Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa bhagavAna mahAvIra kI paccIsa sau vIM nirvANa-tithi samAroha ke upalakSa meM bhagavAna mahAvIra hajAra upadeza sapAdaka gaNeza, muni zAstrI prakAzaka amara-jaina sAhitya-saMsthAna udayapura [rAjasthAna]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ amara jaina sAhitya sasthAna kA 14 vA ratna pustaka bhagavAn mahAvIra ke hajAra upadeza sampAdaka gaNeza muni zAstrI, sAhityaratna sayojaka jinendra muni zAstrI, kAvyatIrtha preraka : pravINa muni viSaya . jainAgama ko 1001 sUktiyA~ prakAzaka rAjendrakumAra mahetA matrI . amara jaina sAhitya saMsthAna korapola, vaDA bAjAra, udayapura (rAja.) prathama prakAzana julAI 1973, ASADhIpUrNimA vi0 saM0 2030 mUlya nau rupaye mAtra mudraNa vyavasthA : sajaya sAhitya saMgama, AgarA mudraka rASTrIya ArTa priMTarsa, motIlAla neharU roDa, AgarA-3
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinake satsAhitya ke paThana se cintana-manana tathA lekhana-preraNA kA prakAza milatA rahA hai, unhIM sAhityavAridhi, mahAmanISiparama zraddhaya rASTra sata upAdhyAya zrI amaramuni jI ma. sA ke kara kamalo me apAra zraddhA ke sAtha... ! -gaNeza muni
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta pustaka meM sahayoga dAtA zA0 thAvaracandra kanhaiyAlAla ThAkaragotA guralIvAle, vasaI jilA thANA (mahArASTra)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA subhApita eva nItivacano ke mahAn sarjaka zrI bhartRhari ne kahA hai keyUrA na vibhUSayanti puruSaM hArA na candrojjvalA na snAna na vilepana na kusumaM nAlakRtA mUrghajA , vANyekA samalakaroti puruSaM yA saskRtA dhAryate kSIyante khalu bhUSaNAni satata vAgbhUSaNaM bhUSaNam / " manuSya ko na kapUra, na candrahAra, na snAna, na vilepana, na puSpa aura na sundara kezavinyAsa hI vibhUSita kara pAtA hai, apitu ekamAtra saskRta-vANI hI usake manuSyatva ko alakRta karatI hai / aura sava alakAra kSINa eva prabhAhIna ho jAte haiM, kintu vANI kA alakAra kabhI bhI kSINa eva niSprabha nahIM hotA, vastuta vANI kA bhUSaNa hI bhUSaNa hai, alakAra hai| bhartRhari kA yaha kathana satya kI tulA para zatapratizata sahI utaratA hai | eka bhI sadukti, eka bhI suvacana jIvana ko itanA mahimAmaya banA detI hai ki mAnava itihAsa ke pRSTho para ajara amara ho jAtA hai| mahAna AtmAo ke, santa puruSo ke hRdaya ke antaratama se nikalA huA eka bhI subhASita vacana, saghana andhakAra se Acchinna mAnava-hRdaya me vaha Aloka bhara detA hai ki jIvana kI dhArA hI badala jAtI hai| pApI se pApI, durAcArI se durAcArI vyakti bhI sahasA jo maharSi ke pada para pahuMca pAyA hai, usakI pRSThabhUmi me sadguru kA vaha aisA koI jyotirmaya vacana hI rahA hai, jisane unake jIvana kI kAyA palaTa krdii| maharSi vAlmIki ke jIvana ko aise hI kisI vacana ne prabuddha kara diyA thA ki DAkU ratnAkara me se maharSi kI AtmA jAga uThI / dasyurAja agulimAla ko tathAgata buddha kI subhASita vANI ne hI kyA se kyA banA diyA thaa| magadha kA kukhyAta taskararAja rohiNeya tIrthakara mahAvIra ke eka vacana zravaNa mAtra se hI jIvana kI abhISTa siddhi ko prApta kara sakA thA, jisakA yaha pariNAma AyA ki usake prANo ke grAhaka bane zreNika jaise samrATo ke ratnamukuTa usa mahapi ke caraNo me jhuka gaye / uttara kAlIna santa sAhitya me to isa prakAra ke agaNita ullekha dRggocara hote hI haiM / mAnava aizvarya kI khoja bhautika sampatti me karatA hai, vaha ratna-maNimANikya kI talAza me apane jIvana ke mUlyavAna varSoM ko galA detA hai, kintu
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 6 ) use yaha patA nahI ki ukta jaDa ratno kA kyA mUlya hai ? unakA kyA aizvarya hai ? jIvana kI kSaNika AvazyakatAo kI pUrti ke atirikta unase kyA honA jAnA hai ? vastuta yadi gaharAI se dekhA jAya to isa pRthvI para eka loka citaka kI bhASA me tIna hI ratna hai - jala, anna aura subhApita vANI / pRthivyA trINi ratnAni jalamanna subhASitam / mUDhe pASANakhaNDeSu ratna sajJA vidhIyate / mahAkavi ke zabdo me aura jarA gaharA utareM to jala aura anna kevala bhautika tRpti ke lie, aura vaha bhI kSaNika tRpti ke lie hI hai, kintu jIvana kI sahI samasyAo kA samAdhAna to ekamAtra subhApita me hI milatA hai / eka janma hI nahI, kintu janma-janmAntaro taka kI samasyA kA samAdhAna subhApita vANI me hI mila pAtA hai / jaina Agama sAhitya eka vizAla jJAna sAgara haiM, suvacano kA eka akSaya kopa hai | Agamo me aneka prakAra kI saiddhAntika carcAe~ upalabdha hotI haiM, vidvAna manIpI una para kAphI lambI-cauDI carcA - vircAe~ bhI karate haiM, kintu kabhI-kabhI yaha carcAe~ itanI nIrasa ho jAtI haiM ki mAvuka zrotA kA antaramAnasa Ubane laga jAtA hai, kintu una nIrasa saiddhAntika carcAo ke bIca Agama sAhitya me hajAro hajAra sumApita ratna kaNikAe~ bhI vikharI huI upalabdha hotI haiM / eka - eka vacana itanA sundara eva gambhIra hotA hai, itanA preraNAprada eva prakAzamaya hotA hai ki sAdhaka ke sampUrNa jIvana kA vaha saMbala bana jAtA hai / sAdhaka ke dukha me, sukha me, yaza me, apayaza me, hAni me, lAbha me, jIvana me aura maraNa me arthAt jIvana ke vibhinna dvandvo me yadi koI sahArA use mila sakatA hai, aura jIvana patha kA sahI rUpa parilakSita ho sakatA hai to inhIM subhApita vacano me dekhie eka - eka vacana me kitanA gaharA saketa chipA hai / kAme kamAhi kamiyaM khu dukkhaM / kAmanAo ko dUra karo, dukha dUra ho jAyeMge / ege carejja dhammaM / bhale hI koI sAtha cale yA nahI, dharma patha para akele hI calate raho / chaMda niroheNa uvei mokkhaM / icchA ko nirodha karanA hI vAstava me mokSa hai /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ tuma meva tuma mitta ! Atman / tU hI merA mitra hai, } kahanA nahI hogA, hajAro varSa kI yAtrA karane para bhI ye vacana Aja bhI itane hI jyotirmaya haiM, jitane ki atIta me the / aura yaha unakI jyoti hajAro varSa taka jIvana ko isI prakAra jyotita karatI rahegI / yaha AbhA kabhI dhudhalI hone vAlI nahI hai / bhagavAn mahAvIra kA paccIma sovA nirvANa mahotsava sannikaTa A rahA hai / isa puNyasmRti me aneka grantha, grantha hI kyA grantharAja likhe jA rahe haiM aura prakAzana kI pratIkSA me haiM / isI zrRGkhalA me zrI gaNeza munijI zAstrI ne bhI eka zraddhApuSpa samarpita kiyA hai, usa mahAmahima paramapitA ke zrI caraNo me | Agama sAhitya me vikIrNa bhagavAna mahAvIra ke sumApita vacano kA yaha sundara sakalana upasthita kiyA hai unhone / maiM kaha sakatA hU~ ki munijI kA yaha saMgraha sundara eva jIvanopayogI hai / mahAvIra kI divya vANI ke darzana Aja bhI hame ina subhASita vacano me ho jAte hai / vartamAna jana-jIvana me jo kuTAe haiM, dvandvAtmaka sthitiyAM haiM, nIti-anIti ke sagharSa hai, uname yaha subhASita saMgraha Aja bhI eka preraNA va jyoti pradAna karegA / jana-jIvana ke nirmANa me mAnasika zAnti eva samatA kI upalabdhi me yaha saMgraha kAphI sahAyaka siddha ho sakatA hai / jaina bhavana, AgarA 21-6-73 zrI gaNeza muni jI eka sarala, zAnta, bhAvanAzIla eva yuvakocita utsAha se yukta zramaNa haiM / kavitA, lekhana evaM pravacana tIno hI dhArAo me unakI acchI gati hai / unhone pahale bhI kucha acchI racanAe~ janasAhitya ke rUpa me prastuta kI haiM, jinakA yatra-tatra sarvatra Adara huA hai / prastuta saMgraha kRti ke sAtha unhone isa dizA meM eka aura bhavya caraNa Age vaDhAyA hai / maiM munizrI ke magalamaya bhaviSya kI kAmanA karatA hU~ ki ve isa prakAra kI sAhitya-sAdhanA ke kSetra me adhikAdhika yazasvI hoge eva prabhu mahAvIra ke zAsana kI garimA ko adhikAdhika dIptimAna kareMge / - upAdhyAya amara muni
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ apanI bAta bhagavAna mahAvIra ne kahA hai "uddeso pAsagassa natthi" jo svaya draSTA hai, usake lie upadeza kI AvazyakatA nahI hotI / prazna ho sakatA hai phira ye vaDe-baDe zAstra, hajAro grantha aura lAkho pejo me bharI zikSAeM kisalie ? kyo ? aura phira naye-naye zikSA grantha tayAra kyo ho rahe haiM ? spaSTa hai ki vivekI ko, draSTA ko, jJAnI ko upadeza kI jarUrata nahI, kintu Aja manuSya kA viveka jAgRta kahA~ hai ? usakI A~khe kahAM khulI hai ? usakA jJAna kahA~ ujAgara hai ? A~khe hote hue bhI vaha adho kI taraha AcaraNa kara rahA hai ? usakA viveka eva jJAna supta hai, moha ke saghana AvaraNo me dabA huA hai jaise ghane bAdalo ke pIche sUrya kA prakAza / usa supta viveka ko jagAne ke lie, moha AvaraNa ko haTAne ke lie aura A~kha mUMdakara baiThe manuSya kI dRSTi ughADane tathA usake draSTA rUpa ko prakaTa karane ke lie hI mahApuruSo ke upadeza, zikSA eva suvacano kI AvazyakatA hai / AcArya zubhacandra ne kahA hai prabodhAya, vivekAya, hitAya prazamAya ca / samyak tatvopadezAya satAM sUktiH prvrtte| manuSya ke antara hRdaya ko jagAne ke lie, satya-asatya kA viveka vyakta karane ke lie, loka-kalyANa ke lie, vikAro eva moha ko dUra karane ke lie tathA samyak tatva kI jAnakArI ke lie satpurupo kI sUkti eva upadeza kA pravartana hotA hai| yahI vAta zabdAntara se maharSivaziSTa ne svIkAra kI hai atimohApahAriNya sUktayo hi mahIyasAm / mahApuruSo ke vacana moha ko dUra karane vAle hote haiM / bhagavAna mahAvIra ke upadeza, vItarAga ke upadeza haiM, satya draSTA kI vANI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) hai, uname vaha amogha zakti hai, prabhAvazIlatA hai ki jo unakA zravaNa kare manana-ciMtana kareM una para vizvAsapUrvaka AcaraNa kare usakI supta cetanA pravuddha ho sakatI hai, usake antaraga paTala para chAye moha-AvaraNa haTa sakate haiM, aura viveka kA divya prakAza jagamagA sakatA hai| unake upadeza kI vaha pavitra madAkinI jidhara se bhI vaha jAtI hai, udhara hI bhava-bhava kA tApa-satApa vilaya hokara zItalatA chA jAtI hai| mAnava apane devatva ko prApta kara sakatA hai mahAvIra ke upadezo kA anusaraNa kr| mahAvIra ke upadeza eka pArasa hai, jinakA sparza pAkara mAnava mana dharma kI majula svarNAbhA se yukta ho sakatA hai| bhagavAna mahAvIra ko Aja DhAI hajAra varSa bIta cuke haiM, jisa yuga me, jina paristhitiyo me unakA avataraNa huA thA ve Aja se bahuta bhinna rahI hogI, isalie sambhava hai unake upadezo me sAmayika samasyAo kA samAdhAna bhI rahe para usa DhAI hajAra varSa purAno vANI ko hama purAnI kahe to upayukta nahI hogaa| purAnI hokara bhI usame purAnApana nahIM hai, bAsIpana nahI hai / yaha amara satya hai ki mahApurupo kI vANI me jIvana kA zAsvata svara gUMjatA rahatA hai / dezakAla kI paridhi se mukta, vaha ciratana satya kI divyatA se yukta hotI hai / tIrthakara trikAla-satya ke draSTA hote haiM ata unakA upadeza kAlAtIta, zAsvata mAdhurya aura ciratana tAjagI-sphUrti lie hotA hai| unake upadezo me jo sphUti, preraNA aura jIvana-sparzitA DhAI hajAra varSa pUrva thI vaha Aja bhI hai / yaha pratyakSa anubhava kA viSaya hai| nahi kastUrikAgaMdha. zapathenAnubhAvyate-kastUrI kI sugandha batAne ke lie saugandha khAne kI kyA jarUrata ? bhagavAna mahAvIra ke upadezo kI upayogitA aura mahattA batAne ke lie zabda vistAra kI kyA apekSA hai ? ve svaya hI apanI upayogitA ke jIvata pramANa haiM / unakA eka vacana bhI jIvana ko uccatA eva zreSThatA ke zikhara para pahuMcA sakatA hai| prastuta "bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza" me prabhu kI vANIrUpa kSIra samudra me se eka hajAra vacana umiyA~ sakalita kI gaI hai| merA vicAra to thA-paccIsa vI nirvANa zatAbdI ke upalakSya me bhagavAna mahAvIra ke paccIma
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ so upadeza vacano kA eka sakalana taiyAra kiyA jAya, isa dizA me cintana bhI kiyA, kintu lagA 2500 upadezo kA saMgraha vizAlakAya grantha kA rUpa le legA jo jana sAdhAraNa ke lie kama upayogI rahegA, dUsarI vAta upadeza vacano ko toDa-toDa kara choTA karanA hogA athavA kucha gambhIra va jaTila vipayo ko bhI mAtha me samAviSTa karanA hogA jisase grantha kI gurutA, gariSThatA baDha jAyegI vIra janopayogitA kucha kama ho jAyagI / isa vicAra se paccIsasau upadezo ke sthAna para eka hajAra upadezo kA sakalana prastuta karane kA vicAra sthira kiyA, yadi mamaya va sAdhano kI suvidhA rahI to isa caraNa ko aura bhI Age vaDhAne kA prayatna kiyA jaayegaa| ___ ina upadeza vacano ko tIna khaNDo meM vibhakta kiyA hai| prathama khaNDa me dharma aura darzana se sambandhita 18 viSaya hai, jiname 382 sUktiyA~ hai / dUsare khaNDa me jIvana aura kalA zIrpaka ne 23 viSaya liye gaye haiM jiname 353 upadeza vacana sagrahIta kiye haiM / tRtIya khaNDa me zikSA aura vyavahAra zIrpaka ke antargata 15 viSaya haiM jiname 266 upadeza sUkta haiM / yo kula 56 viSayo me eka hajAra eka upadeza vacano kA makalana kiyA gayA hai| isa sakalana me mUla Agamo ko hI mukhya AdhAra mAnA gayA hai, cUMki vartamAna mAnyatA ke anusAra mUla Agamo me mahAvIra kI vANI Aja bhI surakSita hai| sUktiyo kA cayana karate samaya prAya mUla Agama dekhe haiM aura anuvAda karate samaya pUrvApara bhAvo kA sambandha bhI dhyAna meM rakhA gayA hai| AzA hai pAThako ko isa sakalana me prAmANika rUpa se bhagavAna mahAvIra ke upadezo se mAkSAtkAra karane kA avasara milegaa| mere AdhyAtmika eva sAhityika jIvana ke preraNA-stambha rAjasthAnakesarI gurudeva zrI puSkara munijI ma0 sA0 kA punIta smaraNa ima prasaMga para svaya ho AtA hai / merA jo kucha kRtitva hai vaha unhI ke AzIrvAda kA phala hai| guru bhrAtA AdaraNIya zrI hIrAmuni jI 'himakara' eva mamartha mAhityakAra zrI devendra muni jI kA nneha, preraNA eva mArgadarzana mujhe nirantara mAge vaDhAte rahe haiN| mere niSTatama mahyogI zrI jinendra muni zAstrI, kAvyatIrtha kA jo
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) hArdika sahakAra aura sapreraNA prApta hotI rahI hai, use vANI kA viSaya banAkara aupacArikatA dikhAnA ThIka nahI hogA / ve merI pratyeka sAhityika sarjanA ke mahayogI rahate haiM aura isa bhagIratha kArya me bhI apanI yogya bhUmikA inhone nivAhI hai / mere AtmIya zrI pravINa munijI kI preraNA isa sakalana ke lie satata mujhe prerita karatI rahI hai, ata unakA smaraNa svata hI ho jAtA hai / isa sakalana kI mUla preraNA snehI zrI zrIcandajI surAnA 'sarasa' se prApta huI / ata isa grantha kI pUrti me unakA sneha sahakAra barAbara yAda karatA rahA hU~ / zraddheya upAdhyAya zrI amara candrajI ma0 ne merI prArthanA ko svIkAra kara grantha para prastAvanA ke rUpa me do zabda likhane kI jo sneha pUrNa udAratA dikhAI hai, usake lie meM bahuta kRtajJa hU~ / AzA karatA hU~ yaha mahatvapUrNa sakalana pAThako ke lie upayogI hogA eva bhagavAna mahAvIra kI 25 vI nirvANa zatAbdI ke upalakSya me prabhu mahAvIra ke prati merA eka zraddhA sumana jainadharma sthAnaka vAgapurA ( rAjasthAna) 1-6-73 - gaNeza muni zAstrI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya bhagavAna mahAvIra kI 25 vI nirvANa zatAbdI kA prasaga jaina samAja ke lie eka aitihAsika prasaga hai / isa prasaga para bhagavAna mahAvIra eva jaina dharma se sambandhita aneka mahatvapUrNa samAroha, kAryakrama eva sAhitya-prakAzana kI yojanAe~ mUrta rUpa le rahI hai, yadi sampUrNa jaina samAja tana-mana-dhana se ekajuTa hokara isa kArya ko Age baDhAye to sacamuca hI vizva kA vAtAvaraNa badala sakatA hai aura aneka mahatvapUrNa upalabdhiyo se gaurava me abhivRddhi ho sakatI hai| bhagavAna mahAvIra nirvANa zatAbdI samAroha manAne ke lie prAntIya eva akhilarASTrIya stara para aneka samitiyAM kArya kara rahI hai| dillI ki akhila bhAratIya samiti ne pichale dino eka kAryakrama prasArita kiyA thA jisame Ayojana se sambandhita aneka yojanAe~ bhI thI uname eka mahatvapUrNa yojanA thI bhagavAna mahAvIra va jaina Agamo kI sUktiyo kA sakalana-prakAzana / ___ bhagavAna mahAvIra kI sUktiyo se sambandhita gata kucha varSoM me aneka mahatvapUrNa granya prakAzita hue hai / java se sUktiyo kA pracAra lokapriya huA hai, isa dizA me aneka vidvAna manISiyo ne kArya kiyA hai / mahAvIra-vANI, mahAvIra vacanAmRta, Arhata pravacana ke atirikta eka atyanta mahatvapUrNa va maulika-sakalana rASTrasata upAdhyAya zrI amara muni jI ne prastuta kiyA haisUkti triveNI / yaha sakalana apane stara kA eka viziSTa va vejoDa sakalana kahA jA sakatA hai| sUkti sAhitya kI isI sumana-mAlA me prastuta pustaka-'bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza' eka navInatama surabhita sumana ginA jA sakatA hai| kaI dRSTiyoM se isa sakalana kI apanI maulikatA bhI hai| Agamo ke aba taka aprayukta aise aneka mahatvapUrNa sandarbha va gAthAeM isa sagraha me mileMgI jo pahalI vAra sagrahIta kI gaI haiM / sakalana kA vipaya vargIkaraNa bhI navIna dRSTi se kiyA gayA hai aura anuvAda kI bhASA bhI vaDI sarala aura bhAvanAhI hai|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 isa sakalana ke sapAdaka haiM- zrI gaNeza muni jI zAstrI / jaina sAhitya ke kSetra me zrI gaNeza muni jI eka jAne-mAne vidvAna sata hai / Apa bahumukhI pratibhA ke dhanI haiM, lekhaka, kavi, gAyaka eva vaktA - sabhI vizeSatAe~ Apa me vidyamAna hai / ApakI kRtiyo me " Adhunika vijJAna aura ahiMsA" " ahimA kI bolatI mInAreM" ahiMsA - pradhAna vicAra sAhitya me viziSTa sthAna rakhatI hai / uname ApakI ciMtaka va dArzanika pratibhA kA sundara rUpa jhalakatA hai 'indrabhUti gautama " muni zrI kI eka zodhapradhAna sarvathA maulika kRti hai jisame ava taka ke achUte viSaya ko baDe hI sundara surucipUrNa eva tathyAtmaka DhaMga se gayA hai / vipaya ke prastutIkaraNa kI kalA munizrIjI me apanI kAvya mAhitya me 'vANI vINA' eva 'subaha ke namUne haiM | aba taka vividha tripayo para Apane likhI hai jo sAhityika kSetra me Adara ke sAtha apanAI gaI haiM / ) prastuta kiyA viziSTa hai / bhUle' kAvya zailI ke sundaratama lagabhaga 21 se adhika pustake prastuta pustaka ke sambandha me adhika kahane kI apekSA nahI hogI, pAThaka va darzaka svaya hI ise dekha kara mukta mana se prazaMsA kara uThegA, aura gItA, rAmAyaNa evaM dhammapada kI bhA~ti ise bhI apane nitya paThanIya gratho kI pavitra pakti me rakhakara kRtArthatA anubhava karegA / isa prakAzana ko mudraNa Adi kI dRSTi se sundara va AkarSaka banAne me yazasvI sapAdaka zrI zrIcanda jI surAnA 'sarasa' kA hArdika sahayoga milA hai, jisa kAraNa pustaka kA mudraNa zuddha, sundara va bAhya rUpa bhAvapUrNa banA hai / isa prakAzana me artha sahayoga dene vAle dAnI-mAnI udAra cetA mahAnubhAvo kA hama hArdika AbhAra mAnate haiM / amara jaina sAhitya saMsthAna kI ora se prakAzita mahatvapUrNa sAhitya kI pakti me yaha gratha apanA vizeSa sthAna banAyegA aura pAThako ke mana ko rucikara lagegA isI AzA ke sAtha maMtrI rAjendrakumAra mahetA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. 2 3. 4. 5. 6. 7 8. e. 10. 11. 12. 13 14. 15 16. 17 18 16 20. 21 22. 23 24. 25. 26 anukrama dharma aura darzana ( 1 ) dharma ahiMsA satya asteya brahmacarya aparigraha jJAna zraddhA tapa bhAvanA sAdhanA samabhAva samyagdarzana vItarAga-bhAva lezyA svarUpa tatva-svarUpa AtmA mokSa jIvana aura kalA (2) vinaya vairAgya sayama zramaNa zramaNa-dharma guru-ziSya mikSAcarI indriya - nigraha 2 10 18 26 30 40 46 54 56 60 68 70 72 76 82 84 62 100 108 114 118 122 132 138 142 148
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27. 28. 26 30. 31. 32 33. 34 35. 36. 37 38. 36. 40. 41. 42 43. 44 45 46. 47. 48. 46 ( 15 ) manonigraha zrAvaka-dharma brAhmaNa kauna ? kSamA mRtyu-kalA kaSAya krodha mAna mAyA lobha 50. 51 moha rAga-dveSa karmavAda zikSA aura vyavahAra (3) zikSA 212 218 220 228 230 238 242 246 250 254 52. 258 53. yajJa 260 54. paraloka 262 55. bodha-sUtra 266 56. vikIrNa subhASita 272 [3 khaNDa eva 56 upazIrSako meM 1001 sadupadezo kA sakalana] manuSya janma bhASA-viveka *150 sadAcAra 200 sAdhaka-jIvana 204 rAtri - bhojana tyAga viSaya bhoga mukti pApa - pariNAma ajJAna jJAnI - ajJAnI apramAda 152 156 160 162 166 170 174 178 tRSNA snehasUtra 180 184 188 162
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvI hajAra upadeza
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura darzana dharma aura (1) dharma ahiMsA satya asteya brahmacarya aparigraha jJAna zraddhA tapa bhAvanA sAdhanA samabhAva samyagdarzana * vItarAgabhAva lezyA svarUpa tattvasvarUpa AtmA mokSa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma dhammo magalamukkiTTha ahiMsA sajamo tvo| devA vi ta namasanti jassa dhamme sayAmaNo / jarA maraNavegeNa, bujjhamANANa pANiNa / dhammo dIvo paiTThA ya, gaI saraNamuttama / / jarA jAva na pIDei, vAhI jAva na vaDDhai / jAvidiyA na hAyati, tAva dhamma samAyare / / egA dhammapaDimA, ja se AyA pjjvjaae| sayayaM mUDhe dhamma nAbhijANai / dhamme harae vambhe santititthe, aNAvile attapasannalese / jahiM siNAo vimalo visuddho, susIibhUo pajahAmi dosa / ekko hu dhammo naradeva / tANa, na vijjaI annamihei kiMci / 1 daza0 1/1 / 2. utta0 23/68 / 3 daza0 8/36 / 4 sthA0 1/1/40 / 5. AcA0 3/1 / 6. utta0 12/46 / 7 utta0 14/40 /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma dharma utkRSTa magala hai| vaha ahiMsA, sayama, taparUpa hai| jisa sAdhaka kA mana sadA ukta dharma me ramaNa karatA hai, use devatA bhI namaskAra karate haiN| jarA aura mRtyu ke vegavAle pravAha me bahate hue prANiyo ke lie dharma hI eka dvIpa (veTa) hai, AdhAra hai aura uttama gati va zaraNa hai| rata hai para va jaba taka vRddhAvasthA nahI AtI, jaba taka vyAdhiyo kA jora nahI vaDhatA, jaba taka indriyA~ kSINa nahIM hotI, taba taka vivekI AtmA ko jo bhI dharma kA AcaraNa karanA ho, vaha kara lenA cAhie / dharma hI eka aisA pavitra anuSThAna hai, jisase AtmA kA zuddhIkaraNa hotA hai| sadA viSaya-vAsanA me racA-pacA rahanevAlA (mUDha) manuSya dharma ke tattva ko nahI pahacAna paataa| dharma merA jalAzaya hai, brahmacarya zAnti tIrtha hai, aura kalupabhAva-rahita AtmA prasanna lezyA hai, jo merA nirmala ghATa hai, jahA~ para AtmA snAna kara karma-raja se mukta hotI hai / rAjan / eka dharma hI rakSA karanevAlA hai, usake sivAya sasAra me koI bhI manuSya kA rakSaka nahIM hai /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / ahamma kuNamANassa, aphalA janti rAio / / jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / dhamma ca kuNamANassa, saphalA janti rAio // soccA jANai kallANa, soccA jANai pAvaga / ubhaya pi jANai soccA, ja seya ta smaayre|| mANussa viggaha laddha, suI dhammassa dullahA / ja soccA paDivajjati, tava khatimahiMsaya // ___ ege carejja dhamma / 13 viNao vi tavo, tavo pi dhmmo| 14 jahA ya tinni vANiyA, mUla ghettUNa niggayA / ego'ttha lahai lAbha ego mUleNa Agao / / ego mUla pi hArittA, Agao tattha vaannio| vavahAre uvamA esA, eva dhamme viyANaha / / 8. utta0 14/24 / utta0 14/25 / 10 daza0 4/11 / / 11. utta0 3/8 / 12 prazna 13 / 13 prazna 2 / 3 / 14 utta0 7 / 14 / 15. utta0 7 / 15 /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (dharma) 5 jo-jo rAta aura dina eka bAra atIta kI ora cale jAte haiM, ve puna kabhI nahI lauTate, jo manuSya adharma, pApa karma karatA hai, usake ve rAtadina vilkula vyartha jAte haiN| jo-jo rAta aura dina eka bAra atIta kI ora cale jAte haiM, ve puna. kabhI nahI lauTate, jo manuSya dharma karatA hai, usake ve rAta-dina pUrNa saphala ho jAte haiN| yaha AtmA sunakara hI dharma kA mArga jAnatA hai aura sunakara hI pApa kA / dono mArga sunakara hI jAne jAte haiN| jo abhISTa kalyANakara pratIta ho usakA AcaraNa kare / mAnava-deha pAkara bhI saddharma kA zravaNa ati durlabha hai, jise sunakara manuSya tapa, kSamA aura ahiMsA ko svIkAra karate hai / bhale hI koI sahayoga na de, akele hI saddharma kA AcaraNa karanA caahie| 13 vinaya eka svaya tapa hai aura vaha Abhyantara tapa hone se zreSThatama dharma hai| 14 kisI samaya tIna vaNika putra mUlapUMjI lekara dhana kamAne nikle| uname se eka ko lAbha huA, dUsarA apanI mUlapUMjI jyo kI tyo bacA lAyA 15 aura tIsarA mUla ko bhI gavAkara vApasa AyA / yaha vyApAra kI upamA hai, isI prakAra dharma ke vipaya me bhI jAnanA caahie|
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 16 mANusatta bhave mUla, lAbho devagaI bhave / mUlaccheeNa jIvANa, naraga-tirikkhattaNa dhruva / / samiyAe dhamma AriehiM pveie| 18 duvihe dhamme-suyadhamme ceva carittadhamme cava / avisavAyaNasapannayAe Na jIve, dhammassa ArAhae bhavai / 20 atthegaiyANa jIvANa suttatta sAhU, atthegaiyANa jIvANa jAgariyatta sAhU / / atthegaiyANa jIvANa valiyatta sAhU, atthegaiyANa jIvANa duvaliyatta sAhU // 22 jahA se dIve asadINe, eva se dhamme aayriypdesie| 23 cattAri dhammadArAkhatI, muttI, ajjave, mahave / 24 dhamme Thio avimaNe, nivvANamabhigacchai / 25 divva ca gai gacchanti carittA dhmmaariy| 16. utta0 7.16 / 17 A0 1 / 8 / 3 / 18. sthA0 2 / 1 16 utta0 26 / 48 ! 20 bhaga0 112 / 2 / 21 bhaga0 112 / 2 / 22 AcA0 6 / 3 / 4 / 23 myA0 4 / 4 / 24. dazA0 zru0 5 / 1 / 25. utta0 18125 /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (dharma) 7 manuSyatva mUladhana hai| devagati lAbharUpa hai aura jo manuSya naraka tathA tiryakgati ko prApta hotA hai, vaha apanI mUlapUMjI ko bhI gavA denevAlA mUrkha hai| 17 Arya mahApuruSo ne samabhAva me dharma kahA hai / dharma ke do rUpa haiM-- zrutadharma aura cAritradharma / kapaTarahita AtmA hI dharma kA saccA ArAdhaka hotA hai / 20 adhArmika AtmAo kA sote rahanA acchA hai aura dharmaniSTha AtmAo kA jAgate rhnaa| dharmaniSTha AtmAmo kA balavAna honA acchA hai aura dharma-hIna AtmAo kA durbala rahanA / 22 tIrthaMkara bhagavAna ke dvArA upadiSTa dharma, pAnI se kabhI bhI na DhakanevAle dvIpa ke samAna prANiyo ke lie zaraNabhUta eva rakSaka hai| 23 dharma ke cAra dvAra haiM- kSamA, santopa, saralatA aura nmrtaa| 24 jo binA kisI vimanaskatA ke pavitracitta se dharma me sthita hai, vaha nirvANa ko prApta karatA hai| 25 jo Arya dharma kA samyak AcaraNa karatA hai, vaha divyagati ko prApta karatA hai|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ . bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 26 dhamma cara / suduccaraM / 27 gAme vA aduvA raNe / neva gAme neva raNe, dhammamAyANaha // 28 dIve va dhmm| 26 mehAvI jANijja dhamma / 30 visa tu pIya jaha kAlakUDaM, haNAi sattha jaha kuggahIya / eso vi dhammo, visaovavanno, haNAi veyAla ivAvivanno / / dhammaviu ujjU / carijjadhamma jiNadesiya vidU / 33 sohI ujjuabhUyassa, dhammo suddhassa citttthii| jarA maccuvasovaNIe nare, sayaya mUDhe dhamma nAbhijANai / / 25 uttamadhamma suI hu dullahA / dhammassa viNo mUla / 08 una0 1813 / 6. kAnAH 68 / , una0 2012 / 5. 10 10 // 18 // 27 AcA0 181 / 30 utta0 20144 / 33 una0 3 / 12 / 36 daza0 2 / / 28. sUtra0 6 / 4 / 31. yAcA0 311 / 34. AcA0 3 / 104 /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (dharma) 26 jo dharma AcaraNa meM kaThinAIvAlA aura phala me acchAIvAlA pratIta ho, usakA samyak rIti se pAlana karanA caahie| 27 dharma gA~va me bhI ho sakatA hai aura jagala me bhii| vastuta dharma na kahI gAMva meM hotA he aura na kahI jagala me hI, balki vaha to antarAtmA me hotA hai| 28 dharma dIpaka kI taraha ajJAna-andhakAra ko dUra karanevAlA hai| 26 buddhimAna puruSa ko dharma kA parijJAna karanA caahie| jaise piyA humA kAlakUTa viSa aura avidhi se pakaDA huA zastra apanA hI ghAtaka hotA hai, usI prakAra zabdAdi viSayo kI pUrti ke lie kiyA huA dharma bhI, aniyantrita vetAla ke samAna sAdhaka kA vinAza kara DAlatA hai| zruta-cAritrarUpa dharma kA vijJAtA sarala hotA hai| 32 buddhimAna manuSya ko cAhie ki vaha jina-dvArA upadiSTa dharma kA AcaraNa kre| 33 sarala AtmA kI zuddhi hotI hai aura zuddhAtmA me hI dharma sthira raha sakatA hai| 34 vRddhAvasthA aura mRtyu ke vazIbhUta tathA sadaiva mUDha banA huA prANI dharma ke tattva ko nahI jAnatA / uttama dharma kA zravaNa milanA nizcaya hI durlabha hai / 36 dharma kA mUla vinaya hai|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA 37 savve pANA piyAuyA suhasAyA dukkhapaDikUlA appiyavahA piyajIviNo, jIviukAmA savvesi jIviya piya / 38 eva khu nANiNo sAra, ja na hiMsai kicaNa / jaganissiehiM bhUehi, tasanAmehiM thAvarehiM ca / no tesimArabhe daNDa, maNasA vayasA kAyasA ceva / / 40 saya tivAyae pANe, aduva'nehiM ghaaye| haNanta vA'Nu jANAi, vera vaDDhai appaNo / / 41 Aya tule pyaasu| 42 savujjhamANe u nare maima, pAvAu appANa nivaTTa ejjaa| hiMsappasUyAi duhAi mattA, verAnuvandhINi mahanbhayANi / / 43 samayA savvabhUesu, sattumittesu vA jge| 37 nA0 2 / 2 / 3 / 38 mUtra0 1111 / 10 / 36. utta0 8 / 10 / 40. sUtra0 1111113 / 41. sUtra0 111113 / 42. sUtra0 1 / 10 / 21 / 43. utta0 16 // 25 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA 37 sabhI jIvo ko apanA AyuSya priya hai, sukha anukUla hai aura duHkha pratikUla hai / vadha sabhI ko apriya lagatA hai aura jInA sabako priya lagatA hai| prANI-mAtra jIvita rahane kI kAmanAvAle haiN| savako apanA jIvana priya lagatA hai| 38 kisI bhI prANI kI hiMsA na karanA hI jJAnI hone kA sAra hai| 36 lokAzrita jo trasa aura sthAvara jIva hai, unake prati mana-vacana aura kAyA-kisI bhI prakAra se daNDa kA prayoga na kreN| 40 jo vyakti prANiyo kI svaya hiMsA karatA hai, dUsaro se hiMsA karavAtA hai aura hiMsA karanevAlo kA anumodana karatA hai, isa prakAra vaha sasAra me apane liye vaira-bhAva ko hI baDhAtA hai / prANiyo ke prati Atmatulya-mAva rakho / 42 samyagbodha prApta matimAna manuSya hisA se utpanna honevAle vairabhAva tathA mahAbhayakara du kho ko jAnakara apane ko hiMsA se bacAve / zatru athavA mitra sabhI prANiyo para samabhAva kI dRSTi rakhanA hI ahiMsA hai|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 44 nAivAejja ka ca nn| 45 uDDha ahe ya tiriya, je keDa tasathAvarA / savvattha virai vijjA, sati nivvANamAhiyaM / / 46 pabhUdose nirAkiccA, na virujjhejja keNa vi / maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva antaso / tamAo te tama jati, madA aarmbhnissiyaa| 48 savve jIvA vi icchati, jIviu na marijjiu / 46 tathima paDhama ThANa, mahAvIreNa desiya / ahisA niuNa diTThA, savvabhUesu sajamo / / 50 appege hisisu me tti vA vahati, appege hiMsati me tti vA vahati, appege hisissati me tti vA vahati / je ya vRddhA atikkatA, je ya vuddhA annaagyaa| sati tesi paiTThANa, bhUyANa jagaI jahA / / 44 AtrA0 2 / 4 / 45. mUtra0 1111111 / 47 mUna0 113014 / 48. daza0 6 / 10 / 50 A0 1 51 sUtra0 1111136 / 46. sUtra0 111 / 12 / 46. daza0 6 / 8 /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (ahiMsA) 13 44 kisI bhI jIva kA atipAta-hiMsA mata kro| 45 Urdhva-loka agho-loka aura tiryag-loka-ina tIno loko me jitane bhI trasa aura sthAvara jIva hai unake prANo kA vinAza karane se dUra rahanA cAhie / vaira kI zAti ko hI nirvANa kahA gayA hai / 46 jItendriya purupa mithyAttva-Adi doSa dUra karake kisI bhI prANI ke sAtha jIvana paryanta, mana, vacana aura kAyA se vara-virodha na kare / 47 parapIDA me pramoda manAnevAle ajJAnI jIva andhakAra se andhakAra kI ora hI jAte haiN| 48 sabhI jIva jInA cAhate haiM, maranA koI nahI caahtaa| - 46 bhagavAna mahAvIra ne una aThAraha dharma-sthAno me prathama sthAna ahiMsA kA kahA hai| ise unhone sUkSmatA se dekhA hai| saba jIvo ke prati sayama rakhanA ahiMsA hai| 'isane mujhe mArA'-kucha loga isa vicAra se hiMsA karate hai| 'yaha mujhe mAratA hai' - kucha loga isa vicAra se hiMsA karate haiM / 'yaha mujhe mAregA'- kucha loga isa vicAra se hiMsA karate haiN| jisa prakAra jIvo kA AdhAra sthAna pRthvI hai vaise hI bhUta aura bhAvI jJAniyo ke jIvana-darzana kA AdhAra-sthAna zAnti arthAt ahiMsA hai| sArAza yaha hai ki tIrthaMkaro ko itanA U~cA pada prApta hotA hai vaha ahiMsA ke utkRSTa pAlana se hI /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza urAla jagao joga, vivajjAsa palinti ya / sabve akkatadukkhA ya, ao savve ahisiyA / / saba jaga tu mamayANupehI / piyamappiyaM kassai no karejjA / / 54 aNelisassa kheyanne, Na virujjhejja keNai / Arambhaja dukkha miNa / aTTA haNati, aNaTThA haNanti / punhA hAti, luddhA haNati, muddhA haNati / ahiMsA ts-yaavr-svvbhuuykhemkrii| 56 bhagavatI ahimA bhIyANa viva saraNa / meni bhUena kmpe| nA mi imANe aNane jIva haNai / 45 2- RE3 mAra 1 Hit ... pAnaH 1?! 27021. 14 gaya0 // 15 // 13 17. pragna0 11 // . 90161.maga. 638 /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (ahiMsA) 15 52 eka jIva jo eka janma me trasa hotA hai, vahI dUsare janma me sthAvara hotA hai| basa ho yA sthAvara, sabhI jIvo ko du kha apriya hotA hai aisA mAnakara bhavyAtmA ko ahiMsaka bane rahanA caahie| bhavyAtmA ko cAhiye ki vaha samasta sasAra arthAt sabhI jIvo ko samabhAva se dekhe / vaha kisI ko priya aura kisI ko apriya na bnaaeN| 54 sayama-niSNAta manuSya ko kisI ke bhI sAtha vaira-virodha nahI karanA caahie| yaha jo prANiyo me nAnA prakAra kA duHkha dekhA jAtA hai, vaha Arambhajanita hai / arthAt hiMsA me se utpanna hotA hai / kucha loga prayojana se hiMsA karate haiM tathA kucha loga binA prayojana ke bhii| 57 kucha loga krodha se hiMsA karate hai, kucha loga lobha se hiMsA karate haiM aura kucha loga ajJAnatA ke vazIbhUta hokara hiMsA karate haiM / ahiMsA basa aura sthAvara sabhI prANiyo kA kuzala-kSema-magala karane vAlI hai| bhayAkula prANI ke lie zaraNa kI prApti zreSTha hotI hai| vaise hI prANiyo ke lie bhagavatI ahiMsA kI zaraNa vizeSa hitakara hai| 60 samasta jIvo para maitrIbhAva rkheN| eka ahiMsaka Rpi-AtmA kI hatyA karanevAlA ananta jIvo kI hiMsA karanevAle ke samAna hai|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 62 atthi sattha pareNa para, natthi asattha pareNa para / 63 savve akkatadukkhA ya, ao savve ahiMsiyA / 64 tumasinAma sacceva, ja hatavva ti manasi / na ya vittAsae pr| ruhirakayassa vatthassa ruhireNa ceva, pakkhAlijjamANassa Natthi sohii| hiMsanniya vA na kaha kahejjA / 68 se hu pannANamate buddhe aarbhovre| na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvarae / 70 jAvanti loe pANA, tasA aduva thaavraa| te jANamajANa vA, na haNe no vi ghaaye| na hu pANavaha aNujANe, muccejja kayAI savvadukkhANa / 72 esa khalu ganthe, esa khalu mohe, esa khalu mAre, esa khalu nnre| 73 sabapANA na hIliyamvA, na nidiyavvA 62 AvA0 3 / 4 / 63 sUtra0 11412 / 64 AcA0 / 5 / 65 utta0 2 / 20 / 66 jAtA0 115 / 67 sUtra0 10.10 / 6- aacaa0414| 66 utta0 67 / 70 daza0 6.10 / 71 utta0 18 72 AcA0 111 / 2 / 73. prazna0 211 /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (ahiMsA) 17 62 zastra - hiMsA eka se eka vaDhakara hai, kintu azastra - ahiMsA se baDhakara koI zastra nahI hai / sArAza ki ahiMsA se baDhakara dUsarI koI sAdhanA nahI hai / 63 sabhI prANiyo ko dukha apriya hai, ata kisI ko nahI mAranA cAhie / 64 jise tU mAranA cAhatA hai, vaha tU hI hai / arthAt usakI aura terI AtmA eka samAna hai / 65 kisI bhI prANI ko dukha nahI denA cAhie / 66 khUna se sanA vastra khUna se dhone se zuddha nahI hotA / 67 AtmArthI sAdhaka hiMsA ko utpanna karanevAlI kathA na kare / 68 jo hisAtmaka pravRtti se vilaga hai, vahI buddha -- jJAnI hai / 66 bhaya aura vaira se nivRtta hue prANiyo ke prANo kA ghAta na kare / 70 isa loka me jitane bhI trasa aura sthAvara prANI haiM una saba kI jAneanajAne hiMsA nahI karanA aura na dUsaro se bhI karavAnA cAhie | 71 prANavadha kA anumodana karanevAlA puruSa kadApi sarvadukho se mukta nahI ho sakatA / 72 prANI hisA hI vastuta grantha - bandhana hai, yahI moha hai, yahI mRtyu hai, aura yahI naraka hai / 73 sasAra ke kisI bhI prANI kI na avahelanA ( tiraskAra) karanI cAhie aura na nindA |
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya 74 ta sacca khu bhgv| 75 bhAsiyavva hiya sacca / 76 appaNaTrA paraTThA vA, kohA vA jai vA bhayA / hiMsaga na musa vUyA, novi anna vayAvae / 77 musAvAo ya logammi, savvasAhUhi grhio| avissAsoya bhUyANa, tamhA mosa vivajjae / sacca logammi sArabhUya, gambhIratara mhaasmuddaao| 76 na lavejja puTTho sAvajja, na niraTTha na mammaya / appaNaTThA paraTThA vA, ubhayassantareNa vA / / luddho lolo bhaNejja aliya / 75. utta0 26 / 74 pragna0 2 / 2 / 77. daza0 6 / 12 / 80 prazna0 2 / 2 / 76. dsh06|11| 76. utta0 1125 / 78.prazna0 2 / 2 / 18
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya 74 vaha satya hI bhagavAn hai / / 75 sadA hitakArI satya vacana bolanA cAhie / nirgrantha apane svArtha ke liye yA dUsaro ke liye krodha se, yA bhaya se kisI prasaga para dUsaro ko pIDA pahuMcAnevAlA satya yA asatya vacana na to svaya bole na dUsaro se bulavAye / 77 isa vizva me sabhI santa puruSo ne mRpAvAda arthAt asatya vacana kI ghora nindA kI hai / kyoki vaha sabhI prANiyo ke lie avizvasanIya hai / ata asatyavacana kA parityAga karanA caahie| 78 isa loka me satya hI sAra tatva hai / yaha mahAsamudra se bhI adhika gambhIra hai| 76 kisI ke pUchane para bhI apane svArtha ke lie athavA dUsaro ke liye pApa yukta nirarthaka vacana na bole aura marmabhedaka vacana bhI nahI bolanA caahie| 80 manuSya lobha se prerita hokara jhUTha bolatA hai|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza taheva kANa kANe tti, paNDaga paNDage tti vA / vAhiyaM vA vi rogi tti, teNa core tti no ve| appaNo thavaNA, paresunindA / 53 purisA | saccameva smbhijaannaahi| 4 'saccammi dhii kuvihA, etthovarae mehAvI savva pAva kamma jhosai / taheva pharusA bhAsA, gurubhuuovaaghddnnii| taheva sAvajja'NumoyaNI girA, ohAriNI jA ya parovaghAyaNI / se koha loha bhaya hAsa mANavo, na hAsamANo vi gira vaejjA / / 87 saccasma ANAe uThThie mehAvI mAra tarai / mahio duvavamanAe puTTho no jhjhaae| 88 AmA 32 1 8. mApA 22. prazna0 2 / 2 / " dA0 711 / 88 AcA0 83. yAcA0 23 / 3 / 86. daza0 754 / /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (satya) 21 81 kAne ko kAnA, napusaka ko napusaka, rogI ko rogI aura cora ko cora kahanA yadyapi satya hai, tathApi aisA kahanA ucita nahI hai| (kyoki isase una AtmAo ko dukha pahuMcatA hai / ) 82 apanI prazasA aura dUsaro kI nindA bhI asatya ke jaisA hI hai| he purupa | tU satya ko pahacAna / 84 satya me dRDha rho| satyAbhibhUta buddhimAn vyakti sabhI pApa karmoM ko naSTa kara DAlatA hai| 85 jo bhApA kaThora ho aura dUsaro ko pIDA pahuMcAnevAlI ho, vaisI bhASA na bole| zreSTha sAdhu pApakArI, nizcayakArI aura jIva-ghAtakArI bhASA na bole, isI taraha krodha lobha bhaya aura hAsya se bhI pApakArI vANI na bole / haMsate hue bhI nahI bolanA caahie| 87 jo matimAn sAdhaka satya kI AjJA me sadA tatpara rahatA hai, vaha mAra-arthAt mRtyu ke pravAha ko pAra kara jAtA hai / satya-niSTha sAdhaka saba ora du kho se ghirA rahakara bhI ghabarAtA nahI hai aura na vicalita hI hotA hai /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza sacceNa mahAsamuddamajjhe vi ciTThati, na nimajjati / 80 je te u vAiNo eva, na te ssaarpaargaa| saccesu vA aNavajja vyti| 12 sacca ca hiya ca miya ca gAhaNa ca / sacca jasassa mUla, sacca vissAsakAraNaparama / sacca saggaddAra, sacca siddhIi-sopANa / / 14 sacca pi ya sajamassa uvarohakAraka kiMci vi na vattavva / 95 sacca somataraM cadamaDalAo, dittatara suurmnnddlaao| saccA vi sA na vattavA, jao pAvassa aagmo| 1. pAna020 12.prAna0 212 / 15. prala012 10 mUtra0 11111 / 21 / 63 dhrmmgrh| 66. daga0 7.11 / 61 sUtra0 623 // 14. prazna0 2 / 2 /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya ke prabhAva se manuSya sad To I 86 dharma aura darzana (satya) 23 mahAsamudra me bhI surakSita rahate hai 60 jo manuSya asatya kA popaNa karate haiM, ve sasAra-sAgara ko pAra nahI kara sakate / 61 satya vacano me bhI anavadya satya arthAt hiMsA-rahita satya vacana zreSTha hai / 2 sAdhaka ko aisA satya vacana bolanA cAhie, jo hita, mita aura grAhya ho / 63 satya yaza kA mUla hai, satya vizvAsa kA parama kAraNa hai, satya svarga kA dvAra hai aura satya hI siddhi kA sopAna hai / 4 satya bhI yadi sayama kA vighAtaka ho to, use bola kara prakaTa nahI karanA cAhie / 65 matya- - candra maNDala se bhI adhika saumya hai aura sUrya maNDala se bhI adhika tejasvI - prabhAsvara hai / 66 aisA satya bhI nahI bolanA cAhie, jisase kisI prakAra kA pApAgamaanartha hotA ho /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza na lave asAhu sAhu tti, sAhu sAhu tti aalve| aliyavayaNa verakaraga, ayasakara maNasakilesaviyaraNa / maNuyagaNANa vadaNijja amaragaNANa accaNijja / 100 oe tahIya pharusa viyANe / 101 appaNA saccamesijjA / 102 sayA sacceNa sampanne metti bhUesukappae / 67 daza0 7148 / 100 sUtra. 14121 68. prazna0 112 / 101. utta0 62 / 16. prazna0 212 / 102 sUtra 1 / 15 / 3 /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana ( satya ) 67 kisI svArtha yA davAva ke kAraNa asAdhu ko sAdhu nahI kahanA cAhie, sAdhu ko hI sAdhu kahanA cAhie / PS5 asatyavacana bolane se vadanAmI hotI hai, paraspara vaira baDhatA hai, aura mana me sakleza kI abhivRddhi hotI hai / ha satya, manuSyo dvArA stutya tathA devo dvArA arcanIya hai / 25 100 satya vacana bhI yadi kaThora ho, to vaha mata bolo / 101 apanI AtmA ke dvArA satya kI khoja karo ! 102 jisakI antarAtmA sadA satya bhAvo se sampanna hai, use vizva ke prANImAtra ke sAtha mitratA rakhanI cAhiye /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ asteya 103 dantasohaNamAissa adattassa vivajjaNa / 104 taiya ca adattAdANa haradahamaraNa bhayakalusatAsaNa parasatima'bhejja lobhamUla .. akittikaraNa aNajja * sAhagarahaNijja piyajaNamittajaNa bheda vippItikAraka rAgadosavahula / / 105 rUve atitte ya pariggahe ya, sattovasatto na uvei tuDhei / atuTTidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adatta / / cittamatamacitta vA appa vA jai vA vaha / danta sohaNamitta pi, uggaha se ajAiyA / ta appaNA na giNhati, no vi giNhAvae para / anna vA giNhamANa pi, nANu jANati sajayA / / 107 aNunnaviya geNhiyavva / 103 utta0 1628 / 104. prazna0 3 / 9 / 106 daza0 613-14 / 107. prazna0 2 / 3 / 105 utta0 32 / 26 / 26
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ asteya 103 asteya vrata me niSThA rakhane vAlA vyakti binA kisI kI anumati ke-yahA~ taka ki dA~ta kuredane ke lie eka tinakA bhI nahI letA / 104 tIsarA adattAdAna-dUsaro ke hRdaya ko dAha pahuMcAnevAlA, maraNa, bhaya, pApa, kaNTa tathA paradravya kI lipsA kA kAraNa tathA lobha kA kAraNa hai / yaha apayaza kA kAraNa hai, anAryakarma hai, santa purupo dvArA nindita hai / priyajana aura mitrajano me bheda karanevAlA hai tathA anekAneka rAgadveSa ko utpanna karanevAlA hai| 105 jo rUpa me atRpta hotA hai usakI Asakti vaDhatI hI jAtI hai, isalie use santoSa nahI hotA / asantoSa ke doSa se dukhita hokara vaha dUsare kI sundara vastuo kA lobhI banakara unhe curA letA hai| sacitta padArtha ho yA acitta, alpa mUlyavAlA padArtha ho yA bahumUlya, aura to kyA dAMta kuredane kI zalAkA bhI jisa gRhastha ke adhikAra me ho, usakI vinA AjJA prApta kiye pUrNa sayamI sAdhaka na to svaya grahaNa karate haiM, na dUsaro ko grahaNa karane ke lie utprerita karate haiM aura na grahaNa karanevAlo kA anumodana hI karate haiM / 107 kisI bhI cIja ko AjJA lekara grahaNa karanI cAhie /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 28 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 108 asaMvibhAgI, asaMgaharuI appamANabhoI.. se tArisae nArAhae vayamiNa / 106 savibhAgasIle sagahovaggahakusale, se tArisae ArAhae vayamiNa / 110 lobhAvile AyayaI adatta / asavibhAgI na hu tassa mokkho| 112 paradavvaharA narA niraNakapA niravekkhA / parasatigamejjalobhamUla / parasaMtiga'bhejjalobhamUlaM / 108 prazna0 213 111. daza0 6 / 2 / 20 106. prazna0 2 / 3 112 prazna0 13 110. utta0 32 / 26 113 prazna0 1136
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (asteya) 26 108 jo asavibhAgI hai, asagraharuci hai, apramANabhogI hai, vaha asteya vrata kI samyak ArAdhanA nahI kara sktaa| 106 jo savibhAgazIla hai, sagraha aura upagraha me kuzala hai, vahI asteyavrata kI samyag ArAdhanA kara sakatA hai / 110 java vyakti lobha se abhibhUta hotA hai tava caurya-karma ke lie pravRtta hotA hai| 111 jo savibhAgI-prApta sAmagrI ko sAthiyo me vaoNTatA nahI hai, usakI mukti nahIM hotii| 112 dUsaro kA dhana haraNa karanevAle manuSya nirdaya eva parabhava kI upekSA karanevAle hote haiN| 113 para dhana me gRddhi kA mUla hetu lobha hai aura yahI cauyaM-karma hai| .
