________________
સ્વાધ્યાયશીલતા
તો ધર્મપત્નીને જ પૂછી લેજો.'
રાજાએ પંડિતજીના ઘરમાં જઈ બ્રાહ્મણ બાઈને નમસ્કાર કર્યા અને પોતાનો પરિચય આપ્યો. પછીથી રાજાએ પૂછ્યું : ‘માતાજી ! આપને ઘર ચલાવવામાં કોઈ વસ્તુની સંકડાશ તો નથી ને ? જો હોય તો તેની પૂર્તિ કરવાનો મને અવસર આપશો.' બ્રાહ્મણદેવી કહે : “મારો સાડલો હજુ ફાટી ગયો નથી. પાણીની ઢોચકી પણ સલામત છે અને મારા હાથની ચૂડીઓ હજુ મોજૂદ છે તો પછી મારે શું ઓછું છે ? ઘણુંખરું રોટલીનો લોટ પણ મળી જાય છે.' રાજા શિવચન્દ્રે આ સાંભળી આ મહાન ત્યાગી અને નિઃસ્પૃહ વ્યક્તિત્વને જોઈ જ રહ્યો અને પ્રણામ કરી ચાલ્યો ગયો.
૫૭
બીજે દિવસે રાજાએ અનેક વસ્તુઓ મોકલી, તેમાંથી ત્રણ દિવસનો લોટ અને થોડી દાળ સિવાય બધી વસ્તુઓ પાછી આવી ત્યારે સમસ્ત પ્રજાજનો અને રાજાએ સરસ્વતીના મહાન પૂજારી એવા આ ઋિષ જેવાં પતિ-પત્નીને મનોમન અનેક શ્રદ્ધાંજલિઓ આપી.
*
[૩]
ઈ.સ. ૧૯૨૭ની સાલ. કાશી વિશ્વવિદ્યાલયના તર્કશાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપક, સ્નાતકપદવીને પ્રાપ્ત થયેલા વિદ્યાર્થીઓના વિદાયસમારંભના અંતે સૌને પૂછતા હતા ઃ “તમે જીવનમાં શું બનશો ?’
:
કોઈ કહે ન્યાયાધીશ, કોઈ કહે દેશનેતા, તો કોઈ કહે કૉલેજનો પ્રિન્સિપાલ બનીશ. જ્યારે શ્રી સુમેરુચંદ્ર દિવાકરનો વારો આવ્યો ત્યારે તેમણે કહ્યું ઃ પરમાત્માપદને પ્રાપ્ત કરવું તે મારા જીવનનું અંતિમ ધ્યેય છે.' પ્રાધ્યાપક કહે : ‘જુઓ ! આ જૈન વિદ્યાર્થીનું જીવનધ્યેય કેટલું ઊંચું છે ! દુન્યવી પદવીઓને બદલે તેને તો આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ જ વધારે શ્રેયસ્કર લાગે છે.’
Jain Education International
જાણે કે પ્રાધ્યાપકના આવા ઉત્સાહપ્રેરક વચનની તે વિદ્યાર્થી ઉપર જાદુઈ અસર થઈ.
આજીવન બ્રહ્મચર્યવ્રત ધારણ કરી, સરસ્વતીની અતિ ઉગ્ર ઉપાસના દ્વારા તેમણે દેશપરદેશમાં આર્ય-સંસ્કૃતિનો અને જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતોનો પ્રચાર કર્યો. આજ લગભગ બોતેર વર્ષની ઉંમરે પણ તેઓ સતત સ્વાધ્યાયશીલ રહી અનેક ઉત્તમ યુક્તિપૂર્ણ સાહિત્યના ગ્રંથોની રચના કરે છે. થોડા વખત પહેલાં ન્યાયમૂર્તિ દ્વવેદીએ તેમને જૈન શબ્દનો અર્થ
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
