________________
૧૯. અદલ ઈન્સાફ ]
[ ૧૮૭ બચાવી લીધી છે, અને આપના આવા અહેસાન માટે લવાભવ હું આપની ઋણી રહીશ. જીવનમાં જેવી ભૂલ કરી તેવી ભૂલ કદી ન કરવાની હું આપને ખાતરી આપું છું.'
બ્રાહ્મણને ધન પાછું મળ્યાના આનદ થયા. તેની રિયાદ તા ધન પાછું મેળવવા માટેની હતી, પણ ચતુર મહા-મંત્રીએ તેને તેની પત્ની પણ પાછી મેળવી આપી હતી, જેની ખખર અભયકુમારે તેને કદી પણ પડવા ન દીધી અને ભંગારરૂપ બનવાને સજાયેલાં એ જીવનને અમૃતરૂપ મનાવી
દીધાં.
થાડા દિવસેા ખાદ શ્રેણિક રાજાએ પાતાના મહામંત્રી અક્ષયકુમારને બ્રાહ્મણુની ફરિયાદ ખાખતમાં શું થયું તે વિષે પૂછતાં અભયકુમારે બધી હકીકત જે રીતે ખની હતી તે વણવી કહ્યું : ‘માણસની પ્રકૃતિમાં અમુક અંશે ગુનાનું તત્ત્વ રહેલુ હાય છે. સ ંજોગેા, ઘડતર, સાંસ્કાર એ બધાં પર એ પ્રમાણુ વધવા ઘટવાનેા આધાર રહે છે. માણસે કરેલા ગુનાના ગુણુદેષના વિચાર કરતી વખતે મુખ્યત્વે કેવા સંજોગેા અને પરિસ્થિતિ વચ્ચે ગુનાહિત કાય કરવામાં આવ્યું છે તેના પણ ખ્યાલ. કરવા જરૂરી છે. આ કિસ્સામાં સેાનીની પત્ની બિમાર હતી અને બ્રાહ્મણ ખાઈના પતિ લાંબા સમયથી પરદેશ હતા. અને જણા ઢાળની જ રાહ જોતા હતા અને એક બીજાને એક ખીજામાં અનુકૂળતા મળી ગઈ. માનવપ્રકૃતિના માટેા દુશ્મન કાઈ હાય તા તે વાસના છે, અને તે જ્યારે તેનુ અગ્ન. ઉગામે છે ત્યારે ભલભલાને પણ તેના સામના કરવાનુ મુશ્કેલ બને છે.’
