________________
૨૩. સ્ત્રી અને પુરુષ ]
[ ૨૩૯
જ છે. જીવનમાં પ્રથમ વખતે આ રીતે માનસિક વ્યભિચાર સેવવાનું પાપ દેવદત્તથી થઈ ગયું.
દેવદત્તના મનેામનમાં તુમુલ યુદ્ધ જાગી ઊઠયું. તેની છાતીમાં ડૂમા ભરાઈ આવ્યેા. તેની નસેનસમાં એક પ્રકારના થનગનાટ વીજળીની માફક પ્રજ્વલિત થયા. છેલ્લી રાતે પેલી સુકેામળ સ્ત્રીના દેહના કરણે થયેલા રામાંચને ફ્રી અનુભવ મેળવવા તેને તીવ્ર લાલસા ઉત્પન્ન થઈ આવી, કારણ કે પ્રભાત થતાં તે તે સ્ત્રી તેના સ્થાને ચાલી જનાર હૈતી. તીવ્ર લાલસા અને વાસનાએ તેની મતિ ભ્રમિત કરી અને મહાજ્ઞાની, મહાતપસ્વી અને મહાસંયમી એવા દેવદત્ત તે સ્ત્રીને જેવા પેાતાના હાથમાં ઊંચકવા નીચે નમ્યા, કે તરત જ આચાય ઉપગુપ્તે કુટીરમાં પ્રવેશ કરી તેને પૂછ્યું': • દેવદત્ત ! પેલી સ્ત્રીની શી હાલત છે ?'
પેલી સ્ત્રીની હાલત તેા સરસ હતી, પણ તે સ્રીના નિમિત્તે દેવદત્તના ચિત્તની જે હાલત થઈ હતી તેનું વર્ણન થઈ શકે તેવું ન હતું. હડકાયુ કૂતરું' કરડ્યુ હાય તેવા માનવને હડકવાની શરૂઆત વખતે કાઈ ને કાઈ પદાથ નિમિત્તરૂપ અની જાય છે, પણ તેમાં પદાર્થના દોષ હાતા નથી. આવી જ રીતે આ પ્રસ’ગમાં દેવદત્તના સુષુપ્ત મનમાં રહેલી વિષયવિકારની વાસના જાગ્રત થવામાં, પેઢી નિશ્ચેતન સ્ત્રી કાઈ પણ રીતે જવાબદાર ન હતી. આમ છતાં તે નિમિત્તરૂપ બની ગઈ એ વાતના ખ્યાલ આવતાં દેવદત્તનું ચિત્ત ઠેકાણે આવ્યું, અને પાતે શું કરી રહ્યો હતા તેનું પણ તેને ભાન થયું. તેના