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacarya 114 deva-dANava-gadhavvA, jakkha-rakkhassa kinnraa| babhayAri namasanti, dukkara je karati te / / jahA kumme saagAI, sae dehe samAhare / eva pAvAimehAvI, ajjhappeNa samAhare / / 116 je guNe se AvaTTe, je AvaTTe se guNe / 117 tavesu vA uttama-vabhacera / 118 babhacera uttamatava-niyama-NANadasaNa-caritta-sammatta-viNayamUla / 116 jami ya bhaggami hoi sahasA savva bhagga jami ya ArAhiyami ArAhiya vayamiNa savva / " 120 aNegA guNA ahINA bhavati ekkami babhacere / 114. utta0 16:16 115. sUtra0 1 / 8 / 16 116 AcA0 11540 / 117 sUtra0 123 118 prazna0 2 / 4 116 prazna0 2 / 4 120. prazna0 2 / 4
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacarya 114 jo vyakti duSkara brahmacarya kA pAlana karatA hai, usa brahmacArI ke caraNo me deva, dAnava, gandharva, yakSa, rAkSasa aura kinnara ye sabhI namaskAra karate haiN| jisa prakAra kachuA apane ago ko andara me sikoDa kara khatare se mukta ho jAtA hai, usI prakAra sAdhaka adhyAtmayoga ke dvArA antarAbhimukha hokara apane Apa ko viSayo se bacAye rakhe / jo kAma-guNa hai, indriyo ke zabdAdi viSaya hai vaha Avarta-sasAra cakra hai aura jo Avarta hai vahI kAma-guNa hai / 117 tapo me utkRSTa tapa-brahmacarya hai / 118 brahmacarya-uttama tapa, niyama, jJAna, darzana, cAritra, samyaktva aura vinaya kA mUla hai| 116 eka brahmacarya ke naSTa hone para anya sava guNa sahasA naSTa ho jAte haiM, aura eka brahmacarya kI ArAdhanA kara lene para anya sava vratazIla, tapa, vinaya Adi bhArAdhita ho jAte haiM / 120 eka brahmacarya kI sAdhanA karane se aneka guNa svata prApta ho jAte haiM /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ _32 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 121 ugga mahavvaya, dhAreyavva sudukkara / 122 ee ya sage samaikka mittA, suduttarA ceva bhavati sesA / jahA mahAsAgaramuttarittA, naI bhave avi gagAsamANA / 123 mUlameyamahammassa, mahAdosa samussaya / jatukubhe jahA uvajoI, savAsa vidU visIejjA / / 125 esa dhamme dhuve nicce, sAsae jiNadesie / siddhA sijjhanti cANeNa, sijjhissanti tahApare / / 126 kAmANu giddhippabhava khu dukkha, savvassa logassa sadevagassa / 127 vibhUsa parivajjejjA, sarIra parimaDaNa / babhacerarao bhivakhU, siMgArattha na dhArae / 128 sadde ruve ya gandhe, rase phAse taheva ya / paca vihe kAmaguNe, niccaso parivajjae / 126 dujjae kAmabhoge ya, niccaso parivajjae / 121. utta0 1628 122. utta0 32 / 18 124. sUtra0 1 / 4 / 26 125. utta0 16.17 127 utta0 169 128. utta0 1610 123 daza0 6.16 126. utta0 32 / 16 126 utta0 16 / 14
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana ( brahmacarya ) 121 ugra brahmacarya vrata ko dhAraNa karanA ati kaThina kArya hai / 122 jo manuSya strI-viSayaka Asaktiyo kA pAra pA jAtA hai usake lie zeSa samasta AsaktiyA~ vaise hI sugama ho jAtI haiM - jaise mahAsAgara ko pAra pA jAnevAle ke lie gagA jaisI mahAnadI / 123 abrahmacarya adharma kA mUla hai, mahAdopo kA sthAna hai / 33 124 jisa prakAra lAkSA - nirmita ghaDA Aga se pighala jAtA hai vaise hI matimAn puruSa bhI strI ke sahavAsa se viSAda ko prApta hotA hai / 125 yaha brahmacarya dharma, nitya, zAzvata aura jina dvArA upadiSTa hai / isake dvArA pUrvakAla me aneka jIva siddha hue haiM, ho rahe haiM aura bhaviSya me bhI hoge / 126 deva bhUmi se lekara samasta loka me dukha kA mUla eka mAtra kAmabhogo kI vAsanA hI hai / 127 brahmacarya-sAdhanArata sAdhaka - bhikSu zrRgAra kA varjana kare aura zarIra kI zobhA baDhAnevAle keza, dADhI Adi ko zrRgAra ke lie dhAraNa na kare / 128 brahmacArI - zabda, rUpa, gandha, rasa aura sparza ina pA~ca prakAra ke kAmaguNo kA sadA parityAga kare / 126 sthiracitta bhikSu durjaya kAma bhogo ko hamezA ke lie choDa de /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ 34 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza hatthapAyapaDicchinna, knnnaasvigppiy| avi vAsasaya nAriM, babhayArI vivajjae / / 131 jahA virAlAvasahassa mUle, na mUsagANa vasahI pasatthA / emeva itthInilayassa majjhe, na babhayArissa khamo nivAso / / 132 jahA kukkuDapoassa, nicca kulalaobhaya / eva khu babhayArissa, itthI viggahao bhaya / / 133 dukkha vabhavaya ghor| 134 jahA naI veyaraNI, duttarA iha smyaa| eva logasi nArIo, duttarA amaImayA // vAu vva jAlamaccei piyA logasi ithio| ithio je na sevanti AimokkhA hu te jnnaa| 137 visaesu maNunnesu, pema nAbhinivesae / aNicca tesi vinAya, pariNAma puggalANa ya / / 130. utta0 8156 131. utta0 32 / 13 133 utta0 16 / 34 134 sUtra0 113 / 4 / 16 136. sUtra0 11159 137. daza0 856 132. daza0 8 / 54 135. sUtra0 11158
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (brahmacarya) 35 jisake hAtha, paira kaTa cuke ho, nAka, kAna beDola tathA jo sau varSa Ayu kI ho gaI ho, aisI vRddhA aura kurUpA strI kA sasarga bhI brahmacArI ko choDa denA cAhie / jaise villI kI vastI ke pAsa cUho kA rahanA acchA nahI hotA, vaise hI striyo ke nivAsasthAna ke bIca brahmacArI kA rahanA yogya nahI hai| jisa prakAra murgI ke bacce ko villI dvArA prANa-haraNa kA sadA bhaya banA rahatA hai, ThIka usI prakAra brahmacArI ko bhI strI-samparka me Ate hue apane brahmacarya ke bhaga hone kA bhaya banA rahatA hai / ugra brahmacarya vrata kA dhAraNa karanA atyanta kaThina hai| 134 jisa prakAra sarva nadiyo me vaitaraNI nadI dustara mAnI jAtI hai usI prakAra isa loka me avivekI purupa ke lie striyo kA moha jItanA atyanta kaThina hai| 135 jaise pavana agnizikhA ko pAra kara jAtA hai vaise hI mahAn tyAgIparAkramI puruSa priya striyo ke moha ko ullaghana kara jAte haiN| jo purupa striyo kA sevana nahI karate ve mokSa pahuMcane me saba se agrasara hote hai| 137 zabda, rUpa, gandha, rasa aura sparza ina samasta pudgalo ke pariNamana ko anitya jAnakara brahmacArI sAdhaka manoja-vipayo me rAga-bhAva na kre|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 138 vibhUsA itthisasaggo, paNIya rasabhoyaNa / narassattagavesissa, visa tAlauDa jahA // 136 jehiM nArINa sajogA, pUyaNA piTThao kayA / savvameya nirAkiccA, te ThiyA susamAhie || 140 sa isI, samuNI, sa sajae, sa eva bhikkhU, je suddha carai vabhaceraM / 141 ekkami babhacere jamiya ArAhiyami, ArAhiyaM vayamiNa savva, tamhA niueNa babhacera cariyavva / 142 ababhacariya ghora, pamAya durahiTThiya | nAyarati muNI loe, bheyAyayaNavajjiNo // 143 adasaNa ceva apatyaNa ca, acitaNa ceva akittaNa ca / itthI jaNassA''riyajjhANa jugga, hiya sayA babhavae rayANa // 144 jahA davaggI parighaNe vaNe, samAruo novasama uvei | evindiyaggI vi pagAmabhoiNo, na babhayArissahiyAya kassaI // 138 daza0 857 141 prazna 0 4 / 1 144 utta0 32 / 11 136 sUtra0 1|3|4|17 142 daza0 6 / 15 140 prazna0 4 / 1 143 utta0 32/15
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (brahmacarya) 37 AtmagavepI puruSa ke lie deha vibhUSA, strI-sasarga aura praNItarasa kA svAdiSTa bhojana tAlapuTa viSa ke samAna hai / 136 jina puruSo ne strI sasarga aura zarIra zobhA ko tilAJjali de dI hai ve sabhI vighno para vijaya prApta kara uttama samAdhi me nivAsa karate haiN| 140 vahI RSi hai, vahI muni hai, vahI sayata hai, aura vahI bhikSu hai, jo zuddha brahmacarya kA pAlana karatA hai / 141 jisane eka brahmacarya vrata kI ArAdhanA kI ho, usane sabhI uttamottama vrato kI samyak ArAdhanA kI hai-aisA mAnanA cAhie / ata kuzala sAdhaka ko brahmacarya vrata kI pUrNatayA paripAlanA karanI cAhie / 142 abrahmacarya loka me ghora pramAdajanaka aura ghRNA prApta karAnevAlA hai| cAritra bhaga ke sthAna se bacanevAle abrahmacarya kA kadApi sevana nahI krte| 143 jo sAdhaka brahmacarya kI sAdhanA me lIna hai, unake lie striyo ko rAga-dRSTi se na dekhanA, na abhilASA karanA, na mana se unakA cintana karanA aura na prazasA krnaa| ye sava sadA dharma-dhyAna ke liye hitakara hai| 144 jaise pracura IMdhana vAle vana me lagI huI tathA pavana ke jhoko se prerita dAvAgni zAnta nahI hotI, usI prakAra prakAma-bhogI-sarasa eva adhika parimANa me AhAra karanevAle kI indriyAgni (kAmAgni) zAnta nahI hotI / ata brahmacArI ke lie prakAma-bhojana zreyaskara nahI hotA /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 145 je vinnavaNAhi josiyA, satinnehi samaM viyAhiyA / 146 kusIlavaDDhaNa ThANa, dUrao parivajjae / 147 maNiNa, ta vabhaverulio ceva jahA jahA mauDo ceva bhUsaNANa, vattthANa ceva khomajuyala, araviMdaM cevapupphajeTTa, gosIsa ceva caMdaNANa, himava ceva osahINa, sItodA ceva tinnagANa, udahIsu jahA sayabhUramaNo, "erAvaNa iva kujarANa, 'kappANa caiva babhaloe ....... dANANa ceva abhayadAna, 'titthayare ceva jahA muNINa vaNesu jahA nandaNavaNa pavaraM / 148 avabhayArI je kei, vaMbhayArI tti haM vae / va gavAM majjhe, vissaraM nayaI nadaM // * 145. za32 148 dazA0 2 / 12 146. daza0 6156 147 prazna0 sa0 4/1
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (brahmacarya) 36 145 go purupa striyo dvArA sevita nahIM hai ve satIrNa arthAt siddha purupo ke sadRza kahe gaye hai| 146 brahmacArI ko vaha sthAna dUra se hI tyAga denA cAhie, jahA~ rahane se kuzIla kI vRddhi hotI ho| 147 jaise maNiyo me vaiDUryamaNi zreSTha hai, bhUSaNo me mukuTa pravara hai, vastro me kSauma-yugala [vahumUlya rezamI vastra] mukhya hai, puSpo me aravinda puppa utkRSTa hai, candano me gozIrSa candana prakRSTa hai, auSadhiyukta parvato me himavAn zreSTha hai, nadiyo me sItodA vaDI hai, samudra me svayambhUramaNa vRhattama hai tathA hAthiyo me airAvata, svargoM me brahmasvarga [paJcamasvarga] dAno me abhayadAna, muniyo me tIrthakara aura vano me nandanavana utkRSTa hai, vaise hI vrato me brahmacarya sarvazreSTha hai| 148 brahmacArI na hote hue bhI jo yaha kahe ki "maiM brahmacArI hU~' vaha gAyo ke samaha ke vIca gardabha kI taraha visvara nAda karatA hai|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparigraha 146 mucchA pariggaho to / 150 vitteNa tANa na labhe pamatte, imammi loe aduvA paratthA / 151 natthi eriso pAso paDibadho asthi, jIvANaM savvaloe / savva 152 icchA hu AgAsa samA aNaMtiyA / 153 dhaNadhanna pesavaggesu, pariggahavivajjaNaM / savvArabhapariccAo, nimmamatta sudukkara // 146 daza0 6 / 20 152 utta0 248 155 daza0 4 17 154 vahupi ladhu na nihe, pariggahAo appANa avasakkijjA / 155 jayA nivvida bhoe. je divve je ya mANuse / tayA cayai sajoga, sabhitara - vAhiraM // 150 utta0 4/5 153 utta0 1626 40 115 151 prazna 0 154 AcA0 112 / 5
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparigraha 146 vastu ke prati rahe hue mamatva-bhAva ko parigraha kahA hai| pramatta purupa dhana ke dvArA na to isa loka me apanI rakSA kara sakatA hai aura na paraloka me hI / 151 vizva ke sabhI prANiyo ke lie parigraha ke samAna dUsarA koI jAla nahI, bandhana nhii| 152 icchA AkAza ke samAna ananta hai / 153 dhana-dhAnya, naukara-cAkara Adi kA parigraha tyAganA, sarva hiMsAtmaka pravRttiyo ko choDanA aura nirapekSabhAva se rahanA, yaha atyanta duSkara hai| 154 bahuta milane para bhI sagraha na kre| parigraha-vRtti se apane ko dUra rakhe / jaba manuSya daivika aura mAnuSika (manuSya-sambandhI) bhogo se virakta ho jAtA hai taba vaha Abhyantara aura vAhya parigraha ko choDa kara Atma-sAdhanA me juTa jAtA hai|
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ na 42 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 156 ja pi vattha ca pAya vA, kavala pAyapuchaNa / ja pi sajama-lajjaTThA, dhArati pariharati ya // 157 je pAvakasmehiM ghaNa maNUsA, samAyayantI amaya gahAya / pahAya te pAsa paryaTThie nare / verANuvadvA naraya uveti // 158 jasi kule samuppanne, jehi vA savase nare / mamAi luppaI vAle, anne - annehi mucchie / 156 kasi pi jo ima loya, paDipuNNa dalejja ikkassa / teNA'vi se na satusse, ii duppUrae ime AyA // 160 pariggahaniviTThANa, vera tesi pavaDDhaI / 161 viDamuThabheima loNa, tella sappi ca phANiya | na te sannihimicchanti, nAyaputta vaorayA // 162 savvatyuvahiNA buddhA, saravakhaNa- pariggahe / avi appaNI videhammi, nApyaranti mamAiya // 156 daza0 6 / 16 156 una0 8 / 16 162 da0 6121 157 utta0 412 160 sU0 119/3 158 mUtra0 11114 161 daza0 6 / 17
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (aparigraha) 43 jo bhI vastra, pAtra, kambala aura rajoharaNa haiM, unhe muni sayama aura lajjA kI rakSA ke lie hI rakhate haiN| kisI samaya ve sayama kI rakSA ke lie inakA parityAga bhI karate hai / 157 jo manuSya dhana ko amRta mAnakara aneka pApakarmoM dvArA usakA upArjana karate haiM, ve dhana ko choDa kara mauta ke muMha me jAne ko taiyAra haiM, ve vaira se baMdhe hue mara kara narakavAsa prApta karate hai / 158 ajJAnI manuSya jisa kula me utpanna hotA hai, athavA jisake sAtha nivAsa karatA hai usa me mamatvabhAva rakhatA huA apane se bhinna vastuo me isa mUrchA bhAva se anta me vaha bahuta dukhita hotA hai / yadi dhana-dhAnya paripUrNa yaha sArI sRSTi kisI eka vyakti ko de dI jAya taba bhI use satopa hone kA nahI, kyoki lobhI AtmA kI tRSNA duSpUra hotI hai| jo parigraha-sagrahavRtti me vyasta hai, ve sasAra me apane prati vaira kI ho abhivRddhi karate haiN| jo loga bhagavAna mahAvIra ke vacano me anurakta hai, ve makkhana, namaka, tela, ghRta, guDa Adi kisI vastu ke saMgraha karane kA mana me sakalpa taka nahI laate| 162 jJAnI purupa sayama sAdhaka upakaraNo ke lene aura rakhane me mamatvavRtti kA avalambana nahIM rakhate / adhika to kyA, apane zarIra ke prati bhI mamatva nahI rakhate / 17
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 44 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza je siyA sannihIkAme, gihI pavvaie na se / 164 thovAhAro thovabhaNio ya, jo hoi thovanido ya / thovovahi-uvagaraNo, tassa hu devA vi paNamati / / 165 anne harati ta vittaM, kammI kammehiM kicctii| kAme kamAhI, kamiya khu dukkhaM / 167 je mamAia mai jahAi, se jahAi mamAima / 168 se hu diTThabhae muNI, jassa natthi mamAia / 166 etadeva egesi mahanbhaya bhavai / tivihe pariggahe paNNatte, ta jahAkamma- pariggahe, sarIra- pariggahe, vAhirabhaDamatta - pariggahe / lohassesa aNupphAso, manne annayarAmavi / 163 daza0 6 / 18 164 Avazyaka-niyukti 1265 165 sUtra0 1164 166 daza0 2 / 5 167 AcA0 2 / 6 168. AcA0 2 / 6 166 AcA0 5 / 2 170. bhaga0 187 171 dsh06|18
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana ( aparigraha ) 163 jo sAghu maryAdA viruddha kucha bhI saMgraha karanA cAhatA hai, vaha sAdhu nahI, balki gRhastha hI hai / 164 jo sAdhaka mitAhArI, mita-bhApI, mita-zAyI aura mita-parigrahI hai, use devatA bhI namaskAra karate haiM / 165 sacaya kiyA huA dhana yathAsamaya dUsare ur3A lete hai kiMtu sagrahI ko apane pApa karmoM kA duSphala bhoganA hI paDatA hai / 166 kAmanAo kA anta karanA hI dukha kA anta karanA hai / 45 167 jo sAdhaka apanI mamatvabuddhi kA tyAga kara sakatA hai, vahI parigraha kA tyAga karane meM samartha ho sakatA hai | 168 jisa kI cittavRtti se mamatvabhAva nikala cukA hai, vahI samAra ke bhaya sthAno ko sundara rIti se dekha sakatA hai / 166 parigraha hI isa loka me mahAbhaya kA kAraNa hotA hai / 170 parigraha tIna prakAra kA hai - karma-parigraha, zarIra-parigraha, bAhyabhaNDa-mAtra-upakaraNa - parigraha / 171 saMgraha karanA, yaha andara rahanevAle lobha kI jhalaka hai !
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 paDhama nANa tao dayA / 173 jahA sUI sasuttA, paDiA vi na viNassai / tahA jIve sasutte, sasAre vi na viNassai / 174 jahA''iNNasamArUDhe, sUre daDhaparakkame / ubhao NadighoseNa, eva havai vhussue| 175 alamappaNo hoti ala paresiM / 176 iha bhavie vi nANe, parabhavie vi naanne| tadubhayabhavie vi naanne| 177 jahA se sahasakkhe, vajjapANI puradare / sakke devAhivaI, evaM havaDa vahussue // 178 tamhA paDie no harise, no kuppe / 172 daga0 4.10 173 utta0 2656 175 sUtra0 1112 / 16 176 bhaga0 11 178 AcA0 sh2|3| 174 utta0 1217 177 utta0 1123 46
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 prathama jJAna honA cAhie tatpazcAt dayA arthAt AcaraNa / jJAna 173 jisa prakAra dhAge meM piroI huI suI gira jAne para bhI guma nahI hotI hai, usI prakAra jJAnarUpa dhAge se yukta AtmA sasAra me kahI bhaTakatI nahI, arthAt vinAza ko prApta nahI hotI / 174 jisa prakAra uttama jAti ke azva para caDhA huA mahAn parAkramI yoddhA dono ora vajanevAle vAdyo ke AghoSa se ajeya hotA hai / usI prakAra bahuzruta vidvAn bhI paravAdiyo se ( zAstrArtha me ) parAjita nahI hotA / 175 jJAnI AtmA hI 'sva aura para' ke kalyANa meM samartha hotI hai / 176 jJAna kA prakAza isa janma me rahatA hai, para janma me rahatA hai aura kabhI dono janmo me bhI rahatA hai / 177 jisa prakAra sahasracakSu, vajrapANi aura nagaro kA vidhvasa karanevAlA zakra devo kA svAmI hotA hai usI prakAra bahuzruta jJAnI daivI sampadA kA adhipati hotA hai / 178 Atma-draSTA sAdhaka ko UMcI yA nIcI kaisI bhI sthiti me na harSita honA cAhie aura na kupita hI / 47
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 176 nANassa savvassa pagAsaNAe, annANamohassa vivjjnnaae| rAgassa dosassa ya sakhaeNa, egata sokkha samuveDa mokkha / / 180 nANeNa jANaI bhaave| 181 vinnANeNa samAgamma, dhamma sAhaNamicchiya / naccA namai mehaavii| 183 jahA se timiraviddhase, uttidvante divAyare / jalante iva teeNa, eva havai bhussue| 184 jahA se uDuvaI cande, nkkhtt-privaarie| paDipuNNe puNNamAsIe, eva havai bhussue| sammaddiTThissa suya suyaNANa, micchaddiTThissa suya suyaannANa / nANasapannayAe Na jIve, savvabhAvAhigama jaNayai / 176 utta0 322 180 utta0 28135 182 utta0 1145 183 utta0 11124 185 nadI0 44 186 utta0 2656 181 utta0 23331 184 utta0 11125
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (jJAna) 46 sampUrNa jJAna ke prakAza se, ajJAna aura moha ke tyAga se, rAga aura dveSa ke kSaya hone se, AtmA ekAnta sukhamaya mokSa prApta kara letA hai| 180 jIva jJAna se padArthoM ke svarUpa ko jAnatA hai| 181 vijJAna se yathocita jAna kara hI dharma ke sAdhano-upakaraNo kA nirNaya hotA hai| 182 prajJAzIla jJAnopArjana kara ke vinamra ho jAtA hai / 183 jisaprakAra timira kA nAzakaranevAlA udIyamAna sUrya teja se jAjvalyamAna pratIta hotA hai, usI prakAra vahuzruta-jJAnI tapa ko prabhA se ujjvala pratIta hotA hai| 184 jisaprakAra nakSatra parivAra se parivRta grahapati candramA pUrNimA ko paripUrNa hotA hai, usI prakAra santa jana ke parivAra se parivRta bahuzrutajJAnI samasta kalAo me paripUrNa hotA hai / 185 samyakdRSTi jIva kA zruta, zrutajJAna hai| mithyAdRSTi jIva kA zruta, zruta ajJAna hai / 186 jJAna kI sampannatA se jIva sabhI padArtha-svarUpa ko jAna sakatA hai|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 187 nANasapasanne Na jIve cAurante, sasArakantAre na viNassaDa / 188 ege nANe 186 duvihe nANe paNNatte, tajahApaccakkhe ceva, parokkhe ceva / 160 suyassa ArAhaNayAeNa antANa khaveDa / 161 nANeNa viNA na huti caraNaguNA / 192 jahA sA naINapavarA, salilA sAgaraMgamA / sIyA nIlavantapavahA, eva havai bahussue // 163 jahA se nagANapavare sumahaM mandare girii| nANosahipajjalie, eva havai bhussue| 164 jahA se sayabhUramaNe, udahI akkhaodae / nANArayaNapaDipuNNe, evaM havai vahussue / 187 utta0 29156 160 utta0 26 / 24 163. utta0 11126 188 sthA0 1143 161 utta0 28130 164. utta0 11130 186 sthA0 2 / 171 162 utta0 11 / 28
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (jJAna) 51 187 jJAna sampanna jIva cAra gati-rUpa sasAra aTavI me vinAza ko prApta nahI hotA / 188 upayoga kI dRSTi se jJAna eka prakAra kA hai / 186 jJAna do prakAra kA kahA hai, pratyakSa aura parokSa (avadhi, mana paryava aura kevala ye tIna jJAna pratyakSa hai tathA matijJAna, zrutajJAna parokSa hai / ) 160 jJAna kI ArAdhanA karane se jIva ajJAna kA kSaya karatA hai| 161 jJAna ke abhAva me cAritra-sayama nahI hotaa| 162 jisaprakAra nIlavAna parvata se nikala kara sAgara me milanevAlI zItA nadI anya nadiyo me zreSThatama hai, usIprakAra vahuzruta AtmA sarvasAdhuo me zreSTha hotA hai| 163 jisaprakAra aneka aupadhiyo se dIpta mahAn mandarAcala parvata sarva parvato me zreSTha hai usIprakAra bahuzruta-AtmA sarva-sAdhuo me zreSTha hotA hai / 164 jisaprakAra agAdha jala se paripUrNa svayambhUramaNa samudra aneka prakAra ke ratno se bharA huA hotA hai, usIprakAra bahuzruta AtmA akSaya jJAna guNa se paripUrNa hotA hai|
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza savaNe nANe ya vinnANe, paccakkhANeya saMjame / aNaNhaye tave ceva, vodANe akiriyA siddhii|| 166 jAvantavijjA purisA, savve te dukkhasaMbhavA / 167 eva pacavihaM nANa, davvANa ya guNANa ya / pajjavANaM ca savvesi, nANaM nANIhi desiya / / 198 tattha pacavihaM nANaM, suaM AbhiNivohima / ohiNANa ca taiaM, maNaNANa ca kevala / / 166 suya duvihaM paNNattaM, ta jahA- loiyaM loguttariya / nANI no pamAyae kayAvi / mehAviNo lobha- bhyaavtiitaa| 202 khippaM na sakkei vivegameuM / 203 dohiM ThANehiM jIve sasArakatAra viiivejjaa| ta jahA - vijjAe ceva, caraNeNa ceva // 165 naga0 25 168 datta0 284 201. gUga0 12 / 15. 196 utta0 6.1 196 anu0 145 202 utta0 4110 167 utta0 2815 / 200 AcA0 33 // 203 sthA0 2 / 1 /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (jJAna) 53 165 dharmazravaNa se tattva-jJAna, tattva-jJAna se vijJAna, vijJAna se pratyAkhyAna, pratyAkhyAna se sayama, sayama se anAzrava, anAzrava se tapa, tapa se nirjarA, nirjarA se niSkarmatA aura niSkarmatA se siddhi prApta hotI hai| 166 jitane avidyAvAn purupa haiM ve sava anekAneka du kha utpana karanevAle hai / 167 sarvadravya, sarvaguNa aura sarvaparyAyo kA svarUpa jAnane ke lie jJAniyo ne pA~ca prakAra kA jJAna batalAyA hai / jJAna pA~ca prakAra kA hai-zrutajJAna, Aminivodhika jJAna [matijJAna] avadhijJAna, mana paryava jJAna aura kevalajJAna / 116 jJAna do prakAra kA kahA hai-laukika- rAmAyaNa Adi aura lokottaraAcArAGga (Agama) Adi / 200 jJAnI AtmA ko kisI bhI paristhiti me pramAda nahIM karanA caahie| 201 jJAnI lobha aura bhaya se sadA mukta hote hai| 202 viveka [jJAna] zIghra prApta nahI hotaa| 203 do sthAno se jIva sasArarUpa vana ko pAra karatA hai-vidyA [jJAna] se aura cAritra se|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhA 204 saddhA prmdullhaa| 205 adakkhu, va dakkhuvAhiya saddahasu / sasaya khalu so kuNai, jo magge kuNai ghara / 207 saddhA khama Ne viNaittu raag| 208 vitigicchAsamAvanneNa appANeNa no lahaI smaahi| 206 jAe saddhAe Nikkhato, tamevaaNupAliyA, viyahittu visottiya / 210 suIM ca laddha saddha ca, vIriya puNa dullaha / vahave royamANA vi, No ya Na paDivajjaI / / 211 dhammasaddhAeNa sAyAsokkhesu rajjamANe virajjai / 212 saddahaNA puNarAvi dullahA / 204. utta0 336 205 sUtra0 2 / 3 / 11 206. utta0 6 / 26 207 utta0 14 / 28 208 yAcA0 1155 206 AcA0 113120 210. utta0 3110 211. utta0 263 212 utta0 10116
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhA 204 dharma-tattva me zraddhA honA atyanta durlabha hai|| 205 nahI dekhane vAlo | tuma dekhanevAlo kI bAta para vizvAsa karate hue clo| 206 sAdhanA me vahI vyakti sazaya karatA hai jo ki mArga me hI ruka jAnA cAhatA hai| 207 dharma-zraddhA hame rAgAsakti se mukta kara sakatI hai / 208 zakAzIla vyakti ko kabhI samAdhi-zAnti nahI miltii| 206 jisa zraddhA se dIkSA dhAraNa kI hai usI zraddhA ke sAtha zakAdi dhAtaka durguNo ko choDa kara sAdhujIvana kI samyak paripAlanA karanI caahie| zruti aura zraddhA prApta hone para bhI sayama mArga me vIrya-purupArtha honA atyanta kaThina hai| bahuta se loga zraddhAsampanna hote hue bhI sayamamArga me pravRtta nahI hote| 211 dharma zraddhA se vaiSayika sukho kI Asakti choDa kara yaha jIva vairAgya ko prApta kara letA hai| 212 uttama dharma ko suna lene ke bAda bhI, usa para zraddhA honA aura bhI durlabha hai|
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa 213 sauNI jaha pasuguDiyA, vihuNiya dhasayai siya raya / eva daviovahANava kamma khabai tavassi mAhaNe / / 214 egamappANa sapehAe dhuNe sarIraga / 215 khavettA puvvakammAi, sajameNa taveNa ya / savvadukkhapahINaTThA, pakkamati mahesiNo / / 216 tavanArAyajutteNa, bhittUNa kammakacuya / 217 dehadukkha mahAphala / bhava koDiya saciya kamma, tavasA NijjarijjaDa / 216 vala thAma ca pehAe, saddhAmAroggamappaNo / khetta kAlaM ca vinnAya, tahappANa, nijujae / 220 no pUyaNa tavasA aavhejjaa| 213 sUba0 2 / 1 / 15 216. utta0 6 / 22 216 daza0 8 / 35 214. AcA0 // 4 / 2 217 daza0 8 / 27 220 sUtra0 117 / 27 215 utta0 28136 218 utta0 3016
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapa 213 jisa prakAra zakunI nAmakA pakSI apane paro ko phaDa phaDA kara una para lagI huI dhUla ko jhADa detA hai usI prakAra tapasyA ke dvArA mumukSu apane Atma-pradezo para lagI huI karma raja ko dUra kara detA hai / 214 AtmA ko zarIra se vilaga jAna kara bhoga-lipta zarIra ko tapazcaryA ke dvArA dhuna DAlanA cAhie / 215 samasta dukho se mukti cAhanevAle mahapi sayama aura tapa ke dvArA apane pUrvasacita karmoM kA kSaya kara parama siddhi ko prApta karate haiM / 216 tapa rUpI loha vANa se yukta dhanupa ke dvArA karmarUpI kavaca ko meda DAleM / 217 deha kA damana eka tapa hai aura vaha mahAn phalavAlA hai / 218 karoDo - bhavo ke sacita karma tapazcaryA ke dvArA nijIrNa- naSTa ho jAte haiM / 216 apane vala, parAkrama, zraddhA aura Arogya ko dekhakara kSetra aura kAla ko pahacAna kara zakti ke anusAra apanI AtmA ko tapa Adi ke anuSThAna me niyukta kare / 220 tapa ke dvArA sAdhaka ko pUjA-pratiSThA kI abhilApA nahI karanI cAhie /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 221 asidhArAgamaNa ceva, dukkara cariu tavo / 222 chanda niroheNa uvei mokkha / 223 sakkha khudIsai tavo viseso, na dIsaI jAivisesa koI / 224 kasehi appANa, jarehi appANa / 225 aNaNhaye tave ceva / 226 so tavo duviho vRtto, vAhiravbhantaro tahA / vAhiro chavviho vRtto, evamavbhantaro tavo // 221 utta0 1637 224. AcA0 114 | 3 |5 227 30/8 230. utta0 26/27 227 aNasaNamUNoyariyA, bhikkhAyariyA rasapariccAo / kAya kalesI salINayA ya, vajjho tavo hoi // 228 pAyacchitta viNao, veyAvacca taheva sajjhAo | jhANa ca viussaggo, eso abbhintaro tavo // 226 taveNa parisujjhaI / 230 taveNa vodANa jaNayaI / 222. utta0 48 225. bhaga0 215 228 utta0 30 / 30 223 utta0 12/37 226 utta0 30 / 7 226. utta0 28/35
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (tapa) 56 221 tapa kA AcaraNa karanA talavAra kI dhAra para calane ke samAna duSkara hai| 222 icchAnirodha-tapa se mokSa kI prApti hotI hai| 223 tapa kI mahimA to pratyakSa me dikhalAI detI hai, kintu jAti kI mahimA to koI najara nahIM AtI haiM / 224 tapa ke dvArA apane ko kRza karo, apane ko jIrNa karo, bhoga-vRtti ko jarjara kro| 225 tapa se pUrva-baddha karmoM kA nAza kro| 226 tapa do prakAra kA batalAyA hai-bAhya aura Abhyatara / bAhya tapa cha prakAra kA kahA hai, isI prakAra Abhyantara tapa bhI cha prakAra kA hai| 227 anazana, UnodarI, bhikSAcarI, rasaparityAga, kAya-kleza aura prati salonatA ye bAhya tapa ke cha bheda hai / 228 prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna aura kAyotsarga-ye Abhyantara tapa ke cha bheda haiM / 226 tapa se AtmA kA zuddhikaraNa hotA hai / 230 tapa se vyavadAna-pUrva-karmoM kA kSaya kara AtmAzuddhi prApta karatA hai /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA 231 bhAvaNAjogasuddhappA, jale nAvA va AhiyA / nAvA vi tIrasampannA, savvadukkhA tiuTTaI / / 232 hi tahiM suyakkhAya, se ya sacce suAhie / sayA sacceNa sampanne, metti bhUehi kappae / / 233 jamma dukkha jarA dukkha, rogAya maraNANi ya / aho dukkho hu sasAro, jattha kIsanti jantavo // 234 ima sarIra aNicca, asuI asuisabhava / asAsayAvAsamiNa, dukkhakesANabhAyaNa / / 235 dArANi ya suyA ceva, mittA ya taha vandhavA / jIvantamaNujIvanti, maya nANuvvayanti ya // 236 savva jaga jaDa tuha, savva vAvi dhaNa bhave / mavva pi te apajjatta neva tANAya ta tava / / 231 mUtra. 144012 221 mUtra0 1115 // 264 utta0 19 / 12 232. sUtra0 11153 235 utta0 18 / 14 233. utta0 1615 236 utta0 14136
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanA 231 jisa sAdhaka kI antarAtmA bhAvanAyoga se vizuddha hotI hai, vaha jala me naukA ke samAna sasAra sAgara se tira kara sarva dukho se mukta vana, parama sukha ko prApta karatA hai / 232 vItarAga prabhu ne jo-jo bhAva kahe haiM ve vAstava me yathArtha haiM / jisakA antarAtmA sadA satya bhAvo se motaprota hai vaha samasta jIvo ke prati maitrI bhAva rakhatA hai | 233 janmaM dukha hai, vuDhApA dukha hai, roga dukha hai, ora mRtyu dukha hai / aho 1 yaha sasAra hI dukhamaya hai, jisa me jIva anekAneka kleza pA rahe hai | 234 yaha zarIra anitya hai, aura azuci hai / azuci se hI isa kI utpatti huIhai | AtmA kA yaha azAzvata - AvAsa gRha hai / tathA dukha aura klezo kA bhAjana hai / 235 strI, putra, mitra aura vAndhava saba jIvita vyakti ke sAthI hai, marane para koI bhI sAtha nahI nibhAtA / 236 yadi samasta sasAra tumhe prApta ho jAya athavA samUcA dhana tumhArA ho jAya taba bhI tumhArI icchApUrti ke lie vaha aparyApta hI hogA, aura vaha tumhe zaraNa bhI nahI de sakegA / ED
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 237 ganbhAi mijjati buyAbuyANA, NarA pare pacasihA kumaaraa| juvANagA majjhima-theragA ya, cayati te Aukkhae palINA / / 238 abhAgamiyammi vA duhe, ahavA ukkamie bhavanti / egassa gaI ya AgaI, vidumantA saraNa na mannaI / / 236 jahA gehe palittammi, tassa gehassa jo pahU / sArabhaNDANi nINei, asAra avaujjhai // eva loe palittammi, jarAe maraNeNa ya / appANa tAraissAmi, tumbhehi annumnnio| 240 accei kAlo tUranti rAio, na yAvi bhogA pUrisANa niccA / uvicca bhogA purisa cayanti, duma jahA khINaphala va pakkhI / 241 tiuITTa u mehAvI, jANa logasi pAvaga / tuti pAvakammANi, nava kammamakuvvamao // 242 vitta pasavo va nAio, ta vAle saraNa ti mnnii| ee mama tesu vi aha no tANa saraNa na vijjaI / / 237 sUtra0 17.10 240 utta0 13121 238 sUtra0 112 / 3 / 17 236. utta0 1922-23 241. sUtra0 111526 242. sUtra0 112 / 3 / 16
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana ( bhAvanA) 63 237 kitane hI prANI garbhAvasthA me kitane hI dUdha pIte zizu avasthA me, to kitane hI paca-zikha kumAro kI avasthA meM mRtyu ko prApta hote haiM / phira kitane hI yuvA, prauDha aura vRddha hokara marate haiM / isa prakAra AyuSya kSaya hone para jIva apanA deha choDa detA hai / 238 akelA hI bhoganA paDatA hai, athavA AyuSyaakelA hI jAnA hotA hai, ata vivekI purupa kaSTa Ane para jIva ko kSaya hone se para-bhava me svajana samvandhI ko zaraNarUpa nahI samajhatA / 236 jaise ghara me Aga laga jAne para gRhapati mUlyavAna vastuo ko nikAla letA hai aura mUlyahIna vastuo ko choDa detA hai / usI prakAra mai bhI Apa kI AjJA prApta kara jarA aura mRtyu kI agni se prajvalita isa sasAra me apanI AtmA kA uddhAra karUMgA / 240 jIvana vyatIta ho rahA hai, rAtriyAM dauDI jA rahI hai, manuSya ke 'tuccha bhoga bhI azAzvata hai / jaise pakSI kSINa phalavAle vRkSa ko choDa kara cale jAte haiM, usI taraha kAma bhoga manuSya ko choDa dete haiM / 241 pApa karma ke svarUpa ko jAnanevAlA medhAvI puruSa sasAra me rahatA huA bhI pApa se mukta ho jAtA hai / jo puruSa navIna karmoM kA upArjana nahI karatA usake sabhI pApa karma mukta ho jAte haiM / 242 ajJAnI manuSya aisA mAnatA hai ki dhana, pazu aura jAtivAle merA rakSaNa kareMge / ve "mere hai" "maiM unakA hU~" parantu isa prakAra unhe anta me trANa tathA zaraNa denevAlA koI nahI milatA /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 64 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 243 jaha sIho va miya gahAya, maccU nara nei hu atakAle / na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlammi tammi sahArA bhavaMti || 244 saMsAramAvanna parassa aTThA, sAhAraNa ja ca karei kamma | kammassa te tassa u veyakAle, na badhavA badhavaya uventi // 245 veyA ahIyA na bhavati tANa, bhuttA diyA niti tama tameNa / jAyA ya puttA na havati tANa, ko nAma te aNumantejja eyaM // 246 ciccA dupaya ca cauppaya ca, khetta hi dhaNa-dhanna ca savva / ammappavIo avaso payAi, para bhava sundara - pAvagaM vA // 247 bhAvasacceNa bhAvavisohi jaNayaI / 248 bhAvavisohIe vaTTamANe jIve arahantapannattassa dhammassa ArAhaNayAe abbhaTThe i / 243 utta0 13 / 22 246. utta0 13 / 24 244. utta0 4|4 247. utta0 26150 245. utta0 14/12 248. utta0 26150
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (bhAvanA) 65 243 jisa prakAra siMha hariNa ko pakaDa kara le jAtA hai usI prakAra antakAla me mRtyu bhI manuSya ko le jAtI hai / usa samaya mAtA-pitA va bhAI Adi koI bhI apane jIvana kA bhAga de kara unhe bacA nahI sakate / 244 sasArI prANI apane priya-bandhujano ke lie bure se bure karma bhI kara DAlatA hai, kintu java usa karma kA duSphala bhogane kA samaya AtA hai, taba vaha akelA hI bhogatA hai, usa samaya ve vandhu-jana vandhutA nahI dikhAte, usa kA bhAga nahI baTAte / 245 paDhe hue veda tumhArA sarakSaNa nahI kara sakate, bhojana karAye hue dvija bhI andhakAra me le jAte haiM, tathA putra bhI rakSA nahIM kara sakate aisI sthiti me kauna vivekazIla puruSa inhe svIkAra karegA? 246 ye parAdhIna AtmA dvipada-dAsa-dAsI, catuSpada-ghoDA-hAthI, kheta, ghara, dhana-dhAnya Adi saba kucha choDa kara kevala apane kiye karmoM ko sAtha lekara acche yA bure paramava (janma) me calA jAtA hai| 247 bhAva satya se AtmA bhAva-vizuddhi ko prApta karatA hai / 245 bhAva-vizuddhi me vartamAna jIva arhat-prarUpita dharma kI ArAdhanA ke liye samudyata hotA hai|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 246 khetta vatthu hiraNNa ca, puttadAraM ca vandhavA / caittA Na ima deha, gantavvamavasassa me / / 250 vitta soyariyA ceva, savvameyaM na tANai / 246 utta0 1617 250. sUtra0 1111115
