________________
૧૦ ]
[ શીલધર્મની કથાઓ-૧. પરંતુ આનંદના વાતાવરણને શોકમાં ફેરવાઈ જતાં કયાં વાર લાગે છે? લમણાના લગ્નને વિધિ પૂરે થયે અને ચેરીના ફેરા ફરવાની ક્રિયા શરૂ થઈ ત્રણ ફેરા પૂર્ણ થયા પછી, ચેથા ફેરા વખતે રાજકુમારને એક ઝેરી સર્પે દંશ દીધું અને તેનું પ્રાણપંખેરું ત્યાં ને ત્યાં જ ઊડી ગયું. જે લગ્નમંડપમાં લગ્નની કિયા થઈ, તે જ લગ્નમંડપમાં લક્ષમણ વિધવા થઈ પ્રણયજીવનની શરૂઆત થતાં પહેલાં જ પ્રણયપાત્રને લેપ થયે, આથી વિશેષ દુઃખમય ઘટના બીજી શી હોઈ શકે?
માતાપિતાએ અને સખીમંડળે લક્ષ્મણને આ લગ્નની વાત ભૂલી જઈ બીજાં લગ્ન કરી લેવાની સલાહ આપી, એટલે ગળગળા સ્વરે લક્ષમણએ જવાબ આપતાં કહ્યું :
સ્ત્રી એક જ પુરુષ સાથે છેડાછેડી બાંધી શકે છે અને બાંધ્યા પછી કઈ પણ સંજોગોમાં એમાંથી મુક્ત થવાનું (નારીજાતિના લોહીમાં જ નથી. લગ્ન એ કાંઈ કોઈ ધંધાને કરાર નથી, એ તે દ્વતમાંથી અદ્વૈતપણું પ્રાપ્ત કરવાની પવિત્ર કિયા છે. ગૃહસ્થાશ્રમનું સુખ અને દાંપત્યજીવનને લહાવે મારા ભાગ્યમાં હેત, તે મારા પતિનું આમ અકાળે અવસાન કેમ થાત? જે સુખ માનવીના ભાગ્યમાં નિર્માણ થયેલું ન હોય, તે સુખની પાછળ ફાંફાં માર્યા કરતાં એમાં તે માનવ જીવનને હાસ છે. કોઈ પુરુષ મારે સાથી થવાને બદલે હવે તપ-ત્યાગ-સંયમ મારાં સાથી બનશે. મારે જન્મ ભોગ અર્થે નહિ પણ ત્યાગ અથે થયે છે. મારી જન્મકુંડળી પણ આ જ વાત કહી જાય છે.”