Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
ઉલ્લેખિત તુલાધાર, વિચરૂનુ ને ઉપરિચર રાજા વસુનાં ઉપાખ્યાનોમાંથી સ્પષ્ટરૂપે સિદ્ધ થાય છે. ‘મહાભારત’ના શાંતિપર્વમાં પણ વાસુદેવ હિન્ડીથી પ્રાયઃ થોડા વધુ અંશોથી હળતું-મળતું ઉપાખ્યાન આપવામાં આવ્યું છે. ચેદિરાજ વસુ દ્વારા અસત્ય પક્ષનું સમર્થન કરાતા વૈદિકી શ્રુતિ ‘અજૈર્યષ્ટવ્યમ્’માં આપવામાં આવેલ ‘અજ' શબ્દનો અર્થ ‘વૈવાર્ષિકયવો'ની જગ્યાએ છાગ અથવા બકરો' પ્રતિપાદિત કરવામાં આવ્યો. યજ્ઞોમાં પશુબલિની શરૂઆત થઈ, આ તથ્યને જૈન ને વૈષ્ણવ બંને પરંપરાઓના પ્રાચીન અને સર્વમાન્ય ગ્રંથ એકમતે સ્વીકારે છે. યજ્ઞમાં પશુબલિના વચનમાત્રથી અનુમોદન કરવાને લીધે ઉપરિચર વસુને રસાતળમાં અંધકારપૂર્ણ ઊંડી ખીણમાં ધકેલાવું પડ્યું, આ સંદર્ભમાં ‘મહાભારત’માં ઉલ્લેખનીય વસુનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આ પ્રમાણે છે :
રાજા વસુને ઘોર તપમાં તલ્લીન જોઈ ઇન્દ્રને વહેમ (શંકા) થયો કે - જો આ રીતે જ ચાલતું રહ્યું તો એકાદ દિવસ મારું ઇન્દ્રપદ અવશ્ય છીનવાઈ જશે' આ આશંકાથી વિહ્વળ થઈ, ઈન્દ્ર વસુ પાસે ગયો અને એમને તપસ્યાથી વિચલિત કરવા માટે એમને સમૃદ્ધ ચેદિનું વિશાળ રાજ્ય આપવાની સાથે-સાથે સ્ફટિક રત્નજડિત ગગનવિહારી વિમાન અને સર્વજ્ઞ થવાનું વરદાન આપ્યું. વસુની રાજધાની શક્તિમતી નદીના તટ પર હતી. ઇન્દ્ર દ્વારા અપાયેલ આકાશગામી વિમાનમાં વિચરણ કરવાને લીધે એ ઉપરિચર વસુના નામથી પ્રખ્યાત થયા. ઉપરિચર વસુ ઘણા સત્યનિષ્ઠ, અહિંસક અને યજ્ઞશિષ્ટ અન્નનું ભોજન લેનારા હતા. અંગિરસ-પુત્ર બૃહસ્પતિ એમના ગુરુ હતા. ન્યાય-નીતિ અને ધર્મથી રાજ્ય કરીને એમણે મહાન અશ્વમેધ યજ્ઞ કર્યો. એ અશ્વમેધ યજ્ઞમાં સ્વયં બૃહસ્પતિ હોતા તથા શાલિહોત્ર, કપિલ, વૈશંપાયન, કણ્વ આદિ સોળ મહર્ષિ જોડાયેલા હતા. એ મહાન યજ્ઞમાં યજ્ઞ માટે જરૂરી બધી સામગ્રી ભેગી કરવામાં આવી, પણ એમાં કોઈ પણ પશુનો વધ ક૨વામાં આવ્યો નહી. રાજા ઉપરિચર વસુએ યજ્ઞમાં પૂર્ણપણે અહિંસક ભાવથી હાજર રહ્યા. વનમાં ઊગેલાં ફળ, મૂળ વગેરે પદાર્થો વડે જ એ યજ્ઞમાં દેવતાઓનો ભાગ નક્કી કરવામાં આવ્યો. વસુના આ રીતના યજ્ઞથી પ્રસન્ન થઈ ભગવાન નારાયણે સ્વયં દર્શન આપી પોતાને માટે અપાયેલ પુરોડાશ (યજ્ઞનો ભાગ) સ્વીકાર્યો. અને આ મહાન અશ્વમેધ યજ્ઞ પૂર્ણ કરી રાજા ઘણા સમય સુધી પ્રજાનું પાલન કરતા રહ્યા.
૧૭૮ ૭
ઊઊઊઊ જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
❤