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (bhAvanA) 67 246 manuSya ko hamezA yaha cintana karanA cAhie ki bhUmi, ghara, sonA, putra, strI, vAndhava aura isa zarIra Adi sabhI ko choDa kara mujhe eka dina avazya jAnA pddegaa| 250 dhana, dhAnya, kuTumba, sambandhI Adi koI bhI jIvAtmA ko sasAra paribhramaNa se bacA nahI sakate /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA 251 jaM me tava-niyama-sajama-sajjhAya-jhANA'vassayamAdIesu jogesu jayaNA, se tta jttaa| 252 vAhAhi sAgaro ceva, tariyavvo gunnodhii| 253 ahIvegantadiTThIe, caritte putta ! duccare / 254 javA lohamayA ceva, cAveyavvA sudukkara / 255 jhANajoga samAhaTTa, kAya viusejja sanvaso / 256 aNuvaogo dvv| 251. bhaga0 18.10 254 utta0 16 // 36 252. utta0 19037 255. sUtra0 zA26 253 utta0 19336 256. anu0 13 68
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanA 251 tapa niyama, sayama, svAdhyAya, dhyAna, Avazyaka Adi me jo yatanApUrvaka pravRtti hai, vahI merI vAstavika yAtrA-sAdhanA hai / 252 jaise bhujAo se sAgara tairanA kaThina hai vaise hI sadguNo kI sAdhanA kA kArya kaThina hai| 253 sarpa jaise ekAgra-dRSTi se calatA hai vaise ekAgra-dRSTi se cAritra dharma kA pAlana karanA bahuta hI kaThina kArya hai / 254 jaise lohe ke javo ko cavAnA kaThina hai vaise hI sayama-sAdhanA kA pAlana bhI kaThina hai| medhAvI purupa dhyAna yoga ko svIkAra kare aura deha bhAvanA kA sarvathA visarjana kre| 256 upayoga (viveka) zUnya sAdhanA kevala dravya hai, bhAva nahIM / a
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ samabhAva 257 savva jaga tU samayANupehI, piyamappiya kassa vi no krejjaa| 258 jahA puNNassa katthai, tahA tucchassa katthai / jahA tucchassa katthaI, tahA puNNassa katthai / 256 sAmAiyamAhu tassa ja, jo appANa bhae Na dse| 260 lAbhutti na majjijjA, alAbhutti na soijjaa| 261 jIviya nAbhikakhijjA, maraNa no vi patthae / duhao vi na sajjejjA, jIvie maraNe tahA // 262 no uccAvaya maNa niyachijjA / 263 viyANiyA appagamappaeNa, jo rAgadosehiM samo sa pujjo| 264 samaya sayA cre| 265 samatA savvattha suvve| 257 sUtra0 111016 258 AcA0 1 / 2 / 6 256. sUtra0 1 / 2 / 2 / 17 260. AcA0 112 / 5 261. AcA0 188 / 4 262. AcA0 2 / 3 / 1 263 daza0 6 / 3 / 11 264 sUtra0 2 / 2 / 3 265 sUtra0 2 / 3 / 13
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ samabhAva 257 jo sAdhaka sampUrNa vizva ko samabhAva se dekhatA hai, vaha na kisI kA priya karatA hai, aura na kisI kA apriya hii| 258 dharmopadeSTA jisa prakAra puNyavAn-dhanavAn ko upadeza detA hai usI prakAra tuccha-dIna, daridra ko bhI upadeza detA hai aura jisa prakAra tuccha ko upadeza detA hai usIprakAra puNyavAn ko bhii| 256 samabhAva vahI sAdhaka rakha sakatA hai jo apane Apa ko hara kisI bhaya se vilaga rakhatA hai| 260 sAdhaka milane para garva na kare aura na milane para zoka na kare / 261 salekhanA me sthita sAdhaka na jIne kI abhilASA kare aura na marane kI kAmanA kre| vaha jIvana aura maraNa kisI me bhI Asakta na hotA huA samabhAva me rahe / 262 sakaTa kI ghaDiyo me bhI mana ko UMcA-nIcA arthAt DaoNvA-Dola nahI hone denA caahie| 263 jo sAdhaka AtmA ko AtmA se jAnakara rAga-dveSa ke prasago me sama rahatA hai, vahI pUjya hai| 264 sAdhaka ko sadA samatA kA AcaraNa karanA cAhie / 265 suvratI ko sarvatra samatA-bhAva rakhanA cAhie /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana 266 sammadasaNarattA aniyANA sukkalesamogADhA / iya je maraMti jIvA, tesi sulahA bhave vohI / / 267 io viddha samANassa, puNo savohi dullahA / 268 sammattadasI Na kareI pAva / 266 nissagguvaesarUI, ANArUI suttavIarUimeva / abhigama-vitthArarUI, kiriyA-sakheva-dhammarUI / / 270 nissakiyA-nikkakhiyanivitigicchA amUDhadiTThI ya / uvavUha-thirIkaraNe, vacchalla-pabhAvaNe atttth| 271 nAdasaNissa nANa, nANeNa viNA na hunti caraNaguNA / aguNissa natthi mokkho, natthi amokkhassa nivvANa // 266. utta0 36 / 258 267 sUtra0 11518 268 AcA0 32 266 utta0 28 / 16 270 utta0 28 / 31 271 utta0 28 / 30 72
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana jo jIva samyagdarzana me anurakta hai, sAsArika phala kI kAmanA se rahita hai tathA zuklalezyA me pravartamAna hai, ve jIva usI bhAvanA me marakara paraloka me sulabhavodhi hote haiM / 267 jo jIva samyaktva se patita hokara maratA hai use puna dharma-bodhi prApta honA atyanta durlabha hai| 268 samyaktvadhArI sAdhaka pApa-karma nahIM krtaa| 266 jIva ko dasa prakAra se samyaktva kI prApti hotI hai-nisarga-ruci, upadeza-ruci, AjJA-ruci, sUtra-ruci, bIja-ruci abhigama-ruci vistAraruci, kriyA-ruci, sakSepa-ruci aura dharma-ruci / 270 samyaktva ke ATha aga isa prakAra haiMni zakA, niSkAkSA, nivicikitsA, amUDha-dRSTi, upavRhaNa (samyak darzana kI puSTi) sthirIkaraNa, vAtsalya aura prabhAvanA / 271 samyagdarzana ke vinA jJAna nahIM hotA, jJAna ke binA cAritra ke guNa nahI hote, guNo ke binA mukti nahI hotI aura mukti ke binA nirvANazAzvata AtmAnanda prApta nahIM hotaa|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 272 natthi carita sammattavihUNa | 273 sammagga tu jiNakkhAya, esa magge hi uttame / 274 diTThIe diTTisapanne dhamma cara suduccara / 275 dasaNasapannayAe Na bhavamicchattacheyaNa karei, paraM na vijjhAyai | aNuttareNa nANadasaNeNa appANa, sajoemANe samma bhAvemANe viharai // 276 je abuddhA mahAbhAgA, vIrA asammattadasiNo / asuddha tesi parakkata, saphala hoi savvaso // 277 je ya buddhA mahAbhAgA, vIrA sammattadasiNo / suddha tesi parakkata, aphala hoi savvaso // 272. utta0 28/26 275 utta0 29/60 278 sUtra0 11/23 278 vujjhamANANa pANiNa, kiccatANa sakammuNA / AghAti sAhu ta dIva, patiTTe sA pavuccai || 273 utta0 23 / 63 274 18 / 33 276 sUtra0 11822 277 sUtra0 1/823
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (samyagdarzana) 75 272 samyaktva ke abhAva me cAritra-guNa kI prApti nahIM hotii| 273 jo rAga-dvepa ko jItanevAle haiM, jina ne jo kahA hai vahI sarvottama mArga hai, aisA jisakA aTala vizvAsa hai vahI samyak zraddhAvAn hai / 274 samyagdRSTi ke dvArA dRSTisampanna hokara sAdhaka suduzcara dharma kA AcaraNa kre| 275 darzana sampannatA se yaha jIva kSAyika samyagdarzana ko prApta karatA hai, jo sasAra ke hetubhUta mithyAttva kA uccheda kara denevAlA hai / usase Age usakI prakAza zikhA vujhatI nahI, vaha uttarottara jJAna aura darzana ko AtmA se sayojita karatA hai, tathA unhe samyaka prakAra se AtmasAt karatA huA vicaraNa karatA hai / 276 samyagdarzana se rahita paramArtha ko na jAnanevAle aise vizruta yazasvI vIra puruSo kA parAkrama azuddha hai, ve sabhI taraha se sasAra kI vRddhi karane meM saphala hote haiN| 277 samyagdarzana se sampanna tathA paramArtha ke jJAtA aise vizruta yazasvI vIra puruSo kA parAkrama zuddha hai| ve dukha rUpa sasAra kI vRddhi me sarvathA niSphala rahate haiN| 278 mithyAtvAdi ke pravAha me bahate hue tathA apane pApa karmoM ke dvArA kaSTa pAte hue prANiyo ke lie samyagdarzana dvIpa ke samAna vizrAma sthala hai| tattvajJo kA kathana hai ki samyagdarzana se hI mokSa prApta hotA hai|
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vItarAga-bhAva 276 evidiyatthA ya maNassa atthA, dukkhassa heu maNuyassarAgiNo / te ceva thova pi kayAi dukkha, na vIyarAgassa kareti kici / / 280 samo ya jo tesu sa viiyraago| 281 na lippaI bhavamajjhe vi sato, jaleNa vA pokkhrinniiplaas| 282 samAhiyassa'ggisihA va teyasA, tavo ya pannA ya jasso ya vaDDhai / aNukkase appalINe, majjheNa maNi jaave| 264 vIyarAgayAe Na nehANubadhaNANi, taNhANubadhaNANi ya vocchidaI / 285 vimuttA hu te jaNA, je jaNA paargminno| 276 utta0 321100 280. utta0 32261 281 utta0 32 / 47 282 AcA0 2 / 4 / 16 / 140 283 sUtra0 1 / 1 / 4 / 2 284 utta0 26145 285 AcA0 1 / 2 / 2
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vItarAga-bhAva 276 indriya aura mana ke viSaya rAgAtmaka manuSya ke lie hI dukha ke hetu vanate haiM, vItarAga ke lie ve kiJcit bhI dukhadAyI nahI bana sakate / 280 jo manojJa aura amanojJa raso me samAna rahatA hai / vaha vItarAga hotA hai / 281 jo AtmA vipayo se nirapekSa hai vaha sasAra me rahatA huA bhI jala me kamalinI patra ke samAna alipta rahatA hai | 282 agni- zikhA kI taraha pradIpta eva jyotirmaya rahanevAle antardraSTA sAdhaka ke tapa, prajJA aura yaza - nirantara abhivRddhi prApta karate rahate hai / 283 ahakAra rahita eva anAsaktiyoga se muni ko rAga-dveSa ke prasa upasthita hone para madhyastha yAtrA karanI cAhie / 284 vItarAga-bhAva se sneha ke anubandhano aura tRSNA ke anubandhano kA viccheda ho jAtA hai / 285 jo sAdhaka kAmanAo para vijaya pA gaye haiM ve vastuta mukta puruSa haiM /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___78 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 286 aNomadasI nisaNNe pAvehiM kammehiM / 287 kimatthi uvAhI pAsagassa na vijjaDa ?-natthi / 288 se hu cakkhU maNussANa, je kakhAe ya antae / 289 kAmI kAme na kAmae, laddhavAvi aladdha kaNhuI / 260 soyassa sadda gahaNa vayati, ta rAga heu tu maNunnamAhu / ta dosa heu amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago|| 261 cakkhussa rUva gahaNa vayati, ta rAga heu tu maNunnamAhu / ta dosa heu amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago| 262 ghANassa gadha gahaNa vayati, ta rAga heu tu maNunnamAhu / ta dosa heu amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago| 263 jivbhAe rasa gahaNa vayati, ta rAga heu tu maNunnamAhu / ta dosa heu amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago|| 286 AcA0 1 / 3 / 2 286 sUtra0 1 / 2 / 3 / 6 262 utta0 32148 287 AcA0 3 / 4 260 utta0 32 / 35 263 utta0 32161 288 sUtra0 1 / 15 / 14 261 utta0 32 / 22
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana ( vItarAga-bhAva ) 286 pAvana dRSTivAlA sAdhaka pApa karma se vilaga rahatA hai / 76 287 vItarAga satya draSTA ke lie koI upAdhi hotI hai yA nahI ? nahI 1 hotI hai / 288 jisa sAdhaka ne abhilASA - Asakti ko naSTa kara diyA hai, vaha manuSyo ke lie mArga-darzaka cakSu rUpa hai / 286 sAdhaka sukhAbhilASI bana kAma - bhogo kI kAmanA na kare, aura prApya bhogo ke prati bhI aprApya nispRha bhAva rakhe / 20 zrotra kA vipaya zabda hai / jo zabda rAga kA hetu hotA hai, use manojJa kahA jAtA hai aura jo dvepa kA hetu hotA hai use amanojJa kahA jAtA hai / jo manojJa aura amanojJa zabdo me samadRSTi rakhatA hai vahI vIta - rAga hotA hai / 261 cakSu kA vipaya rUpa hai / jo rUpa rAga kA hetu hotA hai use manojJa kahA jAtA hai aura jo dveSa kA hetu hotA hai use amanojJa kahA hai / jo manojJa-amanojJa rUpo me samAna rahatA hai vahI vItarAga hotA hai / 22 ghrANendriya kA viSaya gandha hai / jo gandha rAga kA hetu hotA hai, use manojJa kahA jAtA hai aura jo dveSa kA hetu hotA hai use amanojJa kahA jAtA hai / jo manojJa-amanojJa dono me samadRSTi rakhatA hai vahI vItarAga hotA hai / 263 rasanendriya kA viSaya rasa hai / jo rasa rAga kA hetu hotA hai use manojJa kahA jAtA hai aura jo dveSa kA hetu hotA hai use amanojJa kahA jAtA hai / jo manojJa - amanojJa raso me samadRSTi rakhatA hai / vahI vItarAga hotA hai /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 264 kAyassa phAsa gahaNa vayati, ta rAga heu tu maNunnamAhu / ta dosa heu amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago| 265 nimmamo nirahakAro, vIyarAgo aNAsavo / sapatte kevala nANa, sAsaya pariNidhvue / 296 vIyarAgabhAva paDivanne vi ya Na, jIve samasuhadukkhe bhavai / 267 aNihe se puDhe ahiyAsae / 264 utta0 32174 267 sUtra0 2 / 1 / 13 265. utta0 35 / 21 266. utta0 26 // 36
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dharma aura darzana ( vItarAga-bhAva ) 264 sparzendriya kA viSaya sparza hai / jo sparza rAga kA hetu hotA hai use manojJa kahA jAtA hai, aura jo dveSa kA hetu hotA hai use amanojJa kahA jAtA hai / jo manojJa - amanojJa sparzo me samadRSTi rakhatA vahI vItarAga kahalAtA hai / 81 265 nirmama, nirahakAra, vItarAga aura Azravo se rahita nirgrantha muni, zAzvata kevalajJAna ko prApta kara parinivRtta ho jAtA hai arthAt pUrNatayA Atmastha ho jAtA hai / 266 vItarAga-bhAva ko prApta huA jIva sukha-dukha me sama ho jAtA hai / 267 Atmavid sAdhaka ko nispRha hokara AnevAle kaSTo ko sahana karanA cAhie /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ " lezyA svarUpa 268 kiNhA nIlA ya kAU ya, taU pamhA taheva ya / sukkalesA ya chaTTA, nAmAi tu jahakkama // 266 kiNhA nIlA kAU, tinni vi eyAo ahammalesAo / eyAhi tihi vi jIvo, duggai uvavajjai || w w d teU pahA sukkA, tinni vi eyAo dhammale sAo eyAhi tihi vi jIvo, suggai uvavajjaDa / 301 jImUya niddhasakAsA, gavalariTThagasannibhA | khajAjaNanayaNa nibhA, kiNhalesA u vaNNao // 302 cAsapicchasamappabhA / nIlA sogasakAsA, veruliyanaddhasakAsA, nIlalesA u vaNNao || 303 koilacchadasannibhA / ayasI pupphasaMkAsA, pArevayagIvanibhA, kAUlesA u vaNNao || 304 higuladhAra saMkAsA, taruNAiccasannibhA / suyaDa paI vanibhA, teolesA u vaNNao // 305 hariyAlabheya sakAsA, halihAbheya samappabhA / sANAsaNakusumanibhA, pamhalesA u vaNNao || 306 sakhaka kucha sakAsA, khIrapUrasamappabhA / rayayahArasakAsA, sukkalesA uvaNNao || 268 utta0 34 3 266 utta0 34 / 56 302 utta0 34/5 305 utta0 34 |8 301 utta0 34|4 304 utta0 34 / 7 300 utta0 34 57 303 utta0 34/6 306 utta0 34/6
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA-svarUpa 268 kRSNa, nIla, kApota, teja, padma aura zukla ye cha lezyAo ke kramaza nAma haiN| 266 kRSNa, nIla aura kApota ye tIna adharma lezyAe~ haiM / ina tIno lezyAo vAlA jIva durgati me utpanna hotA hai / 300 teja, padma aura zukla ye tIna dharma lezyAe~ hai / ina tIno lezyAo vAlA jIva sadgati me utpanna hotA hai / kRSNa lezyA kA varNa jala yukta megha, mahipa-zRGga, droNa-kAka, khajana, ajana aura netra tArA ke samAna kRSNa hotA hai / 302 nIla lezyA kA varNa nIla azoka vRkSa, cAsa pakSI kI pakha aura snigdha vairyamaNi ke samAna nIla hotA hai| kApota lezyA kA varNa alasI ke puSpa, koyala ke pakha aura kabUtara kI grIvA ke samAna katthaI hotA hai / 304 tejo lezyA kA varNa hiMgula, gerU, navodita sUrya, tote kI coca aura pradIpa kI lau ke samAna rakta hotA hai| 305 padmalezyA kA varNa haritAla, haladI ke TukaDe, tathA saNa aura asana ke puppa ke samAna pIlA hotA hai / 306 zukla lezyA kA varNa zakha, akamaNi, kanda-puSpa dugdhadhArA, cAMdI va muktahAra ke samAna zveta ujjvala hotA hai|
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatva-svarUpa 307 dhammo ahammo AgAsaM, kAlo puggala jatavo / esa logo tti pannatto, jiNehi varadasihi // 308 gailakkhaNo u dhammo, ahammo ThANalakkhaNo / bhAyaNa savvadavvANa, naha ogAhalakkhaNa // vattaNAlakkhaNo kAlo, jIvo uvaogalakkhaNo / nANeNa dasaNeNa ca, suheNa ya duheNa ya / / nANa ca dasaNa ceva, carittaM ca tavo tahA / vIriya uvaogo ya, eya jIvassa lakkhaNa / / saddadhayAra-ujjoo. pahA chAyA 5 tave i vA / vaNNa-rasa-gadha-phAsA, puggalANa tu lakkhaNa // 312 jIvA'jIvA ya vandho ya, puNNa pAvA'savo thaa| savaro nijjarA mokkho, santee tahiyA nava / / 313 tahiyANaM tu bhAvANa, sabbhAve uvaesaNa / bhAveNaM saddahantassa, sammatta taM viyAhiya / / 307. utta0 287 310 utta0 28.11 313 utta0 28115 308 utta0 289 311 ratta0 28 / 12 306. utta0 28 / 10 312 utta0 28 / 14 84
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatva-svarUpa 307 kevaladarzI jinendro ne isa loka ko, dharma, adharma, AkAza, kAla, pudgala aura jIva- isa prakAra se par3adravya rUpa pratipAdana kiyA hai / 308 dharmadravya gati lakSaNa vAlA hai, jaba ki adharma dravya sthiti lakSaNa vAlA hai, aura AkAza dravya avakAza lakSaNavAlA hai / yaha sarva dravyoM ke rahane kA bhAjana hai / 306 vartanA kAla kA lakSaNa hai, upayoga jIva kA lakSaNa hai, vaha jJAna, darzana sukha aura dukha se jAnA jAtA hai / 310 jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya aura upayoga ye saba jIva ke lakSaNa haiM / 311 zavda, andhakAra, udyota, prabhA, chAyA, Atapa, varNa, rasa, gandha aura sparza pudgala ke lakSaNa hai / ye 312 jIva, ajIva, bandha, puNya, pApa, Azrava, savara, nirjarA aura mokSa - ye no tathya-tattva haiM | 313 jIvAdika tathya padArthoM ke astittva ke viSaya me jo anta karaNa se zraddhA karatA hai use samyaktva hotA hai, usa anta karaNa kI zraddhA ko hI samyaktva kahA hai / 85
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 314 nANa ca dasaNa ceva, caritta ca tavo tahA / eyamaggamaNuppattA, jIvA gacchanti suggai / / aTTha pavayaNamAyAo, samiI guttI taheva ya / paceva ya samiIo, to guttIo AhiyA / / 316 iriyAbhAsesaNAdANe, uccAre samiI iya / maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI ya aTThamA / / eyAo paca samiIo, caraNassa ya pavattaNe / guttI niyattaNe vuttA, asubhatthesu savvaso / / 318 esA pavayaNamAyA, je samma Ayare muNI / se khippa savvasasArA, vippamuccai pddie|| atthitta atthitte pariNamai, natthitta natthitte pariNamai / 320 appaNA ceva udIrei, appaNA ceva garahai, appaNA ceva svri| 314 utta0 2813 317 utta0 24126 320 maga0 13 315 utta0 2411 318. utta0 24 / 27 316 utta0 2412 316 bhaga0 113
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna, darzana, cAritra aura sugati ko prApta hote hai / dharma aura darzana ( tatva-svarUpa ) 87 314 tapa isa mArga ko grahaNa karanevAle jIva 315 pA~ca samiti aura tIna gupti-ye ATha pravacana mAtAe~ kahalAtI hai / 316 IryA samiti, bhASA samiti, epaNA samiti, AdAna-nikSepaNa samiti aura uccAra-samiti-ye pA~ca samitiyA~ hai / tathA manogupti, vacanagupti, aura kAyaguptiye tIna guptiyA~ hai / isa prakAra dono mila kara aSTa pravacana-mAtAe~ haiM / 317 ye pA~ca samitiyA~ cAritra kI dayA Adi pravRttiyo me kAma AtI hai aura tIna guptiyA~ sava prakAra azubha- vipayo se nivRtta hone meM sahAyaka banatI haiM / 318 jo paNDitamuni ukta aSTa-pravacana mAtAo kA samyak prakAra se pAlana karatA hai / vaha isa virATa sasAra se sadA ke lie zIghra hI mukta ho jAtA hai| 316 astittva, astittva meM pariNata hotA hai aura nAstittva - nAstittva me pariNata hotA hai / arthAt sat-sat ke rUpa me rahatA hai aura asat asat ke rUpa me / 320 AtmA apane dvArA kiye hue karmoM kI udIraNA svaya karatA hai / apane dvArA hI svaya unakI garhA AlocanA karatA hai / tathA apane dvArA hI karmoM kA savara Azrava kA nirodha karatA hai /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 321 jIvANa ceyakaDA kammA kajjati, no aceyakaDA kammA kajjati / 322 athire paloTTai, no thire plotttti| athire bhajjai, no thire bhjji|| 323 sarIra sAdiya snidhnn| 324 jIvA siya sAsayA, siya asAsayA / ""davvaTThayAe sAsayA, bhAvaTThayAe asAsayA / / 325 jIvA No vaDDhati, No hAyati, avaTThiyA / 326 karaNao sA dukkhA, no khalu sA akaraNao dukkhA / 327 jIve tAva niyamA jIve, jIve vi niyamA jIve / 328 no ya uppajjae as| 326 surUvA vi poggalA, durUvattAe pariNamati, durUvA vi poggalA surUvattAe pariNamati / 321 bhaga0 1602 324. bhaga0 72 327 bhaga0 6.10 322 bhaga0 16 323 prazna0 12 325. bhaga0 28 326 bhaga0 1110 328 sUtra0 11111116 326 jJAtA0 1112
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (tatva-svarUpa) 86 AtmAo ke karma cetanA-kRta hai, acetanA-kRta nahI / 322 asthira hamezA badalatA hai, sthira kabhI nahI badalatA / asthira hamezA TUTa jAtA hai, sthira kabhI nahI TUTatA / 323 zarIra kA Adi bhI hai aura anta bhI hai| 324 jIva zAzvata bhI hai aura azAzvata bhii| dravya dRSTi se zAzvata hai aura bhAva-dRSTi se azAzvata / 325 jIva na kabhI baDhate haiM aura na kabhI ghaTate haiN| valki sadA avasthita rahate haiN| koI bhI kriyA kiye jAne para hI sukha, du kha kA kAraNa banatI hai, na kiye jAne para kabhI nhii| 327 jo jIva haiM vaha nizcita hI caitanya hai aura jo caitanya hai vaha nizcita hI jIva hai| jo asat hai vaha kabhI sat rUpa me utpanna nahI hotaa| 329 sundara pudgala kurUpatA me pariNata hote rahate haiM aura kurUpa pudgala sundaratA me|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza jo jIve vi viyANei, ajIve vi viyANai / jIvAjIve viyANato, sohu nAhIi sajama / / 331 sAmAiyattha paDhama, chedovaTThAvaNa bhave vIya / parihAravisuddhIya, suhuma taha saparAya ca / / akasAya mahakkhAya, umatthassa jiNassa vA / eya cayarittakara, cAritta hoi Ahiya / / 332 samuppAyamajANatA, kaha nAyati savara / 330 daza0 4 / 13 331 utta0 28 // 32 // 33 332 sUtra0 11113 / 10
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana ( tatva-svarUpa ) 61 330 jo jIva ko bhI jAnatA hai, ajIva ko bhI jAnatA hai / jIva- ajIva ke svarUpa ko jAnanevAlA sAdhaka sayama ke svarUpa ko bhI jAna sakatA hai / 331 [1] sAmAyika, [2] chedopasthApanIya, [3] parihAra vizuddhi, [4] sUkSmasaparAya tathA [5] kaSAyarahita yathAkhyAtacAritra [ jo chadmastha yA jina ko prApta hotA hai ] ye sarva karmoM kI rAzi ko rikta-kSaya karanevAle cAritra ke pA~ca bheda hai / 332 jo dukhotpatti ke kAraNa ko nahI samajhatA / vaha usa ke nirodha kA kAraNa kaise jAna sakegA /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA je ega jANai, se savva jANai / je savva jANai, se ega jANai / / 334 appA naI veyaraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me nadana vaNa // 335 sarIramAhu nAvatti, jIvo vuccai nAvio / sasAro aNNavo vutto, ja taranti mahesiNo / / purisA / attANameva abhinigijjha, eva dukkhA pamokkhasi / appA ceva dameyanvo, appA hu khalu duddamo / appA danto suhI hoi, assi loe parattha ya / / vara me appA danto sajameNa taveNa ya / mA'ha parehiM dammanto, badhaNehi vahehi ya / / 333 AcA0 1234 334 utta0 20136 336 AcA0 3 / 3 / 116 337 utta0 1115 335 utta0 23173 338. utta0 1116 62
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA 333 jo eka ko jAnatA hai, vaha saba ko jAnatA hai aura jo saba ko jAnatA hai vaha eka ko jAnatA hai / 334 merI AtmA hI vaitaraNI nadI hai aura AtmA hI kUTazAlmalI vRkSa hai| AtmA hI kAma-dUdhA-dhenu hai aura AtmA hI nandanavana hai / zarIra ko naukA kahA gayA hai, AtmA ko nAvika kahA gayA hai, aura sasAra ko samudra kahA gayA hai / mahAn mokSa kI eSaNA karanevAle maharSigaNa ise taira jAte haiN| he puruSa / tU apane Apa kA nigraha kara, svaya ke nigraha se hI tU sasasta du kho se mukta ho jaaygaa| 337 AtmA kA hI damana karanA cAhie kyoki AtmA durdamya hai / usa kA damana karane vAlA ihaloka aura paraloka me sukhI hotA hai| 338 dUsare loga bandhana aura vadha ke dvArA merA damana kareM, isakI apekSA yahI acchA hai kI maiM svaya sayama aura tapa ke dvArA apanI AtmA kA damana kruuN| 63
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 334 vandhappamokkho ajjhattheva / 40 appANameva jujjhAhi, kiM te jujjheNa vajjhao / appANameva appANa, jaittA muhamehae / / 341 appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamitta ca, dupahia suppaTThio / / 342 je AyA se vinnAyA, je vinnAyA se AyA / jeNa viyANai se AyA, ta paDucca pddiskhaae| 343 jo sahassa sahassANa, sagAme dujjae jiNe / ega jiNejja appANa, esa se paramo jo|| 344 na taM arI kaThachettA kareDa- ja se kare appaNiyA durappA / 345 purisA | attANameva abhiNigijjha, evaM dukkhA pamuccasi / 346 anno jIvo, anna sarIra / 339. AcA0 zaza2 342. AcA0 1125 345 mAcA0 33110 340. utta0 4 / 35 343 utta0 6 / 34 346 sUtra0 21zakSa 341. utta0 20137 344 utta0 20148
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana ( AtmA ) 336 vastuta vandhana aura mokSa apane bhItara hI hai / 65 340 duzmano ke sAtha yuddha karane se AtmA ke sAtha hI yuddha kara, bAharI tujhe kyA lAbha ? AtmA ko AtmA ke dvArA hI jIta kara manuSya saccA sukha pA sakatA hai | 341 AtmA hI sukha-dukha karane vAlI tathA unakA nAza karanevAlI hai / sat pravRtti me lagI huI AtmA hI mitrarUpa hai jaba ki duSpravRtti me lagI huI AtmA hI zatru rUpa haiM / 342 jo AtmA hai vaha vijJAtA hai jo vijJAtA hai vaha AtmA hai / jisase jAnA jAya vaha AtmA hai, jAnane kI zakti se hI AtmA kI pratIti hai / 343 jo puruSa durjaya sagrAma me dama lAkha yoddhAo para vijaya prApta kare, usakI apekSA vaha eka apane Apa ko jItatA hai yaha usakI parama vijaya hai / 344 durAcAra me pravRtta AtmA jitanA hamArA aniSTa karatI hai utanA aniSTa to eka galA kATanevAlA duzmana bhI nahI karatA / 345 he Atman I tU svaya hI apanA nigraha kara / aisA karane se dukhose mukta ho jAyagA / 346 AtmA aura hai zarIra aura (anya ) hai /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 347 jahA rAgeNa kaDANaM kammANa, pAvago phlvivaago| jaha ya parihINakammA, siddhA siddhAlayamuveti // 348 Naraga tirikkha joNi, mANusabhAvaM ca devalogaM ca / siddhe a siddha vasahi, chajjIvaNiya parikahei / / 346 anne khalu kAmabhogA, anno ahaMmasi / 350 purisA | tumameva tumaM mitta, ki vahiyA mittamicchasi / 351 savve sarA niyaTTati, takkA jatthana vijjai / tattha na gAhiyA // maI 352 hatthissa ya kuMthussa ya same ceva jiive| 353 ege aayaa| 354 ahaM avvae vi ahaM avaTThie vi| 347 aupa0 35 350 AcA0 1133 353 samayA0 111 348 aupa0 37 351 AcA0 1156 354. jJAtA0 19 346. sUtra0 2 / 1 / 13 352 bhaga0 78
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (AtmA) 67 347 jisa prakAra yaha AtmA rAga-dveSa dvArA karmoM kA upArjana karatI hai aura samaya para una karmoM kA vipAka-phala bhogatI hai, usI prakAra yaha AtmA sarvakarmoM kA nAza kara siddhaloka me siddhapada ko prApta karatI hai| 348 jo AtmA pApakarma kA upArjana karatI hai ve naraka aura tiryaMca yoni me janma letI hai, jo puNya kA upArjana karatI hai, ve manuSya tathA deva gati me jAtI hai| aura jo pRthvI, apa, teja, vAyu tathA vanaspati ke jIvo kI tathA sa-jIvo kI rakSA kara karma daliko ko naSTa kara detI haiM, ve AtmA siddhAlaya me siddhAvasthA ko prApta hotI hai / aisA jJAniyo kA kathana hai| 344 zabda, rUpa, gandha Adi kAma-bhoga (jaDa-padArtha) aura hai, maiM (AtmA) aura huuN| 350 purupa ! tU svaya hI apanA mitra hai| phira vAhara me kyo kisI mitra kI khoja kara rahA hai ? AtmA ke varNana me samasta zabda samApta ho jAte haiM / vahA~ tarka kA bhI sthAna nahI hai aura na buddhi hI use ThIka taraha se grahaNa karane me samartha hotI hai| 352 AtmA kI dRSTi se hAthI aura kunthuA dono me eka sadRza AtmA hai| 353 svarUpa dRSTi se sabhI AtmAe~ eka (samAna) hai / 354 maiM (AtmA) avinAzI hU~, avasthita huuN|
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 355 attakaDe dukkhe, no parakaDe / 356 dujjaya ceva appANa, savvamappe jie jiya / __357 no indiyaggejjha amuttabhAvA, amuttabhAvA vi ya hoi nicca / 358 appA hu khalu sayaya rkkhiynvo| 355 bhaga0 71 356 utta0 6 / 36 358 daza0 cUlikA 2016 357 utta0 14 / 16
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (AtmA) 66 355 AtmA kA du kha svakRta hai arthAt apanA hI kiyA huA dukha hai, kisI anya kA nhii| 356 eka durjeya AtmA ko jIta lene para saba kucha jIta liyA jAtA hai| 357 AtmA amUrta tattva hai, yaha indriya-grAhya nahIM hai| yaha amUrta hai isa liye nitya hai| 358 apanI AtmA ko sadA pApakarmoM se bacAye rakhanA cAhie /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSa 356 nANa ca dasaNa ceva, caritta ca tavo thaa| esa maggu tti pannatto, jiNehiM varadasihiM / / 360 nAdasaNissa nANaM, nANeNa viNA na hunti caraNaguNA / aguNissa natthi mokkho, natthi amokkhassa nivvANaM / / 361 nivvANa parama buddhA, NakkhattANa va caMdimA / tamhA sadA jae date, nivvANa sadhae muNI / / 362 Dahare ya pANe vuDDhe ya pANe, te Attao pAsai svvloe| unhaI loga miNaM mahanta, vuddha pamattesu parivvaejjA // sayameva kaDehiM gAhai, no tassa muccejja'puTThaya / Ahasu vijjAcaraNa pamokkhaM / 356. utta0 282 362 sUma0 1212 / 18 360 utta0 28130 363 sUtra0 112 / 114 361. sUtra0 1111122 364. sUtra0 1112 / 11 100
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 jJAna, darzana, cAritra aura tapa hI mokSa kA mArga hai, aisA sarvadarzI jJAniyoM ne batalAyA hai / mokSa 360 zraddhA ke vinA jJAna nahI hotA, jJAna ke binA AcaraNa nahI hotA, AcaraNa ke vinA mokSa nahI milatA aura mokSa pAye binA nirvANapUrNa zAnti nahI milatI / 361 jaise candramA sabhI nakSatro me pradhAna hai usI prakAra mokSa bhI sabhI puruSArthoM meM pradhAna hai, ataeva muni sadA yatanAvAn jitendriya hokara mokSa kI sAdhanA kare / 362 jo jJAnI AtmA isa loka me choTe-baDe sabhI prANiyo ko Atmatulya dekhate hai, padravyAtmaka isa mahAn loka kA sUkSmatA se nirIkSaNa karate haiM tathA apramattabhAva se sayama me rata prApti ke adhikArI haiM / rahate haiM / ve hI mokSa 363 AtmA apane svaya ke upArjita karmoM se hI badhatA hai / kRtakarmoM ko bhoge vinA mukti nahI hai / 364 jJAna aura karma se hI mokSa prApta hotA hai / 101
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 365 ege maraNe antimsaariiriyaann| kaDANa kammANa na mokkha asthi / aula suhasapattA uvamA jassa natthi u / nANeNa jANaI bhAve, dasaNeNa ya saddahe / caritteNa nigiNhAI, taveNa parisujjhaI // 366 jayA saMvaramukkiLaM, dhamma phAse aNuttara / tayA dhuNai kammaraya, avohi-kalusa kaDaM / / 370 jayA joge nirubhittA, sele si paDivajjai / tayA kamma khavittANa siddhi gacchai nIrao // 371 jayA kamma khavittANa, siddhi gacchai niiro| tayA loga matthayattho, siddho havai sAsao / / 372 aha bhave painnA u, mokkhasabbhUyasAhaNe / nANa ca saNaM ceva, caritta ceva nicchae / 373 vandhappamokkho tujjhajjhattheva / 365. sthA0 111136 168. utta0 28135 271 daza0 4 / 25 366. utta0 413 366 daza0 4120 372 utta0 23133 367. utta0 36 / 66 370 daza0 4 / 24 373. AcA0 552 / 150
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (mokSa) 103 mukta honevAlI AtmAo kA vartamAna antima deha kA maraNa hI eka maraNa hotA hai, aura nhii| upArjita karmoM kA phala bhoge vinA mukti nahIM hai| mokSa me AtmA ananta sukhamaya rahatA hai, usa sukha kI na koI upamA hai aura na koI gaNanA hii| 368 jIva jJAna se padArthoM ko jAnatA hai, darzana se zraddhA karatA hai, cAritra se Azrava kA nirodha karatA hai, aura tapa se karmoM ko jhADa kara zuddhanirmala hotA hai| 366 jaba sAdhaka utkRSTa sayamarUpI dharma kA sparza karatA hai, taba AtmA para lagI huI mithyAtva-janita karma-raja ko jhADa kara dUra kara detA hai| 370 java AtmA mana, vacana aura kAya ke yogo kA nirodha kara zailezI avasthA ko prApta karatI hai, taba vaha karmoM kA kSaya kara sarvathA malarahita hokara siddhi (mokSa) ko prApta hotI hai / java AtmA samasta karmoM ko kSaya kara sarvathA malarahita siddhi (mokSa) ko pA letI hai, tava vaha loka ke mastaka para sthita hokara sadA ke lie siddha ho jAtI hai| 372 yadi kisI sAdhaka ko mokSa kI vAstavika sAdhanA kI pratijJA hai to nizcayadRSTi me usa ke sAdhana jJAna, darzana aura cAritra hI hai / 373 vandhana se mukta honA tumhAre hI hAtha meM hai|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 374 nirAsave sakhaviyANakamma'' tao, aNuttara sajamapAliyA nn| 375 tassesa maggo guru-viddhasevA, vivajjaNA vAlajaNassa dUrA / sajjhAyaegatanisevaNA ya, suttattha saciMtaNayA dhiI ya / / 376 parIsahe jiNatassa, sulahA sugaI taarisgss| 377 nivvANa parama jAi, ghayasitte va pAvae / 375 jai NAma koi miccho Nagara guNe vahuvihe viyaannto| Na caei parikaheu uvamAe tahiM asatIe / 376 iya siddhANa sokkha aNovama Natthi tassa ovamma / kiMci viseseNetto ovammamiNa suNaha voccha / / 380 siddhatti ya buddhatti ya pAragayattiya prprgytti| ummukkakammakavayA ajarA amarA asagA ya / / 381 NicchiNNasavvadukkhA jAi jarAmaraNabadhaNa vimukkA / avvAvAha sukkha aNuhoti sAsaya siddhA / / 382 Navi asthi mANusANaM ta sokkha Na viya savvadevANa / ja siddhANa sokkha avvAvAha uvagayANa // 374 utta0 20152 377 utta0 3.12 380. uva0 187 375. utta0 32 / 3 378 uva0 183 381. uva0 188 376. daza0 4 / 27 376. uva0 184 382 uva0 180
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma aura darzana (mokSa) 105 374 jisane sarva-Azravo kA nirodha kara diyA hai, tathA sarvakarmoM kA kSaya kara diyA hai, vaha vipulottama zAzvata mokSa ko prApta kara letA hai / 375 guru aura vRddha [ sthavira muniyo ] kI sevA karanA, ajJAnI - jano kA dUra se hI varjana karanA, svAdhyAya karanA, ekAntavAsa karanA, sUtra aura artha kA cintana karanA, tathA dhairya rakhanA, yaha mokSa kA mArga hai / 376 jo sAdhaka parISaho para vijaya pAtA hai usa ke lie mokSa sulabha hai | 377 ghRta se abhisiJcita agni jisa prakAra pUrNa prakAza ko pAtI hai, usI prakAra sarala evaM zuddha sAdhaka hI pUrNa nirvANa-mokSa ko prApta hotA hai / 378--376 jisa prakAra koI mleccha ( jagalI) nagara kI aneka vidha-vizeSatAo ko dekha lene para bhI upamA na milane se usa kA varNana karane me vaha asamartha hotA hai / isI prakAra siddhAtmAo kA sukha anupama hotA hai / unakI tulanA nahI ho sakatI / 380 sarvakArya siddha hone ve siddha haiM, sarvatatva ke pAragAmI hone se buddha haiM, sasAra samudra ko taira cuke hone se pAragata hai, tathA hamezA siddha rahege, isa se paraparAgata hai / 381 siddhAtmA samasta dukho ko naSTa kiye hote haiM / janma, jarA aura mRtyu ke bandhana se mukta hote haiM / anyAbAdha sukha kA anubhava karate haiM aura zAzvata siddha hote haiM / 382 aisA sukha na to manuSya ke hotA hai aura na sabhI devatAo ke, jaisA ki avyAvAgha guNa ko prApta siddhAtmAo ke hotA hai /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (2) vinaya vairAgya sayama zramaNa zramaNa-dharma guru-ziSya bhikSAcarI indriya-nigraha manonigraha zrAvaka-dharma brAhmaNa kauna ? kSamA mRtyukalA kaSAya krodha mAna mAyA lobha moha rAga-dvepa karmavAda sadAcAra sAdhaka jIvana . .
