Book Title: Digvijaya Mahakavya
Author(s): Meghvijay, Ambalal P Shah
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002784/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthApaka siM ghI jaina grantha mA lA mukhya saMpAdaka kha0 zrI bahAdura siMhajI siMghI AcArya zrI jina vijaya muni ********************[granthAGka 14]************ mahopAdhyAyameghavijayagaNiviracita digavijayamahAkAvya saMpAdaka- paNDi ta ambAlAla prema candra zAhA SRI DALCHAND JI SINGHI zrI DAlaca kI siMghI / saMrakSaka evaM saMcAlaka zrI rAjendra siMha siMghI tathA zrI narendra siMha siMghI -*-*-*-*-- prakAzaka +4-*-*-*-*-*-* bhAratIya vidyA bhavana cau pATI roDa muMbaI, 7 saMvat 2001] [mUlya rU. 5-12-0 madraka-rAmacaMdra yesU zeDage, nirNayasAgara presa, 26 / 28 kolabhATa sTrITa, muMbaI 2. For Private & Personal use only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khargavAsI sAdhucarita zrImAn DAlacandajI siMghI janma vi. saM. 1921, mArga vadi6 svargavAsa vi . saM. 1984, poSa sudi 6 AFTV Perianalne Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siM ghI jaina grantha mA lA **************[ TPUg 28]************* mahopAdhyAyameghavijayagaNiviracita digvijayamahAkAvya SRI DALCHAND J SINGH zrI dAsaca jo siMdhI pha SINGHI JAIN SERIES *********************[ NUMBER 14 ]***************** MEGHAVIJAYOPADHYAYA'S DIGVIJAYA MAHAKAVYA For Private Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalakattA nivAsI sAdhucarita-zreSThivarya zrImad DAlacandajI siMghI puNyasmRtinimitta pratiSThApita evaM prakAzita siMghI jaina granthamAlA [jaina Agamika, dArzanika, sAhityika, aitihAsika, vaijJAnika, kathAtmaka - ityAdi vividhaviSayagumphita ; prAkRta, saMskRta, apabhraMza, prAcInagUrjara rAjasthAnI Adi nAnAbhASAnibaddha; sArvajanIna purAtana vAGmaya tathA nUtana saMzodhanAtmaka sAhitya prakAzinI sarvazreSTha jaina pranthAvali . ] pratiSThAtA zrImad-DAlacandajI-siMghIsatputra sva0 dAnazIla - sAhityarasika - saMskRtipriya zrImAn bahAdura siMhajI siMghI niyAmaka evaM pradhAna-sampAdaka zrI jina vijaya muni AcArya - bhAratIya vidyA bhavana - bamba: I saMrakSaka evaM saMcAlaka zrI rAjendra siM ha jI siM ghI tathA zrI narendra siMha jI siMghI vyavasthApaka tathA prakAzaka bhAratIya vidyA bhavana prathAMka 14] bambaI punarmudraNAdi sarvAdhikAra, bhA. vi. bha. dvArA saMrakSita For Private Personal Use Only [ mUlya, 5-12-0 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNiviracita digvijayamahAkAvya [mUla-saMskRta grantha tathA granthakArakRtaTippaNI, prastAvanA, vizeSanAmasUcyAdi samanvita] saMpAdaka paNDi ta ambA lA la prema candra zA hA (nyAya-vyAkaraNa tIrtha) prakAzaka zrI jayantakRSNa ha0 dave, em. e., elael. bI., oNnarari rajiSTrAra bhA ra tI ya vi dyA bhavana baMbaI vikramAbda 2001] * prathamAvRtti; paMca zata prati * [1945 nistAbda * * * (mUlya rU05-12-0) * * 60 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // siMghIjainagranthamAlAsaMsthApakaprazastiH // tyAsIt teSveko bastutim / kalikAvAlA lakSmI koTyAprayabhUSaNA / asti baGgAbhidhe deze suprasiddhA manoramA / murzidAbAda ityAkhyA purI vaibhvshaalinii|| bahavo nivasantyatra jainA UkezavaMzajAH / dhanADhyA nRpasadRzA dhrmkrmpraaynnaaH|| zrIDAlacanda ityAsIt teSveko bahubhAgyavAn / sAdhuvat saccaritro yaH siNghiikulprbhaakrH|| bAlya evAgato yazca kartuM vyApAravistRtim / kalikAtAmahApuryAM kRtdhrmaarthnishcyH|| kuzAgrIyakhabuddhyaiva sahRttyA ca sunisstthyaa| upAyaM vipulAM lakSmI koTyadhipo'janiSTa sH|| tasya mannukumArIti sannArIkulamaNDanA / abhUt pativratA patnI zIlasaubhAgyabhUSaNA / zrIbahAdurasiMhAkhyo gunnvaaNstnystyoH| abhavat sukRtI dAnI dharmapriyazca dhiinidhiH|| prAptA puNyavatA tena patnI tilakasundarI / yasyAH saubhAgyacandreNa bhAsitaM tatkulAmbaram // zrImAn rAjendrasiMho'sya jyeSTaH putraH suzikSitaH / yaH sarvakAryadakSatvAt piturdakSiNabAhuvat // narendrasiMha ityAkhyastejasvI madhyamaH sutH| sUnurvIrendrasiMhazca kaniSTaH saumydrshnH|| santi trayo'pi satputrA aaptbhktipraaynnaaH| vinItAH saralA bhavyAH piturmaargaanugaaminH|| anye'pi vahavastasyAbhavan svsraadivaandhvaaH| dhanairjanaiH samRddhaH san sa rAjeva vyarAjata // anyaccasarasvatyAM sadAsakto bhUtvA lakSmIpriyo'pyayam / tatrApyAsIt sadAcArI taccitraM viduSAM khl|| nAhaMkAro na durbhAvo na vilAso na durvyyH| dRSTaH kadApi tadgehe satAM tad vismayAspadam // bhakto gurujanAnAM sa vinItaH sajjanAn prati / vandhujane'nurakto'bhUt prItaH poSyagaNeSvapi // deza-kAlasthitijJo'sau vidyA-vijJAnapUjakaH / itihaasaadi-saahity-sNskRti-stklaapriyH|| samunnatyai samAjasya dharmasyotkarSahetave / pracArAya ca zikSAyA dattaM tena dhanaM ghanam // gatvA sabhA-samityAdI bhUtvA'dhyakSapadAnvitaH / dattvA dAnaM yathAyogyaM protsAhitAzca krmtthaaH|| evaM dhanena dehena jJAnena shubhnisstthyaa| akarot sa yathAzakti satkarmANi sdaashyH|| athAnyadA prasaGgena svapituH smRtihetave / kartuM kiJcid viziSTaM sa kArya manasyacintayat // pUjyaH pitA sadaivAsIt samyag-jJAnaruciH khayam / tasmAt tajjJAnavRddhyartha yatanIyaM mayA'pyaram // vicAryaivaM svayaM citte punaH prApya susammatim / zraddhAspadasvamitrANAM viduSAM cApi tAdRzAm // jainajJAnaprasArArtha sthAne zAnti niketane / siMghIpadAGkitaM jaina jJAnapITha matISThipat // zrIjinavijayaH prAjJo muninAmnA ca vizrutaH / svIkatu prArthitastena tasyAdhiSThAyakaM padam // tasya saujanya-sauhArda-sthairyodAryAdisahuNaiH / vazIbhUya mudA yena svIkRtaM tatpadaM varam // kavIndreNa ravIndreNa sviiypaavnpaanninaa| rasa-nAgAGka-candrAbde tatpratiSThA vydhiiyt|| prAdhaM muninA cApi kArya tadupayogikam / pAThanaM jJAnalipsUnAM tathaiva granthagumphanam // tasyaiva preraNAM prApya zrIsiMghIkulaketunA / svapitRzreyase caiSA prArabdhA granthamAlikA // udAracetasA tena dharmazIlena dAninA / vyayitaM puSkalaM dravyaM tattatkAryasusiddhaye // chAtrANAM vRttidAnena nekeSAM viduSAM tathA / jJAnAbhyAsAya niSkAmasAhAyyaM sa pradattavAn // jalavAtAdikAnAM tu prAtikUlyAdasau muniH| kArya trivArSikaM tatra samApyAnyatra caasthitH|| tatrApi satataM sarva sAhAyyaM tena yacchatA / granthamAlAprakAzAya mahotsAhaH prdrshitH|| nanda-nidhyaGke-candrAbde jAtA punaH suyojanA / granthAvalyAH sthiratvAya vistarAya ca nuutnaa|| tataH suhRtparAmarzAt siNghiivNshnmskhtaa| bhAvidyAbhavanAyeyaM granthamAlA smrpitaa| AsIttasya manovAJchA'pUrvA granthakAzane / tadartha vyayitaM tena lakSAvadhi hi rUpyakam // durvilAsAd vidherhanta ! daurbhAgyAJcAtmabandhUnAm / svalpenaivAtha kAlena varga sa sukRtI yayau // indu-kha-zUnya netrAbde mAse aassaaddhsnyjnyke| kalikAtAkhyapuryA sa prAptavAn paramAM gatim // pitRbhaktaizca tatputraiHpreyase pituraatmnH| tathaiva prapituH smRtyai prakAzyate'dhunA punH|| iyaM granthAvaliH zreSThA preSThA prajJAvatAM prthaa| bhUyAda bhUtyai satAM siMghIkulakIrtiprakAzikA || vidvajjanakRtAhAdA saccidAnandadA sdaa| ciraM nandatviyaM loke zrIsaighI grnthpddhtiH|| * * AnandmuM2010008 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // siMghIjaina granthamAlAsampAdaka prazastiH // svasti zrImedapATAkhyo dezo bhAratavizrutaH / rUpAhelIti sannAmnI purikA tatra susthitA // sadAcAra-vicArAbhyAM prAcInanRpateH samaH / zrImaccaturasiMho'tra rAThoDAnvayabhUmipaH // tatra zrIvRddhisiMho'bhUd rAjaputraH prasiddhibhAk / kSAtradharmadhano yazca paramArakulAgraNIH // mua-bhojamukhA bhUpA jAtA yasmin mahAkule / kiM varNyate kulInatvaM tatkulajAtajanmanaH // patnI rAjakumArIti tasyAbhUd guNasaMhitA / cAturya rUpa lAvaNya- suvAksaujanyabhUSitA // kSatriyANIprabhApUrNA zauryoddIptamukhAkRtim / yAM dRSThaiva jano mene rAjanyakulajA hAsau // putraH kisanasiMhAkhyo jAtastayoratipriyaH / raNamalla iti cAnyad yannAma jananIkRtam // zrIdevI haMsanAmA'tra rAjapUjyo yatIzvaraH / jyotirbhaiSajyavidyAnAM pAragAmI janapriyaH // Agato marudezAd yo bhraman janapadAn bahUna / jAtaH zrIvRddhisiMhasya prIti-zraddhAspadaM param // tenAthApratimapremNA sa tatsUnuH svasannidhau / rakSitaH, zikSitaH samyak kRto jainamatAnugaH // daurbhAgyAt tacchizalye guru-tAtau divaMgatau / vimUDhaH svagRhAt so'tha yadRcchayA vinirgataH // tathA ca bhrAntvA naikeSu dezeSu sevitvA ca bahUn narAn / dIkSito muNDito bhUtvA jAto jaina munistataH // jJAtAnyanekazAstrANi nAnAdharmamatAni ca / madhyasthavRttinA tena tattvAtattva gaveSiNA / adhItA vividhA bhASA bhAratIyA yuropajAH / anekA lipayo'pyevaM pratna-nUtanakAlikAH // yena prakAzitA naike granthA vidvatprazaMsitAH / likhitA bahavo lekhA aitihyatathyagumphitAH // sa bahubhiH suvidvadbhistanmaNDalaizca satkRtaH / jinavijayanAmnA'sau khyAto'bhavad manISiSu // yasya tAM vizrutiM jJAtvA zrImadgAndhI mahAtmanA / AhUtaH sAdaraM puNyapattanAt svayamanyadA // pure cAhammadAbAde rASTrIyazikSaNAlayaH / vidyApITha iti khyAtaH pratiSThito yadA'bhavat // AcAryatvena tatroccairniyuktaH sa mahAtmanA / rasa-muni- nidhI dvande purAtattvAkhya mandire // varSANAmaSTakaM yAvat sambhUSya tat padaM tataH / gatvA jarmanarASTre sa tatsaMskRtimadhItavAn // tata Agatya sa~lagna rASTrakArye ca sakriyam / kArAvAso'pi samprApto yena svarAjyaparvaNi // kramAt tato vinirmuktaH sthitaH zAntiniketane / vizvavandyakavIndrazrIravIndranAtha bhUSite // siMghI padayutaM jaina jJAna pIThaM tadAzritam / sthApitaM tatra siMghI zrIDAlacandasya sUnunA // zrIbahAdurasiMhena dAnavIreNa dhImatA / smRtyarthaM nijatAtasya jainajJAnaprasArakam // pratiSThitazca tasyAsau pade'dhiSThAtRsaJjJake / adhyApayan varAn ziSyAn granthayan jainavAGmayam // tasyaiva preraNAM prApya zrIsiMghIkulaketunA / svapitRzreyase hyeSA prArabdhA granthamAlikA // avi fari at varSANAmaSTakaM punaH / granthamAlAvikAsArthapravRttiSu prayasyataH // bANe - rataM navendrande muMbAInagarIsthitaH / muMzIti birudakhyAtaH kanhaiyAlAladhIsakhaH // pravRtto bhAratIyAnAM vidyAnAM pIThanirmitau / karmaniSThasya tasyAbhUt prayataH saphalo'cirAt // viduSAM zrImatAM yogAt saMsthA jAtA pratiSThitA / bhAratI ya padopeta vidyAbhavana saJjJayA // AhUtaH sahakArAya suhRdA sa muniH kRtau / tataH prabhRti tatrApi sahayogaM pradattavAn // tadbhavane'nyadA tasya sevA'dhikA hyapekSitA / svIkRtA namrabhAvena sA'pyAcAryapadAzritA // nanda-nidhyaGke - candrAbde vaikrame vihitA punaH / etadgranthAvalIsthairyakRt tena navyayojanA // parAmarzAt tatastasya zrIsiMghI kulabhAsvatA / bhA vidyA bhAvanA yeyaM granthamAlA samarpitA // pradattA dazasAhasrI punastasyopadezataH / svapitRsmRtimandirakaraNAya sukIrtinA // daivAdalpe gate kAle siMdhIvaryo divaMgataH / yastasya jJAnasevAyAM sAhAyyamakarot mahat // pitRkAryapragatyarthaM yatnazIlaistadAtmajaiH / rAjendrasiMhamukhyaizca satkRtaM tadvacastataH // puNyazloka piturnAnA granthAgArakRte punaH / bandhujyeSTho guNazreSTho hyarddhalakSaM pradattavAn // granthamAlAprasiddhyarthaM pitRvattasya kAMkSitam / zrIsiMghIbandhubhiH sarve tadUgirA'nuvidhIyate // vidvajanakRtAhlAdA saccidAnandadA sadA / ciraM nandatviyaM loke jinavijayabhAratI // For Private Personal Use Only naa 2 g w 900 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghI jaina granthamAlA adyAvadhi mudrita granthanAmAvali 1 merutunAcArya racita prabandhacintAmaNi mUlaprantha. 2 purAtanaprabandhasaMgraha. 3 rAjazekharasUriracita prabandhakoza. 4 jinaprabhasUrikRta vividhatIrthakalpa. 5 meghavijayopAdhyAyaviracita devAnandamahAkAvya. 6 yazovijayopAdhyAyakRta jainatarkabhASA. 7 hemacandAcAryakRta pramANamImAMsA. 8 bhaTTAkalakadevakRta akalaGkaanyatrayI. 9 prabandhacintAmaNi-hindI bhASAntara. 10 prabhAcandasUriracita prabhAvakacarita. 11 Life of Hemachandracharya : By Dr. G. Buhler. 12 siddhicandroNadhyAyaracita bhAnucandragaNicarita. 13 yazovijayopAdhyAyaviracita jJAnabinduprakaraNa. 14 hariSeNAcAryakRta bRhat kathAkoza. 15 jainapustakaprazastisaMprahaprathama bhAga. 16 haribhadrasUriviracita dhUrtAkhyAna. 17 meghavijayopAdhyAyakRta digvijayamahAkAvya. 18 durgadevakRta riSTasamuccaya. 0 saMprati mudyamANa granthanAmAvali 1 kharataragacchagurvAvali. 2 kumArapAlacaritrasaMgraha. 3 vividhagacchIyapaTTAvalisaMgraha. 4 jainapustakaprazasti saMgraha, bhAga 2. 5 vijJaptilekhasaMgraha. 6 uddyotanasUrikRta kuvalayamAlAkathA. 7-8 udayaprabhasUrikRta dharmAbhyudayamahAkAvya tathA kIrtikaumudI Adi anyAnya aneka prazastyAdi kRtisaMgraha. 9jinezvarasUrikRta kathAkoSaprakaraNa. 10 zAnyAcAryakRta nyAyAvatAravArtikavRtti. 11 mahAmuni guNapAlaviracita jaMbUcaritra (prAkRta). 12 jayapAhuDanAma nimittazAstra. 13 koUhalaviracita lIlAvatI kathA (prAkRta ). 14 guNacandraviracita maMtrIkarmacandravaMzaprabandha. 15 nayacandaviracita hammIramahAkAvya. ityAdi, ityAdi. >> mudraNArtha nirdhArita evaM sajjIkRta granthanAmAvali 40 1 bhAnucandragaNikRta vivekavilAsaTIkA. 2 purAtana rAsa-bhAsAdisaMgraha. 3 prakIrNa vADmaya prakAza. 4 bhadrabAhusUrikRta bhadrabAhusaMhitA. 5 siddhicandropAdhyAyaviracita vAsavadattA TIkA. 6 jayasiMhasUrikRta dharmopadezamAlA. 7 devacandrasUrikRta mUlazuddhiprakaraNavRtti. 8 ratnaprabhAcAryakRta upadezamAlA TIkA. 9 yazovijayopAdhyAyakRta anekAntavyavasthA. 10 jinezvarAcAryakRta pramAlakSaNa, 11 .mahAnizIthasUtra. 12 taruNaprabhAcAryakRta AvazyakabAlAvabodha, 13 rAThoDa vaMzAvali. 14 upakezagacchaprabandha, 15 siddhicandrakRta kAvya prakAzakhaNDana. 16 varddhamAnAcAryakRta gaNaratnamahodadhi. 17 pratiSThAsomakRta somasaubhAgyakAvya. 18 nemicandrakRta SaSThIzataka (pRthak pRthak 3 bAlAvabodha yukta). 19 zIlAMkAcArya viracita mahApuruSa caritra (prAkRta mahAgraMtha). 20 caMdappahacariyaM (prAkRta ). 21 nammayAsuMdarIkathA (prAkRta). 22 neminAha caritra (apabhraMza mahAgraMtha ). 23 upadeza padaTIkA (varddhamAnAcAryakRta). 24 nirvANalIlAvatI kathA (saM. kathA graMtha ). 25 sanatkumAracaritra (saMskRta kAvya graMtha). 26 rAjavallabha pAThakakRta bhojacaritra. 27 pramodamANikyakRta vAgbhaTAlaMkAravRtti. 28 somadevAdikRta vidagdhamukhamaNDanavRtti. 29 samayasundarAdikRta vRttaratnAkaravRtti. 30 pANDityadarpaNa. 31 purAtanaprabandhasaMgraha-hindI bhASAMtara. 32 bhuvanabhAnucaritra bAlAvabodha, 33 bhuvanasundarI carita (prAkRta kathA) ityAdi, ityAdi. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNam yadvidyAsarasImavApya tRSitAstuSTAzca jijJAsava AGglA mAlava-gaurjarA marujanA naike'pi ye mAdRzAH / tasmai digvijayAkhyamarpayati yo'mbAlAlanAmA''darAt zrIvidyAvijayAya kAvyamanaghaM saMpAdakaH kRtsavit // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrm| kha0 bAbUzrI bahAdura siMhajI siMghI .... prAstAvika - mukhyasaMpAdaka likhita .... prastAvanA ..... .... .... 1-16 digavijayamahAkAvya-viSayAnukrama pR0 1 jambUdvIpavarNano nAma prathamaH srgH| 1-13 9prasthAnavarNano nAma navamaH srgH| 81-93 2 zrIbharatavarNano nAma dvitIyaH srgH| 14-1910 nagaravarNano nAma dazamaH srgH| 94-103 3 kathAnAyakavaMzamUlasya zrIvIrasya bhagavato digvijayavarNano nAma tRtIyaH 11 pUrvadikprayANavana-bhavana-nagaramArgavarNano srgH| nAma ekAdazaH srgH| 104-116 20-27 4 kathAnAyakagurodigvijayavarNano nAma 12 pUrvapattana-vihAranagara-zrIcintAmaNicaturthaH srgH| 28-36 pArzvaprabhustutivarNananAmA dvAdazaH 5 kathAnAyakasya uttarAzAvijayavarNano srgH| 117-125 nAma paJcamaH srgH| 8 13 zrItIrtharAjagiri-zrIgautamasvAmi6 kathAnAyakasya IzAna digvijayavarNano nAma SaSThaH srgH| sudharmasvAmistutivarNano nAma trayodazaH 49-54 7 pazcimadigvijayo nAma saptamaH srgH| 55-66 srgH| 126-133 8 zrIzivapurIsthita-zadvezvarapArzvavarNano 1 pariziSTam / 134-141 nAma aSTamaH srgH| 67-80 2vishissttnaamsuuciH| 142-144 vana 0000 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.jalnelibrary.org Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kha0 bAbU zrI bahAdura siMhajI siMghI ane siMghI jaina grantha mA lA mArA ananya AdarzapoSaka, kAryasahAyaka, utsAhapreraka ane sahRdaya snehAspada bAbU zrI bahAdura siMhajI 'siMghI, jemaNe mArI viziSTa preraNAthI, potAnA svargavAsI sAdhucarita pitA zrI DAlacaMdajI siMghInA puNya-smaraNa nimitta, A 'siMghI jaina grantha mAlA' nI kIrtikAriNI sthApanA karIne, enA nimitta daravarSe hajAro rUpIA kharca karavAnI Adarza udAratA prakaTa karI hatI; ane jemanI AvI asAdhAraNa jJAnabhakti sAthe ananya Arthika udAravRtti joIne meM paNa, mArA jIvanano viziSTa zaktizAlI ane bahu ja mUlyavAn azeSa uttara kALa, e graMthamALAnA ja vikAsa ane prakAzane mATe sarvAtmanAe samarpita karI dIdho; tathA jemaNe A granthamALAnuM vigata 13-14 varSomAM Aq suMdara, samRddha ane sarvAdaraNIya kAryaphaLa AveluM joIne bhaviSyamAM AnA kAryane vadhAre pragatimAn ane vadhAre vistIrNa rUpamA jovAnI potAnA jIvananI eka mAtra parama abhilASA rAkhI hatI; ane tadanusAra, gatavarSamA ja mArI preraNA ane yojanAne anusarIne, prastuta graMthamALAnI kAryavyavasthA 'bhAratIya vidyAbhavana'ne samarpita karI devAnI mahatI udAratA batAvIne jemaNe AnA bhAvI aMge nizciMta thavAnI AzA rAkhI hatI, te puNyavAn , sAhityarasika, udAra AtmA Aje have A granthay thaeluM prakAzana pratyakSa najare jovA, A saMsAramA vidyamAn nathI. gatavarSa (san 1944) julAI mAsanI 7 mI tArIkhe, 59 varSanI umare e mahAn AtmA A lokamAMthI prasthAna karI gayo. emanA vargavAsane eka varSa pUrUM thayuM che, ane e varSanA aMte prastuta graMtha chapAIne bahAra paDe cha tethI emanA jIvananI thoDIka sUcaka hakIkata ahiM ApavAmAM Ave che. + siMdhIjInA jIvana sAthenA mArA khAsa khAsa smaraNonuM vistRta Alekhana meM hiMdImAM kayu cha ane te khAsa karIne siMghIjInA ja 'smAraka graMtha' tarIke prakaTa karavAmAM AvelA 'bhAratIya vidyA' nAmaka patrikAnA trIjA bhAganI anupUrtirUpe prasiddha karavAmAM AvyuM che. siMghIjI viSe vizeSa jANavAnI icchA vALA vAcakone e 'smAraka graMtha jovAnI bhaLAmaNa che. bAbU zrI bahAdura siMhajIno janma baMgAlanA murzidAbAda jillAmAM AvelA ajImagaMja nAmaka sthAnamAM, 'saMvat 1941 mAM thayo hato. teo bAbU DAlacaMdajI siMghInA eka mAtra putra hatA. temanI mAtA manukumArI ajImagaMjanA ja baida kuTuMbanA bAbU jayacaMdajInI putrI thatI hatI. zrI mannukumArInI eka vhena jagatseTane tyAM paraNAvelI hatI ane bIjI vhena suprasiddha nAhAra kuTuMbamAM paraNAvelI hatI. kalakattAnA kha0 suprasiddha jaina skaoNlara ane AgevAna vyakti bAbU pUraNacaMdajI nAhAra, bAbU bahAdura siMhajI siMghInA mAsIAI bhAI thatA hatA. siMghIjIno vivAha, bAlucara-jIAgaMjanA suprasiddha dhanADhya jaina gRhastha lakSmIpata siMhajInI pautrI ane chatrapata siMhajInI putrI zrImatI tilakasuMdarI sAthe saMvat 1954 mAM thayo hato. e rIte zrI vahAdura siMhajI siMghIno kauTuMbika saMbaMdha baMgAlanA khAsa prasiddha jaina kuTuMbo sAthe gADharIte saMkaLAelo hato. bAbU zrI bahAdura siMhajInA pitA bAbU DAlacaMdajI siMghI baMgAlanA jaina mahAjanomAM eka bahu ja prasiddha ane 'saccarita puruSa thaI gayA. teo potAnA ekIlA jAta puruSArtha ane udyogathI, eka bahu ja sAdhAraNa sthitinA vyApArInI koTimAMthI moTA karoDAdhipatinI sthitie pahoMcyA hatA ane sArAya baMgAlamAM eka supratiSThita ane Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $2 siMghI jaina grantha mAlA prAmANika vyApArI tarIke temaNe viziSTa khyAti prApta karI hatI. eka vakhate teo, baMgAlano sauthI mukhya vyApAra je jUTano gaNAya che tenA, sauthI moTA vyApArI thaI gayA hatA. temanA puruSArthathI, temanI vyApArI peDhI je harisiMha nihAlacaMdanA nAme cAlatI hatI te baMgAlamAM jUTano vyApAra karanArI dezI tathA videzI peDhIomAM sauthI moTI peDhI gaNAtI thaI hatI. bAbU DAlacaMdajI siMghIno janma saMvat 1921 mAM thayo hato, ane 1935 mAM temanuM zrI manukumArI sAthe lagna thayu. 14-15 varSanI umramAM DAlacaMdajIe potAnA pitAnI dukAnano kArabhAra, je te vakhate bahu ja sAdhAraNa rUpamA cAlato hato, te hAthamAM lIdho. teo ajImagaMja choDI kalakatte AvyA ane tyAM potAnI hoziyArI ane khaMtavaDe e kArabhArane dhIme dhIme khUba ja vadhAryo ane aMte tene eka sauthI moTI pharmanA rUpamA sthApita ko. kalakattAmA jyAre jUTa belarsa esosIezananI sthApanA thaI tyAre bAbU DAlacaMdajI siMghIne tenA sauthI pahelA presIDenTa banAvavAmAM AvyA hatA. jUTanA vyApAramA AvI rIte sauthI moTuM sthAna meLavIne pachI temaNe potAnuM lakSya bIjA bIjA udyogo tarapha paNa doravyu. eka tarapha temaNe madhyaprAMtomAM AvelA korIyA sTeTamAM kolasAnI khANonA udyogano pAyo nAMkhyo ane bIjI tarapha dakSiNanA zakati ane akalatarAnAM rAjyomA AvelI cUnAnA pattharonI khANonA, tema ja beLagAma, sAvaMtavADI, icalakaraMjI jevA sthAnomAM AvelI 'bokasAiTa'nI khANonA vikAsanI zodha karavA pAchaLa potAnuM lakSya paroThyu. kolasAnA udyoga arthe temaNe 'mesarsa DAlacaMda vahAdurasiMha' e nAmathI navI peDhInI sthApanA karI je Aje hiMdusthAnamA eka agragaNya peDhI gaNAya che. e uparAMta temaNe baMgAlanA covIsa paragaNA, raMgapura, pUrNIyA ane mAladahA vigere jillAomAM moTI jamInadArI paNa kharIda karI ane e rIte baMgAlanA nAmAMkita jamInadAromAM paNa temaNe potAnuM khAsa sthAna prApta kayu. bAbU DAlacaMdajInI AvI supratiSThA kevaLa vyApArika kSetramA ja maryAdita nhotI. teo potAnI udAratA ane dhArmikatA mATe paNa eTalA ja suprasiddha hatA-temanI paropakAravRtti paNa teTalI ja prazaMsanIya hatI. paraMtu, paropakArasulabha prasiddhithI teo prAyaH dUra rahetA hatA. ghaNA bhAge teo guptarIte ja arthijanone potAnI udAratAno lAbha ApatA. temaNe potAnA jIvanamAM lAkhona dAna kayu haze paNa tenI prasiddhi ke noMdha temaNe bhAgye ja karavA icchI haze. temanA suputra bAbU zrI bahAdura siMhajIe prasaMgopAtta carcA karatAM jaNAvyuM hatuM, ke teo je kAI dAna Adi karatA, tenI khabara temane potAne (putrane) paNa bhAgye ja thatI. AthI temanA jAhera dAno aMgenI mAtra nIcenA 2-4 prasaMgonI ja mAhitI maLI zakI hatI. ___ sana 1926 mA 'cittaraMjana sevA sadana' mATe kalakattAmA phALo karavAmAM Avyo tyAre eka vAra khUda mahAtmAjI emanA makAne gayA hatA ane te vakhate temaNe vagara mAMgye ja mahAtmAjIne e kArya mATe 10000 rupIyA ApyA hatA 1917 mAM kalakattAmAM gavanmeMTa hAusa'nA medAnamAM, laoNrDa kArmAikalanA Azraya nIce reDakraoNsa mATe eka meLAvaDo thayo hato temA temaNe 21000 rupIyA ApyA hatA. tema ja prathama mahAyuddha vakhate temaNe 3,00,000 rupIAnA 'vaoNra baoNNDas' kharIda karIne e prasaMge sarakArane phALAmAM madada karI hatI. potAnI chellI avasthAmA temaNe potAnA nikaTa kuTuMbIjano-ke jemanI Arthika sthiti bahu ja sAdhAraNa prakAranI hatI temane-rupIA 12 lAkha vheMcI ApavAnI temaNe vyavasthA karI hatI jeno amala temanA suputra bAbu bahAdura siMhajIe ko hato. ___ bAbU DAlacaMdajInuM gArhasthya jIvana bahu ja AdarzarUpa hatuM. temanA dharmapatnI zrImatI mannukumArI eka Adarza ane dharmaparAyaNa patnI hatA. pati patnI bane sadAcAra, suvicAra ane susaMskAranI mUrti jevA hatA. DAlacaMdajInaM jIvana bahu ja sAdaM ane sAdhutva bharelu hatuM. vyavahAra ane vyApAra banemAM teo atyaMta prAmANika ane nIti pUrvaka vartanArA hatA. svabhAve teo khUba ja zAnta ane nirabhimAnI hatA. jJAnamArga upara temanI UMDI zraddhA hatA. tattvajJAna viSayaka pustakornu vAcana ane zravaNa temane atyaMta priya hatuM. krisna nagara kaoNlejanA eka adhyAtmalakSI baMgAlI prophesara Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva0 bAbU zrI bahAdUra siMhajI siMghI Fa nAme bAbU brajalAla adhikArI - jeo yogaviSayaka prakriyAnA acchA abhyAsI ane tattvaciMtaka hatA - temanA sahavAsathI bAbU DAlacaMdajIne paNa yoganI prakriyA tarapha khUba ruci thaI gaI hatI ane tethI temaNe temanI pAsethI e viSayanI keTalIka khAsa prakriyAono UMDo abhyAsa paNa karyo hato. zArIrika svAsthya ane mAnasika pAvitryano jenAthI vikAsa thAya evI, keTalIka vyAvahArika jIvanane atyaMta upayogI yaugika prakriyAono temaNe potAnA patnI tema ja putra-putrI Adine paNa abhyAsa karavAnI preraNA karI hatI. jaina dharmanA vizuddha tattvonA pracAra ane sarvopayogI jaina sAhityanA prasAra mATe paNa temane khAsa ruci rahetI hatI ane paMDitapravara sukhalAlajInA paricayamAM AvyA pachI, e kArya mATe kAMIka vizeSa sakriya prayatna karavAnI temanI sArI utkaMThA jAgI hatI. kalakattAmA 2-4 lAkhanA kharce A kArya karanAruM koI sAhityika ke zaikSaNika kendra sthApi karavAnI yojanA teo vicArI rahyA hatA, e daramyAna san 1927 ( vi. saM. 1984 ) mAM kalakattAmAM temano svargavAsa yo. bAbU DAlacaMdajI siMghI, potAnA samayanA baMgAla nivAsI jaina samAjamAM eka atyaMta pratiSThita vyApArI, dIrghadarzI udyogapati, moTA jamInadAra, udAracitta sadgRhastha ane sAdhucarita satpuruSa hatA. teo potAnI e sarva saMpatti ane guNAvattAno samagra vAraso potAnA eka mAtra putra bAbU bahAdura siMhajI ne soMpatA gayA, jemaNe potAnA puNyazloka pitAnI sthUla saMpatti ane sUkSma satkIrti banene ghaNI suMdara rIte vadhArIne pitA karatAMya savAI zreSThatA meLavAvAnI viziSTa pratiSThA prApta karI. - bAbU zrI bahAdura siMhajImAM potAnA pitAnI vyApArika kuzaLatA, vyAvahArika nipuNatA ane sAMskArika sanniSThA to saMpUrNa aMze vArasAgatarUpe utarelI hatI ja paraMtu te uparAMta temanAmAM bauddhika vizadatA, kalAtmaka rasikatA ane vividha viSaya grAhiNI prAJjala pratibhAno paNa ucca prakArano sanniveza bhayo hato ane tethI teo eka asAdhAraNa vyaktitva dharAvanAra mahAnubhAvonI paMktimA sthAna prApta karavAnI yogyatA meLatrI zakyA hatA. teo potAnA pitAnA eka mAtra putra hovAthI temane pitAnA vizALa kArabhAramAM nAnapaNathI ja lakSya ApavAnI pharaja paDI hatI ane tethI teo hAIskUlano abhyAsa pUro karavA sivAya kaoNlejano vizeSa abhyAsa karavAno avasara meLavI zakyA na hatA. chatAM temanI jJAnaruci bahu ja tIvra hovAthI, temaNe potAnI meLe jaM, vividha prakAranA vAMcanano abhyAsa khUba ja vadhAyeM to ane tethI teo iMgrejI uparAMta, baMgAlI, hiMdI, gujarAtI bhASAo paNa khUba sarasa jANatA hatA ane e bhASAomAM lakhAelAM vividha pustakonA vAcanamAM satata nimagna rahetA hatA. nAnapaNathI ja temane prAcIna vastuonA saMgrahano bhAre zokha lAgI gayo hato ane tethI teo jUnA zikkAo, citro, mUrtio ane tevI bIjI bIjI cIjono saMgraha karavAnA atyaMta rasika thaI gayA hatA. jhaverAtano paNa te sAthe temano zokha khUba badhyo ane tethI teo e viSayamAM paNa khUba ja niSNAta thaI gayA hatA. enA pariNAme temaNe potAnI pAse zikkAo, citro, hastalikhita bahumUlya pustako vigereno je amUlya saMgraha bhego karyo hato te Aje hiMdusthAnanA gaNyA gAMThyA evA saMgrahomAM eka mahattvanuM sthAna prApta kare tetro che. temano prAcIna zikkAono saMgraha to eTalo badho viziSTa prakArano che ke jethI AkhI duniyAmAM tenuM trIjuM ke cothuM sthAna Ave tema che. teo e viSayamA eTalA nipuNa thaI gayA hatA ke moTA moTA myujiamonA sarakArI kyureTaro paNa vAraMvAra temanI salAha ane abhiprAya meLavAvA arthe temanI pAse AvatA jatA. o potAnA evA ucca sAMskRtika zokhane ThaIne deza-videzanI AvI sAMskArika pravRttio mATe kArya karatI aneka saMsthAonA sadasya vigere banyA hatA. dAkhalA tarIke-raoNyala eziyATika sosAyaTI oNpha beMgAla, amerikana For Private Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 siMghI jaina grantha mAlA jyaoNgraoNphikala sosAyaTI nyuyArka, baMgIya sAhityapariSad kalakattA, nyumesmeTika sosAyaTI oNpha inDiyA vigere aneka prasiddha saMsthAonA teo utsAhI sabhAsada hatA. sAhitya ane zikSaNa viSayaka pravRtti karanArI jaina tema ja jainetara aneka saMsthAone temaNe mukta mane dAna ApI e viSayonA prasAramA potAnI utkaTa abhirucino uttama paricaya Apyo hato. temaNe AvI rIte keTa-keTalI saMsthAone Arthika sahAyatA ApI hatI tenI saMpUrNa yAdI maLI zakI nathI. temano khabhAva AvAM kAryomAM prAyaH mauna dhAraNa karavAno hato ane e mATe potAnI prasiddhi karavAnI teo AkAMkSA hotA rAkhatA. temanI sAthe koI vakhate prasaMgocita vArtAlApa thatAM AvI bAbatanI je ADakatarI mAhitI maLI zakI tenA AdhAre temanI pAsethI Arthika sahAyatA meLavanArI keTalIka saMsthAonAM nAmo vigere A pramANe jANI zakAyAM chahiMdu aikeDemI, dolatapura (baMgAla), ru0 15000) kalakattA-murzidAbAdanA jaina mandiro, 11000) tarakkI-urdU baMgAlA, 5000) __ jainadharma pracAraka sabhA, mAnabhUma, 5000) hiMdI sAhitya pariSad bhavana ( ilAhAbAda ), 12500) jaina bhavana, kalakattA, 15000) vizuddhAnaMda sarasvatI mAravADI haoNspITala, kalakattA, 10000) jaina pustaka pracAra maMDala, AgarA, 7500) eka meTarniTIhoma, kalakattA, 2500) jaina mandira, AgarA, 3500) banArasa hiMdu yunivarsiTI, 2500) jaina hAIskUla, aMbAlA, 2100) jIyAgaMja hAiskUla, 5000) jaina gurukuLa, pAlItANA, 11000) jIyAgaMja laMDanamizana haoNspITala, 6000) jaina prAkRt koSa mATe, 2500) e uparAMta hajAra-hajAra pAMcaso-pAMcasonI nAnI rakamo to temaNe seMkaDonI saMkhyAmAM ApI che jeno saravALo lAkha-doDha lAkha jeTalo thavA jAya. sAhitya ane zikSaNanI pragati mATe siMghIjIno jeTalo utsAha ane udyoga hato teTalo ja sAmAjika pragati mATe paNa te hato. anekavAra temaNe AvI sAmAjika sabhAo vigeremA pramukha tarIke bhAga laIne potAno e viSeno Antarika utsAha ane sahakArabhAva pradarzita ko hato. jaina zvetAMbara kaoNnpharansanA san 1926 mAM mubaImA bharAelA khAsa adhivezananA teo pramukha banyA hatA. udayapura rAjyamAM AvelA kezarIyAjI tIrthanA vahIvaTanA viSayamA sTeTa sAthe je jhaghaDo ubho thayo hato temAM temaNe sauthI vadhAre tana, mana ane dhanano bhoga Apyo hato. A rIte teo jaina samAjanA hitanI pravRttiyomA yathAyogya saMpUrNa sahayoga ApatA hatA paraMtu te sAthe teo sAmAjika mUDhatA ane sAMpradAyika kaTTaratAnA paNa pUrNa virodhI hatA. bIjA bIjA dhanavAno ke AgevAno gaNAtA rUDhIbhakta jainonI mAphaka teo saMkIrNa manovRtti ke andhazraddhA poSaka vikRta bhaktithI sarvathA para hatA. AcAra, vicAra ke vyavahAramA teo bahu ja udAra ane vivekazIla hatA. . temana gRhastha tarIkena jIvana paNa bahu ja sAdaM ane sAttvika hatuM. baMgAlanA je jAtanA navAbI gaNAtA vAtAvaraNamAM teo janmyA hatA ane uchA hatA te vAtAvaraNanI temanA jIvana upara kazI jakharAba asara thaI na hatI ane teo lagabhaga e vAtAvaraNathI taddana alipta jevA hatA. ATalA moTA zrImAn hovA chatAM, zrImaMtAinA khoTA vilAsa ke moTA ADaMbarathI teo sadA dUra rahetA hatA. durvyaya ane durvyasana pratye temano bhAre tiraskAra hato. temanI sthitinA dhanavAno jyAre potAnA moja-zokha, Ananda-pramoda, vilAsa-pravAsa, samAraMbha-mahotsava ityAdimAM lAkho rupIyA uDAvatA hoya che tyAre siMghIjI tenAthI taddana vimukha rahetA hatA. temane zokha mAtra sArA vAcanano ane kalAmaya vastuo jovA-saMgrahabAno hato. jyAre juo tyAre, teo potAnI gAdI upara beThA beThA sAhitya, itihAsa, sthApatya, citra, vijJAna, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva0 bAbU zrI bahAdUra siMhajI siMghI 65 bhUgola ke bhUgarbhavidhAne lagatAM sAmayiko ke pustako vAMcatA ja sadA dekhAtA hatA. potAnA evA viziSTa vAcananA zokhane lI teo iMgrejI, baMgAlI, hiMdI, gujarAtI AdimAM prakaTa thatA ucca koTinA, ukta viSayone lagatA vividha prakAranAM sAmayika patro ane jarnalas Adi niyamita maMgAvatA rahetA hatA. ArTa, ArkioNlaoNjI, epIgrAphI, nyumesmaeNTika, jyograoNphI, AikonograoNphI, hisTarI ane mAinIMga Adi viSayonAM pustakonI temaNe potAnI pAse eka sArI sarakhI lAibrerIja banAvI lodhI hatI. o svabhAve ekAntapriya ane alpabhASI hatA. nakAmI vAto karavA tarapha ke gappAMsappAM mAravA tarapha temane bahu ja abhAva hato. potAnA vyAvasAyika vyavahAranI ke vizALa kArabhAranI bAbatomAM paNa teo bahu ja mitabhASI hatA. paraMtu jyAre temanA priya viSayonI - jevA ke sthApatya, itihAsa, citra, zilpa AdinI - carcA jo nIkaLI hoya to temAM teo eTalA nimagna thaI jatA ke kalAkonA kalAko vahI jatA to paNa teo tethI thAkatA nahIM ke kaMTALatA nahIM. temanI buddhi atyaMta tIkSNa hatI. koI paNa vastune samajavAmAM ke teno marma pakaDavAmAM temane kazI vAra na lAgatI. vijJAna ane tattvajJAnanI gaMbhIra bAbato paNa teo sArI peThe samajI zakatA hatA ane temanuM manana karI temane pacAvI zakatA hatA. tarka ane dalIlamAM teo moTA moTA kAyadA zAstrIone paNa AMTI detA. tema ja game tevo cAlAka mANasa paNa temane potAnI cAlAkIthI cakita ke mugdha banAvI zake tema na hatuM. potAnA siddhAnta ke vicAramAM teo khUba ja makkama rahevAnI prakRtinA hatA. eka vAra vicAra nakkI karyA pachI ane kAryano svIkAra karyA pachI temAMthI calita thavAnuM teo bilkula pasaMda karatA nahIM. vyavahAramAM teo bahu ja prAmANika rahevAnI vRttivALA hatA. bIjA bIjA dhanavAnonI mAphaka vyApAramAM dagAphaTakA ke sAca-jhUTha karIne dhana meLavavAnI tRSNA temane yatkiMcit paNa thatI na hatI. temanI AvI vyAvahArika prAmANikatAne lakSIne iMgleMDanI markeMTAIla beMkanI DaoNyarekTaronI baoNrDe potAnI kalakattAnI zAkhAnI baoNrDamAM, eka DAyarekTara thavA mATe temane khAsa vinaMtI karI hatI ke je mAna e pahelAM koI paNa hiMdusthAnI vyApArIne maLyuM na hotaM. pratibhA ane prAmANikatA sAthe temanAmAM yojanAzakti paNa ghaNI ucca prakAranI hatI. temaNe potAnI ja svataMtra buddhi ane kuzaLatA dvArA eka tarapha potAnI ghaNI moTI jamInadArInI ane bIjI tarapha kolIyArI vigere mAinIMganA udyoganI je suvyavasthA ane sughaTanA karI itI te joIne te te viSayanA jJAtAo cakita thatA hatA. potAnA gharanA nAnAmAM nAnA kAmathI te cheka kolIyArI jevA moTA kArakhAnA sudhImAM ke jyAM hajAro mANaso kAma karatA hoyabahu ja niyamita, vyavasthita ane suyojita rIte kAma cAlyAM kare tevI temanI sadA vyavasthA rahetI hatI. cheka daravAnathI laI potAnA samovaDIyA jevA samartha putro sudhImAM eka sarakhaM ucca prakAranuM zista- pAlana ane ziSTa- AcaraNa temane tyAM dekhAtuM hatuM. - siMghIjImA AvI samartha yojakazakti hovA chatAM - ane temanI pAse saMpUrNa prakAranI sAdhanasaMpannatA hovA chatAM, teo dhamAlavALA jIvanathI dUra rahetA hatA ane potAnA nAmanI jAherAtane mATe ke lokomA moTA mANasa gaNAvAnI khAtara teo tevI kazI pravRtti karatA na hatA. rAvabahAdura, rAjAbahAdura ke sara-nAITa vigerenA sarakArI khetAbo dhAraNa karavAnI ke kAunsIlomA jaI oNnarebala meMbara banavAnI temane kyAreya icchA thaI na hatI. evI khAlI ADambaravALI pravRttimAM paisAno durvyaya karavA karatAM teo sadA sAhityopayogI ane zikSaNopayogI kAryoMmAM potAnA dhanano sadUvyaya karatA hatA. bhAratavarSanI prAcIna kaLA ane tene lagatI prAcIna vastuo tarapha temano utkaTa anurAga hato ane tethI te mATe teNe lAkho rupayA kharcyA hatA. For Private Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghI jaina grantha mAlA siMdhIjI sAtheno mAro pratyakSa paricaya san 1930 mAM zaru thayo hato. temanI icchA potAnA sadgata puNya "zloka pitAnA smArakamAM jaina sAhityano prasAra ane prakAza thAya tevI koI viziSTa saMsthA sthApana karavAno hato. mArA jIvananA sudIrghakAlIna sahakArI, sahacArI ane sanmitra paMDitapravara zrI sukhalAlajI, jeo bAbU zrI DAlacaMdajInA vizeSa zraddhAbhAjana hoI zrI bahAdara siMhajI paNa emanI upara teTalo ja viziSTa sadabhAva dharAvatA hatA, emanA parAmarza ane prastAvathI, temaNe mane e kAryanI yojanA ane vyavasthA hAthamA levAnI vinaMti karI ane meM paNa potAne abhISTatama pravRttinA Adarzane anurUpa uttama koTinA sAdhananI prApti thatI joI teno saharSa ane sollAsa svIkAra karyo. san 1931 nA prAraMbha divase, vizvavaMdya kavIndra zrI ravIndranAtha TAgoranA vibhUtivihArasamA vizvavikhyAta zAntiniketananA vizvabhAratI-vidyAbhavanamAM 'siMghI jaina jJAnapITha'nI sthApanA karI ane tyAM jaina sAhityanA adhyayana-adhyApana ane saMzodhana-saMpAdana AdinuM kArya cAlu kyu. A viSanI keTalIka prAthamika hakIkata, A graMthamALAnA sauthI prathama prakaTa thaelA 'pravandhacintAmaNi' nAmanA graMthanI prastAvanAmAM meM ApelI che, tethI tenI ahiM punarukti karavAnI jarura nathI. siMghIjIe mArI preraNAthI, 'siMghI jaina jJAna pITha'nI sthApanA sAthe, jaina sAhityanA uttamottama grantharanone Adhunika zAstrIya paddhatie sundara rIte saMzodhita-saMpAdita karI-karAvI prakaTa karavA mATe ane tema karI jaina sAhityanI sArvajanika pratiSThA sthApita karavA mATe, A 'siMghI jaina grantha mALA' prakaTa karavAnI viziSTa yojanAno paNa svIkAra karyo ane e mATe Avazyaka ane apekSita arthavyaya karavAno udAra utsAha pradarzita karyo. - prAraMbhamAM, zAntiniketanane lakSIne eka 3 varSano kAryakrama ghaDI kADhavAmAM Avyo ane te pramANe tyAM kAmano prAraMbha karavAmAM Avyo. paraMtu e 3 varSanA anubhavanA aMte zAntiniketana mane mArA potAnA kArya ane khAsthyanI dRSTie barAbara anukULa na lAgavAthI, anicchAye mAre e sthAna choDavU paDyuM ane amadAbAdamAM, gujarAta vidyApIThanA sAnnidhyamAM 'a ne kAnta vihAra' banAvI tyAM A kAryanI pravRtti cAlu rAkhI. A granthamALAmAM prakaTa thaelA granthonI uttama prazaMsA, prasiddhi ane pratiSThA thaelI joIne siMghIjIno utsAha khUba vadhyo ane temaNe e aMge jeTalo kharca thAya teTalo kharca karavAnI ane jema bane tema vadhAre grantho prakaTa tharalA jovAnI potAnI udAra manovRtti mArI AgaLa vAraMvAra prakaTa karI. huM paNa temanA evA apUrva utsAhathI prerAI yathAzakti A kAryane vadhAre-ne-vadhAre vega ane vistAra ApavA mATe prayatnavAn raheto. sana 1938 nA julAImAM, mArA parama suhRd zrIyuta kanhaiyAlAla mANekalAla muMzIno-jeo te vakhate muMbaInI "kA~gresa gavanmeMTanA gRhamaMtrInA ucca pada para adhiSThita hatA-akasmAt eka patra mane maLyo jemA emaNe sUcavyu hatuM ke 'seTha muMgAlAla goenakAe be lAkha rupIyAnI eka udAra rakama emane suprata karI che jeno upayoga bhAratIyavidyAonA koI vikAsAtmaka kArya mATe karavAno che ane te mATe vicAra-vinimaya karavA tema ja tadupayogI yojanA ghaDI kADhavA aMge mArI jarUra hovAthI mAre tarata muMbaI Avaq vigere'. tadanusAra I tarata muMbaI Avyo ane ame bannee sAthe besI e yojanAnI rUparekhA taiyAra karI; ane te anusAra, saMvat 1995 nI kArtika sudI pUrNimAnA divase zrI muMzIjInA nivAsasthAne 'bhAratIya vidyAbhavana' nI, eka moTA samAraMbhasAthe sthApanA karavAmAM AvI. bhavananA vikAsa mATe zrImuMzIjIno athaka udyoga, akhaMDa utsAha ane udAra Atmabhoga joI, mane paNa enA kAryamA yathAyogya sahakAra ApavAnI pUrNa utkaMThA thaI ane huM tenI AMtarika vyavasthAmA pramukhapaNe bhAga levA lAgyo. bhavananI vividha pravRttiomAM sAhitya prakAzana saMbaMdhI je eka viziSTa pravRtti svIkAravAmAM AvI hatI te mArI A Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva0 bAbU zrI bahAdura siMha jI siMghI 67 graMthamALAnA kArya sAthe eka prakAre paraspara sahAyaka svarUpanI ja pravRtti hovAthI, mane e pUrva-aMgIkRta kAryamA bAdhaka na thatAM ulaTI sAdhaka ja jaNAI ane tethI meM emAM yathAzakti potAnI viziSTa sevA ApavAno nirNaya ko. siMdhIjIne e badhI vastusthitinI jANa karavAmAM AvatAM teo paNa bhavananA kAryamAM rasa dharAvatA thayA ane enA saMsthApaka-sadasya banI enA kArya mATe potAnI pUrNa sahAnubhUti prakaTa karI. jema meM upara jaNAvyuM che tema, graMthamALAnA vikAsa mATe siMghIjIno utsAha atyaMta prazaMsanIya hato ane tethI hu~ paNa mArA svAsthya vigerenI kazI darakAra rAkhyA vagara, e kAryanI pragati mATe satata prayatna karyA karato hato. paraMtu pranthamALAnI vyavasthAno sarva bhAra, mArA ekalAnA paMDa upara ja Azrita thaIne rahelo hovAthI, mAru zarIra jyAre e vyavasthA karatuM aTakI jAya, tyAre enI zI sthiti thAya teno vicAra paNa mane vAraMvAra thayAM karato hato. bIjI bAju siMdhIjInI paNa uttarAvasthA hoI teo vAraMvAra asvastha thavA lAgyA hatA ane teo paNa jIvananI asthiratAno AbhAsa anubhavavA lAgyA hatA. eTale granthamALAnA bhAvI viSe koI sthira ane sunizcita yojanA ghaDI kADhavAnI kalpanA hu~ karyA karato hato. bhavananI sthApanA thayAM pachI 3-4 varSamA ja enA kAryanI vidvAnomAM sArI peThe prasiddhi ane pratiSThA jAmavA lAgI hatI ane vividha viSanA adhyayana-adhyApana ane sAhityanA saMzodhana-saMpAdana- kArya sArI peThe AgaLa vadhavA lAgyuM hatuM, e joI suhRdara zrImuMzIjInI khAsa AkAMkSA thaI ke siMghI jaina grandhamALAnI kAryavyavasthAno saMbaMdha jo bhavana sAthe joDI devAmAM Ave to tethI paraspara banenA kAryamAM suMdara abhivRddhi thavA uparAMta granthamAlAne sthAyI sthAna maLaze ane bhavanane viziSTa pratiSThAnI prApti thaze: ane e rIte bhavanamAM jaina zAstronA adhyayananaM ane jaina sAhityanA prakAzana- eka advitIya kendra banaze. zrImuMzIjInI e zubhAkAMkSA, granthamALA viSenI mArI bhAvI ciMtAnI yogya nivAraka lAgI ane tethI hu~ te viSenI yojanAno vicAra karavA lAgyo. yathAvasara siMdhIjIne meM zrImuMzIjInI AkAMkSA ane mArI yojanA sUcita karI. teo bhA. vi. bha. nA sthApaka-sadasya hatA ja ane taduparAnta zrImuMzIjInA khAsa snehAspada mitra paNa hatA; tethI temane paNa e yojanA vadhAvI levA lAyaka lAgI. paNDitapravara zrIsukhalAlajI jeo A granthamALAnA AraMbhathI ja aMtaraMga hitaciMtaka ane sakriya-sahAyaka che temanI sAthe paNa e yojanA saMbadhe meM ucita parAmarza karyo ane saMvat 2001 nA vaizAkha sudamAM (me, sana 1943) siMghIjI kAryaprasaMge muMbaI AvelA tyAre, paraspara nirNIta vicAra-vinimaya karI, A granthamALAnI prakAzana saMbaMdhI sarva vyavasthA bhavanane vAdhIna karavAmAM AvI. siMdhIjIe, e uparAnta, te avasare mArI preraNAthI bhavanane bIjA 10 hajAra rupIAnI udAra rakama paNa ApI jenA vaDe bhavanamA temanA nAmano eka haoNla baMdhAvavAmAM Ave ane temAM prAcIna vastuo tema ja citra vigereno saMgraha rAkhavAmAM Ave. bhavavanI prabaMdhaka samitie siMghIjInA A viziSTa ane udAra dAnanA pratighoSarUpe bhavanamA pracalita 'jaina zAstrazikSaNa' vibhAgane sthAyIrUpe 'siMghI jaina zAstrazikSA pITha' nA nAme pracalita rAkhabAno savizeSa nirNaya ko. graMthamALAnA janaka ane paripAlaka siMghIjIe, prAraMbhathI ja enI sarva prakAranI vyavasthAno bhAra mArA 'upara mukIne teo to phakta khAsa eTalI ja AkAMkSA rAkhatA hatA ke granthamALAmAM kema vadhAre grantho prakaTa thAya ane kema temano vadhAre prasAra thAya. temanA jIvananI eka mAtra e ja parama abhilASA hatI ke A granthamALA dvArA jeTalA bane teTalA sArA sArA ane mahattvanA grantho jaldI jaldI prakAzita thAya ane jaina sAhityano khUba prasAra thAya. e aMge jeTalo kharca thAya teTalo te bahu ja utsAhathI ApavA utsuka hatA. bhavanane graMthamALA samarpaNa karatI vakhate temaNe mane kA ke-'alyAra sudhI to varSamA sarerAsa 3-4 graMtho prakaTa thatA AvyA che paraMtu jo Apa prakAzita karI zako to, daramahine babbe graMtho paNa prakAzita thatA joI huMdharAuM tema nathI. jyAM sudhI ApanI 2 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se siMghI jaina grantha mAlA ane mArI jIMdagI che tyAM sudhI, jeTaluM sAhitya prakaTa karavA-karAvavAnI ApanI icchA hoya te pramANenI Apa vyavasthA karo. mArA taraphathI paisAno saMkoca Apane jarAya nahIM jaNAya'. jaina sAhityanA uddhAra mATe AvI utkaTa AkAMkSA ane AvI udAra cittavRtti dharAvanAra dAnI ane vinamra puruSa, meM mArA jIvanamAM bIjo koI nathI joyo. potAnI hayAtI daramyAna temaNe mArA hastaka granthamALA khAte lagabhaga 75000 poNolAkha rupIA kharca karyA haze; paraMtu e 15 varSanA gALA daramyAna temaNe ekavAra paNa mane ema nathI pUchyu ke kaI rakama kayA grantha mATe kharca karavAmAM AvI che ke kayA granthanA saMpAdana mATe kone zuM ApavAmAM AvyuM che. jyAre jyAre huM presa ityAdinA vIlo temanI upara mokalato tyAre tyAre, teo te mAtra joIne ja oNphisamAM te rakama cukavavAnA zerA sAthe mokalI detA. hu~ temane koI bIlanI vigata saMmajAvavA icchato, to paNa teo te viSe utsAha na batAvatA ane enAthI viruddha granthamALAnI sAijha, TAIpa, prITIMga, bAiMDIMga, heDIMga AdinI bAbatamA teo khUba jhINavaTathI vicAra karatA rahetA ane te aMge vistArathI carcA paNa karatA. temanI AvI apUrva jJAnaniSThA ane jJAnabhaktie ja mane tema karyo ane tethI hu~ yatkiMcit A jAtanI jJAnopAsanA karavA samartha thayo. ukta rIte bhavanane granthamALA samarpita karyA bAda, siMghIjInI upara jaNAvelI utkaTa AkAMkSAne anulakSIne mane prastuta kAryamATe vadhAre utsAha thayo ane jo ke mArI zArIrika sthiti, e kAryanA avirata zramathI pratidina vadhAre-navadhAre jhaDapathI kSINa thatI jAya che, chatAM meM enA kAryane vadhAre vegavAn ane vadhAre vistRta banAvavAnI dRSTie keTalIka viziSTa yojanA karavA mAMDI, ane saMpAdananA kAryamAM vadhAre sahAyatA maLe te mATe keTalAka vidvAnonA niyamita sahayoganI paNa vyavasthA karavA mAMDI. aneka nAnA-moTA grantho eka sAthe presamAM chApavA ApyA ane bIjA tevA aneka navA navA grantho chapAvA mATe taiyAra karavA mAMDyA. jeTalA grantho atyAra sudhImAM kula prakaTa thayA hatA teTalA ja bIjA grantho eka sAthe presamAM chapAvA zuru thayA ane tethI paNa bamaNI saMkhyAnA grantho presa kaoNpI AdinA rUpamA taiyAra thavA lAgyA. e pachI thoDA ja samaya daramyAna, eTale sapTeMbara 1943 mAM, bhavana mATe kalakattAnA eka nivRtta prophesaranI moTI lAIbrerI kharIda karavA, huM tyAM gayo. siMghIjI dvArA ja e prophesara sAthe vATAghATa karavAmAM AvI hatI ane mArI preraNAthI e AkhI lAIbrerI, jenI kiMmata ru. 50 hajAra jeTalI mAMgavAmAM AvI hatI, siMghIjIe potAnA taraphathI ja bhavanane bheTa karavAnI atimahanIya manovRtti darzAvI hatI. paraMtu te prophesara sAthe e lAIbrerI aMgeno yogya sodo na thayo ane tethI siMghIjIe, kalakattAnA suprasiddha svargavAsI jaina sadgRhastha bAbU pUraNacaMdrajI nAhAranI moTI lAIbrerI laI levA viSe potAnI salAha ApI ane te aMge pote ja yogya rIte enI vyavasthA karavAnuM mAthe lIdhuM. __kalakattAmAM ane A~khAya baMgAlamA e varSa daramyAna anna-durbhikSano bhayaMkara karALa kALa vartI rahyo hato. siMghIjIe potAnA vatana ajImagaMja, murzidAbAda tema ja bIjAM aneka sthaLe garIbone.maphata ane madhyavittone alpamUlyamA pratimAsa hajAro maNa dhAnya vitIrNa karavAnI moTI ane udAra vyavasthA karI hatI, jenA nimitte temaNe e varSamAM lagabhaga traNa-sADA traNa lAkha rupIA kharca khAte mAMDI vALyA hatA. baMgAlanA vatanIyomAM ane jamInadAromAM Avo moTo udAra Arthika bhoga e nimitte anya koIe Apyo hoya tema jANavAmAM nathI Avyu. akTobara-naveMbara mAsamAM temanI tabiyata bagaDavA mAMDI ane te dhIre dhIre vadhAre-ne-badhAre zithila thatI gaI. jAnyuArI (1944) nA prAraMbhamAM huM temane maLavA pharI kalakattA gayo. tA. 6 ThI jAnyuArInI saMdhyAe temanI sAthe besIne 3 kalAka sudhI granthamALA, lAIbrerI, jaina itihAsanA Alekhana Adi aMgenI khUba utsAhapUrvaka vAtocIto karI paraMtu temane potAnA jIvananI alpatAno AbhAsa jANe thaI rahyo hoya tema vacce vacce teo tevA udgAro paNa kADhyA karatA hatA. 5-7 divasa rahIne huM muMbaI AvavA nIkaLyo tyAre chellI mulAkAta vakhate teo bahuja Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva0 bAbU zrI bahAdura siMhajI siMghI bhAvabharele hRdaye mane vidAya ApatA bolyA ke - 'koNa jANe have ApaNe pharI maLIzuM ke nahiM ?" huM emanA e duHkhada vAkyane bahu ja dabAelA hRdaye sAMbhaLato ane udvega pAmato, emanAthI sadAnA mATe chUTo paDyo. te pachI temanI sAthai mulAkAta thavAno prasaMga ja na Avyo. 5-6 mahinA temanI tabiyata sArI - narasI rahyAM karI ane Akhare julAInI (san 1944) 7 mI tArIkhe teo potAnA vinazvara dehane choDI paralokamAM cAlyA gayA. mArI sAhityopAsanAno mahAn sahAyaka, mArI sevAno mahAn parIkSaka ane mArI niSThAno mahAn preraka sahRdaya supuruSa A asAra saMsAramA mane zUnya hRdaya banAvI pote mahAzUnyamAM vilIna thaI gayo. siMghIjI jo ke A rIte nAzavaMta sthULa zarIrathI saMsAramAM vilupta thayA che paraMtu temaNe sthApelI A granthamALA dvArA temanuM yazaH zarIra seMkaDo varSo sudhI A saMsAramAM vidyamAna rahI temanI kIrti ane smRtinI prazastino prabhAvaka paricaya satata ApyAM karaze. OM siMghI jInA suputro nAM satkAryo siMdhIjInA svargavAsathI jaina sAhitya ane jaina saMskRtinA mahAn poSaka nararatnanI je moTI khoTa paDI che te to sahajabhAve pUrA tema nathI. paraMtu mane e joIne hRdayamAM UMcI AzA ane AzvAsaka AlhAda zAya che ke temanA suputro - zrIrAjendra siMhajI, zrInarendra siMhajI ane zrIvIrendra siMhajI potAnA pitAnA suyogya santAno hoI pitAnI pratiSThA ane prasiddhinA kAryamA anurUpa bhAga bhajavI rahyA che ane pitAnI bhAvanA ane pravRtti udArabhAve poSI rahyA che. siMghIjInA svargavAsa pachI e baMdhuoe potAnA pitAnA dAna-puNya nimitta ajImagaMja vigere sthAnomAM lagabhaga 50-60 hajAra rupIA kharca karyA hatA. te pachI thoDA ja samayamAM, siMghIjInA vRddhamAtAno paNa svargavAsa thaI gayo ane tethI potAnA e parama pUjanIyA dAdImAnA puNyArtha paNa e baMdhuoe 70-75 hajAra rupIAno vyaya karyo. 'siMghI jaina granthamALA ' khAte paNa e siMghI baMdhuoe vigata varSamAM, pitAjIra nirdhArela vicAra pramANe pUrNa utsAhathI kharca upADI lIdho, ane te uparAnta kalakattAnA inDIyana rIsarca insTITyuTane baMgAlImAM jaina sAhitya prakaTa karavA mATe siMghIjInA smArakarUpe 5000 rUpIAnI prAraMbhika madata ApI. siMghIjInA jyeSTha ciraMjIva bAbU zrI rAjendra siMhajIe, mArI icchA ane preraNAnA premane vaza thaI, potAnA puNyazloka pitAnI ajJAta icchAne pUrNa karavA mATe, 50 hajAra rupIAnI nAdara rakama bhAratIya vidyAbhavanane dAna karI, ane tenA vaDe kalakattAnI ukta nAhAra lAibrerI kharIda karIne bhavanane eka amUlya sAhityika nidhirUpe bheTa karI che. bhavananI e bhavya lAIbrerI 'bAbU zrI bahAdura siMhajI siMdhI lAibrerI' nA nAme sadA oLakhAze ane siMghIjInA puNyArthe e eka moTAmAM moTI jJAnaparaba banaze. bAbU zrI narendra siMhajIe, potAnA pitAe baMgAlanI sarAka jAtinA sAmAjika ane dhArmika utthAna nimitte je pravRtti cAlu karI hatI, tene apanAvI lIdhI che ane tenA saMcAlanano bhAra pramukha paNe pote upADI lIdho che. gata ( sane 1944 ) naveMbara mAsamA kalakattAmAM digaMbara samAja taraphathI ujavAelA 'vIrazAsana jayantI mahotsava'nA prasaMge tenA phALAmAM emaNe 5000 rupIyA ApyA hatA teja kalakattAmAM jaina zvetAMbara samudAya taraphathI bAMdhavA dhArelA "jaina bhavana" mATe 31000 rUpIA dAna karI potAnI udAratAnI zubha zaruAta karI che. bhaviSyamAM 'siMghI jaina granthamALA' no sarva Arthika bhAra A bane baMdhuoe utsAha pUrva svIkArI levAnI potAnI prazaMsanIya manobhAvanA prakaTa karIne, potAnA pitAnA e parama punIta yazomandirane uttarottara unnata svarUpa ApavAno zubha saMkalpa karyo che. tathAstu. bhA. vi. bha. muMbaI ] - jina vijaya muni For Private Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika siMghI jaina granthamALAnA 12 mA maNi tarIke Aje mahopAdhyAya meghavijaya gaNikRta A 'digavijaya mahAkAvya prakAza pAme che. A mahopAdhyAyanI AvI ja eka mahAkAvya svarUpanI prauDha granthakRti, granthamALAnA 7 mA maNi tarIke 'devAnandamahAkAvya' nAme pUrva prakAzita thaelI che. e pUrva prakAzita kAvyamAM granthakAre, mukhya karIne vijayadeva sUrinuM caritavarNana kayu che tyAre prastuta kAvyamAM e sUrinA paTTadhara vijayaprabha sUrinu caritra varNavyuM che. mahopAdhyAya meghavijaya gaNi, potAnA gacchapati AcArya vijayadeva sUri tathA temanA paTTadhara vijayaprabha sUrinA bahu ja bhakta jaNAya che. kAraNa ke temaNe e AcAryonuM guNavarNana karavA mATe nAnAM moTAM 3-4 kAvyonI racanA karI che. 'devAnanda kAvya' tathA prastuta 'digvijaya kAvya' uparAMta temanI meghadUta-kAvyanI samasyApUrtirUpe 'meghadUtasamasyAlekha' nAmanI paNa eka kAvyAtmaka racanA che, jemA vijayaprabha sUrinI guNavarNanA karavAmAM AvI che. e uparAnta 'vijayadevamAhAtmya' nAmaka caritragrantha ke jenI racanA kharataragacchIya zrIvallabhapAThake karI che tenA upara paNa meghavijayajIe vivaraNa lakhIne e caritranAyaka pratyenI potAnI viziSTa bhakti pradarzita karI che. vijayadeva sUri ane vijayaprabha sUrinA paricaya mATe meM devAnandakAvyanI tema ja vijayadevamAhAtmyanI prastAvanAmA saMkSepamA keTaluka lakhyuM che tethI pharI ahIM tenI punarAvRtti karavAnI jarUra nathI. mahopAdhyAya meghavijayajI potAnA samayanA eka bahuzruta ane vizada pratibhAvAn vidvAn hatA, e temanI AvI aneka kRtiyonA avalokanathI spaSTa jaNAI Ave che. vyAkaraNa, kAvya, jyotiSa, adhyAtma vigere keTalAka viSayonA teo bahu ja samartha jJAtA ane prauDha granthakAra hatA. grantha-racanA viSayaka temano udyoga paNa athaka hato ema temaNe racelA vividha viSayonA saMkhyAbandha granthonI nAmAvalI uparathI joI zakAya che. vividha viSayonA aneka granthonI racanA karanArA jaina yatiyomA teo sauthI chellA hoya ema lAge che. temanA pachInA vigata aDhIso varSomAM evo koI samartha jaina granthakAra thayo nathI. teo vyAkaraNa, kAvya vigere viSayomAM to pAraMgata hatA ja paraMtu jyotiSa, nimitta, ramala ane maMtra-yaMtra zAstromAM paNa bahu nipuNa hatA ane e viSayono temano khAsa gaMbhIra abhyAsa hato ema temanA banAvelA varSaprabodha, hastasaMjIvana, ramalazAstra, yaMtravidhi, praznasundarI vigere vigere granthonA avalokanathI jAgI zakAya che. temano racelo 'varSaprabodha'-jenuM bIjuM nAma 'meghamahodaya' paNa che-grantha to jainetara vidvAnomAM paNa khUba abhyasanIya thaelo che, ane tenuM prakAzana paNa jainetara paNDitoe kareluM che. hastarekhAviSayaka 'hastasaMjIvana' nAmano temano banAvelo grantha paNa eTalo ja upayogI ane vidvatpriya che. hastarekhAne lagatI aneka evI navIna bAbato e granthamA temaNe ApelI che je bIjA granthomAM upalabdha thatI nathI. varSaprabodha ane hastasaMjIvana e banne grantho, e viSayanA rasika vidvAnone khAsa adhyayana karavA jevA che ane te upara tulanAtmaka dRSTie Alocana-pratyAlocana paNa karavA jevU che. siMghI jaina granthamALAmAM A banne granthonI saMzodhita ane susaMpAdita AvRttiyo prakaTa karavAno manoratha che ja. nyAya-vyAkaraNatIrtha paMDita zrI ambAlAla pre. zAhAe A digvijaya mahAkAvya, sundara rIte saMzodhana-saMpAdana karI tathA keTalAka viSamArtha zabdo upara TippaNI Adi lakhIne, granthane supAThya banAvavAno yogya prayAsa karyo che. AzA che ke enA abhyAsiyone e avazya upakAraka thaze. zrAvaNI pUrNimA, saM0 2001 / jina vijaya muni tA. 24-8-45, bhA. vi. bha. maMbaI. / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva nA -46:08 1. prati paricaya prastuta "digvijaya mahAkAvya" nA saMpAdanamAM mane ve pratio prApta thaI hatI. eka prati AgarAnA zrI vijayadharma - lakSmI - jJAnamaMdiramAMthI munirAja zrIvidyAvijayajI mahArAja dvArA ane bIjI pUnAnA bhAMDArakara InsTiTAMthI vidvavarya AcArya zrI jinavijayajI dvArA maLI hatI. e mATe bane vidvAnono AbhAra mAnuM chaM. bane pratio lagabhaga zuddha hRtI ane lipi paNa sarasa hatI. AgarAnI pratimAM 19 muM patra nahotuM, jethI teTalo bhAga meM pUnAnI prati parathI lIdho che; bAkIno samagra pATha meM AgarAnI pratine Adarza rAkhIne lIdho che. AgarAnI pratinA hAMziyAmAM kaThina zabdonAM TippaNo ApelAM che; te ja TippaNo digvijaya kAvyanA kaThina zabdonA TippaNovAlI eka cha pAnAnI prati mane AgarAnA te ja vijayadharmalakSmIjJAnamaMdiramAMthI maLI hatI, tenI sAthai maLatAM tAM yadyapi temAM karttAnuM nAma jaNAvyuM nathI paNa kevala saptama sarganAM TippaNonI ante " iti zrI digvijaya kAvye mahopAdhyAya - zrImegha vijayagaNikRte saptama sargavivaraNam" A ullekhathI kevala sAtamA sarganAM ja nahIM parantu samagra kAvyanAM TippaNo granthakarttAnAM potAnAM ja hoya evaM mAruM anumAna che. kemake zabdAlaMkAra jevA kaThina zabdonA artho, karttA sivAya ATalAM sphuTa bIjA na karI zake. vaLI 'devAnanda kAvya'nuM TippaNa kartAe pote ja raceluM che tethI A samagra TippaNa paNa karttAe pote ja racelaM haze; ema mAnI meM pahelA pRSThamAM ja " granthakArakRtAni TippaNAni" e mathALA nIce ja artho ApyA che. tenI nIcenuM TippaNa je aMgrejI AMkaDAothI "saMpAdakakRtAni TippaNAni" nA mathALA nIce ApyuM che, te mAruM che. lagabhaga ATha sarge sudhI ja karttAnuM TippaNa maLI Ave che. te pachInA sargo para haze ke kema te jANI zakAtuM nathI paraMtu pAchaLatA sarge saraLa ane temAM kAvyadRSTinuM varNana hovAthI tenA para TippaNanI jarUra nathI ema samajIne meM paNa TippaNo ApavAnuM mAMDI vALa. granthakAranA TippaNomAM nirdiSTa kozonAM sthaLo zodhIne tenA adhyAya, kAMDa Adi ApavA meM yAvat zakya prayatna karyo che ane saMpAdanamAM paNa sAvadhAnI rAkhI che chatAM kyAMI azuddhio dRSTigocara thAya to vijJa pAThakagaNa sUcita karavAnI kRpA kare evI AzA rAkhuM chaM. kavie potAnI moTI kRtithI laIne yAvat nAnI kRtiomAM paNa potAnI prazasti ApelI che; e temanA samagra graMthonA avalokana parathI mAlama paDe che. jyAre A vistRta mahAkAvyanI aMte kavie kaI ja paricaya Ayo nathI; ethI saMbhavataH A kAvya kavinI apUrNa kRti haze chatAM kAvyano aMta jotAM kaI paNa varNya vastu bAkI hoya tema jaNAtuM nathI. ema kahevuM aghaTita nathI ke A kAvya kavinI aMtima kRti haze ane tethI potAno paricaya ApavAnuM bAkI rahI gayuM lAge che. kAvyAnte eka "pariziSTa" ApyuM che, te A kavinI ja kRti che. temAM zrIhIra vijayasUrithI laIne zrI vijayaprabhasUri sudhInI paTTAvalI ApI che, jemAM zrIhIravijayasUri, zrIvijayasenasUri, zrI vijayadevasUri, zrI vijayasiMhasUri ane zrIvijayaprabhasUrinAM caritronuM varNana gadyamAM ApeluM che. A paTTAvalI zrIdharmasAgara upAdhyAye For Private Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNiracita racelI paTTAvalInI anapUrtirUpe AlekhAyelI cha; ane DhUMkamAM ghaTanAono krama sAlavAra ApavA prayatna karelo che. AvI paTTAvalI AvA kavitva dRSTie AlekhAyelA kAvyamA pUraka bane e hetuthI pariziSTarUpe ApelI che. 2. kavino paricaya zrImeghavijaya upAdhyAyano janma, sthAna ke gRhasthAvasthAno paricaya kyAMIthI jANI zakAto nathI, tema temanA zramaNa jIvanamAMnI bIjI koI paNa mAhitI maLatI nathI. teoe potAnI pratyeka kRtionA aMte prazasti racI che; jemA potAnuM nAma, guru zrIkRpAvijayatuM nAma ane zrIvijayaprabhasUri prati bhakti-atireka darzAvatI paMktio maLI Ave che. zrIvijayaprabhasUrie temane upAdhyAyapada ApeluM tethI temanI prati teo A prakAre kRtajJatA darzAvatA, ema jaNAI Ave che. teo sAhityanA prakhara abhyAsI mahAkavi hatA; e temanI aneka kAvyaracanAothI jaNAI Ave che. kirAta, mAgha, naiSadha, meghadUta Adi kAvyanA satata vAcanathI temane samasta kAvyo kaMThastha haze, e temanI te te kAvyonI samasyApUrtiothI mAlama paDI Ave che. teo darzana-tattvajJAnanA paMDita hatA; e temanA 'yuktiprabodha nATaka' parathI jaNAI Ave che. e nATakamAM temaNe te vakhatanA pradhAnataH digaMbara matAnuyAyI banArasIdAsanA siddhAMtonuM AvezapUrvaka khaMDana karyu che ane tethI itaradarzanonA khaMDanAtmaka dRDhamArgane mUkIne jainadarzananA navInamata saMsthApakanuM yuktipUrvaka khaMDana karavAno navIna mArga apanAvyo che. vyAkaraNamA temaNe 'haimakaumudI' apara nAma 'caMdraprabhA' racIne zrIhemacaMdrasUrinI 'siddhahemacandrazabdAnuzAsana-laghuvRtti' ne goThavI saraLa ane vizada banAvavAno prayatna karyo che. e sivAya temaNe ethI nAnI 'laghuprakriyA' ane tethI ye nAnI 'hemazabdacandrikA' racIne vaiyAkaraNa tarIkenI khyAti ujvaLa banAvI che. sauthI dhyAna khIMce tevA temanA jyotiviSayaka abhyAsane lagatA graMtho che. jaina AcAryomAMthI zrIbhadrabAhue racelI phaLAdeza viSayaka 'bhadrabAhusaMhitA' ane zrIkAlakAcArya racelI 'kAlakasaMhitA'nAM nAmo maLe che, paNa hastarekhAnA viSayamA 'hastasaMjIvana' jevU spaSTa ane vistArayukta saMskRtanI vistRta TIkA sAthe bIjA koIe AlekheluM jaNAtuM nathI. te sivAya 'udayadIpikA', 'varSaprabodha', 'praznasuMdarI' vagere graMtho to jyotiSnA viziSTa abhyAsI tarIkenuM temanuM apUrva kauzala batAvI Ape che. teo adhyAtmaviSayanA paNa moTA vidvAn hatA e temanA 'mAtRkAprasAda' ane 'ahaMdgItA' vagere graMthothI jANI zakAya che. temanuM 'saptasaMdhAna mahAkAvya' to eka adbhuta graMtha che; jemAMthI sAta mahApuruSonAM caritro eka ja padyamAthI sAta artha dvArA nIkaLe che; e temano anekArthaka zabdabhaMDoLa batAvI Ape che. teo gujarAtI bhASAnA paNa siddhahasta kavi-lekhaka che; e temanI keTalIka gujarAtI kRtio uparathI jANI zakAya che. Ama teo pratibhAzAlI kavi, sphuranmati dArzanika, prayogavizuddha vaiyAkaraNa, samayajJa jyotiSI, AdhyAtmika AtmajJAnI hatA; e temanA graMthomAMnAM tadviSayaka Alekhano parathI jANI zakAya che. teo upA0 yazovijaya ane upA0 vinayavijayanA samakAlIna vidvAn hatA, chatAM eka bIjAye kyAI koInuM nAma ullekhyuM nathI; tethI jaina paraMparAmA cAlI AvatI nAma na ullekhavAnI rUDhithI jANI zakAya che ke teo paNa temanA jevA ja samartha hRtA ane tethI samAna sAmarthyanA kAraNe eka bIjAne na ullekhyA hoya e svAbhAvika lAge che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijymhaakaavy-prstaavnaa| munirAja zrIdarzanavijayajI dvArA saMpAdita 'paTTAvalIsamuccaya' nAmanA graMthamAM munivarya zrIcAritravijayajI e AlekhelI pR0 109 paranI 'gurumAlA' mAM zrImeghavijaya upAdhyAyano paricaya Apelo che paNa e paricaya abhrAnta nathI; kemake te samayamAM kaMIka AgaLapAchaLa meghavijaya nAmanA be vidvAno thayA che. temAMthI eka to zrIvijayasenasUrinA hastadIkSita ziSya hatA ane teo TheTha zrIvijayaratnasUri sudhI lagabhaga sothIye vadhu varSoM sudhI jIvita rahI, chevaTa sudhI racanA karya jAya e saMbhavita nathI. tethI e megha vijaya to vijayatilakasUrirAsa' mAM jaNAvelA naMdivijaya vAcakanA samAnazIla sahakArI hatA ane jemane saM0 1656 mAM upAdhyAyapadavI ApyAnuM sUcana 'vijayaprazastimahAkAvya' nA pRSTha 597-98 mAM karAyuM che. paNa A meghavijaya to te pachI thayelA zrIkRpAvijayanA ziSya hatA. chatAM A baMne meghavijayane eka samajI laI temA varNana kareluM che. temanA ziSyonuM vaMzavRkSa paNa temAM sUcaveluM che te paNa eja rIte seLabheLa nAmonuM banelaM hovAthI vAstavika nathI. chatAM zrImeghavijayanuM ziSyamaMDaLa moTuM haze temAM zaka nathI. temaNe nIce jaNAvelA graMthonI prazastimA keTalAka graMtho to potAnA amuka amuka ziSyone bhaNavA mATe banAvyA; ebuM sUcana nAmollekhapUrvaka kayu che. temanA guru zrIkRpAvijayajInI 'zrIvijayaprabhasUri nirvANarAsa' sivAya koI racanA upalabdha thaI nathI chatAM teo moTA kavi hatA e temaNe jyA tyAM karelA ullekhothI jaNAI Ave che. vaLI teo SaTdarzananA prakharavettA ane sAhitya temaja siddhAntanA paNDita hatA. zrIkRpAvijayajInA dIkSA ane zikSA guru kramazaH zrIkamalavijayajI ane zrIsiddhivijayajI hatA. te banne guruoe sanmAnaka nagaramAM lumpAkone harAvI jayazrI prApta karI hatI.' temanA guruonuM vaMzavRkSa A pramANe che: hIravijayasUri kanakavijaya zIlavijaya kamalavijaya siddhivijaya cAritravijaya kRpAvijaya meghavijaya kavinA graMthomA chellAmAM chellu saM0 1760 mAM racAyekheM 'saptasaMdhAnamahAkAvya' maLI Ave che ane 'vijayadevamAhAtmyavivaraNa' jenI lipi saM0 1709 mAM thayAnI pahelavahelI racanA sAla malele Ama 1 "yaH padatarkavitarkakarkazamatiH sAhitya-siddhAntavit prANamrakSitipaH kRpAdivijayaH prAjJo vineyastayoH / tatpAdAmbujabhRGgameghavijayopAdhyAyalabdhA''tmanA grantho merumahIdharAvadhirayaM siddhizriyai nndtaat"||16|| -yuktiprabodhanATaka, prAntaprazasti / 2 "AdyaH zrIkamalAdimazca vijayastasyAnujanmA budhaH zrIsiddhervijayo'tra to mama gurordiikssaa'nushikssaaguruu| zrIsanmAnakanAni dhAnni mahaso droM vijitya kSaNAlampAkendragaNAn jayazriyamamU saMprApaturvizrutAm // 15 // -yuktiprabodhanATaka, prAntaprazasti / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRta temano 50 varSa sudhIno granthono racanAkAla to vRddhAvasthAnAM kula 20-25 varSa UmerIe toye anumAna thAya che. noMvAyelo maLe ja che; paNa temanI bAlyAvasthA ane chellI ochAmAM ochu teo 80 varSa ke te karatAM ye vadhu jIvyAnuM temanI pratyeka kRti saMzodhita - saMpAdita thaI prakAzamAM Ave to temanA akhaMDa vyaktitvanI jhAMkhI thaI zake chatAM temanA jeTalA grantho maLI Ave che tenI noMdha jyAM tyAMthI ekatrita karI ane temAM zuM viSaya Ave che te nIce mujaba viSayavAra ApavA prayatna karyo che. 3. granthakAre racelA granthonI viSayavAra noMdha [ kAvyagraMtho ] 1. zAMtinAthacaritra - temAM racanAsamaya nodhyo nathI. A kAvyamA 'naiSadhIya - mahAkAvya' nI samasvApUrti che. temAM soLamA tIrthaMkara zrIzAMtinAtha bhagavAnanuM caritra varNana che. vIravijaya muni saM0 1710 mAM vijayaprabhasUri banyA te pachI A kAvya racAyuM haro, kemake tenI prazastimAM zrI vijayaprabhasUrinuM smaraNa' kareluM che. A kAvya 'jaina vividha sAhitya zAstramAlA' mAM prakAzita thayeluM che. 2. devAnandamahAkAvya - saM0 1727 mAM A kAvya mAravADanA sAdaDI nagaramAM racAyuM hatuM. A kAvyamA 'mAghakAvya'nI samasyApUrti che ane zrIvijayadevasUri temaja zrIvijayaprabhasUrinuM caritavarNana che. A kAvya 'siMghI jaina granthamAlA'mAM pragaTa thayuM che. 3. kirAta samasyApUrti (?) - A kAvyanuM nAma zuM che te jANI zakAyuM nathI. paNa temAM 'kirAtArjunIya - kAvya'nI samasyApUrti to che ja. enI eka prati AcArya zrIvijayendrasUri pAse hatI jenI presakopI meM keTalAye varSo agAU temane karI ApelI, e smaraNa uparathI jaNAvuM chu. te prati mane maLI zakI nathI. te be eka sargAtmaka jahatI. saMbhavata: kyAMI thI tenI pUrI prati paNa maLI Ave. 4. meghadUtasamasyAlekha - AmAM racanA samaya Adhyo nathI. A kAvya 'meghadUta' kAvyanI samasyApUrti - rUpa hoI eka patra rUpe che. kavie bhAdrapada pAMcama pachI A patra potAnA gacchAcArya zrIvijayaprabhasUri, jeo te samaye devapANamAM sthita hatA temane navaraMgapura - avaraMgabAdadhI lakhyo che. A samasyAnA aMte kavie lakhyuM che ke - vijayadevasUrinI bhaktimATe mAghakAvyanI samasyApUrtidvArA ane zrIvijayaprabhasUrinI bhakti mATe meghadUta kAvyanI samasyApUrtirUpe temanI prazaMsA karI che. A kathanamAM graMthakAre potAnI be kRtiono anukrama batAvyo che tethI jaNAya che ke mAghasamasyApUrti pachI ja meghadUtasamasyApUrti banI. eTale saM0 1727 pachI jate racAyuM. A graMtha 'AtmAnandajainasabhA - bhAvanagara' taraphathI pragaTa thayelo che. 1 "gacchAdhIzvarahI rahI ravijayA''mnAye nikAye dhiyAM preSyaH zrIvijayaprabhA''khyasuguroH zrImatapA''ru gaNe / ziSyaH prAjJamaNeH kRpAdivija yasyA''zAsyamAnAgraNIzcake vAcakanAmameghavijayaH zasyAM samasyAmimAm " // - zAntinAthacaritra, pratisargaprAnte / 2 " muninayanAzvendumite ( 1727) varSe harSeNa sAdaDInagare / granthaH pUrNaH samajani vijayadazamyAmiti zreyaH " // 85 // - devAnanda mahAkAvya, prAntaprazasti / 3, "svastizrImadbhuvanadinakRdvIra tIrthAbhinetuH prApyAdezaM tapagaNapatermeghanAmA vineyaH / jyeSThasthiyAM puramanusaran navyaraGgaM sasarja snigdhacchAyAtaruSu vasatiM rAmagiryAzrameSu " // 1 // - meghadUtasamasyAlekha, prArambha / 4 " mAghakAvyaM devagurormeghadUtaM prabhaprabhoH / samasyArthaM samasyArtha nirmame meghapaNDitaH " // 131 // For Private Personal Use Only - meghadUtasamasyAlekha, prAntabhAga / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvya- - prastAvanA / 5. saptasaMdhAna mahAkAvya-racanA samaya saM0 1760. ' A kAvya kartAnI zakti mATe Azcarya utpanna karAve tevuM che. kemake temAM eka ja lokamAM sAta puruSonI kathA kahevAmAM AvI che. RSabhadeva, zAMtinAtha, neminAtha, pArzvanAtha, mahAvIrasvAmI, rAmacaMdra ane kRSNacaMdra-A sAte mahApuruSonAM jIvana caritra A kAvyanA pratyeka lokamAM varNita che. grantha pramANa 442 zlokanuM che. graMthakAra svayaM lakhe che ke, "AcArya hemacaMdrasUrinuM banAvelaM 'saptasaMdhAnakAvya' hatuM paraMtu te have maLatuM na hovAthI meM A navuM banAvyuM che.' A grantha "jaina vividha sAhitya zAstramAlA "mAM pragaTa thayelo che ane AcArya zrI amRtasUrijIe tenA para TIkA banAvI hamaNAM ja sUrata thI pragaTa karelo che. 6. digvijaya mahAkAvya - prastuta mahAkAvya racanA samaya Apelo nathI. AmAM zrIvijayaprabhasUrinuM jIvanacaritra che. tera sargenuM A kAvya graMthakAre banAvelAM kAvyomAM sauthI moTuM che. 7. laghutriSaSTizalA kApuruSacaritra - hemacaMdrAcArye racelA 'tripaSTizalAkA' nA daze parvone saMkSepamAM lagabhaga 5000 zloka pramANamAM padyarUpe Alekhyo che' temAM racanAsamaya jaNAvyo nathI. A graMtha mudrita thayo nathI. 