________________
૨૦૮ ]
[ શીલધર્મની કથાઓ-૧. કર્યો અને પછી વળી થયું કે જે જોઈએ તે માગી લેવા કહ્યું છે, તે આખું રાજ્ય જ શા માટે ન માગી લેવું? શાસ્ત્રોમાં સાચું જ કહ્યું છે કે “ના સ્ટાર તા ઢોહો, હું ઢોણો પવન્ન–અર્થાત્ જેમ જેમ લાભ થાય છે, તેમ તેમ લેભ વધતું જાય છે.
સ્ત્રી મોહના કારણે કપિલ માર્ગ ભૂલ્યું હતું. પણ તેનું હદય તે સ્ફટિક જેવું શુદ્ધ અને નિર્મળ હતું. સંગે, પરિસ્થિતિ અને વાતાવરણને કારણે તે સાચા માર્ગે જવાને બદલે ઊધા માર્ગે ચડી ગયા હતા, પણ રાજા પાસેથી શું માગવું? તે પર વિચાર કરતાં કરતાં તેની જ્ઞાનદષ્ટિ જાગ્રત થઈ તે વિચાર કરે છેઃ “રાજ્ય પ્રાપ્ત કર્યા પછી પણ સંતેષ તે થઈ શકે તેવું નથી, કારણકે પછી પાડોશના રાજ્યને ભય લાગશે.” કપિલની વિચારધારા હવે પલટાવા લાગી. તેને વિચાર આવ્યો કે તૃણ અને કાષ્ઠાદિક વડે અગ્નિ કદી પણ તૃપ્ત થતું નથી. અનેક નદીઓને મિલન વડે પણ જેમ સમુદ્ર કદી પૂર્ણ થઈ શકતો નથી, તેમ અનેક રાજ્યની પ્રાપ્તિ પછી પણ માનવી કદી તૃપ્ત થઈ શક્તા નથી.
આમ વિચારતો હતે, એવામાં કપિલે એક કૌતુક જોયું. તેનાથી થોડે દૂર પડેલા લેષ્મ પર એક બે મચ્છર બેઠા અને ત્યાં એંટી ગયા. થોડીવાર પછી વળી ત્યાં બે માખીઓ ઊડતી ઊડતી આવી અને બેઠી તે તે ચેટી ગઈ એવામાં ત્યાંથી એક હાથી પસાર થયે અને હાથીના પગ તળે પેલી માખીઓ અને મચ્છરે કચડાઈ ગયા. કપિલે લેગ્મમાં કામભેગેની કલ્પના કરી, મચ્છર અને માખીમાં નબળા ની