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinaya 383 ANAniddesakare, guruNamuvavAyakArae / igiyAgArasapanne, se viNIe tti vuccaI // 384 viNae Thavijja appANa, icchato hiyamappaNo / 385 thaMbhA va kohA va mayappamAyA, gurussagAse viNaya na sikkhe / so ceva u tassa abhUibhAvo, phala va kIassa vahAya hoi / siyA hu se pAvaya no DahijjA, AsIviso vA kuvio na bhakkhe / siyA visa hAlahala na mAre, na yAvi mukkho guruhIlaNAe / / 387 rAyaNiesu viNaya puje| 388 viNaya pi jo uvAeNa, coio kuppaI naro / divva so sirimijjati, daNDeNa paDisehae / 383 utta0 112 386, daza0 67 384 utta0 16 287, daza0 840 385, daza0 61 388, daza 6 / 2 / 4 108
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinaya 383 jo ziSya guru kI AjJA aura nirdeza kA pAlana karatA hai, unake nikaTasamparka me rahatA hai, tathA una ke igita aura AkAra se manobhAva ko samajha kara kArya karatA hai, vaha vinIta kahalAtA hai| 384 Atma-hitaiSI sAdhaka apane Apa ko vinaya dharma me sthira kare / 385 jo muni abhimAna, krodha, mAyA, yA pramAdavaza guru ke nikaTa rahakara vinaya nahI sIkhatA, una ke prati vinaya kA vyavahAra nahI karatA usa kA yaha avinayI bhAva vAsa ke phala kI taraha svaya ke lie vinAza kA kAraNa banatA hai| sabhava hai kadAcit agni na jalAve, sambhava hai kupita vipadhara na Dase aura yaha bhI sambhava hai ki halAhala vipa bhI mRtyu kA kAraNa na bane, kintu guru kI avahelanA karanevAle sAdhaka ke lie mokSa sambhava nahI hai| 387 baDo ke sAtha sadA vinayapUrNa vyavahAra karo / 388 koI mahApuruSa sundara-zikSA dvArA kisI ko vinaya-mArga para calane ke lie prerita kare taba vaha kupita hotA hai / aisI sthiti me vaha svaya apane dvAra para AI huI divya lakSmI ko DaNDA-mAra kara bhagA detA hai /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 386 mUlAo khadhappabhavo dumassa, khadhAu pacchA samuventi sAhA / sAhappasAhA viruhanti pattA, to si puppha ca phala raso ya / / 360 eva dhammassa viNao, mUla paramo se mokkho / jeNa kitti, suya, siggha, nissesaM cAbhigacchaI / / 361 jassatie dhammapayAi sikkhe, tassatie veNaDaya pauje / 362 Ayariya kuviya naccA, pattieNa pasAyae / vijjhavejjha pajalIuDo, vaejja na puNutti ya / / viNao vi tavo, tavo pi vammo / 364 veyAvacceNa titthayaranAma goya kamma nibdhedd| gilANassa agilAe veyAvaccakaraNayAe abhayavya bhavai / kalahaDambaravajjie.. suviNIetti vuccaI / 397 tamhA viNayamesijjA, sIla pddilbhejjo| 386 da. hA 162 una0 141 365 syA08 360 da. 2 393 prazna0 2 / 3 366. utta0 12113 361. daza lAza12 364. utta0 2643 367. utta0 27
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (vinaya) 111 386 vRkSa ke mUla se skandha utpanna hotA hai skandha ke pazcAt zAkhAe~, aura zAkhAo me se prazAkhAe~ nikalatI hai| isa ke pazcAt phUla, phala aura rasa utpanna hotA hai| 360 isI prakAra dharma rUpI vRkSa kA mUla vinaya hai, aura usakA antima phala mokSa hai / vinaya se manuSya ko kIrti, prazasA aura zrutajJAna Adi samasta iSTa tattvo kI prApti hotI hai| 361 jinake pAsa dharma-zikSA prApta kare, unake prati sadA vinaya bhAva rakhanA caahie| 362 vinIta ziSya AcArya ko kupita hue jAnakara prItikAraka vacano se unhe prasanna kare, hAtha joDakara unhe zAnta kare aura apane muMha se aisA kahe ki "puna maiM aisA nahI karU~gA" / vinaya svaya eka tapa hai aura zreSTha dharma hai / 364 vaiyAvRttya-sevA se jIva tIrthaMkara nAma gotra jaise utkRSTa puNyakarma kA upArjana karatA hai| 365 rogI kI sevA ke lie sadA jAgarUka rahanA cAhie / 366 kalaha aura jIvahiMsA ko varjanevAlA vyakti suvinIta hotA hai / 397 vinaya se sAdhaka ko zIla-sadAcAra milatA hai / ata usa kI khoja karanI caahie|
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 398 vitta acoie Nicca, khippaM havai sucoie| jahovaiTTha sukaya, kiccAi kuvvaDa sayA / / viNayamUle dhamme pnntte| 400 jattheva dhammAyariya pAsejjA, tattheva vadijjA namasijjA / 401 aNusA sio na kuppijjaa| 402 hiya ta maNNaI paNNo, vesa hoi asAhuNo / 403 je ya caDe mie thaddha, duvvAI niyaDI saDhe / bujjhai se aviNIappA, kaTTha soagaya jahA // 398 utta0 1144 401 utta0 19 366. jJAtA0 115 402. utta01128 400 rAja pra0 4176 403 daza0 6 / 2 / 3
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (vinaya) 113 398 vinaya-sampanna ziSya guru dvArA vinA preraNA diye hI kArya karane me pravRtta hotA hai / vaha acche preraka guru kI preraNA pA kara zIghra hI una ke upadezAnusAra sabhI kArya bhalI-bhAMti sampanna kara letA hai| 366 dharma kA mUla vinaya-AcAra hai / 400 jahA~ kahI bhI apane dharmAcArya ke dekhe vahI unhe vandana namaskAra karanA caahie| 401 gurujano ke zikSA dene para kupita-kSubdha nahI honA caahie| , 402 prajJA-zIla ziSya gurujano kI jina zikSAo ko hitakara mAnatA hai, durvRddhi-avinIta ziSya ko ve hI zikSAeM burI lagatI haiN| 403 jo caNDa hai, ajJa hai, stabdha hai, apriyavAdI hai, mAyAvI hai aura zaTha hai, vaha avinItAtmA sasAra ke pravAha me usI prakAra pravAhita hotA rahatA hai, jaise nadI ke pravAha me paDA huA kASTha /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgya 404 tAle jaha badhaNaccue, eva Aukhayami tutttttii| 405 egassa gatI ya aagtii| 406 mA eya avamannaMtA, appeNa luppahA vahuM / 407 uvicca bhogA purisa cayanti, duma jahA khINaphala va pkkhii| 408 uvaNamati maraNa dhamma avittattA kAmANa / 406 ihaloe tAva naTThA, paraloe vi ya naTThA / 410 adakkhu kAmAi rogavaM / 411 devA vi saidagA na titti na tuTThi uvalabhati / 404. sUtra0 112 / 106 407 utta0 13131 410 sUtra0 112 / 3 / 2 405. sUtra0 112 / 3 / 17 406 sUtra0 113 / 4 / 7 408 prazna0 114 406. prazna0 114 411. prazna0 115
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgya 404 jaise tAla-vRkSa kA phala vRnta se TUTa kara nIce gira paDatA hai, vaise hI Ayu-karma ke kSINa hone para pratyeka prANI kA jIvana-dhAgA TUTa jAtA hai| 405 yaha AtmA parivAra Adi se mukta hokara paraloka me akelA hI gamanAgamana karatA hai| 406 vItarAga mArga kI avajJA karate hue, alpa-vaipayika sukho ke lie tuma ananta sukha (mokSa) ko naSTa mata kro| 407 manuSya ke puNya kSINa hone para bhoga sAdhana unhe usI prakAra choDa dete haiM, jisa prakAra kSINa-phalavAle vRkSa ko pakSI / 408 sundara se sundara sukha kA upabhoga karanevAle deva aura cakravartI Adi bhI anta me kAma-bhogo kI atRpta-dazA me hI mRtyu ko prApta hote haiM / 408 viSayAsakta jIva isa loka me bhI vinAza ko prApta hote haiM aura paraloka me bhii| 410 Atma-niSTha sAdhaka kI dRSTi me kAma-bhoga roga ke samAna hai| 411 deva aura indra bhI (bhogo se) na kabhI tRpta hote haiM aura na kabhI santuSTa hii|
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 916 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 412 sabujjhaha / kiM na bujjhaha ? savohI khalu pecca dullahA / No havaNamati rAiyo, no sulabha puNarAvi jIviya // 413 mANusatte asArammi, vAhi-rogANa aale| jarA-maraNa-ghatthammi, khaNa pi na ramAmaha // 414 asAsae sarIrammi, rai novalabhAmaha / pacchA purA va caiyavve, pheNabubbuya-sannibhe // 415 ciccA vitta ca putte ya, NAio ya priggh| ciccA Na NaMtaga soya, niravekkho parivvae / 416 jeNa siyA teNa No siyaa| 417 nIharanti maya puttA, piyara prmkkhiyaa| piyaro vi tahA putte, vandhU rAyaM / tava care / / 412. sUtra0 1 / 2 / 121 413. utta0 19 / 14 415 sUtra0 1197 416. AcA0 112 / 4 414. utta0 1913 417 utta0 1815
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (vairAgya) 117 412 he bhanyo | tuma samajho, kyo nahI samajha rahe ho ? marane ke bAda parabhava me sabodhi kI prApti honA atyanta kaThina hai / jo rAtriyA~ bIta rahI haiM ve puna lauTa kara nahI AtI / manuSya kA jIvana bhI puna prApta honA sulabha nahIM hai| manuSya-zarIra asAra hai, vyAdhi aura rogo kA ghara hai / jarA aura maraNa se grasta hai / ata isame mujhe eka kSaNa bhI Ananda nahI mila rahA hai / 414 yaha zarIra pAnI ke bulabule ke samAna nazvara hai| pahale yA pIche jaba kabhI ise choDanA avazya hai / ata isa ke prati merI tanika bhI prItiAsakti nahIM hai| 415 vivekazIla AtmA dhana, putra, jJAti, parigraha tathA antarazoka ko choDakara nirapekSa ho sayama kI paripAlanA kare / 416 tuma jina vastuo se sukha kI abhilASA rakhate ho, vastuta ve sukha ke hetu nahI hai| 417 jaMse atyanta dukhI hue putra, mRta pitA ko zmazAna le jAte hai, aura isI prakAra pitA bhI apane putro tathA vandhuo ko bhI zmazAna le jAtA hai / ataH he rAjan / yaha dekha kara tapa kA AcaraNa kara /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyama 418 cavihe sajame maNasajame, vaisajame, kAyasajame, uvagaraNasajame / 416 ja maya savva sAhUNa, ta maya sallagattaNaM / sAhaittANa ta tiNNA, devA vA abhavisu te // 420 jahA dukkha bhareu je, hoi vAyassa kotthalo / tahA dukkha kareu je, kIbeNa samaNattaNa // 421 aNusoapaTThie bahujaNammi, paDisoyaladdhalakkheNa / paDisoameva appA, dAyavvo hou kAmeNa // 422 vAluyAkavale ceva, nirassAe u saMjame / 423 jahA bhuyAhiM tariu, dukkara rayaNAyaro | tahA aNuvasanteNa, dukkara damasAgaro // 418. sthA0 4 / 2 416. sUtra0 1|15|24 421 daza0 cUlikA 213 422. utta0 16 38 118 420 utta0 16/40 423 utta0 16/42
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyama 418 sayama ke cAra prakAra haiM-mana kA sayama, vacana kA sayama, kAyA kA sayama aura upadhi-sAmagrI kA sayama / 416 sabhI sAdhuo dvArA mAnya, aisA jo sayamadharma hai vaha pApa kA nAza karanevAlA hai| isI sayama dharma kI utkRSTa ArAdhanA kara aneka bhavyajIva sasAra-sAgara se pAra hue hai aura aneko ne devayoni prApta kI hai| 420 jisa prakAra vastra ke thaile ko havA se bharanA kaThina hai usI prakAra kAyara-puruSa ke liye zramaNadharma kA pAlana karanA bhI kaThina hai| sasArI manuSya viSaya ke pravAha me bahanevAle tathA usI me sukha mAnanevAle hote haiM, jaba ki sata-puruSo kA lakSya pratisrota hotA hai| anusrota sasAra hai aura pratisrota bAhara nikalane kA upAya-dvAra hai| 422 sayama bAlU-retI ke kora kI taraha nIrasa hai / 423 jisa prakAra bhujAo se taira kara samudra ko pAra karanA ati kaThina hai, usI prakAra anupazAnta-AtmA dvArA sayamarUpI samudra ko pAra karanA ati kaThina hai| 116
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 424 sajameNaM aNaNhayatta jaNayai / 425 sajameNa tavasA appANe bhAve mANe viharai / 426 jo jIve vi na jANai, ajIve vi na jANai / jIvA'jIve ayANato, kaha so nAhIi sajama / / 427 jo jIve vi viyANAi, ajIve vi viyANai / jIvA'jIve viyANato, so hu nAhIi sajama / / 428 asajame niyatti ca, sajame ya pavattaNa / 426 gAratthehi ya savvehi, sAhavo sjmuttraa| 430 taheva hiMsa aliya cojja avambhasevaNa / icchAkAma ca lobha ca, sajao privjje| jo sahassa sahassANa, mAse mAse gava de| tassAvi sajamo semao, adintassa vi kiMcaNa // 424. utta0 26 / 26 427. daza0 4 / 13 430. utta0 353 425 upA0 1176 428. utta0 3112 431. utta0 4 / 40 426. daza0 4112 426 utta0 5220
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (saMyama ) 424 sayama se jIva Azrava - pApa kA nirodha karatA hai / 425 sAdhaka sayama aura tapa se AtmA ko satat bhAvita karatA huA vicaraNa kare | 121 426 jo jIvo ko nahI jAnatA hai vaha ajIvo ko bhI nahI jAnatA / jIva aura ajIva dono ko nahI jAnanevAlA sayama ko kaise jAnegA ? 427 jo jIvo ko bhI jAnatA hai aura ajIvo ko bhI jAnatA hai / vaha jIva aura ajIva dono ko jAnanevAlA sayama ko bhI bhalIbhAMtisamyak prakAra se jAna letA hai / 428 asayama se nivRtti aura sayama me pravRtti karanI cAhie / 426 saba gRhastho kI apekSA sAdhuo kA sayama zreSTha hotA hai / 430 sayamI AtmA, hiMsA, jhUTha, corI, abrahmacarya sevana, bhoga- lipsA eva lobha ina saba kA sadA parityAga kare | 431 jo manuSya pratimAsa dasa-dasa lAkha gAyo kA dAna detA hai, usa kI apekSA kucha nahI denevAle sayamI kA sayama zreSTha hai /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa 432 jaha mama Na piyaM dukkha, jANia emeva savvajIvANa / na haNai na haNAvei a, samamaNai teNa so samaNo / / sayaNe a jaNe a samo, samo amANAvamANesu / 434 niruvalevA gagaNamiva, nirAlavaNA aNilo iva / 435 same ya je savvapANabhUtesu, se hu samaNe / . avi appaNo vi dehami, nAyarati mamAiya / 437 bhuccA piccA suha suvaI, pAvasamaNe tti vuccaI / 438 se jahA vi aNagAre ujjukaDe NiyAgapaDivaNNe / amAya kuvvamANe viyaahie| 432 anu0 126 433 anu0 132 435. prazna0 2 / 5 436 daza0 6 / 22 438 AcA0 113 / 16 434. aupa0 53 437. utta0 1713
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa 432 jisa prakAra mujhe dukha priya nahI hai, usI prakAra anya sabhI prANiyo ko dukha priya nahI hai / jo aisA jAnakara na khuda hiMsA karatA hai, na kisI se hiMsA karavAtA hai, vaha samattvayogI mAdhaka hI saccA zramaNasAdhu hai| 433 svajana tathA parajana me, mAna eva apamAna me sadA sama rahatA hai, vaha zramaNa hotA hai| 434 santapurupa sadA gagana ke samAna niravalepa aura vAyu ke samAna nirAlaba hote haiN| 435 samasta prANiyo ke prati jo samadRSTi rakhatA hai vastuta vahI saccA zramaNa hai| 436 nirgrantha muni aura to kyA, apane zarIra para bhI mamattva nahI rakhate / 437 jo zramaNa khA-pI kara ArAma se sotA hai, samaya para dharma sAdhanA nahI karatA, vaha pApa-zramaNa kahalAtA hai / 438 jo saralatAdi guNo se yukta hotA hai, tathA mokSa-mArga ke sAdhana-rUpa jJAna, darzana aura cAritra se yukta va kapaTarahita hotA hai, vahI viziSTa anagAra kahA gayA hai|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 436 lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe thaa| samo nindApasasAsu, samo mANAvamANao // 440 sukkajjhANa jhiyAejjA, aniyANe akiMcaNe / vosaTThakAe viharejjA, jAva kAlassa pajjao / / 441 aNissio iha loe, paraloe annissio| vAsI candaNakappo a, asaNe aNasaNe tahA / / 442 nimmoma nirahakAro, nissago cttgaarvo| 443 jahA aggisihA dittA, pAu hoi sudukkara / tahA dukkara kareu je, tAruNNe samaNattaNa // 444 maNa parijANai se niggthe| 445 vatthagadhamalakAra, ithio sayaNANi y| acchandA je na bhujati, na se cAitti vucci|| 446 je ya kate pie bhoe, laddha vipiTThI kuvvai / sAhINe cayai bhoe, se hu cAitti vuccai / / 436 utta0 1961 442 1990 445. daza0 22 440. utta0 3516 441 utta0 1963 443 utta0 19640 444 AcA0 2 / 3 / 15 / 1 147. daza0 23
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (zramaNa) 125 436 jo lAbha-alAbha, sukha-dukha, jIvana-maraNa, nindA-prazasA, aura mAnaapamAna Adi hara sthiti me samabhAva se rahanevAlA hotA hai, vahI vastuta sAdhu hai| 440 muni zukla-dhyAna me lIna rahe, sAsArika sukho kI kAmanA na kare, sadA akiJcana vRtti se rahe tathA jIvana bhara kAyA kA mamattva tyAga kara vicaraNa karatA rahe / 441 sAdhu ima loka aura paraloka me anAsakta bhAva se rahe, vasule se kATane athavA candana lagAne vAle para tathA bhojana milane yA na milane para, hara sthiti me samabhAva pUrvaka rahe / 442 muni mamattva rahita, ahakAra rahita, nirlepa, gaurava kA parityAga karanevAlA, trasa aura sthAvara sabhI jIvo ke prati samabhAva rakhanevAlA hotA hai| 443 jaise prajvalita agni-zikhA kA pAna karanA ati duSkara hai, vaise hI yauvana me zramaNa dharma kA pAlana karanA ati kaThina hai / 444 jo apanI mana sthiti ko pUrNatayA parakhanA jAnatA hai, vahI saccA nirgrantha-sAdhaka hai| 445 jo purupa vastra, gandha, alakAra-AbhUpaNa, striyAM aura palago kA paravaza hone ke kAraNa sevana nahIM karatA, vaha vAstava me tyAgI nahI khlaataa| jo purupa prApta hue kAnta aura priya bhogo ko svecchA se udAsInatApUrvaka tyAga detA hai, vaha nizcaya hI tyAgI kahalAtA hai|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza gihi-joga parivajjae je sa bhikkhU / 448 dhammajjhANarae je sa.bhikkhU / 446 viittu jAI-maraNa mahanbhaya, tave rae sAmaNie je sa bhikkhu / 450 tavasA dhuNai purANa-pAvaga, maNa-vaya-kAya susavuDe je sa bhikkhU / 451 hatthasajae pAyasajae, vAyasaMjae sajaidie / ajjhapparae susamAhiappA, suttattha ca viyANai je sa bhikkhU / / 452 sama suha-dukkha sahe ya je sa bhikkhU / 453 mahappasAyA isiNo havati, na hu muNI kovaparA havati / 454 uvasate aviheDae je sa bhikkhU / 455 jo kamhi vi na mucchae sa bhikkhU / 447 daza0 106 450 daza0 107 453 utta0 12 / 31 448. daza0 10116 451. daza0 10.15 454. daza0 10110 446 daza0 10.14 452 daza0 10111 455 utta0 1522
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (zramaNa) 127 447 jo gRhastho se ati-sneha sUtra nahI joDatA, vaha bhikSu hai / 448 jo dharma-dhyAna me satata rata rahatA hai, vaha bhikSu hai / 446 jo janma-maraNa ko mahAbhayakArI aura ananta dukho kA kAraNa jAna kara sayama aura tapa me rata rahatA hai, vaha bhikSu kahalAtA hai / 450 jo tapa dvArA pUrvApArjita pApakarmoM ko naSTa kara DAlatA hai, vaha bhikSu kahalAtA hai| 451 jo hAtha, paoNva, vANI aura indriyo kA bhalIbhAMti sayama rakhatA hai, jo adhyAtma me rata rahatA hai, jo apane-Apa ko sundara rIti se samAhita rakhatA hai, jo sUtra aura artha ko yarthAtha rUpa se jAnatA hai, vaha bhikSu hai / 452 jo sukha aura dukha ko samabhAvapUrvaka sahana karatA hai, vaha bhikSu kahalAtA hai| 453 RSi-muni sadA prasanna-citta rahate haiM, kabhI kisI para kupita nahI hote| 454 jo zAnta hai tathA apane kartavya-patha ko acchI taraha se jAnatA hai vahI zreSTha bhikSu hai| 455 jo kisI vastu me mUrchAbhAva na rakhe, vahI sAdhu hai /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 128 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeNa 456 lAbhAtare jIviya vRhattA, pacchA parinnAya malAvadhasI / 457 ta vintammApiyaro, sAmaNNa putta duccaraM / guNANa tu sahassADa, dhAreyabvAi bhikkhuNA | 458 na jAimatte na ya svamatte, na lAbhamatte na mueNamatte / mayANi savvANi vivajjaittA, dhammajjhANarae je sa bhikkhU || 456 annAyapiMDeNa hiyAsaejjA / 460 sadda hi svehi asajjamANa / 461 savvehi kAmehi viNIya gehi / 462 avi hammamANe phalagAvataTThI, samAgama kakhai aMtagassa / 463 nidhUya kamma na pavaJcapei, akkhakkhae vA sagaDa tivemi / 456 utta0 4/7 456 sUtra 117 27 462 sUtra0 117130 464 uvasamasAra khu sAmaNNaM / 457. utta0 19125 460 mUtra0 117 27 463. sUtra0 1/7 30 458 daza0 10116 461. sUtra0 117/27 464. vRhatkalpa 0 1 35
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (zramaNa) 126 456 jaba taka naye-naye guNo kI upalabdhi ho, taba taka jIvana ko poSaNa de aura jaba yaha zarIra svaya sAdhanA me nirupayogI pratIta ho, taba sayamI-sAdhaka mala ke samAna isa kA tyAga kara de / 457 mAta-pitA ne kahA-he putra | zrAmaNya kA AcaraNa atyanta kaThina hai, kyoki bhikSu ko hajAro guNa dhAraNa karane hote hai / 458 jo jAti kA mada nahI karatA, rUpa kA mada nahI karatA, lAbha kA mada nahI karatA, zruta-jJAna kA mada nahIM karatA, isa prakAra sava mado ko varjatA humA dharma-dhyAna me rata rahatA hai-vaha saccA bhikSu hai / 456 sayamI sAdhaka ajJAta piNDa se apane jIvana kA nirvAha kare / 460 sAdhu zabda aura rUpa me Asakta na bane / 461 muni sarva-kAmanAo se apane citta ko haTAtA huA rhe| 462 hanana kiyA jAtA huA muni, chilI jAtI huI lakaDI kI taraha rAgadveSa rahita hotA hai| daha zAntabhAva se mRtyu kI pratIkSA karatA hai| 463 karma kSaya karanevAlA muni usI prakAra sasAra-prapaca me nahI paDatA, jisa prakAra dhurA TUTane para gADI Age nahI baDhatI / 464 zramaNattva kA sAra hai-upazama /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 465 sannihiM ca na kuvvejjA, levamAyAe sajae / 466 appasatthehiM dArehi, savvao pihiyaasvo| 467 ajjhappajjhANa jogehi, pasatthadamasAsaNe / 468 savvehiM bhUehiM dayANukapI / 466 samayAe samaNo hodd| 470 nANeNa u muNI hoi| 471 jahA tulAe toleu, dukkara mandaro girii| tahA nihuya nIsaka, dukkara samaNattaNa / / 472 nANadaMsaNa sapaNNaM, sajame ya tave rayaM / eva guNasamAutta, sajayaM sAhumAlave // 473 NAtivAejja kacaNa, esa vIre pasaMsie je Na Nivijjati aadaannaae| 465 utta0 6.16 468. utta0 21113 471 utta0 1942 466. utta0 1964 469 utta0 25 // 32 472. daza0 7 / 46 467 utta0 1994 470 utta0 25 // 32 473. AcA0 2 / 4
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA ( zramaNa ) 465 sayamI muni lepa lage utanA bhI sagraha na kare, vAsI na rakhe / 466 muni karma Ane ke sabhI aprazasta dvAro ko saba ora se banda kara anAzravI bana jAtA hai / 467 sayamI sAdhaka adhyAtma tathA dhyAnayoga se AtmA kA damana eva anuzAsana karanevAlA hotA hai / 468 bhikSu sarva jIvo ke prati dayAnukampI rahe / 131 462 samabhAva kI sAdhanA karane se zramaNa hotA hai / 470 jJAna kI ArAdhanA - manana karane se muni hotA hai / 471 jaise meru parvata ko tarAjU se tolanA bahuta hI kaThina kArya hai, vaise hI nizcala aura nirbhaya-bhAva se zramaNa-dharma kA pAlana karanA bahuta hI kaThina kArya hai / 472 jo samyagjJAna aura samyagdarzana se sampanna ho, sayama aura tapa me nirata ho, aise guNo se yukta sayamI sAdhaka ko hI sAdhu kahanA cAhiye / 473 sayamI kisI bhI prANI ko pIDA na pahuMcAve / jo sayama ke pAlana me kisI prakAra kA kheda nahI karate haiM, ve parAkramI muni indrAdi dvArA prazasita hote haiM /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa-dharma 474 pacAsavapariNNAyA, tiguttA su sajayA / pacaniggahaNA dhIrA, niggaMthA ujjudasiNo / / 475 havijja uare date, thova laddha na khise| 476 jAi saddhAi nikkhato, pariyAyaTThANamuttama / tameva aNupAlijjA, guNe Ayariyasammae / 477 je na vade na se kuppe, vadio na samukkase / evamannesamANassa, sAmaNNamaNuciTThaI / / 478 samaNa sajaya danta, haNejjA ko vi katthaI / natthi jIvassa nAso tti, eva pehejja sajae / / 479 devalogasamANo ya, pariyAo mahesiNa / 480 rayANa arayANaM ca, mhaanrysaariso| 474 daza0 3.11 477 daza0 2 / 30 480. daza0 cU0 1110 475 daza0 8 / 26 478 utta0 2 / 27 476 daza0 8 / 61 / 476 daza0 cU0 1 /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa-dharma 474 nirganya muni pacAzrava kA nirodha karanevAle, tIna guptiyo se gupta, chaha prakAra ke jIvo kI rakSA karanevAle, pA~ca indriyo kA nigraha karanevAle, svastha cittavAle aura RjudarzI hote hai / 475 zramaNa bhUkha kA damana karanevAlA hotA hai, thoDA-AhAra milane para bhI vaha kabhI krodha nahI krtaa| 476 (zramaNa) jisa ananya-zraddhA se uttama-cAritra dharma svIkAra kiyA ho, usI zraddhA se usa kA anupAlana kare, tathA AcArya dvArA pradarzita guNo kI ArAdhanA me satata jAgarUka rahe / 477 yadi koI vandana na kare, to usa para kruddha na hove, aura yadi koI vandana kare to garva na kare / isa prakAra jo viveka purassara sayama-dharma kI ArAdhanA karatA hai, usa kA sAdhuttva nirvAdha-bhAva se sthira rahatA hai| 478 indriyo kA damana karanevAle muni ko yadi koI duSTa vyakti pITe to vaha-"AtmA kA nAza nahI hotA" aisA cintana kare, kintu pratizodha kI bhAvanA kiMcit bhI mana me na lAe / 476 sayama me anurakta mahapiyo ko cAritra paryAya-devaloka jaisA sukhaaizvarya pradAna karanevAlA hotA hai| 480 jo sAdhaka sayama me anurakta nahIM hai, una ke lie cAritra paryAya mahAnaraka jaisA kaSTadAyI bana jAtA hai|
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 48 1 navitA ahameva luppae, luppantI logasi pANiNo / eva sahiehi pAsae, anihe se puDhe hiyAsae || 482 govAlo bhaDavAlo vA jahA tahavvaNissaro / eva aNissaro ta pi, sAmaNNassa bhavissasi || 483 na pUyaNa ceva siloyakAmI / 484 piyamappiya kassai No karejjA | 485 aksAi bhikkhU | 486 AhAramicche miyamesaNijja / 487 asippajIvI ahei amitte jiindie savvao vippamukke / aNukkasAI lahu appabhakkhI, ceccA giha egacare sa bhikkhU || 488 dasavihe samaNadhamme paNNatte, ta jahAkhatI, muttI, ajjave, maddave, lAghave, sacce, sajame, tave, ciyAe, babhaceravAse / 481 sUtra0 1 2 1113 482. utta0 22/46 483 sUtra0 1113 / 486. utta0 3214 484. sUtra0 1 / 13 22 487 utta0 15 16 485 sUtra0 1 / 13 / 22 488. sthA0 10 / 713
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (zramaNa-dharma) 135 481 kaSTa tathA Apatti ke Ane para jJAna-sampanna puruSa khedarahita mana se isa prakAra vicAra kare ki kaSTo se maiM hI pIDita nahI hU~, kintu sasAra me dUsare bhI dukhita haiM / aura jo kaSTa Aye hai, unhe zAtipUrvaka sahana kre| 482 jisa prakAra koI gopAla gauo ke carAne mAtra se unakA svAmI nahI vana sakatA, athavA koI (kopAdhyakSa) dhana kI rakSA karane mAtra se hI usa kA svAmI nahI ho sakatA, ThIka isI taraha he ziSya | tU bhI kevala sAdhu-veza kI rakSAmAtra se hI zrAmaNya kA svAmI nahI bana skegaa| 483 sata pUjA, pratiSThA tathA kIrti kI abhilASA na kare / 484 sata puruSa kisI ko priya athavA apriya na banAe / 485 zramaNa kapAya-bhAva se rahita bane / 486 AtmArthI sAdhaka ko parimita aura zuddha AhAra grahaNa karanA cAhie / 47 jo zilpa-jIvI nahI hai, jisa ke ghara nahI hai, jisake mitra nahI hai, jo jitendriya aura sarva prakAra ke parigraha se mukta hai, jisa kA kaSAya manda hai, jo alpa aura nissAra bhojana karatA hai tathA gRha kA tyAga kara akelA rAga-dveSa rahita hokara vicaraNa karatA hai, vaha bhikSu hai / 488 dasa prakAra kA zramaNa dharma kahA gayA hai-kSAnti-kSamA, mukti-- nirlobhatA, Arjava-saralatA, mArjava-namratA, lAghava-akiMcanatA, satya, sayama, tapa, tyAga, aura brahmacarya /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 486 idiehi gilAyato, samiya Ahare muNI / 460 paDhama porasi sajjhAya bIya jhANa jhiyAyaI / taiyAe bhikkhAyariya, puNo cautthIe sajjhAya // 461 gilANa veyAvacca karemANe samaNe niggathe, mahANijjare mahApajjavasANe bhavati / 486. AcA0 118814 460. utta0 26 / 12 461 vyavahAra0 10
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA ( zramaNa-dharma ) 137 486 zarIra aura indriyo ke klAnta hone para bhI muni apane me sAmya - bhAva sthApita kare / 460 sayamI sAdhaka prathama prahara me svAdhyAya aura dUsare me dhyAna kare / tIsare me bhikSAcarI [ gocarI ] aura cauthe me puna svAdhyAya kare / 461 jo zramaNa rugNa muni kI sevA karatA hai, vaha mahAn nirjarA tathA mahAn paryavasAna - parinirvANa karatA hai /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru-ziSya 462 jahAhiyariMga jalaNa namase, nANAhuI-mata-payAbhisitta / evAyariya uvaciTThaejjA, aNatanANovagao'vi sto|| 463 Ayariyehi vAhitto, tusiNIo na kayAivi / 464 Alavate lavate vA, na nisIejja kayAivi, caiUNamAsaNa dhIro, jao jatta paDissuNe / / 465 AsaNagao na pucchejjA, neva sejjAgao kyaa| AgammukkuDuo sato, pucchijjA pjliiuddo|| 466 taddiTThIe, tammuttIe, tappurakkAre, tassannI, tnnivesnne| 467 hirimaM paDisalINe, suviNIe / 462. daza0 4 / 1 / 11 495 utta0 1422 463 utta0 1120 8 66 AcA0 54 464 utta0 1121 467. utta0 11113 138
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru-ziSya 462 jaise agnihotrI brAhmaNa madhu, ghRta Adi vividha padArthoM kI Ahuti tathA mantrapado se abhipikta agni ko namaskAra karatA hai, ThIka usI prakAra ziSya ananta jJAna-sampanna hone para bhI guru kI vinayapUrvaka sevA kare / 463 AcAryoM ke dvArA bulAe jAne para bhI ziSya kisI bhI avasthA me mauna-cupacApa na rahe / 464 buddhimAna ziSya guru ke dvArA eka bAra yA bAra-bAra bulAne para kabhI bhI baiThA na rahe, kiMtu Asana ko choDa kara yatnapUrvaka unake Adeza ko svIkAra kre| 495 vinIta ziSya Asana para athavA zayyA para baiThA huA, guru se / prazna na pUche, kiMtu una ke samIpa jA kara utkaTikAsana karatA huA hAtha joDa kara sUtrAdi artha pUche / vinIta ziSya ko cAhie ki vaha guru kI dRSTi ke anusAra cale, una kI ni ssagatA kA anugamana kare, unhe hara bAta me Age rakhe, uname zraddhA rakhe aura una ke samIpa rahe / 467 jo ziSya lajjAzIla aura indriya-vijetA hotA hai, vaha suvinIta banatA hai| 136
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 468 jaM me vuddhANusAsanti, sIeNa pharuseNa vA / mama lAbho tti pehAe, payao taM paDissuNe // 466 guru tu nAsAyayaI sa pujjo| 500 na yA vi mokkho guru hiilnnaae| 501 na bAhira paribhave, attANa na samukkase / suyalAbhe na majjejjA, jaccA tavassi vuddhie / 502 khalukA jArisA jojjA, dussIsA vi hu tArisA / joiyA dhammajANammi, bhajjanti dhiiduvvalA // 503 vAla sammai sAsato, galiyassa va vaahe| 504 ramae paDie sAsa, haya bhadda va vaahe| 505 mA galiyasseva kasa, vayaNamicche puNo punno| 506 kasa va daThThamAiNNe, pAvaga parivajjae : 468. utta0 za27 466 daza0 6312 500 daza0 47 501 daNa0 8.30 502 utta0 27 503 utta0 1137 5.04. utta0 1137 505 utta01112 506 utta0 1112
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (guru-ziSya) 141 468 "guru komala athavA kaThora zabdo me jo zikSA dete haiM, usame merA hita samAhita hai, mujhe hI lAbha hai," aisA vicAra kara vinIta ziSya atyanta sAvadhAnIpUrvaka una kI zikSA ko grahaNa kare / 466 jo guru kI AzAtanA nahIM karatA, vaha pUjya hai| jo sAdhaka gurujano kI avahelanA karatA hai, vaha kabhI bandhana se mukta nahI ho sktaa| 501 vinIta ziSya kisI bhI vyakti kA tiraskAra na kare, aura na AtmaprazasA hI kare / zAstra jJAna prApta kara ke bhI abhimAna na kare, yahA~ taka ki jAti, tapa, athavA buddhi kA bhI ahakAra na kre| jute hue ayogya baila jaise vAhana ko bhagna kara dete haiM, vaise hI durvala dhRtivAle ziSyo ko dharma-yAna me jota diyA jAtA hai to ve use tahasanahasa kara dete haiN| jaise duSTa ghoDe ko calAte hue usakA vAhaka khinna hotA hai, vaise hI durbuddhi-avinIta ziSya ko zikSA detA huA guru khinnatA kA anubhava karatA hai| jaise uttama jAti ke ghoDe ko hAMkate hue usa kA savAra Ananda kA anubhava karatA hai, usI prakAra vinIta buddhimAna ziSyo ko zikSA detA huA guru prasanna hotA hai| jaise duSTa ghoDA cAbuka kI bAra-bAra apekSA rakhatA hai, vaise vinIta ziSya guru ke vacana kI bAra-bAra apekSA na rkhe| 506 jaise vinIta ghoDA cAbuka ko dekhate hI unmArga ko chor3a detA hai, vaise hI vinIta ziSya guru ke igita aura AkAra ko dekhakara azubha-pravRtti ko choDa de|
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikSAcarI 507 jahA dumassa pupphesu, bhamaro Aviyai rasa / Na ya puppha kilAmei, so ya pINei appaya / / 508 eme e samaNA muttA, je loe sati sAhuNo / vihagamA va pupphesu, dANa-bhattesaNe rayA / / mahukArasamA buddhA, je bhavati aNissiyA / nANA piNDarayA datA, teNa vuccati sAhuNo / 510 alAbhutti na soejjA, tavo tti ahiyAsae / / na carejja vAse vAsate, mahiyAe vA paDatie / mahAvAe va vAyate, tiricchasapAimesu vA / / 512 samuyANa care bhikkhU, kulamuccAvayaM sayA / nIya kulamaikkamma, UsaDha nAbhidhArae / alole na rase giddhe, jibhAdate amucchie / na rasaTTAe bhujijjA, javaNaTThAe mahAmuNI / / 507 dA0 12 10 daza0 52 / 6 513. una0 3517 508. daza0 113 511. daza0 518 5 06 daza0 115 512 daza0 5 / 2 / 25
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikSAcarI 507 jisa prakAra bhramara vRkSa ke phUlo se thoDA-thoDA rasa pItA hai, kisI puSpa ko mlAna nahI karatA aura apanI AtmA ko santuSTa kara letA hai / 508-506 usI prakAra loka me jo mukta zramaNa - sAdhu hai, ve dAtA dvArA diye hue dAna, AhAra eva epaNA me rata rahate haiM, jaise bhramara puSpo me / bhramara ke samAna buddha puruSa anizrita hote hai, ve kisI eka para Azrita nahI hote, nAnApiNDa me rata hai, aura jo dAnta hai, ve apane inhI guNo ke kAraNa sAdhu kahalAte haiM / 510 bhikSu ko yadi maryAdAnusAra nirdopa bhikSA na mile to zoka na kare, kintu "sahaja hI tapa hogA" aisA mAnakara kSudhA Adi parIpaho ko sahana kare / 511 varSA barasa rahI ho, kuharA chA rahA ho, AMdhI cala rahI ho aura mArga me jIva-jantu uDa rahe ho, aisI sthiti me sAdhu bhikSA ke lie apane sthAna se bAhara na nikale / 512 sAdhu sadA samudAna ( dhanavAna aura garIba gharo kI ) bhikSA kare, vaha nirdhana kula kA ghara samajha kara, use TAlakara dhanavAna ke ghara na jAya / 513 alolupa, rasa me agRddha, jIbha kA damana karanevAlA, amUcchita mahAmuni rasanendriya ke poSaNa ke lie na khAe, balki jIvana-nirvAha ke lie AhAra kare /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 514 nAi ucce va nIe vA, nAsanne naaiduuro| phAsuyaM parakaDa piNDa, paDigAhejjasajae / 515 sANa sUia gAvi, ditta goNaM haya gaya / saDimbha kalaha juddha, dUrao parivajjae / se gAme vA nagare vA, goyaraggagao muNI / care mandamaNuviggo, avikkhitteNa ceyasA // 517 esaNAsamio lajjU, gAme aNiyao cre| appamatto pamattehi, piNDavAya gavesae / 518 aha koi na icchejjA, tao bhujijja ekko| Aloe bhAyaNe sAhU, jaya apparisADayaM / / 516 asaNa pANaga vAvi, khAima sAima tahA / jaM jANijja suNijjA vA, dANaTThA pagaDaM ima / 520 tArisaM bhattapANa tu sajayANa akappiyaM / ditiya paDiyAikkhe, na me kappai tArisa / / 521 aladdha yaM no paridevaejjA, laddha na vikatthayaI sa pujjo| 514 utta0 1134 515 daza0 5 / 012 516 daza0 5 / 02 517 utta0 6 / 17518. daza0 5 / 166 516 daza0 5 / 1147 120. dA0 5 // 248 521 daza0 64
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (bhikSAcArI) 145 514 gRhastha ke ghara meM jAkara sayamI na ati UMce se, na ati nIce se, na ati samIpa se aura na ati dUra se prAsuka-acita aura parakRtadUsaro ke nimitta vanA huA piNDa-AhAra ko grahaNa kare / jahAM zvAna ho, tatkAla prasUtA gAya ho unmatta sADa, hAthI athavA ghoDA ho, yA jisa sthAna para bAlaka khela rahe ho, kalaha ho rahA ho, yuddha maca rahA ho, vahAM sAdhu puruSa ko nahIM jAnA cAhie, balki dUra se hI use tyAga denA cAhiye / 516 gA~va me athavA nagara me bhikSA ke lie gayA huA muni udvegarahita bana kara zAta citta se dhIre-dhIre cale / sayamI sAdhaka eSaNA samiti kA pAlana karatA huA gAMva me aniyatavRtti se apramatta ho kara gRhastho ke gharo se gocarI (bhikSA) kI gavepaNA kare / 518 AmatraNa dene ke pazcAt koi sAdhu AhAra kA icchaka na ho to ukta sAdhu akelA hI cauDe mukhavAle prakAzayukta pAtra me (bhAjana) vastu nIce na gire isa paddhati se yatanA-viveka purassara AhAra grahaNa kare / 516-520 jisa AhAra, jala, khAdya, svAdya ke viSaya me jo sAdhu isa prakAra jAna jAya athavA suna le ki yaha dAna ke lie, puNya ke lie yAcako ke lie hai, to vaha bhakta-pAna usake lie akalpanIya hotA hai / ata usa dAtA ko muni pratipedha kare-isa prakAra kA AhAra-pAnI mere liye akalpanIya hai| 521 bhikSA na milane para jo kheda prakaTa nahIM karatA aura milane para prazasA nahI karatA vaha pUjya hai|
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 522 mahughaya va bhujijja sje| 523 na rasaTThAe bhujijjA, javaNaTThAe mhaamunnii| 524 bhArassa jAA muNi bhujaejjA / 525 pakkhI pattaM samAdAya, niravekkho parivvae / 522. daza0 5zaza7 525. utta0 616 523. utta0 35217 524. mUtra0 17 / 26
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA ( bhikSAcarI) 522 sarasa yA nIrasa - jaisA bhI AhAra samaya para upalabdha ho jAya, use 'madhu- ghRta' kI taraha prasanna citta se khAe / 147 sAdhaka 523 muni svAda ke lie na khAe, valki jIvana nirvAha ke lie khAe / 524 muni sayamabhAra ke nirvAha karane ke lie hI AhAra grahaNa kare / 525 sayamI muni pakSI kI bhA~ti kala kI apekSA na rakhatA huA pAtra lekara bhikSA ke lie paribhramaNa kare /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriya-nigraha 526 carejja bhikkhU susamAhi idie| 527 idiyAi vasekAu, appANa uvasahare / 528 kujae aparAjie jahA, akhehi kusalehi dIvayaM / kaDameva gahAya no kaliM, no tIyaM no ceva dAvaraM / / 526 eva logammi tAiNA, buie je dhamme annuttre| ta giNha hiyati uttama, kaDamiva sesa vahAya paNDie / 530 na rAgasattU dharisei cittaM, parAio vAhirivosahehiM / 526 utta0 21113 527 utta0 22 / 48 526 sUtra0 1 / 2 / 2 / 24 530. utta0 32 / 12 528, sUtra0 1 / 2 / 2 / 23
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriya-nigraha bhikSu sarva indriyo ko susamAhita karatA huA vicaraNa kare / 527 pA~ca indriyo ko vaza me kara apanI AtmA kA upasahAra karanA cAhie / arthAt pramAda kI ora baDhatI huI AtmA ko pIche haTA kara dharmapatha para sthira karanI caahie| 528-526 juA khelane me nipuNa juArI jaise "kRta" nAmavAle pAze ko hI apanAtA hai, 'kali' 'dvApara' aura 'tretA' ko nahI, aura aparAjita rahatA hai | vaise hI paNDita puruSa bhI isa loka me jagatrAtA sarvajJo ne jo uttama aura anuttara dharma kahA hai use hI apane hitake lie grahaNa kre| zepa sabhI dharma-indriya viSayo ko usI prakAra choDa de jisa taraha kuzala juArI 'kRta' ke atirikta anya sabhI pAzo ko choDa detA hai / jisa prakAra uttama jAti kI auSadhi roga ko naSTa kara detI hai, puna ubharane nahI detii| usI prakAra jitendriya puruSa ke citta ko rAga tathA viSaya rUpI koI zatru satA nahI sktaa|
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ manonigraha 531 maNo sAhassio bhImo, duTusso paridhAvaI / 532 ege jie jiyA paca, paca jie jiyA dasa / dasahA u jiNittANa, savvasattU jiNAmaha / / sarambhasamArambhe, Arambhe ya taheva ya / maNaM pavattamANa tu, niyattejja jaya jaI / / 534 maNaguttayAe Na jIve egagga jnnyi| 535 egaggacitte Na jIve maNagutte sajamArAhae bhavai / joga sacceNa joga visohei / 537 je idiyANa viSayA maNunnA, na tesu bhAva nisire kayAi / 538 samAe pehAe parivvayato, siyA maNo nissaraI vahiddhA / na sA maha novi aha vi tIse, icceva tAo viNaejja rAga // 531 utta0 23158 534. utta0 26153 537 utta0 32 / 21 532 utta0 23 / 36 535. utta0 26153 538 daza0 2 / 4 533 utta0 24121 536 utta0 2652
