________________
આત્મસ્વરૂપ
૩૧૧
તેવાં પરોપકારનાં કાર્યોમાં નિષ્ઠાવાનપણું ઇત્યાદિ ઉત્તમ ગુણો તેના જીવનવ્યવહારના પ્રત્યેક પ્રસંગમાં દેખાઈ આવે છે.
ટૂંકમાં, પ્રસન્નતાસહિત અને આત્મજાગૃતિપૂર્વક અંતર્મુખ સાધના દ્વારા જ્યાં આત્મશુદ્ધિની વૃદ્ધિ થઈ રહી હોય એવી જીવનપદ્ધતિ તે આત્મસાધનાની બીજી ભૂમિકાનું મુખ્ય લક્ષણ છે. બાકી તો, બધાય સંતો બાહ્ય પ્રવૃત્તિમાં એકસરખી રીતે વર્તે તેવું પ્રાયે બનતું નથી.
- સાધનાની આ ભૂમિકાની પૂર્ણતાએ પહોંચનાર સાધકનો આત્મા સર્વથા શુદ્ધ થઈ જાય છે. તેને જ આત્મામાંથી પરમાત્મા અથવા જીવમાંથી શિવ અથવા પુરુષમાંથી પુરુષોત્તમ વગેરે અનેક નામોથી સંબોધવામાં આવે છે. તે સર્વજ્ઞ, વીતરાગ અને અનંત આનંદનો શાશ્વત ભોક્તા બની રહે છે. પ્રશ્ન ૧૭ : આત્મસ્વરૂપ અને તેનો મહિમા શાસ્ત્રોના આધારે બતાવો. ઉત્તર ૧૭ :
(૧) જે દ્રષ્ટા છે દૂષ્ટિનો, જે જાણે છે રૂપ,
અબાધ્ય અનુભવ જે રહે, તે છે જીવસ્વરૂપ. (૨) સ્પષ્ટ સ્વાનુભવે વ્યક્ત, અક્ષયી દેહવ્યાપક,
આનંદધામ આ આત્મા, લોકાલોક પ્રકાશક. (૩) એક જીવદ્રવ્યમેં અનંત ગુણ વિદ્યમાન
એક એક ગુણમેં અનંત શક્તિ દેખિયે; જ્ઞાનકો નિહારિયે તો પાર યાકો કાહૂ નાહિં; લોક ઓ અલોક સબ યાહિમેં વિશેખિયે દર્શનકી ઓર જો વિલોકિયે તો વહી જોર છો? દ્રવ્ય ભિન્ન ભિન્ન વિદ્યમાન પેખિયે; ચારિત્રસ થિરતા અનંતકાલ થિરરૂપ,
ઐસે હિ અનંત ગુણ ભૈયા સબ લેખિયે. (૪) આત્મા છે તે નિત્ય છે, છે કર્તા નિજ કર્મ;
છે ભોક્તા વળી મોક્ષ છે, મોક્ષ ઉપાય સુધર્મ. દર્શન ષટે સમાય છે, આ ષટ સ્થાનક માંહી,
વિચારતાં વિસ્તારથી, સંશય રહે ન કાંઈ, ૧. દેખીએ, જોઈએ. ૨. શ્રદ્ધા. ૩. જીવ, પુગલ, ધમસ્તિકાય, અધમસ્તિકાય, કાળ અને આકાશ આ છ દ્રવ્યો વડે જ સમસ્ત વિશ્વ બનેલું છે, એમ જૈનદર્શનકારો માને છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
