Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand

Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal

Page 415

સંવત પણ ચલાવ્યો હતો. તેમનું નામ ઈતજાના હતું. બર્મી ભાષામાં ‘ઈતજાના’ શબ્દનો અર્થ અંજન થાય છે. ‘ઈંતજાના' સંવત મુજબ બુદ્ધનું નિર્વાણ ઈતજાના સંવત ૧૪૮ની વૈશાખી પૂનમના રોજ મંગળવારના દિવસે થયું હતું, જે ઈસવી સન કાળક્રમ મુજબ ૫૦૧ ઈ.પૂ. ૧૫ એપ્રિલ, મંગળવાર ઠરે છે.
આ સમસ્યા ઉકેલવામાં ‘વાયુપુરાણ’નો એક શ્લોક પણ મદદરૂપે સાબિત થયો છે. જેના અર્થમાં પ્રદ્યોત નામના એક રાજાનું વર્ણન છે, જે પોતાના પિતા મુનિક દ્વારા રાજાની હત્યા કર્યા પછી અવંતિના રાજસિંહાસન પર બેસાડવામાં આવશે અને બધા જ સામંતોને પોતાના વશમાં રાખીને ૨૩ વર્ષ સુધી રાજ કરશે. તિબેટી બૌદ્ધ પરંપરા મુજબ બુદ્ધ અને ચંડપ્રદ્યોતે એક જ દિવસે જન્મ લીધો અને ચંડપ્રઘોત અવંતિના રાજસિંહાસન પર એ જ દિવસે બેઠો, જે દિવસે બુદ્ધને આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું. બધા ઇતિહાસકાર આ તથ્યને એકમતે સ્વીકારે છે કે - બોધિપ્રાપ્તિના સમયે બુદ્ધ ૩૫ વરસના હતા.’ આનો મતલબ એ થયો કે પ્રદ્યોત પણ ૩૫ વરસની ઉંમરમાં અવંતિનો રાજા બન્યો. ‘વાયુપુરાણ'ના શ્લોક મુજબ પ્રદ્યોતે ૨૩ વરસ સુધી રાજ કર્યું અને ત્યાર બાદ તેનો પુત્ર પાલક અવંતિનો રાજા બન્યો. જૈન પરંપરાના બધા જ પ્રામાણિક ગ્રંથોમાં એ વાતનો ઉલ્લેખ છે કે - જે દિવસે પોતાના પિતાના મૃત્યુ બાદ પાલક અવંતિના રાજસિંહાસન પર બેઠો, તે જ દિવસે ભગવાન મહાવીરનું નિર્વાણ થયું. આ રીતે વૈદિક, જૈન અને બૌદ્ધ ધારણાઓ મુજબ સાબિત થયેલા પુરાવાઓના સમન્વયથી આ સાબિત થાય છે કે - જે દિવસે ભગવાન મહાવીરે ૭૨ વરસની ઉંમર પૂરી કરી નિર્વાણ પામ્યા, તે દિવસે ૫૮ વરસની ઉંમરમાં પ્રદ્યોતનું દેહાવસાન થયું અને તે જ દિવસે બુદ્ધ પણ ૫૮ વરસના થઈ ગયા હતા. બુદ્ધનું આખું આયુષ્ય ૮૦ વરસનું માનવામાં આવ્યું છે, જેથી બુદ્ધનો જન્મકાળ મહાવીરના જન્મના ૧૪ વરસ પછી અને નિર્વાણકાળ ભગવાન મહાવીરના નિર્વાણના ૨૨ વરસ પછી સાબિત થાય છે.
‘આવશ્યકચૂર્ણિ’માં ચૂર્ણિકા૨ે લખ્યું છે કે - જે વખતે ભગવાન મહાવીર ૨૮ વરસના થયા, તે વખતે તેમનાં માતા-પિતાનો સ્વર્ગવાસ થઈ ગયો.' ચૂર્ણિકારના જણાવ્યા મુજબ મહારાજ સિદ્ધાર્થ અને ત્રિશલા
૪૧૦ ૩©©
છ જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