________________
૨૩. સ્ત્રી અને પુરુષ
એક વખત બૌદ્ધધર્મના મહાન આચાય ઉપગુપ્ત પેાતાના શિષ્યપરિવાર સાથે જેતવન ઉદ્યાનમાં અનાપિડિક વિહારમાં ચામાસુ રહ્યા હતા. તેના મુખ્ય શિષ્ય દેવદત્ત પણ તેમની સાથે હતા. દેવદત્તની ક્રાંતિ અપૂર્વ હતી અને તેની ગણુના મહાજ્ઞાનીમાં થતી. નાની વયે જ તેણે ભિક્ષુષમ અ'ગીકાર કર્યાં હતા અને ઉપગુપ્તને તેના પ્રત્યે અપાર મમતા હતી. તે ભારે સંયમી હતા અને તેનું કડક બ્રહ્મચર્યપાલન સંધના ભિક્ષુઓ માટે માર્ગદર્શન રૂપ ગણાતું.
આચાય ઉપગુપ્ત છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી ભિક્ષુઓને બ્રહ્મચર્ય મીમાંસા સમજાવતા હતા. એ વિષય પૂરા થતાં તેની સમીક્ષા કરતાં છેલ્લે કહ્યું : · પ્રયત્નશીલ અને વિચારવંત માનવીની ઇંદ્રિયા પણ પેલી બાજુ જોર કરીને તેના મનને જ ઘસડી જાય છે. મનુ ભગવાન તા ત્યાં સુધી કહે છે કે, માણસે મા, બહેન અને ઢીકરી-એમની ખાખતમાં પણ સાવધ રહેવું. કારણ, · ઇંદ્રિયેા બળવાન અને જોરાવર હોય છે, તેથી ભલભલા સાધક, ભિક્ષુએ અને જ્ઞાનીઓને પણ પાપના માળે ખેંચી જાય છે. આ ખાખતમાં માણસે પેાતાની જાત પર વધારે પડતા ખાટા ભરાસેા કદી પણ રાખવા નહી.’
.
ભિક્ષુએ એકચિત્તે આચાર્યની મધુર વાણી સાંભળી રહ્યા હતા તેવામાં દેવદત્તે ઊભા થઈ પૂછ્યું: “ભત! જે
