________________
૧૩૪ ]
[ શીલધની કથાઓ-૧.
નિખળ અને અસ્થિર અંશેા છે, તેને ઉત્તેજનાર વસ્તુ છે; જ્યારે દુ:ખ, તેના જે કાઈ સખળ અને અચળ અંશા છે, તેમને ઉત્તેજે છે.'
દુઃખના હેતુ સંબંધમાં મહિષ અરવિ ંદે કહ્યું છે કે તમારી ઉપર દુઃખના ઘા પડે છે, એનું કારણ એ નથી કે તમારામાં કાંઈક ખરામ તત્ત્વ છે, પણ દુ:ખના ઘા દરેકે દરેક માણસ પર પડે છે, કારણ કે તેએ એવી વસ્તુઓની પાછળ પડે છે કે જે વસ્તુ નિત્ય રહેતી નથી, અને તેથી માણસા તેને ગુમાવી દે છે, અગર તે વસ્તુ મેળવ્યા પછી તેમને નિરાશા ઉત્પન્ન થાય છે, અગર તેઓને સતાષ આપી શકતી નથી.'
સુખ વિશેની આપણી કલ્પના કેવી ખાલીશ છે અને સાચુ' સુખ શેમાં રહેલું છે, તેના વિષે ‘જ્ઞાતાધમ કથાસૂત્ર’માં અમાત્ય તૈયલીની એક સરસ કથા આપેલી છે.
તૈયલીપુર નગરમાં કનકરથ નામે રાજા રાજ્ય કરતા હતા. તેને પદ્માવતી નામની એક શાણી, પવિત્ર અને ચતુર પત્ની હતી, અને સામ, દામ, ભેદ અને દંડ એ ચારે પ્રકારની રાજનીતિમાં કુશળ એવા તૈયલીપુત્ર નામના મહામાત્ય હતા.
કનકરથ રાજા પર કામવાસના અને રાજ્યલાલસાનુ એટલું. મધુ' પ્રામણ્ય હતું કે તે ભવિષ્યમાં પેાતાના પુત્ર પેાતાના રાજ્યના અધિકારી ન થાય, એ હેતુથી પદ્માવતીને થતા પુત્રોનાં અંગપ્રત્યગાને ખંડિત કરાવી નાખતા હતા.
