavaLacI A sRSTimAM satyadayA, tatvajJAna ane mahAzIla udaya pAmeche, te puruSo karatA je puruSo zRMgAramA rAcyA paDyA cha, sAmAnya tatvajJAnane paNa nayI jANatA, jeno AcAra paNa pUrNa nathI, tene caDhatA kahevA paramezvarane nAme sthApavA ane satyasvarupanI avarNa bhApA volavI, paramAtma svarupa pAmelAne nAstika kahevA, e emanI keTalI vadhI karmanI vaholatArnu sUcavana kare che? paraMtu jagat mohAMdha che matabheda che tyAM aMdhAruM che, mamatva ke rAga che tyAM satya vatva nathI. e vAta ApaNe zA mATe na vicAravI ? hu~ eka mukhya vAta tamane kahuM chaDa ke je mamatvarahitanI ane nyAyanI che. te e che ke game te darzanane tame mAno, game to, pachI tamArI dRSTimAM Ave tema jainane kaho, sarva darzananAM zAstratattvane juo tema jainatatvane paNa juokhataMtra Atmikazaktie je yogya lAge te aMgIkAra karo, mAI ke Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. vIjA game tenuM bhale ekadama tamemAnya na karo paNa tatvane vicAro? zikSApATha 99. samAjanI agatya. ... AMglabhaumiyo saMsAra saMbaMdhI aneka kalA kauzalyamAM zAthI vijaya pAmyA che? e vicAra karatAM ApaNane tatkAla jaNAze ke teono vahu utsAha ane e utsAhamAM aneka maLavU. kaLAkAzalyanA e utsAhI kAmamAM e aneka puruponI ubhI thaelI sabhA ke samAje pariNAma zuM meLavyu ? to uttaramA ema Avaze ke lakSmI, kIrti ane adhikAra. e emanAM udAharaNa uparathI e jAtinAM kaLAkauzalyo zodhavAno hu~ ahIM vodha karato nathI; paraMtu sarvajJa bhagavAnatuM kahelU gupta tattva pramAda sthitimA AvI paDayuM che, tene prakAzita karavA tathA pUrvAcAryonAM guMthelA mahAna zAstro ekatra karavA, paDelA gacchanA matamatAMtarane TALavA temaja dharmavidhAne praphullita karavA sadAcaraNI zrImaMta ane dhImaMta banee maLIne eka mahAna samAja sthApana karavAnI avazya che, ema darzAI chauM. pavitra syAdvAdamatanuM DhaMkAyalu vattva prasiddhimA ANavA jyAM sudhI prayojana nathI, tyAM sudhI zAsananI unnati paNa nathI. lakSmI, kIrti ane adhikAra saMsArI kalAkauzalyathI maLe che, paraMtu AdharmakalAkauzalyayI to sarva siddhi sAMpaDaze mahAna samAjanA aMtargata upasamAja Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manonigrahanAM vighna. 185 sthApanA. vADAmAM vesI rahevA karatAM matamatAMtara tajI ema kara ucita che. huM icchu chauM ke te kRtanI siddhi yajJa jainAMtargaccha matabheda TaLo; satya vastu upara manuSya maMDaLanuM lakSa Avo; ane mamatva jAo ! zikSApATha 100 manonigrahanAM vighnaH vAraMvAra je vodha karavAmAM Avyo che temAMdhI mukhya tAtparya nIkaLe che te e che ke AtmAne tAro ane tAravA mATe tattvajJAnano prakAza karo; tathA satzIlane sevo. e prApta karavA je je mArga darzAvyA te te mArga manonigrahatAne AdhIna che. manonigrahatA thavA lakSanI vahoLatA karavI jaruranI che. vahoLatAmAM vighnarupa nIcenA doSa che. 1 ALasa. 2 aniyamita gha. 3 vizeSa AhAra. 4 unmAda prakRti, 5 mAyAprapaMca. 11 tucchavastuthI AnaMda. 12 rasagAravalubdhatA. 13 atibhoga. 14 pArakuM aniSTa icchavaM. 8 mAna* 24 15 kAraNavinAnuM raLa. 6 aniyamita kAma. 16 jhAjhAno sneha. 