________________
४
महोपाध्यायमेघ विजयगणिकृत
तेमनो ५० वर्ष सुधीनो ग्रन्थोनो रचनाकाल तो वृद्धावस्थानां कुल २०-२५ वर्ष ऊमेरीए तोये अनुमान थाय छे.
नोंवायेलो मळे ज छे; पण तेमनी बाल्यावस्था अने छेल्ली ओछामां ओछु तेओ ८० वर्ष के ते करतां ये वधु जीव्यानुं
तेमनी प्रत्येक कृति संशोधित - संपादित थई प्रकाशमां आवे तो तेमना अखंड व्यक्तित्वनी झांखी थई शके छतां तेमना जेटला ग्रन्थो मळी आवे छे तेनी नोंध ज्यां त्यांथी एकत्रित करी अने तेमां शुं विषय आवे छे ते नीचे मुजब विषयवार आपवा प्रयत्न कर्यो छे.
३. ग्रन्थकारे रचेला ग्रन्थोनी विषयवार नोंध
[ काव्यग्रंथो ]
१. शांतिनाथचरित्र - तेमां रचनासमय नोध्यो नथी. आ काव्यमा 'नैषधीय - महाकाव्य' नी समस्वापूर्ति छे. तेमां सोळमा तीर्थंकर श्रीशांतिनाथ भगवाननुं चरित्र वर्णन छे. वीरविजय मुनि सं० १७१० मां विजयप्रभसूरि बन्या ते पछी आ काव्य रचायुं हरो, केमके तेनी प्रशस्तिमां श्री विजयप्रभसूरिनुं स्मरण' करेलुं छे. आ काव्य 'जैन विविध साहित्य शास्त्रमाला' मां प्रकाशित थयेलुं छे.
२. देवानन्दमहाकाव्य - सं० १७२७ मां आ काव्य मारवाडना सादडी नगरमां रचायुं हतुं. आ काव्यमा 'माघकाव्य'नी समस्यापूर्ति छे अने श्रीविजयदेवसूरि तेमज श्रीविजयप्रभसूरिनुं चरितवर्णन छे. आ काव्य 'सिंघी जैन ग्रन्थमाला'मां प्रगट थयुं छे.
३. किरात समस्यापूर्ति (?) - आ काव्यनुं नाम शुं छे ते जाणी शकायुं नथी. पण तेमां 'किरातार्जुनीय - काव्य'नी समस्यापूर्ति तो छे ज. एनी एक प्रति आचार्य श्रीविजयेन्द्रसूरि पासे हती जेनी प्रेसकोपी में केटलाये वर्षो अगाऊ तेमने करी आपेली, ए स्मरण उपरथी जणावुं छु. ते प्रति मने मळी शकी नथी. ते बे एक सर्गात्मक जहती. संभवत: क्यांई थी तेनी पूरी प्रति पण मळी आवे.
४. मेघदूतसमस्यालेख - आमां रचना समय आध्यो नथी. आ काव्य 'मेघदूत' काव्यनी समस्यापूर्ति - रूप होई एक पत्र रूपे छे. कविए भाद्रपद पांचम पछी आ पत्र पोताना गच्छाचार्य श्रीविजयप्रभसूरि, जेओ ते समये देवपाणमां स्थित हता तेमने नवरंगपुर - अवरंगबादधी लख्यो छे. आ समस्याना अंते कविए लख्युं छे के - विजयदेवसूरिनी भक्तिमाटे माघकाव्यनी समस्यापूर्तिद्वारा अने श्रीविजयप्रभसूरिनी भक्ति माटे मेघदूत काव्यनी समस्यापूर्तिरूपे तेमनी प्रशंसा करी छे. आ कथनमां ग्रंथकारे पोतानी बे कृतिओनो अनुक्रम बताव्यो छे तेथी जणाय छे के माघसमस्यापूर्ति पछी ज मेघदूतसमस्यापूर्ति बनी. एटले सं० १७२७ पछी जते रचायुं. आ ग्रंथ 'आत्मानन्दजैनसभा - भावनगर' तरफथी प्रगट थयेलो छे.
१ "गच्छाधीश्वरही रही रविजयाऽऽम्नाये निकाये धियां प्रेष्यः श्रीविजयप्रभाऽऽख्यसुगुरोः श्रीमतपाऽऽरु गणे । शिष्यः प्राज्ञमणेः कृपादिविज यस्याऽऽशास्यमानाग्रणीश्चके वाचकनाममेघविजयः शस्यां समस्यामिमाम् " ॥ - शान्तिनाथचरित्र, प्रतिसर्गप्रान्ते । २ " मुनिनयनाश्वेन्दुमिते ( १७२७) वर्षे हर्षेण सादडीनगरे । ग्रन्थः पूर्णः समजनि विजयदशम्यामिति श्रेयः " ॥ ८५ ॥ - देवानन्द महाकाव्य, प्रान्तप्रशस्ति । ३, “स्वस्तिश्रीमद्भुवनदिनकृद्वीर तीर्थाभिनेतुः प्राप्यादेशं तपगणपतेर्मेघनामा विनेयः । ज्येष्ठस्थियां पुरमनुसरन् नव्यरङ्गं ससर्ज स्निग्धच्छायातरुषु वसतिं रामगिर्याश्रमेषु ” ॥ १ ॥
- मेघदूतसमस्यालेख, प्रारम्भ ।
Jain Education International
४ " माघकाव्यं देवगुरोर्मेघदूतं प्रभप्रभोः । समस्यार्थं समस्यार्थ निर्ममे मेघपण्डितः " ॥ १३१ ॥
For Private Personal Use Only
- मेघदूतसमस्यालेख, प्रान्तभाग ।
www.jainelibrary.org