Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
નામ ચિત્રક હતું. ચિત્રકના પૃથુ, વિપૃથુ, અશ્વગ્રીવ, અશ્વબાહુ, સુપાર્શ્વક, ગવેષણ, અરિષ્ટનેમિ, અશ્વ, સુધર્મા, ધર્મભૂત, સુબાહુ અને બહુબાહુ નામના બાર પુત્રો તથા શ્રવિષ્ઠા અને શ્રવણા નામની બે પુત્રીઓ થઈ.
શ્રી અરિષ્ટનેમિના વંશવર્ણનની સાથે-સાથે શ્રીકૃષ્ણના વંશનું વર્ણન પણ હરિવંશ'માં વેદવ્યાસે આ પ્રમાણે કર્યું છે - યદુના કોષ્ટા, ક્રોણાના બીજા પુત્ર દેવમીઢુષના પુત્ર શૂર તથા શૂરના વસુદેવ આદિ દસ પુત્ર તથા પૃથકીર્તિ આદિ પાંચ પુત્રીઓ થઈ. વસુદેવની દેવકી નામની રાણીથી કૃષ્ણનો જન્મ થયો. આ રીતે વૈદિક પરંપરાના માન્ય ગ્રંથ “હરિવંશ'માં આપવામાં આવેલ યાદવવંશના વર્ણનથી એવું સિદ્ધ થાય છે કે શ્રીકૃષ્ણ અને શ્રી અરિષ્ટનેમિ કાકા-કાકાના દીકરા ભાઈ હતા અને બંનેના પરદાદા (વડદાદા) યુધાજિત અને દેવમીઢુષ સહોદર હતા. બંને પરંપરાઓમાં ફરક માત્ર એટલો જ છે કે જૈન પરંપરાના સાહિત્યમાં અરિષ્ટનેમિના પિતા સમુદ્રવિજયને વસુદેવના સહોદર ભાઈ માનવામાં આવ્યા છે; જ્યારે કે “હરિવંશ પુરાણ'માં ચિત્રક અને વસુદેવને કાકાભાઈ માનવામાં આવ્યા છે. શક્ય છે કે ચિત્રક (ચિત્રરથ). સમુદ્રવિજયનું અપર નામ રહ્યું હોય. પણ બંને પરંપરાઓમાં શ્રીકૃષ્ણ અને અરિષ્ટનેમિને કાકાભાઈ માનવામાં કોઈ બેમત નથી. બંને પરંપરાઓનાં નામોની અસમાનતા અતીત(ભૂતકાળ)માં થયેલ લાંબા સમયની ઈતિ, ભીતિ, દુકાળ, અનેક ભીષણ યુદ્ધો, ગૃહ-ક્લેશ, વિદેશી આક્રમણ આદિ અનેક કારણોના લીધે હોઈ શકે છે. પણ જૈન સાહિત્યમાં તીર્થકરોના સંબંધમાં જે વિવરણ આગમો અને ઇતિહાસ ગ્રંથોમાં સાચવીને રાખવામાં આવ્યા છે, અને પ્રમાણભૂત માનવામાં કોઈ શંકાને સ્થાન નથી રહેતું. એટલું જ નહિ, હરિવંશ'માં શ્રીકૃષ્ણની મુખ્ય પટરાણી સત્યભામાની વચલી બહેન દઢવ્રતાનો પણ ઉલ્લેખ મળે છે, એનાં લગ્ન થયાનો કોઈ ચોક્કસ ઉલ્લેખ નથી મળતો. દઢવ્રતા, આ ગુણ-નિષ્પન્ન નામથી, શક્ય છે કે તે રાજીમતી માટે જ હોય, કારણ કે એ સમયે એમનાથી વધારે દૃઢવ્રતિની કન્યારત્ન બીજી કોણ હોઈ શકે છે? જેણે માત્ર વાગ્દત્તા હોવા છતાં પણ પોતાના વરના પાછા ફરવા છતાં પણ આજીવન અવિવાહિત રહેવાની પ્રતિજ્ઞા લઈ મહાવ્રતોનું દઢતાપૂર્વક આચરણ કર્યું હોય. જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ 99999999999999999 ૨૩૧]
