________________
૧૪૬ ]
[ શીલધર્મની કથાઓ–૧. મક્ષ એમ અનુક્રમે ચાર પુરુષાર્થ બતાવ્યા છે, પણ પરમ પુરુષાર્થ મેક્ષ છે એટલે તેની પ્રાપ્તિમાં હરકત ન આવે એવી રીતે પ્રથમના ત્રણ પુરુષાર્થો સાધવા જોઈએ. મોક્ષને અભિલાષી માનવ અન્યાય, અનીતિ કે અસત્યના માર્ગે કદી પણ અર્થ પ્રાપ્ત કરવાનું વિચારે જ નહિ. પુણ્યના પ્રબળ ઉદયથી ધન પ્રાપ્ત થાય છે તે વાત ન્યાયપાજિત ધન સંબંધમાં કહી છે, અન્યાયના માર્ગે મેળવેલા ધન સંબંધમાં નહીં.
જ્યોતિષશાસ્ત્રની દષ્ટિએ મેં અનેક ધનવાનની જન્મકુંડલીએમાં કેન્દ્રસ્થાને પણ પ્રહ જોયેલા છે. તેઓ પાસે વિપુલ ધન છે એ ખરું, પણ એ બધું પાપના માર્ગે મેળવેલું ધન હોય છે એટલે તેમાં પુણ્યના ઉદય કરતાં પાપને ઉદય વધુ પ્રમાણમાં હોય છે તેથી તે ગદર્શનમાં પતંજલિએ ધનને નહીં પણ સંતેષને સુખનું કારણ કહેતાં સ્પષ્ટ રીતે કહી દીધું–તે પાનુત્તમ સુમ–જેનાથી બીજું ચડિયાતું ન હોય એવું અપ્રતિમ સુખ પ્રાપ્ત કરવા માટે સંતોષવૃત્તિ કેળવવી જોઈએ.”
દેવદત્તની આવી સચેટ દલીલ સાંભળી તિત્તમાએ તેને સામે જોઈ મેં મલકાવ્યું. | ભાગવતકથા પૂર્ણ થતાં દેવદત્ત વિદાય થવા માટેની રજા માગતાં પાપના બાપ વિષેના પ્રશ્નને ઉત્તર ભાગે, એટલે તિલોત્તમાએ કહ્યું: “શાસ્ત્રીજી! પ્રથમ તે સોનામહોરોથી ભરેલે આ થાળ તમારે દક્ષિણ તરીકે સ્વીકારવાને છે.” - દેવદત્ત તે તિત્તમાની વાત સાંભળી આભે બની ગયે. પરિગ્રહ પાસે આવતાં સત્યપુરુષોને પણ વૈરાગ્ય વિવેક
