Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
પરંતુ નિર્યુક્તિકાર આચાર્ય ભદ્રબાહુના મંતવ્યાનુસાર બંધ અને ઘાત નીતિ પણ ઋષભદેવના શાસનકાળમાં જ પ્રચલિત થઈ ગઈ હતી.” અપરાધીને શોધી કાઢવા અને દંડ અપાવવા માટે અનેક પદાધિકારીઓની નિયુક્તિ કરવામાં આવી હતી.
(પ્રજાને પ્રશિક્ષણઃ ગ્રામો-નગરોનું નિમણ) શાસન, સુરક્ષા અને અપરાધ-નિરોધની વ્યવસ્થા કર્યા પછી મહારાજ ઋષભદેવે કર્મભૂમિના કાર્યકલાપો માટે પોતાની પ્રજાને સ્વાવલંબી બનાવવાની યોજના બનાવી. એમણે પ્રજાના હિત માટે અસિ, મસિ અને કૃષિ કર્મ તથા ૧૦૦ શિલ્પોની શિક્ષા આપી. શિલ્પકારોના રૂપમાં પહેલા કુંભકારનું કર્મ શિખવાડ્યું, પછી વસ્ત્રો માટે પટકાર કર્મ, ગૃહનિર્માણ માટે વર્ધકી કર્મ, પછી ચિત્રકાર કર્મ અને કેશ તથા નખો માટે નાપિત કર્મ નામક પાંચ મૂળ શિલ્પકની શિક્ષા આપી. આ પાંચ મૂળ શિલ્પોના ૨૦-૨૦ ભેદોથી ૧૦૦ પ્રકારનાં કર્મ ઉત્પન્ન થયાં. આ બધાં શિલ્પો તેમજ કૃષિ આદિ કાર્યો માટે ઋષભદેવે પોતાના ૧૦૦ પુત્રોને પહેલેથી જ પ્રશિક્ષિત કરી રાખ્યા હતા. જેનાથી જનસાધારણને પ્રષિક્ષણ આપવામાં ઘણો સહયોગ મળ્યો. લોકો સશક્ત અને વિશાળકાય હતા. એમણે કઠોર પરિશ્રમ કર્યો. ખેતરોમાં હળ ચલાવીને બીજ નાખ્યાં. સમયે-સમયે વર્ષા થઈ, લીલાછમ ખેતરો લહેરાવાં લાગ્યાં. કેવળ પ્રકૃતિ ઉપર નિર્ભર રહેતો આવેલો માનવ પોતાના પરસેવાની કમાણી જોઈ પ્રસન્ન થઈ ઝૂમી ઊઠ્યો. મહારાજ ઋષભદેવ, એમનાં બધાં પુત્ર-પુત્રીઓ અને એમનાથી પ્રશિક્ષિત લાખો શિલ્પી તેમજ કલાકાર સ્વર્ગોપમ સુંદર રાષ્ટ્રના નિર્માણ માટે કટિબદ્ધ થઈ ચૂક્યાં હતાં.
મહારાજ ઋષભના એક જ ઇંગિત (ઇશારા) પર એમનાથી પ્રશિક્ષણ મેળવેલ શિલ્પીઓએ પોતાનાં સમસ્ત ઉપકરણોની સાથે મહારાજનો આજ્ઞાપત્ર લઈ વિભિન્ન જનપદોમાં મહારાજાઓ તથા રાજાઓની પાસે અને પછી ત્યાંથી રાજ્યાધિકારીઓનાં દળોની સાથે રાષ્ટ્રના ખૂણે-ખૂણામાં પહોંચી ત્યાંના સ્થાનીય નિવાસીઓનો શ્રમજીવી સક્યોગ મેળવી ગ્રામો, નગરો, પાટનગરો સંવાહો આદિનું નિર્માણ પ્રારંભ કરી દીધું. જોત-જોતામાં સંપૂર્ણ રાષ્ટ્ર ગગનચુંબી ઈમારતો અને ભવનોથી મંડિત ગ્રામો, નગરો અને પાટનગરોથી સુસંપન્ન થઈ ધરા સ્વર્ગતુલ્ય સુશોભિત થઈ ઊઠી. ૪૮ 99999999999999963 જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