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ manonigraha 531 mana eka sAhasika, bhayakara aura duSTa ghoDe ke samAna hai, jo cAro tarapha dauDatA rahatA hai| 532 eka ko jIta lene para pAMca jIte gae, pA~co ko jIta lene para dasa jIte gae, daso ko jIta kara maiMne sabhI zatruo ko jIta lie haiM / 533 sayamazIla muni sarambha, samArambha aura Arambha me pravartamAna mana ko nivRtta kare arthAt usakI pravRtti ko roke / manoguptatA se jIva ekAgratA ko prApta hotA hai / 535 ekAgra-citta vAlA jIva azubhasakalpo se mana kI rakSA karanevAlA tathA sayama kI samyag ArAdhanA karanevAlA hotA hai / yoga satya se jIva mana, vacana aura kAyA kI pravRtti ko vizuddha karatA 537 indriyo ke sumanojJa viSayo me mana ko kabhI bhI salagna na kare / samadRSTipUrvaka sayama yAtrA meM vicaraNa karate huye bhI yadi kadAcit sayamI puruSa kA mana sayamamArga se vicalita hone lage to usa samaya use yaha vicAra karanA cAhie ki "yaha merI nahIM hai aura na maiM hI unakA huuN|'' isa prakAra suvicAra ke akuza se mana me utpanna kSaNika Asakti ko dUra kre|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvaka-dharma 536 gArapi ya Avase nare, aNupuvva pANehiM sajae / sAmata savvattha suvvae devANa gacche sa logayaM // 540 dhammeNaM ceva vitti kappemANA viharati / 541 cattAri samaNovAsagAaddAgasamANe, paDAgasamANe / khANusamANe, kharakaTasamANe / -- 542 ayamAuso / niggathe pAvayaNe aTThe, aya paramaTThe, sese aNaTThe / 543 ussiya phalihA, avaguya-duvArA, ciyattateura paragharapavesA | - 544 agAra sAmAiyagAI, saDDhI kAeNa phAsae / posaha duhao pakkha, egarAya na hAvae || 536. sUtra0 112 / 3 / 13 540 sUtra0 212/36 542. uva0 6 6 543. uva0 515 152 541. sthAna0 4 | 3 544 utta0 5 / 23
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvaka-dharma jo purupa apane ghara meM nivAsa karatA huA bhI zrAvaka dharma kA pAlana karatA hai, tathA prANAtipAta Adi hiMsA se nivRtta hotA huA sarva prANiyo ke prati samabhAva rakhatA hai vaha devaloka ko prApta hotA hai / 540 sadgRhastha sadA dharmAnukUla hI apanI AjIvikA karate haiM / 541 zramaNopAsaka kI cAra koTiyA~ haidarpaNa ke samAna-svaccha hRdayavAlA / patAkA ke samAna-asthira hRdayavAlA / sthANu ke samAna--mithyAgrahI / tIkSNa kaTaka ke smaan-kttubhaassii| 542 he AyuSman | yaha nirgrantha pravacana hI artha rUpa hai, aura yahI paramArtha hai / anya sabhI nissAra hai| 543 jisakA hRdayasphaTika ratna ke samAna nirmala, dAnAdi loka sevA ke lie udAra cittavAlA hai aura jisake ghara kA dvAra sadA khulA rahatA hai| rAjabhavana se lekara sAdhAraNa gharo taka vaha ni zaka hokara praveza kara sakatA hai| aisA pratItimaya (vizrAma yogya) zrAvaka kA jIvana hotA hai| 544 zraddhAzIla agArI-gRhastha sAmAyika ke ago kA kAyA se samyakpa se pAlana kare / dono pakSo me kiye jAne vAle pauSadha ko eka dina rAta ke lie bhI na choDe / 153
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 545 sAmAieNa sAvajjajogavirai jaNayai / 546 cauvvIsatthaeNa dasaNavisohi jaNayai / 547 vandaNaeNa nIyAgoya kamma khavei / uccAgoyaM kamma nivadhai // 548 paDikkamaNeNa vayachiddAi pii / 546 kAussaggeNa tIyapaDuppanna pAyacchitta visohei / 550 paccakkhANeNa AsavadArAI nirumbhai / 551 jassa sAmANio appA, sajame Niame tave / tassa sAmAiya hoi, ii kevalibhAsia // 552 jo samosavvabhUesu, tasesu thAvaresu a / tassa sAmAiya hoi, ii kevalibhAsia || 545 utta0 268 548 utta0 26 / 11 55.1. anu0 127 553 sajjhAe vA niutteNa savvadukkhavimokkhaNe | 546 utta0 296 546 utta0 26 / 12 552 anu0 128 547. utta0 2 / 10 550. utta0 26 / 13 553 utta0 26 / 10
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (zrAvakadharma) 155 545 sAmAyika se jIva sAvadyayoga se virati-nivRtti kA upArjana karatA caturviMzati-stava se jIva samyaktva kI vizuddhi ko prApta hotA hai| 547 vandanA se jIva nIca kula me utpanna hone jaise karmo ko kSINa karatA hai / aura UMce kula me utpanna karanevAle karma kA arjana karatA hai| 548 pratikramaNa se jIva vrata ke chidro ko roka detA hai| 546 kAyotsarga se jIva atIta aura vartamAna ke aticAro kI vizuddhi karatA hai| pratyAkhyAna se jIva Azrava dvAra kA nirodha karatA hai / jisa sAdhaka kI AtmA sayama me, niyama me, tathA tapa me tallIna hai, usI kI vAstavika sAmAyika hai / aisA kevalI bhagavanta ne pharamAyA 552 jo sAdhaka trasa aura sthAvara sabhI prANiyo ke prati samabhAva rakhatA hai, usI kI vAstavika sAmAyika hai| aisA kevalI bhagavanta ne pharamAyA hai| 553 svAdhyAya karate rahane se samasta du kho se mukti prApta hotI hai| .
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNa kauna ? 54 kammuNA babhaNo hoi, kammuNA hoi khattio / vaiso kammuNA hoi, suddo havai kammuNA | 555 kohA vA jai vA hAsA, lohA vA jai vA bhayA / musa na vayaI, jou, ta vaya bUma mAhaNaM // 556 jo na sajjai AgaMtu, pavvayato na soyaI / ramai ajja - vayaNammi ta vaya vUma mAhaNa || , 557 cittamatamacitta vA appa vA jai vA vahu / na giNhei adatta je, ta vayaM bUma mAhaNa || 558 divva- mANusatericcha, jo na sevai mehuNa / mANasA kAya vakkeNa, ta vaya vUma mAhaNa // 556 jahA pomma jale jAya, novalippai vAriNA / evaM alitta kAmehi, ta vaya bUma mAhaNaM // vabhacereNa vabhaNo / 554 utta0 25/31 557 utta0 25/24 560. utta0 25/30 560 555. utta0 25 / 23 558. utta0 25/25 556 utta0 25/20 556 utta0 25 26
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNa kauna ? 554 manuSya karma se hI brAhmaNa hotA hai, karma se hI kSatriya hotA hai, karma se hI vaizya hotA hai aura karma se hI zUdra hotA hai| 555 jo krodha, hAsya, loma athavA bhaya Adi kisI bhI azubha sakalpa se asatya nahIM bolatA use hama brAhmaNa kahate hai| 556 jo AnevAle snehIjano me Asakta nahIM hotA aura jAne para zoka nahI karatA / jo sadA Arya vacano me ramaNa karatA hai| use hama brAhmaNa kahate haiM / 557 jo sacitta yA acitta koI bhI padArtha thoDA yA jyAdA kitanA hI kyo na ho, svAmI ke diye binA corI se nahIM letA, use hama brAhmaNa kahate haiN| jo deva, manuSya aura tiyaMca sambandhI maithunabhAva kA mana, vacana aura kAyA se kabhI sevana nahIM karatA, use hama brAhmaNa kahate haiM / 558 jisa prakAra jala me utpanna huA kamala jala se lipta nahI hotA, usI prakAra kAma-bhoga ke vAtAvaraNa me utpanna huA jo manuSya usase lipta nahI hotA, use hama brAhmaNa kahate haiM / 560 brahmacarya ke pAlana se brAhmaNa hotA hai|
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 561 tavassiya kisa danta, avaciyamasasoNiyaM / suvvaya pattanivvANa, ta vaya vUma mAhaNa / / 562 aloluya muhAjIvi, aNagAraM akiMcaNaM / asasatta gihatthesu, ta vaya vUma mAhaNa / / 563 jAyarUva jahAmaTTa, niddhntml-paavg| rAga-dosa-bhayAIya, ta vayaM vUma mAhaNa / / 564 tasapANe viyANettA, sagaheNa ya thAvare / jo na hiMsai tiviheNa, ta vaya vUma mAhaNa / / 563. utta0 2521 561 utta0 25 / 22 562. utta0 2527 564 utta0 25 / 22
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (brAhmaNa kauna ?) 156 561 jo tapasvI kRza aura indriyo kA damana karanevAlA hai, jisake mAMsa aura rUdhira kA apacaya ho cukA hai, jo vratazIla va zAnta hai, usako hama brAhmaNa kahate hai| jo manuSya lolupa nahI hai, jo nirdoSa bhikSAvRtti se nirvAha karatA hai, jo gRha-tyAgI hai, akiMcana hai, gRhastho me anAsakta hai, use hama brAhmaNa kahate hai| jo agni me tapAkara zuddha kiye hue aura ghise hue sone kI taraha vizuddha hai tathA rAga-dvepa bhaya Adi dopo se rahita hai, use hama brAhmaNa kahate hai| 564 jo vasa aura sthAvara jIvo ko sakSepa aura vistAra se bhalI-bhA~ti jAnakara mana, vANI aura zarIra se usakI hiMsA nahI karatA use hama brAhmaNa kahate haiN|
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSamA 565 khAmemi savvejIvA, savve jIvA khamatu me / mettI me savvabhUesu, vera majjha na keNai // 566 Ayariya uvajjhAe, sIse sAhammie kula - gaNeya / je je kei kasAyA, savve tiviheNa khAmemi || 567 savvassa samaNa saghassa, bhagavao arjAli kariasIse / savve khamAvaittA, khamAmi savvassa ahayapi // 568 savvasta jIvarAsissa, bhAvao dhammanihiacitto / savve khamAvaittA, khamAmi savvassa ahayapi // 566 puDhavisamo muNI havejjA / 570 khamAvaNayAe Na palhAyaNabhAvaM jaNayai / 571 jasa saciNu khatie | 572 khatieNaM jIve parisahe jii / 573 hammamANo na kuppejjA, vuccamANo na sajale / 574 khatiM sevijja paDie / 565 paca prati0 568 paca prati0 571 utta0 3 / 13 574 utta0 16 575 piyamappiya savvati tikkhaejjA / 566. paca prati0 566. daza0 10 / 13 572. utta0 26146 575 utta0 21115 567. paca prati0 570. utta0 26/17 573 sUtra0 6 31
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSamA 565 meM samasta jIvo se kSamA mAMgatA hU~ aura sava jIva mujhe bhI kSamA pradAna kreN| merI sarva jIvo ke sAtha maitrI hai, kisI ke bhI sAtha merA vaira-virodha nahI hai| AcArya, upAdhyAya, ziSyagaNa aura sArmika vandhuo tathA kula aura gaNa ke Upara maiMne jo bhI kapAya-bhAva kiye ho, usake lie maiM mana, vacana aura kAya se kSamA mA~gatA haiN| 567 maiM natamastaka hokara samasta pUjya zramaNasagha se apane sarva aparAdho kI kSamA mAMgatA huuN| aura unake prati maiM bhI kSamAbhAva rakhatA huuN| 568 dharma me sthira citta hokara maiM sadbhAvapUrvaka sarva jIvo se apane aparAdho kI kSamA mAMgatA hU~, aura unake saba aparAdho ko maiM bhI sadbhAva pUrvaka kSamA karatA huuN| muni ko pRthvI ke samAna kSamAzIla honA caahie| 570 kSamApanA se AtmA me apUrva harSAnubhUti pragaTa hotI hai| 571 kSamA se yaza kA (sayama) kA sacaya kreN| 572 kSamA se jIva parISaho para vijaya prApta kara letA hai / 573 sAdhaka purupa pITane para krodha na kare tathA gAlI Adi dene para dvepa na kre| 574 paNDita puruSa ko kSamA dharma kI ArAdhanA karanI cAhie / 575 sAdhaka priya, apriya saba zantipUrvaka sahana kare /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ to mRtyu-kalA 576 seNe jahA vaTTayaM hare, eva Aukhayammi tuTTaI | 577 mANussa ca aNicca, vAhi jarAmaraNaveyaNApaura / 578 jassatthi maccuNA sakkha, jassa va'tthi palAyaNa / jo jANe na marissAmi, so hu kakhe sue siyA || 576 ajjhavasAnimitte, AhAre veyaNA parAghAte / phAse ANApANU, sattaviha bhajjae AuM // 580 jalaNa satthaggahaNa visabhakkhaNa ca, ca jala paveso ya / aNAyArabhaDasevA, maraNANi vadhati // 581 na satasati maraNate, sIlavatA vahussuyA / jammaNa 582 kAla aNavakakhamANe viharai / 576 mUtra0 112 112 576. sthA0 7 582. upA0 1 / 73 577 opa0 34 578 utta0 14/27 580 utta0 36 / 267 581 utta0 5 / 26 162
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtyu-kalA 576 jaise vAja pakSI tItara ko eka hI jhapATe me mAra DAlatA hai, ThIka vaise hI Ayu kSINa hone para mRtyu bhI manuSya ke prANa hara letA hai / 577 manuSya deha anitya-kSaNa bhagura hai, tathA vyAdhi-jarA-maraNa aura vedanA se pUrNa hai| 578 jima kI mRtyu ke sAtha maMtrI ho, jo mRtyu ke mukha se bhAga sakatA ho, tathA jo yaha jAnatA ho ki maiM nahI marU gA, vahI kala kI icchA karasakatA hai| 576 jIva mAta kAraNo se akAla-mRtyu ko prApta hotA hai-hArdika bhAvanA ke AghAta se, zastrAdi ke prahAra se, adhika AhAra kI mAtrA se, vedanA kI abhivRddhi se, gaDaDhe Adi me girane se, kaThora vastu kI sakhta coTa se, aura zvAsocchvAsa ke avarundhana se / 580 jo zastra ke dvArA, viSa-bhakSaNa dvArA, agni me praviSTa hokara yA pAnI me kUdakara Atma-hatyA karatA hai aura maryAdA se adhika upakaraNa rakhatA hai, vaha janma-maraNa kI paramparA baDhAnevAlA hotA hai / 581 zIlavAna aura bahuzruta bhikSu mRtyu ke kSaNo me bhI satrasta nahIM hote / 582 AtmArthI sAdhaka kaSTo se jUjhatA huA mRtyu se anapekSa bana kara rahe /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 583-584 santime ya duve ThANA, akkhAyA mAraNantiyA / akrAmamaraNa ceva, sakAma maraNa tahA / / vAlANa akAma, tu, maraNa asaDa bhave / paNDiyANa sakAma tu, ukkoseNa saha bhave / / 585 na ya sakhayamAhu jIviya / 586 jahA sAgaDio jANa, sama hiccA mahApaha / visama maggamoiNNo, avakhe bhagammi soyaI / / 587 eva dhamma viukkamma, ahamma pddivjjiyaa| vAle maccu muha patte, akkha bhagge ya soyaI // 580 vAlamaraNANi vahuso, akAmamaraNANi ceva vahuyANi / marihati te varAyA, jiNavayaNa je na jANati / / 586 maraNa hecca vayati pddiyaa| 560 mArAbhisakI maraNA pmucci| 561 duviha pi viDattANa, buddhA dhammassa paargaa| aNupuvvIe sakhAe, ArabhAo tiuTTai / / 562 ja kiMcuvakkama jANe, AukhemassamappaNo / tasseva ataraddhAe, khippa sikkhijja paDie / 583. utta0 22 5 84 utta0 513 585 sUtra0 2 / 3 / 10 586 utta0 5 / 14 587 utta0 5 / 15 588. utta0 36 / 261 586 sUtra0 112 / 3 / 1 560 AcA0 113 / 1 561. AcA0 1881 592 AcA0 1986
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA ( mRtyu-kalA) 165 583-584 tattvajJa puruSo ne maraNa ke do sthAna kahe hai- eka akAma-maraNa aura dUsarA sakAma-maraNa / ajJAnI bAla jIvo ke akAma maraNa aneka vAra hotA hai, kintu paNDito ke sakAma maraNa utkarpata eka vAra hI hotA hai / 585 jIvana-dhAgA TUTa jAne para puna juDa nahI pAtA / 586 - 587 - jaise koI gADIvAna samatala rAjapatha ko jAnatA huA bhI use choDakara vipama-durUha mArga se cala paDatA hai aura gADI kI dhurI TUTa jAne ke pazcAta zokAkula hotA hai / isI prakAra dharma kA sumArga chor3a kara adharma ke kumArga ko svIkAra mRtyu ke mukha me paDA huA ajJAnI dhurI TUTe hue gADIvAna kI taraha zokAkula vanatA hai / kara 588 jo jIva jina vacano se paricita nahI haiM, ve abhAge anekAneka bAlamaraNa tathA akAma-maraNa karate rahate haiM / 586 paNDita puruSa hI mRtyu kI durdama sImA ko lAghakara avinAzI pada ko prApta hote haiM / 560 jo vyakti mRtyu se sadA satarka rahatA hai vahI usa se mukti pA sakatA hai / 561 dharma parAyaNa buddhimAna sAdhaka bAhya aura Abhyatara tapa kA AcaraNa kara anukrama se zarIra tyAga ke avasara ko jAna kara salekhanA ko svIkAra kara ke zarIra popaNa rUpa- Arambha kA parityAga kara dete haiM / 562 salekhanA me sthita muni ko yadi apane jIvana kA anta karanevAle kisI vighna kA jJAna ho jAe to usa buddhimAna muni ko salekhanA kAla me hI zIghra bhakta - parijJA Adi kA anuSThAna kara lenA cAhie /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAya 563 koho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pvddhmaannaa| cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcati mUlAI puNabbhavassa / / 594 ahe vayanti koheNa, mANeNa ahmaagii| mAyA gaipaDigghAo, lohAo duhAo bhaya / / dukkha haya jassa na hoi moho, moho ho jassa na hoi taNhA / taNhA hayA jassa na hoi loho, loho ho jassa na kiMcaNAi / / 566 kasAyA aggiNo vuttA, suya sIla tavo jala / 597 kohA-i-mANa haNiyAya viire| lobhassa pAse niraya mahata / / 568 koha mANa ca mAya ca, lobha ca paavvddddhnn| vame cattAri dose u, icchanto hiyamappaNI / / 563 daza0 8.40 566. utta0 23153 564 utta0 6 / 54 567. AcA0 3 / 2 / 1 565 utta0 32 / 568 daza0 8 / 37 166
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAya 593 anigRhIta krodha aura mAna tathA vaDhate hue mAyA aura lobha-ye cAro hI kutsita kapAya punarjanma-rUpI vRkSa kI jaDo kA siMcana karate hai / 564 krodha se jIva nIce giratA hai, mAna se jIva nIca gati pAtA hai, mAyA se jIva kI sadgati kA nAza hotA hai aura lobha se jIva ke lie isa loka aura paraloka me bhaya utpanna hotA hai| 565 jisake moha nahIM hai, usane du kha kA nAza kara diyaa| jisake tRSNA nahI hai usane moha kA nAza kara diyaa| jisake lobha nahIM hai usane tRSNA kA nAza kara diyaa| jisa ke pAsa lobha karane jaisA kucha bhI padArtha sagraha nahI hai usane loma kA nAza kara diyaa| kapAya-krodha, mAna, mAyA aura lobha ko agni kahA hai, usa ko bujhAne ke lie zruta, zIla aura tapa yaha jala hai| 597 vIra | krodha, mAna, mAyA Adi vikAro kA vinAza kara DAlo, jisa me bhI lobha kA phala ati dAruNa hai| ata unake pariNAmo para vicAra kro| 548 jo manuSya apanA hita cAhatA hai, vaha pApa vaDhAnevAle krodha, mAna, mAyA aura lobha ina AtmaghAtaka dopo ko sadA ke lie tyAga de / 167
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 546 koha ca mANa ca taheva mAya, lobhaM cauttha ajjhatthadosA / je ega nAme se bahu nAme, je vahu nAme se ega naame| 601 rakkhejja koha viNaejja mANa, mAya na seve payahejja loha / 602 kasAyapaccakkhANeNa vIyarAgabhAva jaNayaDa / caukkasAyAvagae sa pujjo / 604 je guNe se mUlaTThANe, je mUlaTThANe se guNe / 605 na virUjjhajja kenni| jo uvasamai tassa asthi ArAhaNA / 566 sUtra0 11626 600. AcA0 3 / 4 602. utta0 26 / 36 603 daza0 6 / 3 / 14 605 sUtra0 15313606. vRhatkalpa0 1135 601 utta0 4112 604. AcA0 211
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (kaSAya) 166 561 krodha, mAna, mAyA aura lobha ye cAro antarAtmA ke bhayakara doSa haiN|| jo eka kapAya ko namAtA hai, jItatA hai, vaha mithyAttvAdi aneka doSo ko jIta letA hai, aura jo aneko ko jIta letA hai, vaha eka kaSAya ko jIta letA hai| 601 krodha kA nivAraNa kare, mAna ko dUra kare, mAyA kA sevana na kare, lobha ko tyaage| kaSAya-pratyAkhyAna-(tyAga) se jIva vItarAga-bhAva ko prApta hotA hai / 603 jo cAra kapAya se rahita hai, vaha pUjya hai / 604 jo guNa hai vahI mUlasthAna arthAt kaSAya hai, aura jo kaSAya haiM, vahI guNa arthAt viSaya-vAsanA hai / kisI ke bhI sAtha vaira-virodha mata rkho| rkho| 606 jo kaSAya kA upazama karatA hai, vahI vItarAga prabhu ke patha kA saccA ArAdhaka hotaa|
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodha 607 pavvayarAisamANa koha aNupaviTThe jIve, kAla karei Neraiesu uvavajjati / 608 kuddho sacca sIla viNaya haNejja / * 606 appANa pina kovae / 610 koho pIr3a paNAsei / 611 uvasameNa haNe koha | 612 imaM NiruddhAuya sapehAe, dukkha ya jANa adu Agamessa, puDho phAsAi yA phAse, loya ya pAsa viphadamANa / 613 vigica koha avikapamANe / 607 sthA0 4 / 2 610. daza0 838 613 AcA0 4 / 3 / 135 608 prazna0 22 611. daza0 8136 170 606. utta0 140 612 AcA0 4 | 3 | 136
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodha 607 parvata kI darAra ke sadRza jIvana me kabhI nahI miTanevAlA umra krodha AtmA ko naraka gati kI ora le jAtA hai / 608 krodhAnya vyakti satya, zIla, aura vinaya kA vinAza kara DAlatA hai / 606 apane Apa para bhI kabhI krodha na kare / 610 krodha prIti kA nAza karatA hai / 611 zAnti se krodha ko jIteM / 612 krodha manuSya kI Ayu ko naSTa karatA hai tathA krodha se mAnasika dukha hotA hai / krodhI manuSya pApakarma ko bAgha kara naraka me jAtA hai aura vahA~ nAnA prakAra ke dukho ko bhogatA hai, yaha samajhakara krodha kA tyAga karanA cAhie / 613 AtmasAghaka --- kamparahita hokara krodhAdi kaSAya ko naSTa kara ke karmarUpI kASTha ko jalA DAlatA hai / 171
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 614 cauhi ThANehiM kohuppatti siyA, jahA-khettaMpaDucca, vatthupaDucca, sarIrapaDucca, uvahiMpaDucca / ca upaiTThie kohe paNNatte, ta jahA-AyapaiTThie, parapaiTThie, tadubhayapaiTThie, appitttthie| no kujjhe no maanne| je kohadasI se maanndsii| 614 sthA0 4 / 1 / 246 616. sUpa0 2 / 2 / 6 615 sthA0 4 / 11246 617 AcA0 3 / 4
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (krodha) 173 krodha utpanna hone ke cAra kAraNa1-kSetra-narakAdi Azrita / 2-vastu-ghara athavA sacittaacitta mizra vastu Azrita / 3-zarIra-kurUpAdi Azrita / 4-upadhi-upakaraNa Azrita / 615 krodha ke cAra prakAra1-Atma-pratiSThita -apanI bhUla para honevAlA / 2-para-pratiSThita-dUsare ke nimitta se honevaalaa| 3-tadubhaya-pratiSThita-dono ke nimitta se honevAlA / 4-apratiSThita-nimitta ke vinA utpanna honevAlA / AtmArthI sAdhaka ko krodha-mAna nahI karanA caahie| 617 jisake hRdaya me krodha hai, usake hRdaya me mAna bhI avazya hai|
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 selathaMbha samANa mANa aNupaviTTha jIve, kAlaM kareDa raiesu uvavajjati / / pannAmaya ceva tavomaya ca, ninnAmae goyamaya ca bhikkhU / AjIvaga ceva cautthamAhu, se paNDie uttamapoggale se / / 620 anna jaNa passai vimvabhUya / anna jaNa khisai vAlapanne / 622 vAlajaNo pgbhii| da23 mANavijaeNa maddava jaNayai / 624 unnayamANe ya nare, mahAmohe pamujjhaI / 618 sthA0 412616 mUtra0 1113615 620 sUtra0 111318 621. sUtra0 1113314 622 sUtra0 111112 623 utta0 2968 624. AcA054 174
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAna 618 patthara ke khabhe ke samAna jIvana meM kabhI nahI jhukanevAlA abhimAna AtmA ko narakagati kI ora le jAtA hai / 616 prajJA-mada, tapa-mada, gautra-mada, aura AjIvikA-mada-ina cAra prakAra ke mado ko nahI karanevAlA nispRha bhikSu saccA paNDita aura pavitrAtmA hotA hai| 620 garvazIla AtmA apane garva me cUra ho kara dUsaro ko sadA vimbabhUtaparachAI ke samAna tuccha mAnatA hai / 621 jo apanI buddhi ke ahakAra me dUsaro kI upekSA karatA hai, vaha mandabuddhi hai| 622 ahakAra karanA ajJAnI kA dyotaka hai| mAna ko jItane se jIva ko namratA kI prApti hotI hai / 624 ahakAra karatA huA manuSya mahAmoha se viveka zUnya hotA hai / 175
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 bhagavAna bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 625 buddhAmo tti ya mannatA, atae te smaahie| je mANadasI se maayaadsii| 627 mANo vinnynaasnno| mANa maddavayA jinne| 626 na tassa jAI va kulaM va tANa, naNNattha vijjAcaraNa suciNNa / 625 sUtra0 1125626 AcA0 34627. daza0 8 / 38 628 daza0 8 / 36 626 sUtra0 1113 / 11
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (mAna) 171 625 ajJAnavaza apane Apako jJAnI samajhanevAlA samAdhi se bahuta dUra hai / jo mAnavAlA hai usake hRdaya me mAyA bhI nivAsa karatI hai / 627 mAna vinaya-guNa kA nAza karatA hai / 628 ahakAra ko namratA se jIteM / gotrAbhimAnI ko usakI jAti va kula zaraNabhUta nahI ho sakate / mAtra jJAna aura dharma ke sivAya anya koI bhI rakSA nahI kara skte|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyA 630 jai vi ya nagiNe kise care, jai vi ya bhujiya mAsamataso / je iha mAyAhi mijjaI, AgantA ganbhAya Nantaso || 631 mAI pamAI puNa ei gabbha / 632 vasImUlaketaNasamANa mAya aNupaviTTe jIve kAla karei Neraiesu uvavajjati / 633 mAyA vijaeNa ajjava jaNayai / 634 mAyamajjavabhAveNa / 635 mAI micchAdiTThI, amAI sammadiTThI / 636 mAyI viuvvara, no amAyI viuvvai / 637 mAyA mittANi nAsei | 638 dhammavisa vi suhamA, mAyA hoi aNatthAya / 630 sUtra0 112 116631 AcA0 1|3|1 632 sthA0 4 / 2 633 utta0 2666 635 bhaga0 5 / 4 / 28 638 jJAtA0 118 636. bhaga0 13/6 634 daza0 836 637 daza0 8 38
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyA bhale hI koI nagna rahe aura deha ko kRza kare, bhale hI koI mAsa-mAsa kA anazana kare, kintu jo andara me dambha-mAyA rakhatA hai, vaha janmamaraNa ke ananta cakra me bhaTakatA hai| mAyAvI aura pramAdI puna -puna garbha me janma-maraNa karatA hai / 632 bAsa kI jaDa kI taraha gAThadAra dambha, AtmA ko narakagati kI ora le jAtA hai| mAyA ko jIta lene se RjutA-saralatA prApta hotI hai / saralatA se mAyA-kapaTa ko jIte / mAyAvI jIva mithyAdRSTi hotA hai, amAyAvI samyagdRSTi / jisa ke antara me mAyA kA aza rahA huA hai vahI vikurvaNA arthAt nAnArUpo kA pradarzana karatA hai, jabaki mAyA-rahita saralAtmA nahI karatA hai| mAyA mitratA kA nAza karatI hai| dharma ke viSaya me kI huI sUkSma-mAyA bhI anartha kA kAraNa banatI hai|
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobha 632 lobho savvaviNAsaNo / 640 icchAlobhite muttimaggassa palimathU / 641 lobhapatte lobhI samAvaijjA mosa vayaNAe / 642 sIha jahA va kuNimeNa nivbhayamega carati pAseNa / 643 kimirAgarattavatthasamANa lobha aNupaviTThejIve kAla karei neraiesu uvavajjati / 644 lobha saMtosao jiNe / 645 lobhavijaeNa satosa jaNayaI / 646 jahA lAho tahA loho, lAhA loho pavaDDhaDa / domAsakaya kajja, koDIe vi na niTThiya || 636. daza0 838 642 sUtra0 1|4|118 640. sthA0 613 643 svA0 4 / 2 645 utta0 26170 646 utta0 8 / 17 180 641. AcA0 2 / 3 / 15 / 2 644. daza0 836
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 636 lobha sabhI sadguNo kA nAza kara detA hai / 640 loma mukti-patha kA avarodhaka hai| 641 lobha kA prasaMga upasthita hone para vyakti satya ko jhuThalA kara asatya kA Azraya letA hai | 642 nirbhIk svatantra vicaranevAlA siMha bhI mAsa ke lobha se jAla me pha~sa jAtA hai / lobha 643 majITha ke raMga ke samAna jIvana me kabhI nahI chUTanevAlA lobha AtmA ko adhogati (naraka) kI ora le jAtA hai / 644 lobha ko santopa se jItanA cAhie / 645 lobha ko jIta lene se santopa kI prApti hotI hai / 646 jyojyo lAbha hotA hai tyo tyo lobha bhI baDhatA hai, do mAse suvarNaM se pUrA honevAlA kArya karoDa se bhI pUrA nahI huA / 181
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 647 puDhavI sAlI javA ceva, hiraNNa pasubhissaha / paDipuNNa nAlamegassa, ii vijjA tava care // 648 suvaNNa-rUppassa u pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asakhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNantiyA || 646 karei loha, vera vaDDhai appaNo / 650 kasi pi jo isa loyaM, paDipuNNa dalejja ikkassa / teNApi se na saMtusse, ii duppUrae ime AyA || 647 utta0 6146 650. utta0 816 648 utta0 48 646 AcA0 225 bara
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (lobha) 183 647 cAvala, jau Adi dhAnyo, suvarNa tathA pazuo se paripUrNa pRthvI bhI lobhI manuSya ko tRpta kara sakane meM asamartha hai| yaha jAnakara tapa, sayama kA AcaraNa karanA caahie| 648 kadAcit sone aura cAMdI ke kelAza ke samAna vizAla asakhya parvata ho jAyeM to bhI lobhI manuSya kI tRpti ke lie ve aparyApta hI hai / kAraNa ki icchA AkAza ke samAna ananta hai| 646 jo vyakti loma karatA hai vaha apanI ora se cAro ora vaira kI abhivRddhi karatA hai| 650 bahu mUlya padArthoM se paripUrNa yaha samucA loka yadi kisI manuSya ko de diyA, to bhI isase use santoSa nahI hogaa| lobhI AtmA kI tRSNA isa prakAra zAnta honI atyanta kaThina hai|
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ moha sukkamUle jahA rukkhe, siccamANe Na rohati / eva kammA na rohati, mohaNijje khaya gate / 652 dhasei jo abhUeNa, akamma atta-kammuNA / aduvA tuma kAsitti, mahAmoha pakuvvai / / 653 jANamANo parisAe, saccAmosANi bhAsai / akkhINa-jhajhe purise, mahAmoha pakuvvai // 654 ja nissie uvvahai, jasasAhigameNa vaa| tassa lubhai vittabhi, mahAmoha pakuvvai / / vahujaNassa NeyAra, dIva-tANa ca pANiNa / eyArisa nara hatA, mahAmoha pakuvvai / / 656 ega vigicamANe puDho vigicai / 651. dagA0 5 / 14 654. dazA0 6615 652 dazA0 68653. dazA0 69 655 dshaa06|17 656. AcA0 11314
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ moha 651 jaise vRkSa kI jaDa sUkha jAne para use kitanA hI jala se sIcA jAya phira bhI vaha harA-bharA nahI hotA, vaise hI mohanIya karma ke kSINa hone para puna karma utpanna nahI hote / 652 apane dvArA kiye hue duSkarma ko dUsare nirdoSa vyakti para DAla kara use lAchita kiyA jAya aura yaha kahA jAya ki "yaha pApa tU ne kiyA hai" vaha mahAmoha karmabandha kA kAraNa vanatA hai / 653 jo satya ghaTanA ko jAnatA huA bhI sabhA vIca aspaSTa eva mizrabhASA kA prayoga karatA hai, tathA kalaha- dveopa se prayukta hai, vaha mahAmoha rUpa pApakarma kA bandha karatA hai / 654 jisake Azraya tathA sahayoga se sampatti kA apaharaNa karanevAlA karatA hai | jIvanayAtrA calatI ho, usI kI duSTa-jana- mahAmoha karma kA vandha 655 jo bahujana samAja kA netA hai tathA dukhasAgara me DUbe huye dukhI manuSyo kA jo dvIpa ke samAna AdhAra bhUta hai, aise mahAna upakArI vyakti kI hatyA karanevAlA mahAmoha karma kA upArjana karatA hai / 656 jo moha kA nAza karatA hai vaha anya aneka karma vikalpo kA nAza karatA hai /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga-dveSa 662 rAgo ya doso vi ya kammavIya, kamma ca mohappabhava vayati / kamma ca jAImaraNassa mUla, dukkha ca jAImaraNa vayati / / jIvANa dohi ThANehiM pAvakamma vadhai, na jahA-rAgeNa ceva, doseNa ceva / 664 rAga-dose ya do pAve, pAvakamma-pavattaNe / rAga-dosassiyA vAlA, pAva kuvvati te vahu / chidAhi dosa viNaejja rAga, eva suhI hohisi spraae| 667 andhe va se daDapaha gahAya, aviosie dhAsati paavkmmii| 668 duvihe vadhe-pejja badhe ceva dosavadhe ceva / 662. utta0 3217863 sthA0 2 / 4 665. sUtra0 88 666 daza0 2 / 5 668. sthA0 24 664 utta0 313 667 sUtra0 111335
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga-dveSa rAga aura dvapa ye dono karma ke bIja haiM / ata karma kA utpAdaka moha hI mAnA gayA hai| karma middhAnta ke viziSTa jJAnI yaha kahate haiM ki sasAra me janma-maraNa kA mUla karma hai aura janma-maraNa yahI eka mAtra dukha hai| 663 jIva do kAraNo se pApakarma bAdhate hai-rAga aura dveSa se / da64 rAga aura dveSa ye dono pApa kAryoM kI pravRtti karAne meM sahAyaka haiM / 665 ajJAnI jIva rAga-dvepa se AvRtta hokara vividha pApa-karma kiyA karate hai| dveSa ko naSTa karo, aura rAga ko dUra kro| aisA karane se sasAra me sukhI ho jaaoge| 667 anupazAnta rAga-dveSavAlA pApakarmI jIva sasAra me usI prakAra pIDita hotA hai, jaise vipamamArga para calatA huA andhA vyakti / 668 do prakAra ke bandhana haiM-prema kA bandhana aura dvaSa kA vandhana /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 657 seNAvaimi nihate, jahA seNA paNassai / eva kammANi Nassati, mohaNijje khaya gae / / 658 madA moheNa paauddaa| 656 moheNa gambha maraNAi ei| dhUmahINo jahA aggI, khIyati se niriMdhaNe / eva kammANi khIyati, mohaNijje khaya gae / 661 aNANAya puTThA vi ege niyati, madA moheNa paauddaa| 657 dazA05 658 sUtra0 311111 660. da. ghu0 // 13 661 AcA0 1 / 2 / 2 656 AcA0 5 / 3
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (moha) 187 657 jisa prakAra sagrAma me senApati ke mara jAne para sArI senA bhAga jAtI hai, usI prakAra eka mohakarma ke kSaya hone para, sabhI karma naSTa ho jAte 658 ajJAnI jIva moha se AvRta hote haiM / moha se jIva bAra vAra janma-maraNa ke Avartana me phaMsatA hai| 660 jisa prakAra agni indhana ke abhAva me dhUmarahita hokara kramaza, vinAza ko prApta hotI hai usI prakAra mohakarma ke kSaya hone para avazeSa karma bhI naSTa ho jAte haiN| mohAsakta ajJAnI sAdhaka vipatti Ane para dharma ke prati avajJA karate huye punaH sasAra kI ora lauTa paDate haiN|
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza na sakkA na sou saddA, sotavisaya maagyaa| rAgadosA u je tattha, te bhikkhU -privjje| 670 na sakkA rUvamaddaThTha, cavakhuvisayamAgaya / rAgadosA u je tattha, te bhikkhU parivajjae / 671 na sakkA gadhamagghAu, naasaavisymaagy| rAga dosAu je tattha, te bhikkhU parivajjae / 672 na sakkA rasamassAu, jIhAvisayamAgayaM / rAgadosA u je tattha, te bhikkhU parivajjae / na sakkA phAsamaveeu, phAsavisayamAgaya / rAgadosA u je tattha, te bhikkhU parivajjae / 674 akuvvao Nava nntthi| 666 AcA0 2 / 3 / 15 / 131 671 AcA0 2 / 3 / 15 / 133 673. AcA0 2 / 3 / 15 / 135 670. AcA0 2 / 3 / 15 / 132 672. AcA0 2 / 3 / 15 / 134 674 sUtra0 11157
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA ( rAga-dva eSa ) 666 yaha sambhava nahI hai ki kAno me paDanevAle acche yA bure zabdo ko na sune jAya, balki zabdo ke prati jaganevAle rAga-dva eSa kA bhikSu ko parityAga karanA cAhie / 161 670 yaha sambhava nahI hai ki A~kho ke sAmane AnevAlA acchA yA burA rUpa na dekhA jAya, balki rUpa ke prati jAgRta honevAle rAga-dveSa kA bhikSu ko parityAga karanA cAhie / 671 yaha sambhava nahI hai ki nAka ke samakSa AyA huA sugandha yA durgandha sUMghane me na Ae, valki gandha ke prati jagane vAle rAga-dveSa kI vRtti kA bhikSu ko tyAga karanA cAhie / 672 jIbha para AyA huA ke prati jagane vAle yaha sambhava nahI hai ki cakhane me na Ae, valki usa ko parityAga karanA cAhie / acchA yA burA, rasa rAga-dveSa kA bhikSu 673 acche yA bure yaha sambhava nahI hai ki zarIra se sparzita honevAle sparza kA anubhava na ho, valki sparza ke prati jaganevAle rAga-dveSa kA bhikSu ko parityAga karanA cAhie / 674 jo AtmA apane bhItara me rAga-dveSa rUpa bhAva- karma nahI karatA use naye karma kA bandha nahI paDatA /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmavAda 675-676 nANassAvaraNijja, dasaNAvaraNa tahA / veyaNijja tahA moha, Aukamma taheva ya / / nAmakamma ca gotta ca, atarAya taheva ya / evameyAi kammAi, aTThava u smaaso| 677 sIha jahA khaDDumigA caratA, dUre caratI parisakamANA / eva tu mehAvi samikkha dhamma, dUreNa pAva parivajjaejjA / 678 suciNNA kammA suciNNaphalA bhavati / duciNNA kammA duciNNaphalA bhavati / / 676 jaha miulevalitta garuya tuba aho vayaDa eva / Asavakayakammaguru, jIvA vaccati ahrgi|| 680 ta ceva tavimukka, jalori ThAi jAyalahabhAvaM / jaha taha kammavimukkA, loyaggapaiThiyA hoti / / 675 utta0 33 / 2 / 3 678 aupa0 56 676 utta0 33 / 2 / 3 676 jJAtA0 6 677 sUtra0 1 / 10 / 20 680 jAtA06 162
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmavAda 675-676 jJAnavaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya-isa prakAra sakSepa me ye ATha karma batalAye haiN| 677 jisa prakAra vana me vicaraNa karanevAle mRga-zAvaka siMha kI AzakA karate hue unase dUra-dUra rahate haiM, usI prakAra medhAvI puruSa dharma-tattva ko samajhane para pApa-karma kA dUra se hI parityAga kara detA hai / 678 acche karma kA phala acchA hotA hai| bure karma kA phala burA hotA hai| 676 jisa tuve para miTTI kI parateM lagAne se vaha bhArI ho jAtA hai aura pAnI me DuvAne para DUba jAtA hai / ThIka vaime hI hiMsA asatya, corI, vyabhicAra, tathA mUrchA-moha Adi AzravarUpI karma karane se bAtmA para karmarUpI miTTI kI parateM jama jAtI haiM / aura yaha bhArI banakara adhogati ko prApta hotI hai| 680 yadi usI tuve kI miTTI kI parate haTAdI jAya to vaha halakA hone ke kAraNa pAnI para tairane laga jAtA hai, vaise hI yaha AtmA bhI java karmabandhano se sarvathA mukta ho jAtI hai, tava Urdhvagati prApta kara loka ke agra-bhAga para jA kara sthira ho jAtI hai|
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 681 no idiyagejjJa amuttabhAvA, amuttabhAvA vi ya hoi nicco| ajjhatthaheu niyayassa vadho, saMsAraheDaM ca vayati vadha / / 662 jahA daDDhANa vIyANa, Na jAyati puNa aMkurA / kammavIesu daDDhesu, na jAyati bhavaMkurA // 683 jaha jIvA vajjhati muccaMti jaha ya parikilisati / jaha dukkhANa aMtakareti keI apaDivatA // 684 aTTaduhaTTiyacittA jaha jIvA dukkha sAgaramuveti / jaha veraggamuvagayA kammasamuggaM vihADeti // 685 jaha rAgeNa kaDANa kammANa pAvago phalavivAgo, jaha ya parihINakammA siddhA siddhAlayamurveti // 686 savve sykmmkppiyaa| 657 akammassa vavahAro na vijji| 681. utta0 14116 684. aupa0 34 687 mAcA0 111 682 dazA0 5.15 685 aupa0 35 683 mopa0 34 6 86. sUtra0 112 / 3 / 18
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (karmavAda) 165 681 AtmA amUrta hai, isalie yaha indriyo ke dvArA nahI jAnA jA sktaa| amUrta hone ne kAraNa hI AtmA nitya hai, yaha nizcaya hai ki mithyAtvAdi kAraNo se AtmA ko karma-vandhana hotA hai aura yaha bandhana hI sasAra kA hetu hai| 682 vIja ke jala jAne para usase navIna akura prasphuTita nahI ho sakatA, vaise hI karmarUpI vIjo ke dagdha ho jAne para usame se janma-maraNarUpa akura prasphuTita nahI ho sktaa| jisa prakAra jIva karma-bandhana me phaMsa jAte hai, vaise hI unase mukta bhI ho jAte hai aura jaise karma ke saMgraha se asakhya kaSTo kA sAmanA karanA paDatA hai / vaise hI kucha karmoM ke vilaga hone para sarva du kho kA ata ho jAtA hai-aisA jJAniyo ne kahA hai / 684 jisa prakAra Arta-raudra dhyAna se vikalpa cittavAle jIva du kha-sAgara ko prApta hote haiM, vaise hI vairAgya prApta jIva karma-dalika ko naSTa kara DAlate hai| 685 jaise rAga-dvepa dvArA upAjita karma-phala kaSTaprada hote haiM, vaise hI sarvakarmoM ke kSaya se jIva siddhAvasthA prApta kara middhaloka me avasthita ho jAtA hai| prANI-mAtra apane kRta-karmoM ke kAraNa hI vividha yoniyo me bhramaNa karate haiN| 687 jo sAdhaka karma me se akarma kI dazA meM pahuMca cukA hai, vaha loka vyavahAra kI sImA rekhA ko lAgha gayA hai|
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 688 kammuNA uvAhI jaayi| 689 kammamUla ca ja chaNaM / 660 ego saya paccaNuhoi dukkha / 661 ja jArisa puvvamakAsi kamma, tameva Agacchati spraae| 662 sakammuNA vippariyAsuvei / 663 tuti pAvakammANi, nava kammamakuvvao / 664 vahukammalevalittANaM, vohI hoi sudullahA tersi| kattArameva aNujAi kamma / 666 vihuNAhi raya pure kaDa / 667 sayameva kaDehiM gAhai, no tassa muccejja'puTThaya / 618 kammasagehi sammUDhA, dukkhiyA vahuveyaNA / 688. AcA0 1131 686. AcA0 1 / 3 / 1 661. mUtra0 11522 / 23 662. sUtra0 17 / 11 664 utta0 8 / 15 665 utta0 13123 667 mUtra0 121114 695. utta0 316 660 sUtra0 115 / 2 / 22 693 sUtra0 11156 666. utta0 10 // 3 .
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (karmavAda) 197 karma se hI samasta upAdhiyA~ utpanna hotI hai| 686 karma kA mUla kSaNa-hiMsA hai| 660 AtmA akelA hI apane kRtadu kha kA bhoktA hai| bhUtakAla me jaisA bhI karma kiyA gayA hai, bhaviSya me vaha usI rUpa me samakSa AtA hai| 662 sasAra ke sabhI prANI apane hI kRtakarmoM se kaSTa uThAte hai / 663 jo nUtana karmoM kA bandhana nahI karatA hai, usake pUrvavaddha pApa karma vinaSTa ho jAte haiN| 694 jo AtmAe~ karmoM se atyadhika lipta haiM unhe bodhi-(jJAna) prApta honA atyanta durlabha hai| 665 karmakartA ke pIche-pIche sadA calate rahate haiN| pUrvasacita karma-rUpI raja ko dUra kara / 667 jIva apane svaya ke upArjita karmajAla me Abaddha hotA hai / kRtakoM ko bhoge binA mukti nahI hai / 668 jIva karmoM ke saga mUDha banakara atyanta vedanA tathA du kha ko prApta hote haiN|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 666 samAvaNNANa sasAre, NANAgottAsu jAisu / kammA NANAvihA kaTTu, puDho vissabhiyA payA || 700 egayA devaloesu. naraesu vi egayA | egayA Asura kAya AhAkammehiM gacchaI || 701 egayA khattio hoI, tao caDAla vukkaso | tao kIDa - payaMgoya, tao kuthu - pivIliyA || 702 savvajIvANa kamma tu sagahe chaddisAgaya / savvesu vi paesesu, savva savveNa vajjhaga // 703 assi ca loe aduvA paratthA, sayaggaso vA taha annahA vA / 704 saMsAramAvanna paraM paraM te, badhati vedati ya dunniyANi / 705 teNe jahA sandhimuhe gahIe, sakammuNA kicca pAvakArI | eva payA pecca iha ca loe, kaDANa kammANa na mukkha atitha || 666. utta0 312 702. utta0 33|18 705 utta0 4 / 3 700. utta0 3 / 3 703 sUtra0 1714 utta0 314 701 704 sUtra0 11714
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (karmavAda) 166 666 samArI jIva vividha prakAra ke karmoM kA arjana kara vividha nAmavAlI jAtiyo me utpanna ho, sasAra me bhinna-bhinna svarUpa kA sparza kara saba jagaha utpanna ho jAte hai| 700 yaha jIva apane kRtakarmoM ke anusAra kabhI, devaloka me kabhI naraka me to kabhI asuro ke nikAya meM utpanna hotA hai / 701 yaha jIva kisI samaya cANDAla, kisI samaya bukkasa [varNasakara jAti] kisI samaya kITa, kisI samaya pataGga, kisI samaya kunthu, aura kisI samaya cITI bhI banatA hai| 702 sabhI jIva apane Asa-pAsa chaho dizAo me sthita karma pudgalo ko grahaNa karate haiM aura AtmA ke sarva pradezo ke sAtha sarva karmoM kA sarva prakAra se vandhana ho jAtA hai / 703 kRta karma isa janma me athavA agale janma me jisa taraha bhI kiye gae ho, ve usI prakAra se athavA anya prakAra se phala avazya dete haiN| 704 sasAra cakra me paribhramaNa karatA huA jIva apane duSkRtyo ke kAraNa satata nUtana karma bAMdhatA hai tathA usakA phala bhogatA hai| 705 jaise taskara sendha ke dvAra para pakaDA jAne para apane hI duSkarma ke kAraNa cIrA-mArA jAtA hai, vaise hI pApAcArI jIva bhI isa loka tathA paraloka me dono hI jagaha bhayakara kaSTa uThAtA hai| kyo ki jo karma eka bAra bAgha liye jAte haiM ve lAkha prayatna karane para bhI bhoge binA chUTa nahI skte|
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadAcAra 706 cIrAjiNa nagiNiNa, jaDI saghADi muDiNa / eyANi vi na tAyati, dussIlaM pariyAgaya / / 707 bhikkhAe vA gihatthe vA, sunvae kammaI diva / 708 na satasati maraNate, sIlavaMtA vhussuyaa| 709 bhaNatA akarentA ya, bNdhmokkhpinnnninno| vAyAvIriyametteNa, samAsAsenti appaya / / 710 na cittA tAyae bhAsA, kuo vijjANusAsaNa / 711 mA Na tuma pdeshii| puca ramaNijje bhavittA, pacchA aramaNijje bhavejjAsi / 706 utta0 5121707. utta0 522 706. utta0 6.10 710. utt06|11 708 utta0 5 / 26 711. rAja pra04182 .:
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadAcAra 706 cIvara, carma, nagnatva, jaTAdhArIpana, saghATI aura sira muNDAnA-ye sava duSTazIlavAle sAdhaka kI rakSA karane meM samartha nahI hote / bhikSu ho athavA gRhastha, jo suvratI sadAcArI hai, vaha divya devagati ko prApta hotA hai| 708 bahuzruta jJAnI aura sadAcArI sAdhaka mRtyu ke kSaNo me bhI satrasta nahI hote / 706 vandha aura mokSa kI carcA karanevAle dArzanika kevala vANI ke bala para hI AtmA ko AzvAsana dete haiN| kiMtu AcaraNa kucha bhI nahI karate, ve kevala bola kara hI raha jAte haiM / 710 vividha bhASAo kA jJAna manuSya ko durgati se bacA nahI sakatA, to phira vidyAo kA anuzAsana kaise kisI ko bacA sakegA ? he rAjan | tuma jIvana ke pUrvakAla me ramaNIya hokara uttarakAla me aramaNIya mata bananA /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 712 jahA suNI pUikannI, nikkasijjaI svvso| eva dussIla paDiNIe, muharI nikkasijjaI // 713 kaNakuDaga caittANa, viTTha bhujai sUyare / eva sIla caittANa, dussIle ramaI mie / 714 tame NAma ege joi, joI NAma ege tame / 715 dhammajjiya ca vavahAra, buddhehiM Ayariya syaa| tamAyarato vavahAra, garaha nAbhigacchai / / 714. sthA0 43 712 utta0 124713 utta0 125 715 utta0 1142
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA (sadAcAra) 203 712 jaise saDe hue kAnovAlI kutiyA sabhI sthAno se nikAla dI jAtI hai, vaise hI du zIla, uddaDa aura vAcAla manuSya ko sarvatra tiraskAra karake nikAla diyA jAtA hai| / 713 jisa prakAra sUara cAvalo kA svAdiSTa bhojana choDakara viSThA khAtA hai, usI prakAra ajJAnI manuSya sadAcAra ko choDakara durAcAra me ramaNa karanA pasada karatA hai| 714 kabhI-kabhI ajJAna-andhakAra me bhI sadAcAra kI jyoti jala uThatI hai aura kabhI-kabhI jJAna-jyoti para durAcAra kA andhakAra bhI chA jAtA hai| 715 jo vyavahAra dharma-sagata hai, jisakA tattvajJa AcAryoM ne sadA AcaraNa kiyA usa vyavahAra-sadAcAra kA AcaraNa karanevAlA manuSya kabhI bhI nindA kA pAtra nahI hotA /
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhaka-jIvana sAtAgArava Nihue, uvasate'Nihe care / 717 appapiNDAsi pANAsi, appa bhAsejja suvve| 718 sIhattAte NAma ege Nikkhate sIhattAte viharaDa / sIhattAte NAma ege Nikkhate siyAlattAe viharai / siyAlattAe NAma ege Nivakhate sIhattAe vihri| siyAlattAe NAma ege Nikkhate siyAlattAe viharai / 716 saeNa lAbheNa tussai, parassa lAbhaM No AsAei... doccA suhasejjA / 720 adINo vittimesejjA, na visIejja pddie| 721 pUyaNaTrI jasokAmI, mANasamANakAmae / vahuM pasavaI pAva, mAyAsalla ca kuvvai / / 716 sUtra0 11818 719 sthA0 43 717 sUtra0 1 / 8 / 25 718. sthA0 4 / 3 720 daza0 52 / 26 721. daza0 2 / 35 204
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhaka - jIvana 716 sAdhaka sukha-suvidhA kI bhAvanA se dUra hokara upazAta tathA mAyA rahita bana kara vicaraNa kare / 717 suvratI sAdhaka kama khAye kama pIye, tathA kama bole 718 kucha sAdhaka siMhavRtti se sAdhanA patha para Ate haiM, aura siMha-vRtti se hI rahate haiM / kucha siMhavRtti se Ate hai, kiMtu bAda me zRgAlavRtti apanA lete hai / kucha zRgAlavRtti se Ate haiM, kiMtu bAda me siMhavRtti apanA lete haiM / kucha zRgAlavRtti lie Ate haiM aura zRgAlavRtti se hI calate rahate haiM / 716 jo sAdhaka apane icchita phala kI prApti me santuSTa rahatA hai aura dUsaro ke lAbha kI AkAkSA nahI rakhatA vaha sukhapUrvaka sotA hai / 720 jJAnI AtmA adInabhAva se bhikSA kI gavepaNA kare, kisI bhI sthiti me mana me viSAda na Ane de / 721 jo sAdhaka pUjA-pratiSThA ke cakkara me paDA hai, yaza kA kAmI hai, mAnasammAna kA pipAsu hai, unake liye aneka prakAra kA dambha racatA huAA bahuta pApa karma kA sacaya karatA hai /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 722 aNumAya pi mehAvI, mAyAmosa vivajjae / 723 no silogANuvAI, no sAtasokkhapaDivaddhe yAvi bhvi| 724 jayA muNDe bhavittANa, pavvayaie aNagAriya / tayA saMvaramukkiTTha, dhamma phAse aNuttara / / 725 tayasa va jahAi se raya / 726 pokkharapatta va niruvaleve... AgAsa ceva nirvlve"| : 727 Nema citta samAdAya, bhujjo loyasi jAyai / 728 oma citta samAdAya, jhANa samuppajjai / 726 appAhArassa datassa, devA daseti taainno| 730 aNabhikkata ca vaya sapehAe, khaNa jANAhi paDie / 722. daza0 5 / 2 / 46 723 sthA0 6 725 sUtra0 22 / 2 / 2 726 prazna0 2 / 5 728 dazA0 5.1 726. dazA0 54 724 daza0 4 / 16 727 dazA0 52 730. AcA0 sh2|1
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana aura kalA ( sAdhaka-jIvana ) 722 AtmArthI sAdhaka aNumAtra bhI mAyA - mRSA kA sevana na kare / 207 723 sAdhaka kabhI bhI yaza-pratiSThA, prazasA aura daihika sukho ke pIche na paDe / 724 jaba sAdhaka sira muNDavAkara anagAra dharma ko svIkAra karatA hai, taba vaha utkRSTa sayamarUpI dharma kA AcaraNa kara sakatA hai / 725 jisa prakAra nAgarAja apanI keMculI ko choDa detA hai, usI prakAra Atmastha sAdhaka apanI karma raja ko jhADa detA hai / 726 AtmArthI sAdhaka ko jala - kamala kI taraha nirlepa aura AkAza kI taraha niravalamba honA cAhiye / 727 nirmala cittavAlA sAdhaka loka me puna janma nahI letA / 728 citta kI nirmalatA se hI dhyAna kI sahI avasthA prApta hotI hai / jo binA kisI dvandva - vimanaskatA ke nirmala mana se dharma me sthira hai, vaha nirvANa - mokSa ko prApta karatA hai / 726 jo alpAhArI hai,indriyavijetA hai, samasta jIvo ke prati rakSA kI bhAvanA rakhatA hai, usa sAdhaka ke darzana hetu deva bhI lAlAyita rahate haiM / 730 paNDita sAdhaka | jIvana ke jo kSaNa bIta gaye so bIta gaye / avazepa jIvana ko hI lakSya me rakhate hue prApta avasara kA tU sadupayoga kara /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 731 itya mohe puNo puNo sannA no havvAe no paaraae| 732 sumaNe ahiyAsejjA, na ya kolAhalaM kre| 733 vuccamANo na saMjale / 734 accaNaM rayaNaM ceva, vandaNa pUaNa tahA / iDaDhIsakkArasammANa, maNasA vi na ptthe|| 735 jasa kitti siloga ca, jA ya vadaNa-pUyaNA / savvaloyasi je kAmA, taM vijja parijANiyA / / 731 nAcA0 1 / 2 / 2 734 una0 31018 732. mUtra0 161 733. sUtra. 1931 765. mRtra0 zahA22
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvana aura kalA (sAdhaka-jIvana ) 206 731 puna - puna moha-grasta honevAlA sAdhaka na isa pAra - isa loka kA rahatA hai aura na usa pAra - paraloka kA rahatA hai / 732 sAdhaka ko kaisA bhI kaSTa ho, vaha prasanna mana se sahana kare, kolAhalakrandana na kare / 733 sAdhaka ko yadi koI durvacana kahe to bhI vaha usa para garama na ho arthAt krodha na kare / 734 sayamI sAdhaka arcanA, racanA, vandanA, pUjA, Rddhi satkAra aura sammAna kI mana se bhI abhilApA na kare / 735 yaza, kIrti, prazasA, vandana, pUjana aura sasAra ke jitane bhI kAma bhoga hai, vidvAn sAdhaka AtmaghAtaka samajha kara ina saba kA parityAga kara de /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (3) zikSA manuSya-janma bhApA-viveka rAtribhojana tyAga viSayabhoga-mukti pApa-pariNAma ajJAna jJAnI-ajJAnI apramAda tRSNA snehasUtra yajJa paraloka vodhasUtra vikIrNa subhApita
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA 736 vivattI aviNIyassa, sapattI viNiyassa ya / jasseya duhao nAya, sikkha se abhigacchai / / 737 je AyariyauvajjhAyANa, sussUsAvayaNakarA / tesiM sikkhA pavaDDa ti, jalasittA iva pAyavA // 738 aha pacahiM ThANehi, jehiM sikkhA na labbhaI / thambhA kohA pamAeNa, rogeNAlassaeNa ya // 736 gihivAse vi suvve| piyakare piyavAI, se sikkha ladhu garihaI / 741-742 aha aTTahiM ThANehi, sikkhAsIletti vuccai / ahassire sayAdate, Na ya mammamudAhare // NAsIle Na visIle, Na siyA ailolue| akohaNe saccarae, sikkhAsIletti vuccai / / 743 saMkilesakaraM ThANaM, dUrao privjje| 744 kaha care ? kahaM ci? ? kahamAse ? kaha sae ? kaha bhujanto, bhAsanto, pAva-kamma na badhai ? 736 daza0 6 / 21 737 daza0 6 / 12 738 utta0 1113 731 utta0 za24 7 40 utta0 11114 741 utta0 1164 742 utta0 1115 743 daza0 21:16 744 daza0 47
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA 736 avinIta ko vipatti prApta hotI hai aura suvinIta ko sampatti / jisane ye dono bAte jAna lI hai, vahI zikSA prApta kara sakatA hai / 737 jo muni AcArya, aura upAdhyAya kI sevA suzruSA tathA unakI AjJA kA pAlana karatA hai, unakI zikSA usI prakAra baDhatI hai, jaise jala se sIcA huA vRkSa / 738 akAra, krodha, pramAda, roga aura Alasya ina sthAno-- kAraNo se zikSA prApta nahI hotI / 736 dharmazikSA se samApanna manuSya gRhavAsa me bhI suvratI hai / 740 jo priya karatA hai, jo priya bolatA hai- vaha apanI abhISTa zikSA prApta kara sakatA hai | 741-742 ATha prakAra se sAdhaka ko zikSAzIla kahA jAtA hai / jo hAsya na kare, jo sadA indriya aura mana kA damana kare, jo marma prakAza na kare, jo caritra se hIna na ho, jisakA caritra doSo se kalupita na ho, jo raso ati lolupa na ho, jo krodha na kare, aura jo satya me rata ho / 743 jisa jagaha kleza - sagharSa kI sabhAvanA ho, usa sthAna se sadA dUra rahanA cAhiye / 744 bhante / kaise cale ? kaise khaDA ho ? kaise baiThe ? kaise soye ? kaise khAye ? kaise bole ? jisase ki pApa karma kA bandha na ho 1
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ } 214 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 745 jaya care, jaya ciTThe, jayamAse jayaM sae / jaya bhujanto bhAsanto, pAva- kamma na vadhai || 746 na ya pAvaparikkhevI, na ya mittesu kuppaI | appiyassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsai || 747 saDDI ANAe mehAvI / 748 iha ANAkakhI paDie aNihe / 745 daza0 48 748 AcA0 4 | 3 751 AcA0 5 / 6 746 niddesa nAivaTTejjA mehAvI / 750 ANAe abhisameccA akutobhaya / 751 niTThiyaTThe vIre AgameNa, sayA parakkamejjAsi tti bemi / 752 icchA lobha na sevijjA / 753 lajjA - dayA - sajama-babhacera, kallANabhAgissa visohiThANa / 746. utta0 11 12 746 AcA0 5 / 6 752 AcA0 8823 747 AcA0 3/4 750 AcA0 6 / 3 753. daza0 6 / 1 / 13
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (zikSA) 215 745 AyuSman / yatanApUrvaka calane, yatanApUrvaka khaDA hone, yatanApUrvaka baiThane, yatanApUrvaka sone, yatanApUrvaka khAne aura yatanApUrvaka bolanevAlA pApa-karma kA vandhana nahI krtaa| 746 suzikSita vyakti skhalanA hone para bhI kisI para doSAropaNa nahI karatA aura na kabhI mitro para krodha hI karatA hai| yahAM taka ki apriya mitra kI parokSa me bhI prazasA hI karatA hai| 747 prabhu kI AjJA pAlana karane me jo vyakti zraddhA-zIla hotA hai, vaha medhAvI buddhimAna kahalAtA hai / 748 jo prabhu-AjJA kI samyag ArAdhanA karatA hai, vaha paNDita hai tathA pApakarmoM se alipta rahatA hai / 746 buddhimAna puruSa ko cAhie ki vaha bhagavAna kI AjJA kA ullaghana na kre| 750 Apta puruSo dvArA vatAe hue tatva ko jAnakara tadanusAra kArya karanevAle ko kahI bhI bhaya kI sthiti kA sAmanA nahI karanA paDatA / 751 zraddhAzIla vIrapurupa ko zAstrAnusAra sadA parAkrama karanA cAhiye / 752 icchA tathA lobha kA sevana nahI karanA caahie| 753 kalyANabhAgI ke liye lajjA, dayA, sayama aura brahmacarya-ye Atmavizuddhi ke sAdhana hai|
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 754 diTThivAyamahijjaga | AyArapatrattighara, vAyavikkhaliya naccA, na ta uvahase muNI // 755 savvattha viNIyamacchare / 756 ahigaraNa na karejja paDie / 757 cattAri avAyaNijjA paNNattA, ta jahA aviNI, vigaipaviddhe, aviusaviyapAhuDe, mAyI / 758 ja channa ta na vattavva / 756 aTThAvaya na sikkhijjA, vehAiya ca No vae / 760 jaha tumbhe taha amhe, tumhe vi hohihA jahA amhe / ampAhei paData, kisalayANa || paDua patta 754 daza0 850 757. sthA0 4 / 3 / 336 760 anuyogadvAra, pramANAdhikAra - 755. sUtra0 2 / 3 / 14 758 sUtra0 11626 756 sUtra0 2 2 16 756 sUtra0 16 17
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (zikSA) 217 754 AcAra prajJapti kA jJAtA-vAkya-racanA ke niyamo ko jAnane vAlA tathA dRSTivAda kA adhyayana karanevAlA muni bhI kadAcita bolate samaya vacana se skhalita ho jAya to unake azuddha vacana ko jAnakara muni unakI haMsI na kre| 755 sAdhaka sarvatra matsara-IrSyAbhAva rahita rahe / 756 paNDita purupa ko kabhI kisI se kalaha-jhagaDA nahI karanA cAhiye / 757 cAra vyakti zijhA dene ke ayogya kahe haiM, avinIta, svAdendriya me gRddha, krodhI, aura kpttii| 758 kisI kI koI gopanIya bAta ho to use kabhI prakaTa nahI karanI caahie| 756 juA khelanA mata sIkho, aura dharma ke viruddha mata bolo| 760 pItavarNa (pIlA) pattA pRthvI para giratA huA apane sAthI hare patto se kahatA hai-"mere sAthI | Aja jaise tuma ho eka dina hama bhI aise hI the, aura Aja jaise hama haiM eka dina tumhe bhI aisA hI honA hogaa|
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSya janma 761 tao ThANAi deve pIhejjA, mANussa bhava, Arie khetta jamma sukulapaccAyAi ? 762 cattAri phalA Ame NAma ege Ame NAma ege pakke NAma ege NAma ege pakke -- 763 Amamahure | pakkamahure | Amamahure | pakkamahure / cattAri paramagANi, dullahANIha jatuNo / mANusatta suI saddhA, saMjamammi ya vIriya || 764 jIvA sohimaNuppattA, Ayayati maNussaya ! 761 sthA0 313 / 52 764 utta0 3 / 7 767 utta0 6/14 765 dullahe khalu mANusebhave / 766 cahiThANehi jIvA mANusattAe kamma pagaretipagai bhaTyAe, pagai viNIyayAe, sAkkosayAe, amacchariyAe / 767 puvvakammakhayaTThAe, ima deha samuddhare / 762 sthA0 4|1|16 765 utta0 1014 763 utta0 3 / 1 766 sthA0 4/4
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 761 deva bhI tIna bAto kI abhilASA rakhate haiM-- manuSya jIvana, Arya-kSetra me janma aura zreSThakula kI prApti / 762 manuSya janma cAra prakAra ke phala kucha phala kacce hokara bhI madhura hote haiM / kucha phala kacce hone para bhI pake kI taraha ati madhura hote haiM / kucha phala pake hokara bhI thoDe madhura hote haiM aura kucha phala pake hone para atimadhura hote haiM / phala ke samAna hI manuSya ke bhI cAra prakAra hote haiM-- kucha manuSya choTI umra me sAdhAraNa samajhadAra hote haiM, kucha manuSya choTI umra me baDI umravAlo kI taraha buddhimAna va dakSa hote hai / kucha manuSya baDI umra me bhI kama samajhadAra hote haiM / kucha manuSya vaDI umra me pUrNa samajhadAra hote hai / 763 isa saMsAra me prANiyo ke lie cAra aga parama durlabha kahe haiMmanuSyatva, zruti ( dharma zravaNa ) zraddhA aura sayama me puruSArtha / 764 sasAra me AtmAe~ kramaza vikAsa ko prApta karate-karate manuSyabhava ko prApta karatI haiM | 765 manuSya janma milanA atyanta durlabha hai / 766 cAra prakAra ke mAnavIya karma se AtmA manuSya janma prApta karatA haisahaja saralatA, sahaja vinamratA, dayAlutA aura amatsaratA / 767 pUrva sacita karmoM ke kSaya ke lie hI yaha deha dhAraNa karanI cAhie /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASA-viveka 768 aNuvIibhAsI se niggathe / 766 aNucitiya viyaagre| 330 vibhajjavAya ca viyAgarejjA / 771 nAivela vejjaa| 772 imAi cha avayaNAi vadittaealiyavayaNe, hIliyavayaNe, khisitavayaNe, pharusavayaNe gAratthiyavayaNe, viusa vita vA puNo udIrittae / 773 moharie saccavayaNasta palimathU / 774 jamaThTha tu na jANejjA, evameya ti no ve| 334 miyaM adu aNuvIi bhAsae, sayANamajjhe lahaI pasasaNa / 768. AcA0 2 / 3 / 15 / 2 771 sUtra0 1114 / 25 774 daza0 7155 766. sUtra0 16 / 25 770. sUtra0 1314122 772 sthA0 63 773. sthA0 63 775 daza0755
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASA - viveka 768 jo vicAra purassara bolatA hai, vahI saccA nirgrantha hai / 766 jo kucha bolA jAya -- pahale vicAra kara bolanA cAhie / 770 cintanazIla puruSa sadA vibhajyavAda arthAt syAdvAda ko salakSita kara vacana kA prayoga kare / 771 sAdhaka AvazyakatA se adhika na bole / 772 sAdhaka ko cha taraha ke vacana nahI volane cAhiye --asatya vacana, tiraskAramaya vacana, jhiDakate hue vacana, karkaza - kaThora vacana, avicArapUrNa vacana, zAnta hue kalaha ko phira se udbuddha karanevAle vacana / 773 vAcAlatA satya vacana kA vighAta karanevAlI hotI hai / 774 jisa bAta kA svayaM ko parijJAna nahI hai, usa ke samvandha me "yaha aisA hI hai" isa prakAra nizcayAtmaka vacana na bole / 775 jo vicAra purassara aura parimita bhASA bolatA hai vaha sajjano dvArA prazasA prApta karatA hai / 1
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 776 tyasakA bhaveta tu, evameyati no vae / 777 vaijja buddha hiyamANulomiya / 778 rAiNiyassa bhAsamANassa vA viyAgaremANassa vA no atarA bhAsa bhAsijjA / 776. daza0 716 776 daza0 10 / 10 752 daza0 63/6 776 na ya vuggahiya kaha kahijjA 780 ohAriNi appiyakAriNi ca bhAsa na bhAsejja sayA sa pujjo / 78 1 muhuttadukkhA hu havati kaTayA, yA te vitao suuddharA / vAyA duruttANi duruddharANi, verANutrINi mahatbhayANi // 782 aNAsa jo u sahejja kaTae / vaImae kaNNasare sa pujjo / 783 nApuTTho vAgare kiMci / 784 vahuya mAya Alave / 777. daza0 7156 780. daza0 91318 783. utta0 1114 778 utta0 2/3/3 781. daza0 613/7 784 utta0 1110
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (bhASA-viveka) 223 776 jisa artha me apane ko kucha bhI zakA jaisA lagatA ho, usa ke bAre me "yaha aisA hI hai" isa prakAra nizcita bhASA kA prayoga na kare / 777 pravuddha bhikSu aisI bhApA bole jo sabhI ke lie hitakara aura priyakara ho| 778 apane se baDe gurujana jaba volate ho yA vicAracarcA karate ho to una ke bIca na bole| 774 kalaha baDhAnevAlI bAta nahI kahanI caahie| 780 jo nizcayakAriNI aura apriyakAriNI bhApA kA prayoga nahIM karatA vaha pUjya hai| 781 lohe ke kAMTe alpakAla taka dukha denevAle hote haiM aura ve bhI zarIra se sahajatayA nikAle jA sakate haiN| kintu duSTa aura kaThora vANI-rUpI kA~Te sahajatayA nahI nikAle jA sakate, ve janma-janmAntara ke vara kI paramparA ko baDhAnevAle mahAbhayAnaka hote haiN| 782 jo kAno me praveza karate hue vacanarUpI kAMTo ko sahana karatA hai, vahI pUjya hai| 783 vinA bulAe bIca me kucha nahIM bolanA cAhie / 754 bahuta nahI bolanA caahie|
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 785 vayaguttayAe Na NinvikAratta jnnyii| 786 aNaNuvIibhAsI se niggathe, samAvaijjA mosa vayaNAe / 787 no vayaNa pharusa vijjaa| 788 apucchio na bhaasejjaa| 786 sarambhe samArambhe, Arambhe ya taheva ya / vaya pavattamANa tu, niyattijja jaya jii| 760 na bhAsejjA, bhAsamANassa antarA / 761 musAbhAsA nirtthiyaa| 792 diLaM mia asadiddha, paDipunna viajia / 763 suvakkasuddhiM samupehiyA muNI, gira ca duTTha parivajjae sayA / 785 utta0 26 / 54 786 AcA0 2 / 3 / 15 / 2 787 AcA0 2 / 116 788 daza0 8 / 47 786 utta0 24123 7 60. daza0 8 / 47 761 utta0 18 / 26 762. daza0 8 / 46 763 daza0 7155
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (bhASA-viveka) 225 785 vacanagupti se nirvikAra-avasthA prApta hotI hai / 786 jo sAdhaka vicAra purassara nahI bolatA, usakA vacana kabhI na kabhI asatya ke dUpaNa se dUSita ho sakatA hai / 787 kabhI kaThora vacana nahI bolanA cAhie / 788 vinA pUche nahI volanA cAhie / 784 yatanAzIla yati maramma, samArambha aura Arambha me pravartamAna vANI kA nivartana-niyantraNa kare / 760 gurujana kisI se bAtacIta kara rahe ho, taba vIca me nahI bolanA caahie| 761 jhUThavAlI bhApA nirarthaka hai / 762 AtmArthI sAdhaka dRSTa [anubhUta] parimita, amadigdha, paripUrNa, aura spaSTa vANI kA prayoga kre| 763 muni sadA vacana-zuddhi kA vicAra kare tathA dopayukta vANI kA parityAga kre|
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 764 bhAsAi dose ya guNeya jANiyA, tIme ya duThe parivajjae sayA / 795 piTThimasa na khaaijjaa| 766 na lavijja puTTho sAvajja, na niraTThA na mammayaM / appaNaTThA paraTThA vA, ubhayassaMtareNa vA / / 767 devANa maNuyANa ca, tiriyANa ca buggahe / amugANa jao hou, mA vA hou tti no vae / / 8 0 456 765 da00 8 / 47 7 66. una0 1125
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (bhASA-viveka) 227 764 bhApA ke dopa aura guNo ko jAnakara doSapUrNa bhASA ko sadA ke lie choDa denA caahiye| 765 kisI kI pITha pIche cugalI nahIM khAnA cAhie, kyoki yaha dopa pITha kA mAMsa nocane ke samAna hai| 766 yadi koI pUche to apane liye athavA anya ke liye, athavA-dono ke lie, svaprayojana athavA niSprayojana, pApa eva nirarthaka vacana nahI bolanA cAhiye / na marmabhedI vacana hI bolanA cAhiye / | oo deva, manuSya tathA tiryaMca-jaba paraspara yuddha karate ho tava-isakI jaya ho aura isa kI parAjaya ho-aisA vacana nahIM bolanA cAhie / kyoki aisA bolane se eka prasanna hotA hai aura dUsarA nArAja / aisI dukha kI sthiti sAdhaka ko upasthita karanA upayukta nahI hai| .
