Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
View full book text
________________
જોઈને કેટલાક જ્ઞાનીઓ વિચારે છે કે - “આ બંનેના આચાર એક છે, પણ ખરેખર બંને પરંપરાઓના આચારમાં મૌલિક ફેર પણ છે. મૂળમાં નિગ્રંથો અને આજીવકોના આચારમાં પહેલો ભેદ સચિત્તઅચિત્તનો છે. જ્યાં નિર્ગથ પરંપરામાં સચિત્તનો સ્પર્શ સુધ્ધાં પણ નિષેધ માનવામાં આવ્યો છે, ત્યાં આજીવક પરંપરામાં સચિત્ત ફળ, બીજ અને ઠંડુ પાણી ગ્રાહ્ય બતાવેલ છે.
( દિગંબર પરંપરામાં ગોશાલક ) શ્વેતાંબર પરંપરામાં ગોશાલકને ભગવાન મહાવીરનો શિષ્ય બતાવવામાં આવ્યો છે, પણ દિગંબર પરંપરામાં ગોશાલકનો પરિચય પાર્શ્વનાથ પરંપરાના મુનિરૂપે આપવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે - મશ્કરી ગોશાલક મહાવીરના પ્રથમ સમવસરણમાં હાજર થયો, પણ મહાવીરે દેશના ન આપી અને તે નારાજ થઈને ચાલ્યો ગયો. કોઈ કહે છે કે - “તે ગણધર બનવા ઈચ્છતો હતો, પણ તેને ગણધરપદ ન મળ્યું તેથી તે જુદો થઈ ગયો. જુદો થઈને તે સાવત્થીમાં આજીવક સંપ્રદાયનો નેતા બની ગયો અને પોતાની જાતને તીર્થકર કહેવા લાગ્યો. આજીવક સંપ્રદાયનો મૂળસ્ત્રોત શ્રમણ પરંપરામાં દર્શાવેલ છે. આજીવકો અને શ્રમણોમાં મુખ્ય ફેર એ વાતનો છે કે જીવનનું ગુજરાન ચલાવવા માટે પોતાની વિદ્યાનો ઉપયોગ કરે છે, જ્યારે શ્રમણ પરંપરામાં આવી મનાઈ છે. આજીવક મૂળભૂત રીતે પાર્શ્વનાથ પરંપરા સાથે સંકળાયેલ માનવામાં આવ્યા છે. “સૂત્રકૃતાંગ'માં નિયતિવાદીને પાસત્ય' કહેવામાં આવ્યો છે. કેટલાક લોકો આ કારણે પણ આજીવકને પાર્શ્વનાથ પરંપરાથી જોડે છે. પાસન્થનું સંસ્કૃત અર્થ “પાર્થસ્થ થાય છે, પણ તેનો અર્થ પાર્શ્વનાથની પરંપરા સાથે કરવો યોગ્ય નથી જણાતું. આમ તો પાસત્ય'નો મતલબ કોઈ પણ પરંપરાના સાધુ સાથે થઈ શકે છે. “પાસત્થ' એટલે કે પાસમાં સ્થિત, સારા અનુષ્ઠાનના પાસમાં, જ્ઞાન વગેરેના પાર્થમાં - બાહુપાશમાં જકડાયેલ આજીવકને પાસત્થ એટલા માટે કહેવામાં આવ્યો છે કે તેઓ જ્ઞાન વગેરે – ત્રયને પાર્થ(પાશ)માં રાખી મૂકે છે. આથી આજીવક ગોશાલકને પાર્થ પરંપરા સાથે જોડવું યોગ્ય નથી. જૈન આગમોમાં પ્રાપ્ત સામગ્રી મુજબ ગોશાલકને મહાવીરની પરંપરાની સંકળાયેલ માનવું જ વધુ યોગ્ય લાગે છે. ' ( ૩૯૦ 9696969696969696969696969696969જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ ]