8. bhaviSyadattakathA - paMcamImAhAtmya upara bhaviSyadattanI kathA, zrIvijayaratnasUri saM0 1750 mAM gacchapati banyA pachI padyarUpe AlekhelI che.' A grantha 'dAnadadyAmRta himmatagranthamAlA' mAM pragaTa thayo che. - 9. paJcAkhyAna - pUrNabhadre racelA mULa paMcAkhyAnane gadyarUpe saMskRtamAM AlekheluM che. A grantha mudrita thayo nathI. 10. vijayadevamAhAtmya vivaraNa - [ TIkAgraMtha. ] racanA samaya ajJAta che. paraMtu A graMthanI lipi saM0 1709 mAM thaI che, ' tethI mAlama paDe che ke mUla graMtha enI pahelAM banyo haze ane vivaraNa mULagraMthanI sAthe yA pAuLa banyuM haze mULa graMtha bRhatkharataragacchIya jinarAja sUrisaMtAnIya zrIjJAnavimala ziSya pAThaka zrIvallabha upAdhyAye banAvyo che. temAM mukhya viSaya zrIvijayadevasUrinA jIvananuM savistara varNana che. upAdhyAya meghavijayajIe A mULa graMtha para vivaraNa kartuM che. eTale kaThina zabdono arthasphoTa karyo che. A grantha 'jainasAhitya saMzodhaka samiti' taraphathI pragaTa thaI cUkyo che. [ nyAyagraMtha ] 11. yuktiprabodha nATaka - ( vANArasIya digambaramata-khaNDanamaya ) A grantha mUla prAkRta gAthAmAM 1 " viyadrasamunIndUnAM (1760 ) pramANAt parivatsare / kRto'yamudyamaH pUrvAcAryacaryApratiSThitaH" // 2 "zrI hemacandrasUrIzaiH saptasaMdhAnamAdimam / racitaM tadalAme tu stAdidaM tuSTaye satAm " // 5 - saptasaMdhAnamahAkAvya, prAntaprazasti / 4 " tapAgaNAmbhojasahasabhAnuH sUrirjayI zrIvijaya prabhAhaH / tatpadIpaH zramaNAvanIpaH prabhAsate zrIvijayAdirattaH // 76 // rAjye tadIye vijayinyajakhaM prAjJAH kRpAdervijayA babhUvuH / ziSyo hi meghAda vijayastadIyo 'nva bhUdupAdhyAyapadapratiSThAm // 77 // vyarIracad dhIragabhIravAcA sukhAvabodhAya kathAprabandham / sa vAcakaH paJcamikA upasyAphalena bhoktuM zivarUpalakSmIm // 78 // - saptasaMdhAna mahAkAvya, prAntaprazasti / 3 "kRpA vijayanAmakavIndrAH sAndracAndramahaso yazasA te / tadvineyavAg vinayAssDhyo nirmame jinapavitra cAritram" // 603 // - laghutriSaSTizalA kApuruSacaritra, prAntaprazasti / - bhaviSyadattacaritra, prAntaprazasti / 5 " likhito'yaM granthaH paNDitazrI 5 zrIraGgaso magaNi-ziSya muni somagaNinA saM0 1709 varSe caitramAse kRSNapakSe ekAdazI - tithI budhe likhitaM rAjanagare zrItapAgacchAdhirAja bha0 zrIvijayadevasUrIzvara vijaya ( yi) rAjye" / - vijayadevamAhAtmya, prAntapuSpikA / For Private Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRta ane tenA para svopajJa saMskRta TIkA sahita racelo che. temAM temaNe mukhyataH banArasIdAsanI' ekAntI nizcayanayanI mAnyatAne banArasImata'-adhyAtmamata jaNAvI tenuM AvezapUrvaka khaNDana kayuM che. A mata saM0 1680 mAM nIkalyo ema jagAvyuM che. 'dravya kriyAo che te kaSTakriyAo che mATe adhyAtmamAM lIna rahevu' evI te matanI mAnyatAnuM ane digambaro zvetAmbarothI 84 bAbatomA bhinna paDe che te digambaramatanuM paNa khaNDana karyu che. A granthanuM pramANa 4300 zlokanuM che. A grantha zrIvijayaratnasUrinA rAjyamAM saM0 1750 pachI banAvalo che.' A graMtha ratalAma-RSabhadeva-kezarImalapeDhI taraphathI pragaTa thayo che. 12. dharmamaJjaSA- A granthano racanA samaya maLI zakyo nathI. temA DhuMDhakonA mantavyonuM khaNDana che. A graMtha amudrita che, vaDodarA ane AgarAmAM tenI pratio che. [vyAkaraNagraMtha] 13. candraprabhA (haimakaumudI)-racanA samaya 1757.5 A graMtha vyAkaraNano che. zrIhemacaMdrasUri racita 'siddhahemacandravyAkaraNa' ne kaumudInA rUpamA mUkIne prastuta graMtha banAvyo che. AnI racanA AgarAmAM thaI hatI, jenuM graMtha parimANa 8000 zlokanuM che.' A graMtha kaumudI mAphaka potAnA ziSya bhAnuvijaya mATe 1 "sattaramI sadImA banArasIdAsa nAmanA zrAvaka hiMdIbhASAnA zreSTha jaina kavi thayA. teo AgarAnA rahevAsI zrImAlI vaizya hatA. temano janma saM. 1643 mA thayo hato. temanA pitAnuM nAma kharagasena hatuM. temane jhaverAtano vepAra hato. banArasIdAsa kharatara gacchIya muni bhAnucaMdra (muni abhayadharma upAdhyAyanA ziSya) nA samAgamamA AvatAM dhArmika kriyAsUtro sAthe chaMda, alaMkAra, koza ane vividha viSayanA keTalAka zloko kaMThastha karyA. teoe pahelo zaMgAra viSayano graMtha racyo hato paNa saM0 1680 mA temanuM bhAre parivartana thayu. AgarAmA arthamallajI nAmanA eka adhyAtmarasika sajana sAthe paricaya thatAM zrIrAyamallakRta bAlAvabodha sahita digambarAcArya zrI kuMdakuMdakRta 'samayasAranATaka' mananapUrvaka vAcatAM kavine sarvatra nizcaya naya ja sUjhavA lAgyo, temane vyavahAra naya parathI zraddhA ja UThI gaI, tethI temaNe 'jJAnapacIzI', 'adhyAtmabattIsI', 'dhyAnabattIsI', 'zivamandira' Adi kevala nizcaya nayane ja poSatI AdhyAtmika kRtio racI. bhagavAna para caDhelu naivedya (nirmAlya ) paNa teo khAtA. caMdrabhANa, udayakaraNa, thAnamalajI Adi mitronI paNa e ja dazA hatI. chevaTe to teo cAre jaNa eka orahImA nana banI potAne parigraha rahita (digaMbara muni) mAnIne pharatA. tethI zrAvako banArasIdAsane "khosarAmatI" kahevA lAgyA. A ekAnta dazA saM0 1692 sudhI rahI." -jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, pR. 576-78 2 "kavi banArasIdAsanA anuyAyIomAthI kumArapAla ane amaracaMda Adi, jeo potAne AdhyAtmiko kahevaDAvatA hatA, temano zve. upA0 zrIyazovijayajIne AgarAmAM sAkSAt paricaya thayo ane te matanuM khaMDana karavA temaNe 'adhyAtmamata khaMDana' mULa 18 zloka para khopajJavRtti sAthe ane 'adhyAtma mataparIkSA' nAme prAkRtanA 118 zloko racI te para savistara TIkA paNa racI". -jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, pR0 578 nuM TippaNa, 3"catuHsahasrIzlokAnAM zatatrayasamanvitam / pramANamasya granthasya nirmitaM tatkRtA khayam" // 1 // 4 "tatpaTTabhUSA mahasA'tipUSA suvarNanairmalyavidhAnabhUSA / virAjate zrIvijayAdiranaH prabhuH prabhAdhyApitadevaratnaH // 4 // teSAM rAjye mudA'kAri vADmayaM yuktibodhanam / meghAd vijayasaMkSena vAcakena tapakhinA" // 5 // -yuktiprabodhanATaka, prAntaprazasti / 5 "vijayante te guravaH zailazararSInduvatsare (1757) teSAm / AdezAd dezapateH sthitiH kRtA rAjadhAnyantaH" // 7 // 6 "cAturmAsyAmasyAM nAnA zrIAgarAvarA''khyAyAm / nAnAyogairucitai racitA candraprabhA sudhiyA // 8 // 7"khAne saSTasahasralakSaNadharaH klaptAbhiSekaH suraiH sendraH sASTasahasramAnasahitaiH kumbhaizca vRttaiH stutH| granthe'pyaSTasahasrasammitatayA sallakSaNailekSite kuryAt so'bhyudayaM dhiyAM samudayaM vIrastrilokIguruH" // 14 // w Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijymhaakaavy-prstaavnaa| banAvyo' ane saubhAgyavijaya temaja meruvijaye tapAsyo hato.' A graMtha 'mesANA- zreyaskara maMDaLa' taraphathI pragaTa thayelo che. 14. haimazabdacandrikA- A vyAkaraNagraMtha vidyArthIne prAthamika praveza mATe bahu ja saMkSepamA banAvela che. A prantha 'kaccha-patrI, khetazI khIyazI'taraphathI pragaTa thayo che.' 15. haimazabdaprakriyA-A vyAkaraNa graMtha uparyukta caMdrikAthI moTo che. tenI prati pUnAnA bhAMDArakara InsTiTyUTamAM che. [jyotiSgrantha] 16. varSaprabodha-racanA samaya jJAta nathI, paraMtu graMthanI prAnta prazastimA zrIvijayaprabhasUrinA paTTadhara zrIvijayaratnasUrinI zAsanadhurAmAM A graMtha banAvyo evaM svayaM granthakAre ja lakhyuM che; tethI pratIta thAya che ke A paMthanI racanA saM0 1732 mAM zrIvijayaratnasUri AcArya banyA te pachI thaI; ema nakkI thAya che.' potAnA ziSya meruvijayatuM temAM smaraNa kayuM che. graMthamA tera adhikAra cha; utpAtaprakaraNa, karpUracakra, padminI. cakramaMDalaprakaraNa, sUrya ane candranA grahaNanuM phala, pratyeka mAsamAM vAyuno vicAra, varasAda lAvavAnA ane bandha karavAnA maMtra-yaMtra, sATha saMvatsaronAM phala, grahonI rAzio Upara udaya asta vA vakrInuM phala, ayana mAsa pakSa ane dinano vicAra, saMkrAntiphala, varSanA rAjA mantrI Adino, varasAdanA garbhano, vizvAno, Ayavyayano vicAra, sarvatobhadracakra ane varasAda jANavAnA zakuna Adi viSayono samAveza che. granthakAre uktagranthano saMbaMdha 'sthAnAGgasUtra' nAmanA trIjA aMga sUtra sAthe batAvyo che. AnuM bIjuM nAma 'meghamahodaya' paNa che. A graMtha saMskRta-prAkRta bane bhASAmA che, hiMdI-gujarAtI bhASAmAM anUdita thaI pragaTa thayela che. 1 "zrImeghavijayanAnopAdhyAyo'dhyAyatatparaH paramaH / candracandraprabhA cake bhAnudayabuddhivRddhikarI // 11 // bhaTTojinAnA bhavadIkSitena siddhAntayuktA vara kaumudI yaa| zrIsiddhahemAnugatA vyadhAyi saivAzriyA bhAnuvibhodayAya" // 12 // 2"hemacandrasuguroH vinayasya siddheH zAstrArNavo'labhata pUrNadazA rasena / dIpotsavasya divase kuzalena yo'sau saubhAgya-meruvijayAdibhirIkSyamANaH" // 15 // -candraprabhAbyAkaraNa, pUrvArddhaprAntaprazasti / 3"zrIvijayaprabhasUreH preSyaH ziSyaH kRpaadivijykveH| zrImeghavijayavAcakavaraH kRtAM candrikA cakre // prauDhAyAH sarasAbhAM vRthA vinirmAntu bAlasya / [bhAvAH zarmadA mugdhAyA rUpazrIH paThanakRtAM krIDAhetuH // ] TIkA-zrIvijayaprabhasUrerityAdi spaSTam / zrIzca vijayazca tau zrIvijayau tAbhyAM yuktA prabhA buddhistejaH pratiSThA zobhA yasmin , IdRzaH sUrigaNapatistasya sevakaH kRtpratyayAnAM candrikAmiva candrikA prakAzarUpAM cke| prauDhAyA iti haimavRttistasyAH / ke ke bhAvAH ? vacanasUtravyavasthAdayaH zarma sukhaM tasya dAyakA na santi, sarve'pi sukhadAH sadA asyA laghukhAt / mugdhAyAH vaicityakalitAyAH krIDAmAtrapravRttAyAH rUpazrIH rUpaprasAdhanaM saiva paThanakRtAM vilokanakRtAM krIDAhetuH" // -haimazabdacandrikAvyAkaraNa, prAntaprazasti / 4"zrImattapAgaNavibhuH prasaratprabhAvaH pradyotate vijayataH prbhnaamsuuriH| tatpapAtaraNirvijayAdiratnaH khAmI gaNasya mahasA vijitapuratnaH // tacchAsane jayati vizvavibhAsane'bhUd vidvAn kRpAdivijayo divijnmsevyH| ziSyo'sya meghavijayA''hayavAcako'sau granthaH kRtaH sukRtalAbhakRte'tra tena" // -varSaprabodha, prAntaprazasti / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRta 17. ramalazAstra - yadyapi A grantha maLyo nathI parantu uparyukta mecamahodaya' mAM teno ullekha Ave che. A grantha paNa potAnA ziSya meruvijaya mATe lakhyo hato. 8 18. hastasaMjIvana - A granthanA 525 zloko che. te upara kartAnI svopajJavRtti 'rekhAzAstra' nAme che. A graMtha hastarekhAnA viSayamAM bhAratIya jyotiSanuM sapramANa surekha varNana pUruM pADe che, tenuM bIjuM nAma 'siddhajJAna' paNa che. A graMtha 'mohanalAlajI graMthamAlA'mAM pragaTa thayo che. 19. udayadIpikA - A graMthamAM prazna kADhavAnI paddhati mATenuM vizada varNana che. saM0 1752 mAM zrAvaka madanasiMha mATe praznottararUpe racelI che.' A grantha chapAyo nathI. 20. praznasundarI - A graMthamAM paNa prazna kADhavAnI paddhatinuM TraMkamAM varNana che. AnI prazastimAM keTalAka graMthono racanAkrama paNa jaNAvyo che. A grantha pragaTa dhayo nathI. 21. vIsAyaMtra vidhi - AmAM vIsAyaMtranI vidhinuM varNana che. je padmAvatI stotranA antargata kAvya vivaraNa para vRtti samAna che. temAM arjuna patAkA, vijayayaMtra vAparavAnI vidhi che. A sivAya bIjAM keTalAMka yaMtra racyAM hoya ema paNa jaNAya che. 'A grantha 'mahAvIra granthamAlA'mAM pragaTa thayo che. 1 "natvA'rhantaM pArzvabhAsvadrUpaM zatezvarasthitam / zrIzrAddhamadanAt siMhe dharmalAbhaH pratanyate // 1 // kRpAmUle'rhatAM dharme zrImeghavijayodayaH / gavAM rasaprasAreNa bhUyAd jIvanasaMpade // 3 // - udayadIpikA, prArambha / 2 "caryA'sau praznasundaryA dhuryA mAdhuryazAlinAm / vyAnake nInukAryA (?) dhAryA vAryAdibhiH zriye // 1 // preSyastapAgaNapatervijayaprabhAkhyasUrIzituH kavikRpAvijayasya ziSyaH / cakre vicArya racanAM sA'stu nityA bhogazriye samanuyojitadharmalAbhAt // 2 // sUryAcandramasau yAvad yAvanmerumahIdharaH / zrIpraznasundarIsiddhyai tAvat tripurasundarI // 3 // padmAvatI nAgaloke madhyaloke prabhAvatI / zrutadevIzvarI tUrddhvaloke tripurasundarI // 4 // tad musta (?) meghavijayaiH vatvakaiH ( vAcakaiH ) praznasundarI / vihitA dharmalAbhena kUratA gaktaMtI ( makSatIM ) zriyAH // 5 // AyaM sAmudrikaM nAmnA dvitIyaM lokavizrutam / sUkSmAkSaraM tRtIyaM syAt turthaM tripurasundarI // 6 // padmAvatyabhidhAnAmaM zuddhaM prakaraNaM smRtam / paJcamaM pacamairvAcyaM saMzodhyAdhikadhIdhanaiH" // 7 // - praznasundarI, prAntaprazasti ( AcArya zrIkSamAbhadrasUripAsedhI prApta ) / 3 " zrI meghavijayaH prAptopAdhyAyapadavizrutaH / bhUvizvetyAdikAvyasya vyAkhyAnaM cakRvAnidam" // 1 // vijayayantraprabhAve - 4 "evaM zakunakheTAnAM sthAnAd viMzatiyantrakam / nizcitaM meghavijayazriyA vibhavavRddhidam" // 21 // * arddhapadena viMzayantra vyavasthA - "prAcInAnucAne tribhAgadAnAdi hai kazeSe'pi / kRtaguNayantraM racitaM khavANahayantraM dvaye zeSe" // 2 // " tanmArgAnugatadhiyopAdhyAya padastha meghavijayena / viharajjinayantramiha sphuTIkRtaM vijayakaram " // 3 // "rephasya vyaJjanalenaikonale pazca vA sthitAH / ahaMpadAd viMzayantraM meghAdivijayoditam // 12 // padmAvatIstavane kathitaviMzatiyantra pratiSThA - " vAcake meM ghavijayai viMzadyantra susUtritam / zrIvIra- pArzvayatpadmAnubhAvAdastu siddhidam" // vijayayantrASTamagatyA yavanamataviMzatiyantra pratiSThA - "devyA padmAvatyA bhagavatyA svamakathitayantrasya / saMvAdArthaM vivRtaM vAcaka meghAdi vijayena" // 10 // "tapAgacchezasUrIzavijayaprabhasevakaH / kRpAdivijayadhIrANAM ziSyo'rhacchAsanapriye" // 49 // - anubhUta siddha vizAdikalpasaMgraha / For Private Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvya-prastAvanA / [adhyAtma] 22. mAtRkAprasAda-racanA samaya saM0 1747. A graMtha adhyAtmaviSayano che. A graMthamAM "OM namaH siddham" varNAnAya para vivaraNa kayuM che ane OM zabdanu rahasya spaSTarUpe batAvyuM che. prastuta graMtha dharmanagara (dharamapurI) mAM banAvyo evaM svayaM graMthakAre ja lakhyuM che.' 23. brahmabodha-A grantha yadyapi maLyo nathI paraMtu saMbhavataH temAM AdhyAtmika viSayonuM varNana haze, ema lAge che. 24. ahaMdgItA- A graMthanA 36 adhyAyo che ane temAM jainadarzananuM varNana spaSTarUpe karyu che. A graMtha "mahAvIra prantha mAlA"mAM pragaTa thayo che.' vaLI temaNe 'paMcatIrthastuti-saTIka', temaja 'bhaktAmarastotra' para TIkA racI che. A sivAya kavie aneka gujarAtI kRtio-1 jainadharama dIpaka, 2 jaina zAsanadIpaka 3 AhAragaveSaNA, 4 zrIvijayadevasUri nirvANarAsa, 5 kRpAvijaya nirvANarAsa, 6 coviza jina stavana, 7 pArzvanAmastotra, vagere racelA maLI Ave che. 3. kAvya paricaya prastuta 'digavijaya mahAkAvya sattaramI-aDhAramI zatAbdinA mahAn prAbhAvika ane mahAvIrasvAmInI paTaparaMparAnA 61 mA bhaTTArakAcArya zrIvijayaprabhasUrinu caritavarNana Alekhe che ane prAsaMgikarUpe temanA guru zrIvijayadevasUrinuM paNa carita varNave che. yadyapi zrIvijayadevasUrinu carita prastuta kAvyanA kartA mahopAdhyAya zrImeghavijaya gaNie ja svataMtrapaNe AlekhatuM 'devAnanda mahAkAvya racyu che; temAM paNa temaNe zrIvijayaprabhasUrinu varNana ApIne potAno bhakti-atizaya batAvyo che. e sivAya kharataragacchIya upAdhyAya zrIvallabhapAThakanuM 'vijayadevamAhAtmya' paNa temanuM carita vistArathI Alekhe che. prastuta kAvya ane uparyukta 'devAnandakAvya'nA abhyAsathI ema kahe, atyukta nahi gaNAya ke A bane kAvyo zrIvijayadevasUri ane zrIvijayaprabhasUrinA caritavarNanamA pUrvArddha ane uttarArddharUpe bhAga bhajave che; kemake 'devAnandakAvya'mAM AraMbhelu zrIvijayadevasUri ane zrIvijayaprabhasUrinuM carita varNana 'digavijayakAvya'mAM tenA ja anusandhAnarUpe AgaLa vadhe che. 'devAnandakAvya' 'mAghakAvya'nI samasyApUrtirUpe sAta sargomAM che, jyAre 'digvijayakAvya' tera sargomAM svataMtrapaNe zabdAlaMkAra ane arthAlaMkAranA kavitvamaya varNanathI bhareluM che. tethI AmAM prastuta AcArya, varNana bahuja ochaM che. 4. nAmakaraNa kavie A kAvyarnu nAma 'digvijayakAvya' rAkhyuM che, te nAmAnukaraNanA itihAsa tarapha dRSTipAta karatA 'zAGkaradigvijaya' Adi digvijayAnta kAvyanAmonuM smaraNa karAve che. 'digavijayakAvya' eTale dizAonA vijayanuM varNana; ethI zrIvijayaprabhasUrie karelA gAma, nagara ke zaharenA vihAravarNanadvArA bhaugolika mAhitI Ape e saheje samajAya te che. kavie udayapura, zaMkhezvara, sirohI, AgarA, banArasa, paTaNA ane sameta1 "oM namaH siddhamityAdervarNAmnAyasya varNanam / cakre zrImeghavijayopAdhyAyo dharmasAdhanam // saMvatsare'zvavAgezvabhUmite (1747) poSa ujavale / zrIdharmanagare pranthaH pUrNazriyamazizriyat" // -mAtRkAprasAda, prAntaprazasti / 2"ito'dhikaM kizcana mAtRkAyA vyAkhyAnamAdezi mayA vitatya / zrItattvagItAhitasatpratItA'dhyAyeSu sjyeydhiyottressu"|| -mAtRkAprasAda / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRta zikhara Adi moTA moTA sthaLonuM varNana kayuM che, te hakIkata karatAM kavitvadRSTine vadhu sparza che. tethI zrIvijayaprabhasurinu carita jANavA mATe antamAM Apela pariziSTano bhAvAnuvAda ApyA pachI kAvyasAra mIce ApavAmAM Ave che. 5. pariziSTano bhAvAnuvAda zrIvijayaprabhasUri pratyakSa prabhAvazALI, pratijJAzIla, jJAnAbhyAsI, graMthasaMzodhaka, pratibhAvAna, upadezaprabhAvanAmA prayatnazIla ane kriyAniSTha hatA. teo duSkara tapathI vighnone dUra karatA. gacchane smAraNA-vAraNAdi baDe vyavasthita rAkhatA ane potAne AdhIna gItArtho temaja saMghanA abhyudaya mATe yatnazIla rahetA. temano janma kacchanA manoharapuramA saM0 1677 nA mAhasudi 11 nA divase thayo hato. pitAnuM nAma zavagaNa ane mAtAnuM nAma bhAnumatI (bhAMNI ) hatuM. teo vRddhopakezavaMzanA ane ghoSA gotranA hatA. pote nava varSanI laghu vaye eTale saM0 1686 mAM zrIvijayadevasUri pAse dIkSA laI zrIvIravijaya nAma dhAraNa kayuM tuM. temane saM0 1701 mAM paMnyAsapada ane saM0 1710 nA vaizAkha sudi 10 nA divase gaMdhAramA AcAryapada maLatAM teo zrIvijayaprabhasUri nAme prasiddhi pAmyA. eka samaye paramaguru tapAgacchAdhirAja zrIvijayadevasUri jinazAsananI paTTaparaMparAnA pravAhane vadhAravA "mArA pachI zAsanAdhIza koNa thaze;" e prakAre sUrimaMtravaDe dhyAna kayuM tyAre vadhatA tapa-japathI AkarSita thayelA maMtrAdhiSThAyaka deve te sthaLe AvIne namaskArapUrvaka sUrine vijJapti karI ke, "he svAmin ! hajI zAsananA adhiSThAtAnI dIkSA ye thaI nathI. ApanuM AyuSya paNa lAMbu che. tethI AvI ciMtA karavAthI zaM? avasare sAmAnya tapathI mane saMbhAratAM huM AvIne tarata ja kahI jaIza." e pramANe kahIne deva tirohita thayA. keTaloka kALa vItyA pachI potAnI pATe jinazAsananA adhirAjanI sthApanAno avasara joI gaMdhapura (gaMdhAra ) mA jaIne gurue dhyAna kayuM tyAre te ja kSaNe maMtrAdhiSThAyaka deve AvIne nivedana karyu ke, "he svAmin ! saubhAgyanidhAna, vidyA-mahAsAgara, tyAgI, utkaTa cAritrazIla, saraLa svabhAvI zrIvIravijaya ( zrIvijayaprabhasUri ) mahArAjane paTTe sthApavA yogya che. teo kezavanI jevA traNa bhuvananA upakAraka, puruSottamanI jevA narakanA nAza karanAra, ane jagatne AnaMdadAyI, zivanI jema mahAvratI, kAmavijetA ane dakSa, prajA prati premALa, bRhaspatinI jevA nirmaLabuddhi temaja vidvAnomAM zreSTha che. emanI AgaLa mAnathI ye mahimA adhika vadhaze" A pramANe kahI deva tirohita thayA. gAMbhIryasAgara gurue bahAra devavANIne anumodana ApatA zubha zakuno joyAM tethI zAsananA adhinAyaka mATe saMghane vizvAsa Apyo ane dRDhacitte nirNaya karIne rAjanagara (amadAvAda)thI tarata AvelA ratnA zAha pramukha rAjanagarasaMghanA AgrahathI khaMbhAta, pATaNa, sUrata vagere aneka deza, nagara ane gAmonA saMgha samakSa gaMdhAra baMdare atizayavALI zrImahAvIrasvAmInI mUrti AgaLa, maMdiranA prAMgaNamAM vikramasaMvat 1710 nA vaizAkha sudi 10 ne guruvAre puSyanakSatramA sArA muhUrte zrIvijayadevasUrie zrIvIravijayane potAnI pATe sthApyA. e samaye tyAMnA citravicitra moTA moTA maMDaponI bhavya zobhA nihALavA mAnavamedanI UlaTI hatI. vividha vAjiMtronA nAve AkAza pradezane kyAI sudhI vyApta karI dIdho hato. dhUpAdinI sugaMdhe vAtAvaraNane bharI dIdhuM hatuM ane jyAM tyAM harSa-pramodabharI vArtAno jharo vahI rahyo hato. tyAre sajjana ziromaNi akhainA putra vardhamAne potAnI mAtA sAhebadevI sAthe pratyeka ghare rupiyA sahita thALInI lAMNI karI ane caturvidha saMghane vastrAdi dAna vaDe utsavanI zobhA vadhArI. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijymhaakaavy-prstaavnaa| 11 zrIgurue ciMtaveluM, iSTa upadezathI nirNIta kareluM ane upAdhyAya zrIkamaLavijaya gaNinI anujJApUrvaka AcAryapada ApIne temanuM nAma zrIvijayaprabhasUri rAkhyu. kemake vijayI, jagatane ArAdhya, yazasvI, prabhAvazALI evA bhagavAna, Adya varNothI 'zrIvijayaprabha' ebuM nAma joDAtuM hovAthI e nAma pADavAmAM AvyuM. te pachI gurue zrIvijayaprabhasUri sAthe sUrata baMdare e caturmAsa karI, rAjanagaramAM caturmAsa kayu. saMghamA mukhya (nagarazeTha) zA. sUrAnA putra zA. dhanajIe gurune vijJapti karI vaMdana mahotsava zarU karyo. e mahotsavamAM ekaThA thayelA aneka manuSyone rahevA mATe moTA moTA paTamaMDapo evA bAMdhavAmAM AvyA hatA ke temA sUryanA kiraNano saMcAra thaI zake tema nahoto. aneka prakAranAM dhavalagIto sAMbhaLavAmAM citranI mAphaka ekAgra thayelI mAnavamedanIthI suzobhita moTA paTamaMDapamA mUkelA siMhAsana para zrIvijayaprabhasUrine sthApIne guru zrIvijayadevasUrie potAnI samAna ja temane gaNavA-gaNAvavA mATe AgaLa UbhA rahI sArA muhUrtamA vaMdana kayu. A joI lokoe AnaMda kalarava ko. te pachI sarva saMgha samakSa paramagurue kahyu, "jevo hu~ cha tevA A che mATe samagra saMghe temane upAsavA. saMsArasAgaramA pravAsa karatA mAnavIone A guru naukA samA hovAthI temane kadApi choDavA nahi". te pachI zrIvijayaprabhasUri vaMdana mahotsavathI maNinI mAphaka saMskArazuddha thaI adhika teja-prabhAvathI dIpavA lAgyA. e samaye zA. dhanajIe aDhAra hajAra mahamUdikAnI prabhAvanA karI ane sarva saMghanI paridhApanikA karI. te pachI eka caturmAsa ahammadapuramAM karIne gurunI sAthe zrIvijayaprabhasUrie zrIyugAdideva (zatraMjayatIrtha )nI yAtrA karIne dIvanA rahevAsI bhaNazAlI zA. rAyacaMda pramukha saMgha sAthe (giranAra vagerenI) yAtrA karIne teo saurASTra-saMghanA AgrahathI unnatapura (UnA) padhAryA. saM0 1713 nI aSADha devazAyI ekAdazInA divase prAtaHkALe zrIvijayaprabhasUrie niryAmanA vidhi karyA pachI zrIvijayadevasUri svarge saMcaryA. bhagavAna mahAvIrasvAmInA nirvANathI je duHkha gautama gaNadharane thayuM hatuM tevU zrIvijayadevasUrinA nirvANathI zrIvijayaprabhasUrine thayu. keTalAka divaso A duHkhAvegamAM vahI gayA. jIvana-maraNa e saMsArano svabhAva che, evaM samajI zoka rahita thayA tyAre caturvidhasaMghanA AgrahathI saM0 1713 mAM sArA muhUrte zrIvijayaprabhasUrie bhaTTArakapada laI gurunI pATane alaMkRta karI. teja divasabhI zivapurI (sirohI) pradezamA yationA vihArano be varSa pahelAMthI ja niSedha thayelo hovAthI tyAMnI vadhAmaNI AvI. te ja varSe dIvanA rahevAsI zAha nemidAse ATha hajAra mahamUdikAnA vyayathI gurune sAthe laIne zatraMjayatIrthano moTo saMgha kATyo. ____e prakAre gurue saurASTramA daza caturmAso kayA. temanA tapaHprabhAvathI saM0 1715-17 ane 20 nA varSoMmAM paDelA traNa duSkALo saurASTra dezamAM prasAra na pAmyA; kemake jIrNadurga (jUnAgaDha) ane gujarAtamA dhAnya AvyA ja karatuM. saM0 1723 nA varSe ghoghA baMdare jasU nAmanI zrAvikAe bharAvelI aneka jinapratimAonI zrIsUrie pratiSThA karI. gurunu mAhAtmya joI vipakSIo tiraskAra pAmatA zaramAvA lAgyA ane guruno mahimA vadhavA lAgyo. Ama bhaTTAraka banyA pachI gacchano bhAra vahana karatAM upadeza-prabhAvanA uparAMta saMgha sAthenI yAtrAo, biMba pratiSThAo yoga-upadhAna vahana vagere dharma kAryo ane mahotsavo karyA. soraTha, kaccha, hAlAra, marudhara, mevAta, mAlava ane dakSiNano jaina saMgha temanI AjJAmA hato. temaNe AbU, suvarNagiri, za@jaya, giranAra, zaMkhezvara, vArANasI ane sametazikhara sudhInAM tIrtha sthaLonI yAtrA karI tyAMnA dharmasthAnonI temaja saMghanI vyavasthA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRta paNa karI. Ama ugra vihAra karI kacchadezamAM AvyA tyAre tyAMnA rAjAe temanuM sanmAna kayu. dIvabaMdaramA meghabAI nAmanI zrAvikAne gacchapatine padharAvavAno utsAha thatAM tyAMnA saMghano zrIsUrine bolAvavAno vicAra thayo. AthI meghabAIe potAnI bahUo vagere parivAra sahita kaccha jaI AcAryane vinati karI. AthI sUri dIva AvyA. ajAharA pArzvanAtha, zrIvijayahIrasUrino thUbha vagerene vaMdana karIne teo UnA padhAryA. A utsavamA meghabAIe ghaNuM dravya kharacyu. gurue dIvamA lAgalAgaTa cAra comAsAM kAM. te pachI jetAMbAie zarbujayano saMgha kADhyo, temAM zrIgurue saMgha sAthe pAchA dIva padhArIne navalakha pArzvanAthane vaMdana karyA. deza dezanA saMghapatio ane manuSyoe AvIne pUjA-prabhAvanA karI. dIvamA saMghapati abhayacaMda ane sAmA nAmanA maMtrIe AgrahathI gurune traNa comAsAM karAvyAM. gurue chaTha, aTTama, nitya ekAzana, AyaMbila, nIvI vagere tapazcaryAo karI. te pachI guru UnA padhAryA ane tyAM saM0 1749 nA vaizAkha vadi ekAdazIne dine anazanapUrvaka cauvihAra AdarI terasane dine svargavAsa pAmyA. parikha jesaMga suta vijayasaMge terakhaMDI maMDAvI temAM zabane padharAvyu tyAre zrAvakonI ThaTha jAmI hatI. je sthaLe zrIhIravijayasUri ane vijayadevasUrinA thUbho hatA tenI najIkamAM ja sugaMdhI dravyathI zabano saMskAra karyo. tyAM parikha vijayasaMge zrIvijayaprabhasUrino thUbha karAvyo. te pachI zrIvijayaratnasUri paTTadhara thayA. [- juo, 'zrIvijayaprabhasUri-nirvANarAsa'.] 6. kAvya sAra sarga.1- kavie kAvyAraMbhamAM coviza zlokomA 'svastizrI' thI zarU thatA covize tIrthaMkaronI stuti karI che. pachI zrIgautama tathA indrabhUti pramukha gaNadharone stavIne durjananiMdA, kAvyahetu, kAvyanAma ane jaMbUdvIpa, varNana - jemA nadI, parvato ane vanonuM varNana 'saMgrahaNI' mujaba ApeluM che. sarga. 2-bharatakSetranuM AlU~ ye varNana 'saMgrahaNI' mujaba AlekhyuM che. sarga. 3-bhagavAn mahAvIranA atizayo ane samavasaraNamA rahIne bhagavAne upadeza karyo tenuM varNana che. sarga.4- bhagavAna mahAvIranI paTTaparaMparamAM thayelA zrIvijayaprabhasUri sudhInA paTTadhara AcAryonuM varNana che, temAM zrIvijayadevasUri 60 mA bhaTTAraka thayA; temanuM carita varNave che ___ zrIvijayadevasUri bhaTTAraka thayA te pachI mAravADa, saurASTra, gujarAta, mevADa Adi dezomAM viharatAM bhavya prANIone upadeza Apyo. e upadezathI dharma pAmelAoe moTA moTAM caityo. jIrNoddhAro ane pratiSThAo karAvI. mevADAdhIza rANA jagatsiMhe zrIdevasUrinA upadezathI udayasAgara ane pIcholA nAmanAM be moTAM sarovaromAM thatI jIvahiMsA baMdha karI. vaLI khaMDita jinamaMdirono uddhAra paNa te rAjA pAse karAvyo. mevADathI teo vihAra karI amadAbAda AvyA ane potAnA samudAyano vadhI paDelo bhAra haLavo karavA temanA ziSya zrI vijayasiMhasUrine yuvarAjapade sthApyA. zrIvijayasiMhasUrie paNa te samayanA upasthita kalahazatrUone jItavA prayatna karyo, ane nirmoha bhAve gurunA hRdayane jItI lIdhuM. potAnA samudAyane vAraNAsmAraNAdi zikSAprakArothI vazamAM ko. __pachI devasUri tyAMthI vimalagirinI yAtrAe saMghasahita cAlyA. te saMghamAM bIjA nagaronA aneka saMgho AvIne maLyA hatA. temAM aneka ratha, ghoDA, UMTa ane hAthIo hatA. saMghanA dhanADhya zrAvakoe mArganA pratyeka gAma-nagaromAM aMgapUjA mATe ane dAnamAM sonA-rUpAnI puSkaLa mudrAo vAparI, saurASTrano puNyocita kAryothI uddhAra ko. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvya-prastAvanA / navAnagara (jAmanagara) mAM devasUri cAturmAsa sthita rahyA. te samaye dakSiNa dezanI caturikA nAmanI bhakta zrAvikA devasUrine vAMdavA AvI ane teNe aneka mUrtionI pratiSThA karAvI temaja sAdharmikavAtsalyathI tyAMnA saMghane prasanna karyo. caturikA je, devasUrinAM chellAM cAra caturmAsamAM AvIne temane dakSiNamAM padhAravA vijJapti karatI hatI; teNe avasara joI vyAkhyAna samaye ja savinaya vinati karI ke, gurudeva ! dakSiNamAM ApanA padhAravAthI aneka prakAranAM sukRta-puNyakAryo thavAnI AzA che. A prakAranI pratidina vijJapti karatAM zrIdevasUrie cAturmAsa pachI dakSiNa tarapha vihAra kayoM ane dakSiNanA auraMgAbAdamAM prathama cAturmAsa karyu. te pachI vIjApUramAM cAturmAsa kayuM jyAM devacaMdra nAmanA dhanika zrAvake devasUrihastaka biMbapratiSThA karAvI. te pachI devasUrie moTA saMghasahita kalikuMDa pArzva ane karaheDA pArzva nAmanA tIrthonI yAtrA karI vIjApUra tathA barhAnapuramAM be caturmAsa vItAvyAM. pachI teo tilaMgadezamA vicaryA ane temaNe bhAgyapuramA yavanapati (kutubasAhi )ne upadeza ApI jinabiMbanI pratiSThA karI. pachI teo vIjApUra AvyA ane tyAM caturmAsa kayuM ane temanA upadezathI prabhAvita thayelA tyAMnA pAdazAha (idalasAhi) e samagra dezamAM govadhanA niSedhanI AjJA pharamAvI. tyAM devacaMdra nAmanA zrAvake jinabiMbanI pratiSThA karAvI ane amaracaMdra nAmanA munine vAcaka padavI apAvI. devasUri dakSiNamAMthI sIdhA gujarAta tarapha AvyA ane zrIvijayaprabhasUrine AcArya banAvyA. guruzrI vijayaprabhasUri AcAryazreSTha devasUri sAthe saurASTramAM AvyA ane tyAM UnAmAM devasUri anazana laI devagata thayA. sarga. 5-te pachI zrIvijayaprabhasUrie bhaTTArakarUpe saMghasamudAya para potAnI AjJAno dora jamAvyo ane saMghIya vyavasthAne banAvI rAkhavA ugra vihAro karyA. teo prathama dIva nagaramAM AvyA ane tyAMthI nAvadvArA dariyAne vaTAvI, gAma-nagaromAM upadeza ApatA zatraMjaya tIrthe AvyA. ane tyAM ghanaughapura (ghoghA) mAM caturmAsa kayu. tyAMthI punaH vimalagirinAM darzana karI teo amadAvAda AvyA ane tyAM be caturmAsa karyA. tyAMthI teo zaMkhezvara tIrtha thaIne, temaNe pATaNa AvI caturmAsa kayu. tyAMthI punaH zaMkhezvara thaI smayahRtipura (sirohI) mAM caturmAsa vItAvI jIvA nAmanA zrAvakanA dRDha AgrahathI udayapuramA pAzvajinanI pratiSThA karavAne acalagiri (AbU) gayA. tyAMnA bhIlonA nAyake gurunA upadezathI trasa prANIono vadha na karavAnI pratijJA karI. tyAMthI teo nAhIpUra thaIne tyAM bhavya samArohapUrvaka temanuM svAgata thayaM. tyAMnA rANAe potAnA senA-saraMjAma sAthe zAhIrIte temanuM svAgata karI zrIvijayaprabhasUrine vaMdana kayu. sarga.6-gururAja tyAMthI Adi jinezvaranA vaMdana mATe khaDaga nAmanA vAgaDa maMDaLamAM gayA. tyAM vAgaDa bhUpatine pratibodha pamADI teoe pAchA udayapura AvIne caturmAsa kayuM ane tyAMnA rANAne jainadharmamAM dRDhAnurAgI banAvyo. caturmAsa vItatA gururAje mevADanA pratyeka gAme viharatAM virahatAM jinadharmano upadeza karyo ane pratiSThAmahotsavo karyA. sarga. 7 - udayapurathI teo sAptacchadikapura (sAdaDI) AvyA. tyAMthI medinIpura, nArAyaNapura, Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRta saMgrAmapura, mAlyapura, ane mAravADa AvyA. mAravADamA temaNe [saM0 1732 mAM ] zrIvijayaratnasUrine AcAryapade sthApyA. sarga. 8-teo saM0 1737 mAM zivapurI (sirohI) AvyA ane tyAMnA zaMkhezvara pArzvajinane stutipUrvaka vaMdana kayu. ( kavie tenuM varNana atyaMta kavitvamaya vANImAM karatAM Akho sarga rokyo che.) sarga. 9-sirohImA vasatAM zrIvijayaprabhasUri tyAMnA saMgha ane potAnA ziSyAdi vargane upadeza ApasA ja rahyA. tyAMthI teo suvarNagiri (jAlora) gayA. te giri paranAM jinacaityonI lakSmI, parvatanI zobhAne vadhAratI hatI. tenA para rahetA moTA dhanADhyo (koTyAdhIzo), kavio, paMDito ane tyAM vidyAdharonI ramaNIo AvatI hovAthI e giri svarga samo dIse che. tenI nIce jAlaMdhara (jAlora) gAma che. tyAM paNa aneka jinavihAro zobhe che. tyAMthI teo medinIpura gayA ane keTaloka samaya tyAM pasAra kayoM. sarga. 10- tyAMthI teo vihAra karatA karatA bAdazAha jahAMgIranA pATanagara (AgarA) mA AThayA. AgarAnI vATikAo, prAkAro, jihAMnAbAda, bAdazAhano mahela, vepArIonI havelIo, upavano vagerenuM varNana kavitvadRSTie karAyeluM che. sarga. 11-AgarAnuM varNana, yamunA, gaMgA, sarasvatI ane traNe nadIothI banelI triveNInuM varNana, pArzvanAthanA janmasthala vArANasI nagarI ane tyAM vasatA loko, tyAMnAM gRho, upavano vagairenuM suMdara varNana che. tyAMthI pUrvadeza tarapha vihAra karatAM pattana-paTaNA AvyA ane tenA mArganuM varNana karavAmAM AvyuM che. sarga. 12-paTaNAnA jinamaMdiro ane nAgarikonuM varNana temaja bihAra nagaranA nAgariko ane tyAMnA suMdara bhavanonuM varNana rocakabharI zailIe kayuM che. sarga 13 -A sargamAM sammetazikharanuM varNana che. badhAye parvatomAM A parvata zreSTha ane pavitra cha. covize tIrthaMkaro ane gaNadharonu stutipUrvaka A parvatarnu mAhAtmya kavie bhakti-AvezamA varNavyuM che. prAnte, sAkSararatna AcArya zrIjinavijayajI ane vidvadvarya paM0 becaradAsajIe samaya samaya para ApavA yogya sUcanAo ane preraNAo na ApI hota to A graMtharnu saMpAdana kArya A svarUpe bhAgye ja prakAzamAM AvI zakataH e badala temano AbhAra mAnU chaM. amadAbAda / 1-9-44, aMbAlAla premacaMda zAha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTollikhita-bhadvArakAnAM ghttnaakrmH| 1 vijayasenamUriH |saM01705IlAdurge pratiSThA kaaritaa| saM0 1604 nAradapuryA janma / saM0 1713 UnAnagare vargamanam / saM01613 diikssaa| 3 zrIvijayasiMhamUri:saM01626 paMnyAsapadam / saM01644 jnm| saM01628 upAdhyAyapadapUrvakamAcAryapadam / saM01654 diikssaa| saM0 1632 cAMpAneradurge'hatpratimAzatAnAM prtisstthaa| saM0 1652 bhaTTArakapadam / saM0 1672 vAcakapadam / saM01654 vijayacintAmaNipArzvabimbasya zakandara saM01681 sUripadam / pure prtisstthaa| saM0 1684 gaNAnujJAnandimahotsavaH / saM0 1671 svargamanam / saM0 1708 navInapure svargamanam / 2 zrIvijayadevasariH 4 zrIvijayaprabhamUriHsaM0 1634 IDaradurge jnm| saM0 1677 manoharapure janma / saM0 1643 diikssaa| saM0 1686 diikssaa| saM0 1655 paNDitapadam / saM0 1701 paMnyAsapadam / saM01656 upAdhyAyapadapUrvamAcAryapadam / saM0 1710 AcAryapadam / saM0 1658 pattane gaNAnuzAnandimahotsavaH / saM01713 bhaTTArakapadam / saM01671 bhttttaarkpdm| saM0 1715 saM0 1673 katicidupAdhyAyaiH svakIyamataM saM0 1717 surASTrAdeze cAturmAsakam / praadusskRtm| saM01720) saM0 1687 mIramojAkhyabhUpasamIpe sAgarapAkSikaiH | saM0 1723 ghoghAbandire jasUkAritA'hatpratimAnAM saha vaadH| pratiSThA kaaritaa| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAya zrImanmeghavijayagaNiviracitaM digvijayamahAkAvyam prathamaH sargaH / oMe~ hrI~ zrI~ klI~ arha zrIzaGkezvarapArzvaparamezvarAya jagadIzvarAya jagadekavIrAya namaH // svastizrIrnasurAsurakSitibhRtAM vAllabhyamabhyasyati yetpAdAmbuja sevanA paricayAdunnItapItadyutiH / tAruNyAtizaye jagatrayajayaM rUpeNa labdhvA svayaM kAruNyAd bhagavAn sa nAbhitanayaH puSNAtu puNyodayam // 1 // granthakArakRtAni TippaNAni zrI saGkezvara pArzvArhaddhyAnodudhiyA mayA / kAvye digavijayAhvAne kizcid vitriyate'dhunA // 1 // [1] 1 'svastizrIH' maGgalakSmIH sarvatra [ zubhakAryAss- | cayAt' ata eva 'unnItapItadyuti' riti heturalaGkAraH / rambhe ] vallabhA / 2 tatra kaverutprekSA 'yatpAdAmbuja sevanApari saMpAdakakRtAni TippaNAni yatkIrttitaguNAmbhodhibindusparzaprasAditaH / mAdRzo'pyalpamedhaH syAt kiM punaH stutikrud gaNI // 1 // pUrvA''cAryairanekairyaguNAmbhodhinimaJjane / kRte'pi na gatAH pAraM tadguNAmbhodhaye namaH // 2 // guNAmbhodhiM zrImadvIraM praNipatya ca sadgurum / ambAlAlAssvavidyArthI kurute kAvyaTippaNam // 3 // [1]1 'vAllabhyam' priyatAm / 2 'abhyasyati' adhIte / pItavarNa rajaH syAt / 4 'nAbhitanayaH' nAbhinAnnaH rAjJaH putraH 3 pItadyutiH' RSabhadevaprabhoH suvarNakAntimattvAt / kamale'pi | zrIRSabhadevaprabhuH / 5 For Private Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [prathamaH sargaH svastizrIriva yasya mUrtiramalA mUrttava lokapriyA ___ sevyA bhvysuraasurai'nvrviprauddhprbhaabhaasuraiH| zrIpadmAsanasaMsthitA karatale lIlAmbujAlaGkRtA so'smAkaM vijayAya nAma vijayAsUnurjinaH stAd bhuvi // 2 // khastizrIvibhavAya zaMbhavavibhurbhUyAt tRtIyo'rhatA yasya dhyAnavidhAnanizcitadhiyAM sarve vidheyAH suraaH| adheiyaM hRdi nAmadheyamanizaM vAhAbhujAmIzvarai___ dhyeyaM nistularUpadheyamapi ca syAt punnynaipunnytH||3|| svastizrIsaritAM payonidhiradhijJAnaM mahAse(ze)vadhiH siddhInAmavadhirvidhividhiRcA kAruNyatAruNyabhAk / AdyaH sarvavidAM vidAntikadhRtirdhyAne'dvitIyo giri merurme rucaye'bhinandanavibhU ratnatrayasyAstu sH||4|| khastizrIratikarmakarmaThamatiyoM yogabhAjAM patiH saubhAgyaprakRtiH kRtistutizataiyA'varNyamAnA''kRtiH / namrImartyapatiH pratiSThitamahAlakSmIyazaHsaMtatistIrthezaH sumatizciraM sa jayati dhyaanaadhiliinaa''ytiH||5|| 10 [2] 1 'zrIpadmAsanasaMsthitA karatale' anyApi lakSmIH nAm' aNimAdInAm [ 'aNorbhAvo'NimA, mahAnapi bhvtynnuH'| karatale ambhojaM dhatte, padmAsane tiSThati iyamapi karatale padmare- hai. kAM. 2 zlo. 116] / 5 vidhiH' brhmaa| vidhikhyaa'ngkitaa| RcAm' vidhayaH kriyA''cArarUpAstallakSaNavedapAThAnAm / [3] 2 'vidheyAH' vinayasthAH / "vidheye vinayasthaH syAd' iti [hai. kAM. 3 zlo0 96] / [5] 7'dhyAnAdhilInA''yatiH' dhyAne'dhilInA spaSTIbhUtA [4] 3 'adhijJAnam' jJAnamadhikRtya nidhireva / 4 'siddhI-AyatiruttarakAlo yasya saH / [2] 1 'navaraviprauDhaprabhAbhAsuraiH' navyo yaH sUryastadvat prauDhA | dhinidhiH' iti [ hai. kAM. 2 zlo. 106] 8 'vidAntikadhRtiH' yA prabhA tAbhiH dedIpyamAnaiH / 2 'vijayAsUnuH' 'vijayA' mAtuH | vizeSeNa dAntikAnAM tapaHkezasahAM dhairyam 'tapaHkezasaho dAntaH' putraH ajitnaathprbhuH| iti [ hai. kAM0 2 zlo0 475] [3] 3 'zaMbhavavibhuH' saMbhavanAthaprabhuH / 'zaMbhave saMbhavo'pi 9 'advitIyaH' shresstthH| 10 'vibhU ratna' atra ro re luga dIrghaca' iti [zabdaratnAkaraH, kAM0 1 zlo. 4] 4 'Adheyam' AdhAtuM | zcAdidutaH' 1-3-41 iti siddhahaimasUtreNa rakAralopaH pUrvayogyaM stheyamiti yAvat / 5 'khAhAbhujAmIzvaraiH' devatAnAmadhipaiH ukArasya dIrghazca / 11 'ratnatrayasya' jJAna-darzana-cAritrarUparatnatrayasya / indrriti| 6 'nistularUpadheyam' nirupamaM rUpadheyaM rUpam 'nAmarUpa- 151 12 'saubhAgyaprakRtiH' zobhano bhago rUpaM zrIrvA yasya sa bhAgAd dheyaH' 7-2-158 iti siddhahaimasUtreNa khArthe dheyapra- subhagastasya bhAvaH saubhAgyaM-saubhAgyA prakRtiH khabhAvaH yasya sH| tyyH| 2 'kRti' vidvAn / 13 'namrAmayapatiH' namrAH amAH devA[4] 7 'mahAzevadhiH' mahAnidhiH 'nidhAnaM tu kunAbhiH zeva- steSAM patiH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 2-10 ] digvijaya mahAkAvyam / svastizrIrmakarAkarAt samudabhUcchaivI kathA'sau vRthA kintu snAtrajadugdhavArdhikalikAsaMlabdhajanmA hyasau / tad yasya RmapUjanairbahujanaiH sadyaH samAsAdyate zrIpadmaprabhanAmadheya bhagavAn jIyAt sa padmA'GkitaH // 6 // svastirvasati sma vismayakaraprAjyaprabhAbhAjane yatpAdadvitayambujanmani tatastat svastikAlaGkRtam / prANamrAmara mauliratnarucibhizcitrIyitaM dIvyati zrImAn so'stu supArzvazAzvataravidoMSAbhizoSAya naH // 7 // svastizrIrnijasodaraM jinapateryasyAMhiyugme sthiraM * matvA pUrNakalAdharaM samuditasnigdhA''zayA satvaram / reme'bhyetya tataH praNemuSi jane hyeSA vizeSAssdarA zrIcandraprabhazambhuradbhutatayA bhAgyodayAyAstu naH // 8 // svastizrIkairapIDanotsavavidhau vadvAvadhAnaH prabhuH prAvINyAd dhavalaM dukUla madhAdAmUlacUlAssvRtam / gaGgA bhaGgataraGgasaGgasubhagA tenaiva yasya dyutiH zrImAn suvidhirvibodhavidhaye sAhAyyakarttA'stu naH // 9 // svastizrIH pratilokamokaiMsi guNaiH svasyAnurUpaM patiM manye'nveSTumiva bhramantyanudinaM saMgatya muJcatyamum / antastApabhRtA vRtA jinapatiM yaM zItalatvaM zritA sArasyAnnanu zItalaH sa bhagavAMstanyIdalaM maGgalam // 10 // kAlaGkAraH strIvasatau tadvaiziSTyAt / [ 6 ] 1 'svastizrIH' svastizrInivAsa cihnametad yena svasti nena NatvabhAvaH // [6]1 'makarAkarAt' samudrAt / 2 'zaivI kathA' zivAmnAyA | prasiddheH ] 10 'prANamuSi' praNAmaM kartari atra "adurupasarga" ityapaurANikI kathA; yathA caturdazaratnAnAM madhye lakSmIviziSTaratnasya janma samudrAdabhUditi / 3 'snAtrajadugdhavArdhikalikAsaMlabdhajanmA ' [ prabhoH janmAvasare snAnArthaM devatA meroH zikhare prabhuM nayantIti jainAmnAyastasmAt ] snAnAd samudbhUto yo vArdhiH samudrastasya kalikA vIcayastAbhyaH prAptajanmA / 4 'aso' lakSmIH / 5 'padmAsGkitaH' padmalAJchanena cihnitaH athavA lakSmIrekhayA yuktaH / [716 " ambujanmani' kamale / 7 ' prANamrAmara mauliratnarucibhiH' prakarSeNa A samantAnnamrAH praNatAH ye amarAsteSAM mastakeSu yAni ratnAni teSAM kAntibhicitrIyitam / 'prANama' ityatra "adurupasarga" 2-3-77 iti haimasUtreNa Natvam / 8 'doSA'bhizoSAya' rAtrINAM pApAnAM vA nAzAya / [8]9 'nijasodaraM ' svabhrAtaram [ candro'pi samudrAdajanIti | dhAtoH AzIrliGa rUpam / * P. sthitaM / 3 [9] 11 'karapIDana' 'karapIDanaM' vivAhaH / 12 'dukUlaM ' ' kSaumaM dukUlaM dugulaM syAdU' iti [ hai0 kA0 3 zlo0 333] 13 'adadhAd' 'DurbhAgk' dhAraNe ca iti dhAtoH hyastanyAH rUpam / 14 ' AmUlacUlAssvRtam' pAdAbhyAM Arabhya mastakazikhAparyantaM channam | 15 'vibodhavidhaye' samyagjJAnakarmaNe / [10] 16 'okasi' gRhe 'oko nivAsa AvAso' iti [ hai 0 kAM0 4 zlo057] 17 'bhramantI' 'bhrama' calane iti dhAtoH zatRpra vyayatvAt strIliGgasya rUpam / 18 'vRtA' sambhaktA / 'vRDz' sambhaktau 'sambhaktiH saMsevA' iti dhAtoH ktapratyayasya rUpam | 19 'sArasyAt' sarasasya bhAvaH sArasyaM tasmAt / 20 tanyAd 'tanUyI' vistAre iti For Private Personal Use Only 5 10 15 20 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [prathamaH sarga: khastizrImati yogazAlimanasi stheyAn vimuktistriyAH preyAn yaH prabhuradbhutairatizayaiH zreyon vineyAn prati / jeyAn karmaripUna vijitya sahasA meyAn zivasyAdhvano ___ dhyeyAn bodhanayAna dideza sudRzAM peyAn sa naH zreyase // 11 // svastizrIdevapUjopahitahitakRtAM dIpradIpAGkarANAM / vyAjAdU rAjA surANAmaruNakiraNabhAga yA DuDhauke purastAt / sA nityA''sId yadaMhayordazanakharazikhAvezato'zeSatoSaM devaH zrIvAsupUjyaH prathayatu paramAnandadIpotsavaM naH // 12 // svastizrIvimalA''zaye'nurajati lAnAvaMdAnAdibhi bhaktivyaktimupeyuSI jinaguNodgAnaspRzAM bhUsTazAm / yatpAdAjanakhAvalImiSabalAllakSmIprasUnaprasU__ statkaNThasthitakaNThikA kimu vadatyevaM sa devo mude // 13 // khastizrIH samupAzrayat kimu miSAd yatkauGkumA''lepajAda ___ vyAkhyAyAM puruSottamo'yamiti tadrAgeNa yasya prbhoH| gaurI deharuciM vicintya nicitAmaGge ya'nantaprabho stveiSA pativallabheti hRdaye spardhA'nusaMvardhanAt // 14 // svastizrIH sthiratAmupaiti niyateH zrIdharmabhaktA''tmanA mityeSA'tra janazrutiH zrutibhRtA nizcIyate khAkhyayA / yenAnantacatuSTayI rasamayI bhUtA'tipUtA''tmanA ___ zrIdharmo bhagavAn navAn sa vibhavAn deyAt satAM sotsavAn // 15 // svasti zrIvizvasenakSitidhava ! bhavate yasya vaMzoSNaketu. hetuH kIrterbabhAsejjani janitavipacchAntirarhana sa shaantiH| rA~jJastrANe'pi labdhe viyati niyatitaH saiMhikeyo hinastI tyAmRzyA''yasya yasya kramazaraNamagAcArugokarNataNaH // 16 // [12] 1 'rAjA' ityatra tRtiiyaa|| svAt prabhustasya / [4] 2'kauDamA''lepajAd miSAda' kauGkamA''lepamiSeNa | [16] 5 'zrI vizvasena kSitidhava!' iti sambodhanam / svastizrIrevAzliSTA ityutprekSA / 3 'gaurIdeharuciM' yato'yama-6 bhavate svasti astu / 7 'rAjJaH' cndrsy| 8 'saiMhikeyaH' nantaprabhustadasya gaurI bhavAnIdehadyutimiSAdAzritA, iyaM bahu-rAhaH siMhazca / 2 'Ayasya' AyAsaM udyama vidhAya / 10'gokatayA vllbhaa| 4 'anantaprabhoH' anantaH zeSanAgastadAbharaNa. parNataNaH' gokarNo mRgavizeSastasya tarNaH bAlaH / [1111 'zreyAn' zreyaH kartA / asmin zloke zreyAMsa- [haikAM. 3 zlo0 475] prabhoH spaSTollekho nAsti paraM 'zreyAn' iti zabdena zreyAMsanAtha: 1416 'puruSottamaH' puruSazreSThaH kRSNazca / 7 'anantaprabhoH' pratIyate] 2 'zivasyAdhvanaH' mokSasya mArgasya / anantanAthasya zambhozca / [12] 3 nakhara' nakharaH nakhaH "karaje nakharastrISu nakho'strI-" [15] 8 'bhUtA' prAptA / 'bhUDaH prAptau' 2-4-19 ityAdinA iti zabdaratnAkaraH [kAM. 3 zlo. 172] NiDhi bhAvayate prApnoti iti 'bhU'dhAtoH ktapratyayasya rUpam / [13] 4 'vimalA''zaye' nirmalabhAve athavA vimalaprabhoH 9 'atipUtA''tmanA' atipavitritA''tmanA / vicaare| 5 'avadAnAdibhiH' zuddhakarmAdibhiH 'avadAnaM karma zuddham [16] 10 'trANe' rkssnne| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 11-21] digvijayamahAkAvyam / svasti zrIkukSaye'stu stutizatamathavA'vatu vai tuSTibhAjAM rAjAM svargasya rambhAnaTanaghaTanayA dhIranIrAjanAM saa| yasyAmazyAmakIrtistribhuvanavijayI cakrabhRttIrthanAtha: pAthodhioMdhivArAM samajani bhagavAn kunthunaamaa'bhiraamH||17|| khastizrIhRdayapriyaiH sahRdayairyogIva yo gIyate bhogI zrIbharatasya muktasamaraH zrImAnarastIrthakRt / bimbe yasya maNImaye sumanasAM srak kaNThagA saMkramAd dve rUpe dadhatIva vakti vibhutAM tIrthezacakrizriyoH // 18 // svastizrIbhraMmarIva yanmaNimayA'rcAsannidhau bambhramI tyutphullannavamallikAsumanasAmAmodamedakhalA / svacchandAdamarIgatAgatavidhau jAtapraticchandata chindyAnmallijino jane'tra vRjinAjanyAnyajanyAni naH // 19 // khastizrImunisuvrato'bhidizatAduddizya dizyaM saMtaH ___ padmaunandanasaMjJayA'GgamahasA vismArayan sa saram / yatpAdapraNamantRRnAkimukuTajyotirjalAntarlala naGkasthaH kamaTho'pi karmaTha iva prodbhAsate cairyayA // 20 // khastizrI sarasI ivAmRtarasA''pUNe vibhorlocane __yannIlotpalavaibhavaM jagRhatuzcitraM na tat kizcana / tenaitannanu sevate'GkamiSato yasyAMhipaGkeruhaM putraH zrIvijayasya naH sa vijayaM puSyAjinendumiH // 21 // 20 [19] 1 'zrIkukSaye' zrInAcyAH rAjapatnyAH [kuntha- [19] 3 'ajanyAni' itayaH / nAthaprabhoH mAturnAma zrIstasyAH] kukSaye svasti astu / [20] 4 'dizyaM' digbhavaM vstu| 2 sataH sajanAn uddizya 2 svargasya rAjAM stutizataM sA kukSiH avaitu praamotu| / dizatAt / 5 'padmA' padmAdevI lakSmIzca / [17] 1 'cakrabhRt tIrthanAthaH' cakravartile tIrthaGkarapadaprAptiH / / 13 'vRjinAt' pApAt / 14 'janyAni ajanyAni' utpAditAni 2 'pAthodhiH' smudrH| 3 'bodhivArAM' samyagdarzanarUpajalAnAm / ajanyAni itayaH / [18] 4 'zrIbharatasya bhogI' SaTkhaNDabhAratasya bhoktRlena [20] 15 'padmAnandana panAyAH nandanaH putraH kAmadevaH cakravartI / 5 'muktasamaraH' iti sthAne 'nanditanaraH' iti | 16 "nRnAkimukuTa" manuSyadevatAnAM mukuTaH zirastrANaH / pAThAntaraM mUlapratI dArzatam / na tIna dala paTavibhAga 17 17 'kamaThaH' kacchapaH 'kaccharaH kamaThaH kUrmaH' iti [hai. kAM. aranAthaprabhuH / 8 'sumanasAM' devatAnAm / 9 'saMkramAda 4 zlo. 419] prabhoH kUrmalAJchanayuktatvAt / 18 'caryayA' pratibimbanAt / 10 'tIrthezacakrizriyoH' tIrthakRt cakravartI ca puujyaa| tayoH zrIH lkssmiistyoH| - [21] 19 'sarasI' kAsAraH 'kAsAraH sarasI saraH' iti [19] 11 'bamdhramIti' 'bhramU' calane iti dhAtoH yaluba- [hai. kAM. 6 zlo. 160] 20 'aGkamiSataH' lAJchanavyAjAtU ntasya ruupm| 12 'AmodamedakhalA' sugandhena medayuktA / [naminAthaprabhorlAJchanaM padmamiti prasiddhiH] Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 mahopAdhyAya megha vijayagaNikRtaM svasti' zrIpatinA trikhaNDabharate sAmrAjyarUpaM rayAlebhe vairibalaM vijitya sakalaM yasyAGgasAhAyakAt / sarvAGgINazivAya so'stu bhagavAn nemiH zivAnandano bhAkhA~zcArudAruzailazikhare nityodaya zrImayaH // 22 // svastizrI sukhasaMtatiH zubhamatirvidyA'navadyA sthitiH nityaM sajjanasaMgatiH zivagatiH sAmrAjyalakSmIH sthirA / yasya zrIparamezvarasya caraNAmbhojanmasaMsevinAM sa zrIpArzvajino'STasiddhividhaye dhyeyastrisandhyaM budhaiH // 23 // svastizrIranugAminI bahurasA syAt kAminIvA''hatA vighnAnAM vilayastathA ripujayaH kSudrAdibhItikSayaH / yasya zrItrijagatpateH smRtikRtAM paJcAsyalakSmA prabhuH zrI vIro'tigabhIradhIracaritaiH pAyAdapAyAt sa naH // 24 // yeSAM vizeSAGgabhRtAM pravRtterainekapAnAmiva garjitAnAm / dhairyaM dhiyAM syAnnijapAkSikANAM te gautamAdyA gaNino jayantu // 25 // daGgazobhA tripadInibandhAdvaistena yeSAM saMkalArthasiddhiH / jItyeva bhadrA gaNanAyakAste mahendrabhUtipramukhAH sukhAya // 26 // [25] 1 'vizeSAGgabhRtAm' vizeSeNa mahAkAyAnAM pakSe | 4 'dhairyam' sAhasaM pANDityazca / AcArAdyaGgadhAriNAm / 'pravRtteH' pravRttiH vArttA tasyAH [26] 5 'tripadI' gAtrabandhaH utpAdAdi [ utpAdavyayadhau['vArttA pravRttirvRttAnta udantaH' iti hai0 kAM0 2 zlo0 174 ] | vyAdi ] padatrayI vA / 6 'hastena' zuNDAdaNDena pANinA vA / pakSe dAnavAritasya / 2 'anekapAnAm' anekAn pAnti itya ne kapAsteSAm / pakSe [ gajAnAm ] 3 'garjitAnAm ' mattA 7 'mahendrabhUtipramukhAH' indrabhUtyAdyAH [ gaNadharAH ] zakraRddhau nAm [ 'matte prabhinna- garjitau' iti hai0 kAM0 4 zlo0 286 ] | prakRSTAH / [22] 1 'zrIpatinA' kRSNena / [ asmin zloke itivRttaM varttate tadyathA - kRSNajarAsandhayoryuddhaprasaGge yAdavasainyaM jarAsandhena jarAgrastaM kRtaM tena neminAtha saMdarzitamUrtyAH snAtrajavAri AnetuM kRSNaM prAhiNot / kRSNasya pratyAgamanaM yAvat neminAthaH khasya bhujabalena zatrusainyamaruNat / vAri AnIya kRSNena sainyaM jarAvimuktaM kRtaM pazcAt zatrusainyaM vijitya jayalakSmIM lebhe iti / 2 ' sudAru' 'sudAruH pAriyAtrakaH' iti [ hai0 kAM0 4 zra0 97] atra kave raivataka iSTaH paraM sudAruzailaH pAriyAtrakasya vAcakaH, na raivatakasya / kavinA kutracid sudAruzabdaH raivatakavAcI dRSTaH syAt tenAtra prayojito jJAyate / [23] 3 'aSTa siddhividhaye' aNimAdyaSTa siddhividhAnArtham / aSTasiddhayastAvad [ prathamaH sargaH "leghimAvaMzite zivaM prAkAmyaM mahimA'NimA / yaMtrakAmAvasAyitvaM prItiraizvaryamaSTadhA // [ iti hai 0 kAM0 2 0 116 ] [25] 4 'paJcAsyalakSmA' siMhalAJchanaH / 5 'apAyAt' vighnAt pApAd vA / [25] 6 'gautamAyAH' gautamagaNadharAdayaH / [26] 7 'yadaGgazobhA' yasya zarIrakAntiH pakSe yasya prabho - rAcArAdyaGgAnAM kAntiH / 8 ' tripadI dvayoragrajaGghayoH pazcimajaGghAyAM gajasya bandhanam 'tripadI gAtrayorbandha ekasminnapare'pi ca' iti [ hai 0 kAM0 4 0 296 ] 9 'sakalArthasiddhiH ' samagravastUnAM siddhiH / 10 ' jAyeva bhadrAH ' bhadrajAtikAH hastiSu bhadrajAtikAH gajAH zreSThA gaNyante / pakSe khabhAvena RjuprakRtikAH / For Private Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam / eko'pi sUrirdhanarAzibharttA yadA''gamo rAjagRhe zubhAya / padaprasAdAjjagatIM punAnA vandyA na kiM sUriparamparA sA ? // 27 // saMrakhatI saMnnihitA hitAya jaDe'pi padmAbhyudayena bhUyAt / nandanIyA kevinA vinoderyA rAjahaMsaiH sarasohyate'rthe // 28 // ye saMyaMtA apyaparasya bandhaM vinAzanaM vA janayantyavazyam / dUreNa heyA na mumukSuNA kiM te zRGkhalA bhAsi khalAH phalArthe // 29 // asaGkhyakUTaH sthepuTAH prapAtasthAnAni bhImI vilasanmahebhyaH / docagotrA api mekhalA'GkA hitAya teSAM bhuvi pakSapAtaH // 30 // yukto'tijihmairviTapairagamyaH pravRttiheturbahunimnagAnAm / gotrAsdhyAyata mekhalo yastai smin varatrAzikharAdhirohaH // 31 // [ pAThAntaram ] jaMgajjugupsuH samitiprayogI sadApyasAdhairmalahRd virAgaH / sphuradguNagrAmakathA maunI nibandhabhedaM na vivede kiM saH // 32 // [27] 1 'sUriH guruH / 2 ' dhanarAzi bharttA' dhanasamUhaM puSNAti / 3 'yadA''gamaH' yasya surerAgamaH siddhAntaH / 4 'rAjagRhe' rAjagRhanAmanagare / 5 'zubhAya' [ kalyANAya ] abhUditi zeSaH / pakSe- 'yadA''gamaH' yasya guroH Agamanam / 'rAjagRhe' candragRhe karkarAzI uccasthAnatvAt / 6 'padaprasAdAd' padAni vAcakAdIni pradAnAt / padya 22-32 ] [28] 7 'sarasvatI' sarasvatI devI / 8 'sannihitA' yojitA / 9 'jaDe' mAze mUrkhe | 10 'padmA'bhyudayena' lakSmIvardhanena / 11 'AnandanIyA' varddhanIyA / 12 'kavinA' paNDitena / 13 'rAjahaMsai: ' rAjasu haMsaiH zreSTheH / 14 'artha sarasA' iti // [ pakSe 'sarasvatI' vANI / 'jaDe'pi' jaDe'pi / 'padmA' lakSmIH zobhA iti yAvat / 'rAjahaMsaiH' candrasUryaiH / 'Uhyate' dhAryate / candrArkamaNDale likhitaiva // 'sarasvatI' nadI / 'jaDe' jale [ 'Dalayoraikyam' iti niyamAt ] / 'kavinA ' brahmaNA / devIpakSe'pi rAjahaMsaiH Udyate vimRzyate ] [ 29 ] 15 'saMyatA' anyo'nyaM baddhA / 16 'aparasya bandhaM janayanti ' 17 'vinAzanam' azanaM bhojanaM vinA / [ pakSe 'saMyatAH saMvarakuzalAH / 'aparasya bandham' kAvyAdisaMdarbham / 'vinAzanaM janayanti' vinAzaM prApayanti // [30] 18 'kuTaiH' kUTAni zikharANi chalAni vA / 19 'stha puTAH' vipamonnatAH / 20 'prapAtasthAnAni' prapAto'vaTaH skhalitaM vA tadAspadam / 21 'bhImA' rudrAH | 22 'vilasanmahebhyaH ' [30] 1 'avilasad mahebhyaH' mahebhyaH mahAssvyaH lakSmIvAn avilasad vilAsaM karoti sma / 2 gotrA H ' parvatAH / 8 'mekhalA ' kaTisUtraM parvatasya madhyabhAgo vA / 4 'pakSapAtaH ' pakSe pAtaH pakSANAM vA pAtaH nAza iti yAvat / For Private bila, sad, mahA, ibhya, iti padavibhAgaH [ bavayoraikyamiti ] bile sIdantIti bilasadaH sarpAH mahAmahiSAstebhyo'pi / 23 'sadoccagotrA' viziSTavaMzA api / 24 'mekhalA'GkA:' me, khala, aGkA, iti padavibhAgaH / 'me' mama, 'khalAGkAH' khalavat, aGkazciddhaM lakSaNaM yeSAM te // [31] 25 ' atijihmaH' ativakaiH / 26 'viTapaiH' viTapAH zAkhAH durjanAzca taiH / 27 'pravRtti" zikSAkaraH / 28 'nimnagAnAm' asanmArgagAnAM puMsAm / 29 'gotrAdharaH ' bhUdharo gotreNa hIno vA / 30 'adhyAyatamekhala:' adhikaM AyatA mekhalA yatra / adhi, Ayatame, khalaH, iti padavibhAge prakRSTaH adhyAyaH adhyAyatamastatra khalaH dUSakaH / 31 'tasmin varatrAzikharAdhirohaH ' tasmin varatrayA rajjukayA zikhare'dhirohaH / vara, trAsi, khare, 'dhirohaH, iti padavibhAge trAso'sminnastIti trAsI [ trAsayatItitrAsI iddRk ] khare'dhiroho varam // [32] 32 'jagajugupsuH' saMsAranindakaH saMsArarakSako vA / 33 'samitiprayogI' samitaya iryAyAH samitiH kalahaH [ samitiprayogI raNatatparaH ] 34 'sadApyasAdhuH' satAmApyaH sevyaH [ prApyo'bhigamya iti yAvat; sAdhuH sajjanaH ] 35 'malahRt' malaM pApaM harati pakSe malo devAdipUjAyAmazrAddhastadvat hRdayaM yasya saH pakSe pApahRt ] 36 'guNagrAmakathAsu' guNabhAjanarUpAsvapi grAmakathAsu / pakSe guNasamUhavArtAsu / 37 'maunI' abhASakaH dezakathA niSedhAt / 38 'nibandhabhedaH' nibandhaH karmabandhastasya prakAraM pakSe kAvyAdidoSam / 39 'viveda' vetti / [31]5 'nimnagAnAm' saritAm 'srotakhinI dhunI sindhuH savantI nimnagAsspagA' iti [ dhanaJjayaH cho0 24 ] [32]6 "adharaH' 'athAdharaH hInavAdini' iti [ hai 0 kAM 2 zlo0 11] Personal Use Only 5 10 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [prathamaH sarga: prayAnti ye prema janeSvapUrva vaidheyarAjo'pi vinA nimittam / parasya vaikRtyanibaddhacittAste sajjanAH santu mayi prasannAH // 33 // muMkhe nibandhasya khelapravRttiM budhAH sudhAvanna mudhA'''driyante / sraveda vinaitAM vilasatpadA gaurasau rasaughaM na yato'dbhutA'pi // 34 // sa bhAsatAmanyaguNAnurAgaH sabhA saMtAmullasatIva yasmAt / pramodayaM prApya gavAM rahasye pramodayantI hRdayaM kavInAm // 35 // labhyAH kavInAM sukRtaH purANaiH sabhyAH kRpApUrNadRzaM dizantu / yayA'bandhuprabhayeva loko'padoSavRttinirisAnurAgaH // 36 // jagadgurUNAmatigauraveNAbhinamya samyak caraNAravindam / prArabhyate'pUrvadhiyA'nubhAvyaM zrAvyaM mayA 'digavijayAkhyakAvyam // 37 // ihAsti jaimbUpapadaH prathIyAn , dvIpovanIpaH sakalAzrayANAm / pradIparUpaH khasamIpavRttyorUrddhasthitA'dhaH sthitalokayoryaH // 38 // khairNA''tapatrapratimaM sumerumuccairdadhAnaH kssitibhRtprdhaanH| zItAtizItodakayo rayAbhyAM kRtottarAsaGga ivaiSa reje // 39 // 10 [33] 1 'apUrva prema' apremo dveSa ityrthH| [34] 5 'gauH' vANI surabhizca / 2'vaidheyarAjo'pi' mUrkhavarA api pakSe vidheya eva vaidheyo [35] 6 'sabhA satAmullasatIva' satAM samA ullasatIva / vinayI tadrAjo'pi / vinayakarAH santaH / 3 'vinA nimittam 7 'pramodayam' jJAnodayam / niSkAraNaM svArtha vinA pakSe nirarthakam / / [36] 8 'apadoSavRttiH' apagatA doSavRttiryasmAt saH / 4 'parasya vaikRtyanibaddhacittAH' paradUSaNalamamanasaH pakSe vai | 9 'girisAnurAgaH' iti samastapade parvateSu sAnUnAM zikhanizcitaM parasya kAryAnurAgimanasaH / rANAM rAgo lohitimaa| 13811vaidheya' vaidheyo mUrkhaH 'vaidheyo mAtRzAsitaH' iti / [37] 17 'jagadgurUNAm' jagato guravasteSAm / atra [ hai. kA0 3 zlo0 16 ] 'vaidheya' vinayasthaH 'vidheye vinayasthaH 'jagahuru' ityanena hIravijayasUreH smaraNaM saMbhAvyate tasya syAt' iti [hai. kAM. 3 zlo0 96] | tathAvidhabirudatvAt / [34] 2 'mukhe' praarmbh| 3 'nivandhasya' granthasya / 4 'khala- | 18 aparvadhiyA' aparvabamA athavA parvadhita 18 'apUrvadhiyA' apUrvabuddhyA athavA 'pUrvadhiyA' iti padakhe pravRttim' durjnprvRttim| pUrveSAM buddhyA yathA pUrvaiH kathitaM tathaiva / / 5 'budhAH' paNDitAH kavayaH granthakartAra iti yAvat / ____19 'anubhAvya' khayamanubhUyamAnaM caritraviSayaM khaM prayujyeti / 6 'Adriyante' gRhNanti / 7 "vilasatpadA' vilasanti padAni | 20 'zrAvyam' zrotuM zrAvayituM vA yogyam / pAdA vA yasyAM sA / 8 'rasaugham zRGgAravIrAdirasAnAM oghHprvaahH| [38] 21 'jambUpapadaH' upa samIpe pUrva vA padasyetyupapadaM [35] 9 'bhAsatAm' dIpyAtAm 'bhAsi' dIptau iti dhAtoH jambU upapadaM yasya sH| jmbuutruprdhaanlaajmbuudviipH| paJcamyAH rUpam / 10 'anyaguNAnurAgaH' anyeSAM guNAnAmanurAgaH22 'prathIyAn' vistRtH| 'yojanazatasahasraviSkambho jmbuupriitiH| 11 'gavAm' vANInAm / 12 'pramodayantI' Ananda-dvIpaH' iti [ tattvArthaH 3-9] 23 'avanIpaH' avanIM pRthvI pAti yantI pramodaM kurvntii| rakSatItyavanIpaH raajaa| [36] 13 'kRpApUrNadRzam' kRpayA prasAdena pUrNAzca te dRzastam / 139124 'svarNAtapatrapratimam' suvarNasya chtrtulym| 25 athavA kRpAvijayaH iti svagurornAma smRtam / 14 'abjabandhu- 'kSitibhRtpradhAnaH' parvateSu shresstthH| 26 'zItAtizItodakayoH' zItaprabhayA' sUryakAntyA / athavA caritranAyakasya 'prabha' ityanena zrIprabha- lAtizItala jalayuktayoH 'zItA' 'atizItA' iti nAnyau nadyau / sureH smaraNam / 15 giri sAnurAga iti padavibhAge 'giri' 27 'rayAbhyAm' vegAbhyAm / 28 'uttarAsagaH' prAvAraH "vaikakSe vANyAm / 16 'sAnurAgaH' anurAgena prItyA saha vartamAna iti| prAvArottarAsaGgo bRhatikA'pi ca" iti [hai. kAM0 3 zlo0 336] Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 padya 33-50] digvijayamahAkAvyam / ratnaprabhAyAH prathamAMzarUpe siMhAsane'yatnanibaddharatne / yastasthivAn digvrknykaabhirvyaadhuuymaanaanilcaamrshriiH||40|| velA'balAstUGgataraGgahastaiH payonidherya samavAkiranti / samIranunnA maNimauktikAnAM vrajena vApanayojitena // 41 // yaH svairmaNIbhirnagarAjajanyairnadImahAvegalaghuprayuktaiH / ratnAkaratvaM jaladhervidhatte saMmAnayogyatamaucitIyam // 42 // kiM kharnivAsaH sphuTatAmupaiti tArAvatArAnizi bhiitbhiitH| kacit prabhAte prapalAyya yAti sthAne'dhipaH kauzika eva tasya // 43 // svarge'pi sambhAvya bhiyA'surANAM calAcalatvaM tadidaM surANAm / purI sumeroH zikhare'dhyuvAsa dvIpAdhirAjaH zaraNaM prapadya // 44 // ekaiva sindhurvanamekameva saro'pi caikaM divi vedyate jaiH| dvIpe sahasrapramitAstaTinyaH koTiH pramANaM sarasAM vanAnAm // 45 // manyAmahe dvIpavare hyamuSmin mahauSadhImRtpayasAM vizeSam / indrAbhiSeke tata eva teSAmAditsayA''yAnti surA dharAyAm // 46 // raso na tAhaka divi devabhojye sudhAndhaso dvIpamupetya tasmAt / johUMyamAnaM havirAkhadante jAjvalyamAne jvalane pravizya // 47 // tAvada vimAnasthalalakSapUSNesvagasya lakSmIvijayasya cihnam / dvAtriMzadete vijayA vibhAnti dvIpe jinAnAM januSA'tipUtAH // 48 // yatprAbhRtaM