________________
પર ]
[ શીલધની કથાઓ-૧.
કારણે રાગદ્વેષ ઉત્પન્ન થાય છે. વસ્તુના સ્વભાવમાં પ્રિયપણું કે અપ્રિયપણું નથી અને તેથી જ કહેવાય છે કે—
' प्रियत्वं यत्र स्यात् तदितरमपि ग्राहकवशात् '
અર્થાત્ એક વસ્તુ પ્રિય લાગે કે અપ્રિય લાગે, તેના આધાર ભાકતા તેને કેવી રીતે ગ્રહણ કરે છે તેના ઉપર છે. મારા શયનગૃહમાં હું ચંપક પુષ્પ રાખું છું અને તે શયનગૃહને સુવાસિત રાખે છે, પણ ભ્રમર એ પુષ્પથી દૂર ભાગે છે. આમ સુખ-દુઃખ, રાગદ્વેષના આધાર વસ્તુ કે પદાર્થ પર નહિ પણ મન તેને કેવી રીતે ગ્રહણ કરે છે તેની ઉપર રહે છે. જે પાણીની દુધથી તમારાં સૌનાં માથાં દુઃખી આવ્યાં તે જ પાણી પર પ્રયાગ થતાં તે અમૃતમય પણ થઈ શકે છે. સરસમાં સરસ વસ્તુ સંચાગવશાત્ જેમ બગડી જાય છે, તેમ ખરાખમાં રાખ પરમાણુઓના સ્વભાવ અને સંચાગની વિચિત્રતાને કારણે સુધરી પણ જાય છે. ’
સુબુદ્ધિની વાત સાંભળી રાજાએ કહ્યુ`: · પેલી ખાઈના દુધમય પાણીને અમૃતમય બનાવી શકે, તેા પરિવતનના તમારા સિદ્ધાંતની વાત હું માની શકું', બાકી માટી વાતાને કશે। અર્થ નથી.' રાજાની વાત સાંભળી સુબુદ્ધિએ પ્રત્યક્ષ પ્રયાગદ્વારા આ વાતની રાજાને ખાતરી કરાવી આપવાના નિશ્ચય કર્યાં.
તે પછી, સમુદ્ધિએ કેટલાક કેારા ઘડાએ મગાવી તેમાં પેલી ખાઈનું ગ’દું પાણી ખરાખર ગાળીને ભરાવી