________________
વૈરાગ્ય
૧૭૩
સ્વાર્થનાં કાર્યોથી પાછા વળવું આવશ્યક છે. આ માટે નોકરી-ધંધામાં, ખાવા-પીવામાં, ગપ્પાં મારવામાં, રેડિયો-ટેલિવિઝનમાં, છાપાં નવલિકા-ડિટેકિટવ-શૃંગારાદિક ભાવોને પોષવાવાળા સાહિત્ય-વાચનમાં, ઊંઘ-આળસમાં, નાટક-સિનેમા-કલબમાં વીતી જતા સમયમાંથી અમુક ચોક્કસ સમય, ફાજલ પાડવો જોઈએ.
આમ કરવાનો મહાન પુરુષાર્થ સાધકે કર્યે જ છૂટકો છે. વૈરાગ્યનો મહિમા (૧) મંદ વિષય ને સરળતા સહ આજ્ઞા સુવિચાર;
કરણા કોમળતાદિ ગુણ પ્રથમ ભૂમિકા ઘાર. (૨) જ્યાં વૈરાગ્ય અને ઉપશમ બળવાન છે ત્યાં વિવેક બળવાનપણે હોય છે. વૈરાગ્ય-ઉપશમ બળવાન ન હોય ત્યાં વિવેક બળવાન હોય નહિ અથવા યથાવત્ વિવેક હોય નહિ.
(૩) પૂર્વે મોહવશ થઈને મેં આ બધાય જડ પદાર્થોને ભોગવીને એઠની જેમ ફેંકી દીધા છે. જ્ઞાનને પ્રાપ્ત થયેલો એવો હું હવે તે પદાર્થોને કેમ ગ્રહણ
કરું ?
(૪) જો દેહદૃષ્ટિ હોય તો જ આ જગત રમ્ય અને વિશ્વાસ કરવા યોગ્ય લાગે; આત્મદૃષ્ટિવાન પુરુષને અહીં શું રમ્ય છે ? શું વિશ્વાસ કરવા યોગ્ય છે ? (૫) વિષયને લગી પ્રીતડી, તબ હરિ અંતર નાહિં;
જબ હરિ અંતરમેં બસે, પ્રીતિ વિષયસે નાહિં. (૬) જગતનાં બધાંય સામાન્ય પ્રાણીઓને નીચેની બાબતોમાં કાયમ અતૃપ્તિ જ રહ્યા કરે છે ? ધનલાલસા, જીવનલાલસા, સ્ત્રીલાલસા અને આહારલાલસા.
(૭) યૌવન, આયુષ્ય, ચિત્ત, છાયા, ધન અને સ્વામીપણું આ છ વસ્તુઓને અસ્થિર જાણીને ધર્મની આરાધનામાં લાગી જવું જોઈએ.
(૮) કામપીડિત મનુષ્યો જડ અને ચેતનનો ભેદ કરી શકતા નથી.
(૯) અસંયમી અને વિષયાંધ યુવક પોતાના શરીરને ક્ષીણ કરી ઘડપણને હવાલે કરી દે છે.
(૧૦) જે વાસનાના સામ્રાજ્યમાં લિપ્ત છે તે દુઃખના સામ્રાજયમાં મૃત્યુને શરણ થશે.
(૧૧) જેણે વિષય-આશારૂપી પિશાચને દૃઢ વૈરાગ્યરૂપી તલવારથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