kAJcanabhUmibhAge tArAvatArAt tridivaM karoti / muktAmaye'rAjata kumbhazobhA tatrendubimbapratibimbanena // 49 // divA vibhUtibahudhaiva yasya dvIpAdhirAjaH pratibhAti rtnaiH| tatsaMvare rautricaroDaratnaiH svargasya shobhaabhiniveshleshH||50|| 15 20 1401 1 'ratnaprabhAyAH' 'rataprabhA' iti prathamanarakasthita- [47116 'sudhAndhasaH' sudhA'mRtamandho'naM bhojyaM yeSAM te pRthivyA nAma tasyAH / "atha ratnaprabhA gho" iti haimaH [abhi. devAH 'andhaH pIyUSamamRtaM sudhA' iti haimaH [abhi.ciM. kAM. 2 ciM. kAM0 5 zlo. 3 sthitazeSe zlo0 1] / zlo. 3] / _ [41] 2 'samIranunnAH' pavanena kSiptAH / 3 'grajena' samU- 17 'johUyamAnam' atizayena hUyamAnam 'huMkU' dAnAdanayoH hena / 4 'vardhApana" vadhAmaNI iti bhASAyAm / [dAnamatra haviSprakSepaH, adanaM bhakSaNam ] iti dhAtoH yadi kRte 0 'nagarAjajanyaH pvtraajotpnnH| 6 'ratnA''kara- Anaz pratyayasya rUpam / 18 'jvalane' agnau / khama' ratnAnAmAkarastasya bhaavH| 7 'samAnayoH' ndiiprvtyoH| / [48119'vijayA mahAvidehasthitadvAtriMzadvijayAH / [43] 8 'kauzikaH' indraH 'kozikaH pUrva digdevA'psaraHkha- 20 januSA' janmanA [ adyApi viMzativiharamAnajinAnA videhe gezacIpatiH' iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 2 shlo087]| janmasambhavAt ] / [44] 9 'purI' amarAvatI [abhi. ciM. kAM0 2 zlo0 92] [49] 21 prAbhRtam' Dhaukanam / [45] 10 "sindhuH' vrggaa| 11 'vanam' nandanam [abhi. 10 sindhuH khgnaa| 11 'vanam' nandanam [ abhi. [50] 22 'tatsaMvare' tatpidhAne / ciM. kAM0 2 zlo. 92] 12 'saraH' nandIsaraH [abhi. ciM0 23 'rAtricaroDuratnaiH' rAtricarazcandraH, uDUni tArAzceti rAtricakAM0 2 zlo. 92] 13 'jJaiH' budhaiH / 14 'taTinyaH' ndyH| roDUni eva ratnAni taiH / / [46] 15 'mahauSadhI mRtpayasAm' mahatI cAsau auSadhI ca 24 'abhinivezalezaH' ISad nirbandhaH 'nirbandho'bhinivezaH mahauSadhI mRcca payazca iti / / syAt' iti haimaH [abhi. ciM. kAM0 6 zlo0 136] / di0 ma02 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [prathamaH sargaH yadbhUSaNAnAM maNimauktikAnAM rAtrau viyadarpaNavimbitAni / / utpazyato nazyati rUpagarvaH svargapradezasya tadaiva srvH||51|| kaviqdho vA gurureka eva kharge harermAnasaraJjanAya / samudbhavantyatra sahasrazaste kastena nokasya tulaavimrshH||52|| dvIpena sArdhaM tulane guNaudhairyadUrvvaloke laghutA babhUva / tenAyamuccaiH sthiratAmavApa nidarzayan skhaM vrapayA nizIva // 53 / / atyAkulo bhogikulena nAMgaloko dvijihvA''zrayadoSavuvA / adhAkRto'taH paritApayogAd viSopazAntyai pavamAnamatti // 54 // naM-vastutaH kazca naM-bhogabhAvAdamuSya lkssmyaastriNdive'tirekH| nakSatralokaspRzi sambhRtasya janena satsaGgarasaGgatena // 5 // zrInandano'pyaMgavibhAsaraGgaH kRSNo na yasmin nanu jiSNulokaH / na rudratA kApi mahezvareSu dvIpo'tizete khaguNaiH kharevam // 56 / / vane'pi rambhAH zatazo'dhipAtraM nRNAM sukhAyopsarasAM prasaGge / nAsatyarUpA janatA samA'smin dvIpaH kathaM svargajayAya nAlam / / 57 // 15 dvijAdhirAje'pi kalaGkapaGkaH sUre'pi yatra JhnnprsnggH| bhoktA purANaH puruSo ramAyAH svAsasaukhyaM tviyataiva gamyam // 58 // kalAvilAsaH satataM dvijeze sUre'tra nirdoSasuvRttabhAvaH / lakSmyA nu rAgaH puruSottamAnAM dvIpasya na kharviSayaH prtiipH|| 59 // rojA'pi kanyAM paribhoktumISTe guroH kaveH kA'tra naye jugupsaa| 20 prabhAkaro mInamajaM ca bhuGkte svarvAsinAM dharmakathAvyathA'sau // 60 // [55] 1'na vastutaH' nava / stutaH iti padavibhAge navIna- lokaspRzi' divi / 7'sarasaGgarasaGgatena' satAM saGgasya yo rasastaM stutaH varNitaH / 2'kazcana bhogabhAvAt' kazca / nabhogabhAvAt / prAptena; athavA san yaH saGgaro nyAyaraNastava saGgato militastena // iti padavibhAge devasadbhAvAt / 3'amuSya' jambUdvIpasya / [56] 8 'zrInandanaH' vyavahArI pakSe smaraH / ['kazca / na / bhogabhAvAt' iti padavibhAge kazca na asti / pakSe amuSya dvIpasya bhogabhAvAt atizayaH kazcana vastutaH svarge'pi | [57] 9 'apsarasAm' abUyuktAni sarAMsi teSAm / nAsti] 4 'tridive' svrge| 5 'atirekaH' atishyH| 'nakSatra-10'nAsatyarUpA' nAsatyAvazvinIkumArau tadvad rUpaM yasyAH sA / [52] 1 'kaviH' shukrH| 2 'budhaH' saumyH| 3 'guhaH' / 13 'nAsatyarUpA' khavaidyarUpA; astyruupaan| bRhsptiH| 4 'hareH' indrasya / 5 'nAkasya' vargasya / [58] 14 'dvija' dvijaH cndrmaaH| 15 'sUre' sUrye / 6 'tulAvimarzaH' tulnaavicaarH| | 16 'grahaNaprasaGgaH' rAhoH grsnprsnggH| 17 'purANaH puruSaH' brahmA / 15417 'bhogikulena' sarpakulena / 8 'nAgalokaH' nAgakumAra- | 18 'ramAyAH' lakSmyAH svaputryA bhokteti prasiddhiH / devtaagnnH| [59] 19 'kalAvilAsaH' catuHSaSTikalAnAM vilAsaH vaibhavaH / [56] [kharge smarasyAnaGgalam kRSNasya kRSNavam ; rudrasya mahA- 20 'dvijeze' braahmnnshresstthe| 21 'sUre' sUrye, 'zure' viire| devasya rudratA asti] paramatra dvIpe [parihArakharUpe] 9 'aGgavibhA- 22 'nirdoSasuvRttabhAvaH' nirgataH doSaH yasmAt sa nirdoSaH / sarajaH' vyavahArI lokaH 10 'jiSNulokaH' vijayilokaH kRSNo na / suvRttaH suSTha vRttaM caritraM yasya saH suvRttaH / nirdoSazca suvRttazca nirdo11 mahezvareSu mahA''ndheSu rudratA na / tasmAt dvIpaH khaguNaiH kharaM SasuvRttayoH bhaavH| 23 'pratIpaH' pratikUlam / vrgmtishete| [60] 24 'rAjA' candrastasya kanyArAzerparibhogalAt / [57] 12 'rambhAH ' kadalyaH apsarasazca / 125 'guroH' bRhspteH| 26 'prabhAkaraH' sUryaH / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 51-68] digvijayamahAkAvyam / kSamAdharANAM gurutAM prapanno janaH pravRttiM bhajate suzIlAm / kalAdharo'dhAkurute bhavAGgaM dvIpe hyasau dhArmikatA'sadharmA // 61 // parAkramA''krAntadigantarAlau dvIpasya bAhU iva tau vizAlau / zailAdhirAjau niSadho'tha nIla: pUrvAparAyAmadharau dharAyAm // 62 // tanmadhyagaM bhAti videhavarSa vicitrarUpaivijayaiH saharSam / dvIpazriyA'maNDi durodarAGkastavyAjatasvatiyIjayAya // 63 // nIlAdriNA'mA niSadhAcalenA'nyo'nyaM yuyutsAvazato vyatAyi / khaM khaM bhujadvandvamivaitadantAcekAsire te kila hastidantAH // 14 // mAdhyasthyamAsthAya kimantare'sthAd nagAdhirAjo'timahAn sumeruH / namerurUpaiH kalito'pi citraM mahAtmanAM syAdayameva bhAvaH // 65 // apArijAto'pi sapArijAtastrailokyalakSmyA iva naabhibhuutH| yukto vanairapyavanaH surANAM rarAja rAjeva sa shailraajH||66|| rAzimaNInAM ramaNIyabhAvaM nItaH suraiH krIDanahetave kim / gIbhavastena jalairapUri sa bhUribhirvArinidhipratItyA // 17 // kacit sphaTikasAnubhirdhavala bhAvamudbhAvayan kvacica bahudhAtubhirbahalaizoNimAnaM vaman / kacinmaNimarIcibhirdhanurathaindramullAsayan karoti surayoSitAM manasi mAnmathoddIpanam // 68 // 10 15 [61] 1 'bhavAGgam' krodhAdipakSe iishvrdehm| setvanartheSu vizadA''zaye' ityanekArthaH / [66] 2 'apArijAto'pi' [apArINi bahUni jAtAni samUhAH prakramAt tarUgAM tirazcAM vA yatra] apagatAni [ralayo / 3'avanaH' surANAM tarpaNam / 'zrIgane'vanatarpaNe' iti haimaH raikyatvAd ] AlijAtAni anarthasamUhA yatra 'AliH sakhyAvalI | [abhi. ciM. kAM0 6 zlo. 138] [G1] 1 'kSamAdharANAm' parvatAnAM tapakhinA c| 2 'kalA- ityanena haimasUtreNa adyatanyAM kartari jic vA syAt / 15 'bhujadadharaH' cndrH| 3 'adhaHkurute' tirskurute| ndvam' suNDhAdvandvam / 16 'cakAsire' didiipire| 17 'hastidantAH' [62] 4 'niSadhaH' 'nIlaH' ityAkhyau prvtau| 5 'pUrvA- hastino dantAH anena valayAkRtikhaM dvIpasamudrANAmiti jJeyam / parAyAm' pUrvAyAM pazcimAyAM dizi / 6 'adharau' oSThau / [65 ] 18 'namerurUpaiH' vRkSavizeSasvarUpaiH / [63]7 'videhavarSam' videhanAmakaM kssetrm| 8 'vijayaH' / dvaatriNshdvijyaiH| [67] 19 'gIbhavan' agataH gartaH bhavanniti 'vipralaye' 9'amaNDi' azobhi / 10 'durodarAGkaH' dyutasya pAzakaH / 'durodare kaitavaM ca dyutamakSavatI paNaH' iti haimaH [ abhi. ciM. kAM0 [68] 20 'zoNimAnam' lohitm| 21 'maNimarIcibhiH' 3 zlo. 150] / maNInAM marIcayaH kiraNAstaiH / 22 'dhanurathaindram' aindra indrasa[64] 11-12 'nIlAdri'-'niSadhAcala'-iti nAmako mbandhi dhanuH / athetyavyayam / 23 'surayoSitAm' suralalanAnAm / prvtau| 13 'yuyutsA' yodbhumicchA yuyutsaa| 14 'vyatAyi' vyastAri; 24 'mAnmathoddIpanam' manmathasya smarasya bhAvaH mAnmathaM tasyo'tAya' santAnapAlanayoriti dhAtoH "dIpajanabudha"-3-4-67 / ddIpanam / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 10 15 20 mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRtaM itaH zazikarakSaratsalilacandrasAndracchaTA. * milanaghaTApaTuM sRjati nityavarSA''gamam / ito ravikaraistapatta panaratnajAtA''tapA nidAghasamayaH zamaM nayati jAjyameNIdRzAm // 69 // ito vibudhasundarI vrajati sA'bhilASaM darIH priyeNa sahasA hasan manasi mAnmathaM bibhratI / ito'navarataM taM sapadi kartukAmaH sphuran suraH surasabhASitairnayati sAntvanaM kAminIm // 70 // itastapati cAraNaH sakalajantusAdhAraNaH zamI zamitapAtakaH kSapitamohadurghAtakaH / ito'cainamahotsavaM racayatIha devo'rhatAM parito naTata hAvabhAvodbham // 71 // guJjanmaJjumRdaGgajaGgamarasA''vezAt samAdezataH svarnAthasya sabhAsu bhAsuramaNIhArAnvitA svarvadhUH / nRtyantI janayatyananyaja ho yUnAM mayUnAM hRdi vairAgyaM zaminAmaho viSamatA pAtretaraprANinAm // 72 // uccairyojanalakSasammitatanuH zrIratnasAnurmahAn mUrddhanyArhatacaityanitya vilasadratnadhvajAndolanAt / jambUdvIpamahIpatermaNibhuvAM "koTIzvaratvaM jane kiM prakhyApayatIva pIvaratarakharNAMzubhirbhAkharaH // 73 // dvIpaH zrIpatinarma karma bhavanaM nirdembhasaMrambhabhUH stambhastasya surendrazailamiSato madhye babhAvucchritaH / bhitteH sA jagatI pratItimadadhAd dhautAmbudhevacibhiH sUryAcandramasordvayI vitanute dIpakriyAM sarvataH // 74 // [ 69 ] 1 cAndra' cAndraM candropalaH / 2 tapanaratna" tapana ratnaM sUryopalaH / 3 'nidAghasamayaH ' grISmakAlaH / 4 'eNI dRzAm ' mRgIdRzAM mRganayanAnAm / [70] 5 'vibudhasundarI' devalalanA / 6 'darI' guhAH / 7 'anavaratam' satatam / 8 'ratam' sambhogaH / 9 'surasabhASitaiH' 'suSThu raso yeSu bhASiteSu taiH / 10 'kAminIm' kAmukIm / [71]11 'cAraNaH' kuzIlavaH, 'cAraNastu kuzIlava:' iti haimaH [abhi* ciM0 kAM0 2 0 243 ] | 12 baTuvadhUH' mANavakapriyA / 18 'hAvabhAvodbhaTam' hAvazca [ svacittavRttiM paratra juhvatIM dadatIM hAvayatIti hAvo bhUtArakAdInAM bahurvikAraH ] bhAvazca [ antargata vAsanAtmatayA vartamAnaM ratyAkhyaM bhAvaM bhAvayatIti bhAvaH, aGgasyAlpo vikAraH ] iti hAvabhAvau tAbhyAmudbhaTam / For Private [ prathamaH sargaH [72] 14 'bhAsuramaNIhArAnvitA' dedIpyamAnAnAM maNInAM hArAstairyuktA / 15 'mahaH' utsavaH / 16 'mayUnAm' kiMnarANAm 'kiMnarastu kiMpuruSasturaGgavadano mayuH' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM * 2 zlo0 108] 17 'pAtretaraprANinAm' nAvye'dhikRtaH pAtraM tasmAdbhinnAnAM jIvAnAm / [73] 18 'zrIratnasAnuH' lakSmIyukto meruH 'atha meruH karNikAcalaH ratnasAnuH' iti haimaH [ abhi0 caM0 kAM0 4 zra0 97-98 ] / 19 'koTIzvaratvam' koTyAdhIzatvam' / [7] 20 'zrIpati narma karma bhavanam' lakSmIpateH viSNorvA keli - kriyAmandiram / 21 'nirdambhasaMrambhabhUH' nirdoSodyamasya bhUmI / 22 'surendrazailamiSataH ' merorvyAjataH / Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 69-81 ] digvijaya mahAkAvyam / mahAhimAdrirnanu rukminAmA dvIpe parau dvau saMhajAvirvAgI / dizorudagadakSiNayordidRkSorantarjavanyAviva ratnasAnoH // 75 // tadantarAle harivarSa - ramyakakSetre punarbhogabhuvau pratIte / kalpadrumAssmodamiSAd yazobhiH svIyairyulokazriyamAzrayantyau // 76 // laghurhimAdriH zikharI dvitIyo'calAvam tatparato'tituGgI / vArddha titIrSu iva pANipAdaM vistArya kAryaM kurutaH pramAyAH // 77 // hemanta hairaNyaka nAmadheyaM kSetradvayI saukhyamayIva bhogaiH / yasyA naraiH prAgbhavadAnayogAd vazyAH kriyante tridazA rasAsssyaiH // 78 // tathottarasyAM zikharIndrazailAdairAvataM varSamatarvalokam / yannAma rAgAdiva kiM samAgAt svargasthitiH sUrakalAdharAdyaiH // 79 // varSANi saptApi vibhajya zailairnivezayAmAsa yathA'rhavRttyA / yaH saptalokaprabhutAM svakIyAM prakhyApayan sarvajane samRddhyA // 80 // jambUvRkSasamAzrayan nijakule patrAvalambIva yo dvIpAmbhonidhiveSTito nidhiriva svarNAdrisAndracchaviH / cakrIvottamadaivatottarakurukSetradvayA''bhogavAn saMvAsena mahodayazriyamayaM dvIpo dadAtyavyayAm // 81 // iti zrIdigvijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite jambUdvIpavarNano nAma prathamaH sargaH // 1 // [ 75 ] 1 " antarjavanyAviva ratnasAnoH" ityatra merurucca | 'pi vastunA dUrasthamAcchAyate // iti na tAbhyAM tadvyavadhAnamiti vicArya dUrasthatvAt / laghunA [75]1 'mahAhimAdriH' etannAmA parvataH / 2 ' rukminAmA' 'rukmi' ityAkhyo giriH / 3 'sahaja' bhrAtarau / 4 'agau' parvato 1 5 'javanyau' yavanike / [76] 6 'harivarSa ramyak' - etannAmnI kSetre | 7 'kalpadrumA''modamiSAd' kalpavRkSasya surabhivyAjataH / For Private 13 [77] 8 'laghurhimAdriH' etannAmA parvataH / 9 'zikharI' tannAmakaH parvataH / 10 'pramAyAH ' mAnasya / [78] 11 'hemanta hairaNya kanAmadheyam' 'hemanta tha' 'hairaNyaka' ityetayornAmadheyamabhidhAnam / [79] 12 'sUrakalAdharAdyaiH' sUryAcandramasAvAdau yeSAM taiH / Personal Use Only 5 10 15 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [dvitIyaH sargaH dvitIyaH srgH| athAstyamuSmin dizi dakSiNasyAM himAdritaH zrIbharatA''khyavarSam / tacArutAM draSTumivoDunervibhAti rAtrau tridivaM satarSam // 1 // suvarNamaulihimavAn nagendro yasyottamANe nRpacihnamAbhAt / rUpyAdirasyA''bharaNaM babhUva graiveyakaM ratnamayUkhapUrNam // 2 // muktAkalApazriyamasya dhatte vaHsindhusindhudvitayasya dhaaraa| payodhirUpaM dadhato dukUlaM velA'nukUlaM nRpaterivAna // 3 // vaitALyazRGgasthitacaityamUrddhadhvajaivijetrai rajataprabhANAm / vargasya zobhAjayajanyamantastApaM yapAkaghumivodyato yH||4|| kAzmIrajAcinicayairajasraM dhRtAGgarAgo'dbhutakauzailA''DhyaH / vahana sajIvAM dhenurAkRtiM sa rAjeva reje bhrtprdeshH||5|| svarge'ndhakArasya vikArasattA kharbhANukAAdanumIyate "jnyaiH| uccaiH kSipantyaMzubharaM maNInAM yaH sauhRdAt tAmiva dhik cikIrSuH // 6 // surAnubhAvAnmaidavArtayaiva svargo'tizetAM bharatapradezAt / na tattvato yatra caturdazApi ratnAni sindhormathanAd dhRtAni // 7 // rojA kalaGkI maghavA'pi gotracchedI tthaa'bhuussidaarjaarH| prajApatiH svAM cakame'GgajAtAM svarge'munA kiM samatAnayena // 8 // 10 [5] 1 'kAzmIra0' kAzmIro dezaH pakSe kAzmIrajaM | lA'yodhyA / / kuGkamam / 2"aGgarAgaH' aGgarAgo vilepanaM pakSe aGgo [.] 4 'surA' surAH devAH madirA ca / dezastasya rAgaH / 3 'kauzala' kauzalaM pANDityaM pakSe kauza [1] 1 'uDunetraiH' uDUni tArakA evaM netrANi cakSaMSIti / / 17 'sajIvAm' jIvA jyA tayA yuktAm / "icchAvagAhonAvagAhA[2] 2 'suvarNamauli:' suvarNa maulau zikhare yasya saH / / bhyastasya viSkambhasya caturguNasya yanmUlaM sA maNDalakSetrasya jIvA 3'uttamAjhe mstke| 4 'nRpaciham' mukuTam / 5 'graiveyakam bhvti"| 18 'dhanuH' ipuH / "jyAviSkambhayavigavizeSamUla viSkA grIvApradezaniviSThaM kaNThabhUSetyarthaH / 'greveyakaM kaNThabhUSA' iti haimaH mbhAcchodhyaM zeSAmiSuH bhvti"| [abhi. ciM. kAM. 3 zlo. 321] / 6 'ratnamayUkhapUrNam' [6] 19 'jJaiH' paNDitaiH / 20 'aMzubharam' kiraNasamUham / ratnAnAM mayUkhaiH kiraNaiH pUrNam // 21 'tAm' andhakArasya vikArasattAm / 22 'cikIrSuH' kartumicchuH [3] + "prAvAralIlAmanuzIlatIva" iti vA pAThaH mUlapatau 'kR'dhAtoH sanantavAd kRto DupratyayaH / nirdiSTam / 7 'muktAkalApadhiyam' muktAnAM kalApaH samUhastasya zrIH zobhA taam| 8'khaHsindhA' svargako kalama [7] 23 'surAnubhAvAt' devAnAM surAyA vA prabhAvAta / kSImam "omaM dukUlaM dugUlaM syAd" iti haimaH[ abhi.ciM. kAM24 'madavAyA' garvapravRttyA / 3 zlo. 333] / 10 'velAnukUlam' samayAnukUlaM samudrAmbhasaH 18125 'rAjA' cndrH| 26 'maghavA' indrH| 27 'gotravRddharanukUlaM vaa| cchedI' gotraM parvataM chinatti bhinttiiti| 28 'RSidArajAraH' _ [4] 11 'vaitAvyazRGga' vaitADhyo nAma parvatastasya zRGgaM vizvAmitro menakAyAM jAratayA kAmukalena pravRtta iti prasiddheH / zikharam / 12 "vijena' vijynshiileH| 13 'rajataprabhANAm 29 'prajApatiH' brhmaa| 30 'cakame' 'kamUGa kaantii'-kaantirbhilaasuvrnnprbhaannaam| 14 'vyapAkartum' dUrIkartum / Sastasya parokSakAlasya ruupm| 31 'aGgajAtAm' putrI lakSmIm / [5] 15 'nicayaiH' smuuhaiH| 16 'ajasram' nityam / 32 'samatAnathena' saamyniityaa| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 1-17 ] digvijaya mahAkAvyam svargasya nAthA balino mahendramukhyA jitAste'pi purA'surAdyaiH / amuSya rAjA kila cakravartI surAsurairapyahataprabhAvaH // 9 // gaiGgAprasaGgAllabhatAM kathaJcit svargo'sya sAmyaM na tathA'pi samyak / sindhuprabandhavyatirekatastat sparddhA'rddharUpaiva vivarddhanIyA // 10 // dvAtriMzadasmin varasannivezA dezAH sahasrANi surA''layAd ye / lakSA vimAnA api nAdhikatvaM yogAnnarANAmuta / kiM narANAm // 11 // na bhUmibhAge bharatasya rogA bhogAzca sA''bhogatayA rasADhyAH / svarge nabhogA vapuSo'nuyogAt savikriyAste'nimiSatvavRttyA // 12 // bhUmidezA bharatapradeze kharge punaH dvAdazadhA prayogaH / satpuNyanaipuNyavazAnna jeyo dvAbhyAmathaiko'pi ca dezalezaH // 13 // dhruvasthalaM kiJcana devaloke tatrApi meroH savidhAnubhAvaH / 10 [9] varSasya | [ 16 ] 1'mitho'nubaddhe yugme' mukhye yugme'nubaddhe'ntye yugme'pyanubaddhe madhye, eka ekaH svargaH | 1 saptaiva tasmin RSayo'tha te'pi sArundhatIkAH pragaTavyalIkAH // 14 // tIrthezvarAzcakrabhRto bailAcA AryAnyakAryAya kRtAvatArAH / sahasrazaH sarvavudho munIndrAH svarge'sya sAmyaM na jaDena kAmyam // 15 // naikena jeyo bharatapradezaH khargeNa yugme ca mitho'nuvaddhe / mukhye tathAnye vibudhA''layAnAM madhye tadekatvamabhItibhAvAt // 16 // dvayordvayostA viSayozca sAramAdAya dhAtA vidadheM'zaSaTkam / kSetrasya nUnaM bharatasya tasmAt khaHsaGkhyayA SoDazatA na yuktA // 17 // 1 'agurAdyaiH' tArakAyasuraiH / 2 'amuSya' bhArata [10] 3 'gaGgAprasaGgAt ' bharatapradeze yathA gaGgA varIvarti tathaiva svarge'pi gaGgA vartate / 4 'sarddhArdharUpaiva ardharUpaiva sA sparddhA na pUrNetyarthaH / [11] 5 'varasannivezA:' zreSThasaMsthAnAni / 6 'vimAnAH ' vAyuyAnA vigatamAnA vA saralAcetyarthaH / 7 'kiM narANAm' kinna rANAM kutsitapuruSANAM vA / [12] 8 'sAbhogatayA' jJAnayuktayA vistAreNa sahitayA vA / 9 'nabhogAH ' devAH, bhogAH netyartho'pi / 10 'animiSavavRttyA' na nimiSati locane'nimiSastasya bhAvaH / [13] 11 'SaDbhUmidezAH ' -- "bharatavaMzasya yojanAnAM catudeza sahasrANi catvAri zatAni ca SaDbhAgA vizeSonA jyA vartate tena tasya SaT bhAgAH vartante" / 12 'satpuNyanaipuNyavazAt' saukhyA tirekAnna tatpuNyakauzalamadhigantuM zaktAH / yathoktam- "devAnAM kRcchrAvAptaviSayamukhalavA''khAdApahRtacetasAmanavAptagurUditazravaNAnAM For Private 15 5 [14]14 'sArundhatIkAH' vaziSThapatnI arundhtyaashitaaH| 15 pragaTavyalIkAH' vyaktadoSAsteSAM strIparigrahatvAt / kevAzcicca kathaJciddhitazravaNasaMbhave'pyavazya bhoga karmAdhInatvAdakarma bhUmitvAcca viratyabhAvastena bharata pradezo na jeyaH " / 13 'dvAbhyAm dvAbhyAM svargAbhyAmeko bhAgo'pi na jeyaH / [15] 16 'balAyAH' balabhadrAdayaH / 17 'sarvabudhaH ' sarva bodhantIti / [16] 18 'tadekatvamabhItibhAvAt' bharatapradezasya vIratAssdiguNaprakarSeNa tasyaikatvaM bhayAbhAvAt / svargazca tAvad bhayAnvitatvena mitho'nubaddhaH / Personal Use Only [17] 19 'tAviSayoH ' svargayoH / 20 'poDazatA' atra diga mbarANAM pratyAkSepo yat tairabhimatA svargANAM SoDazatA na yuktA / sA ceyam -- "saudharmezAnasAnatkumAra mAhendrabrahma brahmottaralAntavakApiThazukramahAzukrazatA ra sahasrA reSvAnataprANatayorAraNAcyutayornavasu greveyakeSu vijayajayantAparAjiteSu sarvArthasiddhau ca" iti tattvArtharAjavArttikam [a0 4 sU0 19] / 10 15 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 16 mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRtaM saudharmarUpaM zramaNAzrameSu zrAddhAstathezAnadazA rasA''vyAH / syAd brahmabhUyaM suratopazAnte saMdAnata prANatatA vineye // 18 // mahendralakSmIrdharaNIdhaveSu sanatkumArAH pavanAdhikArAH / cakre sahasrAravidhizca zukrAdhikatvamaGge raiMsikAsubhAjAm // 19 // aizvaryalakSmI dhana-dharma- kIrtti prajJA-prabhA vaibhava-darzaneSu / parisphuratyacyutatA prajAnAmasmiMstataH kiM divi" vastu ziSTam // 20 // tribhirvizeSakam // khAniH sukhAnAM viSayonmukhAnAM sulocanauda / rikadehavRttyA / na sAdhu loke'tha sukhaM na kiJcid yenopameyo bharatapradezaH // 21 // eko guruH pAThayitA na navyaM zAstraM kutastad divi bodhavRddhiH / nAmnA na tattvA vibudhAH sudhAzA yallekhazAlAjuSa eva nityam // 22 // yasminnaneke guravo viveke pratyAzramaM sAtizayA nayArtham / vidhAya zAstrANi navAni bAlAnadhyApayanti bharate'tidakSAH // 23 // dhanairna dharmairna guNairna bodhaiH khargAdhikaH syAd bharatAt tato'daH / zaGke zazAGkArkamukhaiH prakAzyaM varSAnmahendro bhajatIva varSam // 24 // tasmiMstRtIyArakadezyakAle mukhyo'rhatAM zrIvRSabho babhUva / dharmyasthitInAM janajIvikAnAM karttA'paharttA yugalasthitInAm // 25 // kalpadrumANAM pariNAmasArairabhISTakAraissama hopakAraiH / sambhUya bhUyaH sukhasampadarthaM prAduSkRto duSkRtakRntanAya // 26 // [18] 1 'saudharmarUpam' suSThu dharmastasya bhAvaH saudharmastasya | bhAklam / devalokAnAM nAmAnurUpaM guNatvaM tu bharatapradeze eva rUpam / prathamadevalokazca / 2 'zramaNAsszrameSu' sAdhUnAM vasati dRzyate tasmAt teSu khargeSu na kiJcidvaizitryaM bharata pradezAt" / gRheSu 3 'IzAnadazA:' indrarUpAH / dvitIyadevaloka / 4 'brahmabhUyam' brahmago bhavanaM brahmabhUyaM brahmakatvaM mokSa ityarthaH pnycmdevlokshc| 5 'suratopazAnte' saMbhogoparate sati / 6 sadAnata-prANatatA' suSThurItyA AnatatA samantAnnamanakriyA, prANatatA prakarSeNAssnamanakriyA ca / navama dazamakhargazca / 7 'vineye' ziSye / / [19] 8 'mahendralakSmI' mahA~thAsAvindrazca mahendrastasya lakSmIH RddhiH / caturthasvargaH / 9 'dharaNIdhaveSu' rAjasu / 10 'sanatkumArAH' sananto bhaktimantaH kumArAH / sanatkumAracakra vartyA - dyAvA / tRtIyadevalokazca / 11 'sahasrAravidhiH sahasra prakAreNa maGgalavidhiH / aSTamasvargazca / 12 'zukrAdhikatvam' balAdhikatvam / saptamavargaH / 13 'rasikAsubhA jAm' rasikaprANabhRtAm / [20] 14 'acyutatA' na cyavata ityacyutastasya bhAvaH / dvAdazadevalokazca / 15 'divi' kharge / 16 ziSTam' "eSu triSu zlokeSu dvAdazadevalokAnAM kevalaM nAmarUpatvamastIti nirdiSTaM na guNa For Private [ dvitIyaH sargaH iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 4 zlo0 102 ] / 18 'audAri[21] 17 'khAniH' AkaraH / " syAdAkaraH khaniH khAnirgajA " kadehavRttyA audArikazarIraprakAreNa / yathoktam --"audArikam-- udAraM bRhadasAraM yad dravyaM tannirvRtamaudArikamasArasthUladravya vargaNAsamArabdhamaudArikaprAyogyapudgalagrahaNa kA raNa pudgala vipAkayaudA rikazarIranAmakarmodayaniSpannam" / [22] 19 'lekhazAlA 0' svargaH kumArakapAThasthAnaJca / [23] 20 'bharate' krIDAvizeSe kSetre vA'tidakSAH / [24] 21 'zazAGkArkamukhaiH' candra-sUryapramukhaiH / [25] 22 'tRtIyA''raka0' 'suSamA' nAmakamArakam / " tisraH koTikoTyaH sAgaropamANAM suSamA 23 'dharmyasthitInAm' dharmAnukUlarItInAm / 24 'janajIvikAnAm' manuSyANAmAjIvikA iti janajIvikAsteSAm / Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam / kaumArake viMzatilakSapUrvANyatItya jAte janakauzalArthe / rAjye'bhyaSeci tridazAdhipena zrI kauzalAyAM puri pauraharSAt // 27 // triSaSTilakSAnatigamya rAjye pUrvANi lokAntikadevavAcA | svayaM prabuddhospi viziSya dIkSAM jighRkSurAsId bahudAnavarSI // 28 // rAjyaM parityajya nRRNAM hitAya pravrajya saMvatsaradAnayuktyA / tapo'pi sAMvatsarameva tapyan zreyAMsataH pAraNamapyakArSIt // 29 // sahasravarSANi punastapAMsi chadmasthabhAve vividhAni tatvA / kaivalyakeliM kalayAJcakAra nyagrodhamUle sa yugAdidevaH // 30 // vizAlasAlatritayAdinItyA'syAH sthAnabhUmI racitA surendraiH / adhyAsya yAmAdyavibhurvireje pUrvAdrimUrbhIva sahasrabhAnuH // 31 // tIrthaM vyavasthApya sabhAsadAM sa prabodhadAnAya dideza dharmam / saMsAravArddhA nipatajjanAnAmAlambadAyI hyavilambanena // 32 // vyAkhyAturIzasya mukhAmRtAMzojyatsleva sAkSAt prakaTIbabhUva / prakSAlayantI janamAnasAntastamaH samagraM rdezanA''lidIptiH // 33 // dhyAnaM mano'ntasthitamasya zuklaM pravarddhamAnaM bahirujjagAra / rAgaM parAkarttumivoSThabhAge nilInamucairdazanAMzudambhAt // 34 // paidAkSaravyaktatayaiva vAcAM pracAraNe'sya dvijarAjakAntiH / babhau vibhorujvalavAsasA gauH " prAdurbhavantIva mukhAravinde // 35 // mRSTA'bhUd vacasAM jinasya dvedhA'pi tApApanayA trilokyAH / zaGke tato'sau vasudhA'vatIrNA sudhA'bhidhAvad dazanAMzurUpA // 36 // mAMse samAMzedasRji prasaktA dugdhaM paraM mugdhamapAsya kAntiH / bhadantadantA''valirazmirUpAt tadA madAdeva vinirjagAma // 37 // padya 18-37 ] 1 'tridazAdhipena' indreNa / 2 'pauraharSAt' nAgara [ 27 ] janAnAmAnandAt / 10 'yAm' sthAnabhUmiM samavasaraNasthita nirmalaM sphaTikamayaM siMhAsanaM tadrUpAm / [28] 3 " lokAntidevavAcA' lokAntikAH devAsteSAM vANyA [33] lokAntikadevAnAM tathaivA''cAratvAt / yathoktam - " lokAntikadevAH | mukhacandrasya kila bhaktipravaNIkRtacetasaH sarvadA jinendrajanmAdipralokanaparAH zubhAdhyavasAyaprAyAH varIvartante" / 11 ' vyAkhyAtuH' dezanAdAtuH / 12 ' mukhAmRtAMzoH ' 13 ' dazanAsslidIptiH' dantasamUhAnAM kAntiH / [34] 14 'nilInam ' pracchannam 15 'dazanAMzudambhAt' danta kiraNakapaTAt / | [29] 4 'saMvatsara dAnayuktyA' vArSikadAnasahitayA / 5 'zreyAM sataH' zreyAMsanAmakakASThabhAravAhi puruSAt kSIrAnnamAdAya pAraNAmakRta iti zrutiH / [30] 6 'kalayAJcakAra' samadhigatavAn / 7 'nyagrodhamUle ' vaTavRkSasyAdhobhAge / [31] 8' vizAlasAla0 ' dIrghaprAkArAH " samavasaraNe devAH ratna- suvarNa-rUpyamayaM prAkAratrayaM racayanti" / 9 'adhyAsya' upavizya / di0 ma0 3 17 5 For Private Personal Use Only 10 [35] 16 'padAkSaravyaktatayaiva' padAni akSarANi ca padAkSarANi tayoH vyaktatA prAkaTyaM tena / 17 'dvijarAjakAntiH ' candradIptiH / 18 'gau' vANI / [36] 19 'yanmRSTatA' yacchuddhatA / 20 'tApApanayA' saMtApaM kaSTuM dUrIkaraNena / 21 'asau' vANIzuddhatA / 22 'sudhA'bhidhAvat' amRtanAmavat / [37] 23 'abdasRji' meghasRji / 15 20 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [dvitIyaH sargaH aGgAnuSaGgAdiva jAtaraGgA gaGgA'pyabhaGgA vilsttrgaa| AplAvayantI niriyAya bhavyA~stadA raidAMzUpadhinA jinasya // 38 // sarasvatIyaM radanacchadAMzurjaTA ghaTAyA rucirputrii|| mandAkinIha dvijarAjakAntiAjAd vireje'tra tatatriveNI // 39 // yadujjvalatvaM dazanAMzujAle mukhAravinde ruruce vizAle / prAleyarazmerapi vismayAya zriyaM jigISordinamAtramekam // 40 // vavarSa harSAd dazanAMzunIraiH sotsAhamahan jalavAha essH| rasena tasmAjanamAnasAni pUrya santApamaipAcakAra // 41 // yaH spardhano'bhUnmahasA zazAGkaH sAGkastu pUrNo dinamAtrametya / 10 mukhAmbujaM tajjayamAMzazaMsa jainaM sadaiva dvijarAjidIptyA // 42 // dvijAdhipaH kiM dvijamAtrakAntyA "vinirjitaH 'khaM trapayotpapAta / tadatra jainasthitireva heturaho ! mahotsAhadazA''zrayeNa // 43 // doSAkaro'bhannajamInarAzimudyotate yad dvijanAyakaH khe / tatkAraNaM zrIjinavaktrapadmasevA dvijAnAM prasRtAMzukAnAm // 44 // 15 vAgadivyasindhoH sahasA rasAntarnimaMjajya sulAtacarI dvijA''lI / jalAJjalInAtanute japAnte dhArA taidIyAMzumiSAt sasAra // 45 // utphullamallIvanasaurabhANi zvAso jinAnAM jytiitybhaanni| purAtanaistadvijakAntidambhAt karpUrapUraH purato luloTha // 46 // brAhmI* jinA''syAmburuhapradezAd vinirgame saMbhramato nipetuH| muktAlatAyA iva mauktikAni vyAkIryamANadvijaradimadambhAt // 47 // yaMdAsyadAsyaM bhajate kailAbhRt tiirtheshitustducystdiiyaaH| dvijAMzudambhAdiva zazvadeva sphuranti nUnaM parito mukhAjam // 48 // [38] 1 'AplAvayantI' snaapyntii| 2 niriyAya' | 19 'prasRtAMzukAnAm' vikasitakiraNAnAm / nirjagAma 3'bhavyAn' mokSagamanayogyapuruSAn / 4 'radAMzU- 12190 limi. vANapahilAmA, 91 niya. pAdhinA' dantakiraNopAdhinA / jya' truDikhA / 22 'jalAjalInAtanute' jalena saMbhRtAn aJjalIn [39] 5 'arkaputrI' suuryputrii| 6 'mandAkinI' gnggaa| prkroti| 23 'tadIyAMzumiSAt' prabhoH vANI kiraNavyAjAt / 7 'triveNI' gnggaa| [46] 24 'utphullamallIvanasaurabhANi' utphulaM vikasitaM mallI [40] 8 'pAleyarazmeH' himarazmeH candrasyetyarthaH / vicakilapuSpavizeSastasya vanamudyAnaM tasya saurabhANi saugandhyAni / [41] 8 'jalavAhaH' meghH| 9 'rasena' dharmadezanArUpavA- "abja [ mallikA ] gandhaH zvAsaH tiirthkraannaamtishyvishessH'| riNA / 10 'prapUrya' saMbhRtya / 11 'santApam' kaSTam / 12 'apA-25 'karpUrapUraH' ghanasArasamUhaH / cakAra' duuriikRtH| [47] 26 'brAhmI' vaannii| 27 'jinA''syAmburuhapradezAt' [42] 13 'AzazaMsa' kathayAmAsa / jinezvarasya mukhakamalapradezAt / 28 'vyAkIryamANadvijarazmidambhAt' [43] 14 'dvijAdhipaH' cndrmaaH| 15 'vinirjitaH' parA- vikSiptAzcandrakiraNAsteSAM vyAjAt / jitH| 16 'khaM upayotpapAta' svarge lajjayodaDayat / 148] 20 'yadAsyadAsyam' yasya prabhoH mukhasevakalam / [44] 17 'doSAkaraH' cndrmaaH| 18 'anan' bhakSayan / / 30 'kalAbhRt' candraH / 20 * braayaa| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 padya 38-56] digvijayamahAkAvyam / vitIryamANe kila bodhidAne jinena turyANyabhineduruccaiH / tatrAbhavat kiM sumano'bhivRSTiH prasRtvarairdantarucAM pracAraiH // 49 // jinasya divyadhvanino'rjitena jJAnArNavaH pUrNatayA jagaJja / pIyUSamAvirbhavati sma tasmAd dvijanmarAjIrucikaitavena // 50 // aspaSTavarNatvamuzanti cAnye jinendravAcastadidaM vinetum / varNA radAMzUjjvalavarNaveSamAdhAya vktraamburuhaaniriiyuH||51|| zabde guNatvaM hyapare dizanti tadapramANaM dvijakAntidambhAt / yanniHsaranneva jinasya zabdaH proz2ambhate'tyujjvalavarNa eva // 52 // surAsurAdyAn pratibodhayan sa kSamApIThapAvitryavidhitsayaiva / mithyAmatadhvAntamapAsya sarva bhAvAnivocairvijahAra loke // 53 // vihRtya caikaM kila pUrvalakSaM dharma sthirIkRtya sabhAsamakSam / kailAsazaile'nazanena mokSaM sa prApya bheje tadanantasaukhyam // 54 // zrIcakravartI bharatAbhidhAnastadaGgajanmA mahasA prdhaanH| vabhUvivAn digvijayI nayIzastadAkhyayA varSamidaM saharSam // 55 // krameNa turyA''rakasaMpravRttau jajJe caturviMzatirahatAM saa| yasyAH smRteAnavidhAnato vA jAgarti lokasya mahodayazrIH // 56 // iti zrIdigavijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite zrIbharatavarNano nAma dvitIyaH sargaH // __10 15 149] 1 'vitIryamANe' ddti| 2 'bodhidAne' samyagda. [52] 13 'zabde guNavam' 'zabdaguNamAkAzam' iti naiyaarshnprdaane| 3 'turyANi' vAjintrANi / "dundubhinAda ucairbhuvanavyApI yikA mnvte| 14 'yanniHsaran' yasmAt mukhAniHsaran bahirgasyAditi tiirthkraannaamtishyvishessH"| 4 'sumano'bhivRSTiH' puSpANAM cchan / 15 'proz2ambhate' prkaashte| varSA / "bahuvarNapuSpavRSTirapi tiirthkraannaamtishyvishessH"| 153] 16 'pratibodhayan' upadizan / 17 'kSmApIThapAvitrya. [50] 5 'divyadhvaninaH' paJcatriMzadvAcAM guNairyuktasya zabdasya / vidhitsayA' pRthvItalasya pavitratAM vidhaatumicchyaa| 18 mithyA6 'arjitena' utpaaditen| 7 'jJAnArNavaH' jJAnasamudraH / "anena matadhvAntam' mithyAdRSTInAM mtruupmndhkaarm| 19 'apAsya' prabhoH jJAnAtizayo vyjyte"| 8 'pIyUSam' amRtm| 9 niraakRty| 'Avirbhavati' udbhavati / 10 'dvijanmarAjIrucikaitavena' dantasamUhakiraNavyAjena / [55 ] 20 'tadaGgajanmA' tasya RSabhadevasya putraH / 21 [51] 11 'uzanti' icchanti 'vazak kAntau' iti dhAtoH / 'nayIzaH' nyAyakartaNAM khaamii| vartamAnakAlasya "vazerayali" 4-1-83 iti siddhahemasUtreNa vRti [56] 22 'turyA''raka-saMpravRttI' caturthA''rakA''rambhe / rUpam / 12 'vinetum' deSTum / | 23 'sA' mahodayazrIH / , Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM tRtIyaH sargaH / zrIvarddhamAna bhagavAnudiyAya sAkSAd vizvopakArakaraNe karaNe niyogI / prAcyArhatAM samuditairmuditairmahobhiryo jAtarUpa iva nirjitajAtarUpaH // 1 // unnidrabhaktibhirupendrayutairmahendraiH sarvaiH suparvakRtaparvaNi parvateze / kSIrAmbudhermadhuravAribhirabhyaSeci mero jinaH prasavajAtamahotsavAhe // 2 // 'lokeza - kezava - maheza- surezamukhyaiH ziSyairivAptavinayairabhinUyamAnaH / sAMcIkRtAnanazacIjanapIyamAnasnAtreNa tena vidhinA bhagavAn sa reje // 3 // vAditracitraravavaibhavapUrNalokaM 'lokampUNaM tadannRNaM sa~ghRNaM janAnAm / diSTyAdinaM sakalajantuhitaM babhUva bhUvallabhasya bahudurlabhaputrasUtyA // 4 // siddhArtha pArthivakulAmbarabhAnumAlI jJAtAnvavAyajaladhau kailadhautavarNaH / candrAyate sma mahasAmatizAyivRttyA dhunvan dvidhApi ripucakramanukrameNa // 5 // krIDArasena vilasan vilasatsvarUpaM vaitIla bhAvamanunIya sureNa devaH / nAsitospi na manAga bhayamAsasAda tenAbhavad vibhavasambhavivIranAmA // 6 // bAlyaM vyatItya vayasA jayazAlirUpaM bibhranmaiMno bhavanavasmayahAri hAri / dvedhApi dAraparikarmaparAGmukho'pi cakre kaiMragrahamahaM khajanAnuvRttyA // 7 // matvA viSena tulitAn viSayAna sArAnArAdapArabhavaduHkhaparamparAyAH / dIkSAM jighRkSurapi mala surairnyabodhi lokAntikairjayajayAravamIrayadbhiH // 8 // sAMvatsaraM vitaraNaM taraNaM bhavAndherdatvA''dade viramaNaM ramaNaM zivAntaH / tyaktvA''vAn sa bhagavAn vijahAra bhUmyAM samyak tRNe maNigaNe samatAM dadhAnaH // 9 // 20 [1] 1 'karaNe' adhikArAssspade / [1] 1 'udiyAya' AvirbabhUva / "prabhoH vIrasya janma vikramArkAt pUrvaM catuHzatasaptatitame [ 470 ] varSe'bhUditi vidvajjanasamma - tam / 2 'niyogI' karmasacivaH / " niyogI karmasaciva Ayukto vyApRtazca saH" iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 383] / 3 'prAcyArhatAm' pUrva tIrthakRtAM RSabhAdipArzva pryntaanaam| 4 'samuditaiH" samutpannaiH / 5 'jAtarUpaH' jAtaM rUpamasya jAtarUpamakRtasvarUpaM sudrIdezajaM suvarNaM vIrasya suvarNavarNatvAt / 6 'nirjitajAtarUpa:' parAjitaH kAmadevo yena saH / [2] 7 'unnidrabhaktibhiH' jAgarUka sevAbhiH ' 8 'suparvakRtaparvaNi' devakRtaparvaNi / 9 'parvateze' zreSThaparvate merAvityarthaH / 10 'prasavajAtamahotsavAdde' janmakRtamahotsava divase / [3] 11 'lokeza kezava maheza surezamukhyaiH' lokezaH rAjA, kezavaH kRSNaH, maheza: mahAdevaH, surezaH indraH- teSAM mukhyaiH pradhAnaiH / 12 'sAcIkRtAnana0' tiyakkRtaM mukhaM yena / 'tiryagarthe tiraH sAci" iti haimaH [abhi0 ciM0 kAM0 6 zlo0 170 yathA - "sAci locanayugaM ramayantI" / ] [ tRtIyaH sargaH [4] 13 'lokampRNam' lokAn prINAti, AnandayatIti tam / 14 'saghRNam' karuNAyuktam / 15 'diSTyA' sammadena / 'diSTyA sammade' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 6 zlo0 164] [5] 16 'siddhArthapArthiva 0 ' siddhArthanAmA nRpaH vIrasya pitA / 17 'jJAtAnvavAyajaladhau' jJAtanAmakavaMzasamudre 'vaMzo'nvayo'nvavAyaH' iti dhanaJjayaH [ zlo0 125] / 18 'kaladhautavarNaH' suvarNavarNaH 'tapanIyaM kaladhautam' iti dhanaJjayaH [ zvo0 14] / 19 'candrAyate' candramivAcaratIti / [6] 20 'vaitAlabhAvam' vaitAlikasvarUpaM uccaiH tAlavRkSamiva svarUpaM / 21 'anunIya' kRtvA / 22 'saMtrAsitaH ' bhApayamAnaH / [7] 23 manobhavanavasmayahAri' kAmadevasya navIno yaH smayastaM harata iti / 24 'dAraparikarma" patnIparigrahaH / 25 'karapramaham' vivAhotsavam / [8] 26 'IrayadbhiH ' kurvadbhiH / [9] 27 'vitaraNam' dAnam / 28 'viramaNam' hiMsAdi-pathakaSAyebhyaH viramaNaM viratiH / 29 'AzravAn' Asravanti karmANi | yaiH dvicatvAriMzatprakAraiH tAn / For Private Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 1-19 ] digvijaya mahAkAvyam soDhuM parISagaNAnupasargavagairaikSobha eva sahasA sa yathArthanAmA / tItraistapobhiraMvadhUtavadhUvilAsaH kakSIcakAra kila kevalabodhalIlAm // 10 // devadhvanirdhvanitadigvalayaH sasAra vyomnastadA sumanaso dvividhA'vateruH / nirdambhadundubhirabhinnaravo jagarja santarjayanniva vimohamahorjitAni // 11 // ratnaiH suvarNanivahai rajatairnisRSTA sAlatrayI bhagavataH parito babhAse / asyAbhchalena vailayAkRtizailarAjAH prAptAstrayospi jinaRddhididRkSayeva // 12 // siMhAsanaM samadhiruhya jinastadAsAMcakre maNIgaNalasatkiraNairvicitram / bhAkhAnivodayanagonnatazRGgasaGgI saGgItavAdyagaNamAdyadamandazabdaiH // 13 // chatratrayI dyutimayI cayIkRtAnAM sAndrendranIlamaNi mauktikakAJcanAnAm / reje jagatrayaniviSTapadArthasArthaprodbhAsanAya vapuSastritayIva bhAnoH // 14 // uccAmarAvalivikIrNasitaprakIrNakAndolanaira nilamUrcchanatastrilokyAH / bAhyastathAntaragataH sa~mapaiti tApaH kiM kiM na zarma mahatAmudaye jagatyAm // 15 // AkhaNDalena vidhRtaM jinarAjapRSThe bhAmaNDalaM kila rarAja karairakhaNDam / mArtaNDamaNDalamivA''rhatasevayeva nityodayaM na tamasA zramasAdanIyam // 16 // nizzokatAM samadhigacchati sarvalokastIrthezasannidhibalArdacalAtale'smin / ityevamAha navapallavanairjinendorArAdupetya kimu caityatarurhyazokaH // 17 // kecijjinezamabhituSTuvurAttatuSTyA prAcIkaTana naTanakarmaghaTAM ca kecit / sarvAGgasAGgavidhinA jinapUjanAni kecid vyadhurjanavarA navarAgabhAjaH // 18 // puSpANi tatra vavRSurbahu saurabhANi saMsicya gaMndhasalilaiH parito dharitrIm / AjAnubhAgamapi meghakumAradevAH sevAvidherasamayaM samayaM maiMtIkSya // 19 // [10] 1 'akSobhaH ' na kSubdho vicalito vA / 2 yathArtha nAmA' arthamanatikramya 'mahAvIra' iti yathArthaM nAma yasya saH / 3 ' avadhUtava dhUvilAsaH' tiraskRtapatnIvilAsaH / [11] 4 'nirdambhadundubhiH ' dambhaH kapaTastena rahitaH nirda mbhazcAsau dundubhizceti / "bhagavataH devatAkRtaikonaviMzati ratizayAnAM madhye dvAdazo'tizayaH " / 5 'santarjayan' tiraskurvan / [12] 6 'sAlatrayI' prAkAra trikam / "samavasaraNe ratna- suvarNarUpyamayaM prAkAratrayaM devatA racayantIti saptamo'tizayaH " / 7 'valayA''kRtizailarAjAH' valayAkArakAH zreSThaparvatAH / [13]8 'siMhAsanam ' mRgendrAsanam, "sphaTikara nAlaGkRtamiti tRtIyo'tizayaH" / [14]9 'chatratrayI' "khe chatratrayaM devatA dhArayantIti caturtho StizayaH " / 10 ' pracayIkRtAnAm' ekatrIkRtAnAm / 11 'jagatrayaniviSTa padArthasArthaprodbhAsanAya / triSu jagatsu niviSTaH sthito yo padArthAnAM vastUnAM sArtho samUhastaM prodbhAsanAya prakAzanAya / [15] 12 'uccAmarAvalivikIrNasita prakIrNakA''ndolanaiH For Private 21 | "urdhva khe camarA iti dvitIyo'tizayaH" / uccAmarANAmAvalibhiH vikIrNAH, prasRtAH sitaprakIrNakAH zvetaromagucchAsteSAmAndolanaiH saMcAlanairiti / " cAmaraM vAlavyajanaM romagucchaH prakIrNakam" iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 381] 13 'samapaiti' nazyati / [16] 14 'AkhaNDalena' indreNa / 15 'bhAmaNDalam' "bhAnAM prabhANAM maNDalamiti karmakSayajastRtIyo'tizayaH" / [17] 16 'acalAtale' pRthviitle| 17 'caityataruzokaH ' "caityAbhidhAno drumo'zokavRkSo devakRto navamo'tizayaH" / [18] 18 'prAcIkaTanna' prAkAzayan / 19 'sarvAGgasAGgavidhinA' navAGgapUjA'STaprakArakavidhiyuktena / sAGgamAcArAdyaGgasUtraM tasmin kathita vidhinA / [19] 20 'puSpANi' "paJcavarNAnAM jAnUtsedhapramANa puSpANAM vRSTiriti SoDazo'tizayaH " / 21 'gandhasalilaiH' "gandhoda kairiti paJcadazo'tizayaH" / 22 ' AjAnubhAgam' jAnUtsedhapramANam / 23 'pratIkSya' dRSTvA / Personal Use Only 5 10 15 20 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 22 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [tRtIyaH sargaH vazyA ivAsya parito bhuvanAdhibhartustasthuH prasannamanasaH sudRzaH sdsyaaH| pItA vaco'mRtarasAttarasA'stamohAste dvaadshaa''tvidishstridshaadhipaadyaaH|| 20 // yatkoTikoTigaNito'pyadhiyojanAntamAste sma mAnava-pazu-yusadAM smuuhH| citraM na tat kimu vibhoH sakalo'pi loko'lokazca mAti na vibodhamayA''tmadarze / / 21 // 5 AyojanaM jinavibhordhvaniradhvanInAn udyodhayan zivaMgame paramAgamottayA / spaSTIkaroti bhavasambhavavarddhivArddhikSobheNa lAbhamiha ratnavaratrayasya // 22 // vANI vibhoramara-martya-pazusvabhASAsaMvAdametya sugamAdhigamaM vitene / mandAkinIva sarasA tripathaprayAtA nAnAnayainenu sahasramukhIti rUDhA // 23 // "Itina bhItirapanItirasatpratItistanmaNDale sma na jA presarIsarIti / yatra prabhuH kanakapadmaniviSTapAdaH kaivalyabhAga viharate varatejasA''DhyaH // 24 // samavasaraNalakSmIrlakSaNairityudItA jaivanapavanayogArdullasatketuhastaiH / naTati jhaTiti zubhaidivyapuSpaiH pravRSTaistadanu vihasatIva svAmisaMsargatuSTA // 25 // atha prathamataH prabhustridazarAja-bhUmIbhujA ___ lasatsadasi saGgate subhagamaGgale sphurjati / padatritayamAdizad vizadasaveMbhAve vizat __ babhUva gaNabhRdgaNastadanu tasya mImAMsayA // 26 // zrIindrabhUtiraparo'gnipadAd vibhUtiH zrIvAyubhUtiriti gotamavaMzajAtAH / vyaktaH sudharmagaNabhRd gaNimaNDito'tha zrImauryaputra iti tad dvitayaM gaNendrau // 27 // [21] 1 'yatkoTikoTigaNitaH' yeSAM 'mAnava-pazu-dyusadAm' | gaNo na syAditi karmakSayajaH sssstto'tishyH"| 13 'bhItiH' "kharASTrAt nR-tiryag-devAnAM kottikottisngkhyaatH| 2 'adhiyojanAntam' pararASTrAca bhayaM [na syAd ] ityekaadsho'tishyH"| 14 'apanItiH' "yojanapramANamiti karmakSayajaH prathamo'tizayaH" / 3 'vibodha- "parasparavirodhaH [na syAd ] iti pnycmo'tishyH"| 15 'asatpramayA''tmadarza' kevalajJAnayuktA''tmarUpadarcha / tItiH' asadvastUnAM pratItiH / "mArirautpAtikaM sarvagataM maraNam , [22] 4 'adhvanInAn' pAnthAn "adhvanIno'dhvago'dhvanyaH ativRSTiH nirantaravarSaNam , avRSTiH sarvathA vRSTyabhAvaH, tathA durbhikSaM pAnthaH pathikadezikau" iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 3 zlo. bhikSANAmabhAvaH-ityAdyasadvastudarzanaM [na syAd ] iti saptama-aSTama157] / 5 'udbodhayan' upadezayan / 6 'zivagame' mokSagamane / nvm-dshmaatishyaaH"| 16 'rujA' "rogo jvarAdiH [na syAd ] 7 'ratnAvaratrayasya' jJAna-darzana-cAritrAtmaka zreSTharatnatrikasya / iti cturtho'tishyH"| 17 'prasarIsarIti' atizayena prasAra [23] 8 'vANI' bhASA arddhmaagdhii| 9'amara-marya-pazu- maanaati| 18 'kanakapadmaniviSTapAdaH' "suvarNakamale nyAsI kRtI khabhASAsaMvAdam' deva-nara-tirazcAM bhASAyA saMvadatIti "vANI nR-ti- pAdA pAdau yena sa iti devakRtaH SaSTo'tizayaH" / ryak-suralokabhASAsaMvAdinI yojanagAminI ca' iti karmakSayajo / [25] 19 'javanapavanayogAd' vegayuktapavanAt / 20 'ullasadvitIyo'tizayaH" [abhi. ciM. kA. 1 zlo0 59] / 10 "tripathaprayAtA' triSu pathiSu gtaa| 11 'nAnAnayaiH' vividhanayaiH "nayA ane- | raketuhastaiH' ullasantazca te ketavazca dhvajA eva hastAstaiH / kavidhAstathApi teSAM paJcatvaM lakSaNato nirdiSTaM tattvArthAdhigamAdi- [26] 21 'tridazarAja-bhUmIbhujAm' indra-rAjJAm / 22 'padasUtreSu / yathA "naigama-saMgraha-vyavahAra-rjusUtra-zabdA nayAH"-"Adya- tritayam' 'utpAda-vyaya-dhrauvyayuktaM sat' iti tattvArthasUtram zabdau dvi-tribhedau" iti tatvArthasUtram [a0 1 sU0 34-35] / [a05 sU0 29] iti pdtryiim| 23 'gaNabhRdgaNaH' ekAdaza[24] 12 'Itirna' "dhAnyAdhupadravakArI pracuro mUSakAdiH prANi- gaNadharasamUhaH / koTikoTigaNitaH' yeSAM 'mAnava-nAntam' pararASTrAcca bhayaM na syAd iti paJcamo'tizayaH", sy| 18 'kanakapadmani * P gnnto| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 20-34] digvijayamahAkAvyam / tasmAdakampita ito'calazabdapUrvo bhrAtA gaNaprabhurabhUd gunnrtnbhuumiH| metArya AryajanakAryakRtAM munInAM zAstA prabhAsagaNabhRccaraNapravINaH // 28 // evaM vidhAya gaNinaH zrutisampadADhyAn dAyena tIrthamapi dharmadhiyAM samartham / bhavyAmbujAniva vibodhayituM sa loke navyAMzumAn pravitatAna gavAM vilAsAn // 29 // mohAbhyamitravidhinA gaNanAyakebhAn sajjAna lasatripadikAn purato vidhaay| / saMskRtya vADavagaNA~zcaraNopadeze deze cacAla vijigISurivA''ptarAjaH // 30 // saMvardhayan samititatparasAdhuloke bhAvAd guNAdhikatayA paramArthavRttim / / nyasyannapUrvakaraNe sa niyogirAjAn zrIindrabhUtikalitazcalito babhAse // 31 // zrIdharmacakrarmanuvRtya kRtaprayANaH sadyaH prasa zuddhavratapravaradAmaniyojitA''jJaH prAjyaprabhAsamadhigamya ciraM sa reje // 32 // 10 probhAkarI cimadhaH kRtavAn vilAsaiH kAye gavAM vidhizA''tmanidarzanena / brAhmImapi dhruvaniyogamahAbalena tAM vaiSNavImatha jino gatadoSabhuktyA // 33 // niSkAzya dAsyakarasarvapalAdaMdoSaM kAdambarIrasakathAM vitathA vitanvan / vyAvartayazca janatAM paradArabhogAcakrIva sarva viSayAn ruruce sa jitvA // 34 // [30] 1 "tripadikAn' tripadI gAtrabandhaH, pakSe 'uppannei STA''jJaH pakSe varadAmatIrtham / 11 'prAjyaprabhAsam' prAjyAM ve'tyAdikA / 2 'vADavagaNAn' azvAn pakSe viprAn / 3'caraNam' | prakRSTabhAsaM dIpti pakSe tIrtham / cAritraM pakSe raNopadeze caH smuccye| [33] 12 'prAbhAkarIm' prabhAkaraH sUryaH pakSe prabhAkaro [31] 4 'samiti0' samitaya IryAdyAH pakSe snggraamH| mImAMsakavizeSaH / 13 'rucim' ruciH kAntiricchA ca tAm / yadvA''sthAna samitistatra ttpraaH| 5 'guNAdhikatayA' guNA 14 'kAye' dehe ssttkaaylkssnne| 15 'gavAm' kAntInAM pakSe dhairyAdayaH pakSe guNasthAnakAdhikatayA / 6 'paramArthavRttim' | vacasAm / 16 vidhivazA''tmanidarzanena' vidhirjJAnamayA''tmikaparamArtha AdhyAtmikabhAvaH pakSe'rthasambandhinI vRttimAjIvikAm / dhanena / 17 'brAhmIm' brAhmImapi rucimdhskRtvaan| 18 'dhruvani7 'apUrvakaraNe' karaNAni rAjadeyabhAgasthAnAni pakSe'pUrvakaraNa yoga'dhruvAdhikAreNa niyogkthne| 19 niyoga' niyogaH mAtmavIryavizeSaH / 'niyogirAjAn' 8 niyogino matriNaH nirAsaH / 20 'vaiSNavIm' vaiSNavImapi ruciM nidoSA''hAreNa pkssejinaa''deshkaarinnH| rAtrI bhojananiSedhena rAjapakSe sUrya-brahmaviSNUnAM ruciparAjayAt // [32] 9 mAgadhalokapUjyaH' mAgadhA magadhadezavAsinaH [34] 21 palAdadoSam' mAMsabhojanam / 22 'kAdambarI' pakSe mAgadhatIrthavAsidevAsteSu puujyH| 10 'zuddhavratapravaradAma- kAdambarI surA / 23 'sarva viSayAn' sarve viSayAH zabdAdayaH pase niyojitA''jJaH' zuddhamahAvratAnyeva varadAmamAlikA tatra nirdi- deshaaH| [28] 1 'caraNapravINaH' caraNaM cAritraM sAvadyayogalyA. nAyakebhAn' gaNanAyakeSvibhAn hastinaH zreSThagaNadharAnityarthaH / gastasmin pravINaH kuzalaH / 11 'tripadikAn' tripadI gAtravandhaH gAtrayoddhayoragrajaGghayoH pazcima[29] 2 'gaNinaH' gaNyante pUjyatayeti gaNinastAnanucAnAn / javAyAM gajasya bndhstaan| 12 'AptarAjaH' Apto hitopadezaka"anucAnaH pravacane sA'dhIti gaNizca saH" iti haimaH [ abhi0 khAdApta iva sa AptasteSu rAjeti / ci. kAM0 1 zlo0 78] / 3 zrutisaMpadADhyAn' zrutiH dvAdazAGgI [32] 13 'zrIdharmacakram' "zrIdharmaprakAzakaM cakramiti devakRtaH saiva saMpat tayA''DhyAn sAhatAn / 4 'tAtham' tAyata sasArasamudrI prthmo'tishyH"| 14 'anuvRttya' anusRtya / 'neneti tIrthaM pravacanAdhAraH sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zcAvikAkharUpazcaturvidhasabAstam / prathamagaNadharaM vA / 5'bhavyAmbujAn' bhavyA / [34] 15 palAdadoSam' rAkSasakharUpacaurAdidoSam / mokSagamanayogyAsta evaambujaastaan| 6 'vibodhayitum' upadeza- | [37] 16 "vibudhasannidhiH "bhavanapatyAdicaturvidhadevanikAyAnAM yituM vikAsayituM vaa| 7 navyAMzumAn' navInasUryaH / 8 'gavAm' sannidhiH sAmIpyaM sA jaghanyato'pi koTirbhavatIti devakRto'STAdazovAcAM kiraNAnAM vaa| 'tishyH"| 17 'padmAdayaH' padmAdinavanidhayaste ceme-"mahApadmazca [30] 9 'mohAbhyamitra vidhinA' mohaH kAmastasmAdabhyamitra- | padmazca zaGkho mkr-kcchpau| mukunda-kunda-nIlAzca carcAzca nidhayo vidhinA''bhimukhyena mitrAnalaMgAmI tasya vidhistena / 10 'gaNa- | nava" / iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 2 zlo. 107] / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [tRtIyaH sargaH audArikaprakRtinA kRtinAyakenA''jahe'nupAdhikavalaiH saha sAdhanaM yat / loke kRpAvalamidaM labhatAM yadeSa tasmAdanantaguNavittaguNaM pratItya // 35 // punnAgataH pravavRte varadAnavRttirgandharvasaGgatiratiprabalapramodAt / tanmaNDale viharati kSitinAtharUpe sarvasya vazyakaraNaM nanu vItarAge // 36 // nityo'bhavad vivudhasannidhireva sevA devAdhipairapi samAdriyate sma bhadrA / padmAdayo'tha nidhayo vasupadmavargacchadmAzrayAt kSititale prkttiibbhuuvuH|| 37 // janyA ivAsya purato maruto'pi vanyA dhanyAstadAnRtubalA nanturbalAt te / sadabhAvanAparavazAH khalu bhAvanAnAM nAthA dadhurmadhuragAnavidhiM guNAnAm // 38 // AsthAya dhIrapuruSazcaraNonmukhaH san sthAnAni nAma bahudhA'GganiyojitAni / "jIvAnucintanamati vi cAparAgaH ko vA jigAya na rayAt paramohavargam // 39 // kazcitvajihmagamanAH kRtahastamukhyo daNDaM dadhau samarasaGgata eva kazcit / AkrAntamaulikalayA karavAlakarSI kazcit parasparamabhUt shsaa'strbuddhiH||40|| ujAgaraH prabalasaMyatikarmazUraH pArzvasthatAM na cakame bahudhA rnnaarthii| naiva pratigraharucibahusAdhuvAhI daNDAdisajanakaraH paracAraNaiSI // 41 // 15 uccAraNe'pyupanatA bahuzodhanA''khyA vidyAdharA anvsnncritrbhaajH| vIrakriyApriyatayA gaganAdhvanInA AjJAM jinasya vipulAM vyadhurUrddhaloke // 42 // kSetrAzrayeNa dhanurAdivimarzanAni jIvAvadhAraNadhiyaH prvitenire'mii| tatreSuyojanagatiM hRdi nirNayanto lakSAdimAGkaviniviSTadRzo'dhisaGkhyam // 43 // mohodayena patitAH punarapramattAH samyag gunnaadrbhRto'dhikmaargnnaanaam| 20 saMyojanena" vijayazriyamAzrayantaH prAsAdi kevalitayA'navasAnasaukhyam // 44 // [35] 1 'AjahU' tallokAnugrahAya / 2 'anupAdhikavalaiH' [37] 8 'vasupadma' vasu svarNa tasya anupAdhibhirnirdoSakavalaiH pakSe svAbhAvikasenAbhiH 3 'sAdhanam [38] 9 'vanyAH ' vAnamantarA maruto devAH, pakSe vanacAritraM tena saha yathA syAt tathA / 'sahasA, dhanam' iti pada- vAyavaH / 10 'bhAvanAnAm' bhavanapatidevAnAm / 11 'guNAnAm' vibhAge dhanaM sahasA''jahe tadapi lokAnugrahAya nyAyavatAM rAjJAM vAsanAgItaguNAnAm / na lobhtH| [39] 12 'sthAnAni' AlIDhAdIni / 13 'jIvA.' jIvA [36] 4 'punnAgataH' punnAgAH zreSThanarA gajAzca / mauvIM / 14 'aparAgaH' vigatarAgaH, pakSe dhanuSi rAgavAn / 5 'gandharva' azvAH gAyakAzca / 6 'kSitinAtharUpe' prazastaH [40] 15 'ajihmagamanAH' ajihmagaM Rju mano yasya, pakSe kSitinAthaH kSitinAtharUpastasmin / 7 'vItarAge' vItamaGkuzavAraNaM zare mano yasya / niSAdinAM pAdakarma tadvayaM tatra rAgo yasya [-"yAtamaGkuzavA- [44] 16 'prAsAdi' praaptm| 17 'kevalitayA' [ke, raNam / niSAdinA pAdakarma yataM vItaM tu tadvayam" iti haimaH ! balitayA-iti padavibhAge]-balitayA na vazAH svacchandAH [ abhi. ciM. kAM0 4 zlo0 291] yadvA 'nu' iti vitarke na | kena sukhaM praaptaaH| 18 'anavasAnasaukhyam' anavasAnamanantaM vItarAge vItaM phalguhayadvipamiti haimaH / | sukham / [38] 1 'anutubalAH' RkhabhAvabalAH / "anukUlo vAyuH | iyeSa / 8 'pratigraharuciH' pratigrahaM sainyapRSThe ruciryasya / 9 'bahusARtvabhAve'pi vahatIti devakRtazcacaturdazo'tizayaH" / | dhuvAhI' bahUn sAdhUna voDhuM zIlaM yasya saH / [39] 2 'caraNa' cAritraM pakSe caH samuccaye rnne| 3 'jIvAnu- [42] 10 'anavasannacaritrabhAjaH' nAvasIdatyanavasannaM caritraM cintanamatiH' SaTjIvanikAyeSu anucintanamatiH rkssnnbuddhiH| / bhajanta iti / 11 'gaganA'dhvanInAH' AkAzacAriNaH / [40] 4 'karavAlakarSI' taravAraM karSata yaH saH / [43] 12 'amI' vidyaadhraaH| 13 'adhisayam' yuddham / [41] 5 'ujAgaraH' jaagruukH| 6 'prabalasaMyatikarmazUraH' [44] 14 'adhikamArgaNAnAm' adhikabANAnAm / 15 'saMprabalA prakRSTA yA saMyatiH saMyamastasya karmaNi shrH| 7 'cakame ' yojanena' vyApRtena / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 padya 35-52] digvijayamahAkAvyam / kecit punaH pratimayA''samayAnusArA vyutsRSTakAyamupasarjanabhAvanena / sthAnaM vidhAya samapAdamivA''dareNa tasthurnirrargalabalaprajighAMsayaiva // 45 // tejo''daisIyamapahantumivAsamarthAn AlocanopadhiparigrahadaNDajArthAn / nizcitya duSTaparamohamahIzvaro'pi prAptaH kramAcchithilatAM svata eva vibhyat // 46 // dakSAH parAkramadhiyA''varaNasya bhaGge zUrA vicerurabhito viSaye kssmaayaaH| muktaiSiNaH sarasamUhamihI''dizantaH santaH sthitA dhRtarucaH khalu mnnddlaaye||47|| vANI vibhorbhagavatI varazaktirUpA sanmAnasaMdRDhatarA praviveza sAkSAt / tasyA ruciprabalamaNDaladarzanena bhItaH palAyya vigataH kacanApi mohH||48|| evaM kSamAdhanavaraiH prabhuzAsanena prodbhAsite samitikarmaNi sAMyugInaH / vizvAbhyudIrNacaramohabalakSayo'bhUdekAtapatrajinarAjamahodayAya // 49 // 10 vidyAzcaturdaza jinezvarazAsanAntaH prAdurbabhUvurupamAnamitAstu ratnaiH / pratyekamAvadhikRtA munayaH sahasraM tsmaacturdshshsrgnnstdiiyH||50|| naMndIravAdabhinavAd bhuvi garjayantaH sarvAnuyojanavidhau nipuNA gunnaaddhyaaH| guptIzvarAH kusamayArthavinAzanena bhAnti sma sAdhugaNino jinazAsanena // 51 // kecijanAH prakRtinizcalatA'bhyupAyaM vyAtenire nairavarasthitivandhatarkam / yasmAt paraH zataguNo sabandha eva prAdezikaM samudayaM janayatyavazyam // 52 // [45] 1 'pratimayA' kAyotsargeNa, pakSe mayo nAma uSTra. UhaM vitarka pakSe zaravrajaH / 15 'AdizantaH' kathayanto vizeSastaM pratIti pratimayam / 2'AsamayAnusArA' AsamayaM muJcanto vaa| 16 'dhRtarucaH' tdiiptyH| 17 'maNDalAne' yathA'vasaramanusArazchalAdinA yeSAM te / 3 'vyutsRSTakAyam' khaDne maNDalamukhe maNDalamatra sUtramaNDalaM vaa| syaktazarIraM yathA syAt tthaa| 4 'upasarjanabhAvanena' svadehe'- ruleciprabalamaNDalAmA prAviwiium pyanAdarakhudyA gaunntvbhaavnyaa| 5 'samapAdam' samapAdaM sthAnaM maNDalaM pratAvA tasya na TIle pa rmAnena naa| kAyotsarge, bANavisarge vaa| 6 'nirargalabala.' nirargalaM svatatraM [49] 19 'kSamAdhanavaraiH' kSamAdhanA munayo bhUpA vA / prabalaM vA balaM zArIram / kAyo ani [] 20 'nandIravaH' vAdyasamUhazabdaH nandIsUtrapATho 8 'mAlocanopadhiparigrahadaNDajArthAn' AlocanA prAyazcittasthAnaM | vA / 21 'sarvAnuyojana.' sarvAnuyojanaM sarvamanuyojanaM pRcchA, pakSe AlocanaM mantraH, upadhiparigraho vastra-pAtrAdi sthalaM vA, anuyAgA vaa| 22 'guptAzvarAH anuyogo vaa| 22 'guptIzvarAH' guptayo manoguptAdyAH kArAgRvaM daNDA manodaNDAdayaH sainyaM vA tenopanArthAn / vaa| [47] 9 'parAkrama' parAkramo balaM, para utkRSTo'kramo | [52] 23 'prakRti' prakRtayo jJAnAvaraNAdyAH, prajA koko yugapadbhAvaH / 10 'AvaraNasya' AvaraNaM jJAnAvaraNAdivaraNo vaa| 24 nizcalatA" nizcalatA svAsthya nirjaraNaM vA / vaprastasya / 11 'viSaye' deze gocare vaa| 12 'kSamAyAH'.5 'naravarasthitibandhatarkam' rAjya sthitivicAraM, manujagatyAyu:zAnteH, bhUmyA vaa| 13 'muktaiSiNaH' muktAH siddhajIvAH, muktaM sthitibandhaM vaa| 26 'rasabandhaH' prajAnehaH karmarasabandho zastravizeSaH pANiyantrAbhyAm / 14 'sarasamUham' sarasaM rasayuktaM, ! vA / 27 'prAdezikaH' dezasambandhI pradezabandho vaa| [46] 1'adasIyam' asyedmdsiiym| 2 'duSTaparamohamahI- 14916'samitikarmaNi' IyaryAdikArye raNe vaa| 7 'sAMyugInaH' zvaraH' duSTo yaH paravAsI mohazca zatruvarUpaH kAmadevaH sa eva mahI mahA- ttpraiH| 8 "vizvAbhyudIrNacaramohabalakSayaH' vizve'bhyudIrNaH kRtaH zvaro raajaa| [48] 3 'sanmAnasaMdRDhatarA' sanmAnena samyagatizayena dRDheti / carato mohasya kAmadevasya balaM tasya kSayaH nAzo yena sH| 4 'palAyya' naMvA / 5 'mohaH' kaamdevH| 19 'ekAtapatra' ekamadvitIyamAtapatraM chatraM yasya sH| *P raajy| di.ma. 4 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [tRtIyaH sargaH AcAravartanikayA'dhijagAma sAdhorainyasya vA'nucaritaM sakalo niyogii| nirvezana-pravizane caraNe'nurAgAdAvedayan sa puruSottamarAjavAkyAt // 53 // jJAtvA''tmanastaditarasya vibodhevRttIdezastha suutrkRdbhijnypuraannvaacaa| nyAyaM prayujya tadanItipadAd viyujya svArtha parArthamiva sAdhayati sma dhIraH // 54 // zreNIhitAya manaso vacaso'pi vRttiM yat sAmavAyikajano vijane'pi dadhyo / tiSTazcalannupavizan nivizaJ zayAno'pyanan nayAnupadideza tathA jinezaH // 55 // prAdhAnyamApa bahudhA'nyamahopakAraH sphArAnurAgapabhAgadazA''gamAnAm / maryAdayA vizadayA nanu dezarUpaM jajJe kSamAdhanagaNe saMmarocite'pi // 56 // pUrvasthitiH prakaTitA'tra viziSya loke tasyAH paraM pariNatiH khalu vstulbhyaa| zrIprAbhRte" pratipadaM paramo'dhikAro'nyA vizrutazrutakathAsu tathA prathA''sIt // 57 // no naihramAdiSu parasparabAdhayogo no paizyatoharadazApi janasya kAcit / no bhaGgabuddhipi sa~GgarataH kathaJcit zrIzAsane bhagavataH sphuTatAmupete // 58 // mainyuna cetasi padaM manujasya cakre yasmin bhavedasumatAM "vinipAtavRttiH / brahmakriyAsu nirate'pi pailAdarUpaM prAdurbhaved gurujane'pyavikalpanA gIH // 59 // nAsiddhatA'pi ca mitho na viruddhatA''sIllabhyaM kacinna vihitavyabhicArakarma / bAdho na yatra samaye'pratipakSabhAvaH kastIrthabhAskaramate ramate na vidvAn // 60 // . ___10 15 [53] 2 'AcAravartanikayA' AcArA jJAnAcArAdyAH, nAm' AgamA vRkSA rasAlAdyAH, siddhAntA vA / 18 'dezarUpam' bhAsamantAccArANAM gUDhapuruSANAM prvRttyaa|2 sAdhoH muneH nyaayvllo-nyaayH| 19 'kSamAdhanagaNe' kSamAdhanA munayo bhUpA vA / kasya vA / 3 'anyasya' asaadhoshcauraadeH| 4 'niyogI' muniH | 20 'samarocite' samena rocite, samare ucitA vaa| mazrI vaa| 5'nirvezana-pravizane' nirgama-pravezau tayoH samAhAra | [57] 21 'pUrvasthitiH' pUrvajAnAM sthitiH pUrvANAmutpAdAstasmin / 6 'caraNe' cAritre raNe vaa| 7 'puruSottama" puruSo dInAM sthitirvA / 22 'vastulabhyA' vastu paramArthastatvaM tena labhyA, tamo'rhan / vastu adhikAravizeSo vaa| 23 'zrIprAbhRtam' lakSmIDhaukanam , [54]8 'AtmanaH' jIvasya / 9 taditarasya' ajIvasya / prAbhRto'tra pUrvAdhikAraH / 10 'vibodhavRttIH' jJAnavArtAH / 11 'dezasthasUtrakRdabhijJa' [58] 24 'naigamAdiSu' naigamAdayo nayAH, vaNijAM samUheSu pArzvasthitA ye sUtrakRto'GgasyAbhijJA jJAtAraH, pakSe dezasthasUtrakRto vaa| 25 'pazyatoharadazA' pazyatoharastaskaraH, pazyato vicaardeshmukhyjnaaH| 12 'svArtham' svasya dhanasyArtha kAryamAtmakArya yato vA haradazA IzvaradharmAGgIkAraH / 26 'sagarataH' saGgrAmAt vaa| pratijJAyA vaa| [55] 13 'zreNI' zreNiH kSapakazreNyAdiH paurazreNI vaa| 1 [59] 27 'manyuH' kopo yajJazca / 28 'vinipAta14 'sAmavAyikajanaH' samavAyAnavettA mantrI vA / vRttiH' praannighaatvRttiH| 29 'brahmakriyAsu' brahmacaryakarmasu / [56] 15 'bahudhAnyamahopakAraH' bahudhA, anyasya mahopa- 30 'nirate' tatpare brAhmaNe'pi mAMsAzanam / 31 'palAdarUpam' kAraH, bahudhAnya nisspttiH| 160parabhAga' 'parabhAgo guNotkarSaH' rAkSasasvarUpam / 32 'gurujane' guruloke / 33 'avikalpanAgIH' iti haimaH [abhi. ciM. kAM0 6 zlo0 11] / 17 AgamA- avihuMDajIvastasya kalpanA mAraNA tasyA vAk / [60] 1 'nAsiddhatA' asiddhatA'siddhirna paraM siddhireva / satyabhAmA' iti nyAyAt, tIrthaGkara eva bhAskaraH sUryastasya 2 'viruddhatA' virodhH| 3 'tIrthabhAskaramate' tIrthastIrthaGkaraH 'bhAmA mate siddhaante| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baya 53-62] 27 digvijayamahAkAvyam / evaM daivatadaivarUpabalataH puNyAnuguNyAnRNAM sAmrAjyaM paramopakAri caraNA''rambhena lebhe vibhuH| vIraH kesariNA'bhilAJchitatanUnUnaM nRsiMhopamA varNya kharNasavarNarociracirAd deyAt sa naH prArthitam // 61 // kRtvA tattvanidezapezalataraM dezaM jinezaH svayaM mithyAtvodayadustamAndhatamasaM sAndraM vinIya vyayam / zrIsUkSmakriyamadvayaM vyuparatAzeSakriyaM cApyayaM __ dhyAyannApadapApapU:parisare zrIsiddhazarmodayam // 12 // iti zrIdigvijayanAnni mahAkAvye mahopAdhyAyatrImeghavijayagaNiviracite kathAnAyakavaMzamUlasya zrIvIrasya bhagavato digavijayavarNano nAma tRtIyaH sargaH // 3 // [61] 1 'caraNA''rambhena' caraNaM cAritraM tasyA''rambhastena / zenopadezenAtizayena shobhnmiti| 5 'dezam' bhAratavarSam / 2 'kesariNA' siMhena lAJchanena / 3 'varNasavarNarociH' suvarNasamAnA 6 'vinIya' kRlaa| 7 'vyuparatAzeSakriyam' zamitA samagrA''rarociH kAntiH zrIvIrasya kAJcanavarNalAt / mbhAdikriyA yasmin taM dezam / 8 'Apad' praap| 9 'apApapU:[62] 4 'tattvanidezapezalataram' tattvAni nava, teSAM nide. parisare' apaapaangriivistaare| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 28 10 15 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM caturthaH sargaH / atha jinapatipaTTe zrIsudharmA gaNIndro dinapatiriva reje rAjarAjAdhigamyaH / gaNadhara gaNanAyAM paJcamo'pyAdya eva vinayanayatapobhiryo'tizete sma sarvaiH // 1 // tadanu danuja pUjyaH prAjyatejA hi jembargaNapatirudiyAyAnnidrajAmbUnadazrIH / prabhava iti gurustatpapadmAMzumAlI gaNadharamaNirasmAdeva zayyaM bhavA''khyaH // 2 // tadanu gaNahimAMzuH zrIyazobhadrasUrirvijitavibudhasUristasya paTTedvayIyam / praguNaguNavibhUtizcArusambhUtizabdAd vijaya iti munIndurbhadrabAhurdvitIyaH // 3 // zrutasuratarumUlaM sthUlabhadro'nukUlaM samajani yazasA''zAsundarINAM dukUlam / tadanu ca giriMnAmA''ryo mahAdiH suhastI dvayamapi gaNarAjau paTTabhAjau tadIyau // 4 // paramapi yugalaM syAt susthitaH suprabuddhaH zramaNagaNabhRdindrAd dinnasU ristato'bhUt / gaNagurururukIrtirdinnaMnAmA'tha siMhad girigaNavibhurasmAd vajrasUriH sUrejyaH // 5 // prasRmaramunisenaH sUrirAD vajrasenaiH zamipatiratha candrazcArusAmantabhadraH / nava iva surasUrirvRddhadevA''khyasUrirgaNapatiratizAyiproditayortenA''hnaH // 6 // praNatannRpatidevaH sUrirANmAnaMdevaH kSitidhara iva tuGgaH svairguNairmAna tuGgaH / suragiririva dhIraH zrIdharo vIraisUriH prabhurapi jaiyadevazcArutAkAmadevaH // 7 // svAmipaTTe'STamI zrI AryamahAgiri - zrI Arya suhastIsUririti dvau babhUvatuH / [5] (9) 'susthitaH suprabuddhaH ' 'zrI AryamahAgiri - zrIAryasuhastisUripaTTe navamau zrIsusthita- suprativaddhasU / (10) indrAda dinnasUriH ' 'susthita- supratibaddhapaTTe dazamaH zrI indra dinasUrirbabhUva / (11) 'dinnanAmA' indra dinna sUripaTTe zrIdinnasUripaTTe dvAdazaH siMhagirirbabhUva / 'girigaNavibhuH' siMekAdaza: zrIdinnasUriH babhUva / (12) 'siMhAda girigaNavibhuH ' hAd giririti siMhagirireva gaNeSu vibhuH prabhuriva / (13) 'vajrasUriH' zrIsiMhagiripaTTe trayodazaH zrIvajrasvAmI babhUva / [1] 1 'jinapatipaTTe' zrIvarddhamAnakhAmipaTTe / (1) 'zrIsudharmA' zrIsudharmakhAmI / 2 ' dinapatiH ' sUryaH / 3 paJcamo'pyAdya eva ekAdazAnAmapi gaNadharapadasthApanA'vasare zrIvIreNa zrIsudharmakhAminaM puraskRtya gaNo'nujJAtaH duSprasahaM yAvat zrIsudharmakhAmyapatyAnAmeva pravarttanAt / | [2] 4 'danujapUjyaH' asUraiH pUjyaH vandyaH 'asurA ditidanujAH' iti haimaH [abhi0 ciM0 kAM0 2 0 152] (2) 'jambU : ' zrIsudharmakhAmipaTTe dvitIyaH zrIjambUsvAmI / 5 'uddijAmbUnadazrIH' ukSidrA vikasitA jambUnadasya suvarNasya zrIH zobhA yasya saH / (3) 'prabhavaH' zrIjambUsvAmipaTTe tRtIyaH zrIprabhavakhAmI / (4) 'zayyaMbhavA''khyaH' zrIprabhavakhAmipaTTe caturthaH zrIzayyaM bhavasvAminAmA / [3] (5) 'zrIyazobhadrasUriH zrIzayyaMbhava khAmipaTTe paJcamaH zrI yazobhadrasUriH / 5 'vijitavibudhasUriH ' vijitaH vibudhAnAM surANAM sUrirAcAryo bRhaspatirityarthaH / (6) 'sambhUtizabdAd | vijayaH'-'bhadrabAhuH' iti dvau zrIyazobhadrasUripaTTe SaSTau zrIsaM bhUti vijaya - zrIbhadrabAhu khAminAvabhUtAm / [4] 6 'zrutasuratarumUlam' zrutAni caturdazapUrvANyeva surataravo devavRkSAsteSAM mUlam / (7) 'sthUlabhadraH' zrIsambhUtivijayazrIbhadrabAhu khAminoH paTTe saptamaH zrI sthUlabhadrakhAmI (8) 'girinAmAssya mahA''diH suhastI' zrIsthUlibhadra [ caturthaH sargaH [ 6 ] (14) 'vajrasenaH' zrIvajrasUripaTTe caturdazaH zrIvajrasenasUriH / (15) 'candraH' vajrasena sUri paTTe paJcadazaH zrIcandrasUrirbabhUva / (16) 'sAmantabhadraH' 'zrIcandrasUri paTTe SoDazaH zrI sAmantabhadrasUrirvabhUva / (17) 'vRddhadevA''khyasUriH ' 'zrIsAmantabhadrasUri paTTe saptadazaH zrIvRddhadevasUrinAmA babhUva (18) 'proditadyotanA''hnaH ' 'zrIvRddhadevasUripaTTe'STAdazaH pradyotanasUrinAmA saJjAtaH / [7] (19) 'mAnadevaH' zrIpradyotanasUripaTTe ekonaviMzatitamaH zrImAna devasUriH / (20) 'mAnatuGgaH' zrImAna devasUripaTTe viMzatitamaH zrImAnatuGgasUrijotaH / (21) 'vIrasUriH ' shrii|maantunggsuuriptttte ekaviMzatitamaH zrIvIrasUrirbabhUva / (22) 'jayadevaH' zrIvIrasUripaTTe dvAviMzatitamaH zrIjayadevasUrirvabhUva / For Private Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 padya 1-14] digvijayamahAkAvyam / surapatiriva devAnandanAmA dvidhApi kamanadamanakAntirvikramo'pi krameNa / samajani narasiMhaH sUrirutsAritArirguNagaNamaNirAzeH zrIsamuMdraH smudrH||8|| punarapi gururAsInmAnadevo dvitIya stadanu vibudhaiNshbdaacchiiprbho'pydvitiiyH| bhuvi vijitajayArthaH zrIjayAnandasUriH pravacanaravirUpo'smAd raveH zrIprabhA''haH // 9 // yazasi zazisamAnaH zrIyazodevasUriH smara iva kamanIyaH prociteNnsuuriH| zamakamalavivasvAn mAnadevastRtIyastadanu vimalacandrazcandramAzcandragacche // 10 // rucibharajitabhUriH sUrirudyotano'smAdavanatanaradevaH sarvadevo gnnendrH| dhRtacaraNavizuddhibaiMsUriH subuddhiH punarapi gaNabhartI sarvadevo'dvitIyaH // 11 // 10 kunayajayayazobhit zrIyazobhadranAmA tadanu ca muNnicndrshcndrnistndrkiirtiH| gaNabhRdaijitadevaH sevanAsaktadevastadanu vijayasiMhaH siMhavat sAhasena // 12 // sujananayanasomaH somanAmnaH prabho'bhUd gururapi maNiratnastadvayaM caikapaTTe / bahutapasi vitandraH zrIjagaccandrasUrirajani muninarendro'smAt sa devendra suuriH||13|| tadanu munisamUhaM dharmaghoSaH pupoSa punarabhavadamuSmAt somazabdAt prbho'nyH| 15 tadanu tilakasUriH somapUrvo babhUva gaNagururatha devAt sundarA''hvAnasUriH // 14 // 18] (23) 'devAnandanAmA' zrIjayadevaripaTTe trayoviMzati- zrIsarvadevasUripaTTe saptatriMzattamaH shriidevsuurirjjnye| (30) 'sarvatamaH zrIdevAnandasUriH / (24) "vikramaH' zrIdevAnandasUri- devaH' zrIdevasUripaTTe aSTatriMzattamaH punaH zrIsarvadevasUrirabhUt / paTTe caturviMzatitamaH zrIvikramasUrijarjAtaH / (25) 'narAMsaha [121(39)'zrIyazobhadranAmA' zrIsarvadevasUripaTTe ekonazrIvikramasa ripa? paJcAzatitamaH shriinraaNshsuurijjnye| (26) catvAriMzattamaH zrIyazobhadrasarirabhavat / (40) 'manicandraH' 'zrIsamadraH' zrInarasiMhasUripa? SaDviMzatitamaH zrIsamudrasUriH zrIyazobhadrasUripaTTe catvAriMzattamaH zrImunicandrasUrija'jJe / saMbhUtaH / (41) 'ajitadevaH' zrImunicandrasUripaTTe ekacavAriMzattamaH [9] (27) 'mAnadevaH' zrIsamudrasUripaTTe saptaviMzatitamaH shriiajitdevsuurirjni| (42) "vijayasiMhaH' zrIajita. zrImAnadevasUrirjAtaH / (28) 'vibudhazabdAcchIprabhaH' zrImA- devasUripaTTe dvicatvAriMzattamaH zrIvijayasiMhasUribabhUva / nadevasUripo'STAviMzatitamaH zrIvibudhaprabhasUrirabhavat / (29) 'zrIjayAnandasUriH' zrIvibudhaprabhasUripaTTe ekonatriMzattamaH [13] 2 'sujananayanasomaH' sajjanAnAM nayanAni caDhUMSi shiitshriijyaanndsuurirjse| (30) 'raveH zrIprabhA''daH' zrIjayA lIkattu somazcandra iv| (43) 'somanAmnaH prabhaH, maNiratnaH' nandasUripa? triMzattamaH zrIraviprabhasUriH sajAtaH / zrIvijayasiMhasUripaTTe tricalAriMzattamau zrIsomaprabha-zrImaNiratna[10] (31) 'zrIyazodevasUriH' zrIvIraprabhasaripa? eka- sUrI saJjAto, tayoH somaprabhasUriH zatArthitayA bhuvi khyAtanAmA triMzattamo nAgarabrAhmaNaH zrIyazodevasUridiyAya / (32) 'pro babhUva / (44) 'zrIjagaccandrasUriH' zrIsomaprabha-zrImaNiratnacitadyumna sUriH' zrIyazodevaripaTTe dvAtriMzattamaH zrIpradyumnasUri sUripaTTe zrIjagaccandrasUrirajAyata / (45) 'devendrasUriH' babhUva / 1 'zamakamalavivasvAn' zamaH zAntistadrUpaM kamalaM taM zrIjagaJcandrasUripaTTe paJcacatvAriMzattamaH zrIdevendrasUriH samajani / vikAsayituM vivakhAna sUrya iva / (33) 'mAnadevaH' zrIpradyumna- [14] (46) 'dharmaghoSaH' zrIdevendrasUripaTTe SaTcatvAriMzattamo suripaTTe zrImAnadevasUrirajani / (34) vimalacandraH' zrImAna- dharmaghoSasUrirbabhUva / (47) 'somazabdAt prabhaH' zrIdharmaghoSa. devaripa? catustriMzattamaH shriivimlcndrsuurirbbhuuv| sUripaTTe saptacatvAriMzattamaH shriisomprbhsuuriH| (48) 'tilaka[11] (35) 'udyotanaH' zrIvimalacandrasUripaTTe paJcatriMza- sUriH somapUrvaH' zrIsomaprabhasUripaTTe aSTacatvAriMzattamaH zrIsomasamaH zrIudyotanasUriH samajAyata / (36) 'sarvadevaH' zrIudyo- tilksrirjjnye| (49) 'devAt sundarAhvAnasUriH' zrIsomatanasUripaTTe SadatriMzattamaH zrIsarvadevasUrirbabhUva / (37) 'devasUriH' tilakasUripaTTe ekonapaJcAzattamaH zrIdevasundarasUrirjAtaH / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 30 15 mahopAdhyAya meghavijayagaNikRtaM [ caturthaH sargaH munikuvalaya somaH somaMtaH sundarAhnaH prabhuratha munizabdAt sundaraH sUricakrI | zramaNagaganaratnaM rainataH zekharA''khyastadanu ca varalakSmIsAgaraH sUrirAsIt // 15 // tadanu sumatisAdhurmAdhurIpUrNavAkyassamajani vimalaH "zrIhemapUrvastato'pi / tadanu vima~lanAmA''nandazabdAd yathArthaM tapagaNaguNasaMjJAM yazcakAra kriyAbhiH // 16 // tadanu vijayadAnaH sUrizcAvadAnaH prabhurabhavadataH zrIhIranAmA gaNasya / . akabaranararAjAM yaH samAjaM raraJja prakRtasukRtavAgbhiH puNyanaipuNyabhAgbhiH // 17 // harirapi divi sUryasya satkIrtivArttA sadasi vibudhasurervAci samyag nizamya / ramayati vasudhAyAM khaM mano'muM didRkSurnamayati na sudhAyAmapsarassaMnidhAyAm // 18 // vadati niMgadasiddhanyAyato'pyasya dharmonnayanavijayavAttAM gISpatirvarSa koTyA | navanavarasarItyA saMsadi svargarAjaH prabhavati na tathApi vyApinIM tAM samAptum // 19 // kaililalitamamuSminnabhyudIne'panItaM zramaNamaNiSu sAkSAd vIrarUpe gaNIndre / avikRtakRtalakSmyA jaGgamaH saGgamo'bhUt pratipadamapi surerbhAgyayogaiH sphuradbhiH // 20 // acaramajinavAre yA na vArDa'rekyate 'jJerjana vRjinanihantrI dharmalIlA suzIlA / paramaguruvihAre'bhyuddhRtArha vihAre samajani janitazrIH sA'pyazeSA'vizeSAt // 21 // kaivibhirabhinavArthairyat pravRttiH prabaddhA sahRdayajana bhAvye hIrasaubhAgyakAvye / atha kathamahamasyA vistarAyonnatA''syaH pazuzizuriva dRzyaH syAM budhasyopahAsyaH // 22 // [15] 1 'munikuvalayasomaH ' munayaH sAdhavaste eva kuvalayAni kumudAni tebhyazcandra iva / (50) 'somataH sundarAhaH' zrIdeve ndrasUripaTTe paJcAzattamaH zrIsomasundarasUrirajani / (51) 'muni - zabdAt sundaraH' zrI somasundarasUripaTTe ekapaJcAzattamaH | zrImunisundaraH sUrirbabhUva / (52) ' rattaH zekharAsskhyaH' zrI munisundara sUripaTTe dvipaJcAzattamaH zrI ratna zekharasUriH saMbhUtaH / (53) 'varalakSmI sAgaraH' zrIratnazekharasUripaTTe tripaJcAzattamaH zrIlakSmIsAgarasUrirajAyata / [ 16 ] (54) 'sumatisAdhuH' zrIlakSmIsAgarasUripaTTe catupaJcAzattamaH zrIsumatisAdhusUriH saMjajJe / (55) 'vimala: zrI hemapUrvaH zrIsumatisAdhusUripaTTe paJcapaJcAzattamaH zrIhemavimalasUrirbabhUva / (56) 'vimala nAmA''nandazabda0 ' zrIhemavimalasUripaTTe Ananda vimalasUrirbabhUva / [17] (57) 'vijayadAnaH sUriH' zrI AnandavimalasUripaTTe saptapaJcAzattamaH zrI vijayadAna sUribaMbhUva / (58) 'zrIhIranAmA' zrI vijaya dAnasUri paTTe'STapaJcAzattamaH zrIhIra vijayasUriH saMjajJe / 2 'uccAvadAnaH' uccaiH prazastavarma yasya saH / ' prakRtasukRtavAgbhiH " prakRtAni ca tAni sukRtAni puNyAni ca prakRtasukRtAni vAcaH vacAMsi yeSAM taiH / For Private [19] 3 'nigadasiddhanyAyataH ' satyakathananyAyAt 'nigadaH rokaDu' iti bhASAyAm / 4 'dharmonnayanavijayavArttAm' dharmasyonayanamunnatistasya vijayavArttA vijayakathA tAm / 5 'gISpatiH ' bRhaspatiH 'gI hatyoH patiH' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 2 0 33 ] 6 'navanavarasarItyA' navIno vIrazRGgArAdirasaH rItiH gauDyAdistayA / [20] 7 'kalilalitam' kalirantyayugaM tasya lalitaM lIlAM krIDAmityarthaH / 'kalibiMbhIta ke zUre vivAde'ntyayuge yudhi' iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 489 ] / [21] 8 'Arekyate' zakyate / 'reDU' zaGkAyAmiti dhAtoH kyapi vartamAne rUpam / 9 'jJa' paNDitaiH / 10 'janavRjinanihantrI' janAnAM vRjinAni pApAni duHkhAni vA nihantrI nAzakartrI / 11 'abhyuddhRtArhadvihAre' abhyuddhRtAH jIrNoddhArAH kRtA arhatAM vihArAcaityAni yena sa tasmin / [22] 12 'kavibhiH ' devavimala - hema vijayAdikavibhiH- hIrasaubhAgya- vijayaprazastyAdimahAkAvyAnAM kartRbhiH kavibhiH / 13 'asyAH ' pravRttyAH Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 15-31] " digvijayamahAkAvyam 5 tadanu vijayasenaH sUrirAjasya paTTe dinakarakaraNiH kharnAthapUjyo babhAse / akabaranaracakrI yasya cakre prazaMsAM sadasi vijayamasya prekSya vipraughavAde // 23 // surapatimiva sAkSAnnavya divyarddhi bhAjamakabaranararAjaM bodhayan sA'varodham / gaNigaNamaNihIraH pUrvadeze vihArAt sa vijayamupalebhe mohamucchidya sadyaH // 24 // gururiva guruziSyaH syAditIvottarasyAmaMkacarana razakrAbhyarcito lAbhapuryAm / upanatavijayazrIrmoha sarvasvabhaGgAt sa guruvijayaseno gIyate'dyApi bhUmyAm // 25 // iti jinavara paTTazreNimAlAprasUnairmunipatibhirakAri * sphAravidyAdyannaiH / svasamayamanujIcyA prauDhamohapraghAtAt kati katicana vArAn digjayo jainarAjye // 26 // bahuguNabala zaktiprApyupAyoditA''zAvijaya iha kavIndrairvistarAt kairnigadyaH / yatipatimatilabhyaH sabhyatuSTyai samAsAt kathamapi kathayAmastaM tathApi prazastam // 27 // 10 tadanu tadanubhAvAdeva devavarUpI vijayivijayadevaH zrIgaNendurbabhUva / kimuta ! vijayadevacchdmanA'syAvatIrNo bharatabhuvi jinAnAM bhaktaye vyaktayuktayA // 28 // 15 pravacanamupadizyoddizya bhavyAGgabhAjaH pratirviSayavihArairdharmakarmapravRttim / kunayamapanayan yastenivasteina mukteH pathi pathikajanAnAM sArthanAthAyate sma // 29 // bhajati jinamatasya prAjyasAmrAjyamasmin rajati sukRtilokazcaityanityArcanAsu / amalakamalajAgrad bhUrisaurabhyalubhyadbha mararavamiSAd dig gAyatIvAsya kIrttim // 30 // abhinavabhavada rhaccaityamUrddhadhvajaughaiH paramagurugarIyaH kIrttivAlA nanartta / abhinayamiva tasyAH prekSya rembhA'pyadambhAd "vikirati kusumAni sphAratArAmiSeNa // 31 // 20 [23] (59) 'vijayasenaH sUrirAT' zrIhIravijayasUripaTTe ekonaSaSTitamaH zrI vijayasena sUriH saMjajJe / 1 'viprodhavAde' paJcazatavipraiH saha vAdaM kurvANe / [ 24 ] 2 'sAvarodham' antaHpurasahitam 'zuddhAntaH syAdantaHpuramavarodho'varodhanam' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 391] [25] 3 'akabaranarazakrAbhyarcitaH' akabaro nRpatiH nareSu zaka indra iveti akabaranara zakrastenAbhyarcitaH pUjyaH / 4 'lAbhapuryAm' dehalIti nagaryyAm / 5 'upanatavijayazrIH' upanatA prAptA vijayazrIlakSmIryasya saH / [26] 6 NimAlAprasUnai:' zreNi: paGktireva mAlA tasyAH prasUnaiH puSpaiH / 7 'sphAravidyAdyanUnaiH' sphArA vipulA yA vidyA sAssdau yasya sa sphAra vidyAdyastenAnRnaiH / [ 27 ] 8 'yatipatimatilabhyaH' yatInAM patayasteSAM matibhirlabhyaH prApyaH / * P sphAri / f P dIpya / 31 [28] (60) 'vijayadevaH ' zrI vijayase nasUripaTTe SaSTitamaH zrI vijayadevasUriH saMbabhUva / dezaH / 11 'tenivAn' vistAraM kRtavAn / 'tanUyI vistAre' iti [ 29 ] 9 'bhavyAGgabhAjaH ' bhavyaprANinaH / 10 " viSaya " viSayo dhAtoH zatRpratyayAd rUpam / 12 'sArtha nAthAyate' sArthanAthaH vRndakhAmIvA''caratIti sArthanAthAyate / 'sArtho vRnde vaNiggaNe' iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 225] [31] 13 'paramagurugarIyaH kIrtibAlA' paramazcAsau guruzceti paramagurustasya garIyasI kIrtiH saiva bAlA / 14 'abhinayam' vyajakam 'vyaJjako'bhinayaH samau' iti haimaH [ abhi* ciM0 kAM lo 196] 15 'rambhA' surapatnI 'rambhA tridazabhAminyAM kadalyAM ca ' iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 315] 16 'vikirati' kSiSyati 'kRR vikSepe' iti dhAtoH rUpam | 17 'sphAratArAmiSeNa ' sphArAH vikasitAH yAstArAstArakAstAsAM miSeNa vyAjenetyarthaH / For Private Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 32 mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRtaM [ caturthaH sargaH vibhavaphalamabhIpsurbhavyalokaH prabhUNAM sadasi sadupadezaM prApya devapratiSThAH / vyaracayadacirAt tatprINane'dyApi devA na dharaNimavatIrya khaM narAn darzayanti // 32 // pravacanakuzalAnAM raimyavAtsalyakarmaNyaMviralarasavatyAH prodbhavatsaurabheNa / bhuvi hNabhRdadhIzosyunnaman maulirIsta bhuvanajana hitAya syAnna kiM puNyakAryam // 33 // pratipadamadasIyazreyasaH prAjyarAgAdanupamazamabhAjAmAzramAnanvatiSThan / tapagaNaguNaniSThAH zrAvakAH sapratiSThA munijanapaThane'bhUt teSu ghoSo'pi nAnyAH // 34 // savinayamidamIyA''dezamAsAdya sadyassaMmayanayavido'tra prauDhagItArtha pArthAH / dizi dizi vicarantazcArucAritrabodhaM vidadhuraMdhutalajjA jainadharme'tisajjAH " // 35 // kumataraitavinAzAd bodhihetuprakAzAjjina bhavanavidhAnAd yoginAM saMnidhAnAt / atanuta saiMnisarga zrAvakaH puNyasarga vijitaduritavarga" mohavRttervisargam // 36 // marudharaNi-surASTrA- gUrjaratrAdidezeSvabhayamatha vihRtya stutyasatkRtya lAbhAt / viSayagaNalalATe medapATe jagAma munipatiratizAyI tejasA tIvradhAnnaH // 37 // narapatirapi tatra zrIjagatatsihnAmA gurucaraNapayoje yojaya~zcAvanAmam / vacasi rasikavRttyA jIvarakSAM prapede'nimiSavadhaniSedhastena jajJe saiMrasyoH // 38 // paeNripatita jinaukAMsyuddharana zuddhabuddhiH khamapi narakapAtAduddadhAra kSitIzaH / gururapi suniveze sarvadeze cakArAvirativiratimadbhistIrthayAtrAH sahaiva // 39 // punarapi samiyAya zrAddhavarga pupUSuH sapadamahamadAdyaM vAdamatyAdareNa / yugaparimitamAsAn jAtapuNyaprakAzAn sthirataracaraNasthastasthivAnutsavena // 40 // gurutaragaNabhAraM bhUricintAvatAraM nijabalamasahAyaM dhyAnadhArAntarAyam / ucitaguNanikAyaM cintayannaJjasA yaM sapadi vijayasiMhaM yauvarAjye nyadhanta // 41 // [32] 1 'tatprINane' vijayadevasUriM prINayitum / 2 'dharaNim' pRthvIm, dharaNizabdaH haskho dIrgho'pi / 'avanyavani - dharaNI dharaNirdhariyA dharA' iti sAdhusundaraH [ zabdaratnAkare kAM0 4 zlo0 3] [33] 3 'ramyavAtsatyakarmaNi' manoharasAdharmika vAtsalyakArye / 4 'aviralarasavatyAH' nirantarapAkasthAnasya / 'sudazAlA rasavatI pAkasthAnaM mahAnasam' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 4 0 64] 5 'phaNabhRdadhIzaH ' sarparAjaH vAsukirvA / 6 ' Asta' upaviSTaH / 'Asika upavezane' iti dhAtoH hyastanyAM rUpam / [34] 7 'prAjyarAgAd' gADhasnehAt / 8 'ghoSo'pi nAnyAH ' nandighoSaH bandighoSaH / [35] 9 'samaya nayavidaH' samayaH siddhAntaH nayaH nItistayo viMdaH vettAraH / 10 'adhutalajjAH' adhutA acalitA lajjA vrIDA yeSAM te / 11 'atisajjAH' atisaMnaddhAH / For Private [36] 12 degrata" rataM mohanam / 13 'sanisargam' sadAnam / 14 'vijita durita vargam' vijitaM duritAnAM pApAnAM varga samUhaM yena tam / [38] 15 'animiSavadhaniSedhaH' animiSA matsyAsteSAM vadhaniSedhaH hiMsApratiSedhaH / 16 'sarasyoH ' udayasAgara - pIcholAs'khyataDAgayoH / [39] 17 ' paripatitaji naukAMsi' khaNDitajinamandirANi / 18 'khamapi' AtmAnamapi / [40] 19 'pupUSuH parItumicchuH 'pUz pAlanapUraNayoH' iti dhAtoH sannantatvADDapratyayaH / 20 'yuga' yugAzcatvAraH, cAturmAsi kam | 21 'sthirataracaraNasthaH ' sthirataramatizayena dRDhaM caraNaM cAritraM tasmin tiSThatIti / / [41] (61) 'vijayasiMham' 'zrIvijadevasUripaTTe ekaSaSTitamaH zrI vijayasiMha sUrirabhavat / Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 32-51] digvijayamahAkAvyam atha sa vijayasiMhaH suurirutsaaritaaridhRtdhRtitrvaarimohdaavaagnivaariH| guruhRdayamarAMkSI duSTakarmANyabhAGkSIt tapagaNamanuzAsada vaarnn-smaarnnaadyaiH||42|| vimalagirizirasthazrIyugAdIzayAtrAkaraNaniyatacetA devasUrizcacAla / anugatabahusaGghasyandanA-zvoSTra-nAgocchaladaviraladhUlI ruddhadikcakravAlaH // 43 // anupadabahurUpya-svarNamudrAGgapUjAkaraNavitaraNAdyaiAmyasaGghana puujyH| muditajanasurASTrAsarvatIrthANyanaMsIducitanagarajAtajyeSThasaMsthAnarItyA // 44 // abhinavanagarasthaM zrIguruM vAridattau caturacaturikA''khyA zrAvikA dkssinnsyaaH| sakalanagarasaGghAnujJayA'bhetya bhattyA vinayamabhinayantI sotsavaM taM vavande // 45 // pratikRtizatamatra zrIjinAnAM navInaM samahamahamikAbhRdU bhUrivittavyayena / / sakalajanasamakSaM saMpratiSThApya sUrezana-vasanadAnaH prINayAmAsa saGgham // 46 // 10 avasaramadhigamya khaM praNamyAzayaM sA sadasi gaNagurUNAmAgamaM dakSiNasyAm / prabalasukRtalabdhyai nAma vijJApayantI guruparicaraNe'sthAd vatsarANAM catuSkam // 47 // pratidinamidamIyAM dezavijJaptivAcaM manasi gaNadharendro nizcayenAnunIya / gamitajeladakAlastAmalipte vyahArSIt saihasi hasitalakSmyA zrAddhayA vRddhyaa'maa||48|| atha calati muniindre'nuvrjdraajsngghprblblsmuuhaaducchldhuulipujaiH| jaladhijalavizoSA''zaGkayA dakSiNAzA khaviSayaparivRddhyA'laM hasantIva reje // 49 // sphurati munimahendre sauratejo'dhikatve hRtavasuriva bhAvAn prerayannaJjasA'zvAn / jaladhizaraNamApad vyApadaM chettukAmastata iva dhanarAziM labdhavAnabdhipArzve // 50 // pathi nagarajanasyAbhyarthanAto'varaGgAt parapuri paramejyaH prAvRSaM saMninAya / tadanu tapasi caryAmAcara~zcAruvidyApuramatulamahena prAvizad bhAvizarmA // 51 // 20 15 [42] 1 'utsAritAriH' utsAritAH dUrIkRtA arayo yena | [46] 14 'pratikRtizatam' mUrtInAM zatasaGkhyApramANam / sH| 2'dhRtadhRtitaravAriH' dhRto dhRtedhairyasya taravAriH khago yena | 15 'samahamahamikAbhRd' samyak prakAreNAhamahamikA parasparaM zakto'haM sH| 3 'mohadAvAgnivAriH' moharUpo yo dAvAgniH dAvAnalastaM zakta iti spardhAkharUpAM bibhartIti / 16 'azana basanadAnaiH' azanaM zItalIkartu vAri jalamiva / 4 'arAkSIt' raraJja 'rajI rAge' | bhojanaM vasanaM vastraM ca tayordAnaiH / iti dhAtoradyatanyAM rUpam / 5 'abhAGkIt' babhaJja 'bhaoMp | [47] 17 'prabalasukRtalabdhyai' prabalAni dRDhAni ca tAni sukRAmardane' iti dhAtoradyatanyAM rUpam / 6 'vAraNA-smAraNAdyaiH' / vAraNA smAraNAdizikSAprakArAH / | tAni puNyAni teSAM labdhyai prAyai / [43] 7 niyatacetAH' nizcitamanAH / 8 'syandana" [48] 18 'anunIya' vijJapya / 19 'jaladakAlaH' varSAsyandanA rthaaH| 9'nAga' nAgA hstinH| 10 'cakravAlaH' kAlaH / 20 'vyahAt'i vijahAra vipUrvakaM 'iMg haraNe' iti dhAtoH cakravAlaH maNDalam / 'cakravAlaM tu maNDale' iti haimaH [ane. saM. adyatanyAM ruupm| 21 'sahasi' mArgazIrSe / 'mArgazIrSaH sahaH kAM0 4 zlo0 301] sahAH' iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 2 zlo0 66] / _ [44] 11 degvitaraNAdyaiH' dAnAdibhiH / [50] 22 'sauratejaH" sUrasthApatyaM sauraH zanaizcarastasya [45] 12 'abhinavanagarastham navAnagarasthitam / tejaH prkaashH| 13 'vAridatI' vrssaakaale| [51 ] 23 'avaraGgAt' auraGgAbAdanagarAt / di. ma. 5 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 34 mahopAdhyAya megha vijayagaNikRtaM [ caturthaH sargaH akRta kRtavimeyAstatra mAsAn nivAsaM gurururutara bhaktizrAddha vijJaptiyogAt / muniharimanunIya zraddhayA devacandro vyaracayata variSThAM devabimbapratiSThAm // 52 // tadanu manujasaGghanAnvitastIrthayAtrAphalabalamabhilipsurmArgazIrSe cacAla | jinavarakalikuNDAhvAna pArzva praNamyAyatakarakara heDAsthAyipArzva ninaMsuH // 53 // pathi vicarati cAsmin dakSiNasyAH payodhirbhayatarala ivAbhUllolakalloladambhAt / munirapi ghaTajanmA kSAratAM mAM ninAya munipatiratha karttA kiM mameti prabudhya // 54 // paramagururihAyaM sarvasaukhyAbhyupAyaM vimRzati ca kathaJcit kasyacinnApakarttA / maigadhajanamukhebhyaH samyagetannizamya jaladhiradhivinodaM nRtyatIvottaraGgaiH // 55 // taTanikaTamupete'smin payorAzirAsInmudita iva taraGgonmuktamuktAH pravarSan / abhilulita payobhirdhautapAdaH prasAdamaviralalaharIbhirmanyamAno munIndoH // 56 // munipatisahacArizrAddhasaGgha turaGgA abhijigmissusindhaavullsntstrnggaaH| dhvajapaTalamamuSminnullalAsa dvipAnAM pRthutaramitaratrA'potapotottamAnAm // 57 // abhiramati vadhUnAM vRndamasmin surUpaM jalanidhimadhigamya sparddhayevAmarINAm / dizati kanakamudrA mArgaNebhyo mahebhyaH prasarati maNimuktAzreNirAkIryamANA // 58 // paTupaTahaninAdastatra saGghe jagarja jalagajakulamevorjakhalaM cAparatra | dRDharucicaturAsskhyA zrAvikAratnamasmin jayati taditarasmi~zcArulakSmIH khruupaat||59|| kRtajanapadatIrthastIrtharakSAsu dakSaH katipayadivasAn sa zrAddhalokena sAkam / nyagamayadudadhestat saikataM prApya ramyaprabhurabhinavapArzvadvaita pUjA'nurodhAt // 60 // nyavRtadadha munInAM siMndhuraH sindhurodhobhuvamiva paripUya stUyamAno mahebhyaiH / savinayavAcA'bhyarthitaH saiSa vidyApuravaramaMghitaSThau zrIcaturmAsakAya // 61 // katipayadivasAnte cArubarhAnanAmnA puravaramadhijagme khAminAnena sadyaH / bahunagaravibhUSAyogataH prauDhapUSA'bhyudayanarucirAsIt svarNa-rUpyAMzukaughaiH // 62 // atizayitamahimnAmutsavAnAM vitAnairgaNagururiha nItvA prAvRSaM kArtikAntAm / punarapi ca vija he rASTramukhye tiliGge prathamamabhininasustIrthapaM tIrthapaGkau // 63 // [52] 1 ' kRtavimeyAn' catuHparimitAn / 2 'muniharim' | kulapRthvIm / 8 'paripUya' pavitrIkRtya 'pUgz pavane; pavanaM zuddhiH ' munIndram | iti dhAto ko yapi rUpam / 9 'adhitaSThau' sthitaH / [54] 3 'ghaTajanmA' agastyaH / [55] 4 'magadhajana " magadhaH stutivaMzajaH; yadAhuH 'mAgadhAH stutivaMzajAH ' / [62] 10 'cAru bananAmnA puravaram' bahanapura iti nAmnA zreSThanagaram / [57]5 'apotapotottamAnAm' apotA abAlAzca te potAzca dazavarSIyAH gajAsteSUttamAnAM zreSThAnAm / [61] 6 'sindhuraH' hastI / 7 'sindhurodhobhuvam' payodhi kANAM tIrtha saGkaM pAtIti tIrthaGkaram / For Private [63] 11 'prAvRpaM kArtikAntAm' ASADhamAsataH kArtikamAsaparyantaM varSAkAlam | 12 'tIrthapam' tIrthaM sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvi Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam / jinapatinavavimbasthApanAM bhAgyapuryAM yavanapatinibodhAt sotsavaM sa praNIya / janapadamapi samyag bhAvayan jainamArge punarapi puri vidyApUrvikAyAmiyAya // 64 // bhRzamakRzamahenAbhyarthitastatra bhavyaiH svayamadhikRtavAn sa prAvRSau sAntaraM dve / sukRtabharavizeSA jajJire ye tadAnIM ka iha nanu samarthastAnazeSAn pravaktum // 65 // surabhivadhaniSedhaM vyAdizat pAtisAhiH sakalajanapade'pi zraddhayA zuddhabuddhiH / paramagurukareNAkArayad devacandraH prabalataramahenAnyAM jinendrapratiSThAm // 66 // vibudhapada nivezastatpratiSThAmahe 'bhUdamalacaraNabhAjAM dakSiNasyAM gaNendoH / bahuvidamaracandre vAcaka zrIrdidIpe gurucaraNaniSevA devavallIvadeva // 67 // agamayadasamAnAM puNyavRttyA samAnAM varanagara nivezeSvaSTakaM dakSiNasyAm / sukRtavibhavalAbhaM lambhayannAtmani khe prasRmaravara kIrtirdevasUriH sa vizve // 68 // paramaguruvihArAd dakSiNA dakSiNAsIjinapativaradharme mohasammohanena / iti kRtavijayo'yaM dakSiNasyAH samAyAdahamadapadavAdazrIpuraM gUrjarastham // 69 // nijavapuSi vicintya sthAvirIM kAntimIzaH pariNatimapi divyAM khAM dvidhA sAvadhAnaH / pravacanapaTupaTTe sthApayAmAsa sUriM padya 52-73 ] 35 [64]1 'bhAgyapuryAm' tilaGgadeze galakuNDapratyAsanna | prabham ' zrIvijayasiMhasUripaTTe dvASaSTitamaH zrI vijayaprabhasUriH bhAgyanagare | 2 'yavanapatinibodhAt' yavanapatiH pAtisAhi prastutakAvyasya nAyako'jani / zrIkutaba sAhinaH nibodhAt pratibodhAt / [71]7 'vibudhamapi' paMnyAsamapi / 8 'vIram' zrIvIra [ 66 ] 3 'surabhivadhaniSedham' gohananapratiSedham / 4 'pAti vijayam / 9 'kRtapariNayayogam' kRtaH pariNayo vivAhastasya yogam / 4 'kokalokaH kokazcakravAkaH sa eva lokaH / sAhiH' pAtisAhiIdalasAhinAmA / [ 67 ] 5 'vibudhapadaniveza:' zrIvIravijayAnAM ekAdhike saptadazazatavarSe zreSThidevacandrakRtapratiSThAyAM paMnyAsapadaM dattavAn / [70] 6 'sthAvirIm ' sthitazIlAm / (62) "vijayAdizrI savijayavijayAdizrIprabhaM prauDhanAmnA // 70 // vibudhamapi ca vIraM vIrapadRzriyA taM kRtapariNayayogaM vIkSya zuddhopayogam / mudamudavahaduccaiH zrAddhasaGghaH samagro ravimiva divasa zrIsaMyutaM kokalokaH // 71 // paramagururidAnIM taiH sahA''cAryadhuryairvyaharata kRtakRtyaH kSmAtale nirvikalpaH / himaruciriva dIpairdhvastasarvAndhakAre jagati matimadarbhyaH zItale zItalezyaH // 72 // 20 katipayazaradante zrIsurASTrAM bhadante bhajati surasamAjo'bhyAjagAme zasatkaH / anazanamanugRhyaita girA svargirAjaH samitimamitijApAdA''pa gacchaprajApaH // 73 // [72] 10 'AcAryadhuryaiH' AcAryAH sUrayasteSu dhuryAH zreSThAstaiH / 11 'himaruciH' candramAH / 12 'zItalezyaH' zvetalezyAvAn / [73] 18 'IzasatkaH' zrIvijaya devasUrisaMnidhau / 14 'gacchaprajApaH gacchanAyakaH / For Private Personal Use Only 5 10 15 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [caturthaH sargaH vyadhita vijayamuccaiH prAga dizo hIrasUristadanu vijayasenazcApyudIcyA viziSya / gaNapatirayamevaM dakSiNAmaNDalasya kunayaviSayamohaM dAga nirAkRtya loke // 74 // zrIjainezvarazAsanaM kSititale prodbhAvya bhavyAtmanA muddhArAya bhavAmbudheH prabubudhe yo yogavRttyA khayam / gacchendurvijayAdideva bhagavAn devaH prakRtyA satAM deyAnmodamahodayaM savijayaM vizvAvabhAsAzrayam // 75 // iti zrIdigvijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite kathAnAyakagurodigvijayavarNano nAma caturthaH sargaH // 4 // 174] 1 'udIcyAH' uttrdishH| 2 'gaNapatiH' gcchptiH| mokSam / 'mahodayaH sarvaduHkhakSayaH' iti haimaH [abhi. ciM. [75] 3 'prodbhAvya' prakAzya / 4 'gacchenduH' gacche kAM0 1 zlo. 74] / 6 'vizvAvabhAsazriyam' jagatprakAzainduzcandra iva / 5 'modamahodayam' AnandakharUpaM mahodayaM lakSmIm / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 74-5] digvijayamahAkAvyam / paJcamaH srgH| e~ hrIM nmH| atha gaNadharastatpadRzrIprabhurvijayaprabhaH samabhavadalaMbhUSNurbhUmIspRzAM bhramavicchide / abhinavasahasrAMzuprAMzuprabhAbharajitvaraH ___ kamana vijayI zIlonmIlagucA smuditvrH||1|| pratidinamayaM tejovRddhayA'ntarAriparAjayaM kuzalaracitaimantrastaMntraizcikIrSurivAtmanA / gaNabharadhuraM vinyasyaivopaMdheyajane dhiyAs gamayadamadaH kazcit kAlaM naiyaa''hitlocnH||2|| sabalamupaMdhAzuddhaM buddhaM niyojya balaM kramAt samayamucitaM digyAtrAyAmupasthitamAmRzan / atha zamabhRtAM cakrI cakre'bhiSeNanamuttarAM kumatatamasA''kINA~ yAtuM vimohajigISayA // 3 // prabhuviharaNe 'dvIpA''hvAnAt puraH stutimaGgalaM jaya jaya vibhorAsIdAzIrvacaH zrutisaMhitam / caturaturagaH savoGgINasphuTA''bharaNAnvito' bhyasa(Sa)jadagajada garjadgurjadhvanigarAdhvani // 4 // subhagavihagaH savye'savye yathArhatayA rutA nyakRta sukRtazreNIlAbhaM pratisthalamAdizan / jalaruhadRzo muktAvarddhApanAni vitenire / satilakatayA vipraH kSipraM papATha RcAM vacaH // 5 // 1111 'alaMbhUSNuH zakto bhavatItyevaM zIlo'laM bhUSNu: 'bhUjeH [3] 12 'upadhAzuddham' upadhAbhiH zuddhaM pavitram / "bhiyA (Nuk' 5.2-30 / iti siddhahemIyasUtrAt SNuk prtyyH| 2 bhUmI- dharmArthakAmaizca parIkSA yA tu sopadhA" iti haimaH [abhi. ciM. spRzAm' manuSyANAm / 3 'abhinavasahasrAMzuprAMzuprabhAbharajisaraH' | kAM. 3 zlo. 404] / 13 'zamabhRtAm zAntibhRtAM sAdhUnAm / abhinavaH navyazcAsau sahasrAMzuH sUryazcetyabhinavasahasrAMzustasya prAMzu-14 'abhiSeNanam' niSkramaNam / 15 'kumatatamasA''kIrNAm' rujatA yA prabhA dyutistasyA bharaH samUhastaM jisaraH jayanazIlaH / | mithyAvarUpAndhakAreNa vyAptAm / 4 'kamanavijayI' kaamdevvijetaa| 5 'samudilaraH' samyagudaya [4]16'dvIpA''dvAnAt"dIva'nAno nagarAt / 17 'shrutishiilH| | saMhitam' chndHshitm| 18 'abhyaSaja' abhipUrvAt 'SajaM sajhe" [2] 6 'kuzalaracitaiH' vijnykrtRbhiH| 7 'mantraiH' mantraH iti dhAtoH hyastanyAM 'sthAseni0' 2-3-40 iti siddhahemIyarahasyA''locanaM taiH| 8 'tantraH' tantramauSadhaM taiH| 9 'vinyasya' | sUtreNa Se kRte rUpam / saMsthApya / 10 'upadheyajane' upadhIyate samIpe Dhaukyate bhayadhamArthakAmopanyAsenAmAtyAnAmAzayAnveSaNarUpaparIkSArthamupadhA; upadhAtuM [5] 19 'subhagavihagaH' subhagaH vijayAzaMsI vihagaH pkssii| yogya upadheyaH, upadheyazcAsau janacetyupadheyajane / yatkauTilyaH- 20 'savye' vaamaajhe| 21 'asavye' dkssinne| 22 'jalaru'upadhAbhiH shaucaashaucprijnyaanmmaalyaanaam'| 11 'nayA''hita- hadRzaH' kamalAzyaH striyaH / 23 'muktAvardhApanAni' muktAnAM locana:' nayaiH nItibhirAhite vikasite locane yasya saH / / vardhApanAni 'vardhApanaM badhAmaNI'ti bhASAyAm / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [paJcamaH sarga: 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM jalanidhijale velAvRddhirbabhUva vibhoH puraH __ sakalakalayA kArye siddhemhodyshNsinii| ubhayataTayormAdyavAdyAvalIparivAdanA ninadamatulA''nandAd vRndaM dizAmiva nirmame // 6 // pravahaNamathArUDhe tasmin jagajanatArake / sa iha sutarAM yogo reje dvayoH smkrmnnoH| lavaNajaladheryutkrAntyA'bhUt prabhoH kimito dinA llavaNimavacaHsthityA loke vyatikramasUcanA // 7 // lavaNajaladhiH pAdau prakSAlayanniva vIcibhi ranujigamiSU rAgAnmuktAphalaistamAkirat / abhinavabhavatphenazreNyA sRjana bRhatImivo. lalitakalikAhastairbhUyo bhramanniva jagmivAn // 8 // pratipadamatha grAmyaiH saGghaH kRtArcanavandanaH samayavacanA''ropainighnan vimohamahAyalam / vimalazikhariNyAsInaM zrIyugAdijinezvaraM zramaNamaghavA'naMsIda bhattayA nvstvnoktibhiH||9|| laiMvaNimaguNe sarvAgraNyAM gurorvahugauravaM samarasavidhe prAgalbhyaM caucitIraNalAghave / bahutararuciH pretyAkAre susajjanakarmaNi prabhavati kathaM 'mohaM jetuM na sa prabhurAhave // 10 // 15 ropaiH| [911'samayavacanAropaiH' samayaH siddhAntastadvacanarUpairA-[4 'caucitIraNalAghave' ca punaH IraNaM preraNaM dharme tallAghave aucitii| 5'pratyAkAre' khaDgakoze AkAraM pratIti pratyAkAraM [..] 2 'samarasavidheH' samasya samabhAvasya rasavidheH tatrAhadAkAre RSiveSe vaa| 6 'susajanakarmaNi' sajjanAnAM pakSe saGgrAmapArzve / 3'prAgalbhyam' pANDityaM pRSTatvaM vA / karma dAnAdi tatra pakSe sajjanaM senAyA uparakSaNam / [6] 1 'mahodayAzaMsinI' mahodayo mahAvijayasya saMsUcikA / saM0 ko. 3 zlo0 325] / 10 'lalitakalikAhaste' lalitAH 2 'mAdyadvAdyA''valIparivAdanAt' mAdyantI cAsau vAdyAvalI kAntAH kalikA vIcaya eva hastAstaiH / vAditrANAM samUhastasya parivAdanAt / [9] 11 'samayavacanA''ropaiH' samayAnukUlavacanakharUpANAmA. 1713 'pravahaNam' naavm| 4 'vyutkrAntyA' "vizeSeNoDU ropAH A samantAdropyante lakSe iti, AropA bANAstaiH / krAntistayA / 5 'vyatikramasUcanA' vyatikramaM ullaGghanaM tasya | 12 "balam' zaktiH sainyaM vaa| 13 "vimalazikhariNi' suucnaa| zatrujayanAmakaparvatazikhare / 14 'AsInam' virAjitam / [8] 6 'vIcibhiH' trnggaiH| 7 'anujigamiSuH' anugantu- 15 'zramaNamaghavA' zramaNAH sAdhavasteSu maghavendraH / manusatu vecchuH| 8 'avAkirat' vykssipt| 9 'bRhatIm' [10] 16 'lavaNimaguNe' kAntaguNe / 17 'moham' vastram 'bRhatI kSudravArtAkyAM chandovasanabhedayoH' iti haimaH [ ane0 kAmadevam / 18 'Ahave' yuddhe / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 6-15 ] digvijaya mahAkAvyam / samitirasikAzceluH pUrvaM gurozcaraNA''zayA rucimapi sadAkAre zastre mudA dadhatastataH / lalitagatayo dAnAduccaiH karArasadanekapAH plutiparicitA gandharvAzca sphuratkavikAmitAH // 11 // praNidhividhinA zuddhaM mArgaM vyagAhata sA''gamaM pramuditasunAsIracakre sthitiM nayasAdhanIm / samayavRSabhavyUhe nyasyan bharaM viSamA''yudha grahajamasakRd dRttvA nRNAM paraM bahuzodhanam // 12 // sa nayamanayad varSA harSAda dhanaugha pure'nagha sthitiranugataM bhaktyevAndhiM dRzA paribhAvayan / pratikRtizataM cAturmAsyAH paramparayA''rhatAM samahamahani prApte saumye'bhyaSecayatAyakam // 13 // uditamahasA nunnaH sUriH kramAt sahasA'caladU vimalazikhariNyAdIzasya praNamya padAmbujam / ahimadapadAd vAdasthAnaM sametya mahotsavai - gaNapati rihA''rUDhaH siMhAsane zuzubhe zubhe // 14 // adhikRta guNazcApasthAnaM yathocitamAhataH kRtadRDha parIvArAnnistriMzakaM parikarSayan / upakRtidhanazrAddhaM dezaM vazIkRtavAn vazI paTutaramatiH sarvaM pazya~stathA''dhiyAM pathA // 15 // [12] 6 'praNidhi" praNidhiH dhyAnaM gUDhapUrupazca / 'heriko gUDhapUruSaH praNidhiH' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 397 ] / 7 ' sAgamam' savRkSaM sasiddhAntaM ca / 8 'vyagAhRta' prAvizat / 9 ' pramuditasunAsIra:' AnanditazakraH, nAsIraM sainyAgrayAnam / 10 'samayavRSabhavyUhe' samaye siddhAnte te / [11] 1 'caraNAzayAH ' caraNaM cAritraM tasyAzayA vicArA yeSAM 2 'sadanekapAH' santazca te'nekapA hastinaH sadbhUpA vA / [13] 3 'ghanaughapure' AdhunikaghoghAna gare / 4 'pratikRtizatam' mUrtInAM zatakam / 5 'samaham' mahotsavapUrvakam / For Private 39 [11] 1 'samitirasikAH' samitirIryAdistatra rasikAH | vRSabhAH pravarttakAH pakSe mayairuSTravizeSaiH sahite vRSabha / pakSe saGgrAmatatparAH / 2 'sadAkAre zastre' sadAkare zAstravizeSe 11 'viSamA''yudhagrahajam' viSamA''yudhaH smarastanniyantragajAtaM ityarthaH / 3 ' zruti" ghoTakagativizeSaH svaravizeSazca / pakSe viSamAnyAyudhAni tatsaMgrahajAtam / 12 'bahuzodhanam' 4 'gandharvAH' azvAH gAyanAzca / 5 ' sphuratkavikAmitAH' AlocanAM, [bahuzo dhanam iti padavibhAge ] bahuvAraM dhanaM vA / kavikAM mukhayantraNaM itAH prAptAH 'kavikA kaviyaM mukhayantraNam' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 4 zlo0 316] pakSe sphurat bhAsamAnaM kaveH kAmitaM kavitvaM yeSAM te / 5 [15] 13 " guNaH ' guNA mUlottararUpAH pratyacA ca / 14 'cApasthAne yathocitam' yathocitaM sthAnaM ApaH pakSe cApasthAnam / 15 " parIvArAt' parikarAd gacchAt kozAdvA 'pratyAkAraH parIvAraH kozaH khaDgapidhAnakam' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 447] 16 'nitriMzakam ' dhUttaM taravAriM vA / 17 ' upakRtidhanazrAddham' upakRtirupakAra eva dhanaM yeSAM tAdRzAH zrAddhA yatra / 18 'AptadhiyAm' AAptA jinA: pratyayitanarA vA teSAM dhiyaH buddhayastAsAm / | 6 'ayakam ' ayamityayakam / [14]7 'uditamahasA' uditaM ca tanmahasteja zvetyuditamahastena / 8 ' nunnaH ' IritaH / Personal Use Only 10 15 20 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 5 10 15 20 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM muninRpatinA skandhAvArasthitiH zaradordvayaM vyaraci nicitAsscArANAM ca kSitau sthitirakSatA / dizi dizi samAdizya prauDhakSamAdhananAyakAn samupanayatA mohArAterbale zithilakriyAm // 16 // svayamapi guruvakpAruSyaM nirasya zanaiH zanaiH nayaparicayAt kozaM mitraM samedhayitA'rthataH / kacana samayaM pazyan sandhi prazastatayA paredhvanuguNadhiyA krodhAdyeSu sphuTaM pravitenivAn // 17 // kamapi viSaye mukhyaM kurvannayaM pacAratAM kacana vacanAd gRhNan gauNapravRttikRtA''daraH / kacidapi mahopAyaizcArthaM susUtratayA zrayan pravacanamahAsAmrAjyasya zriyA vilalAsa saH // 18 // samudayabalopete jAgradguNe gaNini prabhu dhita vidhitastUrNaM dhIrazriyAM padamAdarAt / nirgamanavidheH sadyaH kurvan daimaM pratirodhake zivamanupadaM tasmAlloke priyaM samabhUd bhuvi // 19 // sukara karaNa pratyAhAra kriyAkuzalaH prabhuH sakalaviSayAn buddheryoogA jigISurivA''tmanA / sahRdayajane jAgrattejastapodhanamunnaya nayaharaNAt tasmin deze samaJjasamAdadhe // 20 // jinapatimatho nantuM zaGkezvarasthitamunnamat pha~NamaNigaNAdhIzA''rAdhyaM sasaGghatayA'ghaH / anucaladanotrI samyag marudrathasaGkule sdhvani dhanivaraiH pUjyaH pUjyazcacAla tapogaNe // 21 // [16] 1 'skandhAvArasthitiH' kaTakanivezaH pakSe skandhA | dInAM cArANAM gUDhapuruSANAm / 3 'sthitirakSatA' sthitiyaMvAre rAjadhAnyAM sthitiravasthAnam / 2 " AcArANAm' jJAnA vasthA - akSatA pUrNA vyaraci / [16] 1 'zarada' varSasya / 2 'mohArAteH' mohaH kAmadeva evArAtiH zatrustasya / [18] 3 'upacAratAm' gauNam / 4 'pravacanamahAsAmrAjyasya' pravacanamAgamastatsvarUpaM mahAsAmrAjyaM tasya / [19] 5 'samudayabalopete' samudayo yuddhaM tasya balaM sainyaM tenopetaM yuktaM tasmin / 6 'nyadhita' sthApitaH; nipUrvakaM 'DudhAMga dhAraNe ca' iti dhAtorayatanyAM "izca0" 4-3-31 itItve, kittve "dhuTha kha0" 4-3-70, iti sic lupi 'nyadhita' iti rUpaM siddham / 7 'nigamana vidheH' mArgavidheH / 8 'damam' daNDam | * P phnnphnni| For Private [ pacamaH sargaH 9 'pratirodhake' core / [20] 10 "karaNapratyAhAra" karaNAnIndriyANi teSAM pratyAhAraH viSayebhyaH samAhRtiH 'pratyAhArastvindriyANAM viSayebhyaH samAhRtiH' iti haimaH [ abhi* ciM0 kAM0 10 83] / 11 'sahRdayajane ' priyajane / 12 'anayaharaNAt ' anItiharaNAt / 13 'samaJjasam ' samyakprakAreNa Rjum / [21] 14 'anaghaH' pavitraH / 15 'mantrI' kambalibAhyakam / 16 'marudrathasaGkule' devarathairvyAptei / Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 16-27] digvijayamahAkAvyam vidhiradhikRtaH kSoNIpIThe jinairjanitaH purA gaNagaNadharopAdhyAyAdivyavasthitisarjanAt / praNatabhagavatpUjyenAntarmalacchalahAriNA -- samabhinayatA 'meghasyahodayaM puTabhedane // 22 // bhagavati gaNAdhIze'nyapaNe samIyuSi pattanaM vyarucatatarAM nIvRllakSamyA hiraNmayacitravat / vipaNisaraNe nAvaNNAMzukA''bharaNazriyA samudayadazAM saurI sAkSAdivAbhinivedayat // 23 // sakala bhavanazreNyAmuttambhitairabhitaH puraM dhvajapaTalakairnRtyanmodAdivodbhujamavibhau / vihasitamitastadvIkSAyAM dizAmiva maNDalaM pratipadamihodAttazreSThiprakIrNadhanacchalAt // 24 // bhuvi gajaghaTA'cAlId bAlIkRtArkasahodarA vicakila bharaM kurvantIva kssrnmdvaaribhiH| divi ghanaghaTAspardhAbandhAt supuSkarazAlinI _stanitajanitA''nandA loke gurorabhigAmuke // 22 // ninadati pure vismarazrImaradhvajasaGkare jagati sakale zabdAdvaite prasappaiti drptH| vidhirapi paraM chAtrAn vedAn prapAThayati sma kiM __dRDhatamatayA bADhodghoSairajanamudIritaiH // 26 // anupadamanutseke cheke mahecchajane ghane vitarati mahe varNAdIni kramAd gurusaGgame / iha sumana sAmaindrI lakSmI vibhAvayatAmabhUdatiratipadaM nRtyan gAyana paTusta baTuvrajaH // 27 // [22] 1 'meghasyodayam' varSAkAlam / [23] 2 'saurIm' sUrisambandhinI mUryasakA vaa| [22] 1'praNatabhagavatpUjyena' praNato bhagavAn savezvarapAyoM ca teSAM zrIH zobhA tyaa| gena, IdRzo yaH puujyten| 2'meghasya' granthakArasya megha- 241 12 'uddhajam' Urya bhujau yasya tam / vijayasya / 3 'udayam' vAcakAdipadavI pradAnasvarUpam / 4 'puTa- [25] 13 'vicakilabharam' vicakilo maTikA tasyA bharam / bhedane' ngre| 14 'supuSkara zAlinI' suSTha puSkarAH zuNDAyAmnaH zAlinI / [23] 5 'samIyuSi' prsh| 'pattanama' aNahila- 15 'stanita' stanitaM meghasya garjitam / purapattanaM nAma nagaram / 'vyarucatatarAm' atizayenAdidIpat / [26] 16 degsmara vajasaGkare' para vajo bAditraM tena sakara 8 'nIlakSmyA' nIvRd rASTra tasya lakSmyAH shobhaayaaH| 9 hira- tasmin / 17 'viviH' brahmA / mayacitravA' hiraNyaM suvarNa tasya vikAro hiraNmayastasya citramiva / [27] 18 'cheke' vidgdhe| 19 'mahecchajane' udAttajane / 10. 'vipaNisaraNeH' vipaNInAmApaNAnAM saraNiH panthAstasya / 20 vitarati' dadAti / 21 'sumana sAm' rAjanAnAm / 11 aMzukA''bharaNazriyA' aMzukAni vastrANyAbharaNAnyalakArANi | 22 'baTuvajaH' mANavakasamUhaH / di0 ma06 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [paJcamaH sargaH priyatamamabhUdU rakSAyogAd yadeva hi gopuraM vizati yatinAmIze tasminnaniSTamidaM tdaa| gaja-haya-rathe sAGkaryeNApathe pathakAriNi sphurati purataH ko vA svArthe priyo yadi vaapriyH|| 28 // vahati mahati vairaM loke puro nigamezinAM madhuracaritairgAyaM gAyaM nttnnttnaaykH| rasajananataH khedecchedaM cakAra sakAraNa: sarasavacanA''rambhaH stambhacchide viduSAM na kim ? // 29 // bahusumanasAmAmodenAbhavaccharadAgamaH kunayajaDatAprAdurbhAvAddhimAgamasambhavaH / tamasi sudRzAM kizciccheSaH kRtaH sukRtodayaiH surabhirabhitaH zrImatsUreyazobhirayaM janaH // 30 // vyasanasarasi grISmo bhISmastadA vizadAzayai dhanavitaraNe harSAd varSA''gamaH samanIyata / SaDapi RtavazcaivaM devaM vimRzya zubhaM nRNAM kima guNatAM bhejuH sUreH samAgamane pure // 31 // bhavanazirasi vyArUDhAnAM tadA kSaNavIkSaNe navamRgadRzAM meSAbhAvAnmanAgapi tadRzAm / atiruciratA''rambhAdu rambhA amUriti nizcaya. zcaturamanasi prAdurjajJe savibhramabhAvanAt // 32 // pratigRhamukhaM tatra nyAsIkRte maNitoraNe bhyuditadinakRd bimbaalmbaanubimbnsnttiH| dviguNasuSamAmAvizcakre nirastatamAstamA samavagamane sAndraM cAndraM rucAM paTalaM tathA // 33 // gururapi vizannasyAM vazyAM jagajjanatAM vyadhA dabhinavasudhAlise kuDye para shtbimbitaiH| samamiva purIlokaM sAkSAt pavitrayituM khataH praNatamamadApUrNaM tUrNaM pramodayitA'ziSA // 34 // 20 [28]1 'gopuram' purm| 2 'sAGkaryeNa' vyAptena / [82 19 'navamRgadRzAm' nvykmlaakssiinnaam| 10 'meSA. [29] 3 'nigamevinAm' vibudhmhaatmnaam| 4 'khedacchedama' | bhAvAt' romshaabhaavaat| 11 'rambhAH ' devastriyaH / adhvshrmnaashm| 5 'stambhacchide' stambho jAjyaM taM chinattIti [33] 12 dinakRd dinakRt suuryH| 13 'dviguNasuSamAm' cchit tasmai / dviguNasAtizAyinI zobhAm / [30] 6 'bahusumanasAm' atipuSpANAm / 7 'Amodena' [34] 14 'asyAm' puryyaam| 15 'abhinavasudhAlipte' sugndhen| abhinavA navyA yA sudhA tayA lipte 'sudhA cUno' iti bhASAyAm / [31] 8 'anuguNatAm' aucityam / 16 'kuDye bhittau| 17 'amadA''pUrNam' amdo'grvstenaa''puurnnm| w Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 28-41] digvijayamahAkAvyam bhavanavalabhau zrAddhaiH puSpasrajo'valalambire parimalamila gArAvairiva stutivAdinIH / gaNadharagurau jAgradbrahmA''yudhe samupeyuSi dhanuSa iva kiM jIvA etAH smarasya vipAtukAH // 35 // varayuvatibhirdvAre dvAre sumaGgalakarmaNi ... sapadi vitate sthAle muktAbhRte'tra hiraNmaye / pratikRtimiSAt tAsAM nAMgAGganA iva bhUtalA___ lalitavapuSaH prAptA rejurgaNIndraninasayA // 36 // gaNidinamaNiM darza darza pramodamahodayAd __ *vihasitamukhAH padminyastA vyadhurmadhurakriyAH / naTanamaTanaprAdakSiNyaM sthirakSaNavIkSaNaM praNamati matilehAdU gehAdupetya puro guroH // 37 // saparavazAH kAzcid gAnaM vikakharasukharaiH sarasijadRzaH praacaamaacaarjairdhvlaiy'dhuH| yadanubhavatastAmrAkSINAM svaraH pirapuSTatA nvayaparigatAM gauNI vRttiM vinizcinutetarAm // 38 // aruNavasanaizchanne mArge nakhAMzubharairiva / paramaguravazceluyatnAt tadA dadhataH kramau / ucitamudaye sauraiH pAdairbhuvo'pi sarAgatA prabhavati tamapichattyai doSApahAravidhau pttuH|| 39 // parikalitayA'rAmaiH saumyairmahezvaralakSmaNai dhruvapariNatiprauDhocchrAye sudharmasabhAzraye / gaNipatigurusthityAmevaM suparvapurassara__ mamaranagarIsakhyaM mukhyaM tayA niyataM dadhe // 40 // phaNipatisamAsInaH zaGkezvaraH prabhurantike 'sya jayati paraM pArzvaH zrImAn mhendrmnHpriyH| guruparicayAdindropendrA''game'tra na vismayaH smaiyahRtipure laGkApuryAH prabhAbharabhAsure // 41 // [35] 1 'bhavanavalabhau' bhavanAni gRhANi teSAM valabhiH vaMza- [38] 10 'rasaparavazAH' kaamaadhiinaaH| 11 'sarasijadRzaH' patarAdizchadiSa AdhArastasmin / 2 'bhRGgA''rAvaiH' bhrmrgujaarvaiH| kamalAkSyaH / 12 'parapuSTatAnvaya' kokilvNshH| 3 'jIvA' gunnH| 4 'smarasya' kAmadevasya / [39] 13 'sauraiH' sUrisambandhibhiH / 13616 "hiraNmaye' suvrnnyukte| 6 'nAgAzanAH' nAgaloka- [40114 'ArAmaiH' udyaanaiH| 15 lakSmaNaH' lkssmiivdbhiH| liyaH / 7 'lalitavapuSaH' kAntadehAH / 8 ninaMsayA' 16 ucchrAye' aarohe| 17 'suparvapurassaram' paryuSaNAdiparvapUrvakaM nntumicchyaa| | devatApUrvakaM vaa| [37 ] 9 'gaNidinamaNim' gaNiSu dinamaNiH sUrya iva tm| [41] 18 'smayahRtipure' sIrohInagare / * A vihasita dRshH| + B pur| BdegvshnaiH| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [ paJcamaH sargaH vasati dhanadaH sarvaH pauraH paraM na kuberakaH paramaratimAn vAruNyAM na pracetasi caagrimH| na capalakalAM kApyAdatte sa puNyajano'pyaho __ pramuditamanAH sadyaH saurodaye na jaDA''tmabhUH // 42 // bahukuzalatArAmAH kAmA''spadaM sumana:priyAH nidadhati rasaM pAtravyUhe sitAmbarasaGgate / sukavikalayA kAntAH zuddharmarudbhirUpAsitAH prakRmaramukhAmodA hyasyAM mahAzayanandanAH // 43 // abhinavadhanAvAptyA sphItAzciraM magadhazriya__ stapagaNagurostasyAM sthityA sudharmasadharmaNaH / abhinatamahArAjaprItyA prabhAsavizeSatA __ puri paricitA bhavyA yenotsavaivaradA matA // 44 // samayacaturairjIvAjIvAdayo'Ggadayodaya prakaraNabudhairvizve'pyarthA mtevissyiikRtaaH| gaNapagurupratyAsattyA sphuTaM caturaGgatA 'jani phalavatI teSAM tasmAd vimohaparAjayaH // 45 // vijayacaritaM sUreire kulAcalacUlikA svavicalarasAd gAyanti smollsnmyuvaalikaaH| sphuTataratayA jAtaM puNyAvadAtazatairidaM paramaramayA ramye tasmiMzciraMtanapattane // 46 // bahulasukRtaizcAturmAsyAH kramAt samatikrame tapasi tapasAM rAjA jIvAhrayasya dRDhA''grahAt / udayanagare zrImatpArdhAbhiSekavidhitsayA'. bhyacaladacalazreNIkIrNAdhvanAdhikadhAmavAn // 47 // 25 kacana viTapazreNyA gotrasthiti sthagayan nijA__mapathagamanenaivA''labdhaH samekhalatAM giriH / paramaguruNA kUTaiImaH paraM dadRze pathi kunRpatiriva krUrakoDA''zrayeNa kurnggbhuuH||18|| [42] 1 vAruNyAm' mdiraayaam| 2 'pracetasi' varuNe / / [44] 12 'sphItAH' vistRtAH / 13 'magadhazriyaH' magadha3 'sorodaye suuryodye| | dezalakSmyAH / 14 'sudharmasadharmaNaH' sudharmakhAmigaNadharasamAnasya / [43] 4 "rAmAH' striyH| 5 'kAmA''spadam' mohasthAnam / [45] 15 pratyAsatyA' sevayA / 6 'sumanaHpriyAH' devastriyaH rmbhaadyH| 7 'rasam' 'vibhavAdyaira- [46] 16 degmayubAlikAH' kinnrbaalaaH| 17 'paramaramavA' bhivyaktaH sAmAjikAnAM vAsanArUpeNa sthite ratyAdiko bhAvaH kavisa- | prmlyaa| hRdaya ramyamAno rasaH shRnggaaraadiH| 8 'pAtravyUhe' pAtrANi nATye'- [47] 18 adhikadhAmavAn' adhikapratApavAn / dhikRtAsteSAM vyUhe smRhe| 9 'marudbhiH' devaiH| 10 'asyAm [48] 19 'viTapazreNyAH' vRkssraajyaaH| 20 'gotrasthitim' nagAm / 11 'mahAzaya-nandanAH' mhecchputraaH| abhijanasthitim / 21 'kUTaiH' shjhaiH| 22 'kuraGgabhUH' mRgabhUgiH / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 15 padya 42-54] digvijayamahAkAvyam aviraladaladallIvellatsazoNimapallavaiH zabarayuvatIgItaiH sphItaiH praNunna ivaaclH| naTanaghaTanAM rAgAt sUreH purssmjiighttd| mRdulapavanAd guJjaveNudhvanidhvanitotsavaH // 49 // kacana nivasatpallIbhillIjanena savismayaM karakisalayai guJjApuJjA''dareNa vibhuussitaiH| vihitamasakRt sUrimugdhapraNAmavidhiM dazA pratipadamanArambhAt sambhAvayana pathi niryayau // 50 // jvaladanalajajvAlAmAlArjaTAlamanAkula: kulagirikulAcAreNoccaizcalantamivAcalam / yatimiva dRDhadhyAnaM sAkSAnniraikSata sUrirAT kacana racanAbhIme siMhAsanena zilAtale // 51 // atimRdulatArAmAH kAmAzrayaH parabhoginAM ___ *kisalayakarairvAtoddhRtairguruM praNatA ltaaH| taraNikiraNaklezo mA'sAM prabhUditi bhUdharo'. __ sthagayadabhito dikcakraM cottaraiH zikharaiH kharaiH // 12 // jaladapaTalIvAso'vApya kacicca sitAmbaraH __ samajani devagrAsAt kApi sphuTaM sa digmbrH| bhayamupanayana bhillodIpaNairdvidhA'pi ca mallakaiH __ vacana surabhisallIvillIvanairjananandanaH // 53 // zaMbarapRtanAnAthaH sUreH padAmbujamAnaman __ manasi rasiko vAcAM pAne sapAnavarAdhipaH / zaMpathamadadhAt trasyajantorvadhasya rahasya vit paramaguruNA''diSTe ziSTe mahodayadezane // 54 / / [49 ] 1 'zabarayuvatIgItaiH' bhilastrIgAyanaiH / 2 degveNudhvani" [53] 8 'jalapaTIvAsaH' jaladaH meghastasya paTalI chadaveNuH vaMzastasya dhvaniH zabdaH / stadartha vAsaH vastram / 9 'davagrAsAt' dAvAnalakalAt / [5013 "pallo' pallI grAmam / 'pallI ca grAmaka kuSyAm' 10 'milodIrNaH' kiraatotkssiptH| 11 'bhallakaiH' bANaiH / 'bhaThaM iti haimaH[ane. saM. kAM. 2 zlo0 508] / 4 'gujA gukhA bhallaka-bANayoH' iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 515] / kRSNalA 'caNoThI' iti bhASAyAm / 'kRSNalA tu gujA' iti haimaH 12 'sAlIvallIvanaiH' sallI vRkSavizeSastasya vahayaH latAstAsAM [abhi. ciM. kAM0 4 zye0 221] vnm| [5115"jaTAlam' saTAyuktam / [5.1] 13 'zabarapRtanAnAthaH' bhillsainyptiH| 14 'zapatham' [52] G 'taraNi' taraNiH suuryH| 7 'bhUdharaH' prvtH| pratijJAm / * P kishly| PmahI / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 5 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [paJcamaH sargaH sarasasarasA tIre dhIre sphuTe taTinItaTe paTanilayane pUrva jIvAhvayena nivezite / prabhuradhivasan zuddhAcAraiH paTurbaTubhiH stutaH __ zabaraviSayaM dharmA''dhAnaH sa pAvanamAdadhe // 55 // magamanikAyogAda yogAtizAyimahakhinAM __ samudayayutaH prApad vyApabharasya vinaashkH| vizadacaraNotsAhI nAhIpuraM nRpurandara praNamataziroratnajyotiHparItapadaH prabhuH // 56 // adhigatagaNAdhIzAbhyAsA''gamAna mudamAvahana __ udayanagarAdhIzaH prAtarjanairatha tuSTuve / jaya jaya vibho ! tvaM sundaryA vilokanamAdarAt kuru gaNagurupAtau puryA mahotsavasantateH // 17 // pratijanagRhaM jajJe puSpasrajAmavalambanaM prasRmarayazorAzerbhAsAM guroriva sAmpratam / nizi dizi dizi khairabhrAntyA dvijAdhipatipriyA paTalakamiva prAtabrahmapravRttamivAcalam // 58 // udayananage sauraM tejazcakAra sarAgatA mudayanagare'pyetacetazcamatkRtikAraNam / sapadi kamalA''modaH prAdurbabhUva tato dvaye bhuvi sumanasAM rAjyA rAjyAtizAyimudo dhRtAH // 19 // azubhatatarAM lakSmIstAAgrajAtisamutthitA __ vyapahRtatamA ratnazreNI vibhUSaNabhAsurA / praguNitatarAlaGkArazrIstathA hayavAhane vadati vibhavaM saurAMzUnAmupasthitizAlinam // 6 // prasarati paraM saure gaure rucAM nicaye caye dadhati sutarAM vaivarNya te dvijeshklaabhraaH| prakRtizizirA apyA~sthAyai mudAM na kalaGkino na bhavati ratirdoSAdhAre suvRttamahodaye // 61 // 15 20 15511 'sarasasarasAm' suSTusarovarANAM kokAyetAdi-17 'parItapadaH' parItA pariveSTitA pAdA yasya sH| kunnddaanaam| 2'taTinItaTe' mndaakiniindiitiire| 3 'zanaraviSayam' bhillprdeshm| 4 'pAvanam' pvitrm| [60] 8 'tAprijAti" tAA azvAsteSvapyaprajAtiH shresstthH| [56] 5 'kramagamanikAyogAt' kramaiH pAdaiH gamanikA vihAra- [61] 9 'dvijezakalAbharAH' dvijezazcandrastasya kalAbharAH / tasya yogAt / 6 'vizadacaraNotsAhI' nirmalacAritre utsAhI / 10 'mAsyAyai' sthityai| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paba 55-68] digvijayamahAkAvyam harikarivaraH sindUrAktaM ziraH samagharSayat kulazikhariNi prAcye tasmAdivAruNimAzraye / madajalalaladdhRGgazreNyA samaM kacidudyayau timiranivahaH sAvarSenodbhavadbhayasambhramAt // 62 // dizi dizi nizi sphArAstArA dadhurmadhuraprabhA muMSasi sabalA saurI kAntistadAharaNAdiva / bhRzamudayate prAcIbhAge sadAdyamahAdbhutaM dizi jalapatestAdrUpyeNA''gate gaNabhAskare // 63 // dvijapatimahArAjye rAtrau babhuH prabhutAbhRto jagati satataM nakSatrANAM gaNA gaganAGgaNe / mahasi hasite saure dUre yayustamasA samaM prakRtisamatAlabhye'labhye bhaved bhuvi sAdhanam // 64 // gaMganasariti lAnaM cakre dvijAdhipatizciraM bhagaNamiSataH prAdurbhUtAstadambuni buddhdaaH| niviDajaDimacchityai vegAdU vibhejuSi vAruNI muSasi virate tasminnate krmaacchmmaayyuH||65|| vasatimilitA lokAH saure samAgamanotsave vahamahamikApUrva kA vasuvyayamudyatAH / anunijagRhaM jagmuH sarve'dhunA bhaMgaNA iva navarucidhanapratyAsattiM vibhAvya ca gopateH // 66 // muditamanasaH punnAgAste karAn yaditastato vidadhata ihodAttA dAnA''zayAH klbhottmaaH| pariNatitarAH kecit potI api prayataiSiNo vividharucayaH saurasthAnonmukhAH pratibhAntyamI // 67 // abhijigamiSuH sarvo rAjapriyAdigaNoparAM samudayi mahaH sauraM vegAdupasthitamAmRzan / idamanuyayau tasyAvazyaM kalAdharamaNDalaM kSaNaparicaye kA vA pUrvA'parAgatisaGgatiH // 68 // 16211 'harikarivaraH' indrhstii| 2 'sinduuraa''ktm| mikA pUrva yasya tt| 8 'vasuvyayam' drvyvyym| 9'bhgnnaaH| sindUrairAktaM vilepitm| nakSatrANi / 10 'gopateH' raajnyH| [6313 'upasi' prAtaHkAle / 4 'gaNabhAskare' gaNeSu / / [67111 'punnAgAH' puruSeSu nAgA hstinH| 12 'kalabhAskara iva tasmin / bhottamAH' kalabhAtriMzadabdakA gajabAlAsteSUttamAH / 13 'udAttAH' 16515 'gaganasariti' khargajhAyAm / 6 'bhagaNamiSataH tArA | mhaashyaaH| 14 'potAH' potA dazavarSakA gjbaalaa| gnnvyaajtH| 16617 'ahamahamikApUrvam' parasparamahaM zakka itysyaamhmhaa| [68] 15 'kalAdhara' kalAdharazcandraH / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 48 10 15 20. 25 30 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM himakaNala sanmuktAyuktA ito varapadminIH parighRta navajyotirvastrA''didRkSutayodyatAH / hasitavadanAmbhojAH saurA''game sarasItaTe militalalitAsslInAM gAnaiH prapazya nRpojvalAH // 69 // uDusumanasaH prastIrNAyA niHzeSanizaH kRte antara nirmAlyaM tadvayapAkriyate'dhunA / pavanapuruSairbhUmIbhAge tathaiva mahotsave vijayini kRte pauraiH saurA''gamasya visRtvare // 50 // nadati madhuraM bAhyA''rAmaH kharaiH pravikakharainRpasavayasAM lokAnAM drAga vibodhavilAsinAm / tadanu tadanu prauDhiM karttuM smaradhvajamaNDalaM dhvanati mukharIkurvat sarvaM dizAmapi maNDalam // 71 // amarasariti protphulaM yad grahotpalakAnanaM viyati tadalaM saurI dIptiH zuzoSa saroSaNam / dvijapatirucernAzAdevaM kSitAvapi vIkSyatAM viSayavazataH sarvAnnInagrahotpalakAnanam // 72 // gaganasubhagAssrAme rAtrAvuprasavAvalI vikasitatarA saurI pUjAM tayeva vidhitsunA / vinivahe nedAnIM drAgacIyata sarvataH bhavatu bhavastatsAhAyyaM vidhAtumanAturaH // 73 // iti narapatiH sutastatrArthikaiH pratibodhito vyadhita sahasA''dezaM deze praveza mahAmahe / kuruta sakalAM sajjAM sadyo'navadyapatAkinI bhijigamiSuH surerevaM kRtAbhyudayakriyaH // 74 // tRNamiva divamevaM bhAvayan bhAvazuddhyA udayanagaradezAdhIzvaraH svIyaRddhayA / surapatiriva sUreH sammukhInazcacAlAcalamapi balabhArAcAlayannujvalazrIH // 75 // iti zrI digvijayanAni mahAkAvye mahopAdhyAya zrI megha vijayagaNiviracite kathAnAyakasya uttarAzAvijayavarNano nAma paJcamaH sargaH // 5 // -- [ 69 ] 1 'militalalitA''lInAm' militAzca te lalitAzceti militalalitAstAsAmAlyaH sakhyastAsAm / [70] 2 'uDusumanasaH' nakSatra devAH / 3 'visRtvare' prasAriNi / [71] 4 'bAhyAssrAmaH' bAhyodyAnam / 5 'smaradhvaja maNDalam' vAditrasamUham 6 'mukharIkurvat' vAcAlIkurvat / [72]7 'amarasariti' svargajJAyAm / graha evotpalAni kamalAni teSAM kAnanaM vanam / [ paJcamaH sargaH For Private Personal Use Only S 'mahotpalakAnanam' 9 'dvijapatirune : ' candrakAntyAH / [73] 10 'vibudhanivahe' paNDitasamUhe / [7]11 'anavadyapatAkinI' nirdoSasainyam / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 69-8] digvijayamahAkAvyam SaSThaH srgH| zrIH e~ namaH shriipaarhite| atha cacAla vizAlabale puro maidamalInakaTA kariNAM ghNttaa| ghanaghaTeva bhuvaM parisizcatI taruNatAruNatAnvitabindubhiH // 1 // sakalasAdhyavidhevarasAdhanaM dhanabale'vadhireva gjaa''vlii| pathi janavrajatApamapAharat sukrshiikrshiitlvaaribhiH||2|| kimidamIyamiSAt samupasthitAH prabhusiseviSayA vissyaaclaaH| galadamandamadAmyuvinirjharA na bahudhA bahudhAtuvibhUSitAH // 3 // kara-catuSpada-vAladhi-zepasA kSititalasmRgasau gjsNhtiH| sapadi darzanato'pyabhinandayennaeNparamAM paramAM khalu tAdRzI // 4 // kanaka-ratnavibhUSaNarazmibhiH smbhibhaasitdigvlyaabhitH| bhRzamadIpyata sA dvipasantatiH sukhacitA khaMcitA shubhlkssnnaiH||5|| pariNatA kacana kacidunnatA drutagatiryadi vA skhalitA haThAt / gajaghaTA kacidambudharoddhurakhanavatI navatIbrayAnugA // 6 // praNamanAya kRtonnatapuSkarA kuNthclaaclrshmitrngginnii| gajaghaTA ruruce yamuneva sA''hatarasA tarasA taTabhedane // 7 // rjtkingkinnikaarnnpuuritairdhmddbhrtrbhrmrkhraiH|| drutavilambitameva jagAma sA ghanamadA na madA''yatapRSThikA // 8 // [1] 1 'taruNatA'ruNatAnvitabindubhiH' hastinAM tAruNye [7] 5 'kRtonnatapuSkarA' kRtAnyunnatAnyudagrANi puSkarANi svedabindavo'raNA bhavanti / zuNDAyA agrabhAgA yayA sA 'agraM vasya puSkaram' iti haimaH [2]2 kimidamIyamipAt samupasthitAH' gajaghaTAyA [abhi. ciM. kAM. 4 zlo. 290] / 6 'kutha' 'kuthe varNaH idamIyaM yanmiSaM tasmAt kiM na samupasthitAH / paristomaH' iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 3 zlo0 344] [5]3 'sukhacitA' sukhapuSTA / 4 'khacitA' vyAptA / 'kuthaH syAt karikambale' ityanekArthaH / 70taraGgiNI' nadI / 3 'zubhalakSaNaiH' bhdrjaatilkssnnaiH| 8 'tarasA' zIghram / [1] 1 'madamalInakaTA' madaH dAnaM tena malInA''vilAH kaTA | zepaH puMzcidvaM tena prANyAkhAdekavadbhAvaH 'atha puMcihaM mehanaM zepazegaNDA yAsAM saa| 2 'ghaTA' bahUnAM gajAnAM racanA ghaTA 'bahUnAM | pasI' iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 3 zlo. 274 ] / 6 'nRpaghaTanA ghaTA' iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 4 zlo0 289] ramAm' rAjalakSmIm / 3 'ghanaghaTA' meghmaalaa| 617 'pariNatA' tiryagdattaghAtapariNatA 'tiryagghAtI pariNato [3] 4 'prabhusiseviSayA' prabhu sevitumicchA siseviSA tyaa| 2 "viSayAcalAH' deshprvtaaH|| gajaH' iti haimaH [ abhi. ciM. kAM. 4 zlo0 287] / 1415 'kara-catuSpada-cAladhi-zepasA' karaH zuNDA 'hastinAsA 8"uddhara' uddhuramunnatam / 9 'navatIbrayAnugA' navA navyAH karaH zuNDA hastaH' iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 4 zlo. 29.1 tIvA drutagatayazca ye hayA avAstAnanugacchatIti / catuSpadAH cakhAraH pAdAH, vAladhiH puccham 'atha pucchaM bAlahato [8] 10 'rajatakiGkiNi rajataM suvarNa tasya kiGkiNI lAila lUma vAladhiH' iti haimaH [abhi. ciM. kAM040310], kSudghaNTikA / di0 ma07 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [SaSThaH sargaH tadanu kAzcana-ratnamayairyutAH prvrpllyynaisturgottmaaH| anucaraizcaturairuparakSitA agaNanA gnnnaaykmbhyyuH||9|| herik-shonn-hlaahk-pnggulairdhvrl-lohit-niilk-pingglaiH|| pracalitailalitaiH purato babhau sacaturaM caturaGgavalaM hayaiH // 10 // aMticalAcalavAladhikezarairvitatapakSatayo garuDA iva / kanakarazmidharA haripuGgavA nRparaveH paravegabhRto bbhuH||11|| javanatA "vinatAtanayA''zrayAdupanatA nanu tAyavarA''khyayA / pavanato'pyatizAyitayA'cale haribale'ribale zlathatAkare // 12 // hariparikramaNe janatAmanaH sajati cArupadeSu rajomiSAt / 10 tadiva dhUnayituM calatA'bhavaddharipade'ripade vipadedhake // 13 // vidadhataH kimu maNDalamAzritA~zcaraNareNumiSAt parimaNDalam / upadizanti mano'NukaNAn ma te hayavarA yvraajirsotkttaaH||14|| kariparizramasambhramakAriNo'ntikamupetya nivRttya suduurgaaH| vidadhire turagA uragArivat saMnigame nigame gativibhramAn // 15 // 15 turagacakramavakratayA kacit kacana vakraparikramavikramam / vividhavellitavalgitakauzalAdapi kalApikalAmatanot pathi // 16 // pratipadaM kanakotkiraNairnRpaH surapatipratimo'bhicalan guroH| muMbhagapAtrajanaM pathi nartayan mudamavAdamavApa saMhAstikaiH // 17 // [10]1 'harika-zoNa-halAhaka-paGgulaiH' harikaH pItaharita- [14] 4 'hayavarA maNDalaM vidadhataH kimu mano'NukaNAn chAyaH 'harikaH pItaharitacchAyaH sa evaM hAlAkaH' iti haimaH | parimaNDalaM parimANaM vartulamupadizanti sma' ityutprekSate / [abhi. ciM. kAM. 4 zlo0 308], zoNaH kokanadacchaviH, [15] 5 'sanigame' vnniksngkiirnne| 6 nigame' maarge| halAhakazcitrito hayaH, paGgulaiH sitkaacaabhaiH| 2'dhavalalohita-nIlaka piGgalaiH' dhavalaH zvetaH, karkalohito kriyAhaH, [16] 7'kalApikalAm' mayUravadgativizeSam / nIlakaH AnIla: piGgalaiH piitrktaiH| 3 'sacaturam' hayacAla- / [17] 8 'avAdam' pratipakSarahitaM-atulyaM yathA syAt nakuzalAstaiH saha / | tathA / 9 'sahAstikaiH' hastisamUhaiH, AstikaiH zrAddhaH saha vA / [9] 1 'pravarapalyayanaiH zreSThaparyANaiH 'paryANaM tu palyayanam' iti- iti dhAtoH 'dRzasaJjaH zavi' 4-2-49 / iti siddhahaimIyasUtreNa haimaH [abhi. ciM. kAM. 4 zlo0 318.] / vartamAnakAle ruupm| 10 'vipadedhake' kaSTavardhake / [11] 2 'aticalAcalavAladhikezaraiH' aticapalavolAhaiH 115111 'uragArivat' garuDavat 'sArAtirvavijid vajra. 