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtribhojana tyAga 768 atthagayami Aicce, puratthA ya annugge| AhAramAiya savva, maNasA vi na patthae / 766 santime suhamA pANA, tasA aduva thaavraa| jAI rAo apAsaMto, kahamesaNiya careM / / 800 udaulla vIyasasattaM, pANA nivvaDiyA mahiM / diyA tAi vivajjejjA, rAo tattha kaha care // 801 caunvihe vi AhAre, rAIbhoyaNa vajjaNA / sannihI-sacao ceva, vajjeyabvo sudukkaraM / / 802 agga vaNiehi Ahiya, dhArati rAiNiyA iha / eva paramAmahavvayA, akkhAyA u sarAibhoyaNA / / 803 rAIbhoyaNavirao, jIvo bhavai aNAsavo / 504 savvAhAra na bhujati, niggathA rAibhoyaNaM / 768 daza0 8128 801 utta0 16 / 30 804. daza0 6.26 766 daza0 623 802 sUtra0 12 / 3 / 3 8 00 daza0 624 803. utta0 3012
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtribhojana tyAga 768 sayamI - AtmA sUryAsta se lekara puna sUryodaya taka saba prakAra ke AhAra kI mana se bhI icchA na kare / 766 sasAra me bahuta se trasa aura sthAvara prANI atyanta sUkSma hote haiM, ve rAtri me dRSTigata nahI hote, to rAtri me bhojana kaise kiyA jA sakatA hai ? 800 kahI jamIna para kucha paDA hotA hai, kahI bIja vikhare hote hai aura kahI para sUkSma kIr3e-makoDe hote haiM, dina me to unhe TAlA jA sakatA hai, kintu rAtri me unhe vacA kara bhojana kaise kiyA jA sakatA hai| ? 801 anna Adi caturvidha AhAra kA rAtri me sevana nahI karanA cAhie tathA dUsare dina ke lie bhI rAtri me khAdya padArtha kA saMgraha karanA niSiddha hai / ata rAtri bhojana kA tyAga vAstava me baDA duSkara hai / 802 jisa prakAra dUra-dezAntara se vyApArI dvArA lAye hue bahumUlya ratno ko rAjA loga hI dhAraNa kara sakate haiM / isI prakAra tIrthaMkara dvArA kathita rAtri - mojana tyAga ke sAtha pacamahAvrato ko koI viziSTa AtmA hI dhAraNa kara sakatI hai / 803 rAtri - bhojana ke tyAga se jIva anAzrava hotA hai / 804 nirgrantha muni, rAtri ke samaya kisI bhI prakAra kA AhAra nahIM karate /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayabhoga-mukti 805 uvalevo hoi bhogesu, abhogI novalippaI / 806 khaNamittasukkhA vahukAladukkhA / 807 khANI aNatthANa u kAma bhogA / 805 kAme patthemANA akAmA jati duggi| 806 saba appe jie jiy| 810 kAmesu giddhA nicaya kareti / 811 savve kAmA duhAvahA / 812 ajjhattha heu niyayassa bdho| 813 salla kAmA visa kAmA, kAmA AsIvisovamA / 805. utta0 25141 808 utta0 6 / 53 811 utta0 1316 806. utta0 14113807 utta0 14 / 13 806 utta0 6 / 36 810 AcA0 1132 812 utta0 14 / 16 813. utta0 6 / 53 230
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayabhoga-mukti 805 jo bhogI hai, vaha karmoM se lipta hotA hai aura jo abhogI hai, bhogAsakta nahI hai, vaha karmoM se lipta nahI hotaa| 806 kAma-bhoga kSaNa-mAtra sukha denevAle haiM, aura badale me cira-kAla taka dukha denevAle hai| 807 kAma-bhoga anarthoM kI khAna hai| 808 kAma-bhoga kI lAlasA rakhanevAle prANI unhe prApta kiye binA hI atRpta-dazA me eka dina durgati ko prApta ho jAte haiM / 806 eka apane (vikAro) ko jItane para savako jIta liyA jAtA hai / 810 kAma-bhogo me Asakta prANI karmokA bandhana karate hai| 811 sabhI kAma-bhoga antata du kha denevAle hI hote hai / 812 yathArtha me bandhana ke hetu-antara ke vikAra hI hote haiN| 813 kAma-bhoga zalya-rUpa hai, viSarUpa hai aura viSadhara sarpa ke samAna hai| 231
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 814 jahA kipAgaphalANa, pariNAmo na sundro| evaM bhuttANa bhogANa, pariNAmo na sundro|| 815 samemANA palemANA, puNo puNo jAi pakappati / 816 savva vilaviya, gIya, savva naTTa viDamviya / savve AbharaNA bhArA, savve kAmA duhAvahA / / 817 giddhovame u naccANa, kAme saMsAravaDDhaNe / urago suvaNNapAse va, sakamANo taNu care / / 818 aNohatarA ee no ya oha tarittae / 814 kAmANu giddhippabhava khu dukkha / savvassa logassa sadevagassa // 820 na lippaI bhavamajjhe vi sato, jaleNa vA pokkhariNIpalAsa / / virattA hu na laggati, jahA se sukkagolae / 814 utta0 2017 817. utta0 14147 520. utta0 32 / 47 815. AcA0 6 / 4 / 3 818 AcA0 112 / 3 821 utta0 2542 816 utta0 1316 816 utta0 32116
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (viSayabhoga-mukti) 233 814 jaise kiMpAka phalo kA pariNAma sundara nahI hotA, usI prakAra moge hue bhogo kA pariNAma sundara nahIM hotaa| 815 sasAra ke bhogo me Asakta rahanevAle prANI puna -puna janma-maraNa ko prApta karate rahate haiN| sabhI gIta vilApa haiM, sabhI nAca-raga viDambanA hai, aura sabhI AbhUSaNa garIra para bojharUpa haiM / adhika kyA, sasAra ke sabhI kAma-bhoga anta me dukha hI denevAle haiN| 817 gIdha pakSI ke dRSTAnta ko jAnakara vivekI manuSya kAma bhoga ko sasAravardhana kA hetu samajhe / tathA unase usI prakAra zakita hokara calanA cAhie, jisa prakAra garuDa ke sAmane sarpa zakita ho kara calatA hai| 818 jo manuSya vAsanA ke pravAha ko nahI taira sakate haiM, ve sasAra ke pravAha ko kabhI nahI taira sakate / 816 sasAra me devatAo sahita sabhI prANiyo me jo du kha dekhe jAte hai ve saba kAmAsakti ke kAraNa hI haiN| 820 jo AtmA viSayo ke prati udAsa-anAsakta hai vaha sasAra me rahatA huA bhI usa me lipta nahIM hotaa| jaise kamalinI kA patra jala me rahate hue bhI una se vilaga rahatA hai / 821 miTTI ke sUkhe gole ke samAna jo sAdhaka virakta hai, vaha kahI bhI nahI cipakatA arthAt Asakta nahIM hotA /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadezA 822 AturA paritAveti / 823 laddha kAme na patthejjA / 824 bhogehiM ya niravekkhA, tarati ssaarktaar| 825 vata icchasi Aveu, seya te maraNa bhave / 826 sannA iha kAmamucchiyA, moha janti narA asvuddaa| 827 duppariccayA ime kAmA, no sujahA adhIrapurisehiM / 828 savvesu kAmajAesu, pAsamANo na lippai taaii| 826 bhogA ime sagakarA havati / buddho bhoge priccyi| 831 kAma-bhogarasagiddhA, uvavajjanti Asure kAe / 822. AcA0 11126 825 daza0 217 828 utta0 8 / 4 831 utta0 8 / 14 823 sUtra0 1 / 9 / 32 826. sUtra0 / / 1 / 10 826. utta0 13127 824 jJAtA0 119 827 utta0 8 / 6 830. utta0 9 / 3
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra ( viSayabhoga - mukti ) 822 vipayAtura AtmA hI dUsare prANiyo ko satApa pahu~cAte haiM / 823 kAmabhoga prApta hone para bhI una kI kAmanA na kare / 824 jo manuSya viSaya bhogo se virakta (udAsa) rahate haiM, ve dustara sasAravana ko pAra kara jAte haiM / 235 825 vamana kiye huye [tyakta viSayo] ko phira se pIne kI icchA karate ho, isase to tumhArA maranA zreya hai / 826 sasArAsakta tathA viSaya-bhogo me mUcchita asayamI manuSya vAra-bAra moha ko prApta hote rahate haiM / 827 kAma - bhogo kA tyAga karanA atyanta kaThina hai / adhIra puruSa to inhe saralatA se choDa hI nahI sakate / 828 kAma-bhogo ke saba prakAro me dopa dekhatA huA bhI Atma-rakSakasAdhaka una me kabhI lipta nahI hotA / 826 ye kAma-bhoga karmoM kA bandha karanevAle haiM / 830 jJAnI- purUpa hI bhoga kA parityAga kara sakatA hai / 831 jo sAdhaka kAma-bhoga ke rasa me Asakta ho jAte haiM ve asurajAti nimna zreNI ke devo me utpanna hote haiM /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza adakkha kAmAi rogava / 833 caunvihA kAmA paNNattA, tajahAsigArA, kaluNA, vIbhacchA, rohA / siMgArA kAmA devANa, kaluNA kAmA maNuyANa, vIbhacchA kAmA tiriyANa, roddAkAmA raiyANa / 834 bhogI bhoge pariccayamANe mahANijjaremahApajvasANe bhvi| 835 jahA kusagge udaga samuddeNa sama miNe / eva mANussagA kAmA, devakAmANa antie / 836 jahA ya kipAgaphalA maNoramA, raseNa vaNNeNa ya bhujjmaannaa| te khuDDae jIviya paccamANA, esovamA kAmaguNA vivAge / 837 appamatto kAmehi, uvaratopAvakammehi, vIre Aya - gutte se kheyanne / vahu-dukkhA hu jatavo, sattA kAmehiM mANavA / 836 bhogI bhamai sasAre, abhogI vippamuccaI / 832 sUna0 2 / 3 / 2 833. sthA0 4141357 835 utta0 723 836 utta0 32 / 20 838. AcA0 619 836 utta0 25141 834. bhaga0 77 837 AcA0 3 / 116
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (biSaya bhoga-mukti) 237 832 Atma-vid sAdhako ne kAma-bhogo ko rogayukta dekhe haiM / cAra prakAra ke kAma kahe hai- gAra, karuNa, vIbhatsa aura raudra / devo ke kAma-zabdAdi atyanta manojJa rati-rasa ke utpAdaka hone se zRgAra kahalAte hai| manuSyo kA zarIra zukra-zoNita se banA huA hone se una ke kAma kSaNika haiM, ata karuNa kahe gaye hai| tiryaMco ke kAma ghaNotpAdaka haiM, ata ve vIbhatsa mAne gaye haiM aura nArako ke kAma krodha ke kAraNa hone se raudra gine gaye haiN| jo vyakti bhoga samartha hote hue bhI bhogo kA parityAga karatA hai, vaha karmoM kI mahAn nirjarA karatA hai tathA mokSarUpI mahAphala ko prApta karatA hai| manuSya sambandhI kAma-bhoga, deva samvandhI kAma-bhogo kI tulanA me vaise hI haiM, jaise koI vyakti kuza kI noka para Tike hue jala-bindu kI samudra se tulanA karatA hai| 836 jaise kiMpAka phala rUpa, raga aura rasa kI dRSTi se prArambha me khAte samaya to atyanta madhura aura manorama lagate haiM kintu bAda me jIvana ke nAzaka haiM, vaise hI kAma-bhoga bhI prArambha me baDe mIThe aura manohara pratIta hote haiM, kintu vipAkakAla me atyanta du kha prada siddha hote hai / 837 jo kAma-bhogo me nahI phaMsatA, pApakarmoM se pRthaka rahatA aura apanI AtmA ko patana ke garta se bacAtA hai, vahI sAdhaka vIra hai, AtmarakSaka hai, vidvAn tathA kuzala hai / 538 sasArI AtmA du kho se ghirI rahatI hai, tathApi ve kAma-bhogo me Asakta banI rahatI hai| 836 mogI sasAra me paribhramaNa karatA hai, abhogI masAra se mukta hotA hai|
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApa-pariNAma 840 thaNati luppati tasati kmmii| 841 paDati narae ghore, je narA pAvakAriNo / 842 me jANamajANa vA, kaTu Ahammiya paya / savare khippamappANa, vIya ta na samAyare / / 843 kaD kaDetti bhAsejjA, akaDa no kaDetti ya / 844 pAvAu appANa nivaTTaejjA / 845 pANAi vAyamaliya, corikka mehuNa dviymucch| kohaM mANaM mAya, lobhaM pijja tahA dosa / / kalaha abhakkhANa, pesunna rai-araisamAutta / paraparivAya mAya-mosa micchattasalla ca / / 840 mUtra0 720 843 utta0 111 841 utta0 1825 844. sUtra0 10 / 21 842. daza0 8 / 31 845 Ava0 4 NA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApa-pariNAma 840 jo AtmA pApakarma kA upArjana karate haiM, unhe ronA paDatA hai, dukha bhoganA paDatA hai aura bhayabhIta honA paDatA hai| 841 jo manuSya pApa karate haiM ve bhayakara ghora naraka me jAte hai / 842 yadi vivekI manuSya jAna-anajAna me koI adharma-kRtya kara baiThe, to apanI AtmA ko zIghra usame mohe aura phira dubArA vaisA kArya na kre| 843 pUchane para kiye hue pApa karma ko chipAnA nahI cAhie, kiye hue ko kiyA tathA nahI kiye hue ko na kiyA huA kahanA cAhie / 844 mAdhaka pApakarmoM se AtmA ko haTA le / 845 pApa ke aThAraha prakAra hai-(1) prANAtipAta-hiMsA (2) jhUTha (3) corI (4) maithuna (5) parigraha (6) krodha (7) mAna (8) mAyA (9) lobha (10) rAga (11) dveSa (12) kalaha (13) doSAropaNa (14) cugalI (15) asayama me rati-sukha aura sayama me arati-asukha (16) paraniMdA (17) kapaTapUrNa jhUTha (18) mithyAdarzana zalya /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 846 pacchANutAveNa virajjamANe, karaNaguNa - seDhiM paDivajjai / 847 pAve kamme je ya kaDe je ya kajjaI, je ya kajjissaI, savve se dukkhe / 848 tayasa va jahAi se raya, ii sakhAya muNI na majjaI / 846 AyakadasI na karei pAva / 846 utta0 26 846. AcA0 132 847 maga0 7 / 8 848. sUtra0 112 / 2 / 1
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (pApa-pariNAma) 241 846 kiye hue pApakarma ke pazcAttApa se jIva vairAgyavata hokara kSapaka-zreNI prApta karatA hai| 847 jIvo dvArA jo pApa kiyA gayA hai, kiyA jA rahA hai tathA kiyA jAyegA vaha saba dukha kA mUla hetu hai / 848 jisa prakAra nAga kAcalI ko chor3a detA hai, usI prakAra santapuruSa pApa raja ko jhADa dete haiN| 846 jisane sasAra ke dukho kA svarUpa ThIka taraha se jAna liyA hai, vaha kabhI pApa karma nahI karatA hai /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAna 850 suttA amuNI, muNiNo sayA jAgaranti / 851 loyasi jANa ahiyAya dukkha / 852 jahA hi adhe saha jotiNAvi, ruvAdi No passati hINaNette / 853 AsurIyaM disa vAlA, gacchati avasA tamaM / 854 vitahaM pappa'kheyanne, tammi ThANammi citttthaa| appaNo ya para nAla, kuto annANusAsiu / 856 na kammuNA kamma khaveti vaalaa| mandA niraya gacchanti, vAlA pAviyAhiM diTThIhiM / 858 madA visIyati, ujjANasi va dubalA / 850 AcA0 123.1 851 AcA0 11 853 utta0 7.10 854 AcA0 132 / 3 856 mUtra0 1312 / 15 857 utta0 87 852. sUtra0 111218 855 sUtra0 1 / 2 / 17 858 sUtra0 3 / 2 / 20
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAna 850 ajJAnI sadA soye rahate haiM, aura jJAnI sadA jAgate rahate haiM / 851 yaha samajha lIjie ki ajJAna tathA moha hI sasAra me ahita aura dukha paidA karane vAlA hai / 852 jisa prakAra netra hIna -- andha vyakti prakAza hote huye bhI bAhya dRzya kucha bhI nahI dekha pAtA hai, usI prakAra prajJAhIna manuSya zAstra jJAna samakSa hote hue bhI satyAsatya kA nirNaya nahI kara sakatA / 853 ajJAnI jIva andhakArayukta AsurIgati ko prApta hote hai / 854 ajJAnI manuSya jaba sabhI mithyA vicAro ko suna letA hai to vaha unhI me ulajha pulajha kara raha jAtA hai / 855 ajJAnI jIva svaya ke Upara bhI anuzAsana nahI kara sakatA, dUsaro para to karane kA savAla hI kyA ? 856 ajJAnI AtmA apane karmoM ke dvArA karmoM kA vinAza nahI kara sakate / 857 mandabuddhivAle tathA ajJAnI puruSa apanI pApamayI dRSTi ke kAraNa hI naraka meM jAte haiM 858 U~cI bhUmi para caDhate hue, durbala bailo kI bhAti ajJAnAtmA sakaTa kAla me viSAda ko prApta hote haiM /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 856 jahA assAviNa NAva, jAiadho duruhiyA / icchaI pAramAgatu, atarA ya visIyaI || 860 madA visIyati macchA viTThA va keyaNe / 861 tivihA mUDhA paNNattA ta jahANANamUDhA, dasaNamUDhA, carittamUDhA / 862 vAlassa passa vAlatta, ahamma paDivajjiyA / ciccA dhamma ahammiTThe, narae uvavajjaI // 863 dhIrassa passa dhIrata, savvadhammANuvattiNo / ciccA adhamma dhammiTThe devesu uvavajjaI | 864 aNAgayamapassantA, paccuppannagavesagA / te pacchA paritappanti khINe Aummi jovaNe || 856 sUtra0 112/31 860 sUtra0 3|1|13 861 sthA0 3/4/203 862 utta0 7 28 863 utta0 7 26 864 sUtra0 1|3|4|14
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (ajJAna) 245 856 ajJAnI mAdhaka usa janmAndha vyakti ke samAna hai jo chidravAlI naukA para caDhakara nadI kinAre pahuMcanA to cAhatA hai kiMtu kinArA Ane ke pUrva hI bIca pravAha me DUba jAtA hai / 860 jAla me phasI huI machaliyo kI taraha ajJAnAtmA viSAda ko prApta hote hai| mUrkha tIna prakAra ke kahe haiM-jJAna se mUrkha, (jJAna hIna) darzana se mUrkha (zraddhA hona) cAritra se mUrkha (AcaraNa hiin)| 862 he manuSya / tU bAla- ajJAnI jIva kI mUrkhatA ko dekha, vaha adharma ko grahaNa kara, dharma ko choDa, amiSTha vana kara naraka me utpanna hotA hai| he manuSya tU saba dharmoM kA paripAlana karanevAle dhIra puruSa kI dhIratA ko dekha, vaha adharma ko choDa miSTha bana kara devo me utpanna hotA hai| 864 jo manuSya bhaviSya me hone vAle dukho kI tarapha na dekha kara kevala vartamAna-sukha ko hI khojate haiM / ve Ayu aura yauvana kAla bIta jAne para pazcAttApa karate hai|
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnI-ajJAnI 865 rAgadosassiyA vAlA, pAva kuvvati te vaha / nakammuNA kamma khaventi vAlA, akammuNA kamma khaveti dhiiraa| 867 eesu vAle ya pakuvvamANe, AvaTTaI kammasu pAvaesu / 868 samikkha paDie tamhA, pAsa jAipahe vaha / appaNA saccamesejjA, metti bhUesu kappae / 866 vitta pasavo ya nAio, ta vAle saraNati mannai / ete mama tesuvi aha, no tANa saraNa na vijjaI // 870 jahA junnAi kaTThAi havvavAho pamatthati, eva attasamAhie aNihe / 865 sUtra0 188 868 utta0 62 866. sUtra0 1 / 12 / 15 866. sUtra0 102 / 3 / 16 867 111015 870. aacaa01|4|3 246
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnI - ajJAnI 865 vAla- ajJAnI jIva rAga-dveSa ke adhIna ho kara bahuta pApa karma kA upArjana karate haiM / 866 ajJAnI jIva kI pravRttiyA~ to aneka hotI haiM para ve sabhI karmotpAdaka hone se pUrvavaddha karmoM kA kSaya nahI kara pAtI / jabaki dhIra puruSo kI pravRttiyA~ akarmotpAdaka hone se apane pUrvavaddha karmoM ko kSINa kara sakatI haiM / 867 pRthvI apa Adi jIvo ke sAtha durvyavahAra karatA huA bAla jIva pApakarmoM me Asakta hotA hai / 868 [ ata ] paNDita purupa bahuta prakAra ke jAti-patho kA vicAra karake apanI AtmA ke dvArA satya kA anveSaNa kareM, aura sabhI jIvo ke prati maitrI kA AcaraNa kareM / 866 vAla jIva kI aisI mAnyatA hai ki dhana, pazu tathA svajana sambandhI merA sarakSaNa kareMge / ve mere haiM tathA maiM unakA hUM kiMtu isa prakAra usakI rakSA nahI hotI / 870 jisa prakAra purAnI va sUkhI lakaDiyo ko Aga zIghra hI jalA detI hai, usI prakAra Atma-niSTha tathA moharahita sAdhaka karma rUpI kASTha ko jalA DAlatA hai / PX
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 871 tuliyANa vAlabhAva, AvAla ceva paDie / caiUNa bAlabhAva, avAla sevaI muNI // 872 pamAya kammamAhasu appamAya tahAvara | tabhAvAdesao vA vi, vAlaM paDiyameva vA // 873 ja kiMcukkamaM jANe, Aukkhemassa appaNo / tasseva antarAkhippa, sikkha sikkhejja paNDie || 874 vAle ya mandie mUDhe, vajjhaI macchiyA va khela mmi | 875 na me diTThe pare loe, cakkhudiTThA imA raI / 876 luppanti vahuso mUDhA, sasArammi aNantae / 871. utta0 7130 874 utta0 85 872 sUtra 1183 875. utta0 55 873 sUtra0 11815 876. utta0 6 / 1
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (jJAnI-ajJAnI) 246 871 paNDita muni bAla-bhAva aura abAla-bhAva kI tulanA kare, aura bAlabhAva ko choDakara avAla-bhAva kA sevana kare / 872 ananta jJAnI AtmAo ne pramAda ko karmopAdAna kA kAraNa batalAyA hai aura apramAda ko karmakSaya kA / isI karmopAdAna aura karmakSaya ke kAraNa hI manuSya ko vAla aura paNDita kahA jAtA hai / 873 yadi paNDita puruSa kisI prakAra apanI Ayu kA kSaya kAla jAna le, to usase pUrva zIghra hI vaha salekhanArUpa zikSA ko apanA le / 874 ajJAnI aura mandamati mUDha jIva sasAra me usI prakAra phaMsa jAte haiM jaise zleSma-kapha me mkkhii| 875 ajJAnI jana aisA socate haiM ki paraloka hamane dekhA nahI hai kintu yaha vidyamAna kAma-bhoga kA Ananda to cakSu-dRSTa hai, A~kho ke sAmane hai| . 876 mUDha prANI isa anata sasAra me bAra-bAra lupta hote rahate haiM arthAt janma maraNa karate rahate haiM /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramAda 877 dumapattae paDuyae jahA, nivaDai rAigaNANa acce| eva maNuyANa jIviyaM, samaya goyama ? mA pamAyae / 878 kusagge jaha osabindue, thova ciTThai lambamANae / eva maNuyANa jIviya, samaya goyama | mA pmaaye|| 879 parijUrai te sarIraya, kesA paDurayA havanti te / se savvavale ya hAyai, samaya goyama / mA pamAyae / / 880 tiNNo hu si aNNava maha, kiM puNa ciTThasi tiirmaago| abhitura pAra gamittae, samaya goyama / mA pmaaye|| 881 ala kusalassa pmaaenn| 882 saeNa vippamAeNa puDho vaya pakuvvaha / 877 utta0 101 878 utta0 102 880 utta0 10134851. AcA0 2 / 4 876 utta0 10126 882 AcA0 zaza6 250
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramAda 877 rAtriyA~ bIta jAne para vRkSa kA pakA huA pAna, jisa prakAra gira jAtA hai, usI prakAra manuSya kA jIvana eka na eka dina samApta ho jAtA hai / isalie he gautama | tU kSaNa bhara bhI pramAda mata kara / 878 kuza kI noka para sthita osavindu kI avadhi jaise thoDI hotI hai, vaise hI manuSya jIvana kI gati hai| ata he gautama | tU kSaNa bhara bhI pramAda mata kara / 876 terA zarIra jIrNa ho rahA hai, keza zveta ho rahe hai aura pUrvavartI bala bhI kSINa ho rahA hai, ata he gautama | tU kSaNa bhara bhI pramAda mata kara / 880 ni sandeha tU mahAn sasAra-sAgara ko taira gayA hai, ava taTa ke nikaTa pahuMca kara kyo khaDA hai ? usa pAra jAne ke lie jaldI kr| he gautama | tU kSaNa mAtra kA bhI pramAda mata kr| 881 prajJAzIla-sAdhaka ko apanI sAdhanA me kiJcita bhI pramAda nahI karanA caahie| 882 manuSya svaya kI bhUlo-pramAda se sasAra kI vicitra dazA me ulajha jAtA hai| 251
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 883 bhAraNDapakkhI va crppmtto| 884 tamhA suNI khippamuvei mokkha / 885 appANa-rakkhI crmppmtto| 996 majja visaya kasAyA, niddA vigahA ya pacamI bhaNiyA / ia pacaviho aiso hoI pamAo yA appamAo / / 887 aNaNNaparama nANI, no pamAyae kayAi vi / 888 savvao pamattassa bhaya, savvao apamattassa natthi bhayaM / 886 je cheya se vippamAya na kujjaa| 890 dhIre muhuttamavi No pamAyae / 861 asakhaya jIviya mA pamAyae ! 862 vihuNAhi raya pure kaDa, samaya goyama ! mA pamAyae ! 893 uThThie no pamAyae / 85. utta0 456 886. utta0 ni0 180 56. mUtra0 131412 862 utta0 103 884 utta0418 887 AcA0 3314 860. AcA0 12 / 1 863 AcA0 11522 885 utta0 4110 888. AcA0 11314 861 utta0 411
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra ( apramAda) 883 mAraNDa pakSI kI bhA~ti sAdhaka apramatta hokara vicaraNa kare / 884 apramatta hokara vicaraNa karane vAlA muni zIghra hI mokSa ko prApta hotA hai / 885 AtmarakSaka aura apramatta hokara vicaraNa karo / 886 madya, viSaya, kapAya, nidrA aura vikathA - ye pA~ca prakAra ke pramAda kahe haiM, inase virakta honA hI apramAda hai / 887 samyagdRSTi AtmA caritra patha me kabhI bhI pramAda na kare / 253 888 pramatta AtmA ko sabhI ora bhaya rahatA hai / jabaki apramatta ko kisI bhI ora bhaya nahI rahatA hai / 86 catura nara vahI hai jo kabhI pramAda kA sevana na kare / 860 dhIra sAdhaka muhUrta bhara ke lie bhI pramAda na kare / 861 jIvana kA dhAgA nAjuka hai, TUTa jAne para vaha puna juDa nahIM sakatA / ata jarA bhI pramAda mata karo / 862 pUrva bhava- sacita karmoM kI raja dUra karane ke lie he gautama / mAtra kA bhI pramAda mata kara / tU samaya 863 jo sAdhaka eka bAra apane kartavya patha para uTha khaDA huA hai, use phira pramAda kA sevana nahI karanA cAhie /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ taSNA 864 bhavataNhA layA vRttA, bhImA bhIma phlodyaa| 865 mahAgA sANugae yA jIve, carAcare hisai gruuve| vittehi ne paritAvei vAle, pIleDa ataTThaguru kiliTThe / 89 gahANuvAeNa parigaheNa, uppAyaNe rakkhaNasannioge / bAe viyoga ya kaha muha me, maMbhogakAle ya atittalAbhe // 268 ma anitaM ya parigahammi, sattovasatto na uvei tuThThi / uttadigdogeNa duhI paramma, lobhAvile AyayaI adatta / / matAkima adanahAniyo, maha atittassa pariggahe ya / mAravaTA logomA, natyAvidurAnvA na vimuccAI me|| gomAga ya gugyo sapayogakAna va duhI durte| mAmAnI, gale anitA duhio aNiyo / / na012180816. una0 rA. 16: ET0 318 12-
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRSNA 864 saMsAra kI tRSNA mahA-bhayakara phala dene vAlI vipa-bela hai / 865 manojJa zabda kI tRpNA ke vazIbhUta ajJAnI puruSa apane svArtha ke lie aneka prakAra ke basa sthAvara jIvo kI hiMsA karatA hai| unhe kaI prakAra se paritapta aura pIDita karatA hai / 866 zabda me anurAga aura mamatva bhAva hone ke kAraNa manuSya parigraha ke utpAdana, rakSaNa aura prabandha kI ciMtA karatA hai| usakA vyaya aura viyoga hotA hai, ata ina saba me use sukha kahA~ hai ? aura to kyA ? usake upabhoga kAla me bhI use tRpti nahIM miltii| 897 zavdAdi vipayo me jo atRpta hotA hai, usake parigrahaNa me Asakta, upAsakta hotA hai, use satoSa prApta nahIM hotA, vaha asatopa ke kAraNa dukhI aura lobhagrasta hokara dUsaro kI mUlyavAn vastue~ curA letA hai / 898 tRSNA se abhibhUta-caurya-karma me pravRtta aura zabdAdi vipayo tathA parigrahaNa me atRpta purupa lobha-doSa se mAyA aura mRpA kI vRddhi karatA hai / tathApi vaha du kha se mukta nahIM hotaa| 866 mRpAvAda ke pahale aura pIche tathA bolate samaya vaha dukhI hotA hai, corI me pravRtta aura zabdAdi me atRpta huI AtmA du kha ko prApta hotI hai| tathA usakA koI bhI sarakSaka nahIM hotaa|
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 8. aNegacitte khalu aya purise, se keyaNa arihae pUraittae / 601 kAmA duratikkamA | 602 iha loe niSpivAsassa, natthi kici vi dukkara / 603 kaha na kujjA sAmaNNa, jo kAme na nivAraNa / 604 viNIya taNho vihare / 605 se hu cakkhU maNussANa, je kakhAe ya atae / 606 mehAvI appaNo giddhimuddhare / 600 AcA0 1/3/2 603 daza0 2 / 1 606. sUtra0 8 / 13 601 AcA0 11215 604 daza0 8160 602 utta0 16/44 605 sUtra0 15 14
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (tRSNA) 257 600 yaha puruSa aneka citta hai arthAt anekAneka kAmanAo ke kAraNa manuSya kA mana yatra-tatra vikharA huA rahatA hai / jaise kisI vyakti kA chalanI me jala bharanA zakya nahI lagatA, vaise hI apanI kAmanAo kI pUrti karanA zakya nahI hai| 601 kAmanAo kA pAra pAnA atyanta kaThina hai / 602 isa loka me jo tRSNA rahita hai, usake lie kucha bhI kaThina nahIM hai| jo apanI kAmanAo-icchAo ko roka nahI pAtA, vaha bhalA sAdhanA kaise kara pAyegA? 104 mumukSu AtmA ko tRSNA rahita hokara vicaraNa karanA cAhie / 605 vahI vyakti manuSyo ke lie cakSu ke samAna mArgadarzaka hai jisane bhoga kI tRSNA para vijaya pAlI hai| 606 buddhimAna puruSa ko apanA gRddhibhAva dUra haTAnA caahie|
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ sneha-sUtra 107 nehapAsA bhykraa| 608 asiNeha sinnehkrehi| 906 vocchida siNehamappaNo, kumua sAraIya va pANiyaM / 610 vijahittu puvvasajoga, na siNeha kahaci kuvvijjA / 611 jahA rukkha vaNe jAyaM, mAluyA paDibadhai / eva Na paDivadhati, nAio asamAhiNA / 612 nivaddho nAisagehi, hatthI vA vi nvggehe| 613 ee sagA maNUsANa, pAyAlA va atArimA / 614 ta ca bhikkhU parinnAya, savve sagA mahAsavA / aNussuo urAlesu jAyamANo parivvae / 916 aha Na vayamAvanna, phAsA uccAvayA phuse / na tesu viNihaNNejjA, vAeNa va mahAgirI / 907 utta0 23143608 utta0 82 106 utta0 1028 610 utta0 82 611 sUtra0 113 / 2 / 10 612 sUtra0 1 / 3 / 2 / 11 613 maya0 1 / 3 / 2 / 12 1614 sUtra0 1 / 3 / 2 / 13 615 sUtra0 sh6|30 616. sUtra0 111137
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ sneha-sUtra 907 sneha ke bandhana bhayakara haiN| 908 jo tere prati sneha kare, unase bhI tU ni sneha bhAva se raha / 609 jisa prakAra zaradaRtu kA kumuda jala me lipta nahIM hotA, usI prakAra tU apane sneha kA viccheda kara nirlipta vana / 910 pUrva sayogo ko choDa dene para phira kisI bhI vastu me sneha na kare / 611 jaise vana me utpanna vRkSa ko mAlukA latA ghera letI hai, usI prakAra muni ko svajana asamAdhi utpanna kara sneha-sUtra me bA~dha lete haiM / 612 sneha-pAza meM baMdhe hue muni kI svajana usI taraha caukasI rakhate haiM, jisa taraha naye pakaDe huye hAthI kI / 613 mAtA, pitA, svajana Adi kA sneha sambandha choDanA usI taraha kaThina hai jisa taraha athAha samudra ko pAra karanA / 614 jJAti sasarga ko sasAra kA kAraNa samajha kara sAdhu usakA parityAga kara deve| 915 udAra bhogo ke prati anAsakta rahatA huA mumukSu AtmA yatnapUrvaka sayama patha me ramaNa kare / / jisa prakAra mahAgirI havA ke jhajhAvAta se DolAyamAna nahI hotA, usI prakAra vrata-niSTha purupa sama-viSama, U~ca-nIca, anukUla-pratikUla pariSaho ke Ane para bhI dharma-patha se vilaga nahIM hotaa|
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 617 kaha care ? bhikkhu | vaya jayAmo? pAvAi kammAi paNollayAmo ? akkhAhi Ne sajaya / jakkhapUiyA | kaha sujaTTha kusalA vayanti ? chajjIvakAe asamArabhantA, mosa adatta ca asevmaannaa| pariggaha ithio mANamAya, eya parinnAya caranti dantA / susavuDo pacahiM savarehiM, iha jIviya annvkkhmaanno| vosaTThakAo suicattadeho, mahAjaya jayaI jannasiTTha / / 120 ke te joI ? ke va te joDaThANe ? kA te sayA? kiM va te kArisaga ? ehA ya te kayarA santi bhikkhU / kayareNa homeNa huNAsi joi ? 621 tavo joI jIvo joiThANa, jogA suyA sarIra kArisaga / kamma ehA sajamajoga santI, homa huNAmI isiNa pasatya / 616 utta0 12142 617. utta0 12140 620 utta0 12 / 43 618 utta0 12141 621 utta0 1144
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ yajJa 917 he bhikSo / hama kisa prakAra kA yajJa kare, jisake karane se pApa karmoM kA nAza ho sake / tathA he yakSapUjita sayata | Apa hame batAyeM, ki kuzala puruSo ne suiSTa-zreSTha yajJa kA vidhAna kisa prakAra kiyA hai ? 618 mana aura indriyo kA damana karanevAle cha kAya ke jIvo kI hiMsA nahI karate, asatya aura caurya kA sevana nahIM karate / parigraha, strI, mAna aura mAyA ina sabakA bhalI-bhA~ti tyAga karake vicaraNa karate haiM / 118 jo pA~ca savaro se susavRtta hotA hai, jo asayama-jIvana jIne kI icchA nahI karatA aura pariSaho ko sahana karate hue, jinhoMne zarIra ke prati mamattva buddhi kA tyAga kara diyA hai, ve hI pavitra haiM aura ve hI jIva karmoM ke jaya karanevAle zreSTha yajJa kA anuSThAna karate haiM / 120 he bhikSo | tumhArI agni kaunasI hai ? aura kauna-sA agni-kuNDa hai ? tumhAre ghI DAlane kI karachiyA~ kauna-sI haiM ? tumhAre agni ko jalAne ke kaNDe kauna-se haiM ? tumhAre samidhA aura zAntipATha kauna-sA hai ? aura kisa havana se tuma jyoti ko prasanna karate ho ? 621 tapa jyoti arthAt agni hai / jIva jyoti-sthAna hai| yoga (mana, vacana aura kAyA kI sat pravRtti) ghI DAlane kI karachiyA~ haiM / zarIra agni jalAne ke kaNDe hai| karma IMdhana hai| sayama kI pravRtti zAnti-pATha hai / isa prakAra meM Rpi prazasta-ahiMsaka homa karatA huuN|
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraloka 622 teNAvi ja kaya kamma, suha vA jai vA duha / kammuNA teNa sajutto, gacchai u para bhava / / 623 gAra pi a Avase nare, aNupuvva pAhiM sje| samatA savvattha suvvate, devANa gacche sa logaya / 624 pacchA vi te payAyA, khippa gacchanti amrbhvnnaai| jesi piyo tavo sajamo ya, khatI ya vabhacera ca / / 625-626 AsaNa sayaNaM jANa, vitta kAme ya bhujiyA dussAhaDa dhaNa hiccA, vahu saciNiyA raya / / tao kammaguru jatu, paccuppannaparAyaNe / ayamba AgayAese, maraNatammi soyaI / / 627 addhANa jo mahata tu, appAheo pavajjaI / gacchanto so duhI hoi, chuhA-taNhAe piiddio| 122 utta0 18 / 179 23 satra0 2 / 3 / 13 124. daza0 4 / 28 625 utta0 718 626. utta0 79927 utta0 16418 262
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraloka 622 usa, maranevAle vyakti ne jo bhI karma kiyA hai-zubha yA azubha usI ke sAtha vaha paraloka me calA jAtA hai| 123 gRha me nivAsa karatA huA gRhastha bhI yathAzakti prANiyo ke prati dayAbhAva rakhe, sarvatra samatA dhAraNa kare, nitya jina-vacana kA zravaNa kare, to vaha mRtyu ke pazcAt divyagati me utpanna hotA hai / 624 jinhe tapa, sayama, kSamA, aura brahmacarya priyakara hai, ve zIghra hI devaloka-svarga ko prApta hote haiN| bhale hI pichalI avasthA meM hI kyo na pravajita huye ho? 625-626 jisane vividha prakAra ke Asana, zayyA, vAhana, dhana aura kAma-viSayo ko bhogakara , ati parizrama se ekatra kiye dhana ko dyUta Adi ke dvArA gavAkara tathA bahuta karma-raja kA sacaya kiyA, kevala vartamAna kI hI dRSTi rakhanevAlA vaha jIva mRtyu ke kSaNo me usI prakAra zoka karatA hai, jisa prakAra pAhune ke nimitta popA huA memanA (bakarA) pAhune ke Ane pr| 627 jo pathika vinA pAtheya kisI lamve mArga kA anusaraNa karatA hai vaha Age jAtA huA bhUkha aura pyAsa se pIDita hokara atyanta dukhI hotA hai|
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 28 eva dhamma akAUNa, jo gacchai para bhavaM / gacchanto so duhI hoi, vAhIrogehiM pIDio // 626 addhANa jo mahata tu, sapAheo pavajjaI / gacchanto so suhI hoi, chuhA-taNhA- vivajjio || 630 eva dhamma mi kAUNa, jo gacchai para bhava / gacchanto so suhI hoi, appakamme aveyaNe // 28 utta0 16 16 626 utta0 16 20 30 utta0 1621
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (paraloka) 265 128 jo manuSya vinA dharmAcaraNa kiye paraloka jAtA hai vaha vahA~ anekAneka vyAdhiyo (kaSTo) se pIDita hokara atyanta dukhI hotA hai / 626 jo pathika lambI yAtrA ke patha para apane sAtha pAtheya lekara jAtA hai, vaha Age jAtA huA bhUkha aura pyAsa se kiJcit bhI pIDita na hokara atyanta sukhI hotA hai| 130 jo manuSya yahA~ bhalI-bhA~ti dharma kI ArAdhanA karake paraloka jAtA hai, vaha vahA~ alpa-karmI tathA pIDA-rahita hokara atyanta sukhI hotA hai /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodha-sUtra 931 savva suciNNa saphala narANa / 632 jAimaraNa parinnAya, care sakamaNe daDhe / pAva kamma neva kujjA, na kaarvejjaa| 934 no ninhavejja viiriy| 635 vandhappamokkho ajjhatyeva / 936 jo paribhavai para jaNa, sasAre parivattai maha / 937 suhame salle duruddhre| 638 iNameva khaNa viyaanniyaa| 636 jIviya ceva rUva ca, vijjusapAya cacala / 631 utta0 13 / 10932 AcA0 112 / 3 633 AcA0 112 / 6 134 AcA0 1253 635. AcA0 112 636 sUtra0 / / 2 / 1 937 sUtra0 shsh2|11 638 sUtra0 112 / 3 / 16 936. utta0 18 / 13
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 manuSya kA acchA kiyA huA sarvakarma saphala hotA hai / 32 janma-maraNa ke svarUpa kA bhalI-bhA~ti parijJAna kara cAritra me sudRDha hokara vicare / 33 pApa-karma sAdhaka na svaya kare, na dUsaro se karavAye / 634 apanI yogya zakti ko kabhI bhI chupAnA nahI cAhiye / bodha-sUtra 635 vandhana aura mokSa vastuta hamAre bhItara me hI hai / 636 jo vyakti dUsaro kA tiraskAra karatA hai, vaha sasAra-vana me lambe samaya taka paribhramaNa karatA rahatA hai / 637 mana me rahe hue vikAro ke sUkSma zalya ko miTAnA atyanta kaThina ho jAtA hai / 638 jo kSaNa vartamAna me varta rahA hai, vahI mahattvapUrNa hai / ata sAdhaka ko use saphala banAnA cAhie / 636 jIvana aura rUpa bijalI kI camaka kI taraha cacala hai /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 640 kiria ca royae dhiiro| 641 aNicce jIvalogammi, ki hiMsAe pasajjasi / 642 mAyAhiM piyAhi luppar3a, no sulahA sugaI ya peccao / 643 iha loge sucinnA kammA ihaloge suhaphalavivAgasajuttA bhavati / iha loge sucinnA kammA paraloge suhaphala vivAga sajuttA bhavati / / 144 savva jaga jai tumbha, savva vA vi dhaNa bhave / savva pi te apajjatta, neva tANAya ta tava / 145 vosire savvaso kAya, na me dehe parIsahA / 646 dukkheNa puDhe dhuymaayejjaa| 647 bujjhijjatti tiuddijjA, badhaNa parijANiyA / 648 attahiya khu duheNa labhaI / 640. utta0 18133941 utta0 18111 942. sUtra0 1121113 643 sthA0 4 / 2 644. utta0 14136 145 aacaa028|8|21 646 sUtra0 1726947 sUtra0 1111111 948 sUtra0 112 / 2 / 30
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (bodha-sUtra) 266 640 dhairyazAlI puruSa sadA kriyA- kartavya me hI abhiruci rakhate haiN| 641 jIvana anitya hai, kSaNabhagura hai, phira kyo hiMsA me Asakta hote ho ? 642 jo mAtA pitA, putra patnI Adi me moha-bhAva rakhatA hai, usako paraloka me sugati sulabha nahI hai / 943 isa jIvana me kiye huye satkarma isa jIvana me bhI sukhadAyI hote haiM aura isa jIvana me kiye huye satkarma agale jIvana me bhI sukhadAyI hote haiM / 144 yadi yaha sArA jagata aura sAre jagata kA dhana bhI tumhe de diyA jAya, taba bhI vaha tumhArI rakSA karane me aparyApta-asamartha hai| 645 sAdhaka sarva prakAra se zarIra kA moha tyAga kara AnevAle paripaho ke prati yaha vicAra kare ki-"mere zarIra me koI parIpaha nahI hai|" 646 kaSTo ke Ane para bhI mana ko sayama kI paridhi se bAhara nahI jAne denA caahie| 647 prathama vandhana ko samajho aura pazcAta use toddo| 148 Atma-hita kA avasara kaThinAI se milatA hai|