7 akaraNIyavilAsa, 17 ayogyasthaLe januM. 18 eke uttama niyama Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrImadU rAjacaMdra maNIta mokSamALA. 9 maryAdAuparAMta kAma. 10 ApavaDAi* jyAMsughI A aSTAdaza viart manano saMbaMdhaLe, tyAM sudhI aSTAdaza pApasthAnaka kSaya thavAnAM nathI. A aSTAdana doSa javAthI manonigrahatA ane dhArelI siddhi yaha zakache. eSa jyAMsudhI manathI nikaTatA dharAve tyAMmutrI koipaNa manuSya AtmasArthaka karavAno nathI. ati bhogane sthaLe sAmAnya bhAga nahIM, paNa kevaLabhoga tyAgavRtta jeNe dhayuche, temaja e eke dopanuM mULa jenAM hRdayamAM nayI te satpuruSa mahabhAgI che. sAdhya na karavo. zikSApATha 101. smRtimAM rAkhavAyogya mahAvAkyo. 1' eka bhede niyama e A jagatno pravarttaka che. 2 je manuSya satpuruSonAM caritrarahasyane pAmeche te manuSya paramezvara thAya che. - 3 caMcaLa citta e sarva viSama duHkhanuM muLiyuM che. 4 jhAjhAno meLA ane thoDA sAthai ati samAgama e vane samAna duHkhadAyaka che. 5 samasyabhAvituM maLavaM ene jJAnIo ekAMta ikeche. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha prazno bhAga 1. 187 6 iMdriyo tamane jIte ane mukha mAno te karatAM tene tame jItatrAmAMja mukha, AnaMda ane paramapada prApta karazo. 7 rAgavinA saMsAra nathI ane saMsAravinA rAga nathI. 8 yuvAvayano sarva saMga parityAga paramapadane Apeche. 9 te vastunA vicAramAM pahoMco ke je vastu atakriya svarupa che. 10 guNInA guNamAM anurakta thAo. zikSApATha 102. vividha praznoM bhAga 1. Aje tamane huM kelAMka prazno nirgrathamavacanAnusAra uttara ApacA mATe pUcheM chaI. kaho dharmanI agatya zI che ? u0- anAdi kALadhI AtmAnI karmajALa TALavA mATe. ma0 - jIva parelo ke karma ? u0- nanne anAdi che. jIva pahelo hoya to e vimaLa vastune matra caLagavAnuM kaMi nimitta joie. karma pehelAM kaho to jIva vinA karma karyA koNe ? e nyAyathI banne anAdi che. ma0 - jIva rupI ke arupI ? u0- rupI paNa kharo; ane ampI paNa kharo Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrImad rAmacaMdra bhaNIta mokSamALA. prA-rupI kayA nyAyayI ane arupI kayA nyAyayI u0-deha nimitce rupI ane svasvarupe arupI. pra0-deha nimitta zAyI cha ? u0-svakarmanA vipAkayI. ma-karmanI mukhya prakRtiyo keTalI che ? u-ATha, prakAya kAya ? u.-jJAnAvaraNIya, darjanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya. ma0-e AThe karmanI sAmAnya samaja kaho ? u-jAnAvaraNIya, eTale atmAnI jJAna saMbaMdhInI ne anaMtazakti che tene AcchAdana yai garbu te. darzanAvaraNIya eTale AtmAnI anaMta darzanazaktiche tene AcchAdana yaha jAte. vedanIya eTale dehanimitce sAvA asAvA ve prakAranAM vedanIya karma eyI avyAvAgha mukharUpa AtmAnI bakti rokAi rahevI ne mohanIya karma eTale AtmacAritra pa zakti rokAirahevI te. Ayukarma eTale abhaya sthiti guNa rokAirahevo te. nAmakarma eTale amUrtirupa divya zaktirokAirahevI te. gotrakarma eTale aTala avagAhanArupa Atmikazakti rokAi Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha prazno bhAga 2. 