Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand

Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal

Page 393

પ્રાર્થના પર ‘તથાસ્તુ'ની મહોર લગાવી દીધી. પ્રભુ દ્વારા પોતાની પ્રાર્થનાનો સ્વીકાર થવાથી ગોશાલક છ વરસથી વધુ સમય સુધી શિષ્યરૂપે ભગવાનની સાથે વિચરણ કરતો રહ્યો. એક દિવસ પ્રભુ પાસેથી તેજોવેશ્યા પ્રાપ્ત કરવાની વિધિ જાણીને તે તેમનાથી અલગ થઈ ગયો અને નિયતિવાદનો પ્રબળ પ્રચારક બની ગયો. થોડા દિવસો પછી તેને થોડા સમર્થક, સાથી અને શિષ્ય પણ મળી ગયા અને ત્યારે તે પોતાની જાતને જિન અને કેવળી પણ જાહેર કરવા લાગ્યો.
( આજીવક અને આજીવનચર્યા) " ગોશાલક પરંપરા આજીવકના નામે પ્રસિદ્ધ છે. આ પરંપરાના અનુયાયી પણ ભાત-ભાતનાં તપ અને ધ્યાન કરતાં હતાં. તેઓ આત્મવાદી, નિર્વાણવાદી અને કષ્ટવાદી હોવા છતાં પણ કટ્ટર નિયતિવાદી હતા. તેમના મતે પુરુષાર્થ કોઈ પણ રીતે કાર્ય-સાધક નથી. આજીવક નામ જાણીતું થવા પાછળ બીજાં જે પણ કારણ રહ્યાં હોય, આ નામ સર્વમાન્ય થવાનું એક કારણ આજીવિકા પણ છે. જેનાગમ ભગવતી મુજબ ગોશાલક નિમિત્તશાસ્ત્રનો પણ અભ્યાસી હતો. આજીવક લોકો પણ આ વિદ્યાના જોરે પોતાના સુખની સામગ્રી ભેગી કરતા હતા. એના વડે તેઓ સરળતાથી પોતાની આજીવિકા ચલાવતા. આ જ કારણ છે કે જૈનશાસ્ત્રોમાં આ મતને આજીવક અને લિંગ-જીવી કહેવામાં આવે છે.
મક્ઝિમનિકાય' મુજબ નિગ્રંથો જેવા આજીવકોની જીવનચર્યાના નિયમ પણ કઠોર જણાવવામાં આવ્યા છે. તેમની ભિક્ષાચરીના પ્રશંસાત્મક ઉલ્લેખ કરતા લખ્યું છે કે - “આજીવક સાધુ એક-બે ઘરો પછીથી, કેટલાક ત્રણ અને પાવતુ સાત ઘરો છોડીને ભિક્ષા ગ્રહણ કરે છે. છ લેશ્યાઓની જેમ ગોશાલકે છ અભિજાતિઓનું વર્ણન કર્યું છે. જેના કૃષ્ણ, નીલ વગેરે નામ પણ મળે છે. “ભગવતી'ના આજીવક ઉપાસકોના આચાર-વિચારનો ટૂંકો પરિચય આપતા બતાવવામાં આવ્યું છે કે - ગોશાલકના ઉપાસક અરિહંતને દેવ માનતા, માતા-પિતાની સેવા કરતા, ઉમરડો, વડ, બોરડી, અંજીર અને પિલંખુ નામનાં પાંચ ફળો નથી ખાતાં, બળદોને લાંછિત નથી કરતા, તેમના નાક-કાન નથી છેદતા અને તેવો વેપાર નથી કરતા, જેનાથી ત્રસપ્રાણીઓની હિંસા થાય: [ ૩૮૮ 9269099909969690999ણે જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ |