Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
( અનેકાન્ત - શ્રી પરમાનંદ જૈન શાસ્ત્રી ) ગ્રંથમાં યથાસ્થાને મતભેદો અને દિગંબર માન્યતાઓનો નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે. લેખનશૈલીમાં ક્યાંય પણ કટુતા, સાંપ્રદાયિકતાનો ઉભાર થયો નથી. ભાષા સરળ અને મુહાવરેદાર છે. તેમાં ગતિ અને પ્રવાહ છે. પરિશિષ્ટના ચાર્ટ બહુ ઉપયોગી છે. પુસ્તક પઠનીય અને સંગ્રહનીય છે.
' (ડો. કમલચંદ સોગાની) ઇતિહાસ સમિતિ - જયપુર એક બહુ જ ઉત્તમ કાર્યમાં લાગેલી છે. આચાર્યશ્રીના અથક પરિશ્રમે આપણને આવું ઉત્તમ પુસ્તક પ્રદાન કર્યું છે.
તીર્થકરોના પરંપરાગત ઇતિહાસ પર હજુ સુધી કોઈ પુસ્તક આવું વ્યવસ્થિત જોવા નથી મળ્યું. આમાં લેખકે તમામ દૃષ્ટિકોણથી તીર્થકરોનાં ચરિત્ર લખવામાં સફળતા પ્રાપ્ત કરેલ છે. મૂળ સંદર્ભ ગ્રંથોની સૂચિ આપવાથી પુસ્તક પ્રામાણિક અને પ્રમાણિત બની ગયું છે.
તીર્થકર (બંદર) જાન્યુઆરી - ૧૯૦૨
* સમીક્ષક ડો. નેમીચંદ જૈન આ ગ્રંથ આ દશકનું એક મહત્ત્વપૂર્ણ અને ઉલ્લેખનીય પ્રકાશન છે. આમાં જૈન તીર્થકર પરંપરાને લઈને તુલનાત્મક અને વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિથી જૈન તથ્યોને આંકલિત, સમીક્ષિત અને મૂલ્યાંકિત કરવામાં આવેલ છે. આમ તો જૈન ધર્મના ઈતિહાસની બાબતે છૂટાછવાયા પ્રયાસ થયા છે, પણ આ ગ્રંથનું આ સંદર્ભે સ્વતંત્ર મહત્ત્વ છે. આમાંની સામગ્રી પ્રામાણિક, વિશ્વસનીય, વ્યવસ્થિત અને વસ્તુભુખ છે. : ગ્રંથની મહત્તા એમાં નથી કે કયા તીર્થકરની કેટલી સામગ્રીનો ઉલ્લેખ થયો છે, પણ પહેલીવાર આટલી વિપુલ માત્રામાં પ્રામાણિક, વૈજ્ઞાનિક, વિશ્વસનીય, તુલનાત્મક અને ગવેષણાત્મક ઢંગથી તમામ સામગ્રીનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. સમગ્રતા અને સમીક્ષાત્મક દૃષ્ટિ આ ગ્રંથની પ્રમુખ વિશેષતા છે. બીજી મહત્ત્વપૂર્ણ વાત છે કે આમાં કેવળ અથક શ્રમ અને સૂક્ષ્મ આલોડન જ નહિ, પરંતુ તથ્યોની સમીક્ષા કરવામાં આવી છે, તેથી જ આ ગ્રંથ સુવ્યવસ્થિત ઐતિહાસિક ગ્રંથ છે. સ્વતંત્ર ગવેષણાત્મક દૃષ્ટિના કારણે જૈનેતર સ્ત્રોતોનો પણ ઉદારતાપૂર્વક આમાં ઉપયોગ થયેલ છે અને જૈન દૃષ્ટિથી લખવાથી તથ્યોના વિવાદથી બચી શકાયેલું છે. આચાર્યશ્રી હસ્તીમલજી મ.સા.ના સુયોગ્ય નિર્દેશનનું મણિકાંચન યોગ સર્વત્ર દ્રવ્ય છે. એમનાં દ્વારા લખાયેલ પ્રાકકથને આ ગ્રંથના મહત્ત્વને સ્વયંમેવ વધારી દીધેલા છે. પ્રાથનમાં કાંઈક મૌલિક તથ્યો પર પહેલીવાર વિચાર થયેલ છે જેમ કે - તીર્થકર અને ક્ષત્રિયકુળ” “તીર્થકર અને નાથ સંપ્રદાય.” પરિશિષ્ઠ ગ્રંથની ઉપયોગિતામાં વૃદ્ધિ કરી છે. પ્રાયઃ જૈન ગ્રંથોમાં આટલા વ્યાપક અને તુલનાત્મક પરિશિષ્ઠ જોવા મળતાં નથી. પરંતુ આ ગ્રંથનાં ત્રણે પરિશિષ્ટ કંઈક વિશેષ તથ્યોને ઉજાગર કરે છે. આપવામાં આવેલ તથ્ય તુલનાત્મક અને શ્વેતાંબર તથા દિગંબર દૃષ્ટિકોણને અનાસક્ત ભાવે પ્રગટ કરે છે. જૈન ધર્મનો મૌલિક ઈતિહાસ 969696969696969696969696969699 ૪૨૦]