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 646 vohI ya se no sulahA puNo punno| 650 kAle kAlaM samAyare / 651 pAva kamma neva kujjA, na kAravejjA / 952 no ninhavejja viiriy| 953 kalahakaro asamAhikare / ahaseyakarI annesi ikhinnii| 955 mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durate / / 656 puriso rama ! pAvakammuNA, paliyata maNuyANa jIviya / 957 avaleNa vaha gacchanti, sarIreNa pabhagureNa / 158 jahA ato tahA vAhiM jahA vAhiM tahA ato| 146 daza-cU0 1114 150 utta0 11319 51. AcA0 112 / 6 652 AcA0 1153 653 dazA0 1 9 54 sUtra0 12 / 2 / 1 955 utta0 32 / 31956 sUtra0 102 / 110 657. AcA0 61110 658. AcA0215
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra ( bodha-sUtra ) 646 sadbodha kI prApti kA avasara puna puna milanA sulabha nahI hai / 650 samaya para samaya kA upayoga karanA cAhie / ha51 pApa karma na svaya ko karanA cAhie aura na dUsaro se karavAe / 652 sAdhaka ko apanI zakti kabhI nahI chupAnA cAhie / 653 kalaha-jhagaDA karanevAlA asamAdhi ko utpanna karanevAlA hai / 654 dUsaro kI nindA kisI bhI dRSTi se hitakara nahI hai / 271 655 asatyabhApI jhUTha ke pahale, pIche tathA prayoga karate samaya tIno hI kAla me dukhI hotA hai / 656 he puruSa / tU jIvana kI kSaNabhaMguratA ko jAnakara zIghra hI pApa karmoM se mukta ho jA / 657 nissAra kSaNabhaMgura deha ke poSaNa ke lie manuSya pApakarma karake bhayakara dukha uThAte haiM / 658 yaha zarIra jaisA andara se asAra hai, vaisA bAhara se bhI amAra hai aura bAhara se jaisA masAra hai, vaisA andara se bhI asAra hai / /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikIrNa subhASita 656 appaNo NAmaM ege pattiya kareDa, No prss| parassa NAmaM ege pattiya karei, No appnno| ege appaNo pattiya karei, parassa vi / ege No appaNo pattiya karei, No parassa / 660 gajjittA NAma ege No vAsittA / vAsittA NAma ege No gjjittaa| ege gajjittA vi vAsittA vi| ege No gajjittA No vaasittaa| 661 madhukubhe nAma ege madhupihANe, / madhukubhe nAma ege visapihANe / visakabhe nAma ege madhupihANe / visakubhe nAma ege visapihANe / 662 hiyayamapAvamakalusa, jIhA'vi ya madhurabhAsiNI Nicca / jami purisammi vijjati, se madhukabhe madhupihANe // hyiyamapAvamakalusa, jIhAvi ya kaDya bhAsiNI Nicca / jami purisammi vijjati, se madhukubhe visapihANe / / 661 sthA0 4 956 sthA0 4 / 3 162 sthA0 44 660. sthA0 4 / 4 663 sthA0 4 / 4
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 664 jaM hiyayaM kalusamaya, jIhAvi ya madhurabhAsiNI NiccaM / jami purisami vijjati se visakubhe mahupihANe || 665 ja hiyaya kalusamaya, jIhA'vi ya kaDyabhAsiNI Nicca / jami purisami vijjati, se visakubhe visapihANe || 666 sakammuNA kiccai pAvakArI | 667 puDho chadA iha mANavA / 668 vayasA vi ege buiyA kuppati mANavA / 666 sUrodae pAsati cakkhuNeva / 670 tahA bhottavvaM jahA se, jAyAmAtA ya bhavati / na ya bhavati vivbhamo, na bhasaNA ya dhammassa // 671 vaNNa jarA harai narassa rAyaM / 64. sthA0 4 | 3 667 AcA0 1 / 5 / 2 670 prazna0 24 672 natthi kei paramANupoggalamette vi pase / jatthaNa ayaM jIve na jAe vA, na bhae vA vi // 665 sthA0 4|4 666. sthA0 4|4 168 AcA0 115/4 971. utta0 13 26 666 sUtra0 1114 | 13 672 bhaga0 127
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (vikIrNa subhASita) 275 964 jisa kA hRdaya kalupita aura mAyA yukta hai, kintu vANI se madhurabhASI hai, vaha manuSya vipa ke ghaDe para madhu ke Dhakkana ke samAna hai| 665 jisa kA hRdaya bhI pApamaya hai, aura vANI se bhI sadA kaThora bolatA hai vaha vyakti vipa ke ghaDe para vipa ke Dhakkana ke samAna hai| pApAtmA svaya ke hI karmoM se dukhI hotA hai / 167 sasAra me manupya bhinna-bhinna vicAra vAle hote haiM / 968 kaI loga choTI-choTI bAto para kSubdha ho jAte haiM / 666 sUryodaya hone para bhI cakSu ke vinA nahI dekhA jAtA hai| vaise hI svaya me koI kitanA hI vijJa kyo na ho, tathApi guru-mArgadarzaka ke abhAva me tattvadarzana nahIM kara paataa| 670 sAdhaka ko aisA hita-mita bhojana karanA cAhie, jo jIvana-yAtrA eva sayamayAtrA ke lie upayogI ho sake, aura jisase na kisI prakAra kA vibhrama ho aura na dharma kI bhra sanA hii| 671 he nareza | jarA manuSya kI sundaratA ko naSTa kara detI hai| 672 isa virATa vizva me paramANu jitanA bhI aisA koI pradeza nahIM hai, jahA~ isa jIva ne janma-maraNa na kiyA ho|
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 673 Na eva bhUta vA bhavva vA bhavissati vA ja jIvA ajIvA bhavissati / ajIvA vA jIvA bhavissati / / 674 dINe NAma ege No dINamaNe / dINe NAma ege No dINasakappe / 675 je se purise deti vi, saNNavei vi se Na vvhaarii| je se purise no deti,no saNNavei se Na avvhaarii|| 976 vao acceti jovaNa ca / 677 veyAvacceNa titthayara nAma gotta kamma nivndhii| 678 sajjhAeNaM nANAvaraNijja kamma khaveI / 676 jalabubbuyasamANaM kusaggajalavidu cacalaM jIviya / 180 pAvogahA hi AraMbhA, dukkhaphAsA ya ataso / 981 Na vi asthi mANusANa,ta sokkha Na vi ya savva devANa / ja siddhANa sokkha, avvAvAha uvagayANa / 982 dhammajjiyaM ca vavahAra, buddha hAyariya syaa| tamAyarato vavahAraM, garaha nAbhigacchaI / / 173 sthA0 10 74, sthA0 42 675 rAja praznI0 470 676 AcA0 112 / 1 977 utta0 26 / 43 678 utta0 26 / 18 676. opa0 239 80 sUtra0 1197 181 aupa0 180 182. utta0 1142
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (vikoNaM subhASita) 277 673 na kabhI aisA huA hai, na hotA hai, aura na kabhI hogA hI ki jo cetana hai ve kabhI acetana-jaTa ho jAyeM aura jo acetana-jaDa haiM ve cetana ho jaayeN| 674 kucha manupya garIra tathA dhana Adi me dIna-garIba hote haiM kintu unakA mana aura sapAlpa vaDA hI udAra hotA hai| 675 jo vyApArI grAhaka ko abhISTa vastu detA hai aura prIti-vacana se santuSTa bhI karatA hai vaha vyavahArI hai| jo na detA hai aura na prItivacana se hI santuSTa karatA hai vaha mavyavahArI hai| 976 umra aura yauvana pratipala vyatIta ho rahA hai / 33 vayAvRttya-sevA se jIva tIrthakara nAma-gotra kA upArjana karatA hai| 678 svAdhyAya se jIva jJAnAvaraNa karma kA kSaya karatA hai / 676 jIvana jala ke bulabule ke samAna tathA kuzA ke agrabhAga para sthita jalavindu ke samAna cacala hai| 680 pApakArI pravRtti antata du kha hI detI hai| 681 samAra ke una sabhI manuSyo ko aura devatAo kI bhI vaha sukha prApta nahIM hai, jo sukha avyAvAdha sthiti vAle siddhAtmAo ko hai| 182 jo vyavahAra dharma sammata hai, jisakA tattvajJa AcAryoM ne sadA AcaraNa kiyA hai, usa vyavahAra kA AcaraNa karanevAlA manuSya kahI bhI nindA kA pAtra nahI hotA /
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 ___bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 183 jai majjha kAraNA ee, hammati suvhuujiyaa| na me eya tu nissesa, paraloge bhavissaI / / 184 verAi kuvvaI verI, tao verehiM rjjtii| 185 udagassaphAseNa siyA ya siddhI, sijjhisu pANA vahave dagasi / 186 caijja deha na hu dhamma sAsaNa / 187 eva takkAi sAhitA, dhammAdhamme akoviyA / dukkha te nAituTTati, sauNI pajara jahA // 188 giri nahehiM khaNaha, aya dantehiM khAyaha / jAyateyaM pAehiM haNaha, je bhikkhu avamannaha / / 989 mamattabadhaM ca mahanbhayAvaha / mamAi luppai vAle annamannehiM mucchie / 961 niraTiyA naggarUI u tassa, je uttamaTTha vivajjAsameI / 983 utta0 22 / 19984. sUtra0 za67 985 sUtra0 17.14 986. daza0 cU0 1117 687 sUtra0 1 / 1 / 2 / 22 688 utta0 12 / 26 686 utta0 1998 660. sUtra0 11114661. utta0 2046
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (vikIrNa subhASita) 276 983 yadi mere nimitta se vahata se jIvo kI ghAta hone vAlI hai to yaha paraloka me mere lie jarA bhI zreyaskara nahI hai| 184 vairabhAva rakhane vAlA vyakti sadA vaira hI karatA rahatA hai / vaha eka ke bAda eka kramaza vaira ko baDhAne me hI magna rahatA hai| 985 yadi jala sparza arthAt jala snAna se hI siddhi prApta hotI ho to jala me rahane vAle anekAneka prANI kabhI ke mokSa prApta kara lete / 986 deha ko bhale hI tyAga de kintu apane dharma-zAsana ko na tyAge / 187 jo vyakti dharma tathA adharma se sarvathA anabhijJa hai, kevala kalpita tarko ke AdhAra para hI apane vicAro kA pratipAdana karate haiM / ve vastuta apane karma banvana ko toDa nahI sakate / jaise ki piMjare me rahA huA pakSI piMjare ko toDane me asamartha hotA hai| 988 muni kA apamAna-~tiraskAra karanA vaisA hI kaSTaprada hai jaisA ki nakho se parvata ko khodanA, dAMto se lohe ko cabAnA aura pairo se agni ko rodnaa| 689 mamattva kA bandhana mahAbhaya ko utpanna karane vAlA hai| 960 dhana-dhAnyAdi vastuo me Asakta prANI mamattvabhAva se hI dukhI hotA hai| 961 usakA nagna bhAva vyartha hai jo uttamArtha me viparIta buddhi rakhatA hai, duSpravRtti ko satpravRtti mAnatA hai|
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 bhagavAna mahAvIra ke hajAra upadeza 662 dANANa seTTha abhayappayANa | 663 abhao patthivA tubbhaM, abhayadAtA bhavAhi ya / aNicce jIvalogammi, ki hiMsAe pasajjasi // 664 tihi ThANeha deve paritappejjA / ta jahAaho Na mae No vahusue ahIe. No dohe sAmannapariyAe aNupAlie... No visuddha carite phAsie 665 caDavvihA buddhi paNNattA, ta jahAuppaiyA, viNaiyA, kammiyA, pariNAmiyA / 666 ANAe dhamma | 667 jIviya duppaDibUhaga / 668 no sulahA sugaI ya peccao / PSPSPS .... dullahA tu muhAdAI, muhAjIvI vi dullahA / muhAdAI muhAjIvI, do vi gacchanti soggaI // 1000 rAgassa dosassa ya saMkhaeNa egantasokkha samuvei mokkha / 1001 savvatya bhagavayA aniyANayA pasatyA | 62. mUtra0 1/6/23 665 syA0 4/4/364 668 mUtra0 112 113 1001. svA0 6 1 663. utta0 18/11 666 jAcA0 6 225 66. daza0 5 1100 664. sthA0 312/178 667 yAcA0 215 1000 utta0 3212
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA aura vyavahAra (vikIrNa subhASika ) 662 sabhI dAno me abhayadAna sarvazreSTha hai / 663 anagAra bole - he rAjan / merI tarapha se tujhe abhaya hai aura tuma bhI abhayadAtA vano / isa anitya jIva loka me tU hiMsA me Asakta kyo bana rahA hai ? 281 924 devatA tIna kAraNo se pazcAttApa karate haiM-- aho ! maiMne vizeSa zruta jJAna nahI paDhA, adhika sayama nahI pAlA, eva vizuddhacAritra kA sparza nahI kiyA / 665 cAra prakAra kI buddhi kahI hai - autpAtikI, vainayikI, kArmikI, pAriNAmikI | 666 jinezvara deva kI AjJA ke pAlana me hI dharma hai | 667 jIvana kA eka kSaNa bhI baDha nahI sakatA / 668 marane ke bAda jIva ko sadgati sulabha nahIM hai / &&& isa loka me nisvArtha bhAva se denevAle dAtA aura nisvArtha bhAva se lene vAle santa -- dono hI ati durlabha hai / ata dono hI sadgati ko prApta hote haiM / 1000 rAga-dveSa ke sampUrNa kSaya se yaha jIva ekAnta sukharUpa - mokSa ko prApta kara letA hai / 1001 prabhu ne sarvatra niSkAmatA ko uttama batAyA hai /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa munizrI jI ke sAhitya para vidvAnoM ke abhiprAya Adhunika vijJAna aura ahiMsA -lekhaka : gaNezamuni zAstrI, sAhityaratna -bhUmikA : vidvadvarya muni kAtisAgara jI --prakAzaka AtmArAma eNDa saMsa, dillI-6 -mUlya-tIna rupaye pacAsa paise vijJAna aura ahiMsA dono hI bar3e jaTila viSaya haiM, phira bhI inhe jisa sarala aura AkarSaka rUpa meM upasthita karane kA vidvAna lekhaka ne prayAsa kiyA hai, vaha zlAghanIya hai .kama se kama zabdo me adhika se adhika jAnakArI dene kA upakrama, pustaka kI apanI vizeSatA hai, tabhI to lekhaka ne 'prAkRtika aura AdhyAtmika' se prArambha kara 'vizvazAnti aura ahiMsA', sayukta rASTrasagha' tathA 'ahiMsA kI sArvabhauma zakti' Adi aneka viSayo kI carcA kI hai . . prastuta pustaka ahiMsA sambandhI vicAro kI nirmANa dizA me atyanta upayogI siddha hogI, aisA merA vizvAsa hai, bhApA pravAhazIla hai, sabala hai, chapAI, saphAI, geTaapa Akarpaka hai| --upAdhyAya amaramuni Adhunika vijJAna aura ahiMsA' me zrI gaNezamuni zAstrI ne vartamAna jIvana kI vibhISikAo para dRSTi kendrita karate hue apane anubhavo dvArA vijJAna aura AdhyAtmika saskRti kA samanvayAtmaka adhyayana saralatApUrvaka prastuta kara rucizIla pAThako kA jJAna savardhana kiyA hai, vijJAna jaise vahirjagat se sabaddha viSaya se lekara dharma, ahisA aura darzana jaise AlyAtmika jIvana-preraka tatvo se sambandha sthApita kara dharma aura samAja kI jo sevA ko hai, vaha stutya hai| -muni kAtisAgara Adhunika vijJAna aura ahiMsA' eka Adarza kRti hai| yuvaka krAntadarzI santa zrI gaNezamuni zAstrI kA prastuta upakrama Adhunika yuga kI sAhitya sarjanA me vejoDa hai| -zramaNa' vArANasI
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna aura vaijJAnika praNAliyA~ mAnavatA dvArA ahiMsA kA mArga saralatA se apanAne me kisa prakAra sahAyaka ho sakatI hai, isa viSaya me zrI gaNeza munijI ke jo vicAra haiM, ve janatA ke sahI mArgadarzana me upayogI siddha hoMge / - DA daulatasiMha koThArI 1 adhyakSa : vizvavidyAlaya anudAna Ayoga, dillI Adhunika vijJAna aura ahiMsA' ke lekhaka munirAja ko na kevala vijJAna me hI ruci hai, apitu dharmazAstro ke sAtha-sAtha vaijJAnika sAhitya kA bhI sundara adhyayana hai / prastuta kRti bhAvI ahiMsA vizvavidyAlaya ke vidyArthiyo ke pAThyakrama me upayogI siddha hogI / - DA DI bI parihAra gaNeza muni zAstrI kI 'Adhunika vijJAna aura ahiMsA' pustaka dekhI, paDhI- - Adya se iti taka vastuta yaha munizrI kI eka sundara eva maulika kRti hai / prasannatA aura vadhAI | - sureza muni, zAstrI gupustaka kI chapAI, geTaapa Adi kAphI AkarSaka vana paDe haiM, pustaka kA kevala jaina jagata me hI nahI, varam jainetara jagat meM bhI svAgata hogA / hamAre rAjanItijJo ke lie yaha pustaka patha-pradarzaka kA kArya karegI / lekhaka aura prakAzaka dono hI vadhAI ke pAtra hai / - 'lalakAra' 16 agasta, 1961 jodhapura yadi prastuta pustaka ko prayatna karake kisI pAThyakrama me nizcita karA diyA jAya, to janatA kA adhika lAbha hogA, pustaka sarvarUpeNa paThanIya hai / - jinavANI' jayapura (rAjasthAna) sAtha pAThaka 1 ahiMsA ke agara, ho paDhanA vijJAna | pyAra se, paDhiye yaha pustaka guNa- khAna / sarala sarasa phira sArayuta, kRti aisI naha anya muni 'gaNeza' vAstrI-guNI, jI ko zataza dhanya / -candana muni [ pajAbI ] noTa prastuta pustaka kI sundara samIkSA dainika samAcAra patro ke atirikta 'reDiyo sTezana' dillI se bhI samIcIna samIkSA ho cukI hai /
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA kI bolatI mInAreM -lekhaka : gaNeza muni, zAstrI sAhityaratna -~bhUmikA : yazapAla jaina, dillI -prakAzaka sanmati jJAna pITha, AgarA-2 -mUlya : cAra rupaye, samAja sava ora prema, karuNA aura vandhutA ke sthAna para AzakA, bhaya aura avizvAsa kA bolabAlA hai| ye saba zAnti ke lie khatare haiM, jinase trANa pAne kA yadi koI amogha astra hai, to vaha ahiMsA hI hai / jahA~ ahiMsA hai, vahA~ jIvana hai aura jahA~ ahimA kA abhAva hai, vahA~ jIvana kA abhAva hai| isa pustaka me ahiMsA kI isI virATa aura vyApaka zakti kA aitihAsika, saiddhAntika aura vyAvahArika dRSTi se sUkSma vivecana kiyA gayA hai| pustaka sAta khaNDo me vibhakta hai aura pratyeka khaNDa ko 'bolatI mInAra' kI sajJA dI gii| prathama khaNDa me ahiMsA ke Adarza ko samajhAte hue, virAT dRSTi aura vibhinna mato me usakA nirupaNa kiyA gayA hai dUsare adhyAya me sAmAjika hiMsA ke vicitra rUpa zoSaNa, daheja Adi kI carcA karate hue batAyA gayA hai ki mAnava jAti eka hai . tIsare khaNDa me aparigrahavAda kI vistAra se carcA kI hai cauthe aura pAMcave adhyAya me ahiMsA ke buniyAdI siddhAnta anekAntavAda aura zAkAhAra kI carcA kI gaI hai / chaThe khaNDa me reDiyo sakriyatA ANavika zakti, aNu-parIkSaNa Adi kA ullekha karate hue yaha batAyA gayA hai ki vijJAna para ahiMsA kI vijaya kisa prakAra hotI jA rahI hai aura usakA samanvaya kaise ho sakatA hai| antima sAtaveM khaNDa me ahiMmA aura vizva zAnti jaise jvalata prazna para vibhinna zIrpako ke antargata vistAra se carcA karate hue isa dizA me bhArata ke yogadAna kI carcA kI gaI hai| pustaka meM ahiMsA ke saiddhAntika aura vyAvahArika pakSa para kAphI supAThya sAmagrI dI gaI hai / bhApA sarala, suvodha aura zailI itanI rocaka hai ki sImita jJAna rakhanevAle vyakti bhI ise AsAnI se samajha sakate haiN| geTaapa aura chapAI kI dRSTi se bhI pustaka macchI aura vipaya vastu ke kAraNa to sagrahaNIya hai hii| -dainika hindustAna 4 janavarI 1970, dillI
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta pustaka me vidvAna lekhaka ne ahiMsA kI vyAvahArika pRSThabhUmi ko dhyAna meM rakhate hue, unake vibhinna ago kA vizada vivecana kiyA hai| ise paDhakara ahiMsA kI tejasvI zakti kA sahaja hI anumAna lagAyA jA sakatA hai / pustaka sAta khaNDo meM vibhakta hai / pahale khaNDa me unhone ahiMsA ke mAdarza ko samajhAyA hai / dUsare me mAnava jAti eka hai, isako spaSTa kiyA hai / tIsare me ahiMsA kI sAdhanA kA Dhaga vatAyA gayA hai / isI khaNDa me aparigrahavAda kI vistAra se carcA hai / vAda ke cAra adhyAyo me marala suspaSTa mApA me ahiMsA ke buniyAdI siddhAnto kA vivecana prastuta hai / ahiMsA aura vijJAna ke samanvaya para bhI bala diyA gayA hai / anta me ahiMsA eva vizva zAnti ke jvalanta prazna para vicAra kiyA gayA hai| pustaka kaI dRSTiyo se paThanIya, cintanIya, eva sagrahaNIya hai| mAzA hai ki sAhityika jagata me yaha pUrNa sammAnita hogii| -navabhArata TAimsa, 14 disamvara 1966, vambaI se ahiMsA kI vyAvahArika pRSThabhUmi ko sparza karate hue usake vibhinna ago kA vizada vivecana zrI gaNeza munijI zAstrI ne prastuta pustaka me kiyA hai| ahiMsA ke sambandha me lekhaka niSThAvAna hai aura sAtha hI vyAvahArika buddhi se yukta bhI / adhyayana eva anubhava ke AdhAra para kI gaI usakI vivecanA ahiMsA me niSThA rakhane vAle pratyeka pAThaka ke lie upayogI siddha hogI, aisA merA dRDhatama vizvAsa hai| -upAdhyAya amaramuni se apane bahuta-se lekho tathA mApaNo me maiMne isa bAta para jora diyA hai ki hame sarala, suvodha bhASA me kucha aisI pustakeM taiyAra karanI cAhie, jo sAmAnya buddhi aura jJAna rakhane vAle vyaktiyo kI bhI samajha me A jAya aura ve inheM paDhakara jAna sakeM ki ahiMsA kI zakti kitanI tejasvI hai aura una para AcaraNa karake kisa prakAra rASTrIya evaM antarrASTrIya jIvana jagata me sthAyI zAnti aura sukha sthApita kiyA jA sakatA hai / isa dRSTi se prastuta pustaka ko dekhakara mujhe hAdika prasannatA huii| isake lekhaka jaina muni haiM aura inhoMne ahiMsA tathA sambandhita sabhI vipayo kA sUkSma adhyayana eva cintana kiyA hai| -~-yazapAla jaina, dehalI * zrI gaNeza munijI zAstrI kI hisA kI bolatI mInAreM ahiMsA kA Adhunika zAstra hai| ise ahiMsA kI gItA kahe, to koI atizayokti nahI -~sAdhvI ujjvalakumArI
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ NS 'ahiMsA kI bolatI mInAreM' ke dvArA kRSNa ke prema ko, mahAvIra kI ahiMsA ko, gAMdhIjI kI satyAgrahavAdI bhASA ko lekhaka ne navayuga kI cetanA ke samakSa bar3I sajadhaja ke sAtha rakhA hai| -vijaya muni zAstrI he pustaka me sarvatra lekhaka kI sUjha-bUjha aura cintana pUrNa anubhUtiyo kA digdarzana hotA hai| aisI upayogI pustaka prakAzana ke lie lekhaka eva prakAzaka ko badhAiyA~ / -ajita zukadeva se ahiMsA ke vibhinna pahaluo ko lekara prAJjala zailI me likhI gaI yaha kRti sarvopayogI hai| -muni nemIcandra Aja ke bhayAkrAnta vizva ko nirbhayatA kI ora le jAne me yaha pustaka pUrNasahAyaka banegI, aisA merA vizvAsa hai| -prarvataka muni mizrImala aisA zrama sAdhya tathA mahattvapUrNa grantha yadi kisI uccastarIya parIkSA ke pAThyakrama meM svIkRta ho jAya, to samAja kA adhika hita ho sakatA hai / -pravartaka vinayaRSi se 'ahiMsA kI bolatI mInAreM me lekhaka ne ahiMsA kA zAstrIya ciMtana prastuta karate hue usake vyAvahArika, AdhyAtmika aura vividha mato kI dRSTi se sAmAjika mUlyo para bhI sundara prakAza DAlA hai| bhAva-mApA dono hI dRSTi yo se pustaka sundara se sundaratara hai / -AcArya muni hastimala V vartamAna vicAra dvandva kI kAlI nizA me muni zrI kA prastuta grantha 'ahiMsA kI volatI mInAreM prakAza stama banakara vizva ko sahI majila kI dizA sujhAyegA, aisA vizvAsa hai / -mAlavakezarI muni saubhAgyamala pustaka kyA hai ? vartamAna deza, samAja va rASTra kI vibhinna samasyAo kA ucita samAdhAna / rAkeTavAdI yuga kA prakAza stamma / pratyeka mInAra kA vipaya vaDA hI rocaka, dilacaspa eva jJAnavardhaka hai| -paM0 zobhAcandra bhArilla Aja ke yuga ko ahiMsA kA vodha dene vAlA yaha eka susaskRta sayojana -madhukara muni
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ * chapAI, saphAI aura mAmagrI kI dRSTi se yaha prakAzana niHsadeha anupama va upayogI hai| -saubhAgya muni 'kumuda pustaka kyA hai ? durlabha motI, hIre lAlo kA ika kopa / hara ika zabda ahiMsA mAM kI, ___mahimA kA karatA udghopa / paTa-suna jise hajAro lAkho, pAra kareMge bhavasAgara / guNI 'gaNeza' munIzvarajI kA, grantharatna yaha rahe amara / --candana muni (paMjAbI) vicAra rekhA - sampAdaka : gaNeza muni zAstrI, sAhityaratna -preraka : zrI jinendra munijI -prakAzaka amara jaina sAhitya sadana, jodhapura -mUlya . eka rupayA pacAsa paise prastuta pustaka cha adhyAyo me vibhakta vaha udyAna hai, jisame ahiMsA, asteya, satopa, sayama, prema, harSa, sukha, dukha, kSamA Adi vividha vicAro ke sumana khile haiM, AzA hai, jIvana me inakI surabhi milatI rahegI / pustaka saMgraha aura manana ke lAyaka hai / muni zrI kI isa sundara kRti kA sarvatra svAgata ho yahI hamArI magala kAmanA hai| -zramaNa, vArANasI 'vicAra rekhA' mahApurupo kI divyavANI eva gambhIra vicArako ke vicAro kA zreSTha saMgraha hai, mAnava jIvana ke lie prakAza stama hai / -vijaya muni zAstrI hAtha me uThA jo dekhA vicitra 'vicAra rekhA', savase nirAlA lekhA, kavitA na gIta hai| anamola hIre para, Dhaga se diye haiM ghara, jauharI kA jaisA ghara, pAvana-punIta hai|
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 jJAnI - dhyAnI mahAguNI, paDita 'gaNeza muni', hara bAta aisI cunI, jIvana kI jIta hai / jJAniyoM ke, guNiyo ke RSiyo ke, muniyoM ke, vividha vicAro kA hI yaha navanIta hai / 1 - candana muni [ pajAbI ] * mere snehI sAthI gaNezamuni zAstrI dvArA saMgrahIta 'vicAra rekhA' eka sundara sakalana hai, sAdhanA patha kA jyotirmaya dIpa-stambha hai / - muni samadarzI 'prabhAkara' * rUpa-raMga, sAja-sajjA tathA sAmagrI kI dRSTi se 'vicAra rekhA' eka uttama kRti hai, aisI uttama kRti kA sAhitya jagata me svAgata honA hI cAhiye / - DA0 nRsiMharAja purohita indrabhUti gautama / eka anuzIlana - lekhaka gaNeza muni zAstrI, sAhityaratna - sapAdaka zrIcanda surAnA 'sarasa' - bhUmikA DA0 jagadIzacandra jaina - prakAzaka . sanmati jJAnapITha, AgarA-2 - mUlya : cAra rupaye, * prastuta prabandha me gaNadhara indrabhUti gautama ke virAT vyaktitva kI yathArtha tasavIra khIcI gaI hai / Aja taka kI sAhityika apUrNatA ko yaha kRti pUrNa kara rahI hai / isa prabandha ke lekhaka haiM - zraddheya paNDita pravara zrI puSkara muni ma0 ke zipyaratna zrI gaNeza muni jI zAstrI, zrI gaNeza muni jI jaina samAja ke eka aneka pahelu vAle jagamagAte javAhira haiM / ve kavi bhI haiM aura kalAkAra bhI haiM / gAyaka bhI haiM aura sAdhaka bhI haiM / aura ve kyA nahI haiM, yaha eka prazna hai ? me "DAkTareTa" ke prathama Apa isa prabandha ke lie apanI sAdhu samAja vijetA bane, yahI manISA / - sAdhvI ujjvalakumArI eka anuzIlana' pustaka yadi ve zrI gaNeza muni jI zAstrI kI 'indrabhUti gautama paDhI / grantha bahuta adhyayanapUrNa eva sundara zailI me likhA gayA hai ....
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudharmAsvAmI para bhI isI taraha kA eka zodha prabandha taiyAra kare to samAja kI vaDI sevA hogii| -sAhityavAridhi agaracanda nAhaTA * vidvAna lekhaka ko isa 'thIsisa' para 'DAkTareTa' milanI cAhie aura unheM vizeSa pada se vibhUSita kiyA jAnA cAhie / isa anupama kRti ke upalakSa me maiM jJAnayogI zrI gaNeza muni jI kA tathA sampAdaka bandhu kA aura unake bhAgyazAlI pAThako kA hArdika abhinandana karatA huuN| -nArAyaNa prasAda jaina, bambaI 4. prastuta pustaka me vidvAna lekhaka eva sampAdaka ne 'indrabhUti' ke usa mahAmahima zabdAtIta rUpa ko zabdagamya banAne kA stutya prayatna kiyA hai| pustaka kA sarasarI taura para avalokana kara jAne para mujhe lagA hai-gautama ke vyaktitva kI gaharAI ko zraddhA eva cintana ke sAtha ubhArane kA yaha prayatla vAstava meM hI prazamanIya hai tathA eka bahuta baDe abhAva kI sapUrti bhii| aise anuzIlanAtmaka viziSTa grantho se pAThako kI jJAnavRddhi ke sAtha tattvajijJAsA kI paritRpti hogI-aisA vizvAsa hai / / --upAdhyAya amara muni prastuta samIkSA kRti 'indrabhUti gautama eka anuzIlana' zrI gaNeza muni zAstrI dvArA likhI gaI hai, jisame gautama sambandhI vibhinna carcAe~ huI hai| vidvAna lekhaka ne nAti dIrgha pustaka me hI indrabhUti gautama ke sambandha me gaharAI se vicAra kiyA hai aura unake vidvattApUrNa asAdhAraNa vyaktitva ko prathama vAra prakAza meM lAne kA stutya prayAsa kiyA hai / vastuta lekhaka kA yaha zodhapUrNa prayAsa jaina cintana ke kSetra me mahArgha mAnA jAyegA / pustaka kI bhApA sApha-sutharI, pravAhapUrNa AkarSaka hai, lekhana zailI picchila aura manojJa-saMkSepa me, pustaka zodha-pUrNa, naye cintana ko vala dene vAlI aura aitihAsika saMdarbha ko utsAhita karane vAlI hai| -'zramaNa' vArANasI * udIyamAna tejasvI lekhaka zrI gaNeza munijI zAstrI ne prastuta grantha me 'indrabhUti gautama' kI jIvanI atyanta rasa ke sAtha prastuta kI hai, jisake lie ve abhinandana ke pAtra haiN| -durlabhajI khetANI ghATakopara, bambaI se 'indrabhUti gautama eka anuzIlana' ko paDhane se jJAta huA ki yaha eka
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ thIsIsa (mahAnivandha) hai, isa prakAra kI pustaka likhane vAlo ko vizvavidyAlaya kI ora se pI0 eca-DI0 kI upAdhi se vibhUSita kiyA jAtA hai, prastuta grantha ke lekhaka zrI gaNeza muni jI zAstrI bhI pI0 eca-DI0 kI upAdhi ke yogya adhikArI hai| --vinaya RSi ahamadanagara (mahArASTra) 15-2-1971 gautama gaNadhara ziSya the, mahAvIra ke khAsa, aba taka unakA na lakhA, hindI me itihAsa / jJAnI guNI 'gaNezajI', zAstrI sulajhe santa, indrabhUti-gautama' likhA, adbhuta anupama grantha / guruvara 'puSkara' haiM jinhe mile mahA guNa khAna / unakI ho na kyo kaho, kRtiyAM AlIzAna / jaisA lekhana ucca hai, hai sampAdana ucca, bhAva bharA mukha pRSTha au, sarva prakAzana ucca / gahana manana adhyayana au, cintana dekha vizAla, hai abhinandana kara rahA, gad gad 'cndnlaal'| --candana muni vANI-vINA ~kavayitA : gaNeza muni zAstrI, sAhityaratna -sampAdaka : zrIcanda surAnA 'sarasa' -bhUmikA : DaoN0 pArasanAtha dvivedI, AgarA -prakAzaka amara jaina sAhitya sadana, jodhapura - mUlya do rupayA pacAsa paise 'vANI-vINA' jIvana kI sAtvika pravRttiyo kI abhivyakti kA kAvyAtmaka svarUpa hai, Aja ke yuga vaiSamya aura kuNThAo me pala rahe samAja ke lie isa prakAra kA sagItAtmaka preSaNa preraNAprada ho sakatA hai, samabhAva, maitrIdivasa, premamatra, dhArmiktA, ahiMsA Adi jainadharma se samasta udAtta pravRttiyo para sundara kAvyAtmaka paktiyAM prastuta kI gaI haiM--jo lekhaka ke cintana, manana va anubhUti kI sAtvikatA kA popaNa karatI hai, kavi kI isa mAnavatAvAdI dRSTi me hI vINA kA vaiziSTya nihita hai / -navabhArata TAimsa, mArca 1970 vambaI
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai, 'vANI-vINA' ko paDhakara hRdaya Ananda kI tarago me DUbane lagatA hai aura lagatA hai ki hama gagA kI pAvana dhArA meM eka bajare ke Upara baiThe ho, Aja ke yuga me aisI pustako kI pahale se adhika AvazyakatA hai| -vizvambhara 'aruNa' vANI vINA paDha mana merA, Ananda se bhara AyA, hara pada ke guJjana me dekhI, panta nirAlA kI chAyA / svAgata hai kavirAja tumhArA kAvya kSetra me tuma camake, nIlagagana me dinakara ke sama, dina-dina jagatI para damake / -sAdhvI ujjvalakumArI 'vANI vINA' kisI sampradAya vizepa kA svara nahI, balki saccI niSThA ke sAtha mAnavIya kartavya karmoM kA svara sadhAna hai, jIvana jagata ke zreyasa kI pakaDa hai| -DaoN0 pArasanAtha dvivedI 'vANI vINA' muktaka ratno se susajjita ,sundara hAra sI eka maulika kRti hai, jo sAhitya mUrti ke kaNThAbharaNa sI pratIta hotI / , --muni 'kumuda * vANI-vINA' meM kavivara zrI gaNeza muni zAstrI ne jIvanopayogI-muktaka kAvyo kI bhavya racanA kI hai / sarasvatI ke bhaNDAra me yaha pustaka apanA eka viziSTa sthAna rakhatI hai, kavi kI kalpanA madhura hai, bhApA prAjala hai aura zailI prabhAvamayI hai, AzA hai ki pratyeka adhyetA 'vANI-vINA' se preraNA prApta kara apane jIvana ko prazasta banAne kA yatna kregaa| -vijaya muni zAstrI 'vANI-vINA' kA hara muktaka, mukti dikhAne vAlA hai| darda bharI isa duniyA ko suradhAma banAne vAlA hai| bhUle maTake mAnavagaNa ko, dAnavatA se dUra httaa| mAnavatA kA madhura-madhura zubha pATha paDhAne vAlA hai| kyo na kaho, badhAIyAM deM hama, guNI 'gaNeza' munIzvara ko|
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 banda jinhone kara dikhalAyA, gAgara me hI dIkSita - zikSita kara, para jinane inako yogya banAyA asala vadhAIyAM dete haiM hama, pUjya munIzvara puSkara mahaka uThA kavi sammelana sAgara ko / -kavayitA gaNeza suni zAstrI-sAhityaratna amara jaina sAhitya sadana, jodhapura - prakAzaka mUlya : eka rupayA pacAsa paise hai / ko / - candana suni [ paMjAbI ] 'mahaka uThA kavi sammelana' eka sau eka muktako kI bhInI surabhi se mahaka rahA hai, kavi ne apane ina tamAma muktako me kamAla kI sUjha bharadI hai / vyagokti ke marma ko chUnevAlI vyajanA, lAkSaNikatA kI vipula - bahula zRkhalA kalpanA kI urvara bhUmi para yugabodha kA samyak samAhAra upamA, rUpaka, utprekSA Adi alakAro kA camatkAra eva bhAvo ko jana-mana taka pahu~cAne vAlI bhASA kA sarala sarasa pravAha pada-pada para chalakatA najara AtA hai / muktaka kAvya paramparA meM prastuta pustaka sadA sammAna kI dRSTi se yAda kI jAyagI / -zrI amara bhAratI 'mahaka uThA kavi sammelana' Adhunika yuga ke samartha ciMtaka kaviratna zrI gaNeza munijI zAstrI kI eka maulika kRti hai / isame kucha tuktaka muktaka aise haiM, jinhe dekhate hI jihvA jhUma-jhUma kara gunagunAne lagatI hai / kAvya-jagata me munizrI kI prastuta kRti eka nayI abhivyaJjanA siddha hogI / - sAdhvI ujjvalakumArI * 'bhAva bhASA aura zailI tIno dRSTiyoM se pustaka sundara eva saMgrahaNIya hai / isame kavivara zrI gaNeza muni zAstrI ke vicAra aura anubhUti kA sundara samanvaya prastuta huA hai / - vijaya muni, zAstrI
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 'mahaka uThA kavi sammelana' jaba, pustaka jarA uThA dekhI / phulajhaDiyA~ dekhI muktaka saba kI ajava - guNI 'gaNeza' munIzvara jI ko, lakhI lekhanI cakita huA / aisI sulabhI anya kahI para, kama hI kAvya-kalA dekhI / - candana suni [pajAvI ] * 'mahaka uThA kavi sammelana' ke muktaka AkAra kI dRSTi se choTe haiM, kintu mAnava ke mana-mastiSka ko prabhAvita karane eva jIvana ko nayA moDa dene me ye aNu se bhI kama zaktizAlI nahI haiM / ye mAnava mana para jAdU sA asara karane vAle haiM / chapAI -saphAI, AkAra-prakAra tathA kalApUrNaM AvaraNapRSTha atyadhika AkarSaka hai / - muni samadarzI * aisI sundara prabhAvotpAdaka kRti ke lie kavi ko hRdaya kI gaharAI se badhAI | - mahendra muni 'kamala' kI to, dekhI / adA subaha ke bhUle -- lekhaka gaNeza muni zAstrI sAhityaratna - sampAdaka : jItamala sakalecA ema0 e0 prakAzaka : amara jaina sAhitya saMsthAna, udayapura - mUlya sAta rupaye * pustaka kI bhASA-zailI pravAha pUrNa aura prabhAvazAlI hai / " rasAtmakam vAkya kAvya" kI anubhUti racanA ko paDhate samaya kSaNa-kSaNa hotI rahatI hai / zabdo kA sundara sayojana, vAkyo kA sugaThita svarUpa aura abhivyakti kI svacchatA racanAkAra kI maulika zilpa-cetanA kA pratyakSa udAharaNa hai / mujhe vizvAsa hai ki prastuta upakrama jaina sata-kAvya paramparA kA vejoDa ratna sAvita hogA aura Adhunika yuga ke yAtrika mAnava samAja ko AdhyAtmika zAnti kA sundara upahAra degA / muni jI lAlityapUrNa sAhitya - sarjanA ke lie badhAI ke pAtra haiM 1- DaoN0 rAmaprasAda trivedI Ara ke talarejA kAleja ulhAsa nagara 3 [ mahA0] prAdhyApaka
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 * zrI gaNeza muni jI jaina samAja ke cintanazIla kavi aura vidvAna gaveSaka santa haiN| 'ahiMsA kI bolatI mInAre', 'indrabhUti gautama eka anuzIlana' Adi kRtiyo me unakA gavepaka paNDita rUpa prakaTa huA hai / prastuta kRti 'subaha ke bhUle' meM unakA sarasa kavi-rUpa ubhara kara sAmane AyA hai / sakalana kI sabhI kavitAyeM kathA kI alaganI para TikI huI haiM / uname varNano kI citropama chaTA aura bhAvo kI ragIlI marmasparzitA hai / kathA-premiyo aura kavitA premiyo ke lie yaha kRti paritoSakArI hai / maiM isa sundara kavitA-sakalana ke lie muni zrIjI kA sAdara abhinandana karatA hU~ / - prAdhyApaka - hindI vibhAga rAjasthAna vizvavidyAlaya * zrI gaNeza muni jI zAstrI jaina-jagata ke eka udIyamAna suyogya lekhaka va sarasa kavi haiM / jIvana ke amRtakaNa . DaoN0 narendra bhAnAvata "Adhunika vijJAna aura ahiMsA", "ahiMsA kI bolatI mInAre" va "indrabhUti gautama eka anuzIlana" Adi kalAkRtiyA~ munijI kI atIva prazasanIya rahI haiM / prastuta racanA bhI munijI kI eka sundaratama kalAkRti hai / anya racanAo kI taraha munijI kI yaha racanA bhI atIva Adara pAyegI aisA merA vizvAsa hai / isa racanA ke lie merA zataza abhinandana hai munijI ko / * "jIvana ke amRta kaNa" mAnava me haTAkara zAnti pradAna karane vAlI eka - madhukara muni -lekhaka gaNeza muni zAstrI, sAhityaratna - sampAdaka zrIcanda surAnA, 'sarasa' ---prakAzaka udayapura amara jaina sAhitya sasthAna, - mUlya do rupaye pacAsa paise " " jIvana ke amRta kaNa" pustaka ko paDhakara mana Anandavibhora ho uThA, sacamuca eka-eka amRta kaNa ke rasAsvAdana se jIvana meM apUrva jAgRti, cetanA ora preraNA kI bADha A rahI hai / - mahAsatI ujjvalakumArI rahI huI, antaraga azAnti ko dUra sundara kRti hai / isa amRta kaNo ke
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 khajAne me se eka-eka amRta kaNa nikAla kara mAnava adhyAtma zAnti kA anubhava kara sakatA hai / prastuta pustaka ke lekhaka rAjyasthAna kemarI pa0 zrI purakara munijI ma ke suziSya kanivayaM sAhitya sarjaka paNDita muni zrI gaNeza muni jI haiM / ve aneka sAdhuvAda ke pAtra haiN| 1 - pravartaka vinaya RSi gItoM kA madhuvana - racayitA gaNeza muni zAstrI - prakAzaka : amara jaina sAhitya sadana, jodhapura - mUlya eka rupayA zabdAvaliyA~ narasa zikSA aura 'gIto kA madhuvana' lakhA, 'candanalAla' | gad gad 'muni gaNega' bhArI, guNI, sarasvatI nizadina hI jinakI rahe, jhakRta gIta bhitAra | sarva, va mAla / avatAra / - candana muni [pajAvI ] sampUrNa sAhitya prApta karane ke lie samparka kare amara jaina sAhitya saMsthAna korapola, bar3A bAjAra po0 udayapura (rAjasthAna )
Page #318
--------------------------------------------------------------------------