189 rahevI te. aMtarAya karma eTale anaMta dAna, lAbha, vIrya, bhogopabhoga zakti rokAi rahevI te. zikSApATha 103. vividha prazno bhAga 2. mala-e karmoM TaLanAthI AtmA kyAM jAyache ? u0-anaMta ane zAzvata mokSamAM. ma0-A AtmAno mokSa koivAra thayo che ? u0-nA. pra0-kAraNa? u0-mokSa thayelo AtmA karmamala rahita che, ethI punarjanma ene nathI. ma0-kevaLInAM lakSaNa zuM ? u0-cAra ghanaghAtI karmano kSaya karI zeSa cAra karmane pAtaLAM pADI je purupa trayodaza guNasthAnakavI vihAra kareche te. ma0-guNasthAnaka keTalA? u0-cauda. pra0 tenAM nAma kaho ? u0-1 mithyAlaguNasthAnaka. 2 sAkhAdana (sAsAdana) guNasthAnaka. 3 mizraguNasthAnaka. 4 avirAtisamya Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. gadraSTi guNasthAnaka. 5 degaviratiguNasthAnaka. 6 pramattasaMyataguNasthAnaka. 7 apramattasaMyataguNasthAnaka. 8 apUrvakaraNa guNasthAnaka. 9 anivRttivAdaraguNasthAnaka. 10 mRtmasaMparAyaguNasthAnaka. 11 upazAMtamoguNasthAnaka. 12 kSINamohaguNasthAnaka 13, sayogIkevaLIguNasthAnakA 14 ayogI kevaLIguNasthAnaka. zikSApATha 104. vividha praznobhAga 3. pra0 kevaLI ane tIrthakara e vannamAM phera zo ? u0 kevaLI ane tIrthaMkara gaktimAM samAna che; paraMtu tIrthakare pUrve tIrthakara nAmakarma upAjyu che tethI vizeSamAM vAra guNa ane aneka atizaya prApta kareche. ___ pra0-tIrthakara paryaTana karIne zA mATe upadeza ApeThe? e to nirAgI che ? u0-tIrthakara nAmakarma je pUrva vAMdhyu che te vedavA mATe teone avazya tema karavU paDeche. pra0-hamaNAM pravaH che te zAsana ko cha ? u0-zramaNa bhagavAn mahAvIracaM. pra0-mahAvIra pahelAM jainadarzana hatuM ? 30-hA. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha prazno bhAga 3. 191 pra0-te koNe utpanna karyu hatuM ? u0-te pahelAnAM tIrthaMkaroe. pra0-teonA ane mahAvIranA upadezamA kai bhinnatA kharI ke? u0-tatvasvarupe ekana cha. bhinna bhinna pAtrane laine upadeza hovAthI ane kaMika kALabheda hovAthI sAmAnya manuSyane bhinnatA lAge kharI; paraMtu nyAyathI jotAM e bhinnatA nathI. pra0-eono mukhya upadeza zuM che ? u0-AtmAne tAro AtmAnI anaMtazaktiyono prakAza karo; ene karmarupa anaMta duHkhathI mukta karo e. ma0-e mATe teoe kayAM sAdhano darzAvyAM che ? u0~-vyavahAranayathI sadeva, saddharma, ane sadgurunu svarupa jANavU saddevanA guNagrAma karavA trividha dharma Acaraco ane nigraMtha guruthI dharmanI gamyatA pAmavI te. ma0-trividha dharma kayo? u0-samyagjJAnarupa, samyagdarzanarupa ane samyakcAritrarupa. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamALA. zikSApATha 105. vividha prazno bhAga 4. ma0-AvaM jainadarzana jyAre sarvottama cha. tyAre sarva AtmAo enA vodhane kAM mAnatA nathI? u-karmanI vAhulyatAthI, mithyAtvanAM jAmelA dakiyAthI, ane satsamAgamanA abhAvathI pra0-jainanA muniyonA mukhya AcArarupa | che ? u0-pAMca mahAvRtta, dazavidhi yatidharma, saptadazavidhisaMyama, dazavidhi vaiyAhatya, navavidhi brahmacarya, dvAdaza bhakArano tapa, krodhAdika cAra prakAranA kaSAyano nigrahaH vizeSamAM jJAna, darzana, cAritranuM ArAdhana ityAdika aneka bhedache. 0-jainamuniyonA jevAMja sanyAsiyonAM paMcayAma che; ane cauddhadharmanAM pAMca mahAzIla che. eTale e AcAramA to jainamuniyo ane sanyAsiyo temaja vauddhamuniyo sarakhA kharA ke ? u0-nahIM. pra0-kema nahIM? u0-eonAM paMcayAma ane paMcamahAzIla apUrNa che. mahAvRttanA pratibhedajainamA ati sUkSmache. pelA benAsthULache. pra0-sUkSmatAne mATe draSTAMta Apo joie? u0-dRSTAMta dekhItuM che. paMcayAmiyo kaMdamULAdika abhakSya khAyache sukhazayyAmAM poche vividha jAtanAM vAhano Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha prazno bhAga 5. 193 ane puSpanI upabhoga leche kevaLa zItaLa jaLayI teono vyavahArache. rAtriye bhojana leche. emAM thato asaMkhyAtA jaMtuno vinAza, brahmacaryano bhaMga e AdinI mUkSmatA teonA jANavAmAM nathI. temaja mAMsAdika abhakSya ane sukhazIliyAM sAdhanothI vodhdhamuniyo yuktache, jaina muniyo to ethI kevaLa viraktache. zikSApATha 106. vividha prazno bhAga 5. ma0-veda ane jaina darzanane pratipakSatA kharI ke ? u0-jainane kai asaMmajasa bhAve pratipakSatA nathI; paraMtu satyathI asatya pratipakSI gaNAyace, tema jainadarzanathI vedano saMbaMdha che. ma0-e vemA satyarupa tame kone kahocho? u.-pavitra jainadarzanane. ma.-vedadarzaniyo vedane kaheche tenu kema? u0-eto matabheda ane jainanA tiraskAra mATeche ; paraMtu nyAyapUrvaka vanenAM mULatattvo Apa joi jano. Ho-AlaM to mane lAgeche ke mahAvIrAdika jinevaranu kathana nyAyanA kAMTAparache; paraMtu jagatkarttAnI tebho nA kaheche, ane jagat anAdi anaMtache ema kaheche te viSe Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrImad rAjacaMdra praNIta mokSamAlA. kaI kaI zaMkA yAyache ke A asaMkhyAta dvIpasamudrayukta jagat vagara vanAvye kyAthI hoya.?... . . . ::: -u0-Apane jyAMsudhI AtmAnI anaMta zaktinI leza paNa divya prasAdI maLI nathI tyAMsudhI ema lAge che; paraMtu tattvajJAne ema nahIM lAge. "sammatitarka" Adi graMthano Apa anubhava karazo eTale e zaMkA nIkaLI jaze. .. .. ___ -paraMtu samartha vidvAno potAnI mRpA vAtane paNa draSTAMtAdikathI siddhAMtika karI deche ethI e truTI zake nahIM paNa satya kema kahevAya? u0---paNa Ane kaMi mRpA kathayAnuM prayojana nahotuM, ane paLabhara ema mAnIe, ke ema ApaNane zaMkA thai ke.e kathana muSA haze to pachI jagatkAe evA puruSane janma paNa kA Apyo? nAmayoLaka putrane janma ApavA zuM prayo'jana hatuM ? tema vaLI e puruSo sarvajJa hatA; jagatkartA siddha hota to ema kahevAthI teone kaI hAni nahotI. ..... zikSApATha 107. jinezvaraMnI vANI. manahara chaMda. anaMta anaMta bhAva bhedayI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnIche,, " . Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrNamAlikA maMgaLa. sakaLa jagat hitakAriNI hAriNI moha, tAriNI bhavAbdhi momacAriNI pramANI che upamA ApyAnI jene tamA rAkhatrI te vyartha, ApavAyI nija mati mapAi meM mAnI ch| aho ! rAjyacaMdra vAla khyAla nayI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che ? zikSApATha 108. pUrNamAlikA maMgala. upajAti. nappopadhyAne ravirupa thAya, e sAdhine soma rahI suhAya; mahAna te maMgaLa paMkti pAme Ave pachI te budhanA praNAme. niya jJAtA guru siddha dAnA, kAMno svayaM zukra prapUrNa khyAnA; triyoga tyAM kevaLa maMda pAme, svarupa siddha vicarI virAme. U - - Page #214 -------------------------------------------------------------------------- Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka, pRSTa pani kIrti azuddha kIti vacanA vacano muvitra mRvicaahata ahat yogyakSama yogakSema palALatI hatI palAmatI hatI. viDavanA viDaMbanA paratmA paramAtmA madaciDhAnaMda saccidAnaMda madeva saheva nirgaya nigraMtha gRhAzramathA grahAzramathI juguptA jugupsA, utpanna utpanna yAyache, bhagavaMta kaho. bhavaMta laho. AvA AvAM 11 16 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkaTa 20 tiryaMcanA tiryaMcanAM hetuthI gatithI keTalAka kaMTalAMka zakaTa adhopamA adhA upamA mAsAdI prasAdI dekhAIM, dekhAI. koTyA vidhi koTyA vadhi vodha lAge jAya, maLatuM jAya, utpatti upapati sAdhu sAdhu gami gayami' 15 bodha lAge, 47 10 " 24 AjJA buddhizAlI 55 / 56 aaamaa buddhizAlA dharmamata jI 3 21 dharmamata jIva lele / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 " 5 21 nathI. ruMghana nathI." svana :...: * . 42 nadhI 20 karIna bhInAdika nathI. karIne bhItAdikane thAya; thAya, . bAdhecha, vAMche. rAtranA rAtrinA svapnu svapna svapnAmA svamamA caDhI Avyo; caDhI AvyA lAgyA. lAgyA; paDyo che paDyo che 20 par3I hanI paDI hatI 8-9 ] / 112-12 svamA svabha " 10 pANInA pANInAM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T " 16 jANyu sAmanyU .. " 19 nirgaya nigraMtha AdhIna adhIna 93 22 chaDAya chaMDAya 95 22 pachI 97 15 darzanAdi darzanAdi jovAthI jovAnI 104 8 pita pitta vyAvahArika vyavahArika 109 11 bodha cha, bodhe cha, 112 5 zadoSa sadoSa " 13 pratyekSa pratyakSa 19 anusAre anusAra AvIza. AvIza vasvate 1233 putranA putranAM pAmyA pAmyAM vedanI - vedanIya , 13 satazAstro satazAstro 22-23 zake:-ke. zake, vakhate Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 21 128 5 129 132 134 6 10 ?? 140 14 141 143 11 144 z 145 9-13 146 8 150 " 22 7 " 151 13 ri cahAto Arabha sambhAva abhyAsa kriDA utpati pariNAmeM sahIta sahita vicAra karo vicArakarI sarvadarzI sarvajJa sarvadarzI pajjuvAsAmi pajjuvAsAmi. bhagavAnanA bhagavAnanAM svarupa karmoche karmathI deva dama " 156 159 160 21 161 15 svabudhdhyA vacanAmRta dekhatA cAhato AraMbha samabhAva abhyAse krIDA utpatti pariNAme svarupa karmoche, karmathI, deha dama, vacanAmRta dekhAtA svabudhya Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1616 12 168 169 1746 " 10 1784 kalaM. 179 vizeSatA vizeSa samajavAnI samajAcavAnI . utaro. utAro. jIvatA dhruvatA viveka viveke putra sthAMthI tyAMthI kara hitaSitA. hitaiSitA. kadApI kadApi jagat sanyAsI saMnyAsI juo juo, kAzalya kauzalya bhAga kahecha. pahelAnAM pahelAnA sadeva sanyAsiyo saMnyAsiyo jagata 181 184 23 9 bhoga 191 . 14 19212:14 sadeva