'vollAhasvayameva syAt pANDukezaravAladhiH' iti haimaH [abhi. tuNDaH' iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 2 zlo0 144] / ciM. kAM0 4 zlo0 305] 1 3 'vitatapakSatayaH' vitatA vistRtAH pakSatayo pakSamUlAni yeSAM te| 4 'haripuGgavAH' azvazreSTAH / [16] 12 'vividhavellitavalgitakauzalAd' vividhAni velitAni loThanAni valgitAni tAni ca teSAM kauzalAnnaipuNyAt / 'apAvRtta[1215 'vinatAtanayA''zrayAd' vinatAtanayaH garuDAgrajasta. syAzrayAt / "vinatAsUnuraruNo garuDAgrajaH' iti haimaH[abhi. ciM. parAvRttaloThanAni tu vellite'-'dhoritaM valgitaM tRtotteritAni ca' iti kAM. 2 zlo0 16] 6 'tArthavarA''khyayA zreSTagaruDanAnyA / / haimaH [ abhi. ciM. kAM0 4 zlo0 311] / 7 'haribale' ashvsainye| [17] 13 'surapatipratimaH' indrtulyH| 14 'subhagapAtrajanam' [13] 8 'hariparikramaNe' ashvgmne| 9 'sajati' 'paja so subhagAH zobhanAH pAtrajanA naattye'dhikRtpurussaaH| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 9-27] samabhinamya rayAt parayA zriyA kSitipatirjinazAsananAyakam / puravare'sya nivezamakArayat savinayaM vinayan daridratAm // 18 // samabhiSekavidhiM niramApayad jinavare nanu vighnaharA''hvaye / sakala saGghasamakSamayaM kRpArasadRzA saMdRzA jainaraJjanaH // 19 // munivarAniva rAgajayorjitAn budhapade vinivezya kRtArthayan / sukRtapIvarajIvavarAstikaM drutamasantamasaM bhuvane'karot // 20 // smaravazIkaraNAya jagadbhuvAmava nijAtarvanIparijIvanam / madhupagItayazA madhurAyayau prathamato'tha mato rasikAGginAm // 21 // bahudinAnyudagambujalocanA viharataH kRzakAntiraMharmaNiH / hRtavasurnanu dakSiNayA tadutsukamanAH kaimanAdiva niryayau // 22 // himavataH parizIlana yottarA virahatApabhirvApacikIra bhUt / ahimarazmirasau navapadminIratikaro'tikarodayadussahaiH // 23 // galadamandapairAgapizaGgito'pi naivakAmukavainmadhupavrajaH / viparAgitayeva tamassamaH kamalinImalinIkaraNaM babhau // 24 // jaila-nabhaH- sthalacArivapuSmatAmanuyayurmithunAni parasparam / kalaravairyatinAmapi mAnase smaramayaM ramayanti rasaM bhRzam // 25 // virahiNAM sahakAramahIruhA kimapahRtya kulAn mukulAdibhiH / priyatamAGkajuSAM sudRzAM pikadhvanibhRtA nibhRtA ratirAdadhe // 26 // himavataH pavano mRdurAvavau manasi saMJjanayan maidamaGginAm / kamalinIvana saurabhasambhRtaH kamalako malako vighaTTanAt // 27 // digvijayamahAkAvyam [18] 1 'vinayan' apanayan spheTayan / 2 'nRdaridratAm' | tulyayA / 5 'janaraJjanaH ' lokasantoSadaH / narANAM daridrabhAvam / [22] 6 'hRtavasuH dakSiNayA' dakSiNayA striyA hRtavasuH [19] 3 'kRpAsadRzA' kRpArasadRSTyA | 4 'sadazA' san / [20]1 'budhapade' vibudhapadavyAm / 2 ' kRtArthayan' upakArayan / | kazceti navakAmukastena samAnaH / 15 'madhupavrajaH ' bhramarasamUhaH / 3 'asantamasam' anandhakAramarthAd, apApam / 16 'viTaparAgitayA' viTapAH vRkSAsteSu rAgitayA / 'viTapaH punaH pallave'pi ca vRkSeSu' iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 3 zlo0 475] [21] 4 'smaravazIkaraNAya' smaraH kAmadevastaM vazIkarttum / 5 "vanIparijIvanam' vanI bhikSAdhanameva parijIvanaM jIvikAm / 6 'madhupa' madhupo bhramaraH / [22] 7 'udagambujalocanA' udag udaJcatIti udakamalAkSI 8 'aharmaNiH ' sUryaH / 9 'kamanAd' paNDitat kAmAd vA / [23] 10 'apacikI : ' dUrIkarttA / 11 'ahimarazmiH ' sUryaH / 12 'atikarodaya dussahaH' atikarAH bahukiraNAsteSAmudayena dussaho'sahyaH / / [ 25 ] 17 'jala-nabhaH sthalacArivapuSmatAM' jalacara-khecara -sthalacaraprANinAm / 18 'mithunAni' dvandvAni 'strIpuMsau dvandvaM mithunam 'ca tat' iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 202] / 19 'smaramayam' kAmayuktam / [24] 13 parAgapizaGgitaH' parAgaH pauSpaM rajastena pizaGgitaH pItaraktaH kRtaH / 14 'navakAmukavat' navaH navInazvAsau kAmuko'nu 51 [26] 20 'sahakAramahI ruhAH ' AmravRkSAH / 21 'kulAn' sajAtIyaprANinAM vRndAn / 22 'mukulAdibhiH ' kuDmalAdibhiH / 23 'pika" pikaH kokilaH / 24 'nibhRtA' vinItA / [27] 25 'saJjanayan' saMmohayoH saGgamam / 27 For Private Personal Use Only utpAdayan / 26 'madam' Anandakoza" kozaH kuDAlaH yonizca / 5 10 15 20 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [SaSThaH sarga: 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM taruvanAnipatatkusumaiH samaM smarazarairiva mUrtidharaiH ksstaa| savinayaM priyamanvanayat svayamanavamA navamAnavatI vadhUH // 28 // anuyayau surabhi surabhizriyaM vikasitAM samavekSya mdoddhurH| paravRSa vinunutsuriva krudhA sthirataraM rataraJjanayA hi gauH // 29 // anunayan vacanaiH zukasArikAsamudayo hRdyeshvrpaatthitH| vividhasandhividhAnavicakSaNaH" priyatamA''yatamAnamapAkarot // 30 // kizalayairvalayaiH sairasIruhAM kanakajairvalayaizca na ta vAm / kuvalayairmalayaikamuvAM rasaina kaimanaH kamanamramadaM vyadhAt // 31 // prathamatIrthakarIbhininaMsayA sa vijahAra gururgurugauravaH / Sa(kha)DaganAmnyupavAgaDamaNDalaM janapade na paide vipadenasAm // 32 // samabhivandya jinaprabhumAdimaM pratipadaM viharan sa janAgrahAt / apanayan kunayAnanayAniva nihatamohatamo jagadAtanot // 33 // gaNagurUnanunIya mahotsavainagarazobhanayA bhrnnaaNshukaiH| samanamad varavAgaDabhUpatirupavane pavanena calAcale // 34 // tamabhiyodhyaguruvacanAmRtaiH kuzalakIrtitakIrtirathAcalat / udayapUrvapure mamoditA'nugamanA gamanAya ziMvA''gamaH // 35 // parivasanniha mAsacatuSTayIM janagaNAn jinadharmamabUbudhat / narapaterapi rAgiNi mAnase'vizadayaM sadayaM zrutamudgiran // 36 // janapade vicaran zaradatyaye pratipuraM kila sngghpurndrH| jinamatonnayanaM kriyayA vyadhAt bhaisalamAMsalamAGgalikArcitaH // 37 // 15 20 [28]1'anavamA' pradhAnA shresstthaa| 'vsntblaadhikymidm|| [35] 7'kramamoditA'nugamanAH' krameNa vihAraparipATyA, [29] 2 'surabhim' dhenum / 3 'hi' nizcitam, gauH moditamanugAnAM zrAddhAdInAM mano yena saH / anuyyo| / [36]8'narapateH mAnase' nRpamanasi / 9 'avizad' [32] 4'pade' sthaanke| 5 'vipadenasAm' ApatpApAnAm / prvivesh| [33] 6 'nihatamohatamaH' nihataM nirAkRtaM mohatamo 3710 'prasalamAMsalamAGgalikArcitaH' prasale hemantatauM yatra tt| | mAMsalAni puSTAni yAni mAGgalikAni tairarcitaH pUjita iti / [28] 1 'sarazaraiH' kAmadevasya bANaiH / 2 'anvanayat' | 13 'apAkarot duuriikRtm| rahasi prerIt / | [31] 14 'valayaiH' kngknnaiH| 15 'sarasIruhAm' kamalAnAm / [2913 'surabhizriyam' vasantazobhAm / 'vasanta idhyaH | 16 'kamanaH' kAmadevaH / / surabhiH' iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 2 zlo0 7.] / [32] 17 'abhininaMsayA' abhinetumicchyaa| 18 upavA4 'madoddharaH' madena retasodura unnataH / 5 'paravRSam' zatruvRSa- gaDamaNDalam vAgaDapradezaM tatsamIpam / bhm| 6 'vinunutsuH' yuddhArtha zRGgANi prerayitumicchuH 'Nudat [34] 19 'anunIya' praNati kRlA / preraNe' iti dhAtoH sannantAt ruH pratyayaH / 7 'ratarajanayA' rataM [35] 20 'zivA''gamaH zivaH kalyANakArI, Agama AgaratistasyA rnyjnyaa| 8 'gauH' vRssbhH| manaM yasya sH| [30] 9 'anunayan' vahan / 10 'samudayaH' samUhaH / [37] 21 'zaradatyaye' shrtkaalvytiite| 22 'saGghapurandaraH' 11 'vividhasindhividhAnavicakSaNaH' vividhaprakAreNa saMdezahArakakhAdai- caturvidhasaddheSu purandara indraH iva shresstthH| 23 'jinamatonnayanam kykrnnkushlH| 12 'priyatamA''yatamAnam' bhAryAmAnavistAram / / jainadharmasyonnayanamunnatim / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 10 padya 28-48] digvijayamahAkAvyam jinptiprtimaabhissvdvyotsvsmudytbhktjnaa''draiH| drutavilambitayA vyaharad bhuvi gajagatirjagati prsrdyshaaH|| 38 // bahuvidhA''rhatapUjanavandanAyucitakarmaratairviratairbhavAt / samananIya guruM sadupAsakainijagRhe jagRhe januSaH phalam // 39 // gurusamAgamavittavisarjanairvidalitA klitaapklaa'khilaa| upanatA janatA sutapobharaiH sukRtatA kRtatAttvikabhAvanaiH // 40 // bahulavAGmayazodhanakarmaNAjani jane'sya yazodhanamadbhutam / prasRtamugramahodayayA vibhorasumatAM sumtaashcitdhiimtH||41|| narapatipratibodharmajIjanat samayadezanayA sa nayAd dvidhaa| prabhavati prabhuvAkyasudhAraseparamate ramate sma na kazcana // 42 / / apahRtA prabhuNA ruciraindavI pratihataM ca janArdanazAsanam / nayavizeSayujA bhRzamujvalaM bhuvi hitaM vihitaM matamArhatam // 43 // narakapAlikapAlijanAhatA dRDhanRzaMsatayA pizitAzitA / samupadezanayaiva vinAzitA viharatA haratApasadezitA // 44 // bhagavataH kramapadmanivezanAd vasumatI zuzubhe dhensaurbhaa| navanavotsavasambhavataH zritA sakamalA kamalAkaralIlayA // 45 // iti kRzAnubhRzAnugatAM dizaM samupadizya vimohabalasthitim / zithilayannatha kiJcana durNayabhramaparAmaparAmagamad guruH // 46 // pathi samaikSata dakSatayA'kSataH "kSitipatiyetinAM jailajAkaram / praguNitAdbhutarAgamivonmiSat sujalajaM jalajantukulAkulam // 47 // yavanarAjabhayena yathA surA viSayamugramahIdharamAzrayat / navataTAkamiSAjaladheH sthiti vi tathA'vitathA sakalA babhau // 48 // 15 20 [38] 1 'jinapatipratimA'bhiSavadvaya' jinapratiSThAdvayam / / [44] 4 'pizitAzitA' mAMsabhojanam / 5 haratApasa [13] 2 'ruciraindavI' ruciH kApAlikazraddhA, industanmata- dezitA' harasyezvarasya mate ye tApasAstaiH kathitA / prarUpakaH somastatsambandhinIti / 3 jnaardnshaasnm'| [46] 6 'kRzAnubhRzAnugatAM dizam' AgneyIM dizam / lokapIDopadezaH kRSNazAsanaM vA / [40] 7 'avitathA' satyA / [38] 1 'gajagatiH' gaja iva prazastA gatiryasya sH| / sUtreNa rUpaM siddhyti| 10 'aparamate zaiva vaissnnvaadynyaamnaaye| [39] 2 'jagRhe' praap| 3 'januSaH' janmanaH / 145111 'kramapadmanivezanAt' crnnkmlnyaasaat| 12 'vasu[40] 4 "visarjanaiH' daanH| 5 'vidalitA' vinAzitA / matI' pRthvii| 13 'ghanasaurabhA' gADhagandhavatI 'gandhavatI pRthvI' 6 'kalitApakalA' kaliH klezaH kaliyugo vA tasya tApaH | iti lkssnnaat| 14 'bahusitacchadapakSisukhAzritA' ityapi mUlasantApasya klaa| pratau pAThAntaram / sitacchadapakSi' sitacchadAH haMsAH / [41] 7 'bahulavAGmayazodhanakarmaNA' bahulAH bahavo vAGmayAH | 10 15 'sakamalA' kamalA lakSmIstayA shitaa| 16 'kamalA''karalIsiddhAntagranthAsteSAM zodhanaM sampAdanaM tasya karmaNA kAryena / layA' kamalasaraHkrIDayA / 8 'ugramahodayayA' ugrastIvro yo mahodayo mahonnatistayA / [47] 17 'kSitipatiyatinAM' yatinAM sAdhUnAM kSitipatirbapatiH [42] 9 'ajIjanat 'janaici prAdurbhAve' iti dhAtoH jigante shriivijyprbhsuuriH| 18 'jalajA''karam' sarovaram / 19 'jalaadyatanyAM 'upAntyasyAsamAnalopi" 4-2-35-iti siddhahemIya- jantukulA''kulam' jalajantUnAM kUlaM samUhastenA''kulaM vyAptam / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [SaSThaH sargaH nizi satAranabhaHpratibimbanA kRpaNavad gaNayAMcakRvAn maNIn / jalacalatakamudacchalasambhavadvimakaro mkro'grsro'mbudhiH||49|| trdneksitcchdpicchlcchdmissocchldujvlcaamrH| sphuTarathAGgakulA''tapavAraNaH sarasabhArasabhAdhipatiLabhAt // 50 // anutaTaM jalakelicikIrSayA militacAruvilAsavatIjane / sapadi pAdyavidhiM vilulatkuzairnavasaro'vasarocitamAdadhe // 51 // abhipttttiniiclviicibhirjnitphenmissaaddhsitaambudhiH| maNigaNairvirarAja jalAzayaH salalanAlalanAt ptyaalubhiH||52|| vitatapAtratayaiva payodharairanudizaM nibhRtaH smuditvraiH| jalanidheH pratikartumivollasadrasavayAH sNvyaassjlaashyaiH||53 // calataraGgaturaGgamazAlinIranunayannRpavad bhuvaahiniiH| sa rurudhe kSitiviplavanodyataH zikharazekharasetumahIbhRtA // 54 // vahanamucchritalohitaketanaM dadhadayaM hRdayaM samaraJjayat / jayavataH kSitipasya nipazyataH prakRtibhiH kRtibhirvihitastuteH // 55 // jlnimjjnsjjnkaaminiinynnirjitshaalipyoruhH| suSamayAsyasunaMdisarombare surapaterapateja ivodyayau // 56 // udayanagaralakSyA ramyamAdarzarUpaM puravaramadasIye sanniviSTaM pratIre / tapagaNagururAgAt tatra rAgAvibhAgAd ghanataravijayazrIbhUparUpairapIjyaH // 57 // iti zrIdigavijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite kathAnAyakasya IzAna digvijayavarNano nAma SaSThaH sargaH // 6 // 15 [53]1'ullasadsavayAH' ullasantaH rasavayaso alapakSiNo yantra sH| 2'savayAH' jalanidheH mitraiH sahitaH / [57] 3 "vijayazrI' pattanAccalitAnAmIzAnadigvijayaH / marudezApekSayA''gneyIvijayaH / [49] 1 'makaraH' nidhivishessH| 2 'agrasaraH' prssttH| / iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 3 zlo0 164] / [5013degsitacchada' sitacchadAH hNsaaH| 4 'sphuTarathAGga | [5218 'taTinIcalavIcibhiH' taTinI nadI tasyA calAH kulA''tapavAraNaH' sphuTA ye rathAjJAzcakravAkAsteSAM kulaM samUhaH sa capalA vIcayaH kllolaastaiH| 9 'patayAlubhiH' paatukaiH|| evA''tapavAraNaM chatraM yasya sH| 5 'vyabhAt' vishessennaadiidipt| / " [51] 6 'jalakelicikIrSayA' jalakrIDAM kartumicchayA / [54] 10 turajama' turajamA ashvaaH| 11 'vAhinIH' senaaH| 7 'pAdyavidhim' pAdArtha vAri pAdyaM tasya vidhiH 'pAdArtha pAdyam'] [55] 12 'prakRtibhiH' prjaabhiH| 13 'kRtibhiH' vidvdbhiH| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 49-6] digvijayamahAkAvyam saptamaH srgH| zrIH e~ namaH shriipaarshvbhgvte'rhte| jinezatIrthe samabhUdamatsaro nipIya sUrervacanAni bhuuptiH| jinezatIrthe samabhUdamatsaro'pyalaMcikIrSuH pramanAH sa "saMvare // 1 // samAMzamAsthAya tataH kSamAbhRtAM prbhushccaalaaclnishcyaa''shyH| se mAMsamAsthAya tataH kSamAbhRtAM nRpo'pi tasyAnumatenyavartata // 2 // avetya sAptacchadikaM puraM puro vydhaacturmaaskmaarhtaarcitH| avetya sAptacchadikaM puraM purorjitadvipendrAnanayakSarADiva // 3 // sa zAsanenodaiyito'pairAgiNAM mahAhatAM bhavyajanAniti kSitau / zazAsa "nenodayito'parAgiNAM bhavet prakAzastaimasAmiva kacit // 4 // paraiH satIthyaH sahasA''havANibhirjanaiH samaM sdvyvhaargiiguruH| paraiH sa tIyaH saMhasA''havArthibhirabAdhyabodho'bhijagAma kAmitam // 5 // zubhapravRtteH zamarocitasthitemahAtmanaH prerayitA batA''zayaH / zubhapravRtteH saiMmarocitasthitergajasya sAdIva babhau jayazriyA // 6 // [1]1 'jinezatIrthe' bharhaddharme / 2 'samabhUdamatsaraH' ama- | gRhapATaliputrayoH / purastu guggulau puSTuM kRmau daityekSubhedayo" saro'dviSTo'bhUt / kiM. bhuuptiH| 3 'jinezatIrthe jinaH kRSNa iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 450-451] // Izo mhaadevstyostiitheN| 4 'samabhUdamatsaraH' samA cAsau bhUH | [4] 20 'zAsanena' aajnyyaa| 21 'udayita:' udayo samabhUstasyAM damo bandho daNDaH, samabhUdama ivAcaratIti vipi jAto'syodayitaH / 22 'aparAgiNAm' rAgarahitAnAm / samabhUdamati zatRpratyaye tAdRzaM sarastaTAkastam / "damaH syAt 23 mahArhatAM bhavyajanAn iti zazAsa / 24 'inasya' khAminaH kardame daNDe damane damathe'pi ca" iti haimaH [ane0 saM0 kA. sUryasya vA / 'udayito'parAgiNAm' yA udayitA tatropadrava2 zlo. 328] 5 'alaMcikIrSuH' alaGkAraM kartumicchuH kAriNAM prakAzo na bhavet / 25 'tamasAm' timirANAM rAhaNAkRSNezvaraprAsAdayoH [viSNu-zivamandirayoH] 6 'pramanAH' miva // utkaNThitaH, utsuko vA 7 'saMvare' pAlyAm // [5] 26 'paraiH' utkRssttaiH| 27 'satIrthyaH' ekabrahmavatAss[2]8 'samAMzamAsthAya' mAsamAnaM tatra sthitvA, mAse nAra mAsa cAraiH / 28 'sahasA''vArthibhiH' balenA''kAraNArthibhiH janaiH varSAMzako bhavediti zeSaH, tulyamaMzamaizvaryarUpaM matvA vaa| 9 samam / 29 'paraiH tIrthaMH' anyaistIyastIrthAntarIyaiH / 30 'saha'saH' bhuuptiH| 10 'mAMsamAsthAya' mAMsamAzritya mAMsAzanam / sA''havArthibhiH sahasA zIghraM, AhavArthibhiH raNonmukhaiH 11 'kSamAbhRtAM nRpaH' rAjJAM nRpo raajraajH| 12 'tasyAnumateH' | yajJArthibhirvA / "Ahavastu saptatantau syAnidezA''hvAnayorapi" tasya garoranamatyA''jJayA 13 'nyavarttata' nivRttaH katicitya kA / 30 abAdhyabodha:' abAdhyo bodho yamya saH / prayANAnyanugatya pazcAd valitaH mAMsAzanaM pratyAcakhyo vaa| / 32 'abhijagAma kAmitam' kAmitaM sthAnamabhijagAma // 13114 'avetya' prApya / 15 'sAptacchadikam' 'sAda- [133 'zubhapravRttaH zamarocitasthitermahAtmanaH prerayitA' DIti nAmnA puraM nagaram / 16'puraH' agre parApUrva vA |17'cy mahAtmanaH sAdhoH prerayitA zubhapravRtteH 'zamarocitasthiteH' dhAt' vyadhatta / 18 'sAptacchadikam' saptavarNasambandhinaM gaggulaM zamarocitA sthitiryasya / 34 'yatA''zayaH' yate niyame, Azayo prApya / 19 'purorjitadvipendrAnanayakSarADiva' puraM zarIraM teno- yasya sH| 35 'zubhapravRtteH' zubhA pravRttirmado yasya / 36 'samarjito balavAn dvipendrAnano gaNapatiyakSaH, yakSo [meghadUtastha- rocitasthiteH samare saGgrAme ucitA sthitiryasya / 37 'sAdI' nAyakaH] yathA cAturmAsakaM vyadhatta tathaiva / "puraM zarIre nagare mhaamaatrH|| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [saptamaH sarga: sa dakSajAtipraNayaH kailAbhRtAM nRNAmabhISTaH sumano mude'bhvt| sadakSajAtipraNayaH kalAbhRtAM tanuM vhnnindurivojjvlaaNshupH||7|| viyodhaheturjaDajanmazAlinAM gavAM prasAraiH sarasAM zriyaM dadhau / vibodhahetarjalajanmazAlinAM mahAvanAnAmiva bhAnumAn vibhuH||8|| sadA rasaM sajjanatAH khasAdaraM samunnayana yo jagati praNItavAn / sadArasaMsajanatAkhasAdaraM pratisthalaM taM sthalagA vavandire // 9 // samIhitArthaprathanaiH se daivatadrumAyate smAGgabhRtAM dhiyAM nidhiH / zamI hitArthaprathanaiH sadaiva tanna kasya lAbhAya jane'sya snnidhiH||10|| mAt samAsAdya maroH rasAmayaM pupAva bhAvojjvalamedinIpuram / kramAt samA''zAdyamarorasAmayaM sa dezasaGghA''gamabhaktibhAvanaiH // 11 // hRtavyavAyopagatervinAyakaH pure sa nArAyaNanAmni tasthivAn / hetavyavAyo'paMgatevinA kannako'pi nistArayitA kalau yuge // 12 // surezvarA''zAvijayA''hitA''zayaH paraM cturmaaskkrmnnsttH| surezvarAzAvijayA hitAsayannaghaM sa saGgrAmapuraM samIyivAn // 13 // ito'parA''zApavanAd divoditaM taimo vimohodayajaM sa cintayan / ito'parA''zApavanAd "divo dita ba~tejasA mAlyapuraM gurustataH // 14 // 10 15 [7] 1 'saH' guruH| 2 'dakSajAtipraNayaH' dakSajAtyAM [11] 16 'kramAt' kramAbhyAM pAdAbhyAmatatIti kramAt praNayaH sneho yasya sH| 3 'kalAbhRtAm' kalA vijJAnaM tadvatA- yadvA kramaH paramparAgamastenAtatIti kramAt / 17 'maroH rasA. mabhISTaH / 4 'sadakSajAtipraNayaH' sadajhe sadvyavahAre jAtyA mayam' maroH bhUmIm / 18 'samA''zAdyam' sarvadigbhAge janmanA praNayo yAtrA yasya saH, yasya sadakSe zive praNayamati- | Adyam / 19 'arorasAmayam' rorA daridrAH sAmAyAH sarokrAnto'tipraNayaH na raagii| dakSajA prArvatI tayA saha yaH sa gAstaiH rahitam // sadakSajaH zivastatra praNayamatikrAnto'tipraNayo na rAgavAnityarthaH [12] 20 'hRtavyavAyopagateH' hRtA naSTA vyavAyAnAM "akSo rathasyAvayave vyavahAre bibhItake" iti haimaH [ane. vighnAnAmupagatistasyAH hetoH| 21 'vinAyakaH' gnneshH| 22 saM0 kAM0 zlo0 569] / "praNayaH premayAnayoH, vikhambhe prasare 'hRtavyavAyaH' hRtaH vyavAyo maithunaM yena sH| 23 'apagateH' cApi" iti haimaH [ane. saM. kAM. 3 zlo0 522] 5 naarkaadeH| 24 'yakannako'pi nistArayitA' vibhAnako'pi 'kalAbhRtAm' kalenAjIrNenAbhRtAm / "kalatvaM jIrNaretasoH, nistArayitA // avyaktamadhuradhvAne kalA syAdaMzazilpayoH / kalane mUlaraivRddhau poDazAMze vidhorapi" iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 [13] 25 'surezvarA''vijayA''hitA''zayaH' pUrva digvi488]| 6 'ujvalAMzupaH' ujvalAMzUn zvetAmbarAn pAtIti // jaye sthaapitbhaavH| 26 'surezvarA''zAvijayA' surAyAmIzva [8] 7 'jaDajanmazAlinAm' jaDaprANinAM pakSe padmAnAm / | rA''zA dhanavatAM tRSNA tasyA vijA pRthagbhAvastayA / 27 'hi' [9] 8 "sadA rasaM sajanatAH svasAdaraM samunnayan yaH" nizcitam / 28 tAsayan' kSepayan / 29 'adham' pApam // yaH sadA rasaM samunnayan sajanatAH sabhyajanasamUhAn svasAd | [14] 30 'ito'parA''zApavanAd' itazcAparasya parapatkasya svAdhInAna, bharamatyartha praNItavAn / 9 'sadArasaMsajjanatAsva-ya AzAyAstRSNAyAH pavano bAyustasmAd / 31 'divoditam' sAdaram' sastrIsabhAlokeSu anAdaram / 10 'tam' gurum // divA dine uditam / 32 tamaH' pApamajJAnaM vaa| 33 'itaH' [10] 11 'samIhitArthaprathanaiH' issttaarthdaanaiH| 12 'saH' praaptH| 34 'aparAzApavanAd' aparAzA pazcimA tatpavitraNAt / guruH / 13 "dumAyate sa' kalpavRkSAyate sm| 14 'zamI' 35 'divaH' svargasya / 36 'ditam' khaNDitam / 37 'svatejasA' zAntaH / 15 'hitArthaprathanaiH' hitpryojnvistaaraiH|| | svapratApena // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 7-23 ] digvijayamahAkAvyam asau gataM nATayitA sitacchadavrajasya cakre vacanaiH kSamAtalam / asaugataM nATayitA rsiMtacchadaprabhustathotsUtrapathe manAgapi // 15 // sa mAnavAdhIzvarasevitakramAmbujazcaturmAsakakarma tenivAn / samA nevA dhIH svarasevitakramA'GginAM tato'bhUda viSaye'hatAM mate // 16 // vihArazobhA'tizayAt sabhA suraprabhoryadIyA bahu pipriye muhuH| vihArazobhA'tizayAt sabhAsuraH kramAt samAstatra ninAya kAzcana // 17 // alaM kalaGkaH sakalo'pyapAsyata sacetasAM durnnyhaarinnaa'munaa| alaM kelaM kaH sakalo'pyapAsyataH prabhorvaco bodhayituM naraH prH||18|| asannibho'GgaprabhA~'dhikAJcanazriyaM dadhau gautamataH prati prbhuH| a~sannibho'Gga ! |bhayA'dhikAM ca nai: priyAM samajJAM bhuvane gurorapi // 19 // 10 na vAsavAnAma rAgitA gatA vasundharAyAM sphurite'sya zAsane / na~vA''savAnAmanurAgitA gatA janasya nazyattamasaH prabhogirA // 20 // naMdInabhAvAtigabhIratAmasAvazizriyad vizvagurugarIyasIm / na dI bhA vA'"tigabhIratAmasA''zayasya sarvasya munergaNe ttH||21|| ajanyatA''pAravihAri maNDalaM prabhorvihAreNa dhanADhyabodhane / aMjanyatApA ravihArimaNDalaM mahA''tape'pyApya mahI susImagA // 22 // ne rocitA cApakalA'sahAriNI nRpAdiloke'sya zamopadezanAt / narocitA cA''pai kalA''zu hAriNI tapojapAderjagati prasAritAm // 23 // [15] 1 gatam' gamanaM jJAnaM vaa|2 'nATayitA' pravartakaH | 29 aGga !' aGga iti sNyojne| 30 'prabhayA' buddhyA / 3 'sitacchadavajasya' zvetAmbaravrajasya / 4'asaugatam' abI- 31 'naH' asmAkam / 32 'priyAm' iSTAm / 33 'samAjJAm' ddham / 5 'nATayitA' na, aTayitA 'svArthe nnic'| 6 sitaccha- kIrtim / 33 'guroH' devasUreradhikAM dadhau // daprabhuH' zvetAmbarAdhipaH / 7'utsutrapathe' utsUtramArge // / [20] 34 'vAsavAnAm' bhUpAnAm / 35 'anurAgitA' [16] 8 'saH' guruH| 9 'mAnavAdhIzvarasevitakramAmbujaH' rAgitvaM gatA bhuupaaH| 36 'vasundharAyAm' pRthyAm / 37 nRpavanditapAdapAH / 10 'samA' akuttilaa| 11 'navA | 'zAsane' jainazAsane tasminnanurAgiNo jAtA ityarthaH / 38'navAnavInA / 12 'ghIH' mtiH| 13 'svarase'vitakramA' svAbhiprA ''savAnAmanurAgitA gatA' navA navyA''savAnAmAdaro gataH // ye'vitaH rakSitaH kramaH pAramparya yasyAM sA / 14 'aGginAm' [21] 39 'nadInabhAvAtigabhIratAmasAvazidhiya' nadInaH prANinAm / 15 'viSaye'haMtA mate' arhatA mate viSaye deze // samudrastadvad bhAve cittAbhiprAye'tigabhIratAm , aso, azi[17]16 'vihArazobhA'tizayAt' vihArA jinaprAsAdA zriyat aashritH| 40 'dInabhA' dainyam / 41 'vA' athavA / 42 'atigabhIH' ati gacchatItyatigA'tizAyinI bhIrbhayam / steSAM zobhAbhareNa / 17 'sabhA suraprabhoH' suraprabhoH, indrasya 43 'atAmasA''zayasya' atAmaso'krodha Azayo yasya / sbhaa| 18 'bahu pipriye' bahu yathA syAt tathA pipriye tuSTA | [22]44 'ajanyatA''pAravihAri' apArAH bahavo vihArA19 vihArazobhA'tizayAt' vihAre dezAntazcalane yaH zobhAyA | caityAni yatreg, ajanyata / 45 'maNDalam' deshH| 46 atizayo durbhikSaDamarAdinAzastasmAt / 20 'samAH' varSANi // | 'ajanyatApA' atApA ajani / 47'ravihArimaNDalam' vezcAru[18] 21 'alam' smrthH| 22 'kalam' mRSTam / bimbam / 48 'mahA''tape'pi' grISme'pi / 49 'Apa' prAppa 23 'apAsyataH naraH puruSasya paraH sakalo'pi kaH bodhayituM RtUnAmAnukUlyAt / 50 'mahI' pRthvI / / alam , ityanvayaH' api tu na ko'pItyarthaH // [23] 51 'na rocitA' neSTA / 52 'cApakalA' dhanu:[19] 24 asannibhaH' atulyaH / 25 'agaabhayA' deh-klaa| 53 'asahAriNI' prANahAriNI / 54 'narocitA' narA. kAntyA / 26 'adhikAJcanazriyam' kAJcanamadhikRtyAdhikAJcanaM nnaamucitaa| 55 'Apa kalA''zu hAriNI tapojapAderjagati zrIlakSmIstAm ddhau| 27 'gautamataH prati' gautamatulyaH / prasAritAm' tapojapAdestapojapAdyasya kalA ghaTikA, prasAritA 28 'asannibhaH' asad avidyamAnaM nibhaM yasmin saH / vistAramApa, Azu zIghram , hAriNI ramyA // di0 ma08 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [saptamaH sargaH gaNezanaipuNyamaho mahA''yateH prabhodidIpe bhudaanvttyaa| gaNe zanaiH puNyamaho mahAyate jagatprakAzAya babhUva zAzvatam // 24 // na bAdaraH ko'pi nikAmajAgare gaNe'bhavat tasya gunnvytikrmH| na vA''daraH kopini kAmajAgareritA nRNAM cetasi dhairyavikriyA // 25 // na vairapIDA na balAbhiyogitA gurovihAre marumaNDale ttH| naivairapIDA naivalAbhiyogitAdRzA'nyatIthrakRzA dhyadhIyata // 26 // nA~''vezarogo'bhinivezakAmanA gu~roH prakAze'nyamate tnubhRtH| nAve sarogo'bhinivezakAmanA''zayo budhaH kastaraNe'bdhibandire // 27 // parAjito dhanvani yojite guMNe prabhovalI mohmhaabhttcchlii| 10 parAjito dhanvani yojite guMNe guruprakANDAnna bibheti kaH kSitau // 28 // saMbhAjane'nantarasastapAlaye guNaM gurau zAsati sa~gate prege| sa bhAjane'nantarazastapA laye jinendravAcAM paramAnurAgiNi // 29 // sa~ dezarUpaM phailayA ca kArayan marau gaNI dharmavidhau nije" pade / sa~dezarUpaM kalayAzcakAra yannivezya sUri vijayAdiratnakam // 30 // 15 vasundharA sA zucirasya saMgataH pratisthalaM sa kSaNalakSaNekSaNaiH / vasuMdharA''zAsu cirasya "saMgatamabodhi bodhipradamenamArhataH // 31 // [24] 1 'gaNezanaipuNyamahaH' gaNezavat pANDityasya tejH| taraNe nAve yAnapAtrAya ko budhaH 'sarogaH' sarasi gacchatIti 2 'mahA''yateH' mahatI, AyatirvistRtiryasya 'yatirvikAre viratau 'abhiniveze' vAhanamadhyAsane kAmanA'bhilASA''zayo yasya sH| bhikSau' iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 192] tena, ama- / [28] 20 'parAjitaH' bhnnH| 21 'dhanvani' marau / hAyateH na mahadvikArasya / 3'gaNe' gacche / 4 zanaiH zanai-22 'guNe' dharmarUpe yojite sati prabhoH parAjitaH / 23 'dhanvani' jagatprakAzAya zAzvataM puNyamahardinaM babhUva' ityanvayaH / 5 'mahA dhanuSi / 24 'guNe' jyAyAM yojite sati / 25 'guruprkaannddaat'| ''yateH' mahAyotsavAyA''yatiruttarakAlo yasya // utkRSTasaGgrAmAd mahAbANAt ko na bibheti / ayamapi [25] 6 'bAdaraH' dRshymaanH| 7'nikAmajAgare' atyartha | guruprakANDo gurumukhya iti // jaagruuke| 8 'guNa' guNAH prANAtipAtanivRttyAdayo mUlaguNAH, / [29] 26 sabhAjane'nantarasaH' sabhAjane bahurasa AsIt / piNDavizuddhyAdaya uttrgunnaaH| 9 'kopini' kruddhe AdaraH / / |27 'tapA''laye' tapAgaNopAzraye / 28 'saGgate' prAtarmilite / 10 'kAmajAgareritA' kAmAjAtA gareNa karaNeneritA na 29 'prage' agraM gate / 30 'bhAjane' sthAlyAdau / 31 'anantaradhairyavikriyA / 'garastUpaviSe viSe / roge garaM syAt karaNe' iti | sa zastapA' anantarANi sAndrANi zastAni maGgalAni pAtItyanantarahemaH [ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 420-421] // zastapA bahumaGgalAnvita ityrthH| 32 'laye dhyAne / sabhAjane [26] 11 'navairapIDA' navaiH stavairapi IDA stutiH| jinendravAcAM dhyAne paramAnurAgiNi // | [30] 33 'sa dezarUpam' gurunyAyipravRttim / 34 12 'navalAbhiyogitAdRzA' lAbho'styeSAM lAbhinaH, yogo'- | styeSAM yoginastato dvandvasteSAM bhAvastattA navA cAsau lAbhiyogitA 'kalayA' vijJAnodbodhanena / 35 'nije pade' nije pade zrIvijaya ratnasUriM nivezya / 36 'sadezarUpam' sadA IzarUyaM paTanAtasyAH dRg dRSTistayA / gaNe lAbhAdhikA labdhipAtraM yogabhAjazca yakatvaM kalayAJcakAra / IzaH svAmini rur3he ca' iti haimaH bahulA dRzyante tena zrIparamagurau matAntarIyANAmapi mahatI [ane0 saM0 kAM02 zlo0 556] // shrddhaa| 13 'anya tIrthyaH' tApasabhaktAdibhiH / 14 'akRzA' / [31] 37 'vasundharA sA' sA bhuumiH| 38 'zuciH' bahulA / 15 'vyadhIyata' akriyata // ujvalA pavitrA vA / 39 'asya' guroH saMgataH / 40 'pratisthalaM [27116 'nA''vezarogaH' Avezarogo'pasmArarujA'nyamata sa kSaNalakSaNekSaNaiH' pratisthalaM sarvatra, kSaNalakSaNekSaNaiH mahotsavapravezarUpo rogo vA na / 17 'abhinivezakAmanA' abhiniveza- lkssnndrshnaiH| 41 'vasum' devavizeSamabodhi / 42 'dharA''. vAJchA'pi haThA''graho'pi na / 18 'guroH prakAze stynymte'| zAsu' parvatadikSu / 43 'cirasya' bahukAlam / 44 'saMgatam' 19 'tanubhRtaH' jIvasya / anyoktimAha 'nAve.' abdhibandire militam / 45 'enamArhataH' ArhataH zrAddhaH, enaM gurum / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 padya 24-39] digvijayamahAkAvyam na gautamIyaM matamakSapAda dhiyA pramANyakriyatA'munA manAk / na gautamIyaM matamakSapAdajaM pramocitaM kevalinaH pramocitam // 32 // na sAdhunA vai bhavahAriNI rucirvikhaNDitA nanditapaNDitA gaNe / nasAdhunA vaibhavahAriNI citA tapobhiH prabhayA samanvitaiH // 33 // vimuktarA gA navadhA surakSaNA jaMgI gurubrahmadharaH kssmaaprH| vimuktarAgA navadhAsurakSaNA gaNe pravRttitinAM tato'bhavat // 34 // pravAsanA zApanaye'sya mAnase gurornidezena reSA'pi yoginAm / pravAsanA''zApanaye'syamAnaze parigrahaM bhAvayatAM vidUrataH // 35 // zuciprabhAvaiH |maNAnugAminastadA''rhatAH puNyajanA iveshvraaH| zuciprabhA vaizramaNAnugAminaprasAdataH prauDhivibhUtimAdadhau // 36 / / nirantarAyA''gamaheturaGgataH zubhAM ruciM prApya gurornideshtH| nirantarA yAgamahe turaGgatastadA vihisyAt sujanA nyavIvRtan // 37 // vinA'zanAyAM gajavikramA 'rate parAGmukhAH zuddhadRzo na bhuJjate / vinAzanAyAGgajavikramAratestapakhino yasya gaNe gaNezituH // 38 // na nAma "dhIraJjanayA jinodite paTuH sabhA kA tamupetya duurtH| nanAma "dhIraM janayAjinodite ciraM viraktaM vipaMthe yathecchayA // 39 // 10 15 [32] 1 'akSapAdajam' akSapAdo naiyAyikamatapraNetA 25 'Anaze' vyaaptaa| 26 vidUrataH' dUrataH // tasmAjAtaM zrIgautamIyaM matam / 2 'gautamIyam' gautamo'tre- [36] 27 'zuciprabhAvaiH' pvitrtejobhiH| 28 'shrmnnaandrbhuutiH| 3'kSapAdajam' kSapAyAM rAbAvattIti kSapAdasta-nugAminaH' ytisevkaaH| 29 'zuciprabhAH' nirmaladhiyaH / smAjAte, IdRzaM na tanmatam / 4 'pramocitam' muktam / 30 'vaizramaNAnugAm' dhanadAnurUpAm / 31 'inaprasAdataH' 5 'kevalinaH pramocitam' kevalajJAnino jJAnayogyam // svAmiprasAdataH // [33]6'vai bhavahAriNI' vai nizcitaM sAdhunA bhavahAriNI [3132 'nirantarAyA''gamaheturaGgataH' antarAyarahito ya bhvhnii| 7'ruciH' icchaa| 8 'vikhaNDitA' khaNDitA na / AgameSu hetaSu ca raGgo'tyAgrahastasmAt / 33 'zubhAm' 9 'gaNe' gcche| 10'nasA'dhunA' nasA naasikaaruupennaadhunaa| nidoSAm / 34 'rucim' icchaam| 35 'nirantarA' dRDhA / 11 'vaibhavahAriNI' vaibhavena hAriNI manoharA / 12 'ruciH' 36 'yAgamahe' yajJotsave / 37 'turaGgataH' azvAt / 38 kAntiH // 'vihiMsyAt' vadhyAt / 39 'sujanAH' zuddhA lokAH / 40 [34] 13 'vimuktarAH' vimuJcati karmapAzAd vimug| 'nyavIvRtan' nivRttAH // atizayena vimuco vimuktraaH| 14 'gAH' vaanniiH| 15 [38] 41 'vinAzanAyAm' azanAyAM kSudhAM vinA / 'navadhA surakSaNAH'-navabrahmaguptirUpA surakSaNA surANAM kSaNaM 42 'gajavikramAH' gajavad balavantaH / 43 'rate' bhoge parAG utsavA yAsu tAH suSTu lakSaNAni yAsu tA vA / 16 'jagI guruH' mukhaaH| 44 'vinAzanAyAGgajavikramArateH' aGgajasya smarasya gururjagI jgaad| 17 'navadhAsurakSaNAH' navaprakArA asavaH vikramA vigatakramA yA'ratistasyA vinAzanAya // prANAstadA''zrayatvAt prANinasteSAM rakSaNaM yasyAM sA // [39] 45 'dhIraJjanayA' buddhirAgeNa / 46 jinodite' [35] 18 'pravAsanA' prayANam / 19 'zApanaye' zApasya jinavacane / 47 'paTuH' vyktaa| 48 'sabhA' nAmaprAkAzyekA naye abhipraaye| 20 'asya' guroH nidezena / 21 'ruSA'pi' | sbhaa| 49 'tamupetya dUrataH' dUrataH upetya taM, na nAma api roSeNA'pi yoginAM mAnase; na ko'pi shshaapetyrthH| 22 tu sarvA'pi nanAma / 50 'dhIram' prAjJam / 51 'janayAji'pravAsanA' prakRSTA vAsanA bhaavnaa| 23 'AzApanaye' lobha- nodite' janaM yajatIti janayAjI naramedhAdiyajJakRt tena nodite muJcane / 24 'asyam' kSepyaM parigrahaM bhAvayatAm / prerite / 52 'viraktam' viraktaM taM gurum / 53 'vipathe' kumaarge|| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [saptamaH sargaH sadA navA''lApikayAciduttarA vitenire tAM svagaNe mithaH kethAm / sadAnavAlA'pi kayAciduttarAt samaM yadAkhyAvazato'nayan nizAm // 40 // anagarAgaM niyaMtaH sa~ muktabhA yaH sAGgarAgaH sutanostanau dadhau / anaGgarAgaM niyataH samuktabhAH procaiH stanaH ko na girirvanaM dadhat // 41 // [ekAlApakam] niyAmakAzcetasi bhAvayantyaho ! kiM nAma deyo'nuvarAyakaH striyaaH| niyAmakAcetasi bhAvayantyahorAtraM sa tIrthaGkara eva naH prabhuH // 42 // sukhAyanaH sArasanAbhikAmitaH kIdRg rathaH syAt subhaTo vdhuujnH| sukhAya naH sArasanAbhikAmitaH kathaM jayArthI nRptirmhaablH||43|| 10 [ekAlApakaM samastam ] maho dayAyA a~gatIzvarazriyo mI yA vimohaM sma yato'hatAM mte| mahodayAyA''jagatIzvarazriyo yathAsthitaM bhAvanayA'sya snmte!||44|| [kriyAguptam ] pairAsitIvA viratiH praimA''paNe naiM nAma kAbodhi vidA tapogaNe / pailAzitIvA'viratiH premApaNe navA'pi kAmocitayA na bhI bhRtA // 45 // [kriyAguptam] [40] 1 'uttarAH' jJAnapravarAH, "uttaraM pravarorddha yoH" iti | AtisadRzoH" iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 3 zlo0 489] haimaH [ane0 saM0 kA0 3 zlo0 558] / 2 'kathAm' | 16 'sArasanA'bhikAmitaH' sAraM dhanaM tasya sanA nityamabhikaH vArtAm , mithaH sadA nityaM navA''lApikayA vitenire| 3 kAmayitA tena amitaH prAptaH "gatyarthAnAM prAdhyarthatvAt" rathasya 'sadAnabAlA' dAnavatI bAlA strI / 4"kayAcid' skhyaa| dhanavatAmAdarAd yadvA sAre dhane sadA'bhikAmitA lubdhatA 5 'yadAkhyAvazataH' yasyAH kathAyA AkhyAvazata AlApikA- yasyeti vadhUjanaH sarasaiva sA rasA sA cAsau nAbhiH kAmitA kathanena // iSTA yasya sH|| [11] 6 'niyataH' baddho'pi / 7'sa muktabhAH' sa muktavad [14] 17'mahaH' utsvH| 18 'jagatIzvarazriyaH' jagatI bhAsata iti muktabhAH "mukkA mauktikapuMzcalyoH" iti haimaH | bhUmistadIzvaro bhUpastasya zriyo lakSmyAH / 19 'mA yA vimohaM [ane0 saM0 kAM0 2 zlo. 191] / 8 'sutanoH' striyaaH| | sma yato'haMtA mate' iti padavibhAge-arhatA mate vimohaM mA 9 'tanau' zarIre yaH sAGgarAgo'pi anaGgarAgaM dadhau / 10 'anaGga-yA sma-mA prApnuhi; 'yA' iti kriyAguptaM yastanyapi smasahite rAgam' anaGge AkAze rAgo'ruNimA yasya tat "aGgahIne'pyanaGgaM vAkye bhaviSyakAle rUpam-yadvA 'mAyAvimohaM smayataH' iti khe citte'naGgAstu manmathe" iti haimaH [ane0 saM0 kAM. 3 | padavibhAge tu mayato'haGkArAd mAyayA kapaTena vimohaH pareSAM zlo0 115], "rAgaH syAlohitAdiSu' iti haimaH [ane0 bhrame pAtanam / 20 'mahodayAyA''jagatIzvarazriyaH' Ajagati saM0 ko. 2 zlo. 46], yadvA'naGgairmadanaphalai rAjata itya- AbhuvanaM, IzvarA samarthA zrIH zobhA yasya / 21 'yathAsthinagarAH, agAH vRkSA yasya tat IdRzaH stana ityekAlApakam // | tam' prmaarthtyaa| 22 'bhAvanayA' cintnyaa| 23 'asya' [42] 11 'niyAmakAH' potvhaaH| 12 varAyaH kaH | kSipasveti, asyeti kriyAguptaM "asUc kSepaNe" dhAturdivAdiH // striyA deyaH" deyaH krH| 13"niyAmakAH" niyamadhAriNaH 451 24 'parA' utkRssttaa| 25 'asitIvA' khaDgadhAresAdhavaH / 'tIrthaGkara eva naH asmAkaM prabhuH // vogrA / 'parAsitIvA' iti padavibhAge parAsi parAstA tIvA [43] 14 'sukhAyanaH' sukhakAri ayanaM gamanaM yasya yadvA | iti kriyAguptam / 26 'pramA''paNe' jJAnahaTTe / 27 'na no'smAkaM sarvalokAnAM sukhAya / 15 'sArasanAbhikAmitaH' nAma kA'bodhi vidA tapogaNe' tapogaNe vidA jJAninA nAma sAraM araiH sahitaM sanAbhi nAbhiyuktaM kAmitamabhilapitaM yasya sa |prAkAzyekA viratirnAbodhi / bodhividA nareNa kA aviratirna bhaTaH; sArasanamadhikAGgamabhikAmitaM priyaM yasya sa vadhUjanaH; rAjJaH parAsi / 28 'palAzitIvA' mAMsAzivat tIvA; "tIvaM kaTUSNApakSe sAraH zreSThaH sanAbhissagotraH sa eva kAmito yasya saH tyartheSu tIvA tu kaTurohiNI" iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 2 "nAbhiH kSetrapradhAnayoH, cakramadhye mRgamade prANyaGge mukhyarAjJi | zlo0440] 29 'pramApaNe navApi kAmocitayA na bhI bhRtA' ca" iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 2 zlo0314] "sanAbhi-' iti padavibhAge kAmocitayA na bhI bhRtA kandarhigamanasya Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam na viprayuktirmadhurA ne vAstavamaidaH prabodhe vidurArhatA guNam / viprayuktirmadhurA vA stavapratItirAgAt paTutAM tato guruH // 46 // [ kriyAguptam ] samAdhitA pAparucirvivarddhanaM saMsAra puNyAbhyudayo mahakhinAm / samAdhitApA'parucirvivarddhanaM vIre gurau zrIjinavIratIrthape // 47 // purogamaiSI prayataH saiMdhAraNaH saudhoraNaH kalpitamattavAraNaH / purogamaiSI prayataH saMdhAraNaH pIyatAmityudite na ko'pyabhUt // 48 // [ spaSTAndhakam ] pogarAjata tejasA samaM saurIprabhA so'dhisarojanAlikam / tapo'GgaNe rAjatate'JjasA samaM siMteMcchadAnAmabhinandanaM tataH // 49 // padya 40-50 ] [ 46] 1 'na viprayuktimadhurA' zrAddhAnAM viprasya dvijasya yuktirna madhurA / 2 'na vAstavam' na tAttvikam / 3 'adaH prabodhe' amISAM viprANAM prabodhe upadeze / 4 'vidurAItA guNam' vidurAH paNDitA ye ArhatA zrAddhA guNamaviduH 'aviduH ' iti kriyAguptam / 5 'na viprayuktiH' gurorviprayuktirviyogo na paTutAmAgAt / 6 'madhurA' priyA / 7 'navA stavana pratItirAgAt' navInA stavanaprasiddhirAgAt paTutAmAgAd 'AgAd' iti kriyAgutam // se dAnataH kharga hariprabhAvakastapaH prazasyaJcakame yete jayam / sadA''naitaH khargahariprabhAvakasabhA'vaitastasya yazazca yaM tadA // 50 // [ gUDhacaturthaH ] [ 47 ] 8 'samAdhitA' samAdheryogavizeSasya bhAvaH 9 'pAparucirvivarddhanam' vizeSeNa varddhanamApa, pAparucirvivarddhanaM chedamadhita / 10 'sasAra puNyAbhyudayo mahasvinAm' iti padavibhAge mahasvinAM puNyaH pavitro'bhyudayaH sasAra prasRtaH; 'sasArapuNyAbhyudayaH' iti padavibhAge tu sa prasiddhaH sAraH zreSThaH puNyAbhyudayaH / 11 'samAdhitApA'parucirvivarddhanam' samA samasta pAparuciraparucirmalinA yadvA samAdhitApayatIti samAdhitApA tadA'parucirmithyAtvaM cchedamadhita / samA prAgvat / 'sasAra' 'adhita' 'Apa' iti kriyAtrayaM guptam // narakasya bhayadhAriNA; 'pramApaNe navA''pi kA'moci tayA' iti | 15 'sAdhoraNa:' AdhoraNA hastipakAstaiH saha sAdhoraNa: ; sAdhoH padavibhAge tu pramApaNe jIvaghAte'viratiH kA na Amoci tayA muneH raNaH zabdaH / 16 'kalpitamattavAraNaH' sajito matto viratyA; 'kA''mocitayAnabhIbhRtA' bhIbhRtA nareNA''mocitaM vAraNaH; kalpitA kathitA mattA vAraNA yena saH / 17 yAnaM rogArhagamanaM tasmAd bibhyatA, yadvA pramApaNe ghAte viratiH 'purogamaiSI' purogamAn agrasthAn eSate iti purogamaipI / kAna Api 'vA' iti pakSAntare ApIti vA, 'amoci' iti 18 'prayataH sodyamaH udyamopadezayuktaH / 19 'sadhAraNaH ' kriyAguptam // dhAraNA buddhiguNastena sahitaH; dhAraNA dhyAnavizeSastena yuktaH / 20 'prapIyatAmityudite na ko'pyabhUt' dRzyatAmityukte'pi puraH nagarAd bahirgamanecchurna kopyabhUt / prapIyatAm sAdaraM zrUyatAm // I [ 48 ] 12 'purogamaipI' purogamAH pattayastAn icchatIti purogamaiSI / 13 'prayataH ' prakRSTaM yataM nipAdinAM pAdakarma yasya / 14 'sadhAraNaH' dhAraNayA puSTyA sahitaH sadhAraNaH / For Private 61 [kriyAguptam ] [ sandAnopamA ] Personal Use Only [ 49 ] 21 'tapogaNe'rAjata tejasA samaM saurIprabhA' saurIprabhA sUreH sambandhinI prabhA kAntiH tejasA prakAzena samaM tapogaNe'rAjata / 22 'sA'dhisarojanAlikam' sarojanAlikaM sarasA jJAnena yuktA janAH sarojanAsteSAmalikaM bhAlaM tadadhikRtya; anyApi saurIprabhA'dhisarojanAlikaM padmanAlikAmadhikRtya rAjate / 23 ' tapo'GgaNe rAjatate'JjasA'samam' tapo dharmaH rAjatate rAjabhistate vyAse'GgaNe'JjasA zIghramasamaM atulyamarAjata " tapaH kRcchrAdikarmaNi dharme lokaprabhede ca" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 543 - 544 ] / 24 'sitacchadAnAmabhinandanam' sitacchadAnAM zvetAmbarANAmabhinandanaM topaNam; anyayA'pi padmanAlikAniSTasauraprabhayA sitacchadAnAM haMsAnAm // [50 ] 25 'saH' guruH / 26 'svarga hariprabhAvakaH' kalpavRkSakAntirakSakaH / 27 ' tapaH prazasyaH' tapasA prazasyaH / 28 'cakame' aicchat / 29 'yate' saMyate dezataH sarvato vA / 30 'AnataH' natA devendrA yaM saH / 31 'prabhAvakasabhA' prabhAvakANAM zrAvakANAM sabhA / 32 'avataH' pAlayataH / 33 'tasya yazazca yam' tasya prabhoryazazca yaM cakame // 5 10 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [saptamaH sargaH diSTyA sthirAsanjanadhIdhanA''daraiyato dinAdeSa gaNe'dhinAyakaH / diSTyA sthirA sajjanadhIdhanAdarai rarAja rAjJAM skhitaa'bhissnggtH||51||[nirausstthyH ] kalyANadhA''rAdhigatArhatAM gaNe kriyA''sanAdyA yatinAyakena tat / kalyANadhArA'dhiMgatAhatAM gaNe zreyo na kasyAtizayAya jAyate // 52 // [nirauSTyaH] saimaGgalaM mANDalikendramaNDalaM yaM vandate piJjarayat padAmbujam / samaGgalaM mANDalikendramaNDalaM saMskRtya santaH satataM stuvanti tam // 53 // [bindumAn ] vizvambhareNoddharaNe jagaddhavaH prAkAzi nUnaM guruNA svatejasAm / vizva bhareNoddharaNe jagadbhuvaH padArtharAzerdadatA nRNAM vratam // 54 // [binducyutakam ] 10 sedAgemAnAmainuyogadezane maindradhvanirbodhayati smayAna guroH| saMdAgamA nAma nu yogade'rzane'bhakSyasya "tairvAravibhave'sya nizcitAH // 55 // [vinducyutakam] vandane 'rucirAbhAti shitaaNshuklyaa'nvitaa| vandane 'rucirAbhA'tizayAd gIrviduSAM guroH // 56 // [vinducyutakam ] 15 sAmayaH sudRzA heyaH zAkArambhavicintanAt / sAmayaH sudRzA'heya idaM mohasya jRmbhitam ||57||[maatraacyutkN binducyutakaM ca] [51] 1 'diSTyA' diSTirdezanopadezo bhAgyaM vA tayA / nAm / 24 'anuyogadezane' vyAkhyAne / 25 'mandradhvaniH' 2 'sthirAsajanadhIdhanA''daraiH' sthire mokSe AsIdantIti mandrazabde bindu vinA magavanirmaGgalazabdaH 'jayai jagajIvasthirAsado bhavyAsta eva janAsteSAM dhIdhanasya pnndditsyaa''draiH| joNI'-tyAdinAM jayajayArAvo vaa| 26 'sadAgamAH' zuddha"sthiro mokSe nizcale ca sthirA bhUH zAlaparNyapi" iti haimaH siddhAntA nishcitaaH| 27 'nAma' praakaashye| 28 'yogade' [ane0 saM0 kAM02 shlo04791| 3'diSTyA' pramodena / niymdaayke| 29 'azane'bhakSyasya' abhakSyasyAzane prAzane / 4'sthirA' bhuumiH| 5 'sajanadhIdhanAdaraiH' sajanAnyupaska 30 'tairvAgvibhave'sya' taiH narairasya guroH vAg vibhave // raNAni dhIvuddhirdhanAnyadaro'bhayastaiH / 6 'sakhitA'bhiSagataH' [56] 31 'vandane' namane / 32 'ruciH' samyaktvamAmaitrIprasaGgAt // bhAti / 33 'zitAMzukalayAnvitA' zvetAmbaradhyAnayutA / [52] 7 'kalyANadhA' kalyANaM mokSaM dhatte kalyANadhA / 34 'vandane' stavane bindu vinA vadane mukhe candrakalayA yuktA / 8 'ArAdhigatArhatAm' ArAdhikriyA'haMtAM yogyatAM gatA 35 'rucirAbhAti zayAt' iti padayojane rucirdIptirAbhAti praaptaa| 9 'gaNe' gcche| 10 'kalyANadhArA' svarNadhArA / mukhe AbhAti dIpyamAne zayAt hastAt ; 'rucirA''bhA'tizayAt' 11 'adhigatA' prAptA / 'arhatAM gaNe' zrAddhAnAM gnne|| AbhAyA atizayAd rucirA syAt / 36 'gIvidupAm' dhanyaipAM viduSAM gIrvANI yayA guruH stUyata ityAbhArADhA / viduSAM vadane [53] 12 'samaGgalam' maGgalena sahitam , "maGgalA zveta jalpane gI rucirA // dUrvikA" iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 3 zlo0 713] tayA [57] 37 'sAmayaH' rogI heyH| 38 'sudRzA' zubhayuktam / 13 'mANDalikendramaNDalam' maNDalarAjastadvandaM netreNa prAjJena vaa| 39 'zAkArambhavicintanAt' zAkArambhasya svarNAdinA maulisthena / 14 'samaGgalam' samaM sAI galaM kaNThaM vicintanAt zAkabhojI rogI asAdhyaH yadvA sAkaM sahArambhaH c| 15 maNDalam' sUtrArthacintanasthAnam / 16 'saMskRtya' zayanAsahanAdistadvicAraNAt kuSThAdInAM sAjhAmikarogatvAt; paTUkRtya / 17 'santaH' sajanAH // zAkasya rAjJAmAjJAvizeSakAlasyA''rambha utpattistadvicintanAt; [54] 18 'vizvambhareNa' viSNunA gurunnaa| 19 'bhuvaH zAkakarttAro'pIdagbalino navanavA jAyante tarhi kA'nyeSAM gaNauddharaNe jagat prAkAzi' ityanvayaH / 20 'vizvambharaNa' nA'pi yadvA sAkAraM yathA syAt tathA bhavinaH prANinazcintanAd sarvasamUhena; vizvaM samagraM jagat padArtharAzeH bhareNa sarvAtmanA | anityo'yamiti; sAkAraM bhavicintanAt zAkasya AraM arisamUuddharaNe parigrahe vrte| 21 'bhuvaH' lokasaJjAtasya // harUpA ye bhavinastadvicintanAt ; zAkaka balavato'pyadhikAstad [55] 22 'sadA' nityam / 23 'gamAnAm' sadRzapAThA- | dhvaMsakA jAyante / 40 'sAmayaH sudRzA'heyaH' samayo lakSmI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 51-63] digvijayamahAkAvyam mahezvaraH zarvajanairapIDyate hAsaprakAze naTane'tidakSadhIH / mahezvaraH sarvajanairapIDyatetyevaM vineyo'panayairvinIyate // 58 // [mAtrAcyutakam ] pratikriyAmahati kAmalAlasaH suro bhajanneva samagrabhud bhuvi / prati kriyAmarhati kAmalAlasaH kathaM jano nirmalalocanekSaNam // 59 // [mAtrAcyutakam ] 5 khakAnanekAntatayA vizAradadvijezajaitrAn gururevmaadisht| ba~kA''nane kAntatayA vizAradasitAMzulakSmI nidadhe mahodaye // 6 // anenasA korikayAcidAzrayA sabhA sabhAvA gaNabhUbhRtA satAm / anena sA'kAri kayAcidAzrayAnuzIlinI jainamate parApare // 61||[vrnncyutkm] naulIkarAjI sarasaH prabodhabhAk preSyaprasAre hi ythaa''ssaurbhaa| nolIkarAjI sarasaprabodhabhAk tathA tadA''sIt sumanaH prabhogirA // 62 // [yakAracyutakam ] 4bhaJjane komalatAM saMsaurabhAM saiMsImatAM varNayate yataH kviH| prabhaM jane "ko'malatAM saMsaurabhAM susImatAM dhyAyati kiM na manyate // 63 // [binducyutakam ] 15 10 pradhAnaH sudRzA striyA'heya AdaraNIyaH; AkAramAtrAM vinA sama- [60] 14 'svakAn' svIyAn ziSyAdIn / 15 'anekAntayo'vasaraH sudRzA paNDitena heyaH; samayaH siddhAntaH sudRzA tayA' syAdvAdabhAvena / 16 'vizAradadvijezajaitrAn' nipuNaviprasamyaktvavatA heyastAjya utsUtraprasaGgAt-paNDito'pi samayama-rAjajayanakAriNaH / 17 'svakA''nane' svamukhe / 18 'kAntatayA' vasaraM tyajati madvArako'yaM madAdhipatyaM yanmayA kriyate tad bhava. rmytyaa| 19 'vizAradasitAMzulakSmIm' viziSTazaratkAlInatIti madAndhatayA idaM mohavijRmbhitam // candrazobhAm / 20 'nidadhe' dhatte sma / [58] 1 'mahezvaraH' mahAmahipo lokairapIDyate / 2"zarva | [6] 21 'anenasA' pApavarjitena satAM sbhaa| 22 janaiH" IzvarabhaktaiH / 3 'IDyate' stUyate / 4 'ati 'kArikayA' svalpavRtyA / 23 'sabhAvA' jJAnavatI / 24 'anena dakSadhIH' dakSamatikAntA'tidakSA dhIryasya; atidakSA nipuNA sA' anena sA prasiddhA'kAri kayAcid / 25 'bhAzrayAnudhiyo yatra sH| 5 'mahezvaraH' atra mAtrAcyutake mahasvarazAlinI' caityopazrayAnuraktAH Azaya zuddhA / 26 'parApare' utsavazabdaH, mahiSazabdaH sarvajanairapIDyata-apazabdatvAd ityeva syAdvAdarUpe pakSe pare utkRSTe aparA apagato ro yasyAH sA'parA // rAgadveSavijRmbhitaM viruddhanaye saMsAramArge / 6 'vineyaH' shissyH| 7 'vinIyate' zikSA prApyate // [2] 27 'nAlIkarAjI' padmazreNiH / 28 'sarasaH' [59] 8 'pratikriyAm' vidveSabhAvaM spA bhajannapi / / taTAkasya / 29 'prabodhabhAk' vikaashvtii| 30 'preSyaprasAre 9 'arhati' jine| 10 'kAmalAlasaH suraH' smaraparavazaH preSyaH basantaH; prakRSTa iSaH aashvinmaasH| 31 'AptasaurabhA' surH| 11 'samagrabhut' sarvajJaH / atra dRSTAnta:-'kamalArogeNa praaptprimlaa| 32 'nAlIkarAjI' na alIkena rAjate ityevaM. arasaH nirmalalocanekSaNaM yathA syAt tathA janaH kathaM pratikriyAM shiilH| 33 'sumanaH' sajanaH / / baMdyopacAramarhati' kamalAyAmalasaH pratikriyAM vairazuddhiM naivAhati [3] 34 'prabhaane' vAyau / 35 'komalatAm' mandatAm / kiM. bhuvi sura iva suraH punaH kiM. bhajannapi punaH kiM. agrabhud |36 'sasaurabhAm' saparimalAm / 37 'susImatAm' zItatAm / na pUrvAparabhAgavedI avivekiityrthH-atraarthaantrm| 12 'kAma- 38 'prabham zrIvijayaprabham 'satyabhAmA-bhAmA' iti lAlasaH' alAlaso'lobhI janaH kathaM kena prakAreNa kam ? / nyAyAt; 'prabhajane' sevne| 39 ko'malatAm' amalatAM ko 13 'nirmalalocanekSaNam' kRpAsnehA''InetreNa vilokayitAramapi na manyate, api tu sarvo'pi manyate / 40 'sasaurabhAm' puruSa prati kriyAM sevAdikAM naivAhati na kamapItyarthaH / atra sUreriyaM saurI sA cAso bhA dIptistayA saha / 41 'susImatAm' kAmapi kamapIti maatraacyutirvyaakhyeyaa|| | samaryAdatAm / 42 'dhyAyati' dhyAnakare jane // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [saptamaH sargaH vibhAjayan vArivalaM sa kazmalaM yathA prazasyo'tra vishaardaa''gmH| vibhA jayan vAribalaM saMkazmalaM dadhau 'visaM bodhayitA jagadguruH // 64 // [zakAracyutakam ] vizleSayannaGgAjapAMzusaGkaraM nRNAM nipeyaH sasurApagA'mbuvat / vizleSayanaGga ! japAMzusaGkaraM hyalaM vicakre vimalaM mahItalam // 65 // [lakAracyutakam] stambhena dhAmnaH sthiratA balAnvite'nenIbhavat "tIrthavarasya sajjane / stambhe nai dhAmnaH sthiratAbalAnvite'bhinandayitrI kimitIva suzruteH // 66 // [binducyutakam ] 10 se ke prabhAva na babhAra bhArate samunnayajainamate tpobhraiH| sakamprabhAvaM navabhAlabhArate dRSTe gurau mohamahIzvare dadhau // 67 // [rakAracyutakam] vibhA vasu zrImahimA'nandanAdinAdinAdaidhata srvdhite| vibhAvasuzrI mahimAyanandanAnyadIdharat tatsamaye tapoguruH // 68 // [rakAracyutakam ] [6] 1 'vibhAjayan' vizleSayan / 2 vAribalam' | bAgIgaNayute stambhe'je dhAmnaH gRhasya sthiratA; stambhenAvaSTambhenAjalabalam / 3 'sakazmalam' kaimalaM malinam / 4 'vizAra- nenAbhinandayitrA sthiratA'bhavat 'pazubhiH bahubhirapi na kulA. dA''gamaH' viziSTaH zarado'yaM zAradAgamaH / 5 'vibhAH' vaSTambhaH kintu kulastambhenaikenA'pi kulAvaSTambha' iti tAtparyam / kAntIH / 6 'vA' pAdapUraNe / 7 'arivalaM jayan' 23 'na dhAmnaH sthiratA' na tejasaH sthiratA / 24 'abhiitynvyH| 8 'sakazmalam' pApaparaM pakSe vizaM zakArarahitaM | nandayitrA kimitIva suzruteH' Agamasya vardhayitrA 'mUrkhebhyo sakamalaM salakSmIkam / 9 'vizam' manuSyaM vaizyaM vA dharmatejohAniH syAd' iti zAstrANi pAvayitA gururityarthaH, bodhyitaa| 10 'jagadguruH' guruH jagad bodhayitA // itIva kiM suzrutedhAnnastejasaH // [65] 11 'vizleSayan' dUrIkurvan / 12 'aGgajapAMzu- [67] 25 'saH' guruH / 26 'sakamprabhAvam' caJcalatAm / saGkaram' aGge jAtaM pAMzusaGkaraM dhUlIpuJjam / 13 'nipeyaH' 27 mohamahIzvare' moharAje / sAdaraM viikssnniiyH| 14 'surA''pagAmbuvat' gAGgavArivat / [18]28 'vibhA' dIptiH / 29 vasu' dhanam / 30 'zrI' 15 "vizleSayan' katha ala lakAra-rahita yathA syAt tathA lakSmIH / 31 'mahimA' mahatvam / 32 'artha' arthaH kAryam vizeSayannityarthaH pakSe alamatyarthaM vizeSeNa zleSayan mAlayan / "arthoM hetau prayojane nivRtto viSaye vAcye prakAradravyavastuSu" 16 'aGgajapAMzusaGkaram' 'aGga !' iti saMbodhane / yadvA aGge japena mAo ... mantrajApena japAyA vA aMzusamUhaM vizleSayan; japAvadaruNatAM nAdinA' putraadinaa| 34 'Arhate' zrAddhe / 35 vibhAvadadhat // suzrIH' vibhAvasuH sUryastadvat zrIryasya "vibhAvasustu bhAskare [66]17 'stambhena' stambhena balAnvite sati / 18 hutAzane hArabhede candre" iti haimaH [ane0 saM0 kA0 4 zlo. "dhAmnaH' gRhasya sthiratA'bhavat / 19 'anena' guruNA / 349] / 36 'mahimArthanandanAni' mahA utsavA vidyante 20 'tIrthavarasya' saGgharUpasya / 21 'sajane' sajIkaraNe / yasyAM sA mahinI IdRzI mA lakSmI tayA'rthavardhanAni; pUrvArtha22 'stambhe' jADye; 'stambho'GgajADye sthUNAyAm' iti haimaH pade rakAraM vinA atha iti mahimA AvetaH khyAtyarthaH / yadvA [ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 317] binducyutake, abalAnvite / mahinA mahatvenArthanandanAni sUtrArthavRddhIH / / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 64-71] digvijayamahAkAvyam vizvAGgaNe cetanatAM nibhAlayan daMbhre padaM yo'nvdhiirnnaayutH| vizvAM gaNe cetanatAM nibhAlaya sthiti se santyAjayati sma maNDale // 69 // 1 [vakAra-rakArayozcayutakam ] saMsaMyamo mAnini kAmazarmaNe stanapradezazca mraalbaalkH| saMsaMyamo mAninikAmazarmaNe kIdRk sudRgabhUSaNatAmupaityayam // 70 // [bhuktAhAravibhUSitaH-bahirekA''lApakaM praznottaram ] cAmAGgajAtipraNaye'dhanAzane manaH ka vo dhIremate mhaatmnH| vAmAGgajAtipraNaye ghenAzane jainasya zaivasya nRpasya mAlinaH // 71 // [kriyAguptam-binducyutakam-sarvatobhadram-vyastasamastametaraikAlApakam ] [69] 1 'vizvAGgaNe' jaganmadhye / 2 'cetanatAm' / athavA / 21 "dhIramate' dhIrmatiH ka ramate ?; he dhIramate, iti jIvasvarUpam / 3'nibhAlayan' vilokayan / 4 'dadhe sambodhane kriyAguptam / 22 'mahAtmanaH' uttamasya manaH; dadhra ityatra repha vinA ddhe| 5 'anavadhIraNAyutaH' anava- mahimnaH jIvasya vA mahAtmano jIvasya jainasya vA; mahAtmanaH helanA''darastena yutaH; vevakAre dhIH IdRg na yadvA na vadhI na utsavavataH 'amahAtmanaH' iti padavibhAge, kSudsya / 23 hiMsakaH; yadvA navadhInavamatiH; raNenAyutaH yadvA navabuddhipreraNA- 'vAmAGgajAtipraNaye' zaivasya vAmaH pratikUlo'GgajaH smaro yasya yuktH| 6 vizvAm' sarvAm / pRthvIm / vakAracyutau vizAM-tasya harasya snehe; nRpasya binducyutake vAmAH striyaH gajAzca gaNe narasamUhe; vizvAmityatra vakAraM vinA vizAmiti / 7 teSAM snehe; mAlinaH vAmA manoharA'gajAtivRkSajAtistasyAH nehe; 'gaNe' gacche / 8 'cetanatAm' ca pUrvamitA prAptA pazcAnnatA mahAtmano mahimnajIvasya vA mA pratikUlA viSamA'gajAtiH praguNIkRtA''cIrNatAm ; itanatAM pUrva prAptA pazcAnnatA namrA parvatazreNistasnehe; mahAtmana utsavavataH manojJA'GgajAtiH tAm / 2. 'nibhAlayasthitim' nibhaM kapaTaM tadA''layastatra svajanavargastatsnehe, amahAtmanaH kSudrasya manojJe'Gge dehe sthitiM dhAraNAM tyAjayati sma nibhAlaya-sthiti dambharItiM tyAja jAtejanmanaH snehe ityapi, nRpasya vAmA strIrUpA manoharA vA'gajA yati sm| 10 'saH' guruH // pArvatI tasyAH snehe; zaivasya vAmA vAmabhAgasthA agajA pArvatI [70] 11 'sasaMyamaH' smbndhH| 12 'mAnini' aha yasya tasyezvarasya snehe; nRpasya vAmaH pratikUlo'gajAtipraNaya' zArijane; vivekini; he mAnini ! / 13 'kAmazarmaNe' kAmastha parvatasneho yasya tatra; vAmA yA'gajA bhavAnI tasyAmatipraNayo zarmaNe kAma gADhaM shrmnne| 14 'sasaMyamaH' sacAritraH; sam rA ma carita sama yasya tasmin jainasya praNayamatikrAnto'tipraNayaH; vAmA'gajA samyag yamaM yugmaM saMyama tena sahitaH / 15'mAninikAma- yasya sa vAmAgajaH zivastatrAtipraNayo virAgastasmin ityapi, zarmaNe' mAni mAnaM jJAnamasminnastIti mAni IdRzaM nikAmamatyarthaM vA'thavA mA lakSmIH, agajaH kAmastayoratipraNayo yasya tatra zarma tasmai mokSAya / 16 'kIdRk sudagabhUpaNatAmupaiti' kIhak kRSNe; jainasya strIputravirAge; mAlinaH vAmaM sundaramaGgaM yasyAstasyA sudRg bhUpaNatAM samyaktvavadalaGkAratvaM yAti' kIdRk sudRzaH striyA jaate||tivRksssy nehe ityapi, kSudrasya vAmA pratikUlA'GgajA bhUpaNatAM stanapradezo yAti' kIdRk sudRzaH paNDitasya vivekA- pArvatI yasya sa daridastenAtisnehe ityapi sarvatobhadratvAd yathecchaM dinA bhUpaNatAM yAti / 17 'muktAhAravibhUpitaH' muktAhAra- vyaakhyaa| 24 ghanAsane' dhanaM yadAsanaM vAhanaM tatra; ghano zcAsau vizeSeNa bhUmyAmuSitaH' muktAhAravibhUSito marAlabAlakaH, mustA'zano bAyAkavRkSastatra; bahudhanabhojane; bahUnAM bhojane; muktAnAmAhAreNa vibhUSitaH // 'aghanAzane' iti padavibhAge tvadhamazivaM tannAzane; na ghanAzane [7] 18 'vAmAGgajAtipraNaye' zrIpArzvasnehe; striiputrsnehe| vratopavAsAdau, nRpasya ghanAsane indre, ghanAsane Izvare vA; 19 'aghanAzane' pApanAzane; bahubhojane ca / 20 'vA', 'aghanAzane' abahubhojane // di. ma. 9 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [saptamaH sargaH kAmIhate'jaH 'kSitipe ca kIdRze balaM mahAtmA ka bahu ka vA'tha kH| kAmIha tejaH 'kSitipecakI dRze vaiAmAGgajAtipraNaye ghanAsanaH // 72 // [AdiviSamamantare kAlApakam ; vyastasamastam pAThAntaram ] sabhA'nuyoge navasaurarAgataH prasRtvare drAka kamalA'vayodhane / sebhAnuyoge navasaurarAgataH kathaivamAsIt sudRzAM gurorgaNe // 73 // sitambarANAmudaye'nurAgiNAM tathAhatAnAmuditA yazaH prthaa| sitambarANAmudaye na raugiNAM bhavoddhRtAnAM zazinAM vijitvarI // 74 // tapo dhenaM nirvRtisAdhanaM jayastapogaNe sarvamidaM mhodyH| tapodhanaM nitisA dhanaJjayazriyaM tamIzaM samavApya didAte / / 72 // iti zrIdigavijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite pazcimadigvijayo nAma saptamaH sargaH // 7 / / ____10 [72] 1 'kAmIhate'jaH' ajaH kRSNaH kAmIhate icchati, / 9 'prasRtvare' prasRtvare prasRte sati / 10 'dvAk' zIghram / mAM lakSmI prAyaH kathanAt / 2'kSitipe' bhUpe kiidRshe?| 11 'kamalA'vabodhane' kamalaprakAzane / 12 'sabhAnuyoge' 3 'mahAtmA va bahu va vA'thakaH kAmI' mahAtmA va kAmI bhAnUnAM razmInAM yogaH sambandhastatsahite kasmAt / 13 'navasauraabhilASI iha loke tejo bahu k| 4'kSitipecakI' kSitau rAgataH' navo yaH sUrasambandhI rAgo'ruNimA tataH // pecakI kaH ? 'pucchamUlaM tu pecakam / pecakaH karilAGgulamUle [74] 14 sitambarANAmudaye' zvetapaTAnAM pakSe sitamujvala. iti haimaH [ane0 saM0 kAM03 zlo0 71] / 5 'vAmAGga- mambaraM gaganaM yebhystepaamudye| 15 'nu vitrke| 16 'rAgijAtipraNaye' vA'vyayaM pAdAdau mahAcitratvAnna duSTam "ahaha NAm' lauhityabhAjAm / 17 'bhavodbhutAnAm' saMsArAduddhRtAH caNDasamIraNadAruNaM kimidamAcaritaM caritaM svayA" ityAdau zrAddhAsteSAM pakSe bhavanezvareNoccaiTatAnAm // dRzyate'pi, evamAha "kuzavajaladAyIti niSedhe pratiyogo'pi / 75] 18 'tapo dhana nirvRtisAdhanaM jaya idaM sarva tapogaNeyadvA vAmAM striyaM bhogezvaratvAd viSNoH; zrIpArzvastrehe; bindu bhUd' itynvyH| 19 'tapodhanam' tapa evaM dhanaM yasya tam / 20 'nirvRtisA' nivRtiH sA sukhalakSmIH cyutake vAmA strIrUpA yA agajA pArvatI tasyAmati sneho yasya / 21 'dhanaJjaya. tatra / 6 'ghanAsanaH' mahAtmA kIdRzo'dhanAzanaH, ghanamAsanaM zriyam' dhanaJjayo'rjunastadvadadhavA'gnistadvat zrIryasya tam / 22 | 'tamIzaM samavApya' taM IzaM svAminaM praapy| 23 "didyute' skandho yasya gajasya sa ghanAsanaH // didiipe|| [73] 7 'sabhA'nuyoge' sabhAvyAkhyAne / 8'navasaura- iti zrIdigavijayakAvye mahopAdhyAyadhImegharAgataH' navo navIno yaH sUrisambandhI rAgaH snehastasmAt / / vijayagaNikRte saptamasargavivaraNam / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijaya mahAkAvyam aSTamaH sargaH / atha vikramabhUpateH kramAccharadAM tyeSTi [17] zatavyatikrame / munirAD mu~ni[7]rAma[3]vatsare zivapuryAM vidadhe guMrusthitim // 1 // zivasaMnidhineva yatpure zivarAgaH zivamavyayaM hitam / zivapATha rucirdvijanmanAM viditA tacchivapuryasAviti // 2 // alakAsplakAyate tviSA purato'syAH suratotsavA''game / nagarI na garIyasI divaH pratibhAti pratibhA'tizAyinAm // 3 // bhavanaM navanandanazriyA rahitaM yatra na kiJcidIkSyate / vanamayaravindalocanAtanurambhA'dhikarUpasampadA // 4 // kalinA balinA'paMcinvatA sukRtasyAdbhutavaibhavaM dvidhA / puramaMtryayazarmabandhuraM na pairAmRSTamaduSTadurNayam // 5 // tanujairaM ditermahAbhujairdanujairvA manujairasau purI / nanu jainavihAra bhAsurA manasA saumanasAnna kairdhRtA // 6 // ramaNI ramaNIyatA lAnna kalAkeliramuM vyamuJcata / ratirapyatizAyinI jane sakalA kelikalA svataH sthirA // 7 // padya 72-7 ] [2] 1 'zivasaMnidhineva' zivasya harasya sAraNezvaramUrteH sAmIpyena, dharmakarmaNAmatyAdare zivasya mokSasya sAmIpyenevetyu prekSA / 2 'zivarAgaH ' zivasya mokSasya rAgaH, "zivasya madhyAne svAmAtmAnaM dhyAtvA" iti vacanAt zAntarUpasya rAga ityevaM samarthanIyam "zitraM tu mokSe kSeme sukhe jale, zivo yogAntare vede guggulau vAluke hare puNDarIkadrume kIle, zivA jhATAmalomayoH" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 550 -551] / 3 'zivam' kSemam / 4 'hitam ' hitakRt / 5 ' zivapATharuciH ' zivasya vedasya pAThastasmin ruciH prItiH / 6 'viditA' khyAtA / [3] 5 "alakA" alaM bhUSayatIyalakA, "alakA vavaukasArA" | iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 2 0 105 ] / "puryo'marAvatI | bhogAvatI" ityarisiMhaH [ kAvyakalpalatAvRttiH, pratAnaH 4 stabakaH 4 zlo0 242 ] 6 " surata" surataM mohanam "surataM mohanaM [1]1 'tyaSTi" yaSTiH saptadaza " atha saptadazA tyaSTiH " | ratam" iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 200 ] // ityaGkasaMjJA / 2 ' munirAmavatsare' munayaH sapta " muniparvatazailAdisaptAcalanagAH smRtAH" rAmAH trayaH "kRzAnuguNarAmAbhipAvakAna lavahvayaH" ityaGkasaMjJA / 3 " zivapuryAm" Adhunika sirohI' ti prasiddha nagaryAm / 4 'gurusthitim ' cAturmAsikAcasthAnam / [5]7 "kalinA" kalizcaturtho yugastena / 8 " apacinvatA " apahartrA / 9 " atryayazarmabandhuram " 10 "parAmRSTam" bhRzaM cintitam // akSINasukhazobhanam / 67 5 For Private Personal Use Only [4] 7 "navanandanazriyA" navA ye nandanAH putrAsteSAM - zriyA; vanapakSe nandanaM nAma devavanaM tasya zriyA " nandanaM vanam" iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 2 zlo0 92] / 8 " aravindalocanAtanurambhA'dhikarUpasampadA" aravindAnyeva locanAni yadvA'ravindAnAM rocanA zobhA'tanavo mahatyo yA rambhAstAsAM yadadhikaM rUpaM saiva saMpat tayA; bhavanapakSe'ravindalocanAnAM strINAM tanau rambhA devavanitAstAbhyo'tizAyi rUpalakSmyA | [5] 9 " sukRtasya " puNyasya kRtayugasya vA / [6] 11 "tanujaiH " putraiH / 12 " aditeH" punarvasu nakSatrasyAdhiSThAtR devasya / 13 "danujaiH " amureH, "asurA daityadaiteyadanujendrA 0 " ityamaraH [ amara0 kAM0 1 0 12] "daitye diterdanoH putrAH" ityarisiMhaH [ kAvyakalpalatAvRttiH pratAnaH 2, stabakaH 2, zlo0 58 ] / 10 15 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [aSTamaH sargaH mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM na vinA kaivinA'bhidhIyate vidhinA'syA 'vidhinaa'khilstutiH| saphalIkriyatAM tataH khavAk sudhiyA tadviSayAMzavarNanAt // 8 // guruNA karuNA'ruNA''tmanA zivarUpeNa mhaavrtshriyaa| giribhUriha bhUSitA''zrayAna nRNAmabhyudaye tadadbhutam // 9 // zivasaGgataraGgayogataH pa'bhayA saMyuta eva tatpure / dhanadaH kimupeyivAn nRpapratikRtyottaralokapAlakaH // 10 // nagarI nagarItibaMhitairdhaninAM zubhrataraini ketnH|| samarAjata rojatA'driNA saha vAdaM sRjatIva "ketanaiH // 11 // gagane gaganAdhyavAjinAM suraMsindhostaTazaiSpa bhojane / janayanti jinAlayA rayAnnijaketUcchalanena cAlanAm / / 12 / / paritaH saritAM patirbabhau nizi caandroplnirgljjlaiH| tamudIkSya surA''pagA'pyagAjinacaityadhvajakaitavAd divaH // 13 // vasudhAsthalamIyuSI sudhA vivudhAnAmabhiSiJcane'rhatAm / kimu kaitavakaitavAnRNAM nynaa''nndnidaandaantH|| 14 // zikhareSu jinaukasAM dhRtAn navagAGgeyamayA~llasattviSaH / kalazAniva pUrituM divo nanu gaGgA'vataradu dhvajazriyA // 15 // sakalaM dhavalaM bhuvastalaM vidadhe caityasudhA nvcchviH| gagane'pi tathA "vidhitsayA dhvajarUpA'bhyudiyAya sau'vazA // 16 // 10 15 [8] 1 "tadviSayAMzavarNanAt" tadviSayastadgocaro ya aMzo | 5 "nRpaprati kRtyA' rAjJaH pratibimbena / 6 "uttara0" uttarasthAH bhAgaH prdeshvishessH| uttaraH zreSTho vaa| [9] 2 "giribhUH" parvatabhUmiH nagare tatsAmIpyAt pakSe giribhuurbhvaanii| | [11] 7 "nagarItibRMhitaiH" parvatavad vRddhH|| [10]3"zivasaGgata" zivasya saGgataM maitrI yadvA prasaGga- [14] 8"kaitavakaitavAt" ketUnAM samUhaH kaitavaM tasya bAhulyam / 4 "prabhayA" alakAnagaryA kAntyA vA / ketavAd vyAjAt / [8] 1 "kavinA" zukreNa "zukro maghAbhavaH kAvya uzanA | pdprvten| 12 "ketanaiH" dhvajaiH / bhArgavaH kaviH" iti haimaH [ abhi. ciM. kAM0 2 zlo0 33] [12] 13 "gaganAdhyavAjinAm" AkAzamArgAzvAnAm / 2 "vidhinA" dhAtrA "dhAtA vidhAtA vidhiH" iti haimaH [abhi. 14 "surasindhoH" vrgaayaaH| 15 "zaSpa" zapaM tRNam / ciM. kAM0 2 0 126] / 3 "asyAH" puthyoH / 18716 "saritAM patiH" samudraH / 17 "cAndropala." 4 "vidhinA" vidhaanpuurvkesh| 5 "sudhiyA" viduSA // candrasyAyaM cAndra upala: maNiH, cndrmnniH| 18 " kaitavAd" [9] 6 "karuNA'ruNA''tmanA" karuNA dayA tayA bAlasandhyA- vyAjAt // sdRshaa''tmnaa| 7 "mahAvratazriyA" ahiMsA-satya-asteya-brahmacarya [15] 19 "jinaukasAm" jinmndiraannaam| 20 "navaaparigrahasvarUpalakSmyA // | gAGgeyamayAn" navInasuvarNayuktAn / [10] 8 "dhanadaH" kuuberH| 9 "upeyivAn" AgataH // [16] 21 "vidhitsayA" vidhaatumicchyaa| 22 "avazA" [11] 10 "niketanaiH" gRhaiH| 11 "rAjatA'driNA" aSTA- / svtntraa| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 8-26] digvijayamahAkAvyam caritaM saritaH sudhAbhujAM duritAdaGkaritaM ghanAsthijAt / tadiva vyapanetumAyayau dhvajaveSA hairazekharA'parA // 17 // kalazaiH kila zaivalopame gaganAbdhestimire vyapAkRte / sphuriteva sudhAmayI prabhA paritaH ketumiSAd viSAdahRt // 18 // himavacchikharaiH suhRtkriyA vidhe caityagaNena zAzvatI / ata eva surA''pagA'pyayArdanunetuM tamatho dhvajacchalAt // 19 // prathamaM pramathezamAzrayadRSikalpaH sa tu rudrarUpabhAk / / iti saGkuciteva sA laghurghajarUpA''hatasadmasaGgatA // 20 // kavidhIriva sarvatomukhI janatApacchidi cndrgolikaa| marudanvayinIzvareva yA dhvajarAjina mude'stu kasya sA // 21 // . . [iti dhvajavarNanam ] maNinirmitanamaharmyajA dyutiranvAsta mitho'tra saGkaram / na pupoSa paraM pradoSakaM raisaMgoSThI janasaGkale kule / / 22 // aharana navacandrazAlikAdyutayo darzatamisrakAlikAH / na viveda vibhedamAlikA ramaNe pakSayuge'pi bAlikA // 23 // dayitA daiyitAGkagA kSaNAnmaNibhittiprativimbitekSaNAt / sahasApi sakopalakSaNA naM jahA~ maithunamambujekSaNA // 24 // maNikuhimaraGgasaGgame zatadhA svasya dhavasya bimbitaiH| bhayavismayasAhasAnvitA vanitA khA''lijanena hasyate // 25 // naivanIlamaNIrucAM cayanicitA yatra taimIva shaashvtii| dhRtamAnatayA nizAtyaye'pi ca bhItirna vadhUSu bhAsvatI // 26 // [17] 1 "dhanAsthijAt" ghanAni yAnyasthIni tebhyaH [22] 3 "pradoSakam" sandhyAsamayam, "pradopo rajanIsaMjAtAt / mukham" ityamaraH [amara0 kAM0 1 zlo0 113] parasparajAti[21] 2 "janatApacchidi" janAnAM tApo janatAyA Apad | sAryadopaM vaa| vA taM chinattIti janatApacchit tasmin // [24] "na jahau maithunam" dhAvA'd maithunAtyAgaH / [17] 1 "sudhAbhujAm" devAnAm / 2 "vyapanetum" | kIyate'sau sngkrstm| 15 "rasagoSThI' rsvaanii| duriikrtum| 3 "harazekharA" zivamastakA // 1231 16 "darzatamisrakAlikAH" amAvAsyAndhakAravacchayA. [18] 4 "zaivalopame" zevAlasadRze "zevAlaM zaivalaM zepAlam" mikA, "amA'mAvasyamAvasyA darzaH sUryendusaGgamaH" iti haimaH iti haimaH [ abhi. ciM. kAM0 4 zlo0 233] / 5 "vyapAkRte" [abhi. ciM. kAM0 2 zlo0 64] / 17 "AlikA" sakhI // duriikRte| 6 "viSAdahRt" glAninAzikA // [24] 18 "dayitAGkagA" priykroddgtaa| 19 "ambujekSaNA" [1917 "anunetum" prasAditum / 8 "tam" caityagaNam / kamalalocanA // [20] 9 "pramathezam" zivam , "pramathAH pArSadA gaNAH" iti [25] 20 "maNikuTima0"maNibhiH kuTTimaM gRhasya baddhA bhUmiH / haimaH [abhi. ci. kAM. 2 zlo. 115] / 10 "rudrarUpabhAk' | 21 "dhavasya" nAthasya / 22 "khAlijanena" khakIyasakhIjanena // shivsvruupii| 11 "AhatasadmasAtA" jinmndiryuktaa|| [26] 23 "navanIlamaNirucAM cayaiH" navInendranIladIptInAM [21] 12 "candragolikA' candrabhittikA; "musalI godhikA samUhaiH, "nIlamaNisvindranIlaH" ityamaraH [abhi. ciM. kAM. golike gRhAt" iti haimaH [ abhi. ciM. kAM0 4 zlo0 363] / 4 zlo0 131] / 24 "tamI" raatriH| 25 "nizAtyaye" [22] 13 0"haryajA" praasaadjaataa| 14 "saGkaram" samuhya / rAtrivirAme // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 70 15 20 mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRtaM pratibimba yathAsthalasthitaistadalaGkAra maNIgaNairvadhUH / analaGkRtamaGgamAtmano bubudhe na smaravismayA''kulA // 27 // prativezma mahotsavAdaharniza mAhUta sagotra bhuktiSu / suhito hyevanIvanIpakaH puri yasyAmevanIpati svataH // 28 // navaharmyazirassu kAJcanaiH kusumairnIlamaNIdalasthitaiH / sumanobhirasau hi vIrudhAM haribhirnikhagRhe samAbabhau // 29 // sudatI tudatI nRNAM manaH kaimanavyAsabhRtAM jalAzaye / mukhamamburuhAM vanAntare nRparUpaM dadhatI mude'bhavat // 30 // samavApi navA'pi vApikA caturaiH kairiha na smarA''turaiH / sudRzAM jalamajjane zritA kamalAssbhAM vadanairartivAm // 31 // [ iti nagarabhavana-vana - vApI - sarovarNanam ] atha tatra pure sureziturmahanIyaH kiraNairaiharmaNiH / udiyAya jayAya tIrthakRt prabhupArzvaH pratimAkharUpataH // 32 // viSayairviSayIkRte zubhairviSaye nirviSayIkRtAzubhe / sukRtAbhyudayAya bhUspRzAmudiyAya pratimA'zvasenabhUH // 33 // janatA bahudheSTapUraNAt sa hi zaGkezvara eva zAzvataH / kurute gurutejasA''tmanAM bahuzaM khezvaradeva bhAkhataH // 34 // bharatArddhapatiH purA hariH puri zaGkhezvaranAzyatiSThipat / kakubhAM vijaye jinezvaraM kharasAt pArzvamatIva bhAkharam // 35 // abhidhAnavidhistato'rhataH smaraNIyo'sya purA purAnugaH / atha tIrthamihApi paprathe prativimbe'tizayaprabhAvataH // 36 // [ 28 ]1 " suhitaH " tRptaH, "tRpte tvAghAtasuhitA''zitAH " | avanIpa ivA''caratItyavanIpati kip // iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 90 ] / 2 "avanIvanIpakaH " pRthivyA mArgaNaH "yAcakastu vanIpakaH" iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 51 ] / 3 "avanIpati" atra "svasthAdibhirbhramAt kAryapravRttiH parikalpate" iti kAvyakalpalatAvRttau" [pra0 4 sta0 5 ] uktavAt nIlamaNiSu bhrameNa rAtriM parikalpya striyaH vItabhayA dRzyante / [29] 1 "navaharmyazirassu" navInaprAsAdazikhareSu / 2 "kAJcanakusumaiH " suvarNapuSpaiH / 3 "sumanobhiH " puSpaiH / 4 "vIru dhAm" vallInAm / 5 "haribhiH" pItaiH; sArasyamatra vyaGgyam 6 " nikhagRhe " suvarNapuSpAbhAve'pi / / [30]7 " tudatI" pIDayatI / 8 " kamana tryAsabhRtAm " madanaprapaJcadhRtAnAm // [ aSTamaH sargaH [ pAThAntaram ] [30] 4 "amburuhAm" kamalAnAm / 5 " nRparUpaM dadhatI" rAjavad - mukhaM prakAzayantI // [31] 9 "smarA''turaiH " kAmapIDitaiH / 10 " anArtavAm " apIDitAm // [32] 11 " mahanIyaH " tejakhI / 12 " aharmaNiH " sUryaH / [33] 13 "viSayIkRte" gocarIkRte, "viSayo'tra yo jJAtastatra gocaradezayoH zabdAdau janapade ca" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 zro0 ] / 14 " bhUspRzAm " mAnavAnAm / 15 "azvasenabhUH" pArzvanAthaH // For Private Personal Use Only [35] 16 "hariH " kRSNaH / 17 " kakubhAm" dizAm // [36] 18 "purAnugaH" pUrvAnugataH / 19 " paprathe " vitastAra // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijaya mahAkAvyam bhagavAn samudetya'harpatirviSayAMstadviSayAn prakAzayan / kacidambudharoparodhane madhurA vA vidhurA''tapakriyA // 37 // nayabhAvanayA'nayA bhaved vibhavastIrthapamUrttitejasaH / bhuvaneSvapi tAratamya vA~stanu bhAjAM nanu daivasaGgateH // 38 // surasaMnidhiratra san nidhirmahasAmIhitapUraNaM nRNAm / trijagajjanapUjanaM vapuH kamalA komalatApi tAdRzI // 39 // viditaM tadito'ditedite stana yaissa dvinayairniSevitam / varatIrthamanantazadaM bhuvi zaGkezvarapArzvazarmaNA // 40 // abhidhAmabhidhAraNaM zriyAM zivapu hRdi bhAvayanniva / jananapraNayAdazizriyannagarIM tAmucitAM jagadguruH // 41 // [ iti zrIbhagavatpratimAvarNanam ] calanadvitayI bhRzaM babhau dRDhapadmAsananizcitaprabhoH / kamalodayanityabodhanaM nidizantIva nijopajIvinAm // 42 // gatihetupadadvayonmukhIbhavane'vAdi kimatra lakSaNaiH / bhagavadbhajanena cakritAdyupalabdhirniyatoccagAmitA // 43 // caraNAruNimAnaNuzriyA navavairAgyajitaH siseviSuH / mumuceM tilaM kadApi no nanu rAgaH parAga sacchide // 44 // purato marutAM smitAnanAH prabhusaubhAgyadidRkSayA sthirAH / ayamaMhitale'nubimbitaH khalu tAsAmanurAganirbharaH // 45 // atha eva vidhIyate dvidhA bhavarAgaH prabhuNA tathApyaho / udayazcaraNe'nurAgataH sudRzAmityavadat talaM kimu // 43 // bhagavaccaraNadvaye dhruvaM navanAlIkarucirvyajRmbhata / ata eva parAgabhAgajA paramA rAgadazA prasAriNI // 47 // prabhuNA jayatA mainobhuvaM yadupAsaGgayugaM balAhRtam / tadidaM padasampadA babhau sphuTapaJcAGgulimargaNAGkitam // 48 // padya 27-48 ] [42] 1 "lakSaNaiH" cakrAdibhiH " / [ 45 ] 2 " bhavarAgaH " bhavasya saMsArasyezvarasya vA rAgaH / [ 48 ] 3 "upAsaGgayugam" upAsaGgaM zarAzrayaH - tUNIra [37]1 "aharpatiH" sUryaH / 3 " tadviSayAn " tatpadArthAn // [38] 1 " nayabhAvanayA" naigamAdi saptanayabhAvanayA / [40] "aditeH" punarvasu nakSatrAdhiSThAtRdevasya / 6 " diteH" daityamAtuH / " " viSayAn " dezAn / [41]7 "zivapuryA: " Adhunika sirohI nagarthyAH / 8 "jagadguruH " zrIvijayaprabhasUriH // [41] "calana dvitayI" kramadvayI / 10 ""bodhanam " For Private 71 yugalam | "tUgo nipaGgastUNIra upAsaGgaH zarAzrayaH" iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 445 ] vikAsam / 11 " nijopajIvinAm" khasevakAnAm // [ 42 ] 12 " cakritAdyupalabdhiH" cakravartitvAdiprAptiH / [43] 18 "anaNuzriyA " mahAlakSmyA | 14 " siseviSuH " sevitumicchuH / 15 " khaparAgasacchide" khaparapApanAzAya // [44] 16 " marutAm" devAnAm / 17 "smitAnanAH " hasitavadanAH striyo devya ityarthaH / 18 " tAsAm" devInAm / [48] 19 "manobhuvam" kAmadevam / 20" mArgaNAGkitam" bANaizvihitam // Personal Use Only 5 10 15 20 25 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [aSTamaH sargaH 5 ___ 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM karapadmayugopasampadA caraNAbje vadataH kimunmukhe / nivasanti caturvidhA api caturAzAbdhibhuvo'tra nityazaH // 49 // nakharaiH khararazmayo jitA jaiDajAtiprabhayA kailaabhRtH| caraNadvitayena cakriNA hariNeva sphuTamAhataM tamaH // 50 // vinatendrasuvarNamaulijadyutilakSezapadAmbujanmanA / nalinaM tulayenna tatra tadvidhinA''dhIyata kiM varATakaH // 51 // [iti caraNakamalavarNanam ] bhujayorvijayorjitazriyA vibhumUrtiH shushubhe'shubhaarinnii| marutAM saritaH pravAhayoriva yuktiH karapadmazAlinI // 52 // hRdi dugdhamahodadhirvibhordhavaladhyAna vidhervimRtvrH| bhujamadhyamapANiyojanairiva velAlaharImarIramat // 53 // abhiSekavidhau dhuMsadmanAM payasAM pUra iveshvraanggtH| sthiratAM samupetya didyute vipulotsaGgasaraHsvarUpataH // 54 // vadanena kalAbhRtA vibhorjanatApApaharI dvidhA'pyasau / kimu tAni viziSya kaumudI sahasA'Gke kumudAvayodhanI // 55 // galakandalamAlikAmiSAdavatIrNA tridazA''pagA naMgAt / vipulasthalamaGkazobhayA samavApya prasasAra sArasAt // 56 // iha dugdhapayonidhiH svayaM bhajate naiva kadApi vikriyAm / bhunibharturivAGkavarmaNA bhajanAyAH phalametadujvalam // 57 // samavekSya munIndumAnasaM dhavaladhyAnajalena pUritam / / kimiyAya saro'pi mAnasaM tadihAGkopadhineva sauhRdAt // 58 // 15 20 [5] 1 "varATakaH" padmabIjakozaH kapardako vA, varATakaH | zlo. 32] "padmabIjakoze rajau kapardake" iti haimaH [ane0 saM0 4 [49] 1 "caturAzAbdhibhuvaH" caturdigasAgarabhUmayaH / nAramat , 'ramiM krIDAyA'miti dhAtoryallubyadyatanyA rUpam // 15012 "nakharaiH" nakhaiH / 3 "jaDajAti prabhayA" [54] 12 "dhusadmanAm" devaanaam| 13 "vipulotsnggsrHkmlaatishaayilkssmyaa| 4 "kalAbhRtaH" cndraaH| 5 "hariNA" svarUpataH" vistRtakoDasarorUpI, "pUrvabhAga upastho'H kroDa utsA indrenn| 6 "tamaH" pApaM rAhuzca // | ityapi" iti haimaH [ abhi. ciM. kAM. 3 zlo0 266] // [5217 "marutAM saritaH" vargaGgAyAH / 8 "yuktiH" [56] 14 "tridazA''pagA" svrghaa| 15 'nagAt" yojanam , "yuktiyA'ye yojane ca" iti haimaH [ane0 saM0 kA0 parvatAt // 2 zlo0 193] [57] 16 "munibhartuH" tiirthkRtH| 17 "avarmaNA" [53] 9 "dhavaladhyAna vidheH" shukldhyaanvidheH| 10 "visatvaraH" utsAzarIreNa // prasArI / "visRvaraH visRmaraH prasArI ca visAriNi" ityamaraH [58] 18 "iyAya" jgaam| 19 "saro'pi mAnasam" [amara0 kAM. 3 zlo0 1043] 11 "arIramat" atizaye- himAlayasthamAnasasarovaramapi cittaM sarorUpamapi vA / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 49-68] digvijayamahAkAvyam kamalA'bhyuditA na nIradherna punaH pngkjmetdaashryH| iyamaGkapayodhijA vibhorbuvamAste'hrikarAmbujanmasu // 59 // tarasA teraNAya janminAM bhavasindhoH kimivAGkarUpabhRt / vibhunA vahanaM paTUkRtaM tadamuSmin khalu koTipAtratA // 60 // [iti bhagavatpratimAyA madhyabhAgavarNanam ] arucad marudarcitaM vibhoH pratimAne vipulaM bhujAntaram / bhuvanAdbhutavilazriyA ramaNAyeva kRtaM jagatkRtA // 61 // mamRNaighumaNAnulepanarnidadhe diiptirhrmukhocitaa| naivakevalabhAnumAlino'bhyudayasthAnatayeva vakSasA // 62 // hRdayaM hRdayaGgamaM nRNAM sadayaM dhIrarucerdvidhA''zrayam / paribhAvayatIva pIvaraprabhubhattayA hi mahonnatiM zriyAH // 63 // navarazmikalApazAlinI dvividhA kA'pi vibhA vibhaavsoH| vijayena jagattrayI bhuvAM hRdi zambhomuMdamunninISati // 64 // paridhApanikAnikAcitairvilasatkAJcanaratnabhUSaNaiH / hRdaye pratibimbitairvibhorbhuvi vizvambharataiva didyute // 65 // kamalA jaDajA''zrayet padaH kila kolInamapAcikIrSati / bahudhairyavibodhazAlini hRdi devasya pdaarthsngkrmaiH||66|| rmitasaumanasamrajAM miSAd hRdaye saumanasaM jagattraye / prakaTIbhavati sma vismayAnmunirAjo'GgabhRtAM hitaiSiNaH // 67 // [iti vakSaHsthalavarNanam / ] jinakaNThataTI paTIyasI mahasA nirmlvRttruuptH| vadatIva tathAprarUpaNA dhvanisandhAnapadatvamAtmanA / / 68 // [6.1 "koTipAtratA" ke nipAttaH (1) koTipAtraM pakSe [652"paridhApanikA" jinamUtaH saMnihitA vanA''koTiguNapAtratvam / ! bhrnnpuujaa| TO 1 "kamalA" lakSmIH / 2 "nIradheH" samudrAt iti haimaH [ abhi. ciM. kAM. 3 zlo0 308] / 13 "aharmukho "lakSmIH samudrAdutpanneti purANa kathA prsiddhaa'sti"| 3 "aGkapayo- citA" prabhAtayogyA, "prabhAtaM syAdaharmukham" iti haimaH [abhi. dhijA" kroDarUpasamudrAjAtA // ciM. kAM. 2 zlo. 52] / 14 "navakevalabhAnumAlinaH" navIna[60] 4 "tarasA" zIghram / 5 "taraNAya" tarItum / / kevalajJAnarUpasUryasya // 6 "vahanam" potaH, "bohitthaM vahanaM potaH" iti haimaH [ abhi. [64] 15 "vibhA" prabhA kaantirityrthH| 16 vibhAvasoH ciM. kAM. 3 zlo0 540] / 7 "paTUkRtam" apaTuH paTuH sUryasya / 17 "zambhoH " prabhoH / kRtamiti gatizIghralaM kRtam // [61] 8 "marudarcitam" devapUjitam / 9 "kevalazriyA" [66] 18 "kolInam" janapravAdam , "janapravAdaH kolInaM kevljnyaanruuplmyaa| 10 "jagatkRtA" brahmaNA // vigAnaM vacanIyatA" iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 2 zlo. 1621 11 "masUNaH" snigdhaH, "snigdhe masUNacikaNe" iti / 184] / 19 "apAcikIrSati" apAkatumicchatIti-darIkarohaimaH [ abhi. ciM. kAM. 3 zlo. 77 ] 12 "ghusRNAnulepanaiH" tItyarthaH // lohitacandanavilepanaiH "kAzmIrajanma ghusaNaM varNa lohitacandanam [67] 20 "smitasaumanasasrajAm" hAsyarUpakusumamAlAnAm / di. ma. 10 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [aSTamaH sargaH tripadI trijagadvizuddhaye tripatheva prasasAda sA''darA / ita eva jagatpatiriti sphuTarekhAtritayAGkavAn glH|| 69 // ramate satataM galasthale vinidhAyeva nijaM bhujadvayam / vibhunA varazukladhAraNA vanitA saumanasasrajazchalAt // 70 // galakandalazobhayeziturvijitaH kamburanambumeghavat / dhvanimAtanute vizIrNahRt prativezma bhramabhikSuhastagaH // 71 // kharasAt svarasArthamAdhurI trividhA''sthAyamidaM galasthalam / janaraJjanaheturIziturvidhinaitat nirudIkSya rekhitam // 72 // yadi vA'tra samudbhavadadhvanermananaM saMvaraNaM tathA ruciH| trayamabhyudayAya jAyate galarekhAtrayamityavIvadat // 73 // bhagavanmukhacandramaNDalAdiva susrAva sudhA tridhA rayAt / tata eva gale trirekhikA tridazaiH ligdhatayA nipIyate // 74 // dhRtarekhatayA tridhopamAtritayaM kaNThataTI jigAya saa| mahasA (1) kRtitaH (2) svarodayA (3) cchazinaM (1) kambuvaraM (2) sudhArasam (3) // 7 // jaDadhISTatanaddhavaH svayaM bhdhaa''vrtvivrtitaantrH| kathametyupamAM hi vArijaH zubhakaNThasya smgrvedinH|| 76 // vadanaM vidhurekhasodaraH kamalAbhogadharaH karaH prbhoH|| kimitIva vimRzya vArijo virarAjeva galasthalacchalAt // 77 // jaladhirdhvaninAvadhIritaH zazabhRdu bhRtya ivaa''nnshriyaa| iti nAthagalasya lIlayA varakamborvijaye sahAyatA // 78 // . maNibharturataH purodbhavan dhvanireva prasRtaH surAdhvani / jaladhervijayI tadaGgabhUriha zaGkhastulayed galena kim // 79 // [iti galasthalavarNanam / ] bhagavadvadanendumaNDalaM satataM praaptmhodyshriyaa| apanIya kalaGkasaGkaraM sudRzAmabhyudayazriye'dbhutam // 80 // 15 20 [70] 1 "varazukladhAraNA" shresstthshukldhyaanruciH| [7] 3 "kamalA''bhogadharaH" kamalAnAmAbhogo [76] 2 "jaDadhI" jaladhiH sindhuH "ralayoraikyam" vistArastaM dharata iti, pakSe zrIbhogadharaH // iti sUtrAt , pakSe jaDadhI mandaH / / [79] 4 "tadaGgabhUH" samudraputraH / . [69] 1 "tripadI" utpAda-vyaya-dhrauvyAtmikA pdtryii| / dhvanerudmAt sudhArasamamRtarasaM jigAya / [71] 2 "kamvuH" zaGkaH "kambuMstu vArijaH trirekhaH [78] 8 "avadhIritaH" tirskRtH| 9 "zazabhRd" cndrH| SoDazAvarttaH zaGkhaH" iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 4 zlo. [80] 10 bhagavato mukhamindumaNDalenopamIyate tenodayazrIrUpo 270-71] 13 "prativezma" pratigRham / 4 "bhramabhikSuhastagaH" | dharmaH, mukhaM copamAvAcakatvamato dharmopamAvAcakayoH pUrNavamupamAyAH calanakhabhAvasya yAcakasAdhoH 'bAvA' iti bhASAprasiddhasya krgtH| pradarzitamasti, yathA kAvyAlaGkAravRttAvarisiMhaH [75] 5 "mahasA" tejasA zazinaM candraM jigAya / "dharmopamAvAcakayozcoktau pUrNA matA yathA / 6 "kRtitaH" kAryAt kambuvaraM zreSTazaGkha jigaay| 7 "svarodayAt" zazIvA''syaM mudaM datte......... [pra. 3, sta0 5 zlo0 2]" Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 69-92] digvijayamahAkAvyam vaMdanenduvibhAbharairjitaM kamalaM lajitavanimanjanam / pravidhAya jalA''zaye bhramadbhamarA''rAvamiSeNa roditi // 81 // paritaH zatapatrayogajA kamalAnAM kamalA prasarpati / na punaH svata ityataH kathamupamA teSu vibhomukhazriyA // 82 // mukhazItaruceH prakAzataH zatapatraM trapayeva saMdadhat / bhramaropadhinA'sitAmbaraM vaziro dhUnayati prakampanaiH // 83 // madhupaiH paripItamanvahaM nalinaM paGkabharAt kalaGkitam / bhagavadvadanopamAdhiyaM na jaDo'pyatra manAga vyavasyati // 84 // vadanaM sadanaM vidAM prabhoH smaraNIyaM satataM vittaaNvraiH| kamalena malena viplute jaDajAtena kimaiti tulyatAm // 85 // bhagavanmukhasaurabhazriyAH kimu cauraM sarasIruhaM vidhiH| bhramarAya sazRGkhalaskhalacalanaM nyakSipadambunirbhare // 86 // api bhAgavatA''syadAsyataH kamale bodhakalA suvRtttaa| pratibhAti sasaurabhA na cenjaDajAte'sti kutaH prabuddhatA // 87 // zrutipATavamasya zAzvataM vipulA nirmldrshnsthitiH| bhagavadvadanasya bhAvato jaDajAtervijayena cAdbhatam // 88 // kamalAvasateH payoruhaM vahatAmIzamukhopamAsmayam / paramArthavicintane tanotyudabinducchalato'zrumocanam // 89 // kamalaM salilA''tapakriyAtapasA prApya vibhormukhopamAm / patanasya bhiyeva na spRzatyuta doSAkararocirantaram // 9 // jagatItalabhAsanAd dRzoH sukhadAnAt paritApanAzanAt / bhagavadvadanazriyaM zrayet kathamapyeSa vidhuna cet kSayI // 91 // rucirolikasanniyojane dadhadatyuccamahavitAM vibhoH| atulaM vadanaM tulAbhRtA sadRzaM syAd vidhunA'dhunA katham // 92 // [3] 1 "prakampanaiH" vAtairbhayakampairvA / mIpyAt , aliko vRshcikraashiH| [12] 2 alikasaniyojane" alikabhAvaM tatsA [81] 1 atra vadanendunA parAbhUtaM kamalaM lajjayA jalAzaye mukhasaurabhasya cauraM kamalaM jale sazRGkhalaM nigRhNAti / nimajjati; arthAdindudarzanena vikakharaM kamalA''kuJcati tatsthitazca [90] 5 atra "tapasA satpadAvAptiH" [pra. 4 sta. 5 bhramara AkandaM karoti / atra lajjA''kandAdibhAvAH yathocitAH zlo0 149] iti kAvyakalpalatokteH yatkamalenA''kaNThajale kAvyakalpalatAkRte: kathanAnusAreNa yojitAH / yathA jalA''hAreNa tapastaptaM tena prabhumukhasamAnatA labdhetyAzayaH / "ljaakoptponaashsevaa''kndaa''sykRssnntaaH| | 6 "doSAkararociH" candrakiraNam / rAgAt pANDuratA zastrIviSajhampAdiyojane // 146 // [pra.4 sta0 5]" [91] 7 atra "tadA'ptau duSkRtaM vighnaH" iti kalpalatA[85] 2 "sadanaM vidAm" viduSAM gRham / 8 "vidAMvaraiH" vRttyukteH [pra. 4 sta0 5 zlo0 150] yadi candramA kSayazIlo shresstthpnndditH| na syAt tadA bhagavadvadanasya sAmyaM syAt , tejaso jJAnAdvA candra18614 atra "samAnavastunaH zobhAcauryAnnAzo'tha nigrahaH" vadanayorvakSe'nukramAt jagatprakAzanAt , sukharUpaprakAzAdupadezAd iti kAvyakalpalatAvRttau [pra. 4 sta* 5] uktavAt , brahmA | vA, sudhAvarSAd duHkhanAzAd vA, labheta / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [aSTamaH sarga: 10 viduSAmupamA sudurlabhA prabhuvaktrasya sadA mhkhinH| tadananyagatervimarzane nanu digamAtramayaM sudhaakrH||93 // amRtadyutirahaMdIziturmukhasAmyaM samavApya kizcana / na jaDodbhavamadhyasaGgatiM madhupApItatayeva sevate // 94 // zazinaH zirasi nyadhAt kalAM girizastaM sakalaM hariIzi / vibhavAnubhavo'yamarhataH sulabho'syA''syavarasya daasytH||15|| naline malinAlino na cenna sudhAdhAnni klngksngkrH| satatapratibuddhavuddharANamukhasAmyasya kathA tathA'pi na // 96 // kamale kramapAnavicyutiH zazini syAt sakalA klaaksstiH| bhagavadvadanena sAmyatAkaraNAdeSa vidherayaM vidhiH|| 97 // upamAnamadarzi bhUcaraiH kamalaM zItarucizca khecraiH| prativAdadhiyA na tAttvikI bhagavadvaktrakalA'nayormanAk // 18 // sakalAMzukadhAraNaM vidhoradhanasyeva na parvaNaH param / jalajasya vibodhanaM dine mukhasAdRzyanayo'nayo'nayoH // 99 // bhagavadvadanopamAvidheradhikAro dvitaye vivarttate / nizi candramasi prabhAkare'bhyudite tatkSaNataH saroruhe // 10 // vibhuto hi sadaivadaivato bhavati nyUnatame'dhikAritA / ata eva mukhopamApadaM himagurvA jalajaM na sarvathA // 101 // vijitaM prabhayendumaNDalaM kamalaM saurabhapUrasaMbhavAt / bhagavadvadanaM tato'bhavad bhuvane nistulavastupuSkalam // 102 // yadi saumyarucirdivAkare'pyathavA rAjani nissklngktaa| jalajanmani bhAsurAtI ramatAM tatra zubhA''nanopamA // 103 // bahulakSaNabhAkharaM prabhormukhamIhara nanu rAjamaNDalam / abhinanditarAjadarzanaM pratibodhena na ced dRgamambujam // 104 // sakalaiH svaguNairmukhopamA'dbhutabhAve yadi dRzyate kvacit / vibudhA na mudhA nizAkare jalajevAbhinivezayanti tAm // 105 // [iti bhagavadvadanavarNanam / / 20 25 [10] 1 "bahulakSaNabhAsvaram" bhUrilakSaNairdIptam ; darzanaM yasya mukhamIzaM na kamalam; abhinanditazcAsau rAjA bahulasya kRSNapakSasya kSaNo'vasarastatra nadIpram / 2 "abhina- coditendustasya darzanaM yasya / 3 "pratibodhena" prabodhenonditarAjadarzanam" abhinanditAH pramoditA rAjAno yenedRzaM padezakaraNena prakAzena vaa| [93] 1 "vidvadbhiH" prabhumukhaM candreNopamitaM tattvanyatho- [96] 3 kamale bhramarAzcanna syuH, candramasi kalaGkazcenja na syAt pAyavAd dizA sUcanamAtramiti bhAvaH / / tadA pratibodhitasya buddhabhagavato jhaTiti mukhasAdRzyasya saMkathA'pi [94] 2 "amRtadyutiH" candraH / atra "zreyastadAptau na syAditi bhAvaH / doSe'pi" iti kAvyakalpalatAvRttau [pra. 4 sta0 5 zlo0 151] [100] 4 dinodgate kamalasya nizi ca candramasa upamA'halaM kathanAt candraH mukhasAdRzyaM samavApya jaDo'pi bhramaraiH sevyte| bhagavanmukhasya vartata ityAzayaH / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 93-117] digvijayamahAkAvyam nayanadyutirIziturjane janayantI bahuzarmasampadam / vilasadasabodhasatvarI bhavadindIvararUpajitvarI // 106 // hRdayAntaratApavAraNAt sudRzAM nityavikAsakAraNAt / amRtadravasambhRte dRzau sarasIvAsya virejturvibhoH|| 107 // vasudhAsthalavAsidaivataiH kimivA''nIya divaH sudhA dhRtA / iha sA munirAjalocanojvalapAtre anubhAvya dIvyati // 108 // ajarAmaratAM prayAntyamI vivudhaastnnynaaNshupaantH| dhavalIbhavadAtmanA manAgapi jADyena vinA tadadbhutam // 109 // amRtAzanato dhuMsadmanAM vividhA varNagatistathA mtiH| nayanAMzusudhApariplavAdatizuklaiva nRNAmihobhayI // 110 // acirAd rucirA ruciddezostanute paGkabharApasarpaNam / surasindhuriva prasAriNI sphuradindIvararAjizobhayA // 111 // dhavalA'dhavalA'ruNatviSAmanuSaGgAd bhgvdRshordvyii| vizadIkaraNAya dehinAmudIyAyeva saritriveNikA // 112 // aharad varadIptimIkSaNadvitayI zubhratayA tathA hreH| zitimAnamapi khatArayAM calazoNatvavidhervidheryutim // 113 // karuNAmaruNat khamAnasaM bhuvanasyopari yaamdhiishvrH| adhipAtrayugaM samuccasityadhunA sA'malalocanazriyA // 114 // bahusaurabhalobhavisphuradbhamarocairubhayI sarojayoH / upamAM prabhucakSuSordadhAtyasitabhrUyugalopadhAnayoH // 115 // [iti nayanavarNanam / ] alikaM kalikandalacchide bhavinAM saMbhavati svbhaavtH| samasantamasaM bhuvo'harad ytinaamiishiturudytyuteH|| 116 // sphuTamAtapavAraNaM zriyo varanAzA''yatadaNDamaNDanam / vipulaprabhubhAlalIlayA pravireje rajasAM nivAraNam // 117 // [110] 1 "ubhayI" gatirmatizca // [106] 1 "bhavadindIvararUpajilarI" sataH kamalarUpasya [116] 7 "alikam" lalATam , "bhAle godhylikaaliikljynshiilaa| lATAni" iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 3 zlo0 237] / 110712 prabhorakSiNI sudhAsambhAreNa manujAnAM hRdayaM 8 "kalikandalacchide" kalerkandalaM navAGkaraM chinatti tasmai nistApaM nityavikasvaraM ca sarasIva kurvaate| "kandalaM tu navA'Gkare kaladhvanau" iti haimaH [ane. saM. kAM. [110] 3 "amRtAzanataH" sudhAbhojanAt / 4 "dyusamanAm" | 3 zlo. 667] / 9 "samasantamastam" samAnarUpeNa satatAndhadevAnAm / kAram , "samavAndhAt tamasaH" ityat [ siddhahema0 7-3-80] / [111] 5 "sphuradindIvararAjizobhayA" vikakharakamalapazidIyA // [117] 10 "AtapavAraNam" chatram "chatramAtapavAraNam" 11216 "saritatriveNikA" saritAM gaGgA-yamunA-sara- iti haimaH [ abhi. ciM. kAM. 3 zlo. 381] / 11 "varavatInAM trivennikaa| | nAza." varanAzaH vRttinaashH| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [aSTamaH sarga: alikaM phalakaM dhanurdhavau smarataH sNhrte'sinaa'munaa| jagatIjanamohanakriyA vihitA kArmaNakarmaNeva kim // 118 // dhanuSo'dribhido'ntarasthitaM nabhasaH khaNDamakhaNDazobhayA / alikasya karotyanukriyAM yadi tat pATalavAdalA''vRtam // 119 // udayAcalacUlayA''vRtaM yadi bimbasya dalaM vivsvtH| uditena dalena tulyatA dhiyate nAma tadA'likazriyaH // 120 // ghusaNAruNarociSAlike pratibhAti sma vibhAtajA vibhaa| navakevalatIvrarociSo'bhyudayaM nirdizatIziturbhuvam // 121 // bhavitA bhuvanakabhAskarastamasA naashyitaa'ymiishvrH| iti dAradavarNavarNajo'ruNimA'lIkapaTe paTurvabhau // 122 // dhanakArmaNakAnanaM dahana vimaladhyAnamahAnalaH kila / hRdaye'bhyudiyAya zAzvataH prabhubhAle tata eva raktimA // 123 // [iti lalATapaTTavarNanam / ] bhujagAdhipateH svatejasAM prasRtAH kiM nu gaNAH phaNAmiSAt / prabhumUrdhni babhuH sadolatA nanu yuktaiva hi bhaktikAriNaH // 124 // bhagavAniha saptaviSTapIzvaratAlakSaNameva sptdhaa| vipulA''tapavAraNazriyaM nidadhe tuGgaphaNAgaNA''zrayAm // 125 // bhayasaptakagandhasindhuradrutavazyaMkaraNaM phnnaadhiyaa| praguNIkRtavAn niraGkuzAnmahasA'yaM vibhuraGkuzAniva / / 126 // jinapRSThata eva janminAmabhiditsuH stavapAThavAgminAm / zivazarmabalAt phaNAcchalAt sahasA''kraSTumivodyatA dyutiH // 127 // 15 20 tejasA / [122] 1 "dArada." daradaM hiGgulaH / [126] 2 "niraGkuzAn" nirargalAn / 3 "mahasA" [1181 1 "phalakam" AvaraNam "anaM phalakaM carma kiraNena / "navakevalatIbarociSA" navInakevalajJAnasvarUpakheTakA''varaNasphurAH" iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 3 zlo. saryasya / 44.1 "lalATasyASTamIvidhuH phalakaM ca" [kAvya. pra. 4 sta. [123 ] 5 "ghanakArmaNakAnanam" nicitakarmasamRddavanam / 1 zlo. 2.1 iti lalATasyAtra phalakenopamAnaM dattam , tathaivAtravimaladhyAnamahAnala:" kadhyAnamnA bhravoH dhanuSA "bhruvoH khaDgadhanuSTirekhA" [kAvya. pra. 4 sta. [125] 7 "saptaviSTapIzvaratA." saptAvanIzvaratvam / 1 zlo0 21] / [126] 8 "bhayasaptakagandhasindhuradrutavazyaMkaraNam" sapta bhayA[120] 2 "vivasvataH" sUryasya / / eva gandhasindhurA: madonmattastinastAn drutaM zIghraM vazyaMkaraNamA112113 "dhumRNAruNarociSA" lohitacandanarUpasUrya-dhInakaraNam / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dya 118-139] digvijayamahAkAvyam ayi ! pallavitaM suradumaM jaladhiM vottaralaM pristumH| abhidhArayate phaNAnvitapratibimbasya jiMnasya yaH smRtim // 128 // bhagavadvadanAmRtAteH kiraNAnAmiva cArumaNDalam / paritaH prasaratphaNAmiSAnnabhasaH kAryapAcikIrSati // 129 // lalitodayamApya velayA vizadadhyAnamahodadhau dadhau / amRtadrava eSa piNDatAM sudRzAM modayitA phaNAtanuH // 130 // navazAradavAdalaiH samaM kRtasauhArdamivodayiyAsati / sphuTakaitavataH sphuTaM prabhorabhiSekocitagAGgazambaram // 131 // bhagavayazasAM nu DambaraM hRdi vidmaH kSitiyoSidambaram / paribhAvayituM digambaraM samudItaM vilasatphaNopadheH // 132 // varadugdhapayonidherlasallaharI kIhagiti bhramaM nRNAm / apanetumivotthitA'GgajA phaTakA paTapaTurvibhorvibhA // 133 // bhagavadvacanAmRtaM drutaM phaNirADunnamayan pipAsati / samupetya sabhAsu bhAsuradyutirutsRSTaviSo'nupRSThataH // 134 // "diviSannivahaM vahaMstulAM bhagavatsevanayotphaNIbhavan / prabhayA kimadhazcikIrSati maNirociHkhacitaH phaiNIzitA // 135 // bhagavacchirasi sphaTAvaleH paTulAlityamupetya raajte| dhavalaH khalu tejasA tanoH sa tamaskAyabharo laghUbhavan // 133 // subhagaM bhagavantamantaraM jagataH pUrayituM prbhaabhraiH| bhRzamudyatamaGgasaGgatairbhajate ko na suraasuraadhipH|| 137 // sumanomaNirAmaNIyakaM ghumaNervA kiraNAGgaNaM vapuH / rucirAgaruciH surezito'tizayaM no labhate jinadyuteH // 138 // tilkaanggdmaulimauktikaa''vliknntthaabhrnnaadibhuussnnaiH| bhagavattanutejaso'JjasA punaruktiH kriyate'padUSaNaiH // 139 // [136] 1 "tamaskAyabharaH" tamaskAya eva bharaH smuuhH|| [138] 2 "sumanomaNi." cintAranam / [128 ] 1 "sura dvamam" pArijAtam / 2 "jinasya" pArzva- [134] 8 "utsRSTaviSaH" tyktvissH| nAthasya / [135]9 "diviSannivaham" devasamUham / 10 "adhazcikI[129 ] 3 "bhagavadvadanAmRtadyuteH" bhagavato mukhacandramasaH / pati" tiraskaroti / 11 "maNirociHkhacitaH" maNidIpti. 4 "apAcikIrSati" apAkartumicchatIti durIkaroti / | yuktaH / 12 "phaNIzitA" bhujnggaadhiptiH| [131] 5 "navazAradavAdalaiH" navInazaradartusambhavameghaiH / 6 "sphaTakaitavataH" phaNAvyAjAt / 7 "zambaram" vAri, [137 ] 13 "antaram" hRdayam / "nIrakSIrAmbu zambaram" ityamaraH [amara* kAM0 1 shlo0238]|| [138] 14 "dhumaNiH" suuryH| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [aSTamaH sargaH bhuvanaikaraviH kavidvipairvasudhAyAM bahudhA sudhAzanaiH / mahasA hyabhibhUyate'nvahaM vitathA naiva tathA'pyadaHkathAH // 140 // katicidguNabhAvanA'pyasau tanute bhAgavatIha paavnaa| smaraNA''daraNArthadhAraNairbhavinAmIhitavastu vastutaH // 141 // zrIzaGkezvarapArzvazAzvataraveH sarvAGgazobhAbharaH praannntridshendrsaandrmukuttjyotirbhirbhyrhitH| dRSTaH spaSTatayA'nuraktamanasA dhyAtaH prabhAtapriyAM dhyeyAdU dhyeyamahodayazriyamaho ! zrIjaina bhaktispRzAm // 142 // iti zrIdigavijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite zrIzivapurIsthitazrIzaGkezvarapArzvavarNano nAmASTamaH sargaH / 10 --* - - [14.1 "vitathA naiva" satyA eva / 2"adaHkathAH" bhamuSya vaartaa| [142] 3"dhyeyamahodayazriyam" dhyeyo yo mahodayo mokSaH pakSe dhyeyaH svAbhISTamtasya mahodayasya prAptiH saiva saMpat / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 140 - 7 ] digvijaya mahAkAvyam navamaH sargaH / athopadezAdanudezajAgran mahAmahAnandamayaM gaNenduH / lebhe'tra lAbhAt sukRtasya satyaM satyAkRtiH sA zivapUrvvasatyAH // 1 // pareJjano yatra vasan pracetAH saudharmabhatuH praNayarkyupAstim / rajatyajasraM na manaH pratIcyAmasyAM munIndrasya kathaM vihasya // 2 // citraM pratIcyAmapi saurabhAsAM mahodaya zrIrvijayinyasaktam / na kiM dvitIyAdivase sudhAMzoH kalAMbalAt syAdudayaprabhA'syAm // 3 // sauraprabhA'syAmapi sarvadikSu prabodhabIjaM sutarAM tathApi / sudUrabhAvAdiva pUrvabhAge vaivarNyamAvirbhavati sma kiJcit // 4 // doSAkarasyai dvijanAyakasya maindasya bhasA bahulakSaNeSu / krameNa cyA kaeNmano mano'tha vyAmohajanmA sudRzA rurodha // 5 // janArdanasya priyatA'nRtAnAM vRttyA vitAne pizitA'zitA ca / lokasya "raudraM praNidhAnamAsInmohena sA'brahmaniSevaNA'pi // 6 // zrI pArzvabhAvAnudiyAya yasyAmAbhAti yA devapurIvayasyA / zuddhA'pi keMdrA zatamanyubuddhayA sA "tIrthapRthvISu purIdhurINA // 7 // [1] 1 " mahAmahAnandamayam" mahAnandaprAptireva 2 "sa tyAkRtiH" satyA''kRtiH satyaGkAro vA nirNayaH; satIvA''kRtiH " AkRtistu jAtau rUpe vapuSyapi" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 262] / 3 "sA" iyaM zivapurI eva / 4 " zivapUrvvatyAH " zivapurinivAsasya / | [2] 5 " paraJjanaH" varuNaH: "jalakAntAraH syAt paraJjanaH " iti haimaH [ abhi0 caM0 kAM0 2 zlo0 102] 6 " pracetAH " | paNDito'pi / 7 saudharmabhartuH " sudharmaNo bhAvaH saudharmaM taddhArakasya saudharmendrasya / 8 " upAstim" sevAm / [3] 9 " kalA balAt" "kalA syAt kAla-zilpayoH" / [ 4 ] 10 " vaivarNyam" kAlikAH viruddhavarNatA brAhmaNAdivyavasthAhAni mAMsAzanAdinA / [5] 11 " doSAkarasya" rAgadveSamohAnAmAkarasya rAtri patervA / 12 " mandasya" jaDasya pakSe kSINasya / 13 "bhAsA" kAntyA dIyA vA / 14 bahulakSaNeSu bahuSu lakSaNeSu lakSaNazAstreSu vyAkaraNAdiSu pakSe'sitapakSasamayeSu / 15 "hacyA" icchayA dIdhyA vA / 16 "kamanaH " brahmA smarazva 1 17 " vyAmohajanmA" ajJAnajanyaH / 18" suzAm" samyakvavatAM strINAM vA / [6] 19 " janArdanasya" janapIDanasya hiMsAyAH kRSNasya vA / 20 "anRtAnAmU" karSaNAnAmalIkAnAM vA "anRtaM | zlo0 219-20] // [ 1 ] 1 "gaNenduH" gaNeSvinduriva zrIvijayaprabhasUriH / 2 " sukRtasya" puNyasya / di0 ma0 11 karSaNe'lIke" iti haimaH [ bhane0 saM0 kAM0 3 zlo0 250 ] 21 "vitAne" yajJe janAnAM vistAre vA "vitAnaM kadake yajJe vistAre kratukarmaNi, tucche mande vRttazUnye zUnyAvasathayorapi " // iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 3 zlo0 442-43 ] / 22 " pizitAzitA" mAMsabhakSaNam, "pizitaM mAMsavAcakaM pizitA mAMsikA" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 3 zlo0 298-99 ] / 23 " raudram" prANAtipAtAdi rudrasambandhi vA / 24 "mohena" ajJAnena / 25 " abrahmaniSevaNA" abrahma maithunaM tatsevA 'brahmasevA' iti padavibhAge brahmaNaH sevA vA / [7] 26 "zrIpArzvabhAsvAn" zrIH pArzve yasya sa sUryaH / 27 " devapurItrayasyA" devapuryA vayasyA sakhI indravAsAt / 28 "zuddha" nirmalA / 29 " rudrA zatamanyubuddhayA" zatamanyorindrasya buddhyA ruddhA'pi madIyeyamiti dhiyA candraH Shi sthAsyatIti, zatamupalakSaNAt sahasraM vA tatpramANA ye manyavo yajJAste manISayA rudvA / 30 "sA" bahireva grAhyamAzA dikU pakSe sA vArANasI / 31 "tIrthapRthvISu purIdhurINA" tIrthabhUmiSu purIdhurINA purIbhirnagarIbhirdhurINA mukhyA, mukhyA purItyarthaH / "tIrthaM zAstre gurau yajJe puNyakSetrAvatArayoH / RSijuSTe jale satriyupAye strIrajasyapi // | 81 yonau pAtre darzaneSu" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 [3] 2 " saurabhAsAm " sUrya dIptInAm / For Private Personal Use Only 5 10 15 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [navamaH sargaH mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM parANi tIrthAni para zatAni prAcyA pradeze jaladheH sdeshe| saritpraveze purasanniveze tAdAtmyamIyurdvijarAjarucyA // 8 // arha dvihArAzrayajA vihArAH suraasurendrairvihitophaaraaH| vininyire'ddezyadRzAM dvijezapravezajAgranmahasA'tra sadyaH // 9 // mahAnubhAvA munayaH svabhAvAt siddhAH prasiddhAH khalu yatra deshe| raudrasvarUpaM vinidhAya bhauMtyA vRttyAtidaugatyamadhAyi tatra // 10 // pumAn purANo'pi gRhAnurAgAda vizvaM ckaaraa''htkaamcaarH| svayaM mahAbhogadharaM surAderAdezato brahmaniyojanena // 11 // sa somasindhuH sudhayaiva pUrNA divaM bhuvaM vA vidadhat samantAt / taimovinAzena jagajjanAnAM jajJe kalAkelisamudbhavAya // 12 // sudarzane'syaiva mahopayogaH sadyaH prasAdaH sudRzAM yataH syAt / payodhijAyA api narmakarma pratyeyamasmin samayaM vibhAvya // 13 // 4pedire brahma pare prepazcaM mAyAmayaM tatpurato nivedy| kAdambarIvRttimupAdadhAnA vImAnuvRttyA''tmasukhAptimanye // 14 // rasAnubhAvAt priyabuddhavAci sAcivyamApurna rarAja yo'nyaaH| anityatAM tatsamaye'dhigatya vyavAyalIlAsu nirantarAyam // 15 // 10 15 [0] 1"dvijarAjarucyA" candrakAntyA; ekIkRtAni dhava- 12 "sudhayaiva pUrNA divaM bhuvaM vA vidadhat" amRtena devAn litAni pakSe brAhmaNAnAM mAnyAni tIrthANItIcchayA jagannAthavat manuSyAnapi saMprINayan / 13 "tama" tamastimiraM rAhurvA / sanna hi zrIRSabhamUrtirapi saMprati dvijarAjairadhiSThitaM tIrtham // 14 "kalAkelisamudbhavAya" kalAnAM krIDAyA utpatyakalAbhairvA [9]2"adRzyadRzAm" adRzyaM kApi na jainatIrthadarzanaM krIDAkAraNaM pakSe smarodbhavAya tajanakatvAt // pakSe dhavalatvena na lakSyANi // [13] 15 "sudarzane'syaiva mahopayogaH" asya candrasya [10]3 "raudrasvarUpam" zivaliGgam / 4 "bhautyA sudarzane samyaktayA darzane mahopayogo mahat kArya yato dRSTInAM vRtyA" tadguNarUpabhUtAnAmiyaM bhautI vRttistayA pakSe rAtreH nirmalatA syAt pakSe sudarzanaM cakram / 16 "sudRzAm" prvRtyaa| 5daurgatyam" durgate vo daurgatyaM pakSe durduHkhena | subuddhInAm / / gataM gamanaM yatra tadurgataM tadbhAvo daurgatyam // [14] 17 "prapedire" prpnnaaH| 18 "brahma" abrahma [11] 6 "purANo'pi" vRddho'pi / 7 "gRhAnurAgAt ! ityakAraprazleSe maithunaM pakSe brahma brahmAdvaitavAdam / 19 "prapaJcaM mAskhIjane'nurAgAt / 8 "AratakAmacAraH" bhArataH svIkRtaH yAmayam" mAyAmayaM mamAnurAgastvayi tvAM vinA mariSyAmIti kAmacAro saMbhogo yena saH pakSe kRSNaH svecchaH / 9 "mahA- prapaJcam / 20 "tatpurataH" tasyAH purataH / 21 "kAdambarIbhogadharam" atyantaM bhogadharaM vizvaM bhuvanaM cakAra pakSe vistAra- vRttim" kAdambaryA madirAyA vRttim ; "ambaraM vyomavastrayoH" dharam / ayamapi tathA mathunavAMstatra kA'smAkaM yUnAM vArtA / iti haimaH [ane0 saM0 kAM. 3 zlo0 550 ] kutsitAmbaraM 10 "surAderAdezato brahmaniyojanena" akAraprazleSeNa, abrahma- zatakhaNDakanthAdi / 22 "vAmAnuvRzyA" striyAnuvRtyAH vAmaniyojanena surAdermacAderAjJayA pakSe surAderdevAderAdezataH mArgeNa devyArAdhanena / jIrNavastrAdidhArakatvena daridvA api vikalpAntarAt ; brahmaniyojanena brahmaNo vidheryojanena preraNena; vAmamArgeNa sukhamAja iti // kecit kRSNaH svayaM vizva kRtavAnityAhuH, keciddhAtAraM samAdi- [15] 23 "priyabuddhavAci" priyA yA buddhasya devavizeSasya zyeti vikalpadvayam // vAk tasyAM pakSe priyo yo bhartA tasya buddhavAk yA strI tsyaam| [12] 11 "somasindhuH" candrarUpaH samudraH pakSe kRssnnH| 24 "vyavAya." viziSTo yo'vAyo nizcayajJAnaM maithunaM vaa| [18] 1 "payodhijAyAH" lakSmyAH / 2 "narmakarma" | krIDAkAryam / * Pdegdshaam| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 8-23] digvijayamahAkAvyam prabhAsu jAyespi mahAtapo'bhUd viyoga bhAjaH prakRtervikArAt / vidho vidhAtatviSi kApilIyA pravRttirAsIt kumudAM vibodhe / / 16 / / mahezvarasyApi digambaratvaM "vidhostadA'dho bhavanAt kalAyAH / zivA''zritasyAti pazukriyAbhiH praukAzi kazisthajane na vandyam // 17 // TeSTabAdhAn matayo yagAdhAH prAdhAnyato mohamahIzvarasya / 'somAgamAdeva maho vitenurbhavasya vazyA janatAH samastAH // 18 // nizamya sUrizvaritaM sacArairAcAracAruzcaraNapracAre / niyogasenAnyamupAdideza taddezatIrtheza nidezasiddhyai // 19 // senAnyamAzritya samunnatazrIrvarSan paraM gI madhurAH susImAH / dAgamollAsavidhAsu meghaH sajjatvamAdhAt samumukSusaGghaH // 20 // mizrastimisrAzanazAsanena janArnedhaH pAtayato vijetum / zrI vIracaryAdhika dhairya bhAjaH " ziSyAn viziSyAnudideza sUriH // 21 // niyogarAjaH zramaNAdhirAjaH prasAdamatyAdarataH prapadya / aho mahotsAha iva prazastaH samastamAmaMsta zubhaM zubhaMyuH // 22 // senAnyayaM dhairyadhaneSu dhuryaH kacinna vaidhuryadhiyaM dadhAnaH / pradhAnalokaM pratibhAnidhAnaM svasaMnidhAnaM vinayAnninAya // 23 // [16] 1 " jAbye'pi" kapilamate buddhirjaDarUpA / | kAzisthajane na pANDityavyaJjanametat 2 " mahAtapaH " dhUmrapAnAdi / 3 "viyogabhAjaH" vizeSeNa yogavataH / 4 "vidhau" AcAre nirmale'pi / 5 "vidhau tatviSi" vidhirbrahmavidhAnayoH, "vidhivAkye ca daive ca prakAre kAlakalpayo : " iti haimaH [ ane0 saM0 ka0 2 0 25253 ] / 6 " kApilIyA pravRttiH " pRthivyAM harSANAM prakAze kapilasyaiva RSeH pravRttiH; "pravRttivRttau vArttAyAM pravAhe prArthite hate / yAcite zatrusaMruddhe" [ ityanekArthaH ] / 7 "kumudAM vibodhe" utpala vikAse parAgaiH kapilatvamAsIt / / [ 17 ] 8 " mahezvarasyApi " zivasya dhanino'pi vA / 9 " digambaratvam" nadmatvam / 10 "vidhostadA'dho bhavanAt kalAyAH" candrakalAyA adho nIcairbhAvAt; "nIce candre daridra eva, " pakSe bhavanAd ihakU kalAyA adhosrvAgeva; yAvacandrakalA jyotsnAna gRhaM prApa tataH puro'pi dhaninaH pazukriyAbhirdigambarasvaM suratAyeti zeSaH " vidhuzcandre'cyute vIrullatAyAM viTape'pi ca" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 lo0 253 ]; "kalA syAdaMzazilpayoH kalane mUlaraivRddhau SoDazAMze vidhorapi" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 488-89 ] / 11 "zivA''zritasya " zivayA bhavanyAsszritasya; pakSe zivaM mokSamarthAt tanmArgamAzritasya yogino'pi / 12 "atipazukriyAbhiH" pazupatisvAt bahulaM tadviSayakriyAbhiH / 13 "prAkAzi" prakaTIkRtam / 14 " kAzisthajane na vandyam" 83. kAzisthajane'navadyaM niSpApaM sa hi maithune na doSamAha "na mAMsabhakSaNe doSo na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAm" iti smRtervAkyAt; vandyaM stavanIyaM namaskaraNIyaM vA // [18] 15 " dRSTeSTabAdhAt" dRSTaM pratyakSamiSTamanumAnAdi tadvAdhAt / 16 " somAgamAd" somAgamaH kApAlika mataM candrodayo vA / 17 "bhavasya" saMsArasya rudrasya vA svadharmasya vA; "bhavaH sattAptijanmasu rudre zreyasi saMsAre" iti haimaH . [ ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 545 ] - iti candrodayavarNanena nAnAmatavarNanam // | [20] 18 " gAH" vacAMsi jalAni vA / 19 "susImA: " zItA samaryAdAH; "suSImaH zizire ramye" iti haimaH [ ane.. saM0 kAM0 3 zlo0 505 ] / 20 "sadAgamo 0" bhAgamAH siddhAntA vRkSAzva; "AgamasvAgatau zAkhe" iti haimaH [ ane0 saM0 ka0 3 zlo0 491 ] / 21 "samumukSusaGghaH " sapratIto yatimaNDalaH pakSe yatimaNDalayuktaH // 5 For Private Personal Use Only 10 S [21] 22 "mizrAn" mizrA jAtiviziSTAstAn; ubhayapakSAzrayAn vA / 23 " tamisrAzanazAsanena" rAtribhojanAssjJayA / 24 " adhaH " narake nIcervA / 25 " zrIvIracaryA'dhikavIrya bhAjaH" zrImahAvIracaritreSvadhikapANDityavataH zUracaritreSu zamanazIlA vA // [22] 26 "ahaH " dinam / 27"zubhaMyuH " zubhasaMyuktaH // 15 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 84 mahopAdhyAya megha vijayagaNikRtaM tatsAhasikyaM guNavRttizikyaM sakarNakairvarNayitumazakyam / vyAmohabhedAya mahodya me'pi vyAmohamAdhatta janasya citram // 24 // svAdhyAyanAndIninadaH puro'sya jagarja garjava nivad gabhIraH / pratidhvanerasya virasya jagmula bhAdayaH kSobhamivaitya dezAt // 25 // natvA'tha tattvAdhyavasAyadhIraH zrImArudevAjina- zAntitIrtham / pArzva tamobhUruha bhedipArzva tatraiva zaGkhazvaranAmadheyam // 26 // gaNAdhibharttuzcaraNAravindaM spRzan sa paJcAGganatipratItyA / gauraveNa dviguNIkRtAGgaH puraH pratiSThAsurabhUt tadAnIm // 27 // zrAddhAGganAnAM viranAgazabdairApUryamANAH kakubhaH prayANe / mitreNa sUryadhvanineva nunnA niyogarAjo vijayaM zazaMsuH // 28 // kRpAkRpANA''paNameva pANiM kurvan jayAhaM samayaM vicArya / apAGgaiH subhagaM subodhadvipaM niyogaprabhurAruroha // 29 // dvayaM pronnayataH prajAsu zaktitrayIM bhAvayataH khacitte / zuddhairupAyairnitarAM caturbhistasyarthasiddhiH sakalA karasthA // 30 // + akhe'zvavAre puruSottame'sya nRsiMharUpe narakuJjare vA / thirhati dArvyamAMptAnurAgiNI digvijaye triMsAyam // 31 // [ 24 ] 1 "zikyam" kAcaH "kAcaH zikyaM tadAlambaH " | ruciH jine dRDhatvaM prAptA / 8 " yathArthA" satyA yathAyogyA iti haimaH [ abhi0 ciM0 kAM0 3 zlo0 28] 2 "vyAmoim" vismayam // vA / 9 " AsAnurAgiNI" Apto'tra cAraH, "abhidheyaM vastu yathAvasthitaM yo jAnIte yathAjJAnaM cAbhidhatte sa AptaH" iti [31] 3 "asve" pare / 4 "azvavAre" svakIye / 5 "puruSottame nRsiMharUpe" zauryAtizayazAlini / 6 "nara vAdidevasUriH [ pramANana yattatvAloke pari0 4 sU0 4] kuJjare" prakRtigabhIre / 7 "ruciH " icchA dArvyamarhati | AptastattvAnurAgiNI praNayinI / 10 "trisAyam" trisandhyam / [ navamaH sargaH [25] 1 " nAndI ninadaH " nAndI pUrvaraGgAGgaM tasya ninado / AcArAGgAdyaiH zarIrAvayavairvA / 10 "upAtai:" aupapAtighoSaH / 2 " virasya" zabdaM kRtvA / kAdibhiranutyAdyairvA / 11 " subodhadvipam" jJAnagajam / [26]3 " tattvAdhyavasAyadhIraH " jIvAditattvacintanaparAyaNaH / 2 " tamobhUruha medi pArzvam" timiravRkSonmUlanapara zum / [28] 4 " zrAddhAGganAnAm " zrAvikANAm / 5 " varanAga zabdaiH" zreSTha meghAssravaiH / 6 " nunnAH " kSiptAH " nunnanuttAstaniSThaSUtAnyA viddhaM kSiptamIritam" iti haimaH [ abhi0 ci0 kAM0 60 118 ] | [ 29 ] 7 "kRpAkRpANA''paNam" dayAkhaGgahaTTam / 8 "samayam" siddhAntaM kAlaM yA "samayaH zapathe bhASAsampadoH kAlasaMvidoH, siddhAntA''cArasaGketaniyamAvasareSu ca; kriyAkAre ca nirdeze" iti haimaH [ ane0 saM0 kAM0 3 0 541 ] / 9 "annaiH" * Pn| + A 'gAga' | + P azve / [30] 12 " nayadvayam" nayadvitayam " nIyate yena zrutA''khyapramANaviSayIkRtasyArthasyAM zastaditarAM zaudAsInyataH, sa pratipatturabhiprAyavizeSo nayaH" iti vAdidevasUriH [ pramANanayatattvAloke pari0 7 sU0 1 ]; "kha vyAsasamA sAbhyAM dviprakAraH" [ 7-3] " vyAsa to'nekavikalpaH " [ 7-4 ]; " samAsastu dvibhedo dravyArthikaH paryAyArthikazca" [ 75 ] // 13 " pronnayataH " upadizataH / 14 " zaktitrayIm" mokSamArgasAdhikA samyagjJAna-darzana- cAritrAtmikAM guNatritayIm; padArthasya vA utpAda vyaya-dhauvyAtmikAM guNatrayIm / 15 " upAyaiH- caturbhiH " dharmArtha-kAma-mokSasvarUpopAyacatuSkaiH / 16 "arthasiddhim " hetusiddhim / For Private Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 padya 24-38] digvijayamahAkAvyam yAtrAsu yAtrA''zu paratrasiddhyai saMprArthyate patrarathAGgacaryA / sarvAGgayogyA samupasthitA sA prayANake puNyavazAd vareNyA // 32 // zaGkhAH praNeduH paTahA jagarjuradhvaryuvAco'dhvani dadhvanuzca / heSAvizeSaH kRtabhUSaNe'zve babhUva bhUvalla bhadurlabho'pi // 33 // kanyA'pyalaGkArabhareNa dhanyA pradakSiNA''zIrSu vicakSaNA'gAt / cASAdibhASA phalitA suzAkhAvAsIt pravAsI hitakAryasiddhayai // 34 // purassaradbhiH kRtahastalokaraMbhikramastasya praakrmaahH| stutivrataistIvratayA prazasyaH kauzalyataH zalyamabhUdU ripUNAm / / 35 // puraH puro'syAH vRSabhA nirIyustaMntrasthiterhanta ! bharaM vhntH| saGghasya yogyAH kRtasAdhurathyArambhAH paraM bhAvikasadvibhUtyai // 36 // nadana madacchedakRte pareSAM gavAM se daivAnugato'rjunInAm / dhanena tulyAM khayazaHprazasti prakAzayan bhaMdragaNe vyahArSIt // 37 // merupriyANAM pathi mauna bhAjAM mahAgayogyaM bharamAzritAnAm / rAjI jagAmAgrata eva devaprayuktayuktasthitaye janAnAm // 38 // 10 [32] 1 "patrarathAGgacaryA" zakunaceSTA; patraM yAnaM rathaH | 9 "gavAm" vAcAm / 10 "saH" prsiddhH| 11 "daivAnuprasiddhastayoraGgAnAM ceSTA // | gataH" devena yuktaH; sadaiva nityamiti pdaavibhaage| 12 "arju[35] 2 "kRtahasta" kRtahasto bANayuktaH paNDito vA / nInAM dhanena" bharjunInAM surabhINAM dhanena brajena "ba gokulaM 3"stutivrataiH" bhttttaayH|| godhanaM dhanam" iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 4 zlo. [36] 4 "vRSabhAH" gaNacintakA munyH| 5"tana."339] yadvA'rjunInAM gavAmanugataH / 13 "tulyAM svayazaHprazatatraM kaTakaM parivAro vaa|| stim" dhanAnusAriyazovRttim / 14 "bhadgaNe" sAdhugaNe "tanaM rASTre ca siddhAnte paracandapradhAnayoH / "bhadraM tu maGgale, mustakazreSThayoH sAdhau kAJcane karaNAntare; agade kuTumbakRtye tantuvAye paricchade // | bhadro rAmacare hastijAto merukadambake, gavi zambhau" iti zrutizAkhAntare zAstre karaNe arthsaadhke| haimaH [ane0 saM0 kAM0 2 zlo0 454-55] // itikartavyatAtansvoH " iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 [30] 15 "marupriyANAm" marupriyA uSTrAsteSAm "maruH 2 zlo0 435-36-37] / 6 "kRtasAdhurathyA''rambhAH " parvatadezayoH" iti haimaH [ane0 saM0 kAM0 2 zlo. 158] kRtaH sAdhuH zreSTho hito vA rathyAsu rambhAH pathiSu kadalyaH sa dezaH priyo yeSAM parvato vA yogaprAdhAnyAt / 16 "mahAnakRtaH sAdhumArgA''rambho vA / 7 "bhAvikasadvibhUtyai" yogyam" mahAGga uSTrastadvizeSaH, mahAnti yAnyaGgAnyAcArAGgA. bhAvinI kasantI vibhUtikSmIstadartha maGgalasya satI vibhUti-dIni tadyogyam / 17"devaprayukta" devena rAjJA "devastu stasyai vaa|| nRpatI toyade sure" iti haimaH [bhane. saM. kAM. 2 zlo. [30] 8 "pareSAm" matAntarIyANAM zatrUNAM vA / 530] // [32] 1 "paratrasidhai" paralokasAdhanAyai / 2 "vareNyA" | azvAnAM zabdavizeSaH, "heSA heSA turaGgANAm" iti haimaH utkRssttaa| [abhi. ciM. kAM. 6 zlo. 41] / [33]3"paTahAH" dundubhayaH "merI dundubhirAnakaH paTahaH" iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 2 zlo. 200] / 4 "adhvaryaH [35]6 "abhikramaH" "abhikamo raNe yAnamabhItasya ripUna vAcaH" adhvaryurya jurvit tasya vAcaH vcnaani| 5 "heSAvizeSaH" | prati" iti haimaH [abhi.vi.kAM. 3 shlo.455]| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [navamaH sargaH zreNImayAnAM hi yathApravRttA'nivRttirUpAM sugatiM gatAnAm / purohitAnAM caturohitAnAM balAt kalAkauzalamAMsalA''bhAt // 39 // avekSya tatrAvasare sarekhazriyA''khyatrANi janapriyANi / muMkhAmbuje bodhakalA na kasya prAdurbabhUva dhrurvdhairybhaajH||40|| manorathAnAM gatirAMcakarSa mahAtmanaH zuddhapathaM nivedy|| niSkaNTake bhUvalaye vihRtyo'sau dharmazobhAnubhave'tilobhAt // 41 // uccairathAGgAdhyayanena mArgavaiSamyamAcchidya jagAma sdyH| niyogarAjo hyanuyAyitantraM manaM vinizcitya hRdi svatantram // 42 // senAnyadhIzAnugamAgamAnAM vettA vidhAtA samitikriyANAm / mAtA bahunyAyavidAM munInAM saGgho'natIcAratayA cacAra // 43 // pazcAGgiAkAyAmatisAraNena vazyo babhUvAsya kuzAsano'pi / mArge milavAMDavavarga eSa niyogarAjastapasAM samAjaH // 44 // sa vAraNAnAM ghaTanAbhiraicchat kumArgamunmathya pathaH paTutvam / gandharvavRndairanugamyamAnazcakrIva samyaga nayacakragatyA // 45 // zikSAsu dakSo bahudhA raNAnAM se hAstikAnAM vibhavena sevyaH / calanniyogAdhipatirvireje'nekAntakAntA''tapavAraNena // 46 // 10 15 [39] 1 "zreNImayAnAm" mayAnAM zreNIti pdvibhaage| [43] 14 "bhanugamAgamAnAm" anugamo'nusAraH, mayAnAmuSTravizeSANAM zreNI paziH, padAvibhAge zreNImayAnAM | sUtrArthAnugamo vA'nuyogadvAram / 15 "samitikriyANAm" kArusaMhatiprAdhAnyavatAm / 2 "caturohitAnAm" uSTrAkarSa- IyaryAdikriyANAm "samitiyudhi sajanme, sAmye sabhAyAmIryAdau" kANAm / 3 "kalAkauzalamAMsalA" kalA vijJAnamupakaraNa- iti haimaH [ane0 saM0 kAM. 3 zlo0 332-333] // paTUkaraNe cAturyapuSTA'bhAt // [4] 16 "paJcAGgikAyAm" pazcAGgAnyavayavA yasyAH [40]4"pANi" yAnAni zibikA sukhAsanAdIni; paJcAGgI khalInaM tasyAm "kavI khalInaM kavikA kaviyaM mukhapatrANi pustakarUpANyavekSya vA / 5 "mukhAmbuje bodhakalA" yantraNaM paJcAGgI" iti haimaH [abhi. ciM. kAM. 4 zlo. mukhaprasannatA; mukhe jJAnakalA vA / 6 dhairyabhAjaH" dhairya 316-17] atisAraNena; paJcAGgikAyAH sUtra-niyukti-bhASyazaurya pANDityaM vA // cUrNi-vRttirUpAyAmatisAraNena vA / 17 "kuzAsanaH" [4]7 "manorathAnAM gatiH" manorathA yatra calanti teSAM mArgaH "gatirvahaNe jJAne yotropAyadazAdhvasu" iti haimaH kuzAnAmazanaM yasya kutsitazAsano vaa| 18 "vADavavarga:" [ane. saM. kAM. 2 zlo. 168] pakSe rathAnAM gatirmahAtmano brAhmaNasamUho'zvasamUho vA // mana AcakarSa / 8 "AcakarSa" vazIcakAra / 9 "mahAtmanaH" / [15] 19 "vAraNAnAm" hastinAm , smAraNA-vAraNAnAM udAralokAn / 10 "vihRtyA" vihAreNa zobhAnubhave / svamArgaparamArgavidhiniSedhAnAm / 20 "gandharvavRndaiH" gAyana11 "asau" senAnIH // lokairazvavRndai // [42] 12 "uccairathAGgAdhyayanena" uccaiH atha aGgAdhyayanena [46] 21 "bahudhAraNAnAm" bahudhA raNAnAmiti padaiti padavibhAge aGgAdhyayanenA''cArAdInAM paThanena; uccaiH rathAnAdhyayanena iti padavibhAge rathAnAdhyayanena rathAGgaM ratha vibhAge bahudhA yuddhAnAm ; bahudhAraNAnAmiti padAvibhAge pAdo'syAdhyayanena bhugmnen| 13 "mantram" guptavAdam dhIguNavizeSANAM vaa| 22 "sahAstikAnAm" saH hAstikA"matro devAdisAdhane, vedAMze guptavAde ca" iti haimaH [ane0 nAmiti padavibhAge 'saH' pratItaH, hAstikAnAM hastisamUhAnAm / saM0 kAM0 2 zlo0 457] // | saha AstikAnAmiti padavibhAge saha yugapad AstikAnAm / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 padya 39-56] digvijayamahAkAvyam sanizcayo'yaM vyavahAryamevamanena vAlavyajanadvayena / unnIyamAnaprabhutAdbhutazrIrAdezabhUbhRjayasampadA''gAt // 47 // AcArayogAdadhigatya loke bhAvaM khakIyaM yadi vAnyadIyam / vimarzayan dravyaguNopapattiM rarAja niyAjatayA sa rAjA // 48 // yathAsthalaM bhAvanayA nayAnAM saMbhAvayazuddhazA bhRzArtham / sArtha paTUkRtya mahodayArthamAdezadezAdhipatiH pratasthe // 49 // AptopahArAnabhimanyamAnaH sukhAnuyogapratidAnavRttyA / sthirIcakAra vajanAn jinAnAM nAnAGgavAcA civarddhanena // 50 // anekapAnAM bahudAnavRttiM prodbhAvayan bodhitarau niyamya / sAdhoraNasmAraNamuktiyuktyA raraja cetAMsi mahAtmanAM sH||51|| 10 tantre'sya kodaNDaguMNAdhiropalakSeSu dakSo na raise nyaay'H| sarvo janaH kSetravibhAgavedI nedIyasI siddhimivAnvamasta // 52 // mukteSvamukteSu yathArthasaMjJAM prajJApayan zuddhadRzA niyojye / kRtvA'parAddheSu jugupsanAni sa saMjanAnAM paTutAM vyadhatta // 53 // matvA maiMcakraM viSayeSu vaikaM zakraM parAkartumivAttacakram / AdhAya vAcaMyamarUpameSa guroH puro'syA bahirAjagAma // 54 // sa niSkuTAntaH paTacArukuvyAM sthitvA gurUddiSTavidhau paTiSTaH / AlocayanmazramamAtradhairyai rAtriM vyatIyAya mahotsavena // 55 // * zreNI vireje naivakeNikAnAM veNIva lolomi sridvraayaaH| pramodayantI navarAjahaMsAna saMcakravAlasthitikauzalena // 56 // 20 1. "bhAcArayogAdu" cArANAM gUDhapuruSANAM pratyaJcA jiivaa| 13 'lakSeSu dakSaH na' lakSaM saMkhyAvizeSasteSa na sambamdhAt / 2 "dravyaguNopapattiH" dravyasya guNAnAM dakSaH, lakSya vedhyaM vA / asya tanne daNDo vyUhAdiH guNavRddhiH / upapattiH prAptiH // lakSa kapaTaM teSu ko na dakSaH / "lakSaM vyAjazaravyayoH saMkhyAyA[5.3 "mAtopahArAn" AptaH prApta upahAro yebhyastAn mapi c"| 14 'rase' vIrye 'rasaH svAde jale vIrya jhArAdI viSe drave / bole rAge dehe dhAtau tiktAdau pArade'pi ca // jinAnAM pUjA yeSAM te tAn vA / 4 "sukhAnuyogapratidAna 15 'nayArthya:' nItyA pUjyaH, na svakIyo'yamiti budyA // vRsyA" sukhprshnnikssepprtidaanvidhinaa| 5 "nAnA'GgavAcA" | bhajAnAM rAjyAGgAnAM svAmyAdInAM vAcA, bhAcArAGgAdyuktyA vA / / [53] 16 'mukteSvamukteSu' siddheSu asiddheSu muktamamuk 6 "hacivarddhanena" rucerbhaTecchAyA varddhanena, nisargarucyAdervA / / zastrabhedasteSu / 17 'aparAddheSu aparAdho virAdhakaH cyutepurvA / 18 'sajjanAnAm sajanaM tUparakSaNaM teSAm / 19 'paTutAm' 51] 7 "anekapAnAm" bhanekAn pAntItyanekapA | pANDitya pATa vaa| mahAtmAno hastino vA teSAm / 8 "bodhitarau" pippale, | [5] 20 'pracakram' calitaM balam / 21 'viSayeSu' samyaktvarUpe vaa| 9"niyamya" niyachya niyama kArayitvA mohjnyessu| 22 'vakram pratikUlam / 23 'bhAdhAya vaacNyvaa| 10 "sAdhoraNasmAraNamuktiyuktyA" sA AdhoraNasmAraNa- marUpameSa guroH' guroH vAcaMyamarUpamAdhAya yadvA'yamarUpaM pracakra muktiyuktyeti padavibhAge, AdhoraNA hastipAlAsteSAM smAraNena | matvA gurorvAcamAdhAya // yuktA yA muktibandhanAnmokSastadyojanena, sAdhoH aNassAraNa- [56] 24 keNikAnAm' keNikA paTakuTI tAsAm / muktiyuktayeti padavibhAge sAdhoH sajjanasyANe sUtrAdizabde |25 'navarAjahaMsAn' nRpamukhyAn / 26 'sacakravAlasthitikImAraNaM tanmuktimaunaM tayoryoM gine vaa|| zalena' satAM cakravAlaM samudAyastasya, san yaH cakrasya [52] 11 'kodaNDa' kodaNDaM dhnuH| 12 'guNa' guNaH cakravAkasya bAlaH // * SaTpaJcAzattamazlokAdekanavatitamazlokaparyantasyaikaM patraM A prato vinaSTamato'tra P praveruktam / teSu / 17 apasamukta' siddheSu nvItyanekapA 18 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 5 10 15 20 25 30 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM aharnizAbhrabhramakhedabhAjAM vizrAmabhUmIva zaraddhanAnAm / vATI prapATIpayasaH kiMlATI vA''TIkate smAdbhutayA tayA'sau // 57 // puryA mahebhyAlaya zubhra bhAsA vanadyutirnya kriyate sma nIlA / tadvairabhAvAdiva keNikAbhiH sA nirjitAtyUrjitayA tayApi // 58 // tatrAnuyAtA''rhata saMghamadhye bhRzaM pravRtterhaya heSitAnAm / vimizritAnAM gajabRMhitena nyavedi meghAbhyudayastadAnIm // 59 // atha prabhAte prasRte'vadAte prasannavAte vikacAmbujAte / viyattarau jIrNatayeva jAte nakSatrapatravrajasaMnipAte // 60 // sahasrarazmerudayAya dhAtA sarvAdhikaM dhAma nidhitsurasmin / nakSatralokAdiva saMjahAra tejaH samagraM yugapat prabhAte // 61 // bhAnorvibhA'staMgamane vikIrNA nakSatramUrtyA zuzubhe 'ntarikSe | mahodaye ve punarugradhAmnA tataH samAkRSya kRtA''tmasAt sA // 62 // viyavanAntarvivizurnu patyurviyogaduHkhAd rucayo'bhradambhAt / tahUra dezAdadhipe'bhyupete samaM yayustA iva saMprayogam // 63 // vibhA vibhAnti sma nabhovibhAge nakSatraloke nanu tAvadeva / aharpatiH kSatratayA pratItaH sAmrAjyabhAraM na babhAra yAvat // 64 // dvIpe'vanIpAdijanaiH pradIpAH prakAzitAH khe tridazaizca tArAH / vaiyarthya markAdubhayasya tasmAt prabhAtavAtAdiva tadvighAtaH // 65 // sAkSAt kaTAkSA iva digvadhUnAM dvijAdhipe vaibhavasaMniyukte / nakSatralakSAd divase'tha sarve kiM saMhatAstat kSayavIkSaNena // 66 // rAtrau nabhaH zrIvivRtAGgarItyA tasthau tadIyA''bharaNAnyuDUni / zoNAMzukena piteva zUre rAgAt prage tAni puno'pyadhatta // 67 // dizAM baliM yad vidadhe dvijezaH svasyAdhipatyArthamuDaprasUnaiH / sahasrarazmistu karaiH svakIyai roSAdivAmUni parAcakAra // 68 // citrIyatA dyaustamaseva litvA tArAkharUpAnnizayezabhaktyai / sAmrAjyamAseduSi padminIze zApAt tadunmRSTamivAmbujinyA // 69 // varddhApanAdigavanitAbhirindorakAri nakSatradhiyAkSatoyaiH / tadvAruNI saMgamanAdivaitAn vAtAd vininye vidhireva dUre // 70 // patyuH prasAdAnnizayA'pyalambhi tArAvatArAbahurUpyaRddhiH / nissArya lokAdiva tAM sanAthAM saivApajahe'mbujinIvareNa // 71 // prakAzabhAvaH kamalAkarANAmAcchidya rAtryA bhagaNe nyavezi / tadvaiparItyaM divasazriyA'pi na vismayaH syAt samayasmaye'smin // 72 // kAle karAle tamasAntarAle lokasya tejo bhagaNAMzumAtram / tejonidherabhyudaye tamo'pi doSAkarAGge zitimAvazeSam // 73 // [ 57 ] 1 'kikATI' dugdhapiNDavizeSaH / For Private Personal Use Only [ navamaH sargaH Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 57-87] digvijayamahAkAvyam nizIva patyuvirahAnnabhAzrIhadi sphuTaM chidravatIva dhiSNyaiH / ravipradattadyutizoNavAsAH prasava sadyaH praguNeva jajJe // 74 // dvijezarAjye grahasaMgraheNa varATikAnAM gaNanaiva saMpat / sahasradhAnA vasudhA suvarNamayA ca bAlA''tapataH pracake // 75 // jagdhvA mRgAGka kramataH pratIcyAH patyA jighatsAtizayopapattyA / nakSatrarUpAkhilazAlipunaH palAdavRttyA bubhuje kSaNena // 76 // bhuktvA tamAsUpayutoDuzAlipiNDAn sacaNDadyutirudyato'pi / tAmbalarAgaM vadane nyadhatta kAye'ruNastena paraM pramattaH // 77 // yatprANanAthena madaGganAnAM hRtendunA zrIriha padminInAm / tasyA hi rAtreruDumauktikasraka chinne'tiroSAdraviNeva matvA // 78 / / patyustadAstaMgamane himAMzostArAstriyastadviraheNa duunaaH| prabhAtasandhyAruNimA'nalAntaH satyo hi satyaM vivishurvishuddhaaH|| 79 // kumudatIbhirmadhupA vilesustArArucI rAgadhare graiheshe| nyavIvizad duHkhabharAditIva dvijAdhipaH zyAmaruciH payodhau // 8 // vRSAja-mInAdyupabhogadoSo doSAkarasyAbhyucito dvijeshH| mA bhUnmametIva vimRjya tArAH sahasradhAmA'bhyudiyAya zuddhaH // 81 // priyAH priyAzcandramaso hi tArAH sparzo na taasaamklngkinohH| etAH parAmRjya puraH prabhAbhiH zUraH suvRttaH samudeti tena // 82 // sahasrabhAnAvudite nabhAzrIstArAsumainyuJchanakAni kRtvaa|| nidarzayantI navarAgamAdhAdAmodamAlISviva padminISu // 83 // tapodhanAnAM bahubodhanAnAM yogAniyogAdhipatirdharitrIm / tadA pavitrIkurute sma loke vRttiM yathAsUtratayA prayojya // 84 // taiH sAvadhAnaH pratibhAnidhAnairvazIkRtA vADavajAtiragre / citrANi dhRtvA mukhayantrakANi cacAra mArge kRtarazmiyogA // 85 // cinvan yazonirjitapuSpadhanvA tamovibhede navazArGgadhanvA / / dhunvan manaHsaMzayamaGgabhAjAM niyogarAD dhanvani sa vyahArSIt // 86 // sa prApa sauvarNagiri garIyaH zRGgairabhaGgairdivamAlihantam / jinendracaityojvalamaulilakSmyA zailAdhipatya zriyamudvahantam // 87 // [76] 1 'mRgAkaH' candro bhepajavizeSo vA yathAsUtraM vRttiM TIkAmanuyoge prayojya / [80] 2 'tArAruciH' tArANAM ruciricchA / 3 'maheze' [85] 5 'taiH' tpodhnaiH| 6 'mukhayatrakANi' khalInAni sUrye'bhUditi shessH| yadvA mukha bhUmisamAsAddhetyAdi siddhynkaanni| 7 'kRtarazmi[84] 4 'vRttiM yathAsUtratayA prayojya' vRttimAjIvikA yogA' kRtaH razmervalagAyA yogo yasyAH sA razmidardItirvA / prayojya, yathAsUtra vyavasthAnatikrameNa "sUtraM tantUvyavasthayoH" [86] 8 'tamaH' "tamo rAhI guNe pApe dhvaante"| di. ma. 12 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [navamaH sargaH vizAlasAle kapizIrSarAjyA rAjyAzrayaM svargapaterjahAsa / garjannivAdrinarasiMhanAdaissaMtarjayan vA kulazailalakSmIm // 88 // kulAcalaiH saptabhirasya zobhA lolAbhireke'pi manAg na dhAryA / yasyAbhidhArUpa vidhAnidhAnaM mitraM pavitraM surazaila eva // 89 // dvIpasya jambUpapadasya rAjyaM laghorapi dvIpakule yadasmAt / suvarNazailAdU bharate'pi tattvaM pratIyatAM varSakule'pi kiM no // 90 // paraH zatairunnatazRGgabhAgairna bhovibhAgasya kRtaavlmbH| zilocayaH svAmabhidhAM yathArthI samarthayAmAsa suvarNadhAnnA // 91 / / zUrA dvijezAH kavayo budhA vA yatsaMnidhAne nivasantyaneke / tanmaGgalA''ThyA khalu ratnasArnu kiM nAtizetAmidamIyalakSmIH // 92 // laghurgururveti na cintanIyaM zaMsanti santo gurutAM guNena / dvidhA suvarNAzrayaNAnmahIyAnayaM videhe tu girilaMghIyAn // 93 // vidyAdharANAM ramaNIbhiradrirdhatte nitAntaM ramaNIyabhAvam / maNIbhirudbhAsitadigavibhAge yatkandare sundrmndirshriiH|| 94 // caityAdivaitaM nitamAM tamAMsi spRzanti nAdi bahirantare vaa| divA divAkRtkarasaMniyuktaM kAntyauSadhInAM nizi cAnuraktam // 95 // vyAlaH zRgAlaM na yuvA'pi bAlaM prahartumISTe'tra kadApi russttH| jinendrabimbAtizayAcchayAlu pArthe'pyajaM naiva mtnggjaariH||96 // rAzirmaNInAmiva toyarAzerAkRSya tuSyadbhirakAri devaiH| krIDApadaM saMpadamAzritAnAM samunnayanneSa girigarIyAn // 97 // purI surINAmiva vismayet kA rasA''turIbhAvamivonayantI / reje tadutsaGgApade'Gganeva jAlandharA''khyAtidharA dharAyAm // 98 // yasyAM vihArA vividhopahArA hArAvalIbhirmaNimauktikAnAm / divyAGganAnAM navagAnazabdairvitenire'mAnavimAnalakSmIm // 99 // pAzcAlikAnAmatha bAlikAnAM caityasthacitrekSaNavismitAnAm / netrAmbujAnAmanimeSavRttyA kaH zraddhadhAti sma na devalokam // 10 // caityeSu nityA''hatapUjanAsu hallIsakaryA janaraJjanA''sIt / tayA didRkSA''gatadevatAnAM vyadhAyi taadaatmynidaanhetuH||101|| devISu rUpAtizayo na puNyaM lAvaNyamaGge kamituH sukhAya / tavaiparItyaM bhujagAGganAsu vadhUjane'syAmubhayI prasiddhiH // 102 // kulAGganAnAM sakalA kalA'pi vaiphalyamAdhAsyata cejinAnAm / / puraH sphurannattanagAnavRttau naivAbhaviSyat suralokamohaH // 103 // saubhAgyazobhAvibhavena yasyAM vadhUH surINAmavadhUtagarvA / asmatpriyANAM priyatA'tra mA'bhUditIva naivAkSinimeSabhAjAm // 104 // 25 30 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 88-121 ] digvijayamahAkAvyam yAsAM sadAsssAM prababhUva dhIraH kAmaH samagrAvayaveSu dehe / harakriyAzuddhimivAcikIrSustAsAM mukhaM kiM jaDajena jeyam // 105 // anakSareNAmburuhAnanAnAM na sAkSarANAmupamApramANam / asminnaye sA zrutireva sAkSAt sAkSIvabhUvAkSayasaMnidhAnAt // 106 // sudhAdhare'dhAri yathArhavRttyA dhIreNa dhAtrAmbujalocanAnAm / tadAtmakatvena sudhA sudhAMzuH prAMzurna tAsAM vadanopamAptau // 107 // gopAt prakopAruNataH khavRttyai yazcA'dade vAsava bhaikSaminduH / mahebhyakAntAvadanaprabhAbhiH sanAbhirucairbhavitA kathaM saH // 108 // smarasya sakhyasmaraNAnnikAmakAmAndhalokairupamA vyaloki / chAyAbhRti strIvadanasya tasyAH prAmANyasAkSI na hi sAkSaraH syAt // 109 // vadhUjanAnAM zayane dvijeze prakAzatAM vAsavarUpalakSmIH / prAtastadAsyadyutivaibhavasya dAsye'pi nAsyAsssya vipANDurasya // 110 // laghubhavanninduralIkavinduzriyA'zrayat strIjanavaktrameva / sparddhA'pi varddhApanahetave'sya prAptasya duHprApamukhaprasaGgam // 111 // matibhramAd vibhramabhUmikAntAmukhe vidheyA zazino'pi zaGkA / prakAzamAtrAdavakAzamApya kSaNAdanaGke kSaNataH samApyA // 112 // tulAkRtaikatravadhUmukhena guNaiH prasiddhena jagadvidhAtrA / paratra candreNa vinAGgabhAramantye sphuTaM lAghavamudgamena // 113 // mAdhuryamAsAM vacaneSu dhuryaM vaidhuryavicchedisudhAzanAdeH / sudhAkareNeva mukhaprasattyai sudhAnidhAnAdupadA'pyadAyi // 114 // vaco vipacI kaNiteSu tAsAM mAdhuryamAdhAt svabhRteSu kiJcit / tatulyatA cet parapuSTavAcaH kAcaH samaH kiM na maNergaNe yaH // 115 // ninaMsayA tIrthakRtAM nitAntamupeyuSIbhirvibudhAGganAbhiH / mithaH parAvRttividhirvadhUnAM bhavatyalaGkAraparamparAyAH // 116 // dhruvaM suvarNAcalasaMnidhAnAd dhanezvarAnazvaratAM vadadbhiH / dhvajairajeyatvaguNaH puro'syA vrajairbudhAnAM manasA'bhidhAryaH // 117 // pravizya tasyAM puri pauralokaiH prastUyamAnaH sa niyogarAjaH / samAjamAnandayadArhatAnAM gavAM vilAsena jayazriyAssvyaH // 118 // jetA smarAdezvaraNapravRttyA dharmaM dRDhIkRtya purazcacAla / ayaM prasAdAd gaNanAyakasyAskhaladgatistatsimitipratiSThaH // 119 // udbhedinI kharNapayojarAjI nivedinI sauramahodayasya / puSNAti yasyAM kamalAvilAsaM tAM medinIpUrvapurIM yayau saH // 120 // haMsAvataMsA vibudhaprazaMsAsthAnAni yatrApsarasAM pradezAH / udIrayante surasArthalIlAM saudharmalokAbhigamapratItyA // 121 // For Private Personal Use Only 91 5 10 15 20 25 30 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [navamaH sargaH janaH sahasrAkSa ivAtidakSaH zuddhArthavRttyA zetakoTidhArI / rucyo virAjarjayavAhinInAM suparvabhiryatra vinodazAlI // 122 // sahasrazo yatra vasanti zUrAH kalAbhRtaH saumyadazAM prpnnaaH| manISayA gauravamAvahantaH kaavyaanubhaavykriyyaa'nussktaaH||123 // yadvATikAnAM paripATikAbhirAmodasAreNa vazIkRtAni / sadA ramante mithunAni divyAnyAmucya kalpadrumasaurabhAzAm // 124 // rambhAgRhANyadbhutasaMprayogArambhAd virmbhaadhikruupsNpt| kAntAnurAgAt samupetya kAntA yAthArthyameSAM kurute dvidhA'pi // 125 // jAtiH pareSAM vapuSAvizeSAdAmodamutpAdayatIti yuktam / sukhAya nRNAM kacacchado'pi tasyAH prasaGgAdiva vATikAyAm // 126 // phullanmahAmallivisandhagandhA''kRSTA nikRSTA api bhRgraajyH| udbhAvayante karavAlalIlAM smarasya nazyadvirahAtahatyai // 127 // gandhairanUnaiH karuNaprasUnairAkIryamANo'nudizaM praagH| narasya vazyaMkaraNaM smarasya dIkSAparIkSAvidhaye babhUva // 128 / / __15 unnidrapuSpekSaNavIkSaNena vyAmohayantIva ltaasmitaasyaaH| parisphuratpallavasaMjJayaivA''juhoti vizrAntikRte vanAntaH // 129 // vandArucArudyutidampatInAM hAsaiH paraM paavitpusspbhaasaa| tadvaktrasaurabhyabharasya caurairvAtairvivRttA'pi latA vRtaiva // 130 // jinArcanArthaM kusumoddidhIrSA harSAd vadhUkSiptakarairajasram / latAnikuJje mRdulapravAlazrIH zAzvatIvAsya vanasya jajJe // 131 // Aruhya pusspaavcye'nggvrnnsvrnntaa''linggitcmpkaantH| guptA'pi kAntA''bharaNaprabhAbhI rarAja kAcid vanadevateva // 132 // puSpANyavAkIrya taroH zirasthA bAlA khshaalaantrmaarurukssuH| mUlasthitAlIsmitaheturAsIt saubhAgyazobhA'nubhavasya lobhAt // 133 // srajAmajasraM racanena kAcit sAcivyamApa vajane vane'smin / priyaiH priyaistairvacasAM prayogairAmodyamAnA ramaNIsamAnA // 134 // hAsaprakAzaprasaranmahobhiH puSpAnavAptAvapi tadbhameNa / vyApAryamANA karamambujAkSI sakhIM paraM smeramukhI cakAra // 135 // jinArcanAzeSamazeSamanyA