Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 21

અર્થક્રમશઃ- રસ કાઢવા યોગ્ય. મિશ્રણ કરવા યોગ્ય. વાવવા યોગ્ય. બોલવા યોગ્ય. બોલવા યોગ્ય. શરમાવવા યોગ્ય. ફેંકવા યોગ્ય. બાંધવા યોગ્ય. આચમન કરવા યોગ્ય. નમાવવા યોગ્ય. આ સૂત્ર; સૂ. નં. -૧૨૮ અને -૧-૨૬ નું અપવાદ છે. ડિy ધાતુને પ્રત્યય થાત તો તે ધાતુ કૃતિ હોવાથી ઉધાન્ય ને ગુણ ન થાત. તેથી તેને આ સૂત્રથી a[ પ્રત્યયનું વિધાન કર્યું છે. llરને
वाऽऽधारेऽमावस्या ५।१।२१॥
સમાં પૂર્વક વ ધાતુને આધાર અર્થમાં ધ્ય[ () પ્રત્યય અને ત્યારે વત્ ધાતુના ઉપાન્ય સ્વરને વિકલ્પથી રહસ્વ આદેશનું નિપાતન કરાય છે. સાર્થક રૂમ શબ્દ અવ્યય છે, મમ - સદ વસતોડયાં સૂર્યાવન્દ્રમસી આ અર્થમાં સમ + વત્ ધાતુને આં સૂત્રથી ધ્ય[ પ્રત્યય. “Mિતિ ૪-રૂ૧૦” થી ઉપાન્ય ને વૃદ્ધિ મા આદેશ. સમવાય નામને ‘સાત - ૪-૧૮' થી માડુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી કમાવાયા આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી વત્ ધાતુના ઉપાજ્ય મા ને હસ્વ માં આદેશનું નિપાતન થવાથી અમાવસ્યા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થઅમાસ તિથિ, અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે અમી + વત્ ધાતુને વિકલ્પથી ધ્યપ્રત્યયના વિધાન દ્વારા વિકલ્પપક્ષમાં ય પ્રત્યયાદિ કાર્યથી અમાવસ્યા. પ્રયોગ સિદ્ધ થાત. છતાં પણ એમ નહિ કરવાનું પ્રયોજન એ છે કે “વશ્ય વાંચમાવાસ્યાયા: ૬-૨-૨૦૪' આ સૂત્રમાં પ્રવેશવિવૃતમનવત' આ ન્યાયના સામર્થ્યથી સમાવાયા ના ગ્રહણથી સમાવસ્યા નામનું પણ ગ્રહણ થાય. અન્યથા એ શક્ય ન બનત. ર9/
संचाय्य- कुण्डपाय्य - राजसूयं क्रतौ ५।१।२२॥
સંવીધ્ય ગુંડાધ્ય અને રૌનસૂય આ a[ પ્રત્યયાત નામોનું યજ્ઞવિશેષ