prasUnavRndaM nijazekhareSu / nivezayantI hRdayezvarANAM vivAhavelAsmRtiranvakArSIt // 136 // [122] 1 'zuddhArthavRttyA' zuddhA'nuddhAratayA yathArthasya / [123] 6 'kAvyAnubhAvyakriyayA' kAvyairanubhAvyA yA dravyasya vRttistayA / 2 'zatakoTidhArI' zatAnAM koTiM kriyA tayA yuktAH / nu vitarke / kAvyAH zukrAH / dharati, zatakoTirvajaM vaa| 3 'rucyaH' svAmI abhilaSaNIyo [126] 7'kacacchadaH' "kakacaH karapatre syAd prnthilaavaa| 4 'jayavAhinI' jayopalakSitA vAhinI senA vA / khyatarAvapi" / "cchadaH paye patatre asthiparNatamAlayoH" / 5 'suparvabhiH' devaiH zobhanotsavaiH / krakaca eva cchadaH pakSo'syeti varddhakiH sUtradhAraH / 25 30 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 122 - 151 ] digvijayamahAkAvyam arcAnuziSTA dayitairvisRSTAH kRSTAH sakhIbhiH kusumasrajo'nyAH / svaM saumanasyaM saha saurabheNa nyadhurmadhutryAptatayA vadhUSu // 137 // tasmin vane'rhadbhavanena ramye zrI AzvasenirbhagavAn cakAsti / yannAmavarNAmRtapAnamuccaiH karoti lokeSvajarAmaratvam // 138 // vanyebha-siMhAgni-bhujaGgajanye'janye'rirAjanya kRte'pyajanye / janyeta cetaH skhalanA na bhItyA yannAmamantrasmaraNapratItyA // 139 // nAmnA'sya sAmnA nRpatiH khadhAmnA samAnamAnandayatI hitArthaiH / naraM jayantaM yudhi raJjayantaM sainyAnadainyA~starasA rasA''Dhyam // 140 // kalAkalApaH sakalAtizAyI sphuratyamuSya trijagatsu mukhyaH / sabhAjanAnAM rasabhAjanAnAM sabhAjanaM nAma jayejjano yaH // 141 // tatraiH khatatrairapi naiva matrairmitraiH pavitrairapi yadvicitraiH / sAdhyaM prasAdhyaM tadihArdhapAtrairArAdhya mudbhAvayate'sya nAma // 142 // na nAma kAmaH samupAjagAma kaH siddhimuhuddhibhRto'sya nAmni | cintAmaNI satyapi satyacintA phalegrahiH syAnnahi kA vikAzAt // 143 // nAmnA''syadAmnA ca hRdo vibhUSA yasyAsti vazyA maruto vayasyAH / vizve yazaH saurabhametadIyaM tanvanti rudvaiva maho'nyadIyam // 144 // nAmnA mahAssnAyavidAM jinasya vinazyadApatparitApavRttyA / nRtyAni nityaM kamalAvilAsAt puraH surastrInivahastanoti // 145 // nAmnA'sya dhAmnAM nidhineva devairasahyatejaH prasarIsarIti / siddhyaGganA'pyaGga ! varIvarIti kIrtistrilokIM prabarIbharIti // 146 // nAni sphuradvAni jinezvarasya jAgartti ko'pi prabalaH prabhAvaH / samunnayan vaibhavamaGgabhAjAM laghukaroti sma bhavAnubhAvam // 147 // dhyeyaM paraM tatsudRzAM vidheyaM devAbhidheyaM kamalAdyupeyam / prasAdhayantI surasArthageyaM paTUkarotyeva yazo'dhipeyam // 148 // avazyametasya padau namasyannasyan vimohasya balaM vihasya | tasmin pure'sau katicid dinAni ninye niyogAdhipatirjayena // 149 // grAmAdanugrAmavihArato'yaM tyajannajasraM nigamapradezam / mohasya tattadviSaye'ticAraM kurvan nyaSetsId viSaye'ticAram // 150 // sa nAsIraM dhIrastapagaNasunAsIratapasA nirasyan mohasyAvanijanitajainaprabhutayA / nayasthiyA loke kRtakaraNacAturyavijayo niyogezaH zrImAnudayamadadhAd dhArmika vidheH // 15110 iti zrIdigvijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrI megha vijayagaNiviracite prasthAna varNano nAma navamaH sargaH // [ 139 ] 1 'ajanye' ajanye utpAte yuddhe ca / [ 148 ] 2 'vidheyam' kAryam / 3 'devAbhidheyam' iyaM devAbhidhA suzAM samyaktvavatAM dhyeyam / 93 vaNijAM sthAnam / "nigamAH pUrva digbhedanizcayAdhvavaNikpathAH" / [ 151] 5 'nAsIram' agrayAnaM mohasya | 6 'kRtakaraNacAturya vijayaH' kRtaH karaNAnAM cAturyeNa vijayo yena saH / [50 ] 4 'nigamapradezam' nigamo mArgaH, nigamAnAM 'akRtaka" iti padavibhAge akRtrimamaraNe cAturyeNa vijayo yasya // For Private Personal Use Only 5 10 15 20 25 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [ dazamaH sargaH dazamaH srgH| abjavandhuratha bandhurarathyAn nodayan pathi yathecchamanante / tatpipAsuriva vArddhiyiyAsuH pazcimAM bhRzamupAspRzadAzAm // 1 // vAruNImadhigataM dvijarAjaM vIkSya durNayapadaM vininISuH / zeSakoSa iva zoSakRte'ke prApa pazcimadigambaradezam // 2 // pUrvagotravizadIkaraNena praaptdigvrvdhuupribhogH| dhvastadustamatamobharapApakSAlanAya ravirabdhimiyAya // 3 // haMsa eSa gaganAmarasindhau saMtaranniva kraa''ytpaashaiH| pAzinA dhruvamanIyata tIraM vAGganAgatikalA'dhyayanAya // 4 // prollasatsitapaTaigaMganAndhau yAnapAtramiva mitracaritram / / tejasA nibhRtamaNevasadmAbhyAnayannayarucinijapAca'm // 5 // phenapiNDa iva maNDalametacaNDagornu vidhinA viyadabdhau / prasphuran varuNalokazizUnAM narmaNe'bhicakRSe satRSeva // 6 // prAgadhRtastridazarAjavadhUbhirAtmadarza iha bhaanuvimrshH| tatpratIpavaruNAmbujagbhiH sparddhayA nijagRhe jagRhe'sau // 7 // prAvRtaH sitapaTaiH kimu pUrvAdhIzitU ravimiSeNa shtaanggH| Asadad varuNarAjyajighRkSormAyayA'paradizo'pi sadezam // 8 // yajalAni mahasA khalu zuSyatyeSa zeSasamayAt savizeSam / tatpatirvaruNarADaruNasya sindhupAtabahupAtakamAdhAt // 9 // udyatasya gaganAmbudhitArAratnarAziharaNAdaruNasya / pazyatoharakalArNavaratnAnyAttumastagiriguptimadhatta // 10 // vairiNIbhiravadAtavidhInAM vairiNIbhiriva vaarunnloke| cumbane'sya vihite'dhararAgAcchoNatAmavRNutAruNabimbam // 11 // astabhUdharazilAsu vibhinnaH zAtakumbhanavakumbha ivaaH| tatkaNairgrahagaNairiva kIrNa vyoma somamahasA sahasA''pyam // 12 // bhAnurastagirigairikayogAd yogavAniva kssaayitvaasaaH| dUrato nijaparigrahamaujjhadU rUpyakA grahagaNAsta ime khe // 13 // prAviveza jaladhau jaladhautaM khaM vidhaatumrunnaamrhstii| ucchaladbhiriva tasya kapolAd vyAnaze nu timirairbhamaraiH kham // 14 // dUradezamabhijagmuSi patyo padminIbhiracirAd virahAA / vizlathA vidadhire'likabaryastatkacairiva tamobhirudIye // 15 // zUradUragamanAnmadapUrAd yannizAcaragaNena didiipe| mA'stu darzanamazuddhamamISAM padminIbhiriti maGgu nidadre // 16 // 20 25 35 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 1-33] digvijayamahAkAvyam strIjanairnidadhire maNimuktA digbhirunmukhatayA nizi taaraaH| sparddhayA vasudhayA viSameSormArgaNA iva lsdrucidiipaaH||17|| lehamucazikhagehamaNISu gehinI nidadhatI guNavRttyA / kAminAM manasi cApalatevA'kuJcitA manasijasya babhAse // 18 // bhUSaNairvapuSi vessvishessrvibhrmairbhinvairvintH| mohanena manasaH khalu pumbhiH kApyapUrvavaniteva niSeve // 19 // lambhitaH sphuTaramA caramAdrini khaNDatanucaNDarucocaiH / dAvavahnijanitAmidamIyairvyApibhUnanu tamastanudhUmaiH // 20 // sAkSiNAruNakRzAnubhareNa saMvyavAhya tanunA vijyshriiH| tatA grahagaNAkSatavargavistRtA nabhasi kuGkumakAntiH // 21 // nizcite bhuvijaye vijaye'smin mUrtadharma iva dhrymuhrte| zrInidezanRpatirvizati sma pAtisAhipuramudhuradhAmA // 22 // yatra citraramaNIjanabhogyA vATikA valayitAH pritstriH| zATikA iva lasatsumanobhirvyaktabhaktinibhRtAH puravadhvAH // 23 // pATikA iva manobhavarAjaH zAsanasya sumno'kssrlkssyaaH| vATikAH sumanasAmabhigamyA sphaattikaashmghttitaalighttaabhiH|| 24 // AkulA dvijakulaibahudhA''ryabAlakaiH sumadhurA madhumattaiH / zuddhajAtisumana:kamanIyA rAjadhAnya iva tAH sma rarAja // 25 // jhillikaarnnrnntkRtivelldvllipllvnikunyjpdaistaaH| prollasatkusumatArakarUpAjajJire nivasatirvasatInAm // 26 // mallikAsumanasAM kalikAbhirvezma vismydkndlikaabhiH| dampatIsuratakarmaNi tAsAmAnukUlyamiva zAzvatamAsIt // 27 // zAkhinAM ghanatayA'nalatA''su paspRze dinakRtA karayogAt / pallavaiH prakaTite'pi ca rAge'syAH vimRzya rajasaH samayaM nu // 28 // cumbitAM madhukarairviTapenA''zleSameSa savizeSamivaizya / vallimullasitapallavahastAmAliliGga dinakRnna kareNa // 29 // ucchalatparimalasthalagucchaH svacchatIvrakaramaNDalalIlAm / utparAgaparabhAgapizaGgIbhUtabhUtalatayA'pyanujaha // 30 // nirgalanmadhubharairghanavRSTiH kApi niirjrjobhirdo'ntH| dIrghikAcapalavIcisamIraiH kvApi zItamavinItamamUSu // 31 // ucchasata kusumagandhabhareNApyAsa bhAmara zrIH / sauhRdAdiva divaspatijeturvismayo na ramaNe smararAjaH // 32 // yoginAM nivasatAM vanadeze lInamAtmani pare hRdayaM svam / AcakarSa sumanaHzaradhArAvarSaNAnmanasijo vijayAya // 33 // * P sa / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 [dazamaH sargaH 10 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM etya yatsurajanI rajanISu maNDape sumanasAM sumnobhiH| khIcakAra surataM zukavAcA'mUSu tannRmithunAnyadhijagmuH // 34 // tAlikAvalicalAcalapatramUrcchitA jhupavanAt pvnaa''lii| padminI praNuditA''su vadhUnAM drAk cakAra ratakhedavibhedam // 35 // [iti vATikAvarNanam ] unnamadbhirabhitastarurAjyA vATikA suvittpairvilokyaa| sA vizAlatarasAlavareNa paryaveSTyata purI giriNeva // 36 // tatpurIzakRtabhUtalabhUyovairirAjadhRtadurgavibhaGgAt / tuGgatAM sa nu gataH kapizIrabhraduggakavalIkRtimaicchat // 37 // dveSibuddhiviSayA''varaNena bhUtalAbharaNavad varaNo'yam / zItagoH paridhinA kRtasakhyaM zeSakuNDalikalAgrahaNAya // 38 // zeSa eSa khalu zIrSasahasraM bhUmibhAradharaNAya babhAra / tadivobharasahe varaNe'syAH zIrSakoTirapi sAmpratameva // 39 // kuNDalIkaraNakauzalavRttyA nAgarAja iha yuktamadhaHsthaH / devarAjamapi kiM nu vidhitsustadvaduccataratAM sa jagAma // 40 // khAtikA''kRtibalAjalajanyaM pauruSA''valimiSAnnanu vanyam / sAlamuccayadhiyA sthalavayaM kiM tridhA bhajati durgamihaivam // 41 // vapravipramatilubdhatayaiva sarvato'vati digambarabhAgAn / taM jighakSamaruNada varuNaH kiM khAtikApadabhRtAmbudhineva // 42 // AlavAlajalamapyaniruddhaM sAlamedhayati kiM na vizAlam / khAtikAjalanirargalasekAd vapravRddhiruciratAmbarasImA // 43 // janmanaiva hi nirAvaraNo'yamambarAya kimu dhAvati vprH| ityavetya vidhinA hyanukUlaM nirmame'sya parikhAGkadukUlam // 44 // pAtisAhimahasA sahasA'yaM nirgalanniva jalaiH parikhAyAm / bhejivAn mahimavAn himavAn kiM saMnidhAya varaNAcaraNena // 45 // prasphuradbhirabhitaH kapizIrvaddhamauliriva saalnRpaalH| vahnizastrajanitadhvanisArairvArayannarijanAniva reje // 46 // [iti prAkAravarNanam ] rAjavama virarAja nagaryAH sarvadikSa vipnnisthllkssH| khelanAya kila maNDalalakSmyA'dhAyi zAriphalamasya miSeNa // 47 / / sarvato mukhamidaM savizeSaM vistRtaM kanakaratnagaNA''khyam / vizvamaNDalasamApatadudyasindhujAbhigamajAtarucIva // 48 // toraNIbhavaduDupratibimbA dhoraNIha zuzubhe vipaNInAm / paGktiyuktidhRtamAnavimAnasvarjayAya vihitonnatamauliH // 49 / / 20 30 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 34-65] digvijayamahAkAvyam vAsasAM vacana zuklatamAnAM tejasA suradhunIva punIte / darzanotsukanRNAM nayanAni sollasatturagatuGgataraGgA // 50 // vyaktaraktavasanAstaraNena zoNatAmadhigatA kacaneyam / vAhinIM nu vidhinA janitAM sA jetumudyatatayA dhvanimAdhAt // 51 // Apatad gajaghaTA''kulabhAvAda rAzibhirmaMgamadasya tthocaiH| kApi sUryaduhitudyutigarva saGkulaH sakalamapyapajahe // 52 // sAdhayantu caturaH puruSArthAnatra citrrucyshcturebhaaH| sarvatomukhatayA vipaNInAM zreNayo babhuritIva ctsrH||53|| dUrataH prayayurApaNarAjyA AkRtidyutibharairanayA drAk / nirjitA iva harinRpatInAM lajjayA kacana rAjanagaryaH // 54 // AbhimakhyajanitaprativimbAda ratnabhUmiSu padArthagaNasya / krAyako bhramavazAditarasminnApaNe'tra gamane'pi phlaavyH||55|| kharNarUpyamayapuJjitamudrAvyAjataH kimiha raajsvitroH| razmayaH satatavismayavRttyA susthitA rurucire ciramasyAm // 56 // saGkule'tivipule'pi janaughAt saGkule kila mithaH parimardAt / bhUSaNAt prapatayAlumaNInAM vRSTireva nikarairniradhAri // 57 // bhUbhujAmapi bhujArjitavittairvismayAya vaNijo vipnnisthaaH| rejire puri varItumivAptAste svayaMvararamAH paramArthAt // 58 // zreNayaH kimu parasparazobhAdarzavanmaNimayA vipaNInAm / tulyarUpavibhavAd bhramahetugrAmyavibhramavatISu bbhuuvuH|| 59 // vistRtA iva bhujAH puralakSmyAH sarvatomukhatayA janarathyAH / yatra tatra nidizanti vimadhyaM nAgaraM vividhavAstavavRttyA // 6 // dakSiNAdizi dazAsyapurIyaM suprabhA'pi ngrottrdeshe| pUrvataH sphurati parvatabhetturvAruNaM puramihAparabhAge // 61 // varNitaM na kavinA bhavinA vA kena nAzritamidaM puraratnam / evamAha sakalAsvapi dikSu vistaraniha ctusspthghossH|| 62 // - [iti zrIjihAMnAvAdanagaracatuSpathavarNanam ] yatra citrkRtcitrpvitrraajsaudhdhvldyutivRndaiH| nirmalIkRtapayAstanayArkasyonmukhIbhavati naamrsindhoH|| 63 // rAjasaudhazikharairnanu haimaistarjitaH suragirirnu ninngkH| zUrarAjadhiSaNapramukhaiH kiM rudhyate'sya parito bhramabhaGgayA // 64 // ratnarAziracitaipasaudhaiH prekSako hRtamanA iva srvH| rohaNAcalaruciM vimumoca zocate na laghumabhyadhikAptau // 65 // di. ma0 13 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [ dazamaH sargaH 5 15 uccatAM narapatenilayAste zUrarAjavasusaMpadamabhre / saMgrahItumiva ketukaraiH svairbhejire'jiramaNIramaNIyAH // 66 // pAtisAhisadaneSvanurUpaM rUpamadbhutatayA'pratirUpam / kiM vimRzya ravijAtigabhIrA vIkSate zapharikAparivattaiH // 67 // raajraajdhRtraajtpttttveshmvismykrdyutipuraiH|| tarjito himagirigalatIva pUjyatAmupagato'pi purAreH // 68 // bhUpasadmanivahaH khasurUpaM na nyarUpayadayaM bhuvane'pi / taddidRkSuriva masa kalindakanyakApayasi bimbamadhatta // 69 // sArvabhaumaravimukhyagRhasya chatratAM klyte'mbujvndhuH| pUrNimA himakaradyutisAdhumAdhurI bhajati cAmaravRttim // 70 // pUrvayodayagiriH pryaa''stbhuubhRduttrdishaahimshailH| Adadhe malaya evamapAcyA rAjasaudhamiti madhyabhuvA'pi // 71 // Agame'bhyudayabhUdharazRGge jyotiSAmahimaguprabhRtInAm / maGgalaM bhavati darpaNarUpe pAtisAhisadane khavilokAt // 72 // vistRtatribhuvanakSitibharturyad yazaH suratarugarimAdayaH / tasya mUlamanukUlatayaitad bhAsatAM sadanamapyalaghIyaH // 73 // [iti zrIpAtisAhigRhavarNanam ] zreSTinAM sadanasaMtatirasyAM bhUpasaudhaparivAratayaiva / rAmaNIyakamadhAdU bahudhA tu dhaatumukhymnnijnmmyuukhaiH|| 74 // asti yatra vibudhaH sakalo'pi divyarUpavasanAbharaNena / neha geharacanAsu vimAnazobhayA bhajati kazcana citram // 75 // parvataiH kimiva parvatabhettuH sarvataH sapadi shngkitcittaiH| sthApitAni zikharANi vimRzya nirbhayasthalamidaM gRharUpAt // 73 // tugatAmadhigatAH svavibhUnAM jAti-dharma-dhana-bhAgyamahattvaiH / ujjvalA iva tadadhyavasAyai rejire'tra nilayAdhyavasAyaiH // 77 // kAmakelilaliteSvabalAnAM sAhasAdbhutarasena nivaasaaH| sthairyamabhyupagatA iva guJjanmai~ladhvanibhireva vineduH // 78 // dahyamAnabahalAgarudhUpAdudbhavadalayasatkalayeva / chatriNaH sphuTacalAcalaketucAmarairvabhuramI nRpatulyAH // 79 // cAndrasAndrajalanirjharaNena kssiirsaagrtrnggnisstaaH| AlayAH kamalayA sahayogasteSu yuktatara eva narasya // 80 // kAmarAgavazataH sumanobhiH kAmarA vidadhurAlayalIlAm / pAmarA iva tadIkSaNalubdhA nAmarA vidadhate divi vAsam // 81 // 20 25 30 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijaya mahAkAvyam sadmanAM zikharavRddhivizeSairambare'mbara maNirdinamadhye | dRSTanaSTa iva yAti vadhUnAM bhogabhaGgabhavazApabhiyeva // 82 // Atape prasRmare'pi gRhANAmunnaterbhavati dhArmikaloke / dIrghikAkamalako malakozoddhanAdiva divAkarabodhaH // 83 // pAtisAhimahasAmiva taikSNyAd bhItabhIta iva zItavinodI | bhAskaro na kurute karapAtaM bhUtale sadanamUrddhani ruddhaH // 84 // sadmanAM kanakaratnavibhUtedraSTRhagajanita doSavighAtaH / bAlalAlanakapotakapotainyuJchana bhramibhareNa vidheyaH // 85 // [ iti vyavahArigrahavarNanam ] padya 66-97 ] tasthivAniha nidezana rezastejasA''hatasukhAbhinivezaH / kArayan nayapathaprathimAnaM vArayan jagati durNayavRttim // 86 // zrIjinezvaradinezvararociHsaMcayAd dhavalitAmbararucyA / varjitA janadigambaravRttiH strIvimokSasumatiH prasasAra // 87 // vyAhRtau hi kila kevalabhAjAM nizcayaH pravavRte zrutiyogAt / sarvataH sumanasAM pratibodhe saGgataiva madhupAyini vRttiH // 88 // noparAgaviMdezA kamalAnAmAkareSu dhanavatsu rasena / no jaDAtmani rucirdvijarAje no palAdanamanaH praticAraH // 89 // tatra rAtribhuja karmavirAme prauDhazItalarucerapi rAgaH / sAdhutopakaraNA''zrayabhAjAM sannayAnayavivekamadhatta // 90 // kAmacAra viratirjanatAyAstannimittatamasAM vilayena / saGgame savayasAM hi vibhASAvedinAM samabhavaddhitabodhaH // 91 // pApakarmaNi paraM bahulAbhe bhAvitA''tmasudhiyo vinivRttAH / brahmaNo hyupanayAnnijazIle dArvyameva sa madhurmadhurAGgAH // 92 // sadgurozcaraNa bhAravivoDhuH pAvanaM vidadhire svavarAGgam / pratyahaM bhajana-vandanakRtyaiH zraddhayaiva sudRzo'kRzarAgAH // 93 // AcakarSa samayapratipatteraGgacAlanapaTuH paramArtham / gorasAnmathanikAmatiruccaistatkSaNena gurudarzana cAruH // 94 // spaSTamArgamadhigatya dhanasya puSTaye'syabhavane'tha vane vA / rakSako'pi nivasannasubhAjo'pAlayat khalamudasya dayArdraH / / 95 / / sarvathA'pyazivabuddhiniSedhaH svIyadharmavividhavyavasAyaiH / AhataH purajanena dayAyAH khodayAya hRdaye'bhinivezAt // 96 // rejurunnatakarA nagarAntaH saMcariSNuvaradAni mahebhAH / garjitaiH prasRmarairadasIyaistarjyate jaladharo'pyatidhIraiH // 97 // * Pdeg dizA / For Private Personal Use Only 99 5 10 15 20 25 30 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [ dazamaH sargaH AtapaH pravavRte zubhakAryamAtmanAM samupadeSTumiveSTam / siddhasAdhanadhiyaH puralokAstavratAya prmodymmiiyuH|| 98 // kAlalabdhivazataH paramArthaprAptirityalasadehimatArtham / sajanAstamavamatya kRtArtha khaM vyadhurjapatapovratayogaiH // 99 // dehinAM pratihataM bhuvi jAjyaM svArthasAdhanamahodyamayuktyA / vyAhRtena kila bodhikarANAM khApa pApacaritaM vinivRttam // 100 // sauragauramahasi pratipanne gauravaM sa nagare pracakAra / dezarUpamatidezasarUpaH zrIguroriti nidezanarezaH // 101 // [iti prAtaHkAlavidheyadharmAcaraNayodyarthatayA varNanam ] tatra sotsavatayA caturo'yaM tAn vyatItya caturo'pi ca mAsAn / pUrvadigvijayasAdhyaniyuktastatpuro'tha purataH pracacAla // 102 // adhvani dhvanitajainavidhAnaH kaapthprmthnprnnidhaanH| bhavyacetasi mahodayadAyi nandayan sukRtadhAma jagAma // 103 // ugrasenapuramugramahinA tasya darzanasamutsukalokam / AgamazrutirasAd dhRtarAgamullalAsa kamalA''karayuktyA / / 104 // arglaapurmngltejonissptnbhrtnsmrhai| khagarAjanagarasmayavArtAvargalAkaraNameva vibhAti // 105 // sarvato janapadainijasAraM preSyate zakaTapUraNayA'smin / preSyakAniva viziSya vibhuSA kAzcanaizca baribharti puraM tAn // 106 // maNDanaM sakaladigyuvatInAM vaHpurasya dRDhasauhRdapAtram / saMgamasthalamidaM kamalAnAM sarvadevanagaraM pratibhAti // 107 // rAjarAjanagaraM nagarandhrANyadhyuvAsa kRtakinnaravAsam / zobhayA jitamanena pureNA'STApadaiH pratipadaM nibhRtena // 108 // yA dazAsyanagarasya purANAM dvApare pariNate suSamA''sIt / yAdasA'sya nagarasya purANAmaMzujAlajaladheH sadRzI sA // 109 // yanmahe sakalabhAdivizeSaH prekSyate sa tu na bhoginagaryAm / yanmahezakalabhAdivizeSastannimittamadhipaH sa hi tsyaaH||110|| dravyabhAvaghanavAsanayAthaiH zrAvakaiH paricitaM purametat / dravyabhAvaghanavAsanayAcastatsato na hRdato virameta // 111 // AstikAH sukRtikRtya viviktAH sevitAH svsurtaashybhaavaiH| AstikAsukRtikRtyaviviktA sevitA vasuratAzayabhAvaiH // 112 // pUrvavarNitapuraM hi yadIyA varNikeva hRdi bhAti kavInAm / tatpurasya nu cirasya sadasyaH kaH prapazyati na vRttavizeSam // 113 / / yatpurandarapuraM vapurantaH puSkaraM karakarambitamAdhAt / tatpurastrapitameva puro'syAH sauSThavabhramamivAvitumeva // 114 // 20 25 30 35 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 98- 130 ] digvijaya mahAkAvyam sundaraM yadi purandaradhAma syAditastadiha zUnyapade kim / tatprajA api ca mandarabhUbhRt kandareSu kRtamandira rAgAH // 115 // vibhramAdiva purekSaNajanyAnnizcalA hi sakalAvayaveSu / putrikAkapaTato'psarasastannirnimeSanayanA iha tasthuH // 116 // rAjadhAni bhuvane'pi mahattvaM tattvataH prabhavati sma kutastyam / zaGkaye'tivigataM nagare'smin vIkSaNena nRpavAsavadhAmnAm // 107 // kauzikaH sa khalu kauzika eva yannRpasya mahasA sahasA''sIt / prApya jIvati kathaJcana bhikSurdakSiNAM pratidinaM yamarAjaH // 118 // tannivAsanagarasya mayUkhAropamarhati kadA'pi na pUSA / sparddhate kimu surAzanayUSA gopayaHprabhRtipeya vibhUSA // 119 // [ iti AgarAnagaravarNanam ] darzayanti phaladA iha bIjaM mArgaNAnupavane purabAhyAH / zikSitAH purajanAdiva dAnaM gauravAya sulaghorapi vaktum // 120 // dmahe laghuphalAni gurutve lAghave'pi bhavatAM gurudAnam / unnamayya vinamanti taTasthAn pAdapA iti dhiyA kimu paurAn // 121 // vIrudhastanutarA api dadyuH kAJcanApyatimahAnti phalAni / taguNena zirasA'pi rasAlAstAH paraM nidadhate phalabhAjaH // 122 // zikSitAH kSitiruhaH puralokAd dAnadharmamiva bAhyavanasthAH / uccatAM yayurataH sumanobhiH zobhitAH parivRtA gurupAtraiH // 123 // dAnazauNDacarite kila patrAlambanaM vidadhate vanatAlAH / sarvato'pyupavanaM kSitijAnAM tanmahoccaziraso rasapUrNAH // pakSiNAmiva rutena vanAlIrakSiNAM sabahumAnamanUdya / dakSiNAM pradadate phalapuSpaiH pakSiNAM kRtamudastaravaste // 125 // ucchritA iva divastaruvargaM jetumIhitaphalArpaNazaktayA / zAkhino'rthinivahe sphuTarAgAH pallavairupavaneSu virejuH / / 126 / / te drumA api ca vidrumabhAsaH pallavairdhRtavipallavabhAvAH / nIrasaM padamitAH sarasatvAnmodamAdadhurato madhuyoge // 127 // bhojaneSu suhRdAM vipinAntaste janeSu militeSu yatheccham / modakArpaNakalAmupalabhya zAkhino'pi vavRSuH phalarAjim // 128 // [ iti upavanavarNanam ] 124 // bhUruhAmupavaneSu mahattvaM pAtrasaMgatirase bahuzAkhAH / vIkSya dAnarucirucatayaiva sparddhayeva vavRdhe dhanabhAjAm // 129 // yatra saudhazikhareSu kharAMzorvAjinaH skhalanazaGkitayoccaiH / utplutivyasaninaH prazalAntarlaGghayanti sasukhaM zuci mAse // 130 // For Private Personal Use Only 101 5 10 15 20 25 30 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 10 15 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [dazamaH sargaH ullilaciSuriva svarathasya ckrmekmmrodhimaaNshuH| vAjisaptakamudIrya balena yAnamuSya nagarasya samIpe // 131 // harmyamUrdhni virahAtavadhUbhI rAjJi rAhurucisaMskaraNAya / ujjhito mRgamadasya vilepastena nIlavapuSo'rkaturaGgAH // 132 // yatra tuGgagRhazRGganiviSTasundarIkSaNabhavasmaratApAt / yAti dakSiNadizaM malaye curuttarAM (2) himagiristhitaye'rkaH // 133 // yatra vAhanamRgAn mRganAbherAgrahAya kRtgiitvdhuubhyH| rakSituM kathamapIha tamindurdhattavAn dvijapa ityabhidhAM svAm // 134 // AlayA dhvajapaToddhaTanenAmantrayanti jaladAniva dUrAt / udyate bahujane vitarItuM yatra dAnakaraNAdhyayanAya // 135 // dAtRbhirjaladharA iva dhArAyavezmasukRtAH sukRtaa''ttyaiH| narmadA iva sadA jalamArgessaMnipatya vilulanti purastAt // 136 // cAndraratnavigalajalaveNyA yatra pauranilayA ghnruupaaH| prasphuranti capalAzcapalAkSyasteSu sAMpratamito ghanarUpAH // 137 // yatra vezmamaNidhoraNibhAsA pInatAmupanatAM pariyanti / jyotiSAM vasatayo bhramibhAvaspaSTataSTarucayo'pi tathaiva // 138 // niHsapatnaraviratnagaNebhyo nissaraddhanadhanaJjayayogAt / jADyamISadapi nAtra narANAM tena tejasi na sNshyleshH||139 // [iti AgarAnagaranAgarabhavanavarNanam] nirjitA jalamucaH zucidAnAbhyAsataH zataza eva mhebhyH| vidyutAM gutibharasya vadhUnAM tarjane'Ggamahaso na viklpH||140|| nizcayaH pratigRhaM kamalAyAH sarvato'pi purussottmlaabhH| citramatra madhumitranivAse no manAgapi ratipratipattyA // 141 // ullasatsumanasAmiha vRndaiH saurbhaatishykaaryniyuktaiH| bodhazAlibhiranusthalavRttyA dharmakAmavibhavaH paribhAvyaH // 142 // maNDalaM jayati ratnakarANAM yatra nistulakalAparipUrNam / mArgasaMgamadhRtAmRtayogaM puSTaye'GgAjamahodayalakSmyAH // 143 // yatra vaizramaNasannidhibhAjAM zuddhapuNyajanamaNDalarAjAm / prAstapUrvaduritaM caritaM drAga divyamohamupagItamadhatta // 144 // bhoginaH pratipadaM vilasantyanyo'nyasauhRdajuSo vibudhAste / bhUSaNaM paruSapauruSabhAjAM tajjagatrayamayaM purametat // 145 // IzvarA vapuSi kAmavikalpaiH pArvatI nidadhate dRDhavRttim / yA pinAkasuSamAviSamA sA taiH zritA pratidinaM guNayogAt // 146 // lakSmaNA balabhRtazca sumitrAnandanA vinayinaH shraamaa| sajjanA hi nivasanti tato'syAM no kaliH kalayate kila vRttim // 147 / / 20 25 35 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 padya 131-151] digvijayamahAkAvyam AstikAya suvimarzanadakSA AstikA ytikulsyspkssaaH| nAstikAnapi rayAd vijayante nAstikA nayarucistadamISAm // 148 // saurabhAvanicitaihuzAkhA vistRtairvividhpaatrsraagaiH| AgameSu viditaibahusadbhiryatra bhAnti bhavanAni vanAni // 149 // rambhAbhiH parizIlitaM mRgadRzAM dambhAciraM bhAvanA___ hetuH ketuzataiH zatakratupuraM jetuM zriyA'bhyudyatam / vIkSyaitannagaramapAtajaladhau laGkAkalaGkAptavad lInA kiM nagarandhramadhyamalakA mAdhuryavaidhuryyataH // 150 // sUreH zAsanapAkazAsanamiha prAptaM vimRzyA''darAt porA gAravahetave samuditAH srvbhjgmustdaa| tena zrIjayavAhinIva samabhUdutsAhinI bhUSitairAjadvAjigajendrarAjivivudhastraiNaiH prasAdodayAt // 151 // iti zrIdivijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite nagaravarNano nAma dazamaH sargaH // // zrIrastu prastute vastutaH // 10 15 ories*- - , Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [ekAdazaH sargaH ekAdazaH srgH| atha jinapathaM tathyaiH pathyairvacobhirihonnayan ___ kathamapi nRNAM mithyAmohaM vimathya smrthdhiiH| sapadi sudRzAM dvedhA cakre mahodayasAdhana mayamatizaye saursphaarprbhaavvibhaavsoH||1|| asamatamasAM nAzAdAzAmbarasthitirujjhitA __ grahakaragaNaiH padminyo'pi prbodhsudhaamdhuH| sadasi rasikazcakre vakretaraH samayakriyAM rucitamucitaM vizvasyAntaHsitacchadamaNDalam // 2 // bhaNitamabhavad vyAhArasya priyaM trijagatprabhoH sahRdayajanonnidrIbhAvaH sumAgadhabhASayA / bhavapariNatAnnATyaprAkaTyataH svata eva sA jagati janatA vRttiM matvA virAgadazAmagAt // 3 // lalitagatayo muktA sthANuM ghanA bhavanAGgaNe prayayuramalAM pAtuM tIrdhezvareritagosudhAm / prakaTitamahAkarSAt tarSAd yutA varasaura bhai stapasi mahiSIrUpA nAryaH prpiinpyodhraaH||4|| dhravamupanate zritvA mArga kalAdharamaNDale dizamavasarajJAnAM mukhye paraM janavallabhAm / aniyatatamAM matvA tattvAd vasuprabhutAM janA iha sumanasaH sarve dAnodyatA dyatimUhire // 5 // udayini gavAM bhAre sphAre prabhAkarasUcite bhuvanavalaye mArgAmArgaprakAzamupeyuSi / sukRtapaTutAM sabhyA labhyAM guroH paricaryayA samayanipuNAH kAraMkAraM guNA''zrayatAM yayuH // 6 // manasijarasaM sarva matyA'dhamatya dRDhavratA manasijarasaM bhavyA vizve'nubhAvya sadA'nugAm / kamalasadRzAM cetovRttiM vidhAya vibodhinIm kamalasadRzAM saGgaM muktvA na dharmamazizriyan // 7 // dharaNivalaye saurajyotirbharaidRDharAgatA bhRzamudayinI jajJe prAjJe tato jinapUjane / viSamamagamacchoSaM doSAkarasya vijRmbhitaM nibiDajaDatAheturmAripracAranivAraNAt // 8 // 25 30 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam katipayadinasthityA''dezaprabhuH sumanaHpriyaH kSaNakaraNataH sarvAnItiM vyudasya sadasyataH / jinamatamataH zikSAkalpAdinAdbhutamunnayan vinayinayanA''nandI bandIDitaH zuzubhetamAm // 9 // [ iti AgarAnagara vijayavarNanam ] madhu madhurimaprAgalbhyena bhramadbhiralivrajai vijayasamaya prajJaptyevAbhinItajayA''ravaiH / sa vibhuracalannunnaH puryA jayazriyamudvahan vividhaninadadvAdyaiH sadyaH samaM kRtamaGgalaH // 10 // avasaravazAt prAptaM sauraM mahaH samahAmaha mahamahamikAvezAdezAdivaikSya raveH sutA / capalakalikAhastaiH zIrSe vivodumivollasad vahanamucitaM tasyAdezaprabhoH purato dadau // 11 // purajanavadhUnAnaiH pAnaiH paropakRtau paToH kathamiva gatirnIcairnUnaM mameti puro guroH / taraNitanayA praSTuM pAdaprasAdamavApya kiM namanamanasA bhaktestavollalAsa vilAsinI // 12 // jaDaparicayAjjAgrattejonidherduhiturmama dvijajanaghanasnAnodbhUtAnmalAdiva kAlimA / bhavatu sahasA pUre dUre kramAmbujasaMgamA diti rasabharAd vIcI hastairnanartta puro'sya sA // 13 // haririha purA gamyAM ramyAM ciraM cakame rasAdU viSayavivazastaddehasya dyutiH stutibhAjanam / tara bahuprItyAdyApi vyamoci na sA'nayA tadayamudayatyantaraM paraM navanIlimA // 14 // murapuraripU kAmaM kAmodayena saridvarA mabhilalaSatustAbhyAM reme'nayAM'hiziraHsthayA / upapatisadRg veSAd dvedhA'bhisArikayA tato dvitayamabhavat kAlandyekA'parA harazekharA // 15 // guNapariNatA veNI vaiNIdRzo vasudhAkRte stapanatanayA haMsottaMsaprasUna vidabhitA / ramaNaviSayaprAvINyaM kiM na dIpayati sma sA pulinajaghanadvaitaM vegakramAt spRzatI satI // 16 // padya 1-16 ] di0 ma0 14 For Private Personal Use Only 105 5 10 15 20 25 63 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 106 25 30 mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRtaM ubhayatayorhasazreNI garucalacAmarai nitavibhutA'stokaiH kokairalaGkaraNAnvitAH / miladalipa yojanmaprekSAvicakSaNacakSuSI vibudhamanasAM vyAmohAyoddayateva raveH sutA // 17 // taTaparisarasnAna krIDAparAmbujalocanA calanakaTakAssvairvAde jitA varaTAGgajAH / tRNamiva bizaM bhojyavyAjAnmudA dadhate mukhe kRtavasatayo'muSyAM caryAM striyA iva zikSitum // 18 // madakalalaladrAmA kAmAzayAnugapakSiNAM bizakavalanaiH saMbhogArthaM kRtodvalanaiH zanaiH / rasapariNatistasyAM vazyAM karoti mRgIdRzaM sapadi padikAH pArzva tena tyajanti na kAmukAH // 19 // vihagamithuna krIDAvIkSAvazAdiva satvarA ntaraparigatAn zailAn muJcatyagamyadhiyA rayAt / jalanidhimadhiprAptuM smerasmarA''zayanoditA dinakarasutA yAntI lokairvyaloki rasodurA // 20 // [ iti yamunAnadIvarNanam ] svayamapi tadAdezAdhIzo'dhya rukSadarukSadhIvahanamacirAt prAptuM pAraM jayI vijayAnvitaH / lalitayuvatIgItaiH sureryazo bharadabhitai rnigaditamahA mAGgalyazrIH sariccaritonmanAH // 21 // sarasanayanaprekSApAdaprasAdataTasthatA - hRdayadharaNaiH saMbhAvyainAM hasatkamalAnanAm / puramatha puraH prAdakSiNyAt pravizya yathepsitaM vijayavidhinA''dezAdhyakSastadA mumudetarAm // 22 // parikarayutaH prAptaM pAraM vilokya tamaJjasA gaganajaladheH pAraM lebhe sahasraruciH samam / vimalamanasAM naiva nyAyyA nizAcaratA satA miti dhRtamatiH khasmiMstasmin vimRzya suvRttatAm // 23 // madananRpatiH sajjIcakre'zvinIprabhavadyutiM madapariNateH punnAgAnAM vazAbalamagrataH / dvijapatipuraskArAd doSAzanairdhruvavAruNI ruciparicaya nRNAmAsIt tataH sudRzAM mataH // 24 // For Private Personal Use Only [ ekAdazaH sargaH Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 15-32] digvijayamahAkAvyam gatavati rathe bhAnostasmin kSaNe vizarArutAM skhalanakaraNAd vAruNyAzAdhipAnavazAda girau / samacitamato loke jajJe rathAGgavighaTTanaM kalakalaravastadduHkhenA''kule nu vayaHkule // 25 // sapadi virahabhrAntyA strIbhiH samaM tarumAzrite dvijavaragaNe tatsparzotthAd rasAnmilitekSaNe / dvijapatirapi chAyAn pAyAnmadAruNadIdhitiH smaraparavazo diganArISu dhruvaM karamakSipat // 26 // smaravilasitaM rAjanyevaM vimRzya rasAdiva samayacaturAH kAminyo'pi priyaa''lymaayyuH| prakaTitarasA''zleSaM veSaM vidhAya manobhuvo bhuvanavalaye rAjyasyaikAtapatrabalodayAt // 27 // upahitamiva dvandvAdhAnaM vicintya manasvinA dhriyata hRdaye protsAhazrIstadA suratAzaye / karasarasijaprAptAM rambhAmivAmbujalocanAM samuditarasollAsAt sadyo'nukUlayituM dhiyA // 28 // matimanunayannUnaM prANapriyA crnnaagrhe| sarasavacanodgAraM dhIraH pibannadharAmRtam / hRdayanihitaM mAnaM cUrNIcakAra sa kaJcake dRDhatarakarakSepAda bhUmIparigrahamaNDale // 29 // lalitavapuSaikAnte kAnte khakAnanacumbini pulkklikonmessaa''shlessaadivaikymupeyussii| smarazarabharodbhedAnmUrchAzlathAvayavA nizi caturaramaNI kasyAvazyaM na vazyamadhAnmanaH? // 30 // ciravirahajaM duHkhaM pratyAdideza nidezakRd vividhavacananyAsaihAsarvilAsakaraH priyH| sapadi hRdaye tanvAveSTuM vadhUravadhUtabhI stata iva laghurlagnA kaNThe ciraM bubhuje'munA // 31 // kusumazayanAducairnItvA dhRtA bhujayoyuge mudamudavahad bhAryA vishvaamiyrvlaalitaa| praNayavivazA bhUSAmAlyAdike vigalatyapi __ na hi gaNayati tyAgI rAgI kadApi vasuvyayam // 32 // 1 P"* rt"| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 108 10 15 29 25 30 35 mahopAdhyAya meghavijayagaNikRtaM dRDhataraguNagrAhe'nyo'nyaM jane viSameSu bhUsamarasahite viddhe siddhe tatastrijagajjaye / pratigRhamadhupAd dIpAdhipotsava saMbhavatilakalalitaM tArAstArAkSanAcaraNaM divi // 33 // jagati sa guNagrAmA rAmA prasAdhitakuntalA _sajalajalarupamAlAdhAnA samAzritakauzalA / rucitaviSayA madhye kSAmA lasanmadhurAdharA sahRdayajanadvandvakrIDArasai ruruce tadA // 34 // rahasi hasitAM sadyo brAhmIM prapadya tayA saha praNayanipuNaH smAraM smAraM prayANamanAratam / vividhakaraNAbhogAllabhyaM sabhAsuratAzramaH samayavidhinA''dezakhAmI bhajan bubudhe sukham // 35 // pravacanamahAmAtRsthAnAnujIvini vallabhA navaratasukhairdigyAtrAyai jane vihitA''daraH / katipayadinAnyasmin nItvA pure sa puro'calad balamaviralaM puSNan mohaprahAravihAradhIH // 36 // [ iti saMprayogamAtravarNanam ] pariNatagajaH sAkSAduccaiH sumeruraharnizamatibalavatAM naivollaGghayaH samAhitalakSaNaH / gaNapatimano'bhISTastasya prayANapurassaraH samabhavadalaM garjan meghAnugAmirucistataH // 37 // bhuvi nihitadRg jIvAghAtAd digambaramaNDale dhvanijanitabhI durvAdAnAmayaM yuvarAjadhIH / ravivi puraH pUrvAcArapravRttidharo bha balabharasahaH saMkhyo'saMkhyopadezavidhau paTuH // 38 // kacana viSamasthAnaM matvA'tyajad bahudhA vanaM kacana samatArAgaM nRRNAM vicArya bahusthitiH / kacana vacanAdezAd dezAdhipAnapi modayan viditasamayo dhairyAnmerurjagAma puraHsphuran // 39 // karaparigatA saurIyasya prabhA vizadasthite rupanatagaNotpatti bhUyaH kalAvikalA''zayaH / sa dinaviSayAM zuddhiM rAjJo gamAgamasaMmatAM manasi vimRzan spaSTIcakre samAnanasAdhanam // 40 // caraNapaTutAyogAd dezAMstadevamanekazo viSayavijayI nyasyaMstatraM vazIkurute sma saH / For Private Personal Use Only [ ekAdazaH sargaH Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 33-49] digvijayamahAkAvyam 109 mathitakupathaH sarvAM pUrvA'vanImavanIpati pratimamahasA puNyAM mArgodayAdabhinandayan // 41 // puramatha puraH paurairgaurairyazobhiralobhibhiH parisarasaradgaGgAsaMgAdivA''zritamadhvani / subhagamagamannAmnA dhAmnA prayAgamanuttaraM muditamanasA''dezAdhIzaH prabhoH prbhyaa'bhyH||42|| tridazasaritodIcyAM caJcattaraGgapaTAzcalaiH praNayakalayA saMbhogAnte zramApagame kRte / puri nivasatAM yUnAM nRtyAt taraGgakarairmude bhavati taraNeH putrI bhrAtuH priyAM dizamAsthitA // 43 // ubhayabhujayoH sthAne yasyAH puraH saritau lasa dvalayakalayA vIcIlakSaiH prapazcitakauzale / zirasi vahate prAkAro'pi sphuranmukuTazriyaM nanu tanubhRtastasyA vazyAtmano kurute na kim ? // 44 // alaghusadanairyatrebhyAnAM kRtAmbaralambanai rupagataravestApAnnaiva kSaNaM janatAsukham / iti kRtamatirvedhA dvedhA saricalitocchrala dvimalasalilaiH zaityaM tasyAM vidhApayati svayam // 45 // divi surapuraM yanmAdhuryAd vicArya parAjitaM __ bhuvi naravapurdevaiH sthAnaM kRtaM rucirAjitam / praNayavazatasteSAmeSA'nvagAdiva nimnagA tadiha taravaH krIDodyAne babhumarutAmagAH // 46 / / sakalaharitAM madhyaM medhyakriyA'dhyavasAyata: samajani purI tIrtha vyarthIkRtAkhilapAtakA / RSabhacaraNapratyAsattyA vivekaparAtmanAM tulayati na taddizyA laGkA'lakA'pyanayA nayAt // 47 // nagarapaTale dhAmnAM sInA puraM nRpurandara pratimamabhito laGkAtaGkA'lakAdiniSevitam / tadiha yamunA-gaGge saGge prakIrNakavaibhavaM samanubhavatazcchatre sAle vicAlamupasthite // 48 // jinadinakarazreyastejaH prasRtvaramadbhutaM puri sumanasAM hRtpadmAnAM vibodhanataH zrutaiH / pariNamayatA''dezezena kramAt taTamIyuSA surasaridapi spRSTyA diSTyA'cirAdupatuSTuve // 49 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 35 110 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM // atha gaGgA'STakaM yathAdIkSAyAH samaye'bhyaSeci vibudhAdhIzairjineSvAdimo nAbheyo bhagavAn payobhiramalairdugdhAmbudheruddhRtaiH / tadvArA madhurA'dharAtalamalaJcakre'tha zakreDitA sA gaGgA jagatAM malApahRtaye vibhrAjate'dyApyasau // 50 // IzAnendraH zirasi vahate tatpravAhaM jinendobhaktyA brahmAdhipatirapi ca khAtmapAvitryahetum / haste nIrAsscamana vilasadbhAjane saMnidhatte devAH sevArasaparavazA evamasyAH prazasyAH // 51 // yenAsyAH payaso'dhipAnavazato rAjA'dhirAjo balAjetA bAhubalI babhUva bharataM bhUvallabho vA na kaH ? / sarvajJena paraM vrataM nidadhatA zrIzambhunocairdhRtA saubhAgyena sumaGgalApraNayinA gaGgA sunandA tataH // 52 // siddhAstvajjalapAnataH kati yatikhAbhAvya bhavyA''zayAH no vidyAmanavadyapadyalalitAM prApurna buddhyAH kati ? | gaGge ! zubhrataraGgasaGgasubhage ! zrIpArzvavizvezitu balye snAnavidhAnapAvanavane nairmalyamApAdaya // 53 // udbhUtAdhikuzasthalakSitibhRtaH prAptA varItuM svayaM kAzIzAGgabhuvaM rasaiH zucitarairnAmnA prabhAvarddhibhA / gAGgeyaikavibhUSaNA sucaritairnAnA punAnA jaga nairmalyAya sarakhatIpriyapadaM brahmakriyANAmiyam // 54 // gAGgaM sAGgaM haratu duritastambhamambhaH samastaM nyastaM khAGge subhagabhagavadbhaktibhAjAM paraM naH / vidyAnadyAzrayamatirayAt pUrayatvantarAya cchedAdU vedAdiva divasakRt tulyakaivalyasiddhyai // 55 // gaGgAsaMgAd vimalapayasA khAtmazuddhiM vidhattAM dhIre tIre'zramaramaNato yAtu me dhyAturaMhaH / spaSTazvetacchdapadamadastallaharyA mahArya [ ekAdazaH sargaH brahmasthAnairbhavatu kamalai rAjahaMsocitAyAm // 56 // tvattIre vasatastvadambu pibatastvaddhyAnamAdhyAyataH zubhratvaM tava pazyataH suradhuni ! zvabhrAt samuddhArakam / paGkaM darzanato'cirAd vinayataH snAtreNa gAtre'rhataH saMtApaM harataH prayAnti divasAH puNyAtmanAM bhAkhataH // 57 // devAnAmabhiSizcane tava jalaM kharge surairnIyate sArasyaM ca mude'bhyudeti vacasAM pAnAd budhAnAmapi / For Private Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patha 50-69] digvijayamahAkAvyam siddhAnAM taTini ! sphuTaM vighaTayasyahoghaTAmutkaTAm vizvAyAM khayamavyayaM sumanasAM dAtuM pravAhastvayam // 58 // rAjadrAjamarAlapativalayaistvadvIcihastaiH sadA's__ zleSo me saraso'stu vaktrakamalA loke na jAgran mudH| nityAnandanasaMpadaH pratipadaM bhUyAsurAzvanmadaiH kokAnAM ninadaiH padaizca vizadaigaGge'nuSaGge hitaiH // 59 // darzanAt sparzanAnnAMho harase hara ! secati / vimalaiH kamalaiH kasya gaGge ! tvaM geyviicibhiH||60|| [iti gaGgA'STakam] gaGgA mahAbhogarasaprasaGgAt snigdhAntaraGgA dhRtakAntaraGgA / sAdezamA calavIcihastAbhinanditaivaM bhuvi vandamAnA // 61 // patrAlilAlityamiyaM payojaiH prakAzayantI navavidrumA''khyA / sarasvatI sUryasutAM sakhI khAM rayAnmilantI dadRze'munA'pi // 62 // [atha triveNyA aSTakam ] zrImannAbhitanUjavArSikatapaHpUtoM paraM pAraNA __ zreyAMsena rasAlanirmalarasairdhArA balAt kaaritaa| sindhuH saiva sarakhatI tripathagA divyAmRtA sArataH __ zraddhAlupramadAzrukajjalajalaistatrArkajA'pyApatat // 63 // seyaM triveNI prasasAra sAraM sAravataM shaashvtruuptejH| trivarNasaMsRSTinisRSTabhAvaM prodbhAvayantI bhuvane didIpe // 64 // samavasaraNayoge nAbhibhUbhartRsUnorasurasurannAthairAgatairAgataiDyAt / kRtamakRtakabhaktyA pUjanaM tatra nAnAsthalajalajalavAhAt prAdurAsIt triveNI // 65 // prakaTatarajaTAbhirvismitasyeva lakSmyA jinanikaTavaTadroda'gdhavarSeNa gaGgA / iha ghumRNarasena brahmajA'modamAdyadbhamarayuvatirAjI sUryajAsaMniyogaH // 66 // kAlI kAlandikA''khyA salilavalayitairdivyagaGgAprasaMgA narmalyaM sAnurAgaM jagati vidadhatI mishrsaarsvtaambhaa| puSpakasaMniyogAda dhavalimakalitA raktasUtrAnuSaktA veNI vaiNIdRzo'sau prabhavatu suratAnandahetustriveNI // 67 // kRSNA kRSNAvatArA''zramaramaNavazAd dehabhAsAputrI sUtrAcchaktiya'nakti tribhuvanabhavinAM bhAvanAM vaiSNavIyam / brAhmI zaktiH sarasvatyamalajalabhare zoNabhAvaM dadhAnA zaivI zaktiH surANAM saridarikaribhIhAriNI vA viveza // 68 // sudhA zravantI vasudhAtale'sau sudhAbhujAM sindhuriti prtiimH| rAgAdivAgAd bhujagIva pAtuM tAM nAgalokAd yamunAbhrameNa / / 69 / / , Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [ekAdazaH sargaH viSaM tadIyaM kimivApahattuM sarasvatIyaM vidhinA niyuktaa| jajJe triveNI tritayA''zrayeNa zriyA jayantI suravaijayantIH // 7 // utpatti-vyaya saMsthititrayamayI tiirtheshiturvaangmyii| ___ bhUtA gaurjagatAM trayIM rasavazAdAmodayantI dhruvam / dvedhA tApamapAkarotu bhavinAM bhAsvatriveNIpadAda vedAnAM tritayIva bodhanadhavaM sA vyaJjayantI nRNAm // 71 // [iti triveNIvarNanam ] bhadrikA viSayadurgamamArga mArgayannatha nisrgmhaujaaH| prAcalat sa guNaropabalena dUrato'pahRtakaNTakavargaH // 72 // zuddhatazramadhivAsya samanaM saMpadA pratipadaM caturaGgam / zrIniyogapatiH pracacAla kauzale kRtamukhaH samitInAm // 73 / / adhvani dhvanitadigavijayazrIH pradhvare'dhvarakRtAM sa kRtaantH| IzvaraH svarasataH parazaktyA jagmivAn nihatamAravikAraH // 74 / / trAsayannasahanAn gahanAntaH kApi cApaguNakarSaNadhairyAt / sa kSaNena viSamA''gamavandhaM bhedayan nayanasauSThavamAdhAt // 75 // pUrvamArgavizadIkaraNena durnnyvyykRtaa''crnnen| unnayan khasamayaM nayavRttyA''dezarAT sumanAssa raraJja // 76 // zreNibaddhamaNirAzibhAsitAM citragandhizatapatravAsitAm / cAndranirjharaNavAriNA sitAM sa kramAcchivapurImavApatAm // 77 // ahamahamikayA'yaM gauravaiH pauravagairajani janitapUjastatra sutraamdhaamaa| puri duritavinAzAt pArzvasarvajJabhAkhajananajananatAyAmudyataH stotumevam / / 78 // [atha zrIpArzvajanmasthAnavArANasItIrthavarNanam ] purI surINAmapi mAdhurINAmeSA vizeSAd dhuri vrnnniiyaa| vANArasI yatra rasI vazI ca jano nivAsI sudRzAM vilAsI / / 79 // zrIpArzvabhAvAnudiyAya yasyAM prAcyAmivAntastamasAM vibhedii| tacittamadyApi kavibudhazca kalAdharo'pyabhyudayI samagraH / / 80 // dvijAdhirAjaH sakalaH kalaGka bibharti meSokSajhaSAlibhogAt / nimanjanonmajanatastadasya gaGgAprasaGgAdapi vRddhihAnI // 81 // nUnaM nivAso'pi surezvarasya dhulokagarva harate'tra sarvam / tallekhazAlA savizeSabAlA pratisthalaM saMprati dRzyate'syAm // 82 // mahodayo'syAM nivasajjanasya pratIyate sAkSarasaMgatizca / zivAnurAgo'rhati pArzvarUpe purI tadeSA zivasannidhAnA // 83 // gAGgaM payaH sannihitaM yadasyAM pIyUSapUraM kurute vidUram / Adyasya yogAjaDatAvinAzaH parasya jADye'gnimukhAssurAste // 84 // 20 30 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam sudhAzanAnAM jaDimA na yAti na lekhazAlAM yadamI tyajanti / kimevamAmRzya suparvalokaH puryAmamuSyAM vidadhe svamokaH // 85 // zrI pArzvaprabhuNA khajanmani purA premNA surA bhAvitAste sarve kimupAyayurbhagavato matvA'vatAraM pure / tenA''nandamayI purI samavasad vANArasI maGgalai padya 84-99] fficersslokavikAzikA zivapadaM nAmnA'pyasau kAzikA // 86 // yasyAM mahebhyanilayA divi vRddhimIyussauvarNazailazikharAlijigISayeva / patrAvalambanakRtaH khalu vaijayantIvyAjAnnavAmbara maNIramaNIya bhAsaH // 87 // sarve suparvasuhitA vibudhA nagaryAM paryAyametya nu nRNAmanRNaM nyavAtsuH / sau zriyA tadanurAgavazAd vimAnA mAnAtigA bhuvamayurmayudarzanIyAH // 88 // devAssgamAdanu nanu dyupure kiyantaH zeSA vizeSarucayo marutAM vimAnAH / AlokituM kimiti yatra nRNAM nivAsA uccairyiyAsava iti pravibhAnti zRGgaiH // 89 // divyAM ruciM nidadhire dadhireNugaurA mantarva sajjanatathArucinizcayena | ibhyA''layA nijaziraH sthitaketu hastairAmantrayanta iva mArgaNavargamasyAm // 90 // yasyAM paraM janasukhaM bahudharmarAjyaM niSkampasaMpadapi vaizramaNAnubhAvAt / aindrI sthitirdhanavatAM dvividhA tadatra yuktA digIzavaramantranimantraNA'bhUt // 91 // yatrAsspatanti sadanAni sudhAzanAnAM jyotirbhamAdiva divaH parivastu maikSya / zRGgairmahebhyanilayA adharazriyAM vo nAtrAvakAza iti vaktumivodrajanti // 92 // naipuNya puNyadhanavajjanarUpasaMpad bhUdevarUpaniyatA''zrayaNena yasyAH / spaSTAcatuSTaya suvarNadazA'vasAyAt tulyA'lakA bhavati kiMpuruSA''zritA no // 93 // 20 uccairdhanAni manasA samamAdadhAnAH pAtreSu yatra puruSA vibhavapradhAnAH / manye taduccagatisaMgatihetave khaM teSAM gRhANi pupuSurdivi varddhamAnam // 94 // paurastriyo nizitamastramiva smarasya nRNAM vazIkaraNakarmaNi sAvadhAnam / yAsAM svarUpavijaye'psarasAM priyatvaM yuktaM surAlayagatasya surAdhipasya // 95 // jADyaspRzA jalaruhA yadivendunA no vaktraM sakarNavidhinA tulayed vadhUnAm / vaivarNyamabhyudayate dvitaye'pyamuSmin yena kSaNena sudhiyAM sphuTamIkSaNena // 96 // patrAlizAlicaritaiH parito'pi padme sAmyaM vidheyamadhunA madhupAyipUrNe / tannAsti vastuvidhayA vanitA''nanAnAM yairnirjitA'dhararucA'sya supallavazrIH // 97 // rAmAbhirAmavadanairmadanaipuNena strIyopamApadavilopavidhirvyadhAyi / sAdharmyaGkiSu tato navabindurindurdevairnyavezi divi zUnyapade'ruNo'pi // 98 // varNyaH surAdhipasabhAsu sabhAsurazrIrindurmadakSatiramuSya viziSya kAryA / nAryAnanairiti gRhervavRdhe nagaryAM draSTuM parasparakRtAmiva vAdacaryAm // 99 // muktA paravyasanamabhyasanaM narANAM zAstrasya mRSTamazanaM vasanaM yatheSTam / di0 ma0 15 113 For Private Personal Use Only 5 10 15 25 80 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 114 mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRtaM puryAM vimRzya nilayA dhaninAM vimAnAnudyanti zaMsitumiva prabhayA samAnAn // 100 // uccatvameSu viSameSu rasAdivAsyAM vazyeSu digyuvativaktranirIkSaNena / anyo'nyamuccalitaketukareNasaMjJAprajJApakeSu bhavaneSu vidUratAyAH // 101 // mukhyaM sumeruzikharaiH samamasti sakhyaM dhAmnAM pure kumudabAndhavasAdhudhAmnAm / nirNIyate tadidamadbhutadAnazauNDakalpadrukalpapuruSottamasannidhAnAt // 102 // nAdRSTadRSTaruganiSTa gariSThariSTaduSTAmarAdijanitaH paritApalezaH / puryAM taduSNamahasA vihito'pi tApo mA bhUditIva vavRdhe janasaudhavRndaiH // 103 // siddhirdvidhA'pi nagare'GgabhRtAM susAdhA bAdhA na kAcana vane bhavane'vane vA / vizvatraye'pi mahatI vahatIha vRddhiM khyAtirna tadgRhamahodayavismayaH syAt // 104 // dadhe janairgirivarasya cirasya dhairyaM lakSmIH punarvipaNibhirmaNibhiH prapUrNaiH / gotrAsszrayazca sacivairavazeSa eSa nUnaM mahezvaragRhaiH parivRddhiveSaH // 105 // UrdhvaM divi sthitibhRto'pi surAnurAgAdAgAmukA bhuvi pure surabhAsure'smin / devAlayAH khalu mahebhya nivAsamUrtyA teSAM tathApi sa tathoccagatikhabhAvaH // 106 // ullakhya khecaragaNAn gagane'bhyayAsyan nUnaM mahezvaragRhANi mahAnti zRGgaH / pAdAvanamrazirasA yadi nAgalokasteSAM vilambakaraNaM bhuvi nAgrahISyat // 107 // puNyAtmanAM paricayAnnagarI garIyaH puNyairyulokajayinI jayanItipAtram / nRRNAM mahodayavidhiM sahasA'bhidhatte'sau dhairyadhuryamaNinirmitatuGgasaudhaiH // 108 // [ iti zrIvANArasInagara-nAgara bhavanavarNanam / ] [ ekAdazaH sargaH tatrAbhinaya jinapArzva-supArzvadevatIrthadvayaM savijayaM namayannanamrAn / zrIjainazAsanajayaM nagare niyogI zaktyodaghoSayadayaM hRdayaM dayAyAH // 109 // adhvAntare'pyasutarAM sutarAM taraGgairgaGgAM vyatItya kRtamArgabahuprayatnaH / gacchannatucchamunigacchavidheyavRttyA''dezaprabhurbhuvi vanAni mudA''luloke // 110 // atha upavanavarNanam, yathA upavanapavanazrIsaurabhAnuSNabhAvairmanasi manasijasya prAdurAsId vikAraH / tamatha kathamapi khaM zuddhamArgaprapannaM samayarasikavRttyAssvetya sa drAgarautsIt // 111 // anavadhividhibodhAnnirvirodhaprabodhAt sahRdayahRdaye'ntarnandayan nyAyadharmam / apathamathanakarmA saMkathAbhiH sudharmA'dhipatirupavanAntaH zrAntabhAve'dhyuvAsa // 192 // sphurati maruti mande tasya khedaM bibheda kizalayavalayAnAM cAlanaiH kAnanAlI / parabhRtabhRtakastat sAdhuvAdaM jagAda bhramaramukharabandistotrapAThAnusArI // 113 // suratarava ivAmI rejurucairvizAlA bahudalaphalabhArairnamrasarvAGgazAlAH / upavanasahakArAH spaSTapuSpaprakArAH pariNatasurasArthA''moditakSmApasArthAH // 114 // kanakaghaTita maulirmaJjarIbhirbabhAse prasRmarabahuvarNabhrAmarai ratnapUrNaH / sakalatarukuleSu prAjya sAmrAjyazaMsI rucirarucinisargasyUtacUtAkarasya // 115 // For Private Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 100-125 ] digvijaya mahAkAvyam 5 ghanatarataruzAkhAcchAdanAt kAnaneSu na taraNikiraNAnAM kApi saMklezalezaH / ghana iva vanabhUmau saMniviSTastadIyaprakaTakapaTavRttyA vizvavibhrAntikhinnaH // 116 // pramadavana vizokAzokavRkSeSvadhastAnmadhuramadhupa dennodbhinnakandarpasenA / jagati vijayalabdhyA gIyamAnA'livRndairyuvatijanamanaHsthaM mAnabhAraM jahAra // 117 // bhavati parasUryapazyatA rAjadAreSviti caturavacobhiH pUrvabhUcaJcalAkSI / gurutaratarurAjyA saMvRNotIva sarvAM tanumanupadagaGgAsaGgamAdeva sAdhvI // 118 // trikaraNadRDhazaktyA mAturApannivAryA tanayavinayavRttiH sadbhirevaM pradhAryA / vyapahRta iti bhUmerbhUmijaiH pUrvagotrAcaraNacaNamanobhiH sUryajanyo'bhitApaH // 119 // vanamiha bahurambhAssrambhasambhAvanIyaM dvijanivaha parItAzoka lokArcanIyam / bhavanamapi ca tAdRk pUrvadeze niveze bhavati vibhavasAmye prAyazaH saMniyogaH // 120 // bahusumanasAM smerIbhAvaH pureSu yathotsave prabhavati vayoyogyastAlAkaraH sudhiyAM mude / bhajati sarasAmAlIM prApyAGganAramaNA''daraM pathi vicaratA tenodyAne tathA dadRze sthitiH // 121 // lalitamasakRt krIDAssrAme kaperna vRSAkapeH kacidapi na vai tAlastAlaH paraM dhRtagauravaH / zukaparicayaH pAThe nRRNAM navAMzukasaMcayaH pramuditatayA''dezezena vyaloki mahaujasA // 122 // suratarucitA vATIpATI striyAH kacapaddhateH suratarucitA''deze tasyAdbhutaM samajIjanat / navakularuciprItyebhyAnAM mitho janabhojanaM navakularuciprauDhodyAne punarna mahotsavam // 123 // puri bhajanaH sarvo garvoddhuro dhRtakazuka stata iva vadhUvargaH pauraH parAkRtakaJcukaH / upavanagatau tenApAyi sphurat kalikA latA kacidupanatA devAnnaivAvaneH kalikAlatA // 124 // (dRDhatarakucaprauDhatvenAvarItumazakyatAM prathayitumiva spaSTIkurvanna tadguNasaMgatim // 124 // ) [ iti vA uttarArddhapAThaH / ] sa vanaviSayaM sthAne sthityA yayA vasupAyinAM savanaviSayaM sthAne gRhNan mano vasupAyinAm / prasavakalikAlAsssyaM pazyan kacid bhramarocitaM pathi na kalikAlA''syaM kaJcinnaraM bhramarocitam // 125 // For Private Personal Use Only 115 10 115 20 25 30 35 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [ekAdazaH sargaH zrIphalairaviralairbhuvanAni nityamutsavahitAni vanAni / tAni vIkSya kRtasaMvananAni tuSTuve sa janubhRjananAni // 126 // pUrva zrIjinavIradhIracaritaM durgopasargAdikaM dhyAyaM dhyAyamupAyataH sthirtmaastdvismyaa''svaadtH| khaM puSpaughamavAkiranti taravaste'dyApi tIrthasthale smAraM smAramamI samIrakapaTAt kiM ghUrNayantaH shirH||127 // kacanavananikuJja pratyayI prAptarUpaiH __ svayamiha samupetyA''zizriye deshbhuupaiH| avikRtakRtahastairnIyamAnaH purastAt samitisahitavAcA''dezarAjaH pragalbhaH // 128 // [iti pUrvadezamArgavanavarNanam / / suvarNasAvarNyaruciH sarobhuvAM galatparAgairaruNAMzupAMzubhiH / tenollalo'tha suvarNavAlukA sarigariSTaiH karibhiH paristutA // 129 // devadUSyazakalaM purA'rhataH skandhataH zatamakhena dhAritam / saMpapAta janapAtakacchide tad dadhAra jaladhArayeva sA // 130 // tamasi taraNikalpaH kalpavinirvikalpaH kRtasukRtavinodaH prAptatIrthapramodaH / manasi nihitavIrastIramasyAH prapede paTuvahanabalenottIrya veNI savIryaH // 131 // kacanavacanabhaGgayA''rogyayogyaprayatnaH karaNakaraniyuktAn bodhayan yodhalokAn / viditaviSayazaddhistejasA''dezarAjaH pramuditanRpacakraH zakralakSmyA rarAja // 132 // katipayaviSayANAM nigrahaM vigraheNa viddhddhikbodhisso'dhikaare'dhiruuddhH| yatinRpatiravApAvApajApodayazrIraviriva divasA''sye pattanaM pUrvabhUmyAH // 133 / / matvA tattvavidastadAgamamiha zraddhAdhanA sAdhanA nyAnIyocaturaGgapuGgavagajAdIni svayaM taiH samam / prauDhA'DambarapUrvamabhyayuratiprItA vinItA''zayAH pUrvApattanavAsinaH prazaminaH zrIcitrabhAnUdaye // 134 // iti zrIdigvijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite udayazrIkalite pUrvadikprayANavana-bhavana-nagaramArgavarNano nAma ekAdazaH sargaH // 15 20 25 // shriiH|| chaH // kalyANavalliH pallavavatI bhavatu / / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 126-14] digvijayamahAkAvyam 117 dvAdazaH srgH| AnandameduratayA duritairdurantairmuktena tena guruNA guruNA''dareNa / saMyujya pUjyavidhinA sudRzastadebhyA antaHpuraM tamatha ninyuramanyumAnyam // 1 // garjatsu vAdyanivaheSu calana samityA''dezaprabhuH prabhutayA'nvitapArzvanAtham / / caitye sametya saha saGghajanena vRttaistuSTAva tuSTamanasA parapuSTabhAvAt // 2 // svastizriyaH prnnypaatrmmaatrshktishcintaamnnirdinmnnirjinpaarshvruupH| yasyAM sadA'bhyudayavAn bhuvanAvabhAsI sA pUrvadiga vijayatAM jayatANDavena // 3 // phullatphaNIzvaraphaNAmaNizoNarocirucIyamAnamasamAnamamAnamAha / yasya prabhoH zirasi sevakasevyabhUternityaM mahodayamiha dvividhaM prasahya // 4 // prAcyAmivAbhyudayino jinapArzvamUttau bhaktyaiva vazyamanasaH shshimukhykhettaaH| 10 vaktraM zazIdharaphaNAmaNikaitavena bhaumAdayo dinakaraH kanakAtapatram // 5 // yena prabodhavibhavaH kamalAkarANAmutpAdyate dyutibhareNa tamo vibhidya / sphurjatphaNAmaNirucA'ruNimA'nubhAvazcintAmaNirdinamaNistadayaM prtiitH||6|| sacavAlamapi modayati svabhAsA'bhyAsAt karoti bhuvane jaDatAvinAzam / nAstaM prayAti sumanassu kRtAvabodhasteneza! eva vijayI bhuvane dinezaH // 7 // 15 yaH pUrvagobavizadIkaraNe paTIyAn rAjJe hitaM vasu dadAti sdaa'tishaayii| kartA prabhAvavibhavena jagatprabhA''DhyaM pArthAt tato na hi paraH paramArthabhAvAn // 8 // khyAtiM yataH samabhajad bhuvane'zvasenAhvAnaH kssmaaptirtispRhnniiytejaaH| yadvA mayA'pyadhigatA suguNaiH prazaMsA prAcyA sa kiM na savitA savitA vibhuutyaaH||9|| pUrvAharijananataH sakalAditeya dhyeyA babhUva nvbhuuvrvrnnniiyaa| kAzyA prakAzya nijarUpamataH sa bhAvAn pAzvA'khyayA vijayate jytejsaa'yH||10|| yasya prabhA priyatamA''yatamAnasasya rAjanyajanyamahitA'vahitAnurAge / muktvA paraM janapadaM sahacAracArustasminnihArhati kimarhati nArkarUpam // 11 // 25 bhogIndranirmitasahasraphaNAmaNInAM rocizcayairdhavalayan valayaM dhrnnyaaH| kSudragrahAdilalitaM harate samagraM tasmin sahasrarucitAnucitA kathaM syAt // 12 // yasyottarAyanamapi prakaTaM bhujaGgacchatrA''zraye pratapatastapasA''tapena / taddakSiNAyanamaho kalikuNDatIrthe sAmyodadhestaraNisAmyamamuSya mukhyam // 13 // sUryaH pupoSa janane sati mAsi pauSe dhAnnAM sahasramadhikRtya jinasya sevAm / 30 nUnaM tadUnamabhavanna kadApi tasya yuktastato bhuvi sahasrarucirjino'pi // 14 // 20 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 118 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [dvAdazaH sargaH doSAkRtirvinihatA vapuSAMzupoSAt zoSAya vA prakaTitaM bhuvi pngkraasheH| padmodayaM praNayatA praNayena yena citraM na tatra varatejasi citrbhaanoH|| 15 // pUrvodayaM nidadhatA vidhinAdhimitraM mitraM vidhAya sasRje bhuvnopkaarH| pArzvana vizvavibhunA kamaThapratiSThA prAntaM prakAzya dharaNIdharasaMniyogam // 16 // yaH padminIhRdayamadhyagato'pi kAntyA tatyAja rAjamahito na suvRttabhAvam / kRtvA''tapaprakaTanaM ghaTayannavanyAM pAdaprasAdamuditaM bharatapradezam // 17 // pArzva na muJcati kadApi kaviryadIyaM prItyA purassaratayA jndrshniiyH| tadvavudho'pyanugatAvapi to prabhAvAt prAptodayAviva tataH zucisaMcayena // 18 // uccairgiraH stutipadaM jagadurna bhogA yasyA''game bhuvi spksstyaa'tidkssaaH| 10 gAvaH punardizi dizi pramRtA rasaughazrutyA priyAH sumanasAM rucivarddhanena // 19 // sarvasya vazyakaraNe nipuNA guNADhyAH prAdurbabhUvuriha bodhikarasya vAcaH / ujAgaraH sakalanAgaranAgaloko yadarzane sphurati sAdhayati khamartham // 20 // yasyAGgakAntivibhavena visarpataiva darpo'pi kauzikakRtaH parisarpati sm| nidrANatAmanubabhUva paraM kuvelAsthAnaM saro'bhigamanIyamabhUjanAnAm // 21 // vizvaprabhAviha viveza vidhernidezAt sUraprabhA'ruNatayA'bhyudayaprasaktA / tenA'dharo dharati rAgadhuraM viziSya zeSaH prabhAkRti tataH sita eva veSaH // 22 // saumyA rucirmukhasaroruhitIrthabharnurvaprAtapatraracanAsu mhendrlkssmiiH| muktAlatAsu navadhiSNyakalAvilAsaH zIrSe phaNAmaNigaNe taraNiprakAzaH // 23 // siMhAsane samupavizya gavAM vilAsairvizvaM vibhAsayati vizvavibhau jineze / vyarthIbhavastadiha nirmaladharmacakramUrtyA puraH sphurati bhRtya ivoSNakAntiH // 24 // naikaH prakAzanapaTustaraNistrilokyA na dvAdazApi vidhinAvadhinA'vagatya / cakre'sya mUrdhni phaNisaptakamutphaNAsu pArzvasya saptabhuvanapratibhAsanAya // 25 // jyotirbhare pramRmare bhagavAn sa sUryadvIpAdhipapratikRtiH kRtinAM vibhAti / jAtiH sahasramahasAM maNibhittivimbazrIcumbanena kurute gurupAdasevAm // 26 // ravidvIpAdhIzaH prabhuriha vinirNIyata itaH zatastomaiH stutyaH pratidinamayaM nAma shtshH| jinaH pArzvazcintAmaNiriti mano'bhISTakaraNAd bhuvi khyAtaH prAtarmama viSayatAM yAtu sa nateH // 27 // stutveti pArzvataraNiM taraNiM bhavAbdhervAJchAsuradrukaraNiM saraNiM zivasya / dharmAzraye sthitimadhAcaturo'pi mAsAnAsAdya puNyasamayaM bhagavanniyogI // 28 // uccaiHsabhAmiva divaH prasaratsudharmA''khyAtAM sa sAdhuvasateH zikhare prapadya / / tatraikSatA'khilapuraH suSamA svabhAsA''dezaprabhustribhuvane'pi nidarzanIyAm // 29 // yatrottuGgavihArahArilalitairmAnAd vimAnA divaH pracyutya pratipattaye dhanavatAM saudhazriyA shishriyuH| 20 2.5 30 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 15-38 ] digvijayamahAkAvyam tacihnaM tu gavAkSalakSavilasadUrambhAnurUpAGganAprekSAbhiH sahasA'nimeSanayanA devA ivAmI janAH // 30 // yatroccaistaracaityaketucalanaistrastA ivetastato bhrAmyanto'pi mRgAdayaH priyatamA rAjJaH zramaM neyati / nakSatrANyata eva tA grahagaNagrAheNa rAtricarA meokSAyatarAzibhirdRDhataraM baddhA sudhArazminA // 31 // yasminnibhyajanAlayairnu vijitA devAlayA vyomani bhrAmyanti sma savismayAstadanugAH sUrAdikheTA api / svarNa svarNagirerjighRkSava ivonnIya svakIyAn karAna kSINAkSINatayaiva rAjJi viditaM dAridryameSAM tataH // 32 // saudhAnAM kiraNaiH parAjitatayA'pyAvazyakAbhyAgamA nakSatrANi samAgatAnyapi samuttambhya svahastaM madAt / na sthAtuM prabhavanti tena purato'zvinyAH pracAre nizi rAjJaH sArdhamapi tyajanti na manAk zUnyasthalasthAnyaho ! // 33 // mukhyaM saukhyamamuSya saudhavasane matvA surairujjhitAH kiM teSAM nilayAH paribhramamadhurnissArayogAdiva / niHzrIkA iva nIrasAyanaratA nityaM tamaHsaMgatA nakSatropadhinA kacinmRgaziraH sthAnena zUnyAstataH // 34 // yatrottuGganivAsazRGganivahavyAsaGgasaGgharSata stArANAM sakalA'pyahAri suSamA raudrAkRtistAkhataH / udvRttaiva hi kRttikAzatabhiSakasaGge'pi tallohitA GgasyAharniza vikriyApariNatirvyAhanyate nAnyataH // 35 // sevAyai jinarAjarAjatalasaccaityavrajasyAnizaM devA yatra pure surezamahite pauracchalAdAyayuH / taccheSaH pratibhAsate nizi kaviH kANaH kalaGkI zazI vakraH paGguratho'zaniH sa niyataM kharge nivAsI janaH // 36 // yahAlimahAmahobhirabhito vistAribhistArakA dhIzaH pANDuritaH kalaGkavikalazcitrAya yAvad bhavet / tAvat tuGgagavAkSasaGgatavadhUrAsyopamAsaMbhrama cchedAyeva sukhena taM vitanute nUnaM tathaivAJjanAt // 37 // prAtarbhAnurayaM tathAdyutibharairakhena vibhrAjate zrIratnAkarato'pyupetya vivasuH kopAruNaH khAtmani / saMsthAne karacAlanAdiha nRNAM spaSTAn maNInAM gaNAn manye prAptaruciH karoti bhuvanaprodbhAsanaM so'cirAt // 38 // For Private Personal Use Only 119 5 10 15 20 25 30 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 120 mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRtaM saudhAdaGkuritaiH karavyatikaraiH khakhAminAM kAminIlokasyAssa sauhRdena zazinaH kAryaM nihantuM rayAt / yAvannirmalatA kriyeta suciraM tAvat tadIyAssnanA bhojaprekSaNalajjayeva sa punaH spaSTaM kalaGkI vidhuH // 39 // uccaistvena mahaukasAM dhanavatAM grISme'pi yat ketanai rvAyuvyaJjanayAskriyanta harayastIkSNadyuteH susthitAH / tenAmI haritatviSA'tra paritaH kharNAcalaM bhrAmukA vismerasmarato'zvinImanugatA dhAvanti tatkAmukAH // 40 // nakSatrANi kathaM vrajanti paramaM pAraM viyannIradheH prApyaM pAdasahasradhArihariNA vegena saptArvatAm / puryAmibhyamahaukasAM pathi na cedAlambanaM sundaraM hAsAbhyAsavilAsalAlasavadhUpremAbhilASekSaNaiH // 41 // proccairgantumivotsukairjanagRhaidya jetukAmairdivo' bhyAhUteva kimazvinI pratipadaM ratnAGgaNe vimbitA / bhItastaccaritAd viziSya sakalaH kharloka evApatad jyotiH saMkramaNacchalena padayosteSAM sphurattejasAm // 42 // svarlokaM prabhayA'dharaM vidadhatA nakSatrabimbopadhestenodasta iva dhvajavrajatanurhastaH prazastaH zriyA / saudhAnAM nivahena zuddharucinA tatrendusUryadvayaM krIDAkandukacArucitracaritaM dhatte'pramatteGgitaiH // 43 // sphItiM sAtizayAM vimRzya hariNA yatrebhyalokaukasAM nityaM svargavighAtinIM pravidadhe vighnAya tArAsthitiH / teSAmucchritaketanaiH pracalitaiH saMghRSya dUrIkRtA stA astAcalagaNDazailalulitA gacchanti vicchAyatAm // 44 // saudhAnAmabhivarddhane'ntaragatAstArAvatArA api vyAdhUyanta kRtAntarAyakatayA mUrddhanyadhanyadhvajaiH / tenAmI pratibhAnti caJcalatayA vArddhestaraGgA iva 1 A "sphArti" [ dvAdazaH sargaH nAsUyA'dhyavasAyinAmiha bhavet kutrA'pi nityA sthitiH || 45 // saudhAnAM nikarairmahonnatidharairdaNDai rihA bhraM kaSai rutvAtAdiviSadrumA vitaraNaiH sparddhiSNavaH svAdhipaiH / tanmUlaM sphuTameva dUrapatitaM citrA vizAkhA tathA patrANi pratibhAnti kAntivilasattArAvatArazriyA // 46 // For Private Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam atyuccaistaracaityamUrddhani lasat siMhaprasaGgAnnabhaH siMhI sUnumasUta rAhumasitaM prAhustamanvIkSakAH / antaH saMgataputrikA janamukhAmbhojanmalakSmIbhara spardviSNoH zazino'nuvAhanazazavyAditsumasmin pure // 47 // azvinyaH prativezma vismayapadaM brAhmIpravRttiH parA cAro'pyAhitamaGgalaH zrutiruciH spaSTA vudhaiH saMgatiH / sUraH pUrNakalAdharaca sakalo lokaH kavitvAzrayastajyotirgaNabhAsure'tra nagare nyAyyA gurorAdRtiH // 48 // mA drAkSInnagarIjanaH parijanaM rambhAdikaM khaH patestuGgatvena nijaukasAmiti dhRtAntarjAlikA vedhasA / tArANAmavatAraNena sahasA tAM nAgare jAgare vAyurdaSTisukhAdyadRSTavibhavAt prAtarvidUre'karot // 49 // asmAkaM suhRdaH kSamAgharavarAstuGgazriyA tAn dviSan indraH kIdRgitIzvarAzrayagaNaM varddhiSNumAlokitum / dyaurmatvA'ticalAcalagrahamiSAduccaiH zrutizcAzvayuga padma 46-54 ] vRttyA'stAdvidarIrvi hastakalayA sadyo bhajatyanvaham // 50 // atyuccaiH zrutisaMpadAmRSirucivyAsaGgataH prasphuTaM brAhmInirmalatAjuSAM dRDhatayA sanmArgamAseduSAm / AdityadyutizAlinAmiha bhavet kiM jyotiSAM vibhramaH pAto vAstagirau puronnatagRhaiH pAdAH skhaleyurna cet // 51 // jyotirhavyabhujAM kuto divi bhavet vakre'ticAre'thavA gatyA mArgavimuktiratra mahasAM rAjJaH prasAre'pyaho ! | atyuccaistara sodhamUrdhni vilasallokSaNAkSaNA dasyAM cennahi vibhramaH prasarati dvedhA prabhA''cchAdanAt // 52 // sanmArgeNa gurormahodayadazAyuktA''layAnAM jane kSetrajJe bahudhAnyavRddhidharaNaprauDhiH prasiddhA''game / sarvAsszAsu phalAsssyatA kSitibhRtAM sArasyamAvazyakaM nRRNAM kAmanayAssdareNa phalitaM sAbhoga bhogazriyAm // 53 // ibhyAnAM gurudaivataM priyataraM citte sacetA janaH sarvo'pyazvayugena sA''bharaNitA bAhulyamojakhinAm / netrAbhIpsitasaMgatirdvijapatiH prAbhAkarIM vA ruci dhatte tatra pure na citravidhaye jyotirmahattvaM gurau // 54 // kAntaH zAntavidhernizAntamamalakhAntaH khasiddhAntavid na bhrAntaH kacidarthasAdhanakRtau zrAnto na satkarmaNi / di0 ma0 16 For Private Personal Use Only 191 5 10 15 20 25 80 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [dvAdazaH sargaH yasminnirvyasanaH paraM suvasanaH zraddhA'tizAyI janaH saudharmasthitilakSaNaM samucitaM tasminnaho ! pattane // 55 // vizvA''khaNDalamaNDalImanunayan zobhAdhanaiH sAdhanai ni:sAmAnyavadAnyatAdisuguNairyatrA''stikAnAM gnnH| tatraizvaryakathAM sadA'pyavitathA gaGgA''zrayAt kurvati satyaH zrInagare'sti varNanavidhirdivyo'bhinavyazriyA // 56 // tatra vyatItya caturazcaturo'pi mAsAnubodhibodhini jane jinadharmadAyam / kurvan vimohabalamucchalitacchalena vegAz2igAya muniyoginiyoginAgaH // 57 // prAsthApayada vidizi havyabhujo bhujaujAH pAdAticArabalamaskhalitaM khalaiH sH| samyaga muhUrtasamaye samaye prasiddhaM sammetatIrthamatha nantumanA vanAntaH // 58 // zaddhA''zayaH svayamapi kramatazcacAla vAcAlayana jyrvairdshdikkdmbm| nirvAsayan janapadAdanayapravRttiM kRtvopadeza-viniveza vidheH prabandham // 59 // saivAnurAgaparabhaktiranena dhAryA smAryA smRtizca manasA gurugautmiiyaa| zAleyasaMvaraparikramaNena mArgamabhyasyatA bhuvi kRto'vikRtaH prayatnaH // 60 // kRtvA viziSya samitiM vacasA raraJja sa prAkRtapratipadasthitimAdadhAnam / bhUpAlavargamapavarganisargarAgAcaryAparISahasuhaH sahasA'dhvacArI // 61 // advihArabhavanAda vividhopahAraprAptAM vihAranagarI kramato jagAma / saGgrAmasAdhucaritairbhuvi gIyamAnairAdezabhUpatiratipratipannadhairyaH // 12 // tatrApi caityanamanAnna manAga viSaNNaH stotuM svataH pravavRte jinabhAvato'rcAm / pratyakSataH kSatatamastamapArzvanAmnaH sarvArthasAdhanavidherjitatIvradhAmnaH // 63 // svastizriyAM nivasanasthalamAnanAbjamajaM jigAya kalayaiva sadodayena / yasya prabhoH kamaThadappaharasya kAmaM kAmaprathAbharaharasya manoharasya // 64 // khastizriyaH subhagasaMgatazoNavAsastulyA sphuranti paritaH khalu yasya bhaasH| udyatphaNAmaNibhuvaH kila bhUrbhuvaHsvaHsvAmI sa kAmitamude zivadhAmagAmI // 65 // svastizriyAM karaNamAbharaNaM trilokyA arha jinendrabhagavatprabhunAmadheyaH / jJAtArthajAtapaTubodhasadAvadAtastAtaH sa sAtavidhaye'stu satAM kRpAtaH // 66 // svastizriyAM samudayo'bhyudayena yasya praadurbhvtykhildurbhvsNnirodbhuH| akhamato vidadhataH prakaTopadezavyAptyA mahendradizamAzrayataH prbhaabhiH|| 67 // yadarzane bhuvi vinazyati cauryacaryA tattvAni pazyati prigrhmoksspksse| lokaH zivAya namati pratibaddhacetAzcintAmaNirdinamaNiprakRtissa jIyAt // 68 // pANestale'sya niyataH kamalAnuSaGgaH paadopyogjnitstrijgtprkaashH|| pArzvasya tasya samatA'bhimatA'himAMzoratyadbhutaM yadiha dehabhRtAM na tApaH // 69 // arhanmahaH svahRdaye'bhyudayena ramyaM sanmAnasA'mbujavibodhakaraM niddhmH| prodAmakAmatamasAM hi virAmaheturvAmAzvasenanRpatipratibhA'bhyanandi // 70 // 20 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 55-86] digvijayamahAkAvyam 123 syuH saMpadaH pratipadaM vipadaM nihatya rAjyaM virAjigajavAjizatAGgarAji / satsaMgatirgatirapi dyusadAM mahejyA yasya prabhAva-vibhavAnubhavAjanAnAm // 71 // nUnaM sahasragusahasramahaH prasahya saMpiNDya zuddhavidhinA vidhinA vyadhAyi / tejobharaH sakalapAtakasaMnipAtavyAghAtahRjinapateH prmaashvseneH||72|| yo vAruNI na cakame na tathottarAzAM tadvanna daNDadharadiggamanaM kadAcit / so'pUrvabhAnuriva pUrvadizaM prapannaH pArzvaH sadA'bhyudayavAniti nAtra citram // 73 / / yasya prabhA sahacarI girisAnurAgA bAlAtapaprakaraNAnmahitA mhiishaiH| dUrIcakAra bhuvane jaDimA'bhimAnaM tyaktvA parAzrayatayA'GgabhRtAM nitAntam // 74 // trayI yenodgIrNA samavasaraNe yasya purato'. _ hayaH zreNIramyA viyati dadhate nRtyalalitam / yataH padmollAso bhavati niyatastaM dhanakaraM namAmaH zrIpUrvodayinamatha pArca dinakaram // 75 // stutvA jinaM pratijanaM vihitA'tibhattyA''dezaprabhurnagaramaikSata shstrdkssH| sAkSAt tadIyasuSamA sukhamAninAya cetastataH stutimimAmacirAduvAca // 76 // yatra citraracanA vacanAnAM gocarAt pttudhiyaamtishete| vezmanAM dhanavatAM suraloke lAghavaM vidadhatAM vibhavena // 77 // mAnavA''zrayabhavAzivasiddhirjAyate divamatItya samastAm / ityavetya kimu pauragRhANi tugatAmadhigatAni viziSya // 78 // atra kAyamapahAya vivastrI bhogabhAga bhavati vstrmivaanggii| yAtvataH sahatanurmanujanme'tIva yatra bhavaneSvativRddhiH // 79 // bhAskaropaladalaijanitAgnestApato na jaDimA zizire'pi / sparddhayA zazimaNikSaradambhaH saMbhavAnnahi zucAvapi tApaH // 8 // udyatadyutimatA himavRttiAzyate bhuvanamatra vikAzya / saudhapatiradasIyazaraNyA jAyate tapasi cAndrapayobhiH // 81 // sAndracAndravigalajjaladhArA dhautazaDakaladhautasavarNA / sAGgagAGgapayasA hyabhiSiktaM puNyameva kurute paralokam // 82 // nirdahadbhiragurudrumasArairvAntadhUmakRtamaNDalayogAt / sa rAjatAM prakaTayan nagarANAm // 83 // yatnabaddhazaziratnapayobhirjanyate ydbhissekvivekH| bAlasUryamahasA sahasA syAt sAMprataM bahalacandanacarcA / / 84 // ketanairdhaniniketanalakSmIcetanaiH purpurndrmuurteH|| sA prakIrNakakalA sakalA'pi dayate'pavanabhUpavanena // 85 // bhUbhRtAM bhavanapaGginivezaH pezalazriyamadhAdiha maule| tatra ratnabhuvi vimbitatArAmAlayA bhavati mauktikamAlA // 86 // Ata w Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 124 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [dvAdazaH sarga: zraddhayA pariNataH svata eva tttvvidvcnbhaavitcetaaH| akSatAmiha sadA''rhatavargo dakSatAM vahati tattvavimarza // 87 // cetasA vahati kazcana ratyA''zAmbarI sthitimliinvibodhH| tasya na vyavahRtiSvanurAgo nizcitaH zivapade'pi nivaasH|| 88 // pAtrasaMgatibhRtaH sumanobhiH zobhitAM dadhati kAJcana vRttim / / zrAvikA iha latA iva divyA mohanAya khalu vaizramaNAnAm // 89 // varddhamAnavibhunitidhAnnaH suupdeshrmnnaacshrutnaamnH| saMbhavanti vanitAstadapApAH ke'pi santi puruSA na ca pApAH // 90 // prAbodhayad dhRtavihAravihArakarmA___''dezAdhipo'pyavanatA janatAH smstaaH| sthitvA dinAni katicid vihitopacArAH sphArAnurAgavanitA dhvnitaarthsaaraaH|| 91 // puNyapuNyakathanairatha naiHkhaM sajjanasya sa nirasya cirasya / spaSTatAmupagate vRSamArge prAtareva vijahAra vihArAt // 92 // tIrtharAjamabhivanditukAme prasthite dinakaro'bhyudayena / nistamastvamudayena sahAsminnAha sAhasavatAmiha mukhye // 13 // bhAnumAlini samIyuSi nRNAM dRkpayoruhavikAzini pUrvam / pUrvadikpathavilambini zaile tArakA kusumalipsutayaiva // 94 // ratnapatipatayAlu hi ratnaM nyAyamevamadhigatya jgtyaaH| 20 saMyuyoja sahasA dinaratne tArakAmaNigaNaH praNayena // 95 // sparddhayA'nyaharitAM samavekSya taarkaa''bhrnnbhaarmivaindrii| dikkharAjyamadajAtaruSevA''tAmrasUryanayanaM samadhatta // 96 // tejasAmatizayaM na sahante hanta ! ke'pi balino'nyajanasya / AcakarSe tadamarSasatarSastArakA karavasUni vivakhAn // 97 // udyate dyutibhare'himarazmestArakekSaNanimIlanamAsIt / lajayA sakaladiga yuvatInAmindunA saha vilAsavatInAm // 98 // mandatAmupayayau viSameSuzcitramatra vijayinyapi raage| tArakekSaNakaTAkSavimokSAnmaGkSa dig yuvatibhizca vireme // 99 // kalpavartamakaronnanu tArAsaMkaraNa saha candrikayaiva / bAlabhAnurata eva tadIyajyotiSAM na vissye'dbhutleshH||10|| vyAnaze nu tamasA nibiDena sarvato bhuvanamastavivekam / viSNucakramuditaM ravirUpaM tadvinAzanakRte hyanurUpam // 101 // vizvato'vadhividhA iva tArA rejire divi yathAsthalacArA / kevalAvagamajaGgamarUpe'bhyudgate dinkre'stmyustaaH||102|| 25 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 87-113] digvijayamahAkAvyam mUkatAmudavahad yadulUko'pyatridRgajarucirApa virAmam / mandatAM khalu bRhaspatirAgAt tatsitAmbararuciH samudItaH // 103 // tyAjitA jagati maithunavRttirdivyakarmaNi nRnnaamnuyogH| kArito bhagavatA prabhayaivAdhvA'pyadarzi bhuvi nAbhibhuveva // 104 // lakSadakSajanabhAjini vAde nirjite na hi divA'pi nivAde / niSkare'pi karasaGkarapUrNe so'dhyuvAsa nagare svilaasH||105 // laukikastaditaro'pi ca mArgaH sUtratazcalati sArthabalena / AdRtaH prathamato vRSabhAdyaiH srvdrshiprpaargtaistaiH||106|| ityavetya hRdi caityaninaMsunizcayAt sa vRSabhaprabhuyogam / sArthamukhyamavalambya zivAya zailazAlini pathi pracacAla // 107 // durNayaravinayaM pratipannai mdurgvissyprtibddhaiH| skhalyamAnagatiradhvani nIcai ticAramatireSa babhUva // 108 // vADaveyanivahaiH saparItaH prItanirbhayamanA vanamadhye / naigamAnusaraNena raNena nirjitAriracalad balazAlI // 109 // pArvatIM zriyamasAvupabhuJjana niryayau girizatA''kramaNena / pRSThatazca purataH sahabhadro durgamokSapathalInamanaskaH // 110 // kevalAdupanatA upadezAt pArvatIyamanujA nanu jaatyaaH| tena kecana kRtAH sukRtArthI darzane viSamabANajayena // 111 // vikramI kramaparikramanItyA tIrtharAjagiripArzvamupetya / tasthivAnakapaTaH paTakuTyAM prasphuTaM sitapaTaH sa niyogI // 112 // zrIsaMketaniketanaM girivaraH sammetanAmA jinai nirvANena pavitritaH paricitaH zrIzakracakrA''gamaiH / taM saMprAptamahodayazriyamayaM prItyA niyogIzitA darza darzamiha khameva manasA mene punastAdRzam // 113 // iti zrI digavijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite udayazrIkalite pUrvApattanavihAranagara zrIcintAmaNipArzvaprabhustutivarNananAmA dvAdazaH sargaH // 25 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [trayodazaH sargaH trayodazaH srgH| 10 15 atha zrIsammetAcalatIrtharAjavarNanam / muktAcalAd ghaTabhuvA''caritA pavitrIbhUtA harid vimalazailabalAt prtiicii| puNyottarA kakubasau sphuTikAcalena sammedatIrthagiriNA guruNA digaindrI // 1 // uccairvarArakakharairnakharapramANe reje giriH skhazikharairakharaiH kacicca / rUpyAn kapiddhavalitairvalitaizca tiryag hemnA tathA kapizatAkulitairdvidhA'pi // 2 // ApUrayan dazadizo'pavanaprasUna shrenniigltprimlairmlgiriishH| durgA''zrayeNa phaNinAM gaNinAM vareNyaiH sevyo'sya kiM na mahimA sa himaadribhaavyH||3|| utphullamallitarubhiH kRtshekhrshriirvennudhvnidhvnitgopvdhuuvilaasH| nRtyatkalApikulapakSarucA vicitrazcitrAya saiSa puruSottamajaizcaritraiH // 4 // uccAmaraprabhutayA'dbhutayA sa sAdhurmAdhuryadhuryarasanirjharaNainitAntam / sAndradrumAvalikRtA''tapavAraNena bhUbhRtpadaM taducitaM rucitaM vizeSaiH // 5 // ApUryamANavivarairmarutA sa vaMzairApAdya vAdyagaNanAdamihA''dareNa / cAruprakArasahakAralatAH sa tAlaM sarvatra nartayati tIrthasamarthatAyai // 6 // zatruJjayasphuTikabhUdhararaivatAdrisammedakAdagiripramukhaizca dugaiH| sArvatrika vijayate bharate prasiddhamekAtapatramihamAItadharmarAjyam // 7 // ekasya nirvRtipadaM yadi tIrthabhartuH syAdujayanta iti lokahitAya nAmnA / viMzA''rhatA mayi mahodayalabdhidhAmasammedakastaducitaH kila vaijayantaH / / 8 // pazcApi merugirayaH kila paJcatIrthA''kRtyA sthitA bharatavarSajamadhyakhaNDe / dhairyakriyAM samupadeSTumivAdhimaitryA velAbalocchalitanIranidherjaDasya // 9 // sarvAGgapuNyabharalipsutayA surezastIrthezajanmasamaye kRtpshcruupH| tacchikSayeva kaladhautagiristathA'sthAt zrIpaJcatIrthatanubhirnanu bhinnapApaH // 10 // asmin girAvadhigate jinabhAvanena puNyasya viMzativizopavalaM phalaM syAt / AvedituM kimiti viMzatizRGgabhaGgImaGgIcakAra zivakAraNameSa zailaH // 11 // dAnaM phalairaviralaiH kalayan nagAnAM tIvrA''tapAt kRtatapA iva saakssmaalH| zailAzrayeNa ghaTayan bahudhAtudAya zrIbhUdharo dharati kiM na girIzalIlAm ? // 12 // prakhyApayadbhiriva kAzcanasiddhivIthImabhyunnataiH sazikharaiH smhaussdhiikaiH| prItyA gatAgatakarairamarairniSevyaH kiM syAnna nirvRtipadaM vividhA''gamArthaiH ? // 13 // yogairanekaphaladairvihiteSTasiddhirgamyo na jAtu karibhiharibhirvalA''DhyaiH / dhyAyanniva sthiratayA kimapi kharUpaM sa brahmalInamanasAM na kathaM nirIkSyaH ? // 14 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 padya 1-25] digvijayamahAkAvyam 127 janmAbhiSekapayasA'smi pavitrito yairAjIvitaM bhavatu tatsavidhe sthiti| devAdrirityavagamAt kRtapaJcamUrtiH zrItIrthapaJcakamiSAd bharate'dhyavAtsIt // 15 // tIrthaGkarA hi parinirvRtimIyurasmin zaityaM tataH kanakacaityavati prsiddhaaH| bhAvaM vibhAvayati nityapayodavRSTiH sRSTiM vinA'bhrapaTalasya kimadrimUrdhni ? // 16 // janmotsave'hamabhavaM bhagavanniSevI kalyANake jinapanivRtije'pi taam|| bhUyAsamityabhiniviSTamanAssumeruH sammedazailavapuSA bharate smetH||17|| protsAyan pathi nttaanvttaatigtyaa'dRssttprpaathRtpaatksnnipaatH| vAdivacitraravasaMbhavapUrvamadriM vIryoTaiH sahabhaTairabhajanniyogI // 18 // Aruhya guhyakazataiH kRtasannidhAnastaM tiirthshailmnushiilitshaalishiilH| lIlAvatI jananigItayazA vavande saGghana caityamanaghena samaM samantrI // 19 // abhyarcya candanasitAbhrakakuGkumAdyairmAdyanmanorathapathapratipannasiddhyA / jAgratprabhAvajinabhAvanayA'vilamba sa nyastabimbanayanaH stutimAtatAna // 20 // jayati bhagavAJzrInAbheyaprabhurjagadIzvara stribhuvanamahAsAmrAjyazrIvazIkaraNaM param / kanakarucikRt sarvA''zAsu khabhAsuradIptibhi rabhinavaravirdhvAntadhvaMsazriyAM samupAzrayaH // 21 // bhajata rajatakSmAbhRtpIThe tamAsana bhAsinaM zivamiva janA durgAkArasphuragiribhUSitam / sphuTatarajaTAbhArasphAratviSAdavijitvaraM zramaNagaNabhRtpUjyaM siddhaM zivAlayasaMgatam // 22 // vijayamanizaM deyAnnAmnA jino'jitayArcitaH paramapadabhAk zarme vAptau drumairatividrume / vijayivijayAsUnurnUnaM suvarNasavarNabhA. strijagati paraM sAmyaM mUrtyAntaraM paribhAvayan // 23 // kamanadamanaH saubhAgyena dhruvaM janaraJjana stridazavanitAbhAvollAsI prabhunanu zambhavaH / sakalakalayA zuddhaH siddhaH sammetagirau guru gururiva divaH zAstAzAstAH prapUrayatAM hi naH // 24 // anudinamayaM bhUyAd bhUtyai jino hyabhinandanaH samitimatimAn mAnI mAnaM jynnyishaashvtH| vibudhalalanAlAlityenApyavikriyamAnasaH zirasi rasikaH siddheH siddhaH sametamahIbhRtaH // 25 // udayazikhari zrImanmaulau yathA divasaprabhu rbhavati kamalA''nandI bndiikRtprbhutaa'dbhutH| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [trayodazaH sarga: 15 sumatibhagavA~stadvacchaile sametya sametake samagamadayaM zaivaM rUpaM zivAya sa naH sanA // 26 // dizatu vizadAM padmA pradmaprabhaH prabhurAhatI girizirasi yaH siddhAvasthA'valambitabimbabhAk / dadhadiva dRDhaM mUtaM mUttauM vimuktinitambinI hRdayanihitaM rAgaM sadyo'bhyuditaravicchaviH // 27 // vipadvanijacchedaH pArzve supArzvajinezvaraH khatanumahasAM bhaaraistaarairjito'grdineshvrH| jagati jayatAd yasyAvazyaM stutIstridazezvaraH pramuditamanA bhattayA''saktaH karoti vikasvaraH // 28 // kuvalayamude candrazcandraprabhaH prabhayA''bhayaH shshdhrsudhaasaarsphaarprkaashiyshomyH| manasi lasitaM zukladhyAnaM pahiH prathayanniva ziva iva sitaH zaivaM daivaM prakAzayatAM mayi // 29 // suvidhiradhikaM zreyaH puSNAtvanuSNaruciprabhaH sa bhavanamumAprajJAdInAM vidheH savidhe sthiteH| niravadhisukhasthAnaM dAnaM dadad bhuvi vArSikaM sapadi bhagavAn yo dAridya jahAra kRpaadRshaa||30|| manasi vacasi khAGge zaityaM paraM kathayannatha zivapatharathaH sevyo bhavyaiH kRtArthamanorathaH / dazamabhagavAn gItaH prItaiH surairjinazItalaH saphalayatu me vAraM vAraM manISitamaJjasA // 31 // upazamavadhUpreyAn zreyAn jino'dhanavarjitaH zivanavaramA''zleSI maulau smetmhaagireH| danujamanujaiH pUjyo nAmnA hyanantacatuSTayI pariNatamayI bhAvaM dheyAnmayIhitapUraNaH // 32 // vasuparivRtastredhA medhA dhAtu manakhinAM jinapatiratiprItyA pUjyaH surairvasupUjyabhUH / ziva iva jane nityaM mRtyuM jayan vijayapradaH zivapariNatezcampA'kampAparairapunAda yakaH // 33 // vimalabhagavAn puSyAnmukhyAM sukhazriyamAzrayaH prazamavinayAdInAM dInAginAM kmlaa''krH| karaNavijayI dAtA bhaktA''tmanAM nRpasaMpadaH padasalilajanyAsAcchailaM sametamihonnayan // 34 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijaya mahAkAvyam janayatu sukhA''nantyaM nityaM jinovRjino'GginAM zivapadamiti dhyAnAcchailaM sametamupeyuSAm / zivamanunayan nAmnA'nantaH satAM viSameSvapi naTanaghaTanA kauzalyenArcitastridazairapi // 35 // hRdayakamale zraddhAbhAjAM jino ramatAM matAM ratimanunayan diSTvA'bhISTapradhAna vidhAnataH / upavanaghaTAramye samyak sameta girau zivaM samadhigatavAn dharmaH zarmazriyAH samupAzrayaH // 36 // azivanivahe zAntiH kAntirbhRzaM jagatIbhuvAmariparibhave zrAntiH kSAntiH parasparasaGgare / bhuvi bhagavato yasyAvazyaM babhUva janurdine dizatu sa zivaM siddhaH zAntiH sametanagottame // 37 // atizayaramApAtraM gAtraM yadIyamadIpyata zikhariNi yayau yo nirvANaM samedakasaMjJite / tadanubhajanAsakte vyakte dadhanmadhurazriyaM sa jayatu jinaH kAkutsthAkhyastathA'parakunthuvAk // 38 // zamarasapayorA zirnUnaM vikAzi (si) tasanmanA arajinavaraH kuryAd dhuryAM mahodaya saMgatim / vijitasamaraH karmArINAM bhare'pi sa saGgaraH karaparikaravyAsAddhAsA''zrayIkRtabhAskaraH // 39 // sukRtavilasadvallIphullukriyAsu payodharaH paca 26-42 ] karihari bhayavyApatpallIvinAzanRpoddhuraH / dizatu bhagavAn mallimallIprasUna sadyazAH rasaparavazA muktiprANapriyAsuraterdazAH // 40 // yadukulanabhobhAkhAn bhUyAnmude munisuvrataH kSapitaduritastatrairbhUrivratairghana bhUghanaH / amRtasamaye mUrddhanyadreH saMmetavarasya yaH sthirataratanurvaiDUryasya zriyaM ciramAzrayat // 41 // damitaviSayaH kheSTaM dadyAdavadyavibhedanaH prazamitajagaddoSaH zrImAn namirjinapuGgavaH / paramapadavIlAbhe yasyA'calasthalamanvabhUt surasamudaye vedIbhAvaM sametamahAhRyam // 42 // vijayakamalAM yasyAssdezAllalau kamalApatiH pariNayamiSAd rAjImatyA vibodhavidhAyinaH / di0 ma0 17 For Private Personal Use Only 129 5 10 15 20 25 30 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 15 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM [trayodazaH sargaH jayatu sa zivAnandI yogIzvaraH parabhUtimAn __ yadukularavirnemiH siddhiM gataH khalu raivate // 43 / / pArzvaH zAzvatabodhanena bhagavAn bhAkhAnivAbhyudyataH zailezyA zivamApa tAparahitaH zaile sametAbhidhe / tIrtha tat prathitaM munIndrakathitaM jAtaM sujAtaM nRNAM puNyAyeva mahodayAya sudRzAM yogAya bhogAya ca // 44 // mAhAtmyaM nijagAda yasya bhagavA~stIrthasya tIrthaGkaraH siddhArthakSitipAGgajaH zivapurIsArthasya vai pArthivaH / zrIpApApuri siddhi bhAk sa jayatAcchailA sametazciraM chatrIbhUta iva kSamAtalalalallakSmyAH prabhAsaMbhRtaH // 45 // sthitvA dinAni katicit tadupatyakAyAM kurvan maruttarurivArthisamarthabhaktim / nirNIya zuddhavRSabhaprabhumArganIti bhItiM vimucya punarAvavRte sa dhImAn // 46 // bhUbhRtprakampanaratiH kaTakAdhivAsaiH kUTasthitiM pathi nirasya jane svvRttyaa| dhRtvA'thavA naravarAn sa balaM navAdAkhyAnaM viziSTanagaraM sa samApa diSTyA / / 47 // tIrthAbhivandanabalAd bharate dadhAnaH saamaanymnynijyorvijyorjitshriiH| sAndradrumAdrinivahAd bahirAjagAma sUraH sa sUra iva vArdalacAravRndAt // 48 // nirmAya nirmalayazA bahusaGghabhakteratyAdaraM gatadaraH sa driinivaase| vIrAhato'pi parinirvRtibhUpradeze pAdadvayInamanataH pramadaM prapede // 49 // sAraM surAsuranikhAtasaraH pratIrya pAraMgataH sarabhasA bhubaahuviiryH| khaM tIrNadustarabhavArNavameva mene senezvaraH svrsbhaakhrshaashvtshriiH||50|| antarvaNaM gaNapatiH paritaH parItaM vaibhaarrtnvipulodyhemshailaiH| saMprApya rAjagRhasIni sa tIrthabhaktastIrthAdhinAthamunisuvratamAnanAma // 51 // ullAsipadmavanamaNDanakuNDanIrairnityoSNatAmanubhavannavanIvibhAge / vIrAbhivandanasamAgatacandrasUryAkhyAnAM kathAmavitathA sarasAdamasta // 52 // zrIzAlibhadrabhavanottamavaprasaudhairyodhaistathA guNazilAvanajAtabodhaiH / adyApi yatra jinazAsanarAjyamekacchatraM pavitramanasAM pratibhAti citram // 53 // vyAlokya rAjagRhanAmapuraM trilokyAM dUrasthitA api jinaiH kathitAH padArthAH / sAkSAtkRtA iva ruciM draDhayanti bADhaM puMsAM bhavanti ca tataH khalu te kRtArthAH // 54 // zAkhApuraM purata eva mahattadIyaM gatvA niyogptirrcitviirmuurtiH| nAbheyacaityagRhametya kRtapraNAmastatyAja mAnasamalaM samalatAGgaH // 55 // natvendrabhUtipadayoH sadayodayazrIyugmaM pade vimlkevlbodhsiddheH| zrIgautamottamaguruprativimbaratnaM tuSTAva bhAvavazataH zatazuddhavRttaH // 56 // rAjatAM gaNapatiH surarAjAM vandanIyacaraNaH shubhmuurtiH|| yatpurassaratayA'nugataiva zAzvatI vijayabhRdgaNalakSmIH // 57 // 20 25 30 , Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padya 43-74 ] digvijayamahAkAvyam mandragarjitakalA'pi yadIyA dezanAdiviSayA gurureva / maGgalAya bhavati zrutimArgasaMgatA vyasanavAraNakarmA // 58 // sAdhusindhuramukhasya ninAdazcalikAdipadabhUrgaNabhartuH / sAgarAn vijayate sma vizeSairaGgasAdhanamayaiH zubhavRttyA // 59 // durddharAntarariporvijayo'smAnizcitaH samitizUranarANAm / pUrvasAdhugaNabhRdgajarAjAM bRMhitaM mahitameva mahIndraH // 6 // kAlikAGgajamatirvamati sma mAnamAzrayati saMgatirAgam / sindhujA gaNapaterdhvanitenApyUmikApraNayinIva rasena // 11 // gandhahastilalitAnyatizete yaH pravRttinihitaprabhayaiva / tena kazcaraNagauravarItyA sparddhate gaNabhRtA'nibhRtA''tmA // 62 // siMhajadhvanidharapratizabda yo jigAya dRddhdhairyvcobhiH| srvto'bhyuditpdmmhaagonilvaayvidhisaadhnnisstthH|| 63 // yaH kare'tizayabhRnmahimAnaM mAnavairabhimataM nidadhAti / vizrutaH zrutidhareSu gurutve bhdrjaatiklbhaadhikRtaanggH|| 64 // Anane sphurati yasya mahebhA''kAra eva subhago dhvnisaumyH| mAnase pariNatA''kRtiyuktiH sAhasAya nihitA'pyasubhAjAm // 65 // pArzvameva satataM dharate yastejasAM vihitavighnavinAzam / vardhamAnavarazAsanamuccaiH spaSTayan nayanamaGgalakArI // 66 // sAmajanma niyataM vadane'sya sauSThavaM sakalalokahitAya / nizcitaiva samarocitalakSmIrbhAsate'nupadavRttavidhAne // 67 // durdvijihvavazataH sakaloyA nizcitA''darabhRtA bilvRttyaa| yad vizuddhacaraNadvayabhAjA sthIyate bahumukhena vRSeNa // 68 // yo dvimAtRtanayaprabhuvIrakhyAtimatra nidadhe pdvRttyaa| brahmacArividhibAndhavadharmA poSayan jagati kAJcanaMsiddhim // 69 // yA'GgajAsya rucirAzu jigAya zuddhadhautakaladhautavibhAsam / citrabhAnuzaraNaM pratipannaM prAktayA'bhyudayane bhuvi zuddhyai // 70 // iSTatAsya na zivAGkanivezAt kApi vastuni pare paramArthAt / brahmaNA paricite'pyucitA tacchAmbhavI pratikRtigaNanAthe // 71 // Anane prasarati sphuTameva dAnavRttiratizAyitayA'sya / / sevyate pratidinaM nRpanAgaiH pArzvamullasitazAzvatavuddhyai // 72 // sarvadaiva paramodakabhAvo mAnase'bhiramate gnnbhrtuH| pInadIrghayugayAhusamRddharAdimaGgalamiha praNidhAnam // 73 // sthApyate sukRtakarmasusiddhyai yaH puraH suravarairapi nAmnA / labdhirUpapayasAM bharato'bdhireSa kasya gaNabhRnna namasyaH // 74 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 132 mahopAdhyAya megha vijayagaNikRtaM jIyate yadamunA yamunAbhitejasAGganihitena hitena / zrI sudarzanabhRtA'pyanugamye samyageva gaNabhRtpadamasmin // 75 // brahmaNAdimatayA prathito'pi nyasyate'ntyapada eva kumAraH / yena sAdhucaraNena sa vajraH khyAtimAn asuradurgajayena // 76 // sthUlabhadravadanena dharAyAM prApi nirmalayazaH zazalakSmyA / drAg yathAsamayamarthavizeSasAdhanena zucizIladhanena // 77 // vAJchitArthakaraNena suradrorapyadhaH sthitikRtA gaNarAjA / bhikSavo vibhavabhogavilAsaM ninyire sumanasAmabhimAnyAH // 78 // sA vinAyakamupetya zivazrIjayate navasudhA'zanasaukhyam / etameva ghanalabdhisametaM nizcayAd gaNapatiM praNidadhmaH // 79 // yessindUramupAdadhurmadhurimA nityaM gavAM yAn punaH zizrAyAtizayena yaizca suSamA saMpAditA vaibhave / yebhyo dAnamahohitaM ca vihitaM devaiH sadaivAnugaiH yebhyo brahmaruciH satAM samucitA jajJe vyavAyavyayAt // 80 // yeSAmaGgamahodayaH pratipadaM siddhiH khahaste parA zuddhatA mukhe pariNatA yeSu sthirA zrIrvarAt / sarvA'zAparipUrakairgaNadharaiH prAptapratiSThairiti tairdhAryA prabhubhiH svacetasi zizau bhakte kRpA zAzvatI // 81 // yairmendrabhUtirayamityupalakSito'pi teSAmapi tvamiha sAdhayase hRdISTam / dattvendrabhUtipadamuttamagautamezaH mUrkhe budhe'pi mahatAM samadRSTireva // 82 // stutvA''dimaM gaNadharaM bahudhopalabdhyA''dezaprabhuH punaramuSya sa dezabhAjam / mUrttiM sudharmagaNabhartturudIkSya sAkSAt pUjApurassaramadaH stutimapyuvAca // 83 // yadI kIrttiH prasasAra gaurI gaurIkRtA'zeSapadArtharUpA / bhUpAlamauliSvapi mAlyaveSA''zrayeNa nityA''hata saumanasyA // 84 // gaumukhe vA dhRtazuddhavarNAvAsasthakAntistata eva gaurI / gaurIyazaH zrIstata eva dehe bhAsA sa gaurImaya eva devaH // 85 // gaurIgurozcApi mahezvarasya vimucya pArzva guNarAgavazyA / nAsya prabhorujjhati sannidhAnaM gaurI nu devI sudhiyAM nidhAnam // 86 // gauryAH kutaH syAd bhuvi gauravAsirna gauravaM saMnidhimetyasau cet / syAdU bhAratI nAtra kRtAvatArA na bhAratI adhyanayA tadApye // 87 // audAryamAcAryaraviM prapadya khanAmanAmA'labhatA'nvitArtham / paropakArAdivareNyapuNyaizcakAra puNyaM khamihopayujya // 88 // prAgalbhyamabhyasyati bhAgyalabhyaM vistAramanyatra supAtrabhAvaiH / nidhAya mUlaM gurupAdamUle para prabodhapratibhA'nukUle // 89 // 1 A madoditam / [ trayodazaH sargaH For Private Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 digvijayamahAkAvyam padya 75-102] mAdhuryameSAmucitaM suvRttapravRttibhAjAM gururAjarAjam / manovacAkAyanikAyayogAt trailokyataH piNDitamekadeze // 9 // dhairyasthitarakSayasevadhiryaH svarNAcalaM cAlayati sma vAde / pradakSiNA lakSaNatastato'mI grahAstamArudhya divi bhramanti // 91 // zobhAtilobhAdiva sadguNAnAM yaH saMgrahI kArmukavat suvNshyH| saurasya jAgranmahaso nidAnaM zuddhopajApaM tanute'vadAnam // 92 // yadagaregattaradIptijAlairjitapravAlairabhito vishaalaiH| kRte suvarNasya rucAmavaNe vahnau hiyA'hAya tadA viveza // 93 // vratena gaurI ramaNakhabhAvaM dadhau dvijaadhiishklaamliike| gaurIguroH kAntimadhazcakAra gaNezvaraH svIyayazaHprazastyA // 94 // jIyAdayaM zrIgaNabhRt sudharmA yatkIrtigAnena sabhA sudhrmaa| manovacaHkAyamalaM nirasya sadasyalokaM kurute khavazyam // 15 // tvaM sAttvikatvena vidhisvarUpaM prAkAzayaH zrIpuruSottamo'pi / matyA'vamatyA'khilamanyubhAvaM bibharSi vizvAni zivAnurAgI // 96 // gaNAgraNIstvaM jinavardhamAnapadRsya bhUSAkaraNena pUSA / . dvidhA'pi pUrvAtizaye samAzAbharaprakAzAd vapuSA'pi dhatse // 97 // tvaM paJcamo'pi prathamaH paramparAgaNezinAM vizvaparopakAriNAm / dRSTo'dya dRSTyA dhavalavabhAvatastaddhyAnataH svaH prabhuNA sdaantH|| 98 // evaM zrIjinazAsanonnatimadhAd yAtrApavitrAzayA''__ dezezo dhupadezapezalatayA mohavyapohaM sRjan / nunnaH pattanavAsinAgarajanaiH zrIvardhamAnodbhava__ sthAnaM tIrthamatha praNantumacirAdabhyudyataH saMyataH // 99 // prApte kSatriyakuNDanAmni nagare kRtvopavAsaM tadA'' dezasya prabhurAptamAgadhamahAtIrthezavandyakramaH / cakrI vAcaladurgamArga viSayAntazcAracAru: puna: zrIvIrapratipattinizcitamanA reje zubhai rAjitaH // 10 // yat sevyate nu mathurAkhyapuraM surAcya tIrtha jinendrajananAjananAthavarNyam / tenA''zriteha madhurA madhurAjyabhetrA jajJe priyA samadhurA marutAM purasya // 101 / / evaM devaniSevaNaM praNayinA sarvA'pi pUrvA harit tIrthAnAmabhivandanena sudRzA saMbhAvitA tena saa| saMprAptena mahodayazriyamaho puNyairagaNyaistata zcAturmAsyavidhAnataH punarapi zrIpattanAntasthitam // 102 // iti zrIdigvijayanAmni mahAkAvye mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiviracite udayazrIsaMkalite zrItIrtharAjagirizrIgautamasvAmizrIsudharmavAmistutivarNano nAma trayodazaH sargaH // // shriirstu|| 20 25 30 35 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 pariziSTam / mahopAdhyAyazrImeghavijayagaNiracitaM zrItapagacchapaTTAvalI sUtravRttyanusandhAnam / aiM vItarAgAya namaH / atha prAktanapaTTAvalIsUtrAntasaMhitagAthAtrayavyAkhyA yathAzrI vijayaseNasUrI paTTe guNasaTTime suguNasiTTe / e sAhisahAe jeNa TThavio sa jiNadhammo // 1 // siritti - zrImajjagadguruviruddhAri-mahArAjAdhirAjapAtisAhizrI akabbaraprabodhakAri-zrIhIravijayasUripaTTe ekonaSaSTitame zrIvijayasenasUrirbhagavAn jajJe / kiMviziSTaH ? 'suguNasiTTe' suguNaiH zreSThaH - guNAH svabhAvajA 10 jJAnAdayo vibhAvajA audAryAdayastairatizayena prazasyo varNanIyaH / yena svAminA vAde upasthite zrIsAhisabhAyAM sa jagatprasiddho jinadharmaH pramANayuktyA sAdhito'rhatAM zAsanaM ca sthApitam / / 1 tasya ca prabhorvikramAt 9604 varSe nAradapuryAM vRddhopakezazAkhIyaghoSAgotrabhRt sA0 kamA tadbhAryA koDimA, tayorgRhe janma / saM0 1613 varSe mAtrA pitrA ca saha zrIvijayadAnasUrihaste zrIhIra vijayasUrinizrayA dIkSA / saM0 1626 paMnyAsapadam, saM0 1628 varSe phAlguNasitasaptamyAM zrIahammadAvAdanagare upAdhyAya15 padadAnapUrvakaM AcAryapadam / saM0 1652 varSe bhAdrasitaikAdazyAM tithau bhaTTArakapadam / te ca zrIguravo bhaTTArakatvaM viMzativarSANi pAlya zrIstambhatIrthe saM0 1671 varSe jyeSTha zuklaikAdazyAM svargamalacakruH / etacaritaM vistarato vijayaprazastikAvyAd vedyam / kiJcillikhyate 30 zrIgurubhiH saM0 1632 varSe cAMpAneradurge samahotsavamanekArhaspratimAzatAnAM pratiSThA kRtA / tathA sUratibandire zrIcintAmaNipramukhAnekasa bhyabhaTTasamakSaM zrIbhUSaNanAmA digambarAcAryo nirjitaH / tathA 'namo durvAra20 rAgAdi' ityasya zrIyogazAstrAdyazlokasya saptazatAnyarthAH sUktAvalyAdigranthAzca kRtA: / rAjanagare zrIkhAnakhAnA''khyanavAbaparpadi jainadharmavyavasthApanena jayazrIralaGkRtA / tatraiva ca zrIvidyA vijayanAmnA svapadayogyaM ziSyaM pravrAjya zrIsAhiba dekAritA pratiSThA cakre / tato gandhArabandire sA0 indrajIkAritAM pratiSThAM zrIvIrasya kRtvA stambhatIrthe zrIdhanAIkAritAM pratiSThAM vidhAya zrIsUrayastatraiva caturmAsIM cakruH / atrAntare zrIhIra vijayasUriSu vidyamAneSvapi eSAM zrIsUrINAM guNAtizayA''karNanAdutkaNThAbhAjaH pAti25 sAhizrIakabbarasamrAjaH zrIsUrIn lAbhapure AkArya zrIhIrasUrIzvarakuzalapraznapUrvaM dharmavAta papracchuH / tatra guruvacazcAturyaraJjitA mukhya ziSyakRtASTAvadhAnadarzanAcca matkRtAH sAhipAdAH zrIgurUNAM bahugauravaM cakruH / tadA kenacid bhaTTena 'amI jainA jagadIzvaraM sUrya gaGgAM ca na manyante' ityukte zrI sAhisamakSaM paJcazatabhaTTaiH sArddhaM zrIgurubhirvivAdaH prArebhe / yaM zaivAH samupAsate ziva iti brahmeti vedAntino bauddhA buddha iti pramANapaTavaH karmeti mImAMsakAH / arhannityatha jainazAsanaratAH kartteti naiyAyikAH so'yaM vo vidadhAtu vAJchitaphalaM trailokyanAtho hariH // 1 // For Private Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam / iti zrIhanumannATa koktena / tathA adhAma dhAma dhAmedaM vayameva svacetasi / yasyA'stavyasane prApte tyajAmo bhojanodake // 2 // tathA gaGgodakaM vinA nAsmAkaM devapratiSThA syAt / ityAdiyuktibhistadA bhaTTA vijitAstena zrIsAhipAdAsprasAdAH zrIgurUNAM kAlIsarakhatI iti birudaM dattavantaH / go' vRSe- maihipa-mahiSIvaidha mRtadravyA''dAnabaiMndharodha-niSedharUpaSaDjalpasphuranmAnaM zrIsAhibhirdatvA lAbhapure'tyAgraheNa caturmAsikadvayaM zrIgurUNAM kAritam, 5 tataH zrIhIravijayasUribhirabAdhAvazAd vijayasenamukhAnniryAmanAmicchaddhirAkAritAH / zrIsAhipAdAnApRcchaya zrIsUrayazcaturmAsikamadhye'pi calantaH paTTananagaraM prApuH / tadA saM0 1652 varSe bhAdrasitaikAdazyAM prAtarjAtaM zrIhIrasUrIzvara svargamanaM zrutvA tatraiva tasthuH bhaTTArakatvena sumuhUrtte samahotsavaM zrIgurupaTTamalaJcakuH / tataH krameNa zrIgurubhiH stambhatIrthe rAjiA-vajiA''khyakAritAM zrIcintAmaNipArzvabimbapratiSThAM kRtvA saM0 1654 varSe ahammadAvAde bhUmadhyAnnirgatazrIvijayacintAmaNipArzvavimbasya zakandarapure sthApanA cakre, tathA'hammadapure sA0 10 bhoTAkAritA tathA sA0 lahuyA''khyakAritA ca pratiSThA vidadhe / samaye ca lADoligrAme sUrimaMtradhyAnaM vidhAya zrIstambhatIrthe zrIvijayadevasUrINAM sUripadaM dattvA pattananagare teSAM gaNAnujJAM nandi zrIguravaH kRtavantaH, tatra ca paJcasaptatyAdyaGgulArhatpratimAnAM padapratiSThAzca / tadA saGghapatiddemarAjasaGgho marusthalItaH zrIzatruJjayatIrthayAtrArtha saptazatAzvavArakaTakadvAdazazatazakaTasaMyuktaH zrIgurUMstatrAbhyetya vanditavAn, svarNarUpamudrAbhirarcitavA~zca / taddarzanAd rAjanagara vAstavya - sA0 sUrA''khyaH zrIgurUpadezena mArge pratizrAddhagRhaM mahamudikAlabhanikAM kurvan 15 zrI arbudAcala-zrIrANapurAditIrtheSu marudeze'nekanagarasaGkhena samaM tIrthayAtrAM vidhAya nirvighnaM pratyAgatya zrIgurUn nanAma / tadvatsare zrAddhairlakSamahamudikAvyayazcakre / tadanu zrIguravo rAjadhAnyapure pratiSThAdvayam punaH stambhatIrthe pratiSThAtrayam, gandhArabandire pratiSThAdvayaM vidhAya surASTradeze vijahuH / tatra caturmAsa katrayaM pratiSThASTakaM zrIsiddhAcalazrIgiranArapramukha mahAtIrthayAtrAstatra tyasacena saha kRtavantaH / tato hallAradeze navAnagare caturmAsIM vidhAya taddezapati jAmarAjo'pi dharmopadezaiH zrIgurubhiH pramoditaH / ityevaM nAnAdezavihAraiH bhUtalaM pavitrayantaH zrIgura - 20 vo'nekajIvAn pratyabudhan, paJcAzajjinapratiSThAJcakruH / aSTau vAcakapadAni, sArdhazataM paNDitapadAni daduH / dvisahasrayatiparivRtAH savAIzrIhIravijayasUraya iti birudaM vibhrANAH zrIvijayasenasUrayaH pravacanaM bahUni varSANi prabhAvayAmAsuH / vrajan, prAnte ca vijayadevasUrIzvarAn vizvalanagare ca saGghA''grahAt samanujJApya svayaM zrIstambhatIrthe sarvAticArAlocanapUrvaM kRtAnazanAH samAdhinA saM0 1679 varSe jyeSThasitaikAdazyAM zrIguravaH svargamalaJcakruH / tatrA'dyApi 25 bahuvittavyayena saGghakAritaM stUpaM jayatIti gAthArthaH // 1 // 135 paTTe sUrasamoTThitamo vijayadevasUrigurU / sAhijahAMgIreNaM mahAtavassi tti baddha ho // 2 // tappaTTe iti-tatpaTTe prakAzakatvAt sUryasamaH tapastejasA SaSThItamaH zrIvijayadevasUrinAmnA gururbabhUva / kiMviziSTaH ? sAhinA pAtisAhinA zrI akabbara bhUpAlajanmanA zrIjahAMgIreNa mahAtapA iti kRtanAmA ityane - 90 nAsssya sUreH tapaHprAdhAnyaM vyaJjitam / anekazaH SaSThASTamAdibhiH viMzatisthAnakAdyutkRSTatapazcaraNAt yAvajjIva For Private Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyameghavijayagaNiracitam mupavAsA''cAmla-nirvikRtika-sthAnabhaktapAnarUpanityatapaHkaraNAt tasya ca prabhorvikramAt saM0 1634 varSe IDaradurge vRddhopakeza-ochatavAlagotrabhRt sIndhirA tadbhAryA rUpA, tayorgRhe janma / saM0 1643 varSe jananyA saha dIkSA / saM0 1655 varSe paNDitapadam / saM0 1656 varSe vaizAkhazuklapaSTyA upAdhyAyapadapUrvamAcAryapadam / saM0 1671 varSe bhaTTArakapadam / saM0 1713 varSe zrIUnAnagare ASADhadevazayanaikAdazyAM prAtaHkAle'STamabhakkena 5 svargaprAptiH / tatra stUpaM bhaNazAlI-rAyacandrakAritaM zrIhIragurormukhyastUpapArzva samudratIre'sti / tasya bhagavato dvitIyasvargottaradizi devatvenAvataraNam / iSTadevena nijArAdhakAnAmuktaM zraddheyameva / yato nAmnA devaH sarvatra naradevamAnyaH / prakRtyA'pi devapaTTAdarzAdiSu devA''rAdhakaH devasAMnidhyavAn / atastaduktasya yuktatvAt / ata eva devazayanaikAdazyAM devavelAyAM svargatiriti / etaccaritaM kharataramatIya-zrIvAcanAcArya-zrIvallabhakRta-vijayadevamAhAtmyakAvyAt tathA matkRtamAghasamasyArUpa10 devAnandakAvyAd jJeyam / samAsastvevam zrImatAmeteSAM gurUNAM sUripadotsave stambhatIrthe'nekadeza-grAma-nagarasaGghA''hvAnena saptazatImuniparivRtAn vijayasenasUrIn bahudhA vijJapya svavezmani dvidhA'pi vimAnazriyaM dadhAne suparvazobhAbhAsure pracaNDamaNDapADambareNa vicitrarAjavAditranirghoSairnabhasi garjati sati sarvasaGghabhojanaparidhApanAdibhiH zrImallanAmazreSThinA svabhAtRsomA nvitena dazasahasrarUpyakavyayena mahatI prabhAvanA cakre / sumuhUrte zrIgurubhiH sUripadaM pradAya zrIvijayadevasUririti 15 nAma saMdadhe / tadA punastadutsavanimittamevASTasahasrarUpyakavyayena Thakkara-kIkA''khyena pratiSThA kAritA punazcaiSAM - saM0 1658 varSe parIkSakasahasravIreNa paJcasahasramahamudikAvyayena kRtotsavapattane gaNAnujJAnandimaho mahAn jajJe / tathA zrIvijayadevasUribhiH pratiSThAdvayaM rAjanagare, pratiSTAcatuSTayaM pattane, pratiSThAtrayaM stambhatIrthe sAtizayamahotsavapUrva cakre / ilAdurge ca kalyANamallarAjaprabodhanAt tatsabhAsthitAn bhaTTAna paM0 zrIpadmasAgaragaNinAmA''jJAdAnena 20 jApayitvA rAjA''grahAt tatra caturmAsI cakre / tadA ca tatratyagirizirasi prabhUpadezAt zrIRSabhadeva bimba navInacatyoddhArapUrvaM zrAddharnaTIpadre mahadADambareNa pratiSThAyAM zrIgurubhya eva pratiSThApya sthApayAmAsa / atrAntare saM0 1673 varSe katicidupAdhyAyaiH saMbhUya katicillokAn svAyattIkRtya AgrahabuddhyA svakIyamataM prAduSkRtam / tanmatavAsite ca svakIye bhArye dve sA0 devacandreNa stambhatIrthavAstavyena mRtvA devIbhUtena tanmatazrAddhajemanavArAyAM pASANavRttyA saMtaya' 'ahaM bhavatyorbha" devacandraH saptadazabhirdevaiH zrIvijayadevasUrINAM 25 sAMnidhyaM kurvANo'smi, tadbhavatIbhyAmapyayameva pAramparyA''gataH zrIguruH sevyaH' ityuktvA zrIgurubhakte kRte ityadbhatadevasAMnidhyAdanekazo lokAH kumatAni paritatyaH / tathA ghoghA''khyavandiravAstavya-sA0 somajInAmnA khakuTumbaM pUrva dharmAd bhraSTaM devIbhUya prAguktavat prabodhya zrIgurorbhaktaM cakre / tadatizayazravaNAnmahArAja-zrIjahAMgIrapAtisAhiH zrIsUrIna sabahumAnamAkArya zrImaNDapAcale zrIgurubhiH samaM dharmapraznAdivArtA vidathe / tadA sudhAsamAnardezanAzravaNena tapastejomayamUrtidarzanena bhRzaM tuSTaH 30 zrIsAhirAjo'yaM gururmahAtapA iti birudaM dattavAn / tadanulabdhayazovAdAH zrIsUripAdAH zrIsAhinA svayamanu jJApitasvakIyadakSiNIyamahAvAdyavAdanAdibhiH zrIcandrapAlAdisamRddhazrAddhaiH sotsavaM pratipadaM suvarNamudrANAM nyuJchanakeSu kriyamANeSu bhaTTa-cAraNAdimArgaNAnAM mArge yAdRcchikadAnena saharSamupAzraye pAdAvadhAraNaM cakruH / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam-pariziSTam / kiM bahunA ! zrIjinapravacanaprAsAde kalazA''ropaNamidamadbhutaM prAsIsarat / tato gUrjaratrAM pavitrIkRtya surASTrAdeze dvIpabandire phiraGgIpAtisAhipradattavyAkhyAnAnujJApUrva caturmAsakadvayam , hallAradeze taddezasvAmibhaktyanurodhena katici. dinAvasthAnaM ca kRtvA stambhatIrthe caturmAsakaM tasthuH / atrAntare upAdhyAyapAkSikaiH sAgarapAkSikaizca kriyamANaM janavyudgAhamavekSya zrIsAbalyAM zrIguravo dhyAnaM vidadhuH / mAsatrayaM dhyAnenAdhikapravRddhadhAmAnaH pareSAM draSTumapi duSprekSAstatraiva pratiSThAdvayaM caturmAsI kRtvA ilAdurge pratiSThAtrayaM saGghana samaM taddezatIrthayAtrAM kRtvA krameNa ArAsaNe / mUlanAyakapratiSThAM cakruH / kAlAntare ca ilAdurge'bhyetya sA0sahajUkRtamahotsavena saM0 1681 varSe vaizAkhasitaSaSThyAM zrIvijayasiMhasUrIn yauvarAjye'sthApayat / tadA taddezabhUpena raNamallacokInAmakaM girizRGgaM gurUpadezA. avyacaityasthApanAya saGghasya prasAdIkRtam / tataH sIrohyAM caturmAsaka karaNAdanu jAbAlakapure samAgatya zrIgururAjAH sAdaDIgrAme gItArthAnanujJApya lumpAkapAkSikAn zrIudayapure rANAzrIkarNasiMhasamakSaM sabhAyAM vAdapUrva niruttarAn kArayAmAsuH / tataH zrItapAgacchaprauDhimahatI babhUva / tatra ca yodhapurAdhIzvara-zrIgajasiMharAjasya mukhyamAnya- 10 zrIjayamallanAmnA jAloradurge pratiSThAtrayamantarA'ntarA caturmAsakatrayaM zrIgurUNAmatyAgraheNa kArayitvA svarNagirau caityaM svakAritaM pratiSThApayAmAsa / saM0 1684 varSe sahasrazo rUpyakavyayena zrIvijayasiMhasUrINAM gaNAnujJAnandimahotsavaH kAritaH / tadanu meDatAnagare pratiSThAdvayaM vidhAya vandhyanagare caturmAsIsthitAn zrIgurUn zrutvA tanmAhAtmyazravaNena tuSTo rANAzrIjagatsiMhajInAmA zrIvarakANakapArzvayAtrArthA''gatAnAM lokAnAM poSadazamyAM zulkamocanaM cakre / pAraNAyAM ca 15 tvaritameva svapradhAnajhAlA-zrIkalyANajIkasya sanmukhapreSaNena zrIgurUn darzanotkaNThayA cA''juhAva / tataH zrIgurupAdAH khamaNoramAme pratiSThAdvayam , devakule caikapratiSThAm, tato nAhIgrAme AghATapure ceti pratiSThApaJcakaM kRtvA zrIudayapure rANAjI[ sahita ]saGghAgrahAccaturmAsI vidadhustadA gurUpadezAd rANAzrIjagatsiMhajInAnA caturo jalpAH prapannAH / tad yathA[1] adyaprabhRti pIcholA-udayasAgaranAmasarodvaye mInagrahaNajAlaniSedhaH / 20 [2] rAjyAbhiSekadine guruvAre jIvA'mAriH kAryA / [3] janmamAse bhAdrapade ca jIvahiMsA na kAryA / [4] macindadurge zrIkumbhArANAkAritajinacaityoddhArazca kAryaH / tato'tyantaM zrIjinazAsanonnatirjajJe / tadanukrameNa gUrjaradharAyAM dvi-trINi varSANi vihRtya surASTrAdezena tatsiddhAcala-raivatakAditIrthayAtrAM saGghAvagamanena kurvANAH paramaguravaH pratiSThAtrayaM caturmAsIdvayaM ca kRtvA hallAradeze navAnagare taddezezvaralAkSAbhidhAna-25 jAmapratibodhanena caturmAsI kRtavantaH / __ atrAntare dakSiNapradeze kannaDadeze zrIbIjApurAdinagarasaGghana zrIpUjyapAdAnAmAnayanavijJaptaye preSitA mahebhyA zrAddhI caturAnAmnI zrIgurUn vavande / pratiSThA caikA mahotsavena kArayAmAsa / varSacatuSTayaM yatra zrIguravo viharanti sA tatra tatrAnviyAya / tato dAkSiNAtyasaGghAtyAgrahAt punarjarAtrAyAmabhyetya katicidvarSANi tatra sthitvA dakSiNadezaM vijihIrSavaH 30 prabhupAdAH sUratibandire samahotsavaM smaajgmuH| di0 ma018 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAyamegha vijayagaNikRtaM tatra ca saM0 1687 vatsare samutpannasAgaramatavAsitaiH zrAddhaiH svamatasya zrIgurumukhAt satyamidamiti kathanAya bahudravyavyayena mIra mojA''khyabhUpaM svavazIkRtya svapAkSikagItArthAnAhUya vAdaH prArabdhaH / zrIgurubhirapi sAgaramataprarUpaNA utsUtratvAnna satyeti prAmANikaparSadi rAjasamakSaM gItArthAnanujJApya vAdena sAgarapAkSikA~stiraskArayAJcakrire / tato labdhajayavAdAH zrIgurupAdAH saprasAdA'vaninAyakena sammAnitAH pare ca 5 parAbhavaM prApitA iti / 1 138 tato dakSiNadeze vihRtavantaH, tatra vIjApure'ntarA caturmAsakacatuSTayIM cakruH / zrIgurupAdatapomAhAtmyaprasaradyazaH parimalAnubhavena tatratyapAtisAhi zrIIdalasA hirdarzanotsukaH zrIgurUnAhUya sabahumAnaM dharmasvarUpaM papraccha / tataH zrIgurUNAM vacaH pIyUSamAsAdya mAdyanmanA yAvad gurusthiti govadhaniSedhaM prapannavAn, jinapravacanamAnandameduraM sphAtimAyAti sma / pAraNAyAM ca bIjApurAdyanekanagara saGkenAnvIyamAnAH zrIguravaH payodhitaTanikaTastha - zrIkara heDapArzvanAthazrIkalikuNDapArzvanAthAditIrthayAtrAM kurvANAstattaddezarAjaprabhRtIn lokAn dharme sthApayAcakuH / tatazcAvaraGgAvAdanagare caturmAsakamekaM sotsavaM vidhAya khAnadeze barhAnapure caturmAsakadvayaM sAntaraM cakruH / tataH pracalayya saGkhena saha zrIantarIkapArzva- zrI mANikyasvAmitIrthayAtrAM sRjantastiliGgadeze galakuNDapratyAsannabhAgyanagare pAtisAhi-zrI kutubasAhinA saGgatya tatsabhAyAM tailaGgabhaTAn vAde vijitya jainadharmavyavasthApanayA 15 zrIpAtisAhiM pramoditavantastadvazAnujJAJca tatrAtpratimAnAmanekAsAM pratiSThAM cakruH / evaM ca vividhotsavaiH pratipadaM rAjaprabodhAdinA sarvatra dakSiNamaNDale vihRtya pratiSThAsaptakaM caturmAsakasaptakaM ca kRtvA zrImajjinazAsanamayaM tanmaNDalaM vidadhuH / 10 bIjApure sA0 devacandreNa prathamaM pratiSThA kAritA / tatra SoDazasahasrarUpyakavyayazca / dvitIyasyAM pratiSThAyAmaSTasahasrIrUpyakavyayazcakre / tatra paM0 zrIvIravijayAnAM saM0 1701 varSe paMnyAsapadaM daduH / dakSiNa20 maNDale ca sarvANyazItipaNDitapadAni, ekamupAdhyAyapadaM ca prasAditavantaH / tataH punaH saGghA''grahAd gurjarAtrAM zrIguravaH pavitrIcakruH / itazca zrIvijayasiMhasUrayo'pi gurvAjJayA maru- mevAta medapAThAdau vihRtya rANAzrI jagatsiMhajInAmAnaM prabodhya vizeSato jIvadyAsu dezasthita jaina tIrtheSu saptadazabhedapUjA karaNopadezAdibhizca dRDhIkRtya zrIjinadharma prabhAvayantaH zrImarudeze ekAM pratiSThAM meDatAnagare AgarAvAstavyapAtizAhiratnavyavahArimukhya- sA0 hIrAnanda bhAryayA zrAvikA - 25 manItyabhidhAnavatyA kAritAM nirmAya zrIkRSNadurge rAThauDavaMzIya - zrIrUpasiMha mahArAjasya mahAmAtya - zrIrAyacandranAmno'tyAgrahAccaturmAsakaM cakruH / tatpAraNa ke sahasrazo rUpyakavyayena mantriNA kAritapratiSThAyAM bahUna jinAnAM mahatotsavena pratyatiSThapan / tatraivA''hNaNapurAdAgatena zrI mahezadAsa - mantri zrI suguNA''hvayena bahuvittavyayapUrvaM suvarNamudrArcAdinA mahotsavena zrIguravo vanditAH / tataH kramAnmAlyapura - bundI - cata (va) lerapArzvapramukhatIrthayAtrAM saMghena saha kurvantaH 30 zrIjayatAraNa nagare caturmAsIM vidhAya zrIsvarNagirau yAtrAM kRtvA kramAt zrIahammadAvAdanagare zrIgurUn nemuH / taiH sahitAH zrIparamaguravaH saM0 1705 varSe ilAdurge pattanavAstavya - zrA0 zrIvantyA kAritAM pratiSThAM vidadhuH / tatra catuHSaSTivibudhendrAn devasUraya iva sthApayAmAsuH / krameNa pattana -rAjanagarAdiSu caturmAsakakaraNena lokAnanugRhya stambhatIrthe caturmAsyAM tasthuH / For Private Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 digvijayamahAkAvyam - pariziSTam / 139 zrIvijayasiMhasUrINAM saM0 1644 varSe janma, saM0 1654 vratam , saM0 1672 vAcakapadam , saM0 1681 sUripadam / te sUrayaH paramakSamApAtraM yAvajjIvaM gurvAjJArAdhakA vivekAdhanekaguNodadhayo'STAviMzativarSANi sUripadaM prapAlya, sarvAticArAlocanapUrvamanazanena saM0 1708 varSe ahammadAvAdapArzvasthanavInapure ASADhasitadvitIyAyAM zrIvijayasiMhasUrayaH svarjagmuH / tatzravaNAd bhRzaM duHkhArtAH paramaguravo'pi saMsArAnityatAM vimRzya kramAd vigatazokA bbhuuvuH| 5 eSAM ca zrIgurUNAM tapastejasA devakRtasAMnidhyena ca nirantarAyatayA bhUyAMsastIrthayAtrAsaGghAH sADambarAH zrIzatruJjayAditIrtheSu jIrNoddhArAzca jAtAH / devasAMnidhyaM caiSAM sphuTameva maNDapAcalaprasthAne kamA''khyaparamArasya bhUtArtasya lokAnAM mAraNAt pitrA nigaDitasya zrIguruvAsakSepeNa sajIbhavanAt, evaM rAjanagaravAstavyavaNikputro'pi saptavarSANi prAgamathilaH so'pi, tathA meDatAnagare sA0dhAnA''khyakSetrapAlAdhiSThitazca vAsakSepAt prAdurbabhUva / evaM caite bhagavantaH svavihAreNa gUrjarAtrA-surASTrA-hallAra-maru-medapATa-lATa-dakSiNadezeSu dharmavIjAni 10 vapantaH taddezasubhikSAdibhavanena sphuTatarayugapradhAnAtizayAH zuddhAzayAzciraM bharatabhuvi pravacanaM prabhAvayAmAsuH / samaye ca nijAyuHzeSaM varSacatuSTayaM jJAtvA saM0 1710 varSe svapaTTe zrIvaizAkhasitadazamyAM zrIvijayaprabhasUrIn sthApayAmAsuH / taduvyatikarastvanantarameva vakSyate "sirivijayadevapaTTe paDhamaM jAo gurU vijysiiho| saggagae tammi gurU paTTe vijayappaho sUrI" // 1 // iti gAthArthaH / tappaTuMbujapahakarasariso hariseNa darisaNijamuho / igasaTThiyamo'Nuvamo vijayappahaNAma gacchagurU // 3 // vyAkhyA-tappaTuMbuja iti - tasya zrIvijayadevaguroH paTTalakSaNe'mbuje prakAzakatvAt prabhAkaraH sUryaH, tatsadRzastulyaH / ekottaraSaSTitamaH zrIvijayaprabhanAmA gacchagurubhagavAn sUrivijayavAn / kiMviziSTaH ? hariseNa-harSeNa darzanIyamukhaH / ityanenAsya nityaprasannatA khyApitA / tayA cAsya bhagavato bhAgyavisphUrjitasya 20 nityodayatvaM prazAntatvaM ca dhvanyate / kupAkSikAnAM pratyarthinAM manasA'pyetasya gurorahitacintakAnAM svata eva nAzAt ; ghanasyAbhyudaye zarabhAnAmiva / yadvA hariH kRSNaH senAyAM yasya sa hariseno devaanaamindrH| "senAcarIbhavadibhAnanadAnavArivAsena yasya janitAsurabhI raNazrIH" iti naiSadhIyakAvyavacanAt / evaM harizabdasya turaga-gajAdyartha harisenA nRpAH / ahInAmarthe dharaNendrAdyA nAgakumArA grAhyAH / teSAmapi darzanIya mukhaM yasya sa tathA / ityatrArthe trijagadvandyatvaM bhagavato darzitam / punaH kiMviziSTam ? anupamo'tulyaH / 25 etenAsya sUreH sarvasUribhyo dhaiaudArya-gAmbhIrya-saubhAgyatA-nistandratA-pANDitya-kSamAdiguNAnAmadhikatA jJApyate / asya ca prabhoH saM0 1677 varSe mAghasita-ekAdazyAM zrIkacchadeze zrImanoharapure vRddhopakezavaMza-ghoSA. gotrabhRt sA0 sivagaNa-bhAryAbhAnumatIgRhe janma / saM0 1686 varSe dIkSA / saM0 1701 varSe paMnyAsapadam / saM0 1710 varSe AcAryapadam / saM0 1713 varSe bhaTTArakapadam / te cAmI zrIgurupAdAH sAmpratamapi pratyakSalakSyalakSaprabhAvA nitarAM jJAnAbhyAsa-pustakazodhana-anekabhavyajanavibodhanavividhakriyAmagnamanaso dustapatapana-39 nijIryamANatamaso gacchasya smAraNa-vAraNAdi vidhAbhiradhikazriyaM puSNantaH satyasandhAH kalpAnte'pyavicalavAcaH svapratipannagacchagItArthasaGghAbhyudayadAyino vijayante / eteSAM mahimA'timahAn , na kAyena varNayituM zakyaH / tathA'pi kiJciducyate Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mahopAdhyAyameghavijayagaNiracitam ekasmin samaye paramagurutapAgacchAdhipAH zrIvijayadevasUrayaH svAmino jinazAsanapaTTaparamparApravAha pravardhayituM zrIsUrimantreNa dhyAnaM cakruH; yadasmadagre kaH zAsanAdhinAtho bhaviSyatIti / tadA ca pravardhamAnatapa:pUrvakajapAvadhAnA''kRSTo mAdhirAjAdhiSThAyako deze'bhyeya namaskurvan vijJaptavAn - "svAmin ! adyApi zAsanAdhizIturna dIkSA'pi pravRttA, bhagavatAmapi yuSmAkaM cirAyuSkatA, tat kimanayA cintayA'dhunA ? samaye 5 svalpenA'pi tapasA'haM smaraNIyaH, tadaivA''gatya vakSyAmi" ityuktvA surastirobabhUva / ___ kAlAntare ca svakIyapaTTe zrIjinazAsanasvAmisthApanA'vasaraM nibhAlya zrIgandhapure gatvA zrIgurubhirdhyAnaM prArebhe / tadA tatkSaNAdeva matrAdhiSThAyako devaH sametya niveditavAn - "he svAminaH! paNDitaH zrIvIravijayanAmA saubhAgyanidhiH vidhAmahodadhiH nirupadhiH cAritraguNAnAmavadhiH, ajihmabrahmavidhiH vidhiriva sA."bhuvanopakArakaH, kezava iva puruSottamaH, narakAntakRt kumodakaH, ziva iva mahAvratI, kAmAsahano dakSajAtisnigdhaH, 10 tridazagururiva nirmalamatiH, sumanasAmagraNIrasau svapaTTe sthApyaH, yato'syAgre mahimA hi mAnAdhiko bhAvI" ityuktvA deve tirobhUte zrIgurubhiH gAmbhIryazAlibhiH janapratyayanAya bahiH zakunagaveSaNAdAvapi devoktAnuvAde haDhIbhUte sati rAjanagarAt tvaritAbhyAgata-sA0 ratna-pramukha rAjanagarIyasaGghAgraheNa zrIstambhatIrtha-zrIpattana-zrIsUratibandirapramukhAnekadeza-grAma-nagarasamakSaM zrImahAvIrasvAmisAtizayamUrteH puraH patrikAvilokanA''nanditasakala loke zrIgandhArabandire vikramAt saM0 1710 varSe vaizAkhasitadazamyAM bhRguvAsare puSyanakSatre sumuhUrte raGgaduttaGga15 maNDapA'khaNDazobhAdidRzyevAbhyAgateSu muktAnikaradambhAnnakSatrapakSeSu vAdyamAnavividhA''todyADambareNa garjayatyambare dahyamAnAsu durjanamanaHzakaTikAviva dhUpaghaTikAsu rasenA''pUryamANAsu sarvasaGghapramodataTikAviva ghaTikAsu prasaradyazobhiriva puSpaprakarairAkINe bhUvalaye zrIvIrapaTTAdhipatyajJApanAyeva zrIvIrajinabhavanA''sagnadeze maNDape'bhyAgatya paM0 zrIvIravijayAH zrIvijayadevasUribhiH svapaTTe sthApayAJcakrire / tadA sAdhuzrIakhaInAmnaH sutena zrIvarddhamAnasaMjJena svamAtRsAhibadevIsahitena pratigRhaM sarUpyamudrasthAlikAlambhanikA caturvidhasaGghavastraparidhApa20 nAdinA bhUridravyavyayena mahAnutsavazcakre / zrIguruNA svayaM cintitam , iSTopadezena u0 zrIkamalavijayagaNibhirjApitAcAryapadaM pradAya 'zrIvijayaprabhasUriH' iti nAma nirmame / vijayI jagadArAdhyo yazasvI ca prabhAvavAn / bhagavannAdyavarNaistvannAmnA'bhUd vijayaprabhaH // 1 // tadanu zrIguruH zrIvijayaprabhasUriNA saha sUratibandire ekaM cAturmAsakaM vidhAya, zrIrAjanagare caturmAsI kRtavAn / tatpAraNAyAM saGghamukhya-sA0 sUrAputra-sA0 dhanajInAmnA vijJapya zrIgurUNAM vandanakamahotsavaH praarebhe| 2 tatra ca militA'stokalokasthAnAya kamanIyaprakaTapaTamaNDapairmA zUnyadarzanaM bhUd , itIvA''cchAdite viyati suvarNa khacitanicitazrutipaJcavarNacandrodayaprabhAsaGkareNa rAtriMdivAtItavimAnopamAnatAyAmupanatAyAM jagati susImatAkArizamaikasAmrAjyavijayamAne tatra na tapanakarapracAra itIva sahasrakarakareSu bhUmimaspRzatsu vividhadhavalagAna. zravaNaikAgryeNa citratulyanizcalanarAmaroragaiH zobhiteSu paTakuleSu vizvavizrAntizAradAbhrapaTaleSu ivA'tyuccamaNDapeSu siMhAsane zrIvijayaprabhasUriM nivezya bhagavAn svayaM svatulyatAjJApanArthaM puraH sthitvA sumuhUrte vandanakAni 30 dattavAn / jAtazca mahAn pramodaH / tadnu sarvasaGghasamakSaM zrIparamaguruNA'bhANi - "yathA'haM tathA'yaM sarvasaddhena sevanIyaH / saMsArasAgare pravahaNamayaM kadApi na moktavyaH" / ___ tataH kRtasaMskAro maNiriva, ghananirmuktaH sUrya iva, AhutyuddIpitaH pAvaka iva, bhAvapratibimbanAd darpaNa iva, prokSAlitaH kanakakalaza iva, tailApUrNaH pradIpa iva, kRtA'laGkAraH kSitipatiriva, ghananidhautaH kanakagiririva, zodhito grantha iva, adhika saJjAtavandanakotsavaparikarmA sa zrIvijayaprabhasari ritejasA didIpe / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam-pariziSTam / 141 tadA sA0 zrIdhanajInAmnA'STasahasramahamUdikAnAM yazobIjAnAmiva prabhAvanA cakre, sarvasaGghaparidhApanikA ca / tatazcaikaM caturmAsakaM ahammadapure vidhAya zrIparamagurubhiH sahaiva zrIvijayaprabhasUri .................. yugAdidevayAtrAyAM dvIpavAstavyabhaNasAlIyasA0 rAyacandrapramukhasaGghana saha....................... nAlocya surASTrAsaGghAgraheNa zrIunnatapuramalazcakre / krameNa devazayanaikAdazyA......... zrIvijayaprabhasUribhiH kRtaniryAmanAvidhayaH zrIvijayadevasUrayaH 5 svarjagmuH / tataH zrIvIranirvRte zrIgautamasvAmIva zrIparamagurau svargate'tyantaduHkhA''vezAt zrIvijayaprabhaprabhurapi katicid dinAni vimanaskatayA ninye / tadanu caturvidhasaGghAgraheNa saMsArasvabhAvamanubhAvya vigatazokAH sumuhUrte zrIvijayaprabhasUripAdAH bhaTTArakapadodbhUtazobhAprAgbhArabhAsurAH zrIguruparTa vibhUSayAmAsuH / tadina eva zivapurIdeze yatInAM vihArasya prAg ? varSadvayaM yAvanniSedhasya mutkalatA jAtA, tadvardhanikA AgatA / tadvarSe ca zrIdvIpavAstavyasA0 nemidAsanAmnA'STa- 10 sahasramahamUdikAvyayena zrIgurUn sArdhamAdAya zrIzatruJjayatIrthayAtrAsaGgho mahAna cakre / evaM zrIgurubhiH surASTrAyAM caturmAsadazakaM cakre / tatprabhAvAt saM0 1715, saM0 1717, saM0 1720 varSasatkAstrayo'pi duSkAlAH surASTrAdeze na prasAramApuH / taccidraM tu jIrNadurgAdibhyo gUrjarAtrAyAM dhAnyAgamanaM pratItameva / saM0 1723 varSe ghoghAbandire zrIjasUnAmnyA kAritA'neka jinapratimAnAM zrIsUribhiH pratiSThA cakre / eSu ca gurupu vipakSabhAvamAvahantaH kecid bAlizAH svata eva lokApavAdaviDambitA adhunA dRzyante / 15 tataH zrIahammadAvAdanagarasaGghAgraheNa zrIguravo gUrjarAtrAyAmAjagmuH / tatprabhAvAllokAnAM subhikSeNa mahAn harSoM babhUva / ityAdi paramarSINAmeSAM mahimA prakaTa eva / tena nizcIyate, etadAjJAvartitvameva ubhayathA'pi zivAya / sirivijayarayaNasUripamuhehiM NegasAhuvaggehiM / parikaliA puhaviale sUrivarA dintu me bhadaM // 4 // zrIgUrjara-maru-mAlava-medapATa-mevAta-kaccha-hallAra-surASTrA-dakSiNAdidezeSu zrIgurutapastejasA sAmprataM 20 dharmakarmANi nirantaraM jAyanta iti / so'yaM vIraparamparApraNayinIprANapriyaH sakriyaH, jIyAt zrItapagacchayaH suravaraiH saMsevyamAnakramaH / nAmnA vIra iti kSamAdharavarapronnItanRtyakriyaH, pratyakSaM vijayaprabho gaNapatiH zrIvarddhamAnaprabhaH // 1 // zrIvIratIrthAntikalabdharAjyaH zrIvarddhamAnena kRtotsavazrIH / devAbhiyukto'bhidhayA'pi vIraH zrIvIratIrthe gurureSa jIyAt // 2 // zrIvijayaprabhasUrerupAsakaH zrIkRpAdivijayAnAm / viduSAM ziSyo meghaH sambandhamimaM li lekha mudA // 3 // // iti zrIpaTTAvalisUtroparikSiptagAthAtrayavivaraNaM sampUrNam // 25 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digavijayamahAkAvyAntargatavizeSanAmnAM suuciH| [akArAdyakSarAnukrameNa] 134 59 33 0 136 akavara [ samrATa ] 30,31,134,135 | udyotanasUri khAnakhAnA [ navAba ] akSapAda [AcArya] udayasAgara [taTAka] | khAnadeza [ deza] akhai [zrAvaka] 140 unnatapura [AgarA] 141 gaGgA [nadI] 15,18,109,110,111 acalagiri [tIrthaM ] upAdhyAya [pada] 130 gajasiMha [nRpa] ajitadevasUri UnA [nagara ] 136 gandhapura [gandhAra] 140 atizItA [nadI] airAvata [kSetra] gandhAra bandira [ nagara ] 134,135,140 antarIkapArzva [ tIrthaM ] 138 | ochatavAla [gotra] | galakuNDa [,] 138 apApapUH [tIrtha ] auraNAvAda [nagara] 130 girinAra [ tIrtha ] 135 abhinavanagara | kaccha [deza] 139,141 guNazilA [vana] 130 amaracandra [vAcaka] | kannaDa [ ] gurjarAtrA [deza] argalApura [AgarA] | kamalavijaya [gaNi] 140 gUrjara [,] 32,35,137,141 arbudagiri [ tIrtha ] 126 kamA [zrAvaka] 134,139 gUrjaratrA [ , ] arbudAcala [,] karaheDApArzva [ tIrtha ] gUrjarAnA [,] 138,139,141 avaraNapUH [nagara] karNasiMha [rANA ] gautama 6,57 mahamadAvAda [ ] 32,35,134, kalikuNDapArzva [tIrtha ] 34,117,138 ghanaughapura [ghoghA] 39 138,139,141 kalindikanyakA [nadI] ghoghA [nagara] 136,141 ahammadapura [ ,,] 135,141 kalyANajI [ mantrI] 137 / ghoSA [gotra] 134,139 ahimadavAda [ ,,] kalyANamalla [ nRpa] cata(volerapArzva [ tIrtha ] AgarA [ , ] kAlandikA [nadI] 111 caturA [zrAvikA] 34,137 AghATapura [grAma] kAlandI [] caturikA [caturA] ArAsaNa [tIrtha] kAlIsarasvatI [biruda] 135 candra [gaccha] AnandavimalasUri | kAzi [ kAzI] 83 candrapAla [ zrAvaka] AryamahAgiri 8 kAzikA [, ] candrasUri AryasuhastI kAzI [nagarI] 110,117 cAMpAnera [ nagara] AhUgapura [ nagara] kIkA [zrAvaka] 136 jagaJcandrasUri 29 indrajI [zrAvaka] kutubasAhi [pAtasAha ] jagatasiMha [rANA] 32,137,138 indradinnasUri | kumbhA [rANA] jambU [gaNadhara] indrabhUti 6,132 kuzasthala [ deza] 110 jambU [ vRkSa ] IDaradurga kRpAvijaya [muni] jambUdvIpa 8,12,90 IdalasAhi [pAtasAha] jayatAraNI [tIrtha IlAdurga 136,138,139 kailAsa [parvata] jayadeva [sUri] ugrasenapura [AgarA] koDimA [ zrAvikA] 134 jayAnandasUri ujayanta [tIrtha] 126 | kozalA [deza] 17 / jasU [zrAvikA] 141 uttarakuru [kSetra] kSatriyakuNDa [nagara] 133 jahAMgIra [samrATa ] 135,136 udayanagara khaDagapura 52 jAbAlakapura 137 udayanArAdhIza [ nRpa] khamaNora [grAma ] 137 / jAma [nRpa] udayapura 52,137 , kharatara [gaccha ] 136 jAlandhara [ deza] . 113 my mmm mrrrm mr m 136 28 134 138 134 mar - . 338 kRSNadurga NAMO0 . A 40 GG Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digvijayamahAkAvyam-pariziSTam / 143 28,29 138 138 140 141 134 jAlora [ durga] 137 / padmasAgaragaNi 136 mAnatuGga [ sUri] jIrNadurga [ tIrtha 141 | paramAra [jAti] 139 mAnadeva [ sUri] jIva [zrAvaka] 5. pradyumnasUri 29 mIramoja [ nRpa] jIvA [jIva] 44,46 pradyotanasUri 28 municandrasUri jJAta [ vaMza 20 paMnyAsa [pada] munisundarasUri jhAlA [ jAti] prabhava [gaNadhara] megha [pranthakAra] 41,83,141 Thakkara [gotra] 6 prabhAsa [nagara] | meDatA [nagara] 137,138,139 tapagaccha 141 prayAga [ tIrtha ] medapATa [deza] 32,138,139,141 tapAgaccha 137,140 pAtisAhi [jahAMgIra] medinIpura-rI [nagarI] tapagaNa 30,32,44,93 pAtisAhipura [AgarA] | meru [parvata] 15 tiliGga [deza] 34,138 pAtisAhisadana mevAta [ deza] 138,141 tailA [bhaTa] | pApApU: [apApApU:] 130 yadukula [vaMza] 129,130 dakSa [jAti] pIcholA [taTAka] yamunA [nadI] 109,111 dakSiNa [ deza] phiraGgIpAtisAhi yazodevasUri dakSiNAmaNDala [ , ] 36,138,139 barhAnapura [nagara] 34,138 yazobhadrasUri 20,29 dazAsyapurI [ nagarI] 97,100 bala [bhadra ] yogazAstra [grantha] digavijaya [ kAvya] bAhubalI 110 yodhapura [ nagara] dizasUri bundI [nagara] dvIpa [nagara] 130 raNamallacokI 37,137,141 bhadrabAhu [pUrvadhara] 28 devakuru [kSetra] ratna [ zrAvaka] 140 bharata [kSetra] 14,15,16,90,118, devacandra [zrAvaka] 34,35,136,138 ratnazekharasUri devasundarasUri 126,127,129 ratnasAnu [parvata] 12 devasUri bharata [cakravartI] 29,35 19,110 ramyak [kSetra] devAnanda [sUri] bhaNazAlI [gotra] 136,141 raviprabhasUri devAnanda [ kAvya] bhAgyapurI [nagara] rAThauDa [vaMza] devendrasUri bhAgyanagara [bhAgyapurI] rAjagRha [nagarI] 7,130 dhanajI [zrAvaka] 140,141 bhAnumatI [zrAvikA] rAjadhAnya [nagara] dhanAi [zrAvikA] bhUpaNa [AcArya] 134 rAjanagara [ ahamadAvAda] 135,136, dharmaghoSasUri | bhoTA [zrAvaka] 138,140 dhAnA [kSetrapAla ] 139 macinda [ durga] rAjiA [zrAvaka] 135 naTIpadra [nagara ] maNiratnasUri rANapura [ tIrtha ] 135 narasiMhasUri maNDapAcala [ tIrtha ] 136,139 rAyacandra [zrAvaka ] 136,141 narmadA [nadI] 102 mathurA [ nagarI] 133 rAyacandra [mahAmAtya] 138 navAdA [nagara] | manI [zrAvikA] rukmi [parvata] navAnagara manoharapura [ nagara] 139 rUpasiMha [nRpa] 138 navInapura 139 maru [ deza] 32,56,58,135,138, rUpyAdri [parvata] nAradapurI [ nagarI] 139,141 rUpA [zrAvikA] nArAyaNapura [ nagara] 56 malaya [parvata] 98,102 rUpyAdi [parvata] nAhIpura-grAma 46,137 malla [zrAvaka ] / raivata-ka [1] 126,130,137 niSadha [parvata] 11 mahAtapA [biruda 135,136 lakSmIsAgarasUri nIla [ ] 11 mahezadAsa [zrAvaka] laghuhimAdri naiSadhIya [ kAvya] 139 mAghasamasyA [grantha ] lahuyA [zrAvaka] paNDita [pada] 138 mANikyasvAmI [ tIrtha ] 138 laGkApurI pattana, paTTaNa [nagara ] 41,116,122, mAlava [ deza] 141 lAkSA [nRpa] 137 133,135,136,138,140 mAlyapura [nagara] 56,138 lAbhapurI 29 s 4. s s 130 134 . . GSW GEMEW . MC 138 / 31 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 135 sumeru 28 52 52 V V 136 rur 144 mahopAdhyAyameghavijayagaNikRtaM lATa [deza] 139 vIrasUri 28 | sudharmA [gaNadhara] 28,132,133 lADoli [prAma] 135 vRddhadevasUri 20 sunandA lAbhapura [nagara] 134,135 vRddhopakeza [zAkhA] 134,336,139 suprabu(pratibaddha [sUri] 28 lumpAka [pakSa] 137 | vaitAtya [parvata] sumatisUri vajra 132 vaibhAra [ ] sumaGgalA 110 vajrasUri | zakandarapura [ nagara] 8,9,11 vajrasena zalezvara [ tIrtha ] 40,43,70,71,80,84 suraassttraa| deza 32,33,35,135, vajIA [zrAvaka] 135 zatruJjaya [tIrtha ] 126,135,139,141 137,139,141 vandhyanagara zayyambhavasUri suvarNazaila [tIrtha] varakANaka [tIrtha] 137 zAlibhadra suvarNAcala [ suvarNazaila] 130 varddhamAna [zrAvaka] 140,141 zikharI [parvata] susthita [sUri] vallabha [ upAdhyAya ] zivapurI [ sIrohI] sUratibandira [nagara] 134,137,140 67,71,141 vAgaDabhUpati sUrA [zrAvaka] 135,140 zivapU: [ ] vAgaDamaNDala sUryasUtA [yamunA] zItA [nadI] vANArasI [tIrtha] zrIvantI [ zrAvikA] soma [zrAvaka] vAruNapura [nagara] zreyAMsa somajI [ , ] 136 111 vikramabhUpati saGgrAmasAdhu somatilakasUri bikramasUri 29 saGgrAmapura somaprabhasUri vijayadAnasUri samudrasUri somasundarasUri 30 vijayadevamAhAtmya [ kAvya] 136 | sambhUti vijaya sauvarNagiri [ tIrtha] 28 vijayadevasUri 31,135,136, sammetatIrtha-giri 122,125,130 stambhatIrtha 134,135,136,137, 139,140,141 138,140 sarasvatI [ nadI] 18,111,112 vijayaprabhasUri, 35,37,139,140, sarvadevasUri-prathama sthUlabhadra [sUri] 28,132 vijayappaha 141 smayahRtipura 43 vijayaprazastikAvya [graMtha] savAi hIravijayasUri svarNagiri 137,138 vijayaratnasUri sahajU [zrAvaka] hanumannATaka [prantha] vijayasiMhasUri sAgara [gaccha ] 137,138 29,32,33,137, harivarSa [ kSetra] 138,139 sAdaDI [prAma] hallAra [deza] 135,137,139,141 vijayasenasUri 31,36,134,135,136 sAndhirA [zrAvika] himagiri 98,102 videhavarSa [kSetra] sAptacchadikapura [ sAdaDI] himavAn [ himagiri ] 14,96 vidyApura [vIjApura] sAbalI [grAma] himazaila [ ] 98 vidyAvijaya sAmantabhadra [sUri] himAdri [ , ] 126 vibudhaprabhasUri sAhibade-devI [zrAvikA] 134,140 hIraguru [ sUri] vimalagiri [ tIrtha ] 33,38 siddhAcala [tIrtha ] 135,137 hIravijayasUri 30,36,134,135 vimalazikharI [,] 39 sindhu [nadI] 14 hIrasaubhAgya [ kAvya] vimalacandrasUri 29 | sivagaNa [zrAvaka] 139 hIrAnanda [ zrAvaka] vizvala [nagara] 135 siMhagiri [sUri ] | hemarAja [ saMghapati] vihAra [nagarI] 122,124 sIrohI [nagara ] 137 hemavimalasUri bIjApura [ nagara] 137,138 suktAvalI [grantha ] 134 | haimanta [kSetra] vIravijaya [vijayaprabhasUri35,134,140/ suguNa [ mantrI] 138 hairaNyaka [, ] 137 58 9 ur MNS M" 5 . 136 138 . 0 32